Ligjërata 2

ETIKA
 Kuptimi
 ethikos: gr. traditë, doke, shprehi (Encyclopedia
Britannica)

 eth•ic \"e-thik\ noun [ME ethik, fr. MF ethique, fr. L

ethice, fr. Gk ÈthikÈ, fr. Èthikos] (14c)
– 1 pl but sing or pl in constr : the discipline dealing with
what is good and bad and with moral duty and obligation
– 2 a : a set of moral principles or values
– b : a theory or system of moral values <the present-day
materialistic ethic>
– c pl but sing or pl in constr : the principles of conduct
governing an individual or a group <professional ethics>
– d : a guiding philosophy
(Merriam Webster’s Collegiate Dictionary)
morali dhe etika
 Sinonime?
 muzika dhe muzikologjia, arsimi-pedagogjia,
e kaluara-historia, politika-politologjia...
 Etika: shkencë për moralin
 Degë e filozofisë: vlerat e marrëdhënieve
ndërnjerëzore
 ethos \"È-'thäs\ noun [NL, fr. Gk Èthos
custom, character — more at sib] (1851)
– : the distinguishing character, sentiment, moral
nature, or guiding beliefs of a person, group, or
institution
definitions: Raymond
Baumhart’s study (Businness people)
 "Ethics has to do with what my
feelings tell me is right or wrong."
"Ethics has to do with my religious
beliefs."
"Being ethical is doing what the law
requires.“ (?)
"Ethics consists of the standards of
behavior our society accepts."
Çështjet

 ÇËSHTJET: Si duhet të jetojmë?

Lumturia individuale ose kolektive? A
mund të përdorim metodë të keqe për
të arritur te qëllimi? Përgjegjësitë ndaj
gjallesave dhe brezave?
 Deontologjia: etika e detyrave
 DETYRIMET + GREATEST HAPPINESS
SJELLJE NË EMËR TË DETYRËS
përkryerja personale
 Moralisht i mirë është ai veprim që e
çon njeriun nga përsosja. LEIBNITZ.
 Morali i dobisë dhe i kënaqësisë.
(Vjedhja e bankës, mashtrimi në
shitblerje, tradhtia bashkëshortore,
detyrimi i fëmijëve që të punojnë)
 Morali i interesit (të përgjithshëm):
komunizmi
 Morali i flijimit: përkujdesja për një
fëmijë të hendikepuar, mbrojtja e
atdheut
Etika personale-etika
publike

 Ndarje me vend ose e gabuar?

 A duhet të kemi dy fytyra në
ndërveprimet me njerëzit?
 Hipokrizia
 deeticizimi ose demoralizimi i kohës
sonë
Etika dhe qytetërimi

 marrëdhëniet ndërkombëtare
 Gjenocidi ndaj boshnjakëve
 Sulmi ndaj Serbisë: 1999
 ShBA-Irak
 Kosovë-Timori Lindor (pavarësia)
 Eutanazia
 R2P – përgjegjësia për të mbrojtur
Ndarja e etikës
 metaethics, normative ethics, and
applied ethics.
 1. METAETIKA: prej nga vijnë parimet
etike dhe ç’kuptim kanë ato?
 social inventions or individual emotions?
 Çështjet: të vërtetat universale, vullneti
hyjnor, roli i arsyes në gjykimet morale,
domethënia e termave etikë
2. ETIKA NORMATIVE

 Detyrë praktike, të arrish në standarde

morale që e rregullojnë sjelljen e
drejtë apo të gabuar.
 foundational principles, or a set of
good character traits
 deontologjia, Golden Rule
tre teoritë

 teoritë e virtyteve – good habits of

charachter
 е obligimeve – S. Pufendorf: ndaj
Zotit, vetes dhe të tjerëve
 konsekuencialiste - An action is
morally right if the consequences of
that action are more favorable than
unfavorable.
3. ETIKA E ZBATUAR:

 çështje kundërthënëse si aborti,

infanticidi, të drejtat e kafshëve,
problemet e mjedisit,
homoseksualiteti, dënimi me vdekje,
lufta bërthamore.
TEKST PËR LEXIM

 teksti nr. 1, f. 272

 Diskutim
Referencat
 Ali Pajaziti (ed.),Etika publike, Logos-A,
Shkup, 2005.
 Anscombe, Elizabeth “Modern Moral
Philosophy,” Philosophy, 1958, Vol. 33,
reprinted in her Ethics, Religion and
Politics (Oxford: Blackwell, 1981).
 http://www.iep.utm.edu/ethics/
 https://www.scu.edu/ethics/practicing/
decision/whatisethics.html