COMMUNICATIEWETENSCHA

P
Hoofdstuk 4:
Mainstreamparadigma - deel 1
1
Vooraf
Hoofdstuk 3: leerstof!

2
Inleiding
Hoofdstuk 4
Snelle opkomst en bloei van communicatie-
wetenschappen: slingerbewegingen in het
mainstreamparadigma

3
Ter herinnering…
Communicatiewetenschappen

Mainstream Par. Alternatief Par.

# theorieën en theoretische scholen

3 paradigmatische dichotomieën 4
Inleiding
Structuur
1.Mosterd van CW
2.Relatie media en publiek

5
Inleiding
Nieuwe context, nieuwe impulsen
•Naoorlogse maatschappij, welvaart,
democratie, vrije tijd, …
•Liberaal-pluralistisch maatschappijbeeld (cf. hfst 2)

° Dominante mainstreamparadigma in VS

6
Structuur
1. Mosterd van CW
1. Functionalisme
2. Actiegerichte benaderingen
3. Psychologie
4. Sociolinguïstiek
2. Relatie media en publiek

7
1. Mosterd van CW
• Op basis van pionierswerk van Founding
Fathers (cf. hfst 2)
• 1950-1960: diversiteit, multidisciplinair
1. Functionalisme of structurele benadering
2. Actiegerichte benaderingen
3. Psychologie
4. Sociolinguïstiek
8
Structuur
1. Mosterd van CW
1. Functionalisme
2. Actiegerichte benaderingen
3. Psychologie
4. Sociolinguïstiek
2. Relatie media en publiek

9
1.1. Functionalisme
Structurele benaderingen
•Paradigmatische dichotomie van structuur (cf.
hfst 2)
•Determinerende rol van maatschappelijke
structuren

= hoe functioneren media in productie,

bestendiging en/of verandering van bekende
sociale formaties? 10
1.1. Functionalisme
Sociologische theorie
•Na WOII invloedrijk (1950-1960)
•Relatie totaal systeem - subsysteem
•Centrale doelstelling: zelfhandhaving

11
1.1. Functionalisme
Doelstelling
•Verklaren sociale praktijken en instituties die
maatschappelijke en individuele behoeften
dienen
•Bijvoorbeeld media als collectief middel om
individuele behoeften te vervullen
•Visie op maatschappij als harmonieus, coherent
en geïntegreerd (focus op consensus en status
quo) 12
AGIL-schema (Parsons)

13
Overzicht mediatheorieën
1. Massamaatschappijtheorie
2. Functionalistische mediatheorie
3. Kritische theorie (Frankfurter Schule)
4. Politieke economie van communicatie
5. Cultural Studies
6. Postmodernisme
7. Mediumtechnologische theorie
8. Informatiemaatschappijtheorie
9. Practice theory
10. New media theory 14
11. Mediatization
1.1. Functionalistische
mediatheorie
Functies van de media: integratie, cohesie
en consensus

A) H.D. Lasswell: 3 sociale functies

1.Surveillancefunctie (observatie en controle -
informatieve functie)
2.Correlatiefunctie (duiding)
3.Transmissiefunctie
15
1.1. Functionalistische
mediatheorie
Functies van de media?

16
1.1. Functionalistische
mediatheorie
B) R.K. Merton & P. Lazarsfeld
• Onderscheid tussen eufunctie (+) en
disfunctie (-)
• Drie basisfuncties:
1. Conformiteitsfunctie
2. Statusverlenende functie

17
18
19
1.1. Functionalistische
mediatheorie
B) R.K. Merton & P. Lazarsfeld
• Onderscheid tussen eufunctie (+) en
disfunctie (-)
• Drie basisfuncties:
1. Conformiteitsfunctie
2. Statusverlenende functie
3. Narcotiserende functie
20
21
1.1. Functionalistische
mediatheorie
C) Charles R. Wright
• 3 basisfuncties van Lasswell + ontspanning
• Eufunctie/disfunctie + onderscheid
latente-manifeste functie
• Inventarisering, basis voor empirisch
onderzoek
D) Denis McQuail
• Mobilisatiefunctie 22
1.1. Functionalistische
mediatheorie

23

www.wooclap.com/OLASLA
1.1. Functionalistische
mediatheorie
Evaluatie
Zelfde kritiek als bij functionalisme
1.Te algemeen idee van systeem in balans
2.Vaagheid concepten en doelstellingen
3.Conservatieve bias, ten dienste van
heersende macht (verandering?)
Structuur
1. Mosterd van CW
1. Functionalisme
2. Actiegerichte benaderingen
3. Psychologie
4. Sociolinguïstiek
2. Relatie media en publiek

