YUNIT I

GE FILIPINO 3
DALUMAT NG/SA FILIPINO
(DALUMATFIL)
 YUNIT I
A. Kahulugan at Katuturan ng
Pagdadalumat
B. Konsepto ng mga Salitang
Itinanghal na Salita ng Taon
C. Pagsipat sa mga Awitin Bilang
Panimulang Pagdadalumat
DALUMAT
José Protasio
Rizal Mercado
y Alonso
Realonda
A. KAHULUGAN AT
KATUTURAN NG
PAGDADALUMAT
 PAGDADALUMAT
Ito ay isang maagwat na prosesong
nagpapalawak at nagpapalalim sa
kasanayan sa malalim at mapanuring
pagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa
wikang Filipino sa iba’t ibang larangan,
sa konteksto ng kontemporaryong
sitwasyon at mga pangangailangan ng
bansa at ng mga mamamayang Pilipino.
SIMULANG PAGDADALUMAT
NG SALITA
Ayon kay Nuncio (2018),
pagdalumat ang tawag sa
proseso ng pag-iisip at pag-
urirat sa mga lantay o
ipinahiwatig ng isang salita.
Dagdag pa niya, madalas
ginagamit lamang ang mga ito
para makabuo ng matino’t
makahulugang pahayag o
ekspresyon para makipag-
 TATLONG LEBEL NG
PAGDADALUMAT NG SALITA
 LEKSIKAL
1

SIMBOLIKAL
2

DISKURSIBO
3
LEKSIKAL
 LEKSIKAL
Tumutukoy sa kahulugan ng
isang salita tulad ng paglitaw
nito sa isang diksyunaryo. Kilala
rin bilang semantiko na
kahulugan, denotatibo na
kahulugan, at sentral na
1
kahulugan
2
paglalapi
3
pagbigkas
4
diin
5
anyo
DULANSANGAN

DULA LANSANGA
+ N
 DULA
Diksyunaryo-Tesauro ni
Panganiban (1970)
Dula, var. dula n. Sb. Tg.
Stage play. Syn. Drama.
sarswela, parsa, kumedya
(moromoro); cf opera, operata,
-llk. Pabuya; Pang. Palayan.
 DULA
Binagong Edisyon ng UP
Diksyunaryong Filipino (2010)

Du-la pnd. du-la-in, du-mu-la

(Bik): kumain, makihalubilo sa
kainan.
 PAGLALAPI
1
pag-uunlapi
2
paggitlapi
3
paghuhulapi
4
paglalaping kabilaan
5
paglalaping laguhan
 LEKSIKAL

interlingu intralingual
alanalisis/pagsusuri
 INTERLINGUAL – pagsusuri ng
salita kaugnay ng/sa iba pang wika
INTRALINGUAL – pagsusuri ng
salita sa loob ng isang wika sa
pamamagitan ng pagsubok na laruin at
pagbalik-baliktarin ang mga titik nito
upang makabuo ng iba pang
makabuluhang salita
 DULA
Diksyunaryo- UPDF (2010)
Tesauro ni
Panganiban Hiligaynon –
(1970) puksa
Ilokano – Bikol – kumain,
pabuya makihalubilo sa
Pangasinan – kainan
SIMBOLIKAL
 SIMBOLIKAL
Ang mga simbolo ay
kinakatawan ng mga letra,
imahe o kaya’y kumpas na may
ipinararating na ideya o kaya
nama’y natatagong kahulugan.
 DULA
Ayon kay Salazar (1968) ang
dula ay isang larawan ng buhay
na sinasangkapan ng wika,
damdamin, at sining. Hinahabi
ito upang itanghal, makaaliw,
umantig ng damdamin, at
makapaghatid ng isa o higit
 DULA
Ayon kay Atienza (2001),
karaniwan nang ikinakabit sa
salitang dula ang mga
konseptong tulad ng teatro,
artista, iskrip, pag-arte, stage,
costume make-up, set, props,
rihersal, director, at palakpak.
 DULA
Simbolo ang dula ng
representasyon ng mga ganap
at danas ng mga tao ng isang
lipunan sa pamamaraang
pagtatanghal o dulaan.
DISKURSIBO
DISKURSIBO

DISKURSO
 DISKURSO
Isang anyo ng pagpapahayag
ng ideya hinggil sa isang paksa.
Masasabi rin na ang diskurso ay
katulad sa komunikasyon.
 DULA
Ayon kay Mendoza (2011), hindi na
mabilang sa daliri ang napakaraming
kahulugan ng dula… Dagdag pa niya, bago
dumating ang mga kolonyalistang espanyol,
ang dula ay ang kabuuang ritwal na
idinaraos ng ating mga ninuno. Sa
pamamagitan ng mga awit, at tula bilang
pangunahong anyo ng panitikan at
pagkatuto. Kasama ng mga sayaw at
pagtugtog ng mga instrumentong
 DULA
Samakatuwid, kung pakasusuriin ang
kalawakang nasasaklaw ng dula, batay
sa katuturang nabanggit, malaki ang
maitutulong nito sa kaakuhan ng
identidad ng grupo ng mga tao sa isang
lipunan. Isa itong mabisang paraan na
nagpapakita ng kaisahan ng mga
mamamayan para sa pagpapahalaga
nila sa kanilang kultura at pagkatao.
KARAGDAGANG ANYO NG
PAGDADALUMAT
1
INTERTEKSTUWAL
2
KULTURAL
3
PILOSOPIKAL
4
SIKOLOHIKAL
INTERTEKSTUWAL
Ang relasyon sa
pagitan ng mga teksto,
lalo na ang mga
pampanitikan.
 KULTURAL
Kultura o kalinangan
(mula "linang") ang
kabuuang katawagan sa
mga kaisipan, kaugalian,
tradisyon, at gawi ng
isang lipunan.
PILOSOPIKAL
Ang sistematikong pag-
aaral sa mga pangkalahatan
at mahahalagang
katanungan ng
sangkatauhan, lalo na yung
mga may kinalaman sa pag-
iral, dahilan, kaalaman,
SIKOLOHIKAL
Ang pilosopiya ay agham ng
isip at ugali. Kalakip sa
sikolohiya ang pag-aaral ng
kababalaghang may malay
at walang malay, pati na rin
ang damdamin at pag-iisip.
Maraming Salamat!
Honey Grace B. Almazar, LPT, MAEd
Institute of Linguistics and Literature
Nueva Ecija University of Science and Technology