POLITIEKE WETENSCHAPPEN

CENTRUM VOOR LOKALE POLITIEK

DE SOCIALISTEN
Interne Belgische Politiek – Prof. Dr. H. Reynaert

Partnerlogo 1 Partnerlogo 2 Partnerlogo 3 Partnerlogo 4

DE SOCIALISTEN
̶ 1885
oprichting Belgische Werkliedenpartij
̶ 1886-1887
woelige Waalse stakingen
̶ 1893
invoering Algemeen Meervoudig Stemrecht
̶ 1894
Charter van Quaregnon
̶ 1900
invoering evenredige vertegenwoordiging

2
3
4
DE SOCIALISTEN
̶ De impact van de zuilorganisaties

- Syndicaten
noodzaak centralisatie, federaties per bedrijfstak

- Coöperatieve beweging
cf. Anseele in Gent

- Mutualiteiten
Bond Moyson

5
DE BWP IN DE
REGERING
6
DE BWP IN DE REGERING
̶ Bij uitbreken WO I: twee opties

Internationale arbeiderssolidariteit
cf. Marx : “Proletariërs aller landen, verenigt U”
↕
Nationale solidariteit
overgang van klassenpartij naar nationale partij

̶ In 1916 Vandervelde minister zonder portefeuille

̶ Ook na de oorlog trouw aan godsvrede-regering :

regering van nationale eenheid 1918 - 1921

̶ Verregaand pragmatisme → opposanten verlaten partij en stichten in 1921 Belg.

Kommunistische Partij

7
DE BWP IN DE REGERING
̶ Eerste naoorlogse verkiezingen (1919)
- socialisten grote winnaars
- verschillend voor twee taalgebieden:
in Vlaanderen bleef katholieke overmacht

̶ Parlementsverkiezingen 1925
- socialistische overwinning
- regering Poullet-Vandervelde (rooms-rood)

̶ Van 1927 tot 1935 lange oppositieperiode

̶ Vanaf 1930 verslechtering economie

8
IDEOLOGIE EN
ZUILORGANISATIES
9
IDEOLOGIE EN ZUILORGANISATIES
̶ Ideologisch twee kampen

- linkervleugel (algemene staking als drukkingsmiddel)

- rechtervleugel (reformisme)

̶ Negatieve invloed van zuilorganisaties

- botsing met ideologische stellingnames BWP

- socialistische vakbond kende na de oorlog een enorme groei
- staking 1936 → oprichting Nationale Arbeidsconferentie (overlegeconomie)

10
HENDRIK DE MAN EN
HET PLAN VAN DE
ARBEID
11
HENDRIK DE MAN EN HET PLAN VAN DE
ARBEID
̶ Invloed van Keynes

- basisideeën planisme

 gemengde economie
 eisen van algemeen belang
 hervorming parlementair regime

- 1933 Plan van de Arbeid door BWP goedgekeurd

- regering Van Zeeland (drieledig, 1935-’36)

 regeringsprogramma geïnspireerd op planisme

 maar structurele luik planisme niet opgenomen

12
DE SOCIALISTEN IN DE
JAREN DERTIG
13
DE SOCIALISTEN IN DE JAREN DERTIG
̶ Parlementsverkiezingen 1936

- sterk gepolariseerde uitslag

(winnaars zowel KP als Rex en VNV)

- regering Van Zeeland II (drieledig, 1936-’37)

- regering Janson (drieledig, 1937-’38)

- regering Spaak (drieledig, 1938-’39)