25
1.2. Actiegerichte
benaderingen
• Divers geheel van micro-level theorieën
met focus op actie
• Kernwoorden
• Betekeniscreërend
• Cultuurgecentreerd

26
1.2. Actiegerichte
benaderingen
A. Symbolisch interactionisme
•1920-1930: Mead, Blumer, Goffman +
Weber
•Rol van communicatie, symbolen en taal bij
menselijke interactie

27
1.2. Actiegerichte
benaderingen
A. Symbolisch interactionisme

28
1.2. Actiegerichte
benaderingen
A. Symbolisch interactionisme
Link communicatie?
•Communicatie als vorm van menselijke
interactie en als uitwisseling van symbolen en
tekens
•Media als bron indirecte ervaringen
•Intrapersoonlijke communicatie en
impressiemanagement 29
1.2. Actiegerichte
benaderingen
B. Fenomenologie
•1900s: Husserl, Schutz, Heidegger
•Bewustzijn van werkelijkheid om ons heen
stuurt ons in ons sociaal handelen als
individu
•Bijvoorbeeld: straatinterviews

30
1.2. Actiegerichte
benaderingen
B. Fenomenologie

31
1.2. Actiegerichte
benaderingen
B. Fenomenologie
•Stock of social knowledge
•Typificaties als mentale beelden (cf. hfst 12)

32
1.2. Actiegerichte
benaderingen
C. Etnomethodologie
•1967: Harold Garfinkel
•Niet te kennen (4.2.2.3)

33
1.2. Actiegerichte
benaderingen
1. Interpretatief: betekenissen die actoren
zelf toekennen aan concrete situaties

2. Individuele actor (autonomie en

keuzevrijheid) + sociale aspect

34
1.2. Actiegerichte
benaderingen
Twee belangrijke begrippen:
• Reflexiviteit

35
1.2. Actiegerichte
benaderingen
Twee belangrijke begrippen:
• Reflexiviteit
• “Leefwereld”

36
1.2. Actiegerichte
benaderingen
Kritiek
• Idealisme en vaagheid
• Te zeer op actie gericht en weinig
aandacht voor structuur en macht

37
Structuur
1. Mosterd van CW
1. Functionalisme
2. Actiegerichte benaderingen
3. Psychologie
4. Sociolinguïstiek
2. Relatie media en publiek

38
1.3. Congruentietheorie
Cognitieve dissonantietheorie (L. Festinger)
• Onevenwicht: cognitief, affectief, conatief
• Dissonantie = spanning
• Van dissonantie naar consonantie
• Actief op zoek naar consonante informatie,
heel selectief omgaan of actief vermijden

39
40
41
1.3. Congruentietheorie
• Ontvanger meer actief
• Selectieve blootstelling
• Selectief onthouden
• Selectieve perceptie

• Kritiek:
• Niet enkel psychologisch te verklaren
• Soms wél open voor dissonantie
42
1.3. Congruentietheorie

43
1.3. Congruentietheorie
• Ontvanger meer actief
• Selectieve blootstelling
• Selectief onthouden
• Selectieve perceptie

• Kritiek:
• Niet enkel psychologisch te verklaren
• Soms wél open voor dissonantie
44
• Sociale context? Verschillende culturen
1.3. Congruentietheorie
The Asch experiment

45
1.3. Congruentietheorie

46
Structuur
1. Mosterd van CW
1. Functionalisme
2. Actiegerichte benaderingen
3. Psychologie
4. Sociolinguïstiek
2. Relatie media en publiek

47
1.4. Sociolinguïstiek

48
1.4. Sociolinguïstiek
Sociolinguïstiek
•Interdisciplinaire onderzoekstak
•1960s: Bernstein en Labov
•Aandacht voor sociale context bij hanteren
van taal

49
1.4. Sociolinguïstiek
Sociale structurering van communicatief
gedrag
•Communicatiepartners en sociale context
• wie communiceert met wie waarover?
•Ruimtelijke én sociale afstand
•Gemeenschappelijke sociale activiteit:
• Meer voorspelbaar
• Minder keuzevrijheid
•Zender: afhankelijk van machtsstructuur 50
1.4. Sociolinguïstiek
Sociale structurering van communicatief
gedrag
Bijvoorbeeld communicatie-infrastructuur
• Cf. Wegenkaarten of wereldkaarten

51
52
53
54
1.4. Sociolinguïstiek
Regels en conventies
•Verschillend van situatie tot situatie
•Vaak impliciet, niet formeel vastgelegd
•Rol van sociale omgeving en cultuur

55
1.4. Sociolinguïstiek

56
1.4. Sociolinguïstiek

57
Volgende les
Deel 2: sociolinguïstiek + media en ‘effect’

58