Ch­¬ng 2.

C¸c thiÕt bÞ hiÓn thÞ cña

m¸y vi tÝnh

Học viên Nguyễn Hồng Dương

 §.1. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c hÖ thèng hiÓn
thÞ th«ng tin
• Kh¸i niÖm
• C¸c hÖ thèng hiÓn thÞ th«ng tin cña m¸y vi tÝnh lµ thiÕt
bÞ kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi bÊt kú hÖ m¸y vi tÝnh nµo.
C¸c th«ng tin hiÓn thÞ trªn mµn hiÓn thÞ b¸o cho ng­êi sö
dông biÕt ®­îc yªu cÇu cña m¸y tÝnh, tr¹ng th¸i lµm viÖc
cña nã, còng nh­c¸c th«ng tin vÒ c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng,
c¸c kÕt qu¶ xö lý trung gian vµ kÕt qu¶ xö lý cuèi cïng cña
hÖ thèng. Ngoµi ra chóng cßn cho phÐp ng­êi sö dông biÕt
c¸c th«ng tin vÒ cÊu h×nh cña hÖ thèng, c¸c th«ng tin vÒ
d÷ liÖu chøa trong bé nhí, tèc ®é lµm viÖc cña hÖ thèng,
còng nh­c¸c th«ng tin vÒ dung l­îng cña c¸c lo¹i bé nhí, phÇn
bé nhí ch­a sö dông ®Õn, v, v…
• Tuú theo tõng hÖ thèng cô thÓ mµ
ng­êi ta cã thÓ sö dông c¸c lo¹i
thiÕt bÞ hiÓn thÞ kh¸c nhau, cã
thÓ ®¬n gi¶n lµ ma trËn ®i«t ph¸t
quang mµu, cã thÓ lµ mµn tinh
thÓ láng ®en/tr¾ng, hoÆc mµn
h×nh mµu kiÓu èng tia ®iÖn tö,
mµn h×nh hiÓn thÞ kiÓu ma trËn
®i«t mµu, v, v…
• Nguyªn t¾c hiÓn thÞ th«ng tin cña mµn
hiÖn h×nh
• Mµn hiÖn h×nh sö dông ®èi víi m¸y vi tÝnh
hiÖn nay th­êng sö dông hai lo¹i chñ yÕu ®ã
lµ mµn h×nh hiÓn thÞ cã sö dông èng tia
®iÖn tö ch©n kh«ng hoÆc mµn h×nh tinh
thÓ láng
• Nguyªn t¾c hiÓn thÞ cña chóng ®Òu gièng
nhau lµ sö dông ph­¬ng ph¸p quÐt tÝn hiÖu
theo c¸c dßng tõ tr¸i sang ph¶i theo tõng
®iÓm ¶nh theo c¸c mµnh tõ trªn xuèng d­íi
mµn h×nh gièng nh­®èi víi mµn h×nh cña
m¸y thu h×nh.
• Kh¸c víi mµn h×nh cña m¸y thu h×nh sö
dông ph­¬ng ph¸p quÐt xen dßng víi hai
mµnh ®èi víi nhãm c¸c dßng ch½n vµ dßng
lÎ ®Ó hiÓn thÞ mét h×nh ¶nh, nh­vËy cø
hai mµnh quÐt liiªn tiÕp míi hiÓn thÞ ®­îc
mét h×nh ¶nh, ë mµn h×nh m¸y vi tÝnh
chØ sö dông ph­¬ng ph¸p quÐt lÇn l­ît, tøc
lµ sau mçi lÇn quÐt mét mµnh sÏ hiÓn thÞ
®­îc mét h×nh ¶nh. §©y chÝnh lµ sù kh¸c
biÖt gi÷a viÖc hiÓn thÞ tÝn hiÖu ¶nh t­¬ng
tù vµ hiÓn thÞ tÝn hiÖu h×nh ¶nh sè.
• §é ph©n gi¶i cña mµn h×nh phô
thuéc vµo sè ®iÓm ¶nh trªn mçi dßng
quÐt vµ sè l­îng dßng quÐt trªn mµn
h×nh trong mçi mµnh. Ngoµi ra ®é
ph©n gi¶i mµu cña mµn h×nh phô
thuéc vµo sè l­îng ®iÓm mµu trong
mçi ®iÓm ¶nh, còng nh­kh¶ n¨ng
ph©n gi¶i cña chÝnh bé nhí trong
card mµn h×nh-®ã chÝnh lµ dung l­
îng nhí cña card mµn h×nh.
§.2. c¸c hÖ thèng hiÓn thÞ tÝn hiÖu
video

• HÇu hÕt c¸c m¸y vi tÝnh hiÖn

nay sö dông c¸c bé hiÖn h×nh
video d¹ng quÐt mµnh lµm thiÕt
bÞ hiÓn thÞ c¸c th«ng tin cña
chóng. Bé hiÓn thÞ quÐt mµnh
cã d¹ng chØ ra trªn h×nh 7.1..
• Mµn hiÖn h×nh èng tia ®iÖn tö
• Mµn hiÖn h×nh èng tia ®iÖn tö sö dông mét èng tia ©m cùc
(CRT) hay cßn gäi lµ èng h×nh.
• CÊu t¹o cña èng tia ®iÖn tö chØ ra trªn h×nh 7.2.
• C¸c chïm tia ®iÖn tö ®­îc ph¸t ra tõ sóng ®iÖn tö bao gåm c¸c
catèt t­¬ng øng víi ba mµu c¬ b¶n, mçi catèt ®Òu cã sîi ®èt
riªng, l­íi ®iÒu khiÓn (G1), l­íi t¨ng tèc (G2) vµ l­íi héi tô (G3)
lµ ba chïm tia m¶nh øng víi ba mµu c¬ b¶n (R, B, G). Khi
catèt ®­îc ®èt nãng th× chóng sÏ ph¸t x¹ ®iÖn tö. C¸c chïm tia
®iÖn tö nµy d­íi t¸c ®éng cña ®iÖn ¸p cao ¸p cña anèt ®Ìn
h×nh ®Æt trªn mµn h×nh sÏ bay tíi mµn hiÖn h×nh t¸c ®éng
vµo mµn huúnh quang lµm chóng ph¸t s¸ng ®Ó hiÖn lªn h×nh
¶nh. Mµn huynh quang cña mµn h×nh ®­îc chÕ t¹o theo c¸c
®iÓm mµu trªn c¬ së chÊt phèt pho mµu. Mçi ®iÓm mµu
®Òu chøa ba mµu c¬ b¶n lµ mµu ®á (R), mµu xanh ®Ëm (G)
vµ mµu xanh nh¹t (B). Anèt cña ®Ìn h×nh ®Æt ®iÖn ¸p rÊt
cao (hµng chôc Kil«v«n).
 • Cấu tạo của ống tia điện tử

Anèt

HÖ thèng
Catèt G1 G2 l¸i tia Mµn
G3
hiÓn

Sîi C¸c chïm tia ®iÖn thÞ

Sóng ®iÖn
tö tö
®èt

HÖ thèng
l¸i tia
• §é ph¸t s¸ng cña tõng ®iÓm ¶nh còng nh­mµu s¾c cña chóng trªn
mµn hiÓn thÞ phô thuéc vµo c­êng ®é cña chïm tia ®iÖn tö t¸c ®éng
vµo. C­êng ®é cña c¸c chïm tia ®iÖn tö l¹i phô thuéc vµo hiÖu ®iÖn
thÕ gi÷a l­íi ®iÒu khiÓn (G1) vµ tõng catèt ®Ìn h×nh, hiÖu ®iÖn
thÕ nµy chÝnh lµ th«ng tin vÒ h×nh ¶nh tõ m¸y vi tÝnh ®­a sang.
Th«ng tin vÒ h×nh ¶nh ®­îc gäi lµ tÝn hiÖu video cña m¸y vi tÝnh.
• NhiÖm vô cña hÖ thèng l¸i tia lµ ®iÒu khiÓn chïm tia ®iÖn tö quÐt
hÕt toµn bé mµn h×nh theo nguyªn t¾c tõ tr¸i qua ph¶i, tõ trªn xuèng
d­íi. Tèc ®é chuyÓn ®éng cña chïm tia ®iÖn tö tõ tr¸i qua ph¶i mµn
h×nh gäi lµ tèc ®é quÐt ngang (quÐt dßng) lín h¬n rÊt nhiÒu lÇn so
víi tèc ®é chuyÓn ®éng cña chóng tõ trªn xuèng d­íi mµn h×nh gäi lµ
tèc ®é quÐt däc (quÐt mµnh). Thêi gian c¸c chïm tia ®iÖn tö quay
trë vÒ tõ ph¶i qua tr¸i vµ tõ d­íi lªn trªn mµn h×nh gäi lµ c¸c thêi gian
quÐt ng­îc (thêi gian quÐt vÒ). Yªu cÇu c¸c ®­êng quÐt vÒ nµy kh«ng
®­îc hiÖn lªn trªn mµn h×nh, do ®ã trong c¸c kho¶ng thêi gian quÐt
ng­îc c¸c chïm tia ®iÖn tö kh«ng ®­îc tíi mµn h×nh. §Ó thùc hiÖn yªu
cÇu nµy trong c¸c thêi gian quÐt ng­îc cña c¸c chïm tia ®iÖn tö ng­êi
ta ®­a tíi catèt ®Ìn h×nh c¸c xung ®iÖn ¸p d­¬ng cã biªn ®é lín ®Ó
ng¨n kh«ng cho sóng ®iÖn tö ph¸t x¹ c¸c chïm tia ®iÖn tö.
• D­íi t¸c ®éng cña ®iÖn ¸p ®¹i cao ¸p ®Æt trªn anèt
®Ìn h×nh vµ tõ tr­êng ®iÒu khiÓn cña c¸c hÖ thèng
l¸i tia c¸c chïm tia ®iÖn tö sÏ bay ®Õn t¸c ®éng lªn
mµn hiÖn h×nh theo c¸c dßng quÐt trªn toµn bé
mµn h×nh nh­chØ ra trªn h×nh 7.1. §é s¸ng vµ mµu
cña c¸c ®iÓm ¶nh phô thuéc vµo c­êng ®é tÝn hiÖu
video tõ m¸y tÝnh ®­a sang th«ng qua viÖc ®iÒu
khiÓn hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a l­íi ®iÒu khiÓn (G1) vµ
c¸c catèt cña ®Ìn h×nh.
• Mµn hiÖn h×nh ma trËn ®i«t mµu
• Mµn hiÖn h×nh èng tia ®iÖn tö cã nh­îc ®iÓm lµ hiÖu
suÊt lµm viÖc thÊp, cång kÒnh vµ nhÊt lµ sö dông ®iÖn
¸p rÊt cao g©y nguy hiÓm cho ng­êi sö dông. §Ó kh¾c
phôc c¸c nh­îc ®iÓm trªn ngµy nay ng­êi ta sö dông c¸c
mµn h×nh kiÓu ma trËn ®i«t mµu.
• Thay cho èng tia ®iÖn tö ng­êi ta sö dông ma trËn ®i«t
mµu víi mçi ®iÓm ¶nh bao gåm ba ®i«t ph¸t quang ph¸t
ra c¸c mµu t­¬ng øng víi ba mµu c¬ b¶n lµ mµu ®á (R),
mµu xanh ®Ëm (G) vµ mµu xanh nh¹t (B). Mµn h×nh ®­
îc chÕ t¹o víi hµng triÖu ®iÓm ¶nh xÕp theo c¸c hµng
vµ c¸c cét trªn toµn bé mµn hiÖn h×nh, chóng ®­îc bè trÝ
theo ma trËn vu«ng theo hµng vµ cét. ViÖc hiÓn thÞ
h×nh ¶nh cña mµn h×nh ma trËn ®i«t mµu còng ®­îc thùc
hiÖn theo nguyªn t¾c quÐt c¸c ®iÓm ¶nh víi ba mµu c¬
b¶n (R, B, G) theo tõng dßng tõ trªn xuèng d­íi mµn h×nh.
• Kh¸c víi mµn h×nh èng tia ®iÖn tö ph¶i sö dông hÖ thèng
l¸i tia ®iÖn tö, ë mµn h×nh ma trËn ®i«t mµu thùc hiÖn
nguyªn t¾c quÐt c¸c ®iÓm ¶nh b»ng c¸ch ®iÒu khiÓn c¸c
®i«t mµu ph¸t s¸ng c¨n cø vµo to¹ ®é t­¬ng øng cña chóng
trªn mµn h×nh theo c¸c ®Þa chØ t­¬ng øng cña chóng trªn c¬
së c¸c ®Þa chØ cña hµng vµ cét ma trËn mµu.
• C¸c ®i«t mµu cã thÓ nèi theo nguyªn t¾c catèt chung hoÆc
anèt chung. Khi nèi theo nguyªn t¾c catèt chung th× tÝn
hiÖu video sÏ cã ®iÖn thÕ d­¬ng, cßn khi nèi theo nguyªn
t¾c anèt chung th× tÝn hiÖu video sÏ cã ®iÖn thÕ ©m.
• Chó ý r»ng trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o c¸c mµn h×nh theo c¸c
cÊu tróc kh¸c nhau ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña
thÕ hÖ cò bao giê nhµ s¶n xuÊt còng ph¶i chó ý ®Õn sù
kÕ thõa cña chóng. Tøc lµ s¶n phÈm chÕ t¹o ra ph¶i ®¸p
øng yªu cÇu vÒ c¸c chØ tiªu kü thuËt mµ c¸c s¶n phÈm thÕ
hÖ tr­íc ®· cã kÓ c¶ ph­¬ng diÖn phèi ghÐp còng nh­vÒ ph­
¬ng diÖn chÊt l­îng hiÓn thÞ. Bªn c¹nh ®ã c¸c s¶n phÈm
thÕ hÖ míi cÇn ph¶i cã tÝnh ­u viÖt vÒ kiÓu d¸ng, kÝch th­
íc còng nh­vÒ chÊt l­îng lµm viÖc, tÝnh kinh tÕ, v, v,..
• §èi víi c¸c mµn hiÓn thÞ th«ng tin cña m¸y vi tÝnh c¸c thÕ
hÖ tr­íc ®­îc thiÕt kÕ trªn c¬ së c¸c mµn h×nh sö dông èng
tia ®iÖn tö th× tÝn hiÖu video lµ c¸c xung ®iÖn ¸p ©m,
do ®ã c¸c mµn hiÓn thÞ chÕ t¹o b»ng ma trËn ®i«t mµu
nèi theo nguyªn t¾c anèt chung nh­thÓ hiÖn trªn h×nh 7.3
th­êng ®­îc sö dông nhiÒu h¬n bëi v× chóng hoµn toµn t­¬ng
thÝch víi c¸c card mµn h×nh hiÖn ®ang ®­îc sö dông réng
r·i.
• C¸c mµn hiÓn thÞ chÕ t¹o b»ng ma trËn ®i«t mµu nèi theo
nguyªn t¾c catèt chung nh­thÓ hiÖn trªn h×nh 7.4 th­êng Ýt
®­îc sö dông nhiÒu h¬n bëi v× khi sö dông chóng ph¶i thay
thÕ c¸c card mµn h×nh hiÖn ®ang ®­îc sö dông b»ng card
mµn h×nh kh¸c t­¬ng thÝch víi chóng.
• S¬ ®å mµn h×nh ma trËn ®i«t mµu nèi theo kiÓu anèt
chung ®­îc chØ ra trªn h×nh 7.3
R G B R G B R G B R G B R G B R

R G B R G B R G B R G B R G B R

R G B R G B R G B R G B R G B

R G B R G B R G B R G B R G B R
R G B R G B R G B R G B R G B +V cc

R G B R G B R G B R G B R G B R

R G B R G B R G B R G B R G B

R G B R G B R G B R G B R G B R
• §.3. Phôc vô mµn h×nh cña rom-bios
• TÊt c¶ c¸c phôc vô mµn h×nh cña ROM-BIOS ®Òu
®­îc gäi qua ng¾t 10h. Ng¾t nµy cã 16 phôc vô
chÝnh vµ 7 phôc vô phô cho AT, EGA vµ VGA.
Gièng nh­c¸c phôc vô kh¸c cña ROM-BIOS, c¸c
phôc vô mµn h×nh ®­îc ®¸nh sè tõ 0 vµ ®­îc lùa
chän b»ng c¸ch ®Æt sè hiÖu phôc vô vµo thanh ghi
AH, c¸c phôc vô nµy cßn ®­îc thªm mét sè tham sè
kh¸c ®­îc ®Æt vµo c¸c thanh ghi BX, CX hay DX
tuú theo yªu cÇu cña tõng c«ng viÖc.
• B¶ng liÖt kª c¸c phôc vô mµn h×nh cña ROM-BIOS
®­îc chØ ra trªn b¶ng 7-1.
• §Ó sö dông c¸c phôc vô cña ROM-BIOS chóng ta
cÇn ph¶i cung cÊp giao tiÕp b»ng hîp ng÷ cho hÖ
thèng.
• D­íi ®©y tr×nh bµy vÝ dô vÒ mét modul hîp ng÷
viÕt d­íi d¹ng ng«n ng÷ PASCAL (m· PASCAL) cã
thÓ gäi hÖ thèng hiÓn thÞ chuyÓn mµn h×nh sang
kiÓu 1 (HiÓn thÞ v¨n b¶n 40 cét cã mµu) vµ ®Æt
nÒn mµu xanh n­íc biÓn (blue).
• MODULE SEGMENT ‘CODE’
• PUBLIC BLUE 40
• BLUE 40 PROC FAR
• PUSH BP CÊt gi÷ con trá c¬ së cò
• MOV BP, SP ThiÕt lËp con trá c¬ së míi
• §Æt kiÓu mµn h×nh
• MOV AH, 0 Phôc vô 0: §Æt kiÓu mµn h×nh
• MOV AL, 1 KiÓu 1: V¨n b¶n 40 cét cã mµu
• INT 10h Yªu cÇu phôc vô mµn h×nh
• §Æt mµu nÒn
• MOV AH, 0Bh Phôc vô 11: §Æt mµu
• MOV BH, 0 §Æt mµu nÒn
• MOV BL, 1 Sö dông mµu 1: Mµu xanh n­íc biÓn
• INT 10h Yªu cÇu phôc vô mµn h×nh
• POP BP Kh«i phôc con trá c¬ së cò
• RET 0 Trë vÒ tr×nh gäi
• BLUE 40 ENDP
• MODULE ENDS
• END