GİRİŞ

MEDENİ HUKUK KAYNAKLAR

TEMEL KAVRAMLAR
MEDENİ HUKUKUN KONUSU
Kişiler
Hukuk
u
Aile
Hukuk
MEDE Hukuk Eşya

u Nİ u
HUKU
Borçla K
Miras
r
Hukuk
Hukuk
u
u
MEDENİ HUKUKUN
YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI
Medeni Kanunun Yürürlük Kaynakları: TMK m. 1

KANUN ÖRF VE
(Her Türlü Yazılı ADET HAKİM
Hukuk Kuralları)
HUKUKU

Modo
Legislatoris
MEDENİ HUKUKUN
YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI
ANAYASA

KANUN ve Olağanüstü
CBK

Olağan CBK

TÜZÜK

YÖNETMELİK
MEDENİ HUKUKUN
YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI
YÜRÜRLÜĞE KONMA:
Yürürlük Maddesi
(MÜLGA) 23 Mayıs 1928 tarihli ve 1322 sayılı Kanun ve Nizamnamelerin Sureti Neşir ve
İlanı ve Mer’iyet Tarihi hakkında Kanun m. 3: «Yayınlandığı günü takip eden kırk beşinci
günün sona ermesi»
10 sayılı Resmi Gazete Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi m. 7: «Resmi Gazete’de
yayınlandıkları tarih»
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRMA:
Bir kanunun açık veya örtülü olarak yürürlükten kaldırması veya değiştirmesi
Yürürlük süresinin kanunda tayin edilmesi
Anayasa Mahkeme’sinin kanunu iptal etmesi
 MEDENİ HUKUKUN
YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI
MEDENİ HUKUK

4721 sayılı Türk 6098 sayılı Türk

Medeni Kanunu Borçlar Kanunu

Başlangıç Kişiler Hukuku Aile Hukuku Miras Hukuku Eşya Hukuku Genel Hükümler
m. 1-7 m. 8-117 m. 118-494 m. 495-682 m. 683-1027 m. 1-206

Özel Borç
Gerçek Kişiler Evlilik Hukuku Mirasçılar Mülkiyet İlişkileri m. 207-
649

Sınırlı Ayni
Tüzel kişiler Hısımlık Mirasın Geçmesi
Haklar

Zilyetlik ve Tapu
Vesayet
Sicili
MEDENİ HUKUKUN
YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI
MEDENİ KANUN İLE BORÇLAR KANUNU ARASINDAKİ İLİŞKİ
TMK m. 5
İlgili kanunda bir hüküm bulunmaması
Genel hükmün özel hukuk ilişkisinin bünyesine ve kendisine özgü yapısına aykırı
olmaması

Borçlar Kanunu
Hükümlerinin Diğer
Doğrudan Uygulama Kıyasen Uygulama
Medeni Hukuk
TMK m. 1 TMK m. 5
Alanlarında
Uygulanması
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
A. KANUNDA UYGULANACAK HÜKMÜN BULUNMASI
1. Kanun Hükmünün Kapsamı:

Hükmün düz anlamıyla birlikte uygulanması

Hükmün zıt anlamıyla birlikte uygulanması (Argumentum a contrario, mefhumu

muhalif)

TMK m. 135: «Başvuru, evlenecekler tarafından yazılı veya sözlü olarak yapılır.»

TMK m. 19: «Yerleşim yeri, bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.»
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
2. Kanun Hükümlerinin Yorumlanması:

YORUM
ÇEŞİTLERİ

Yasama
Yargı Yorumu Bilimsel Yorum
Yorumu (teşriî
(kazaî tefsir) (ilmî tefsir)
tefsir)
 HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI

YORUM METODLARI

Söze Göre Amaca Göre Zamana Göre

Yorum Yorum Objektif Yorum
Sübjektif Tarihi Objektif Tarihi Metodu Serbest Yorum
(lafzî tefsir, (gaî tefsir, Yorum Metodu Yorum Metodu (objektif güncel, Metodu
interprétation interprétation aktüel yorum
littérale) téléologique) metodu)
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI

YORUM YÖNTEMLERİ

Sosyoloji
Dilbilgisi Sistemati Teleolojik k Tarihsel
Öğesi k Öğe Öğe (Realist) Öğe
Öğe
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
Medeni Kanunun Yorumlanmasında Dikkate Alınacak Unsurlar (TMK m.
1):
Kanunun lafzının tespiti
Kanunun lafsızının ruhuna uygun olması (sözü ile özü arasındaki uyum)
Kanunun lafzı ile ruhunun uygun olmaması: «Kanun Boşluğu»
Kanunun lafzının, ruhunun araştırılması ile tespit edilmesi
Açıklayıc Değiştirici Daraltıc Genişletici
ı Yorum Yorum ı Yorum
Yorum

İstisnalar dar yorumlanır! (Singularia non sunt extenda!)

 HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
Kanunun
Ruhunun
Araştırılması

Yorumun
Yapıldığı
Kanunun Kanunun Hazırlık Hükmün Amacı
Zamandaki
Sistematiği Çalışmaları (ratio legis)
Koşullar ve
İhtiyaçlar

Maddelerin
Kıyas veya
Kenar
Öncelik
Başlığı
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
3. Bulunan Hükmün Uygulanabilir Olması:
a. Yer İtibariyle Uygulanabilir Olma
Türkiye Cumhuriyeti sınırları dahilinde uygulanma
Milletlerarası Özel Hukuk kuralları

b. Zaman İtibariyle Uygulanabilir Olma

Yürürlük tarihi
zaman itibariyle uygulama alanı

Yürürlükten kalktığı
tarih
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
Kanunun Geçmişe Etkili Olması: Makable Şümûlü

Kazanılmış (Müktesep) Haklar: Eski Kanunun Yeni Kanun Döneminde Etkisini Sürmesi

Beklenen Haklar: 4722 s. Yürürlük Kanunu m. 4 «Eski hukuk yürürlükte iken

gerçekleşmiş olup da Türk Medenî Kanununun yürürlüğe girdiği sırada henüz herhangi bir
hak doğurmamış olaylara, bu Kanun hükümleri uygulanır.»

Kazanılmış Haklara İstisna: Kamu Düzeni ve Genel Ahlak (4722 s. Yürürlük Kanunu m.
2)
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
Kanunların Çatışması:

Önceki Genel Kanun Sonraki Genel Kanun Lex Posterior derogat priori

Önceki Özel Kanun Sonraki Özel Kanun Lex Posterior derogat priori
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI

Önceki Genel Kanun Sonraki Özel Kanun Lex Specialis derogat lex generali

Önceki Özel Kanun Sonraki Genel Kanun

 HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
c. Nitelik İtibariyle Uygulanabilir Olma:
Tarafların kanunun benimsediği çözümden farklı bir çözüm yolu kararlaştırması
Aksinin Kararlaştırılıp
Kararlaştırılamamasına Göre
Hükümler
Emredici Hukuk
Yedek Hukuk
Kuralları
Kuralları
(Dispositions
(Droit dispositif)
impératives)

Kamu Genel Zayıf Yorumlayıcı Tamamlayıcı

Kişilik
Düzeni Ahlak Tarafı Hukuk Hukuk
Hakları
Koruma Kuralları Kuralları
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
B. BULUNAN HÜKMÜN UYGULANIŞ TARZI

Kanunun Olaya Uygulanması: «Mantık Kuralları»

Büyük Küçük
Önerme Önerme Vargı
(Kural) (Somut Olay)

Öncelik (Evleviyet) veya Kıyas (Örnekseme)

Hüküm içi boşlukların doldurulması: «Mahalli örf veya genel ahlak»

HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
C. HAKİMİN TAKDİR YETKİSİNİ KULLANMASI
Hakimin Takdir Yetkisi (Pouvoir d’appreciation): TMK m. 4
 Kanunun Hakkaniyete Göre Hüküm Verilmesini Arandığı Haller: «TBK m. 35/II,
50/II, 52/II; TMK m. 174, 183 vb.»
Hakimin Takdir Yetkisini Kullanması (Hüküm İçi Boşluk) ≠ Hakimin Hukuk
Yaratması (Kanun Boşluğu)
Hakimin Takdir Yetkisi

Sonucu Tayinde Takdir

Şartlarda Takdir Yetkisi
Yetkisi
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI

Takdir Yetkisinin Sınırı: «Hükmün Amacı ve Korumak İstediği Menfaat»

Hakimin Kararında Görüşünü Gerekçelendirmesi

Uzman Bilirkişi Görüşleri, Meslek Kuruluşlarından veya Resmi Kurumlardan Alınan

Görüşler
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
D. KANUNDA UYGULANABİLİR HÜKMÜN BULUNMAMASI: KANUN
BOŞLUĞU
Kanun Boşluğu ≠ Hüküm İçi Boşluk
Hukukta Boşluk = Uygulanacak Hüküm Olmaması + Örf ve Adet Hukukunda
Uygulanacak kural olmaması
Bilinçli Susma = Hükmün Zıt Anlamı İtibariyle Uygulanması (Argumentum a
contrario)
Örnek: TMK m. 129 (Evlenme Engelleri)
Örnek: Büyükana, büyükbaba ve diğer hısımların çocukla kişisel ilişki kurma hakkı
 HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
KANUN BOŞLUKLARININ
ÇEŞİTLERİ

Gerçek
Bilinçli Bilinçsiz Açık Örtülü (Gizli) Gerçek
Olmayan
Boşluklar Boşluklar Boşluklar Boşluklar Boşluklar
Boşluklar

İhmalden
Fiili
Doğan
Boşluklar
Boşluklar
HUKUK METİNLERİNİN
UYGULANMASI
Konun Boşluğu Bulunmasının Sonucu: TMK m. 1

HAKİMİN
KANUN ÖRF VE ADET HUKUK
BOŞLUĞU HUKUKU KURALI
YARATMASI
ÖRF VE ADET HUKUKU
Örf ve Adet Hukuku: Sürekli şekilde tekrarlanan davranışlar sonucu toplumda bu
davranışlara uymanın mecburi olduğu kanaatinin yerleşmesi
Uzman Bilirkişiler ve Meslek Kuruluşları (Ticaret Odası, Bankalar Birliği, İMKB)

Örf ve Adet Hukuku

Kuralının Doğumu İçin
Gereken Şartlar

Manevi Unsur:
Devletin
Maddi Unsur: Uyulmasının Zorunlu
Yaptırım Gücü
Sürekli Uygulama Olduğu Kanısı
Gerekli Midir?
(opinio necessitatis)
ÖRF VE ADET HUKUKU
ÖRF VE ADET HUKUKUNUN ROLÜ:
1. Tamamlayıcı Rolü: «Kanun Boşluğunu Doldurmak»
Örnek: TBK m. 357/II (yarıcılık), 376-78 (hayvan kirası),
Hüküm İçi Boşluğun Giderilmesi: Alelade bir gelenek (teamül) yeterli