 Spaak eerste socialistische premier

- 1939 De Man partijvoorzitter

 slaagde er niet in hervormingen in partijprogramma te laten opnemen

14
DE SOCIALISTEN
TIJDENS WOII
15
DE SOCIALISTEN TIJDENS WOII
- oproep De Man zich bij Duitse overwinning neer te leggen

- vanuit vakbeweging verzet tegen bezetter

- tijdens de oorlog voorbereiding reorganisatie partij

 illegale Belgische Socialistische Partij

 Achiel Van Acker

16
DE SOCIALISTEN EN DE
VAKBEWEGING
17
DE SOCIALISTEN EN DE VAKBEWEGING
̶ Nieuwe initiatieven binnen de vakbeweging

- in Vlaanderen vakbondsmilitanten opnieuw onder controle,

in Wallonië niet

- sterke man in Vlaanderen: Louis Major

- sterke man in Wallonië: André Renard

→ economische democratie

18
DE SOCIALISTISCHE
IDEOLOGIE
19
DE SOCIALISTISCHE IDEOLOGIE
̶ Na WO II: in Westerse wereld vrije markteconomie
̶ Klemtoon partij:
uitbouw sociale zekerheid en volledige tewerkstelling
̶ Ideologisch Congres 1974 : strijd tussen linker- en rechtervleugel bereikte
hoogtepunt
̶ Evolutie Vlaamse socialistische partij:
verjonging, Vlaamse reflex, radicalisering, doorbraak
̶ Doorbraakgedachte cf. oproep Leo Collard 1969
̶ Radicalisering vooral rond vredesproblematiek
̶ Sociaaleconomisch: klemtoon op actief tewerkstellingsbeleid

20
SPANNINGEN BIJ
OPRICHTING ABVV
21
SPANNINGEN BIJ OPRICHTING ABVV
̶ Oprichting 1945
̶ Wallonië terughoudend
̶ Drie eenheidssyndicaten: ASOD, MSU, BVES
̶ Hoofdeis: strikte scheiding tussen partij en vakbond
̶ Discussie rond organisatievorm: centrales per bedrijf en sector of regionales (Renard)
̶ Discussie rond programma
 realisatie Sociaal Pakt (BVV-leiding)
 radicaler programma (Renard)

22
DE PARTIJ LEIDT DE
WEDEROPBOUW
23
DE PARTIJ LEIDT DE WEDEROPBOUW
̶ Strategie partijleiding ↔ radicalere basis (Wallonië)

- Congres van de overwinning (1945)

 collectief lidmaatschap vervangen door individuele aansluiting
 gematigde vleugel o.l.v. Van Acker

- Onder impuls van Van Acker: uitbouw sociale zekerheid

 besluitwet 1944
 wet op de ondernemingsraden 1949

̶ Parlementsverkiezingen 1949

- Politieke leven volledig beheerst door Koningskwestie

24
IN DE BAN VAN
STRUCTUUR-
HERVORMINGEN
25
IN DE BAN VAN STRUCTUURHERVORMINGEN
̶ Naoorlogse economische evolutie
- verzwakking economie jaren ’50
(wet van de remmende voorsprong)
- overheidsoptreden tot einde jaren ‘50 gekenmerkt door non-interventiepolitiek
- verplaatsing economisch zwaartepunt naar Vlaanderen

̶ De structuurhervormingen en de congressen van 1954-’56

- staat heeft belangrijke rol te spelen
- probleem van werkloosheid
- congres 1954: programma van structuurhervormingen
(via planificatie en nationalisatie)

26
IN DE BAN VAN STRUCTUURHERVORMINGEN
̶ De houding van de socialistische partij

- Parlementsverkiezingen 1954 groot succes

- regering Van Acker IV (rood-blauw, 1954-’58)

 in het teken van het thema onderwijs

 toenemende economische problemen in Wallonië
 oprichting Bureau voor Economische Planning
 keuze voor nationalisatie elektriciteits- en gassector, sterke overheidscontrole op
financiële sector

27
IN DE BAN VAN STRUCTUURHERVORMINGEN
̶ De Eenheidswet
- expansiewetten waren antwoord op stagnatie Belgische economie
- merendeel van ontwikkelingsgebieden in Wallonië
- regering Eyskens-Lilar onder druk van Verbond Belgische Nijverheid
̶ Staking 1960-’61
- socialistische beweging voerde onmiddellijk oppositie tegen eenheidswet
- stakingsgolf nam in Vlaanderen snel af en nam in Wallonië toe
- staking bracht federalisme op voorplan

28
IN DE BAN VAN STRUCTUURHERVORMINGEN
̶ De structuurhervormingen krijgen een federalistische dimensie
- regering Lefèvre-Spaak (rooms-rood, 1961-’65)
- Eenheidswet afgevoerd ten voordele van structuurhervormingen
- maar van structuurhervormingen bijna niets gerealiseerd (uitz.: NIM en Kolendirectorium)
- ongelijke economische ontwikkeling:
toename Vlaams-Waalse tegenstellingen
- akkoorden van Klemskerke / Verviers
 kaderwet 1970
 oprichting Planbureau

29
IN DE BAN VAN STRUCTUURHERVORMINGEN
̶ Evolutie naar een ‘selectief’ overheidsoptreden

- Ibramco-zaak → einde regering-Leburton

- socialisten van 1973 tot ’77 in oppositie,
meteen ook einde van hele generatie
- jaren ’70 economische recessie,
socialisten opnieuw in regering in 1977
- economisch beleid: Willy Claes
- Fonds voor Industriële vernieuwing, problemen Waalse staal, textielplan, energiepolitiek

30
ECONOMISCH
FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
31
ECONOMISCH FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
̶ Het interbellum

- 1929 Compromis des Belges

 BWP eerste partij die taalhomogeniteit twee landsdelen erkent

- taalwetten

- eerste Vlaams Socialistisch Congres:

afwijzing federalisme ten gunste van culturele autonomie
- aan Waalse zijde weinig eensgezindheid,
wel vage voorstellen voor federalisme

32
ECONOMISCH FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
̶ Toenadering tussen Waalse socialistische beweging en Waalse beweging

- periode 1945-’50 eerste Waalse Congressen

- actie tegen terugkeer Leopold III

- oproep Renard tot oprichting onafhankelijk Wallonië

- de Vlaamse socialisten bleven zich tegen federalisme verzetten

33
ECONOMISCH FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
̶ Mouvement Populaire Wallon

- stichting in 1961 door Renard na ontslag als nationaal secretaris ABVV

- eis federalisme en structuurhervormingen

34
ECONOMISCH FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
̶ Communautair aspect vindt ingang in BSP

- Waalse socialisten zoeken toenadering tot MPW

- klemtoon op doorvoeren van regionalisering op sociaaleconomisch vlak
- problemen Brusselse BSP-federatie
 Vlaamse kandidaten achteruitgeschoven op
kandidatenlijsten
 oprichting afzonderlijke Vlaams-socialistische lijst
(cf. Rode Leeuwen)

35
ECONOMISCH FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
̶ Verkiezingen 1968
- BSP pleitte voor regionalisering economische beslissingsmacht
- ondanks electorale nederlaag toch coalitie met CVP in regering Eyskens-Merlot-Cools

̶ Verkiezingen 1971
- in het teken van verdere regionalisering, probleem Brussel en Voeren
- RW-FDF grote winnaar
- uiteindelijk drieledige regering o.l.v. unitarist
Edmond Leburton (1973-’74)

36
ECONOMISCH FEDERALISME VS.
CULTUURAUTONOMIE
̶ Opsplitsing partij wordt onvermijdelijk
- vanaf 1971 Waals en Vlaams co-voorzitterschap
- onder Waalse druk akkoord BSP-ABVV over gewestvorming (vóór verkiezingen 1974)
- RW steeds meer geïsoleerd doordat trad. partijen federalistische eisen overnamen
- moeilijkheden met Brusselse socialisten o.l.v.
Henri Simonet
- bij besprekingen Egmontpact: vorming van Franstalig blok, aan Vlaamse zijde
gelijkaardige reactie
- voor Franstaligen gewestvorming voornaamste prioriteit
- 1978 officiële oprichting PS

37
DE PS NA DE SPLITSING
38
DE PS NA DE SPLITSING
̶ De Parti Socialste
- aanvankelijk moeilijk zich als nieuwe partij te profileren
 voorzitter André Cools hield vast aan Franstalige
frontvorming
- conflict met Simonet, die uiteindelijk toetrad tot PRL
- conflict met vakbond
- Guy Spitaels nieuwe voorzitter: dubbele verruimingsbeweging
 progressieve frontvorming (met vakbonden)
 Waals front (o.m. toenadering tot FDF)
- kloof met Vlaamse socialisten groter:
cf. verkiezing José Happart

39
DE PS NA DE SPLITSING
̶ De Parti Socialste (vervolg)
- electorale successen: interne oppositie geen kans
- partij weigert elke discussie over federalisering sociale zekerheid

̶ Verkiezingen 1991
- verlies PS
- Philippe Busquin wordt voorzitter (1992),
Guy Spitaels eerste minister Waalse regering

̶ Electoraal verlies bij verkiezingen 1995 en 1999

- Elio Di Rupo nieuwe voorzitter (1999)

̶ Electoraal succes bij verkiezingen 2003 en 2004

40
DE PS NA DE SPLITSING
̶ De Parti Socialiste (vervolg)

- Verlies bij lokale verkiezingen 2006

 maar PS blijft grootste partij (in Wallonië)
 toch interne wrijvingen
cf. schandalen in o.m. Charleroi en kritiek op Di Rupo (machtsconcentratie)

- Federale verkiezingen 2007

 verlies PS, niet langer grootste Waalse partij
 hoewel niet betrokken bij regeringsonderhandelingen, toch deelname aan
overgangsregering en regering-Leterme .
 deelname aan regering-Van Rompuy

41
DE PS NA DE SPLITSING
̶ Regionale verkiezingen 2009
̶ PS blijft grootste formatie op regionaal vlak
̶ Olijfboomcoalitie (PS-CDH-Ecolo)
‒ Zowel in Brussel als in Wallonië
̶ Herschikking federale regering
‒ Daerden minister van Pensioenen

̶ Federale verkiezingen 2010

̶ Flahaut voorzitter Kamer
̶ Di Rupo preformateur, maar niet veel later volgt zijn ontslag
̶ Aanhoudende (pre)formatiegesprekken
̶ Mei 2011: Di Rupo formateur

42
DE PS NA DE SPLITSING
̶ Communautaire onderhandelingen
̶ Juli 2011: onderhandelingen gaan verder met zes partijen (zonder N-VA)
̶ Oktober 2011: Vlinderakkoord
‒ Splitsing (gerechtelijk) arrondissement BHV
‒ Samenvallende verkiezingen
‒ Overdracht bevoegdheden naar deelstaten
‒ Akkoord financieringswet

̶ Sociaal-economische onderhandelingen
̶ Gesprekken worden verder gezet zonder de groene familie
̶ Moeizame onderhandelingen rond de begrotingsopmaak
̶ December 2011: regering Di Rupo

43
DE PS NA DE SPLITSING
̶ Gemeenteraadsverkiezingen 2012
̶ Magnette neemt ontslag uit federale regering en wordt burgemeester in Charleroi
̶ Hij wordt opgevolgd door Jean-Pascal Labille
̶ Magnette wordt ook voorzitter ad interim

44
DE PS NA DE SPLITSING
̶ Verkiezingen 2014
̶ Ondanks verlies blijft de PS de grootste Franstalige partij in Brussel en Wallonië
̶ Vervoort minister-president van Brussel
̶ Magnette minister-president van Waalse regering
̶ Demotte minister-president Franse Gemeenschapsregering
̶ Op federaal niveau wordt de PS niet betrokken bij de onderhandelingen
̶ Di Rupo herverkozen als voorzitter
̶ Verkiezingen 2014

̶ Zomer 2017: ‘De coup van Lutgen’

̶ Publifin, Samusocial
̶ Exit Onkelinx
̶ Uit Waalse regering
̶ Maar: blijft in Brusselse en Franse gemeenschapsregering (cf. rol Défi)

45
DE PS NA DE SPLITSING
̶ GR- en PR-verkiezingen oktober 2018
̶ PS (en andere 2 traditionele partijen) verliest, ten voordele van ‘alternatieve linkerzijde’
(Ecolo & PTB)

̶ Federale en regionale verkiezingen mei 2019

̶ Reconquista vs. ‘liberale MR/N-VA-model’?
̶ Verlies, maar blijft aan zet: veroordeeld tot MR regionaal, tot N-VA federaal?
̶ Di Rupo M-P, Magnette voorzitter

46
DE SP NA DE SPLITSING
47
DE SP NA DE SPLITSING
̶ De Socialistische Partij
- 1980 officiële oprichting SP
- voorzitter Karel Van Miert (1977-’89)
- rakettendossier
 eerste massabetoging 1979
 plaatsing 1985
- doorbraakbeweging
 levensbeschouwelijke openheid,
open kandidatenlijsten
 electoraal succes vrij beperkt
- vernieuwing
 klemtoon op jongeren en vrouwen

48
DE SP NA DE SPLITSING
̶ De Socialistische Partij (vervolg)

- Onder voorzitter Frank Vandenbroucke (1989-’95)

 Vandenbroucke volgt Van Miert op die Europees
commissaris werd
 ‘Domino-groep’

- Onder voorzitter Louis Tobback (1995-’98)

 bij verkiezingen nadruk op thema sociale
zekerheid
 ondanks Agusta-affaire toch nog winst
 ‘Sienjaal’ met Norbert De Batselier en Maurits Coppieters
 Tobback minister van Binnenlandse Zaken

49
DE SP NAAR SP.A
50
VAN SP NAAR SP.A
̶ De Socialistische Partij (vervolg)

- Onder voorzitter Fred Erdman (1998-’99)

 overgangsfiguur
 1999 electoraal verlies
 toch regeringsdeelname

- Onder voorzitter Patrick Janssens (1999-2003)

 2001 partij herdoopt tot sp.a

 samenwerking met Spirit

51
VAN SP NAAR SP.A
̶ De sp.a

- Onder voorzitter Steve Stevaert (2003-2005)

 Janssens burgemeester van Antwerpen

 verkiezingen 2003 en 2004: kartel sp.a - Spirit

- Onder voorzitter Johan Vande Lanotte (2005-2007)

 GR- en PR-verkiezingen 2006:

kleine winst kartel sp.a - Spirit

 ideologisch congres: nieuwe beginselverklaring

52
VAN SP NAAR SP.A
- De sp.a onder voorzitter Johan Vande Lanotte (2005-2007)

 federale verkiezingen 2007

- ‘projectlijst’ ; “meer arbeiders in het parlement”
- verhouding met partij Groen!
- electoraal verlies

- De sp.a onder voorzitter Caroline Gennez

 interne discussie rond voorzittersverkiezing (Gennez vs De Bruyn)

 kiest voor oppositie, maar verleent medewerking aan Octopusoverleg

53
VAN SP NAAR SP.A
 interne discussie inzake de te volgen communautaire koers (Gennez vs Vandenbroucke)

 neemt niet deel aan Octopus bis

 Visiecongres in oktober

 interne kritiek (Cf. sp.a Rood)

 november 2008: opzegging kartel

 discussie naamsverandering (Cf. toetreding Anciaux)

54
VAN SP NAAR SP.A
̶ Regionale verkiezingen 2009
̶ Sp.a kan verlies beperkt houden (15.2%)
̶ Deelname Vlaamse regering-Peeters II
̶ Verrassende ministerkeuze
‒ Frank Vandenbroucke wordt niet opgenomen
‒ Ingrid Lieten viceminister-president
‒ Freya Van den Bossche opnieuw minister
̶ Vande Lanotte fractieleider Senaat
̶ Interne discussie
‒ Cf. uitgelekt mailverkeer Gennez
‒ Visiecongres

55
VAN SP NAAR SP.A
̶ Federale verkiezingen 2010
̶ Vande Lanotte Senaatslijsttrekker
̶ Vandenbroucke lijstduwer
̶ Deelname preformatiegesprekken
̶ Oktober 2010 – Januari 2011: Vande Lanotte bemiddelaar

̶ Vlaamse regering
̶ Uitgelekt mailverkeer Lieten

56
VAN SP NAAR SP.A
̶ Federale regeringsonderhandelingen
̶ Nieuwe voorzitter: B. Tobback
̶ C. Gennez onderhandelt over het communautaire luik
̶ F. Vandenbroucke verlaat actieve politiek
̶ Regering Di Rupo
‒ C. Gennez krijgt geen ministerpost
‒ Nieuwkomer: M. De Coninck
‒ J. Vande Lanotte vicepremier en minister van Economie en J. Crombez staatssecretaris
voor fraudebestrijding
‒ Vande Lanotte in opspraak (cf. boek de keizer van Oostende)

̶ IPA 2013-2014
̶ Conflict tussen ABVV en sp.a

57
VAN SP NAAR SP.A
̶ Juni 2013
̶ Nieuwe beginselverklaring
‒ ‘Het Vlaanderen van Morgen’ als opvolger van het Charter van Quaregnon (1894)

̶ Nasleep GR-verkiezingen 2012

̶ Ontbinding sp.a afdeling Aalst in januari 2014
‒ Groep rond Casaer en Van de Steen (pro deelname aan coalitie met N-VA) richt
nieuwe beweging op: SD&P

58
VAN SP NAAR SP.A
̶ Nasleep verkiezingen mei 2014
̶ Interne kritiek op voorzitter Tobback
̶ Inhoudelijk vernieuwingsproces
‒ Crescendo
̶ Nieuwe voorzitter: J. Crombez
‒ Progressieve agenda
‒ Lokale kopzorgen

̶ GR- en PR-verkiezingen oktober 2018

̶ Grote verliezer (Gent, Brugge én Oostende verloren)
̶ Partijvoorzitter Crombez onder vuur, maar niemand neemt het roer over, nu er nieuwe
verkiezingen aan komen…

59
VAN SP NAAR SP.A
̶ Parlementsverkiezingen mei 2019
̶ Verlies, ondanks Zweedse afstraffing
̶ Vlaams uitgesloten, federaal – via PS – in de running
̶ Herbronning en dus nieuwe voorzitter: Conner Rousseau, jongste partijvoorzitter ooit
 sp.a wordt ‘VOORUIT’

60