Chemistry

Lesson
Calcium
Nata koiava
 "Wonder is the heaviest element on
the periodic table. Even a tiny fleck of
it stops time."

Diane Ackerman
01. 02.
Ca Ca
შექმნის ისტორია გავრცელება დედამიწაზე

03. 04.
Ca Ca
მიღება ადამიანის სხეულში
კალციუმი Ca, ლათინურიდან - კირს ნიშნავს.
პერიოდული სისტემის II ჯგუფის ელემენტი, ატომური ნომერია - 20,
ატომური მასაა - 40,08; ბუნებრივი ელემენტი წარმოადგენს 6
სტაბილური იზოტოპის ნაერთს: 40Ca, 42Ca, 43Ca, 44Ca, 46Ca და
48Ca, მათ შორის ყველაზე მეტად გავრცელებულია 40Ca
01.
Ca
შექმნის ისტორია
Ca-ის ნაერთებია - კირი, მარმარილო, თაბაშირი. ჯერ
კიდევ ძველი დროიდან მათ გამოიყენებდნენ
სამშენებლო მასალად. მე-18 საუკუნის ბოლომდე
ქიმიკოსები კირს მარტივ ელემენტად თვლიდნენ . 1789
წელს ლავუაზიემ წამოაყენა ვერსია რომ: კირი,
მაგნეზია, ბარიტი - რთული ნივთიერებებია. 1808 წელს
ჰემფრი დევიმ ხსნარის ელექტროლიზის საშუალებით
ჩამქრალი კირისა და ვერცხლისწყლის ჟანგით
დაამზადა კალციუმის ამალგამა, ხოლო აქედან
ვერცხლისწყლის განდევნით მიიღო ლითონი,
რომელსაც უწოდეს კალციუმი.
02.
Ca
გავრცელება დედამიწაზე
დედამიწის ქერქში გავრცელების მიხედვით
კლციუმი მე-5 ადგილზეა (O, Si, Al და Fe)
Ca დედამიწის გულში ძალიან მცირეა, ის
ჭარბობს დედამიწის ქერქის ქვედა ნაწილში,
სადაც გროვდება ძირითად ქანებში.
03.
Ca
მიღება
ალციუმის სტანდარტულ ატომურ მასად მიღებულია — 40,078, რომელიც
როგორც წესი იანგარიშება ბუნებაში არსებულ ყველა სტაბილურ
იზოტოპტთა საშუალო შეწონილი მასით , მათი დედამიწის ქერქსა და
ატმოსფეროში გავრცელების პროპორციულად.

1) CaO და Al ფხვნილის ნაერთის ბრიკეტების ვაკუუმში (0,01-0,02 მმ.ვ.ს)

გახურებით 1200 C
6CaO+2Al=3CaOx12O3 + 3Ca Ca-ის ორთქლი კონდენსირდება ცივ
ზედაპირზე;
2) შენადნობის CaCl2 და KCl ის ელექტროლიზით (თხევადი სპილენძ-
კალციუმიანი კათოდით Cu –Ca (65% Ca) რომელთაგან Ca აცილებენ
ვაკუუმში 950-1000 C)
 04.
Ca
ადამიანის სხეულში
 კალციუმი - როგორც მაკროელემენტი გავრცელებულია
მცენარეებში, ცხოველებში და ადამიანში. ადამიანისა და სხვა
ორგანიზმებში მისი უმეტესი ნაწილი განლაგებულია მის ჩონჩხში
და კბილებში ფოსფატების სახით. სხვა და სხვა ფორმის
კალციუმის კარბონატისაგან შედგება უხერხემლოთა (მარჯნის
პოლიპები, მოლუსკები, ღრუბლები) ჯგუფის ჩონჩხი. კალციუმის
იონები იღებენ სისხლის შედიდებაში მონაწილეობას, ასევე
უზრუნველყოფენ მის ოსმოტიკურ წნევას. ასევე ის როგორც
უნივერსალური მეორადი შუამავალი არეგულირებს სხვა და სხვა
უჯრედების შიდა პროცესებს - კუნთების შეკვეცას, ეკზოციტოზი, ორგანიზმში კალციუმის უდიდესი ნაწილი რძის
მათ შორის ჰორმონების და ნეირომედიატორების შეკვეცა და სხვა. პროდუქტებით ხვდება, დანარჩენი კი ხორცზე, თევზზე და
ადამიანია უჯრედის ციტოპლაზმაში კალციუმის კონცენტრაციაა - ზოგ მცენარეზე (ლობიო, ცერცვი და სხვა) მოდის.
10-7 მოლი, უჯრედშორის სითხეში - 10-3 მოლი. მოთხოვნილება კალციუმის მიმოცვლაში დიდი მნიშვნელობა აქვს მაგნიუმს
კალციუმზე დამოკიდებულია წლოვანებაზე. ზრდასრულისათვის
მისი ნაკლებობის შემთხვევაში ხდება კალციუმის
დღეღამეში საჭირო ნორმაა - 800-1000 მილიგრამი,
ბავშვებისათვის - 600-900 მგ, ძალიან მნიშვნელოვანია ჩონჩხის ძვლებიდან გამორეცხვა, და ილექება თირკმლებში ქვების
ზრდის ინტენსივობა სახით. კალციუმის ათვისებას ხელს უშლის ასპირინი,
მჟაუნას მჟავა და ესტროგენების წარმოებულები. მათი
კალციუმთან ნაერთები წყალში უხსნადია და ილექება ასევე
ქვების სახით. კალციუმისა და ვიტამინ D დიდი რაოდენობა
იწვევს ჰიპერკალცემიას. სისხლში კალციუმის ნაკლებობა
იწვევს ძარღვის გადაფსკვნებს და კიდურების ტკივილს,
ზრდის დეფექტს და შეკრულობას. მაქსიმალური
დღეღამური დასაშვები (უვნებელი) დოზაა - 1500-1800მგ.
 ნაჯერები
1.
3.
კალციუმის ოქსიდი
კალციუმის ბრომიდი
5.
2.
კალციუმი სიხისტე
კალციუმის ქლორიდი 4.
კალციუმის ჰიდრიდი

1.
კალციუმის ოქსიდი არის თეთრი
კრისტალური ნაერთი. ამ
ნივთიერების სხვა სახელებია
ცაცხვი, კალციუმის ოქსიდი,
„კირაბიტი“, „მდუღარე“.
სამშენებლო ინდუსტრიაში
ფართოდ გამოიყენება კალციუმის
ოქსიდი, რომლის ფორმულა არის
CaO და მისი (H2O) წყალთან
ურთიერთქმედების პროდუქტი - Ca
(OH) 2
2.
კალიუმის ქლორიდი არის
ლითონის ჰალორიდის მარილი,
რომელიც შედგება კალიუმის და
ქლორისგან. ის უსუნოა და აქვს
თეთრი ან უფერო მინისებრი
ბროლის სახე. მყარი წყალში
ადვილად იხსნება და მის
ხსნარებს მარილის მსგავსი გემო
აქვს. კალიუმის ქლორიდის
მიღება შესაძლებელია უძველესი
გამხმარი ტბის საბადოებიდან
 4.
3.
კალციუმის ბრომიდი არის
ნაერთების სახელწოდება ქიმიური
ფორმულით CaBr2ₓ. ცალკეულ
ნაერთებს მიეკუთვნება უწყლო
მასალა, ჰექსაჰიდრატი და იშვიათი
დიჰიდრატი. ყველა არის თეთრი
ფხვნილი, რომელიც იხსნება წყალში
და ამ ხსნარებიდან კრისტალიზდება
ჰექსაჰიდრატი
კალციუმის ჰიდრიდიფხვნილი
არის ერთგვარი ჩვეულებრივი
ქიმიური რეაგენტი, ნაცრისფერი
კრისტალიზაცია ან ბლოკი,
უკიდურესად მარტივი
დელიკატესი, გამოიყენება
როგორც რედუქციური,
გამშრალებელი, ქიმიური
რეაგენტი და ა.შ.
კალციუმის ჰიდრიდის ფხვნილი
ჩვეულებრივ გამოიყენება
როგორც აღმდგენი და
კონდენსაციის აგენტი ორგანულ
სინთეზში, ასევე გამშრალ და
წყალბადის წარმოქმნის
მასალად.და ის ასევე გამოიყენება
ქრომის, ტიტანის და ცირკონიუმის
წარმოებაში
5.

ძირითადი ფაქტორი, რომელიც წყლის სიხისტეს

განაპიორბებს - მასში კალციუმის და მაგნიუმის შემცველი
მთის ქანების გახსნაა. ზედაპირული წყლები უფრო
რბილია, ვიდრე მიწისქვეშა. ზედაპირული წყლების
სიხისტე სეზონზეა დამოკიდებული, რომელიც მაქსიმუმს
ზამთარში აღწევს. სიხისტის მინიმალური მაჩვენებელი
წყალდიდობების და თოვლის დნობის პერიოდშია,
როდესაც ნიადაგში დიდი რაოდენობის წვიმის ან
დამდნარი თოვლის გამო მომატებული წყალი ხვდება.
მადლობა ყურადღებისთვის