HÜCRELERDE ELEKTRİKSEL AKTİVASYON

ADEM TOKTAŞ
Aksiyon Potansiyeli Nedir

Beyin; adım atmaktan tutunda,telefonunu almaya kadar

yapılan her harekette,elektrik sinyallerini vücudun geri
kalanına iletir.Bu sinyallere eylem potansiyelleri veya
aksiyon potansiyelleri denir.Aksiyon potansiyelleri,
kasların hassa bir şekilde kordine olmasını ve hareket
etmesini sağlamaktadır ve beyindeki nöron adı verilen
hücreler tarafından iletilir.
Aksiyon Potansiyeli

 Elektrik kökenli biyolojik işaretlerin temelini hücrelerde

ortaya çıkan aksiyon potansiyeli oluşturur. Bu potansiyel,
gerçekte, hücre zarının iç ve dış taraflarındaki potansiyel
farkıdır. Aksiyon potansiyelinin oluşumunda etkili olan
etmenler aşağıdaki maddelerden bakalım.
Aksiyon Potansiyeli
 Hücre zarının iyonlara olan seçici geçirgenliği
 Hücre zarının hücre içindeki negatif yüklü ağır
molekülleri geçirmemesi
 Hücrenin elektriksel, kimyasal, ısıl, manyetik vb.
etkilerle uyarılabilmesi
 Uyarılan hücre zarının iyonlara olan geçirgenliğinin
değişik olması
 Hücre zarında pasif transporta ek olarak aktif
transportun da bulunuyor olması.
 Şekilde aksiyon potansiyelinin
değişimi gösterilmiştir. Hücre
uyarıldığında hareketsiz olup
hareketsiz potansiyeli -90mV
kadarıdır. Hücrenin elektrik
aktivesinde Na+,K+, Cl- iyonları
etkilidir.
Hücre uyarıldığında zarının Na+ iyonlarına olan
geçirgenliği artar; hücre içine Na+iyonları hücumu olur ve
hücre için potansiyeli +20mV değerine kadar yükselir;
depolarizasyon. Gerilim değerinden etkilenen hücre zarının
geçirgenliği tekrar hareketsiz durumuna döner.Bu durumda,
aktif transport etkili olur.
Enerji harcayarak çalışan Na-K aktif pompaları Na+
iyonlarını hücre dışına (K+ iyonlarını da hücre içine )
pompalamak suretiyle hareketsiz durumdaki
konsantrasyon dengelerini kurmaya ve bu dengeleri
korumaya çalışır; repolarizasyon. Repolarizasyonda ,zar
potansiyeli eski seviyesine gelir.Bu değişime aksiyon
potansiyeli adı verilir.
 Hücre uyarıldığında, zar potansiyeli
pozitife doğru artar. Belli bir eşik
gerilimi(-60mV) geçer geçmez,
uyarı kesilse bile zar potansiyeli
+20mV repolarizasyon değerine
kadar yükselmeye devam eder.
 Demek ki, hücre, zar potansiyelini eşik değerinin
üzerine çıkaran uyaranlar için uyarılmış olmakta; yoksa
uyarılmamış kalmaktadır. Buna *ya hep ya hiç yasası*
denir. Hücre uyarıldıktan sonra, tekrar uyarılabilmesi
için bir süre gerekir. Buna, bekleme süresi denir.
 Aksiyon potansiyellerinin
değişimi çeşitli hücrelerde
farklılıklar gösterir. Sinir ve
çizgili kas hücrelerindeki
aksiyon potansiyelleri, süre ve
genlik bakımından fazla farklı
değildir. Kalp kasında ise
şekilde gösterildiği gibidir.
Aksiyon Potansiyelinin Yayılması
 Bir hücre uyarılıp aksiyon
potansiyeli ürettiğinde iyon akımı
akmaya başlar. Bu olay komşu
hücreleri de uyarılabilir. Uzun
aksonlu sinir hücrelerinde aksiyon
potansiyeli aksonun uzunluğuna
göre çok kısa bir kısmında meydana
gelir ve her iki yöne yayılır.
Aksiyon Potansiyelinin Yayılımı
 Tabi durumda bir sinir hücresi yalnız giriş ucuna
yakın bir yerden uyarılır. Aksiyon potansiyeli hücre
boyunca yayılırken bekleme sürelerinden dolayı
önce uyarılmış bölge yeniden uyarılmaz. Böylece
yayılma tek yönlü olmuş olur.
Sinir Hücresi Yapısı
 Sinir hücresi ya da bir başka ifadeyle nöron sinir sisteminin
ana fonksiyonel birimidir.
 Başlıca görevi bilgi transferini gerçekleştire bilmektedir.
 İnsan sinir sistemi içerisinde yaklaşık 100 milyar nörunun
olduğu tahmin edilmektedir. Normal olan bir sinir hücresi
50.000 ile 250.000 kadar bir başka nöron ile bağlantılı
olmaktadır.
Sinir Hücresi Yapısı
 Büyüklükleri yaklaşık 5 mikrometre ile 10 milimetre
arasında değişir.En küçük ve en büyük sinir hücreleri
sırasıyla omurgasızlar ve omurgalılarda bulunur.
 Yapmış oldukları özelleşmiş işlere bağlı bir şekilde farklı
biçimlerde ve çeşitlerde olabilmektedir.
 Nöronların büyük çoğunluğu dört farklı yapıya
sahiptir: Soma, dendritler, akson ve terminal butonlar.
Dendrit Nedir
 Nöronlardan alınan elektrokimyasal uyartının somaya
(hücre gövdesi) iletilmesini sağlayan yapı dendrit denir.
 Bu bağlamda elektriksel uyartı, dendrite nöronlar ile
beraber aralarındaki sinapslardan geçmek suretiyle ulaşır.
 Dal benzeri bir yapı olması ile beraber, bulunduğu bölge
itibariyle etkin bir şekilde iletim olanağı sağlar.
 Nöronlardan gelen elektrokimyasal uyartıyı hücre
gövdesine iletilmesini sağlamak başlıca görevidir.
Soma (Hücre Gövdesi) Nedir
 Hücrenin çekirdeğini, mitokondriler ve diğer hücre
organellerinin bulunduğu kısımdır.
 Nöronun somasında bulunan ve granüllü endoplazmik
retikulum yapısındaki Nissl cisimcileri protein sentezinde
görev alırlar.
 Üretilen proteinlerin bir kısmı hücre içi işlevlerde
kullanılırken bir kısmında akson sonlanmalarına kadar
taşır.
Akson ve Akson Sonlamaları Nedir
 Aksonlar, nöronda oluşan impulsun (uyartı) diğer nöronlara, kas ve
bezler gibi diğer hücre ve dokulara bağlantısını sağlayan yani
impulsu uzak yapıya taşıyan kısımdır.
 Bazı aksonlar bir metreden daha uzun olabilirken, bazıları bir
milimetreden daha kısadır. İnsan vücudundaki en uzun aksonlar,
omurilikten ayakların baş parmağına kadar uzanan siyatik sinirde
bulunur.
 Sinir hücresinin gövdesindeki elektriksel uyarıları uzağa iletir.
 Bazı tür nöronlarda akson yoktur ve dendritlerindeki sinyalleri
kendileri iletir.
 Sinir hücresinin aksonunu çevreleyen, tabaka biçimindeki yalıtkan
malzemeye miyelin denir.
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR
EDERİM