2. Yorumlayıcı Rolü: «Kanun Hükümlerinin Yorumlanmasına Yardımcı Olmak»

Alelade bir gelenek (teamül) yeterli
ÖRF VE ADET HUKUKU
3. Örf ve Adet Hukuku Kuralının Kanun Hükmünü Değiştirmeye veya Yeni Bir
Kanunu Kabule Zorlayıcı Rolü
Örnek: İsviçre Bankalarının Sır Saklama Yükümlülüğü
Örf ve Adet Hukuku, kanuna aykırı olamaz! Genel Örf ve Adet
SINIFLANDIRMA
Özel Örf ve Adet

Mahalli Örf ve Adet

(TMK 650-53)

Ticari Örf ve Adet

HAKİM TARAFINDAN
YARATILAN HUKUK
TMK m. 1/II

Anayasa m. 26/II: «Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan

kaçınamaz.»

Yargıtay 21. HD 4.4.2002, 1496/2899: «Devlet yaşamında yasal boşluktan söz

edilemez.»
 HAKİM TARAFINDAN
YARATILAN HUKUK
1. ŞART:
2. ŞART:
Olaya Uygulanabilir Bir
HAKİMİN HUKUK Örf ve Adet Hukukunda
Kanun Hükmünün
YARATMASININ Kanun Boşluğunu
Bulunmaması (Yorum
ŞARTLARI Dolduracak Bir Kuralın
Yoluyla Uygulanabilir Bir
Bulunmaması
Hükmün Bulunmaması)

Modo Legislatoris
Hakimin
Uygulayacağı
Yöntem
Menfaat İçtihatçılığı
 HAKİM TARAFINDAN
YARATILAN HUKUK
Hakimin Hukuk
Yaratırken
Yararlanacağı
İmkanlar

Ülkenin Hukuk
Öncelik (Evleviyet) Doktrin ve Mahkeme Hukuk Tarihi ve
Kanunun Ruhu Yaşamındaki
ve Kıyas (Örnekseme) İçtihatları Karşılaştırmalı Hukuk
Gelişmeler

Ölen birinin
terekesinin cenaze
Sürekli borç
masraflarını
ilişkilerinde fesih
karşılamaması, Kısmi
iptal
DOKTRİNDE YER ALAN
BİLİMSEL GÖRÜŞLER
TMK m. 1/III
Hakime yardımcı nitelikte bilgi kaynağı
Sistematik Eserler, Şerhler, Monografiler, Makaleler, Eser veya İçtihat Tahlilleri,
Notlu Kanunlar…
Doktrinin Rolü: Hukukun Gelişmesine Katkı, Hakime Yardımcı Olma, Yönlendirici
Etki
Hakimin Bilimsel Görüşlerden Yararlanması: Hükmün Yorumu, Uygulanması ve
Kanun Boşluğunun Doldurulması
Anayasa 141/III: «Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.»
Uzman Görüşü: Takdiri Delil (HMK m. 293)
YARGISAL İÇTİHATLAR
Kararın Niteliği Bakımından:
1. Olay Kararları (arrêts d’espèce)
2. Prensip Kararları (arrêt de principe)
Kararı Veren Mahkeme Bakımından:
1. İlk Derece Mahkemeleri: Asliye Hukuk, Sulh Hukuk, Aile, Kadastro, Fikri ve
Sınai Haklar, Denizcilik İhtisas Mahkemeleri
2. Bölge Adliye Mahkemesi: Kabul veya Red Kararları
3. Yargıtay: Onama, Bozma veya Düzelterek Onama Kararları, Hukuk Genel Kurulu
Kararları
YARGISAL İÇTİHATLAR
Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları:

Diğer mahkemeleri ve hakem kurullarını bağlar. (Yargıtay Kanunu m. 45/V)

Hukukun Yürürlük Kaynağı: Kanun Boşluğunun Doldurulması

Resmi Gazete’de yayımlanır.

Hakim İBK dışındaki mahkeme kararlarından da yararlanmalıdır.

 TEMEL KAVRAMLAR: HAK
KAVRAMI
Doğal Hukuk Teorisi

İrade Teorisi Hukuk Düzeni Tarafından

(Windscheid) Tanınan Bir İrade Kudreti
HAK KAVRAMINI
AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER
Menfaat Teorisi
Hukuken Korunan Menfaat
(Jhering)

Hukuken Korunan ve
Sahibine Bu Korunmadan
Karma Görüş
Yararlanma Yetkisi Tanıyan
Menfaat
TEMEL KAVRAMLAR: HAK
KAVRAMI
Menfaat

HAKKIN
UNSURL
ARI Yetkinin
Hak Hukuk Beklenen
Sahibine Düzeni Hak
Tanına Yetki Tarafından Kavramı
Verilmesi
 HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
PARA İLE ÖLÇÜLEBİLEN HAKLAR
PARA İLE ÖLÇÜLEBİLEN DEĞERİ
BULUNUP BULUNMAMASI AÇISINDAN
HAKLAR

MALVARLIĞI ŞAHIS VARLIĞI

HAKLARI (Mameleki HAKLARI
Haklar) (Kişilik Hakları)

Maddi Değeri
Olan Yenilik
Alacak Hakları Ayni Haklar Fikrî Haklar
Doğuran
Haklar
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
A. MALVARLIĞI HAKLARI
1. Alacak Hakları:

Alacak Hakları: Edimi isteme yetkisi

Borcun Kaynakları: Sözleşme, Haksız Fiil, Sebepsiz Zenginleşme, Vekaletsiz İş

Görme, Sözleşme Görüşmelerinde Kusurlu Davranış (Culpa in Contrahendo) veya
Kanun Hükümleri

Alacak Hakkının (Borç İlişkisinin) Nisbiliği

 HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
EŞYA ÜZERİNDE SAĞLANAN
Numerus Clausus YETKİ BAKIMINDAN AYNİ
HAKLAR

Mülkiyet Sınırlı Ayni

Hakkı Haklar

Tek Şahıs Birlikte Taşınmaz

İrtifak Hakları Rehin Hakları
Mülkiyeti Mülkiyet Yükü

Taşınmaz
El Birliği Şahsa Bağlı Eşyaya Bağlı Taşınır Rehni
Paylı Mülkiyet Rehni (TMK
Mülkiyeti (Şahsi) (Arzi) (TMK 939)
850)
El
Şahısla Kaim
Değiştirebilen
İrtifaklar
İrtifaklar
Oturma Kaynak
İntifa Hakkı Üst Hakkı Geçit Hakkı Diğer İrtifaklar
Hakkı (TMK Hakkı (TMK
(TMK 794) (TMK 826) (TMK 838) (TMK 838)
823) 837)
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
2. Ayni Haklar:

Eşya Üzerinde Doğrudan Hakimiyet

Taşınır Mallarda «ZİLYETLİK» ve Taşınmaz Mallarda «TAPU SİCİLİNE

TESCİL»

Alacak Haklarının «NİSBİ HAK» Olma Özelliği

Ayni Hakların «MUTLAK HAK» Olma Özelliği ve Herkese Karşı İleri

Sürülebilirlik (Mülkiyet Hakkı TMK m. 683/II)
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
3. Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar:

Alım (İştira) Hakkı:

Boşanma Davası Açma Hakkı:
Tek taraflı İrade Beyanı ile Satış
Evlilik İlişkisini Sona Erdirme
İlişkisinin Kurulması

Maddi Değeri Olan (Para ile Maddi Değeri Olmayan Yenilik

Ölçülebilen) Yenilik Doğuran Hak: Doğuran Hak:
Malvarlığı Hakkı Şahıs Varlığı Hakkı
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
4. Fikri Haklar:

Kitap, Tablo, Heykel, Müzik Eserleri, Bilgisayar Programları (Fikri Mülkiyet ya da

Edebi ve Artistik Mülkiyet)

Buluş (İntira), Modeller, Keşifler, Ticaret Unvanı ve Markalar (Sınai Mülkiyet)

Fikri Hakların Maddi Yönü & Fikri Hakların Manevi Yönü

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-I
B. ŞAHIS VARLIĞI HAKLARI:
Şahsın manevi dünyasına ait haklar
Mutlak Haklar
Kişilik Hakları: Kişinin Hayatı, Vücut bütünlüğü, Şeref, Haysiyet, Kişinin İsmi ve
Sırları, Manevi Varlıkları…
Aile Birliği İçinde Sahip Olunan Haklar: Velayet Hakkı
Devredilemez ve mirasçılara geçmez.
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-II
İLERİ SÜRÜLEBİLECE Ğİ ÇEVRE
AÇISINDAN HAKLAR
İLERİ
SÜRÜLEBİLECEĞİ
ÇEVRE AÇISINDAN
HAKLAR

MUTLAK HAKLAR NİSBİ HAKLAR

Ayni Haklar, Kişilik Alelâde Nisbi Haklar
Hakları, Velayet
Hakkı, Fikri Haklar
Alacak Hakları, Yenilik
Doğuran Haklar, Nisbi
Aile Hakları
Etkisi Güçlendirilmiş
Nisbî Haklar
Şerhedilebilir Nisbi
Haklar: Sözleşmesel
Önalım, Alım ve Geri
Alım Hakları, Kira ve
Taşınmaz Satış Vaadi
 HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-III
KULLANILMASININ ETKİSİ
BAKIMINDAN HAKLAR
KULLANILMASININ
ETKİSİ BAKIMINDAN
HAKLAR
YENİLİK
ALELÂDE
DOĞURAN
HAKLAR
HAKLAR
Hakkın Kullanılış
Yöneldiği Sonuç
Tarzı Bakımından
Açısından Yenilik
Yenilik Doğuran
Doğuran Haklar
Haklar

Kurucu Yenilik Değiştirici Yenilik Bozucu Yenilik Yenilik Doğuran Yenilik Doğuran
Doğuran Haklar Doğuran Haklar Doğuran Haklar İşlem Dava

Fesih, Dönme,
Alım, Önalım, Geri Alım, Geri Alım Önalım Hakkı,
Seçimlik Borçlar Vekili Azletme
Alım Hakkı Evlenmenin İptali
Hakkı
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-III
Yenilik Doğuran Hakların

Şarta bağlanamaz.
Ortak Özellikleri

Zamanaşımına değil hak düşürücü süreye

bağlı olabilir.

Usûlüne uygun biçimde kullanılmakla sona

erer.

Sonuç meydana gelince geri dönülemez.

HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-IV
KULLANMA YETKİSİ AÇISINDAN
HAKLAR
KULLANMA YETKİSİ
AÇISINDAN HAKLAR

Şahsen Kullanılması
Şahsen Kullanılması
Zorunlu Olan Haklar
Zorunlu Olmayan
(Kişiye Sıkı Sıkıya
Haklar
Bağlı Haklar)

Kullanılmasına hak
Kullanılmasına hak
sahibi karar verir ve
sahibi karar verir ancak
işlemleri başkasına
işlemleri başkasına
bırakamaz. Örn.
bırakabilir.
Vasiyetname, evlenme
HAKLARIN ÇEŞİTLERİ-V
BAĞIMSIZ OLUP OLMAMA
AÇISINDAN HAKLAR BAĞIMSIZ OLUP
OLMAMA AÇISINDAN
HAKLAR

BAĞIMSIZ HAKLAR BAĞLI HAKLAR

Alacağa Bağlı Bir Topluluğa

Eşyaya Bağlı Borç İlişkisine
Haklar (Fer’i Mensup Olmaya
Haklar Bağlı Haklar
Haklar) Bağlı Haklar

Eşyaya Bağlı Rehin Hakkı, Faiz

Fesih Hakkı, İptal Derneklerde Üyelik
İrtifak, Paydaşların Hakkı, Seçim
Hakkı Hakları
Ön Alım Hakkı Hakkı,
HAKLARIN KAZANILMASI VE
KAYBEDİLMESİ Hukuken Önemli Olan Fiiller

Hukuki Olay Hukuki Fiil

Hukuka Uygun Hukuka Aykırı

Fiiller Fiiller

Düşünce ve
Duygu İrade Borca Aykırı
Kanaat Haksız Fiil
Açıklaması Açıklaması Davranış
Açıklaması

Hukuki İşlem
Hukuki İşlem Maddi Fiil
Benzeri Fiil
 HUKUKİ İŞLEMLERİN
TÜRLERİ-I
GEREKLİ İRADE BEYANI
ADEDİ AÇISINDAN GEREKLİ İRADE
BEYANI ADEDİ
AÇISINDAN HUKUKİ
İŞLEMLER

İki Taraflı
Tek Taraflı Müşterek Toplu Hukuki
Hukuki İşlemler Kararlar
Hukuki İşlemler Hukuki İşlemler İşlemler
(Sözleşmeler)
HUKUKİ İŞLEMLERİN
TÜRLERİ-II
İRADE BEYANININ
YÖNELTİLMESİ AÇISINDAN
İRADE BEYANININ
YÖNELTİLMESİ
AÇISINDAN HUKUKİ
İŞLEMLER

Yöneltilmesi
Yöneltilmesi Gerekli
Gerekmeyen İrade
İrade Beyanına
Beyanına Dayanan
Dayanan İşlemler
İşlemler
HUKUKİ İŞLEMLERİN TÜRLERİ-III
ETKİ DO ĞURDUĞU ALAN BAKIMINDAN
ETKİ DOĞURDUĞU
ALAN
BAKIMINDAN
HUKUKİ İŞLEMLER

Kişiliği Malvarlığını
İlgilendiren İlgilendiren
İşlemler İşlemler
HUKUKİ İŞLEMLERİN TÜRLERİ-IV
HÜKÜM İFADE EDECE Ğİ AN
BAKIMINDAN
HÜKÜM İFADE
EDECEĞİ AN
BAKIMINDAN
HUKUKİ İŞLEMLER

Hayatta (Sağlar
Arası) Hüküm Ölüme Bağlı
İfade Eden Tasarruflar
İşlemler
HUKUKİ İŞLEMLERİN
TÜRLERİ-V
MALVARLIĞINA YAPTIKLARI
ETKİ BAKIMINDAN
MALVARLIĞINA
YAPTIKLARI ETKİ
BAKIMINDAN HUKUKİ
İŞLEMLER

Malvarlığı Azalan Malvarlığı Artan

Taraf Bakımından Taraf Bakımından

BORÇLANDIRICI KAZANDIRICI
TASARRUF İŞLEMİ
İŞLEM İŞLEM
HUKUKİ İŞLEMLERİN
TÜRLERİ-V
Tasarruf İşlemi:

Tasarruf işleminin geçerliliği borçlandırıcı işlemin geçerliliğine bağlı mıdır?

Tasarruf işleminin illî (sebebe bağlı, somut) veya mücerret (sebepten bağımsız, soyut)
olması

Taşınmaz Mülkiyetinin Devri (TMK m. 1024)

Tartışma: Alacağın Temliki ve Taşınır Mülkiyetinin Devri

HUKUKİ İŞLEMLERİN
TÜRLERİ-V
Kazandırıcı İşlem:
İvazlı Kazandırma & İvazsız Kazandırma
Kazandırma Sebebi (Causa) ≠ Saik

İfa Sebebi (Causa Solvendi)

Kazandırıcı
İşlemin
Alacak Sebebi (Causa Credendi)
Hukuki
Sebebi
Bağışlama Sebebi (Causa
Donandi)
HUKUKİ İŞLEMLERİN
TÜRLERİ-V
Geçerli Hukuki Sebebin Bulunmaması: sebebe bağlı (illî) veya sebepten
bağımsız (soyut, mücerret) işlemler
SATIŞ SÖZLEŞMESİ:
1. Satıcı Açısından: Borçlandırıcı İşlem (Bedel Borcu) ve Kazandırıcı İşlem
(Alacak Hakkı)
2. Alıcı Açısından: Borçlandırıcı İşlem (Mülkiyeti Devir Borcu) ve Kazandırıcı
İşlem (Alacak Hakkı)
MÜLKİYETİN DEVRİ:
1. Satıcı Açısından: Tasarruf İşlemi
2. Alıcı Açısından: Kazandırıcı İşlem
HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
A. HUKUKİ İŞLEMİN KURUCU
UNSURLARI
KURUCU UNSUR TAMAMLAYI
GEÇERLİLİK
CI
(İRADE BEYANI) ŞARTLARI
UNSURLAR

Hukuki sonuca yönelmiş irade beyanı

İrade beyanının yöneltilmesi

Diğer bazı kurucu unsurlar. Evlenmede resmi memur varlığı

HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
İRADE BEYANI KAVRAMI
Açıklama
İşlem İradesi Fiil İradesi
İradesi

Güven Teorisi (Principe de la confiance)

Yanılma Hükümleri (TBK m. 30 vd.)

HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
İRADE BEYANININ ÇEŞİTLERİ-I

a) Açık (Sarih) İrade Beyanı

b) Örtülü (Zımni) İrade Beyanı

c) İrade Beyanı Sayılan Davranışlar:

1. İradeyi Ortaya Koyan Davranış (Factum Concludens, Indicia Voluntatis, İrade
Karinesi, İradeyi Gösteren Hareketler, Kanaat Verici Davranış): TBK m. 8, 327/II
2. İrade Faraziyesi: TBK m. 503
3. Sükût (Susma)
HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
Sükut (Susma):

Güven teorisi çerçevesinde irade karinesi sayılması

ŞARTLARI:

1. Susan kimsenin susmaması gerekmeli

2. Susan kimse susmayacak durumda olmalı

Kaynak: Dürüstlük Kuralı, Kanun Hükmü, Teamül veya Tarafların Anlaşması

HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
İRADE BEYANININ ÇEŞİTLERİ-II

a) Yöneltilmesi Gereken İrade Beyanları: Sözleşme Teklifi, Alım Hakkının

Kullanılması

b) Yöneltilmesi Gerekmeyen İrade Beyanları: Vasiyetname

İrade beyanının varma (ulaşma, vusül) ile hüküm ifade etmesi

HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
İRADE BEYANININ ÇEŞİTLERİ-III

a) Vasıtasız İrade Beyanları: Söz, Mektup, Telefon…

b) Vasıtalı İrade Beyanları: Haberci, Telgraf, Tercüman, Gazete İlanı…

 HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
B. HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERLİLİK
ŞARTLARI
HER TÜRLÜ HUKUKİ
İŞLEMDE ARANAN
ŞARTLAR
Hukuki İşlemi Yapan İrade Beyanı Muvazaalı
Kişi Ehliyetli Olmalı (Danışıklı) Olmamalı
Emredici Hukuk
Kurallarına, Kamu
Hukuki İşlemi Meydana
Düzenine, Genel
Ayırt Etme Getiren İrade Beyanları Mutlak
Ahlaka, Kişilik
Gücü Sağlıklı Olmalı Muvazaa
Haklarına Aykırı ve
İmkansız Olmama
Erginlik
Nisbi muvazaa
Yanılma Korkutma
Kısıtlı Aldatma (Hile)
(Hata) (İkrah)
Olmama
 HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
BAZI HUKUKİ
İŞLEMLERDE
ARANAN ŞARTLAR

İşlemin ŞEKLE
Uyularak Yapılması

Geçerlilik Adi Yazılı Nitelikli

Kanuni Şekil İradi Şekil İspat Şartı
Şartı Şekil Yazılı Şekil

Resmi Şekil
HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
BAZI HUKUKİ
İŞLEMLERDE
ARANAN ŞARTLAR

Karşılıklı Borç
Sebebe Bağlı Tasarruf Yükleyen Sözleşmelerde
Tasarruf Yetkisi İşlemlerinde Geçerli Bir Gabin (Aşırı
(Tasarruf İşlemlerinde) Borçlandırıcı İşlemin Yararlanma)
Bulunması Bulunmaması (TBK m.
28)

Örn: Aile Konutu (TMK

m. 194/I)
HUKUKİ İŞLEMİN UNSURLARI
BAZI HUKUKİ
Geciktirici Vade
Ehliyet İŞLEMLERİN HÜKÜM
(Belirli,
Eksikliğini DOĞURMASI İÇİN
Belirlenebilir ve
Giderici «İzin» GEREKEN
Belirsiz Vade)
veya «İcazet» TAMAMLAYICI
UNSURLAR

Geciktirici
Temsil Yetkisi
(Talikî) Şart
Eksikliğini
≠
Giderici «İcazet»
Tasarruf Yetkisi Bozucu (İnfisahî)
(TBK m. 46) Resmi Makamın
Sınırlamasından şart
Fiili
Kaynaklanan
Örn: TMK m.
Eksikliği Giderici
184/b.5 ve 462,
«İzin» veya
463 ve 465
«İcazet»
HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
A. YOKLUK (Inexistence):

Kurucu unsurlardaki eksiklik

İrade Beyanı ve Diğer Kurucu Unsurlardaki Eksiklikler (Örn: Evlendirme Memuru)

Genel İşlem Şartları (TBK m. 21 vd.): «…yazılmamış sayılır.»

Herkes Tarafından İleri Sürülebilme ve Re’sen (d’office) Nazara Alınma

Dava Açılmasına Gerek Olmaması
 HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
B. KESİN HÜKÜMSÜZLÜK (Butlan, Nullité):
Hukuki İşlemin geçerlilik şartlarından kamu düzenini ilgilendirecek önemde
olanların gerçekleşmemiş olması

Sebebe Bağlı
Tam KESİN
İşlemlerde
Ehliyetsizlik HÜKÜMSÜZLÜK
Sebebin
(TMK m. 15) SEBEPLERİ Geçersizliği

Emredici İşlemin İşlemin Tasarruf

Şekle İşlemin
Hukuk Konusunun Konusunun İşlemlerinde
Aykırılık Muvazaalı
Kurallarına Ahlaka Aykırı İmkansız Tasarruf
(TBK m. Olması,
Aykırılık Olması Olması Yetkisi
12/II) (TBK m. 19)
(TBK m. 27) (TBK m. 27) (TBK m. 27) Eksikliği
HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
Düzen hükmü: Kuralın işlemin geçersizliğini açıkça düzenlememiş olması veya
anlam ve amacından geçersizlik olgusunun anlaşılmaması

Herkes Tarafından İleri Sürülebilme ve Re’sen Nazara Alınma

Dava Açılmasına Gerek Olmaması

Geçersizliği İleri Sürme Hakkının Kötüye Kullanılması (TMK m. 2)

Evlenme ve Ölüme Bağlı Tasarruflarda Yokluk&Butlan Ayrımının Önemi

HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
Tahvil (Çevirme, Conversion):
i. Batıl işlemin başka bir işlemin geçerlilik şartlarını taşıması
ii. Tarafların işlemin geçersizliğini bilmeleri ihtimalinde bu işlemi yapacaklarının kabulü
Kısmi Hükümsüzlük (Nullité partielle, TBK m. 27/II):
i. Objektif Şart: Hukuki işlemdeki sakatlığın sadece bir kısma özgü olması
ii. Sübjektif Şart: Diğer kısmı geçerli saymanın tarafların farazî arzusuna uygun olması
Değiştirilmiş Kısmi Hükümsüzlük (Nullité partielle modifiée) (düşey kısmi hükümsüzlük)
Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük
HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
C. İPTAL EDİLEBİLİRLİK (Annulabilité):
 Sakat işlemin hükümsüz hale gelebilmesi için ihlal edilen geçerlilik şartıyla
korunan tarafın işlemi iptal etmesinin gerekmesi
Bozucu yenilik doğuran hak
Düzelebilir Hükümsüzlük: Yanılma, Aldatma, Korkutma (TBK m. 39)
Bozulabilir Geçerlilik: Gabin (TBK m. 28)
Evlenme ve Ölüme Bağlı Tasarruflarda İptal Edilebilirlik Kavramının Önemi
HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
D. NOKSANLIK (Imparfait):

Kurucu unsurları tamam olan bir hukuki işlemin hüküm ifade edebilmesi için bir
unsurla tamamlanması gereken haller

İşlemin Askıda Olması

Tamamlayıcı unsur başlangıçtaki eksikliği gideriyorsa işlem baştan itibaren sonuç

doğurur.
 HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
NOKSANLIK
HALLERİ

Temsil Olunanın
Kanuni
Yetkisiz Aile Hukukunda
Temsilcinin İşleme Geciktirici Şarta
Temsilcinin Diğer Eşin Onayı Resmi Makamın
Sonradan Onay Bağlı İşlemler
İşlemine Onay (TMK m. 194/I, Fiili
Vermesi (TMK m. 170/II)
Vermesi 199/I, 223/II)
(TMK 451)
(TMK m. 46)

Her somut işlem İşlem şart

İşlem onay (icazet) ile baştan itibaren geçerli ya da baştan itibaren kesin
açısından ayrıca gerçekleşince
hükümsüzdür.
değerlendirilir. hüküm doğurur.
HUKUKİ İŞLEMİN
HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
E. NİSBÎ ETKİSİZLİK (Inopposabilité):

Bir tasarruf işlemi ile meydana gelen değişikliğin bazı kimselere karşı ileri
sürülememesi

Alacağın Temlikinde Borçluya Bildirim Yapılmamış Olması (TBK m. 186)

Müflisin İflas Masasına Giren Malları Üzerindeki Tasarruflarının Alacaklılara Karşı

Hüküm İfade Etmesi (İİK m. 191)
HAKLARIN KAZANILMA
(İKTİSAP) TARZI HAKLARIN KAZANILMA
TARZLARI

Aslen İktisap Devren İktisap Tesisen İktisap

Taşınırlarda
Sahiplenme Cüz’i İntikal
Taşınmazlarda İşgal (Cüz’i Halefiyet)
(TMK m. 767, 707)
Kazandırıcı
Zamanaşımı ile İktisap Külli İntikal
(TMK m. 712, 713, (Külli Halefiyet)
777)

İşleme, Karışma,
Birleşme (TMK m.
775, 776)
HAKLARIN KAYBEDİLİŞ TARZI
Hakkın Nisbi Kaybı: Hakların devren iktisabı

Hakkın Mutlak Kaybı: Borcun ifası, malın yok olması, ayni haktan feragat, bir
borcun ibrası, şahsa bağlı hakların ölümle sona ermesi

Kazandırıcı Zamanaşımı İle Hakkın Kaybı

Süreye Bağlı Hak: Tüzel Kişi Lehine Kurulan İntifa Hakkı (TMK m. 797/II),
Alacaklının Kefile Başvurma Hakkı (TBK m. 598/III)
HAKLARIN KAYBEDİLİŞ TARZI
Hak Düşürücü
Zamanaşımı
Süre
Alacağı elde etme hususunda hareketsiz
Hakkın kullanılmamış olması sebebiyle
kalma sebebiyle dava veya icra yoluyla
sona ermesi
alacağın elde edilememesi

Yenilik Doğrucu Haklar Alacak Hakları

(Örn: Önalım Hakkı, TMK m. 733) (TBK m. 146 vd.)

Re’sen nazara alınır. Re’sen nazara alınmaz.

(İtiraz imkanı verir.) (Def’i imkanı verir.)

Zamanaşımı durabilir ve kesilebilir.

Hak düşürücü süre durmaz ve kesilmez.
(TBK m. 153, 154)
HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
İyiniyet Kavramı (Bonne foi, TMK m. 3): Hakkın kazanılmasına veya başka bir
hukuki sonucun gerçekleşmesine ait bir engeli bilmeme veya gerekli özeni
gösterseydi dahi bilemeyecek durumda olma

İYİNİYETİN ROLÜ:
1. Hakkın kazanılmasını sağlama ve tasarruf yetkisi eksikliğini giderme
TMK m. 988: Emin sıfatıyla zilyetten ayni hak iktisap etme
İlk Emin
İyiniyetli MALİK
Malik Koruma, Saklama, Sıfatıyla Satım Söz. + Teslim Üçüncü
M Kira… Zilyet (Tasarruf Yetkisi Eksikliği)
Kişi (Ü)
Ü
(E)
 HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
TMK m. 989: İradesi dışında elden çıkan malın üçüncü kişi tarafından iktisabında
iyiniyetin rolü

Hırsız İyiniyetli MALİK

Hırsızlık, Gasp Satım Söz. + Teslim
Malik (Haksız Üçüncü OLAMA
(İrade Dışı) (Tasarruf Yetkisi Eksikliği)
Zilyet) Kişi Z

TAŞINIR DAVASI
 HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
TMK m. 777: Taşınır malın kazandırıcı zamanaşımı ile iktisabı

İyiniyetli
5 YIL
Üçüncü Kişi
Davasız, Aralıksız, İyiniyetle, Malik Sıfatıyla MALİK
(Malik Değil)

TMK m. 990: Para veya hamiline yazılı senetlerin iyiniyetle iktisabı

HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
TMK m. 1024: Tapu kütüğündeki tescile iyi niyetle güven

TBK m. 186: İyiniyetle eski alacaklıya borcu ifa ederek borçtan kurtulma

İyiniyet her zaman korunmaz! Örn: Ehliyetsiz kimseye karşı iyiniyet korunmaz.

İyiniyet ancak kanunun öngördüğü hallerde ve o ölçüde korunuz. (TMK m. 3)

HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
İyiniyetin Koruyucu Etkisinin Tam Olduğu Haller:
1. TMK m. 988: Emin sıfatıyla zilyetten iyiniyetle ayni hak iktisabı
2. TMK m. 990: İyiniyetle para veya hamiline yazılı senet iktisabı
3. TBK m. 186: İyiniyetle alacaklı olmayan kişiye ifa

İyiniyetin Korucuyu Etkisinin Eksik Olduğu Haller:

1. TBK m. 989/II: Açık artırma veya benzeri eşya satan yerlerden ayni hak iktisabı
HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
İYİNİYETİN ARANACAĞI KİŞİ:

Kanunun korumayı amaçladığı kişi iyiniyetli olmalıdır.

Ayırt etme gücü gerekir mi?

a. Temsil Halinde (temsil olunan ve temsilci)

b. Tüzel Kişilerde (temsile yetkili organ)

c. Tüzel Kişiliği Bulunmayan Kişi Topluluklarında

HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
İYİNİYETİN ARANACAĞI AN:

Emin sıfatıyla zilyetten iyiniyetle taşınır mal iktisabı: «iktisap anında» (TMK m. 988)

Taşınır malın kazandırıcı zamanaşımıyla iktisabı: «zamanaşımı süresince» (TMK m.

777)

Sonradan gelen kötüniyet zarar vermez. (Mala fides superveniens non nocet)
HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
İYİNİYETİN İSPATI:

TMK m. 3/I: «Asıl olsan iyiniyetin varlığı»

İspat Yükü: İyiniyetli olmama durumundan yarar sağlayacak kişi

Hukuki engeli bildiğini ispat

Hukuki engeli bilmesi gerektiğini ispat: «kendisinden beklenen özenin

gösterilmemesi» (TMK m. 3/II)
HAKLARIN KAZANILMASINDA
İYİNİYETİN ROLÜ
Kimse tapu sicilindeki bir kaydı bilmediğini iddia edemez. (TMK m. 1020)

Objektif Ölçü: Aynı şartlar altında, ortalama zekaya sahip olan, namuslu ve dürüst
bir insanın göstereceği özen

Koruma isteyenin iyiniyetli olmama iddiası defi değil İTİRAZ’dır. Resen nazara
alınır. (14.2.1951 tarihli ve 17/1 sayılı Yargıtay İBK)
HAKLARIN KULLANILMASI
Ayni haklarda sağladıkları hakimiyetