ONKOLOJİK GÖRÜNTÜLEMENİN

ESASLARI
Dr. Gökçe Kaan ATAÇ
Ufuk Üniversitesi Radyoloji AD
 SUNUM PLANI
– Kanser görüntülemesinin amacı
– Kontrast , çözünürlük
– Sinyal / Background (SBR) oranı
– Kontrast mekanizmaları
– Modaliteler ve sınırları
 ÖĞRENME HEDEFLERİ
–Kanserin tanınması öncesi gelişimi,
–Kanser görüntüleme sistemleri,
–Görüntülemede hedef,
–Kullanılan modaliteler ve sınırlılıkları
 KONTRAST
Kontrast görüntüdeki en parlak ve en karanlık bölüm
arasındaki farka denir.
Radyolojide;
Görüntü-filmin,
objenin-hastanın
ayrıntılarını ne
kadar iyi ortaya
koyduğu
anlamında
kullanılabilir.
KONTRAST
 GÖRÜNTÜ NETLİĞİ
KESKİNLİK

GÖRÜNTÜ KONTRAST
GÜRÜLTÜ NETLİĞİ

ARTEFAKT
GÖRÜNTÜ KONTRASTI
İÇSEL KONTRAST

RESEPTÖR GÖRÜNTÜLEME TEKNİĞİ

KONTRASTI SEÇİMİ

KONTRAST
MADDELER
 GÖRÜNTÜ KONTRASTI

X ışını Radyo dalgası Ultrases

Fotoelektrik Paramanyetik Akustik
Etki T1 kısalma empedans
(atom No/E )³ Yağ baskılı Gaz küreler
Düşük kV Yansıma
 KANSER
• Kanser hücreleri ve tümörler intra ve inter
tümör heterojenlik içerir.
• Kanser hücreleri yapısal, fizyolojik ve
moleküler değişiklikler içerir.
• Kanser görüntülemenin amacı tümör varlığını,
karakterini, metabolik aktivitesini, tedaviye
olası cevabını ve tedavi sonrası yanıtını ortaya
koyabilmektir.
 MODALİTE
• Radyografi
• Mammografi
• Bilgisayarlı Tomografi (3D)
• Manyetik rezonans Görüntüleme (3D)
• SPECT (3D)
• PET (3D)
• Optik Görüntüleme Yöntemleri
 GÖRÜNTÜLEME
• Görüntüleme yöntemleri zaman ve bir tarih
dizgisi içinde gelişen fizik ve kimya bilgisi ile
ilerledi. Pek çok radyolojik gelişme onkolojik
ihtiyaçlardan etkilenmedi. Duyarlıklıları küçük
bir grup kanser hücresi bulmak/göstermek için
düşünüldüğünden düşüktür.
• Kanser görüntülemesi erken evrede etkin
olması beklenen bir teknolojidir.
 BOYUTLAR
• Bir hücre aynı zamanda kanserin başladığı düşünülen
hücre 10 µ metre yaklaşık 0.01 mm boyutundadır.
Hacmi 1 pikolitre, yaklaşık 10 -12 litredir.
• Bir cm3 (1x1x1 cm) solid dokuda yaklaşık 10 9 hücre
bulunmaktadır. Bu hacim yaklaşık 1 mililitredir (10 -3
litre).
• Kanserden ölüm kanser kitlesi yaklaşık kilogram
olduğunda gerçekleşmektedir. Bu hacimde 10 12 hücre
olduğu tahmin edilmektedir.
• İnsan vücudunda yaklaşık 10 14 hücre bulunmaktadır
 KÜÇÜK
• Tek kanser hücresinin difüzyon
beslenmesinden anjiogenetik, yani kendi
damarları üzerinden beslenmeye geçmesi
yaklaşık 105 hücre sayısına, ulaşması ile
başlamaktadır.
• Kanser görüntülemede hedef olabilen en
küçük boyutta anjiogenez yaptığı aşamaya
gelmeden tümörü yakalamaktır.
 GOMPERTZIAN Büyüme

Frangioni J. New Technologies for Human Cancer Imaging, 2008, JCO

 VOXEL
• Görüntülemenin etkinliği tek görüntü
elemanının boyutu ile ölçülebilir. Buna volüm
elemanı anlamında voxel diyoruz.
• Voxel boyutu görüntüleme modalitesinin
dedektör ve görüntü oluşturma kapasitesi ile
ilgilidir.
 Signal Background / SBR
• Bugün mevcut tümör yakalama sınır boyutu 3
D modaliteler için 1 cm 3 (1 gram) civarındadır.
• Görüntülemenin temel mantığı “sinyal / ortam
kontrastı” (signal background / SBR) oranıdır.
Tümör yada görülmesi hedeflenen alan ile
çevresindeki kontrastın belirgin farklı olması
tümörün görülmesini sağlar.
 KONTRAST MADDELER
• SBR kontrast oranını arttırmak için kontrast
madde ve mekanizmalarına gereksinim vardır.
Bunlar;
• Endojen; enjeksiyon gerekmez, maliyetsiz ve
emniyetli
• Eksojen hedefsiz ; ekstraselüler mesafede
etkili, BT, MRG, GFR ile sınırlı, dolaylı ve duyasız
• Eksojen hedefli: moleküler görüntüleme
• kontrast arttırma yöntemleridir.
 Eksojen hedefli kontrast
• Tümör ve çevre dokuya farklı ilgi /affinitede olmalı,
• Biodağılımı ve vücutta kleransı /temizlenmesi
görüntülemeye izin vermeli,
• Boyutu yeterince küçük olmalı
• Pepdit ligantlar 3 nm
• Tek zincir / tam boyutlu antibody 10 nm
• Geleneksel nanopepditler >10 nm
• Hedefte yeterli yoğunluğa ulaşabilmeli, etkin bir
SBR oluşturabilmeli
 Yeterli ve uygun SBR oluşabilmesini
engelleyebilen nedenler
• Hedefte yeterli yoğunluğa ulaşılamaması,
• Çözünürlük ve sensitivite sorunları
• İstemli ve fizyolojik hareketlerden kaynaklanan
görüntü artefaktları
• Vücutta mevcut engeller “barier”, endotelial
pore boyutu, 5 nm
• Tümör hücrelerinin vücutta yerleşimi, dağılımı,
 Görüntüleme Sınırlılıkları
• Çözünürlük,
• Duyarlılık,
• Kontrast oluşturabilme yeterliliği.
 ULTRASOUND (US)
• 1-10 MHz ses dalgaları kullanır.
• Yumuşak doku içinde kontrast ve çözünürlük iyi
• Kemik ve hava geçişini engeller, vücudun büyük
bölümünü gösteremez.
• Derinlik 10 cm
• US kontrast maddesi olarak hava kabarcığı
kullanılır. 0,25-1 mikrometre boyutlu, ekstravaze
olamaz
 X IŞINI KULLANAN MODALİTELER
• Radyografi, Mamografi ve Bilgisayarlı Tomografi (BT)
• X ışınının dokulardan attenüe olması/zayıflaması ve
dedektörde yakalanarak bilgisayar ile dansitelerin
ölçülmesi/oluşturulması prensibi,
• Kontrast madde yoğunluğu ve atom ağırlığı yüksek
olmalı, İyot çözeltileri IV olarak uygulanır.
• Dokuda yüksek konsantrasyona ulaşmamakta,
hedefe spesifik değil, anjiogenez öncesi evreyi
göstermeye yeterli değil,
 RADYOGRAFİ
1 2 3 4 5 6 7

GÖRÜNTÜ
TÜP FİLTRE KOLİMATÖR ATTENUASYON AEC DETEKTÖR
İŞLEME
 RADYOGRAFİ
Statif
X ışın tüpü

Haube

Kolimatör
Dedektör

Masa

Tepsi
 MAMMOGRAFİ
1 2 3 4 5 6 7

GÖRÜNTÜ
TÜP FİLTRE KOLİMATÖR AEC DETEKTÖR
OBJE/MEME İŞLEME
DOKUSU
MAMMOGRAFİ
 BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ
1 2 3 4 5 6

TÜP FİLTRE KOLİMATÖR ATTENUASYON DEDEKTÖR GÖRÜNTÜ

İŞLEME
BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ
MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME
• Protonların (H atomu) radyo frekansından aldığı enerjiyi
geri vermesi sırasında oluşturduğu sinyali kullanır. Bir
milyon protonda üç tanesinin sinyalini kullanabilir
(3/1000000).
• 1,5 Tesla cihazlar kullanılıyor. 3 Teslaya çıkarılmak
isteniyor. 7 Tesla ya çıksa sinyal yaklaşık 5 kat artacak ama
canlı dokuda ısınma ve görüntülerde artefakt sorunları da
artacaktır.
• Gadolinyum 3+ ielatları Iv kontrast madde olarak
kullanılıyor. Dokuda 50 µmol / lt yoğunluğa ulaşabiliyorlar,
hedefli kontrast madde olarak kullanılması zor.
MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME
SHIM SARGILAR

OBJE MAGNET RF KOİL GRADİENT ALICI KOİL GÖRÜNTÜ

İŞLEME
SOĞUTMA
FARADAY
KAFESİ
MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME
MAGNET
 SPECT
• 1/5000 ışıma dedektörde yakalanabiliyor
• Gövde dokuları fotonların yayılmasında etkili
engel/zayıflatıcı faktör.
• Kanser bölgesinden 1/100000 foton detektöre
ulaşabiliyor
• Çözünürlük 12x12x12 mm
 POZİTRON EMİSYON TOMOGRAFİ
• Pozitron (P +)kullanıyor, antimadde ve elektrona zıt yüklü,
• Elektron ile birleştiğinde 512 kEv iki foton oluşuyor ve dedektör
bunları belirliyor
• 25 cm derinlikten dedektöre %10 foton ulaşıyor
• Üretilenin 1/2000 i belirlenebiliyor.
• >10 9 hücre, yaklaşık 1 cm 3 çözünürlüğü var (10x10x10 mm)
• PET izotoplaı pahalı, yarı ömürleri çok kısa, günlük olarak elde
edilmesi zor.
• Flor 18 110 dakika yarı ömrü var, Glikoz ile FDG (18 floro deoksi
glukoz) bileşimi uygun.
• Normal dokuda da tutulumu yüksek
 SONUÇ
• Pekçok görüntüleme teknolojisi kullanılıyor,
• Anjiogenez evresi teknik olarak görüntüleme
yapılamıyor.
• Gelişmeler açık
• Moleküler görüntüleme tedavi yöntemlerini
de beraber getiriyor.
TEŞEKKÜR EDERİM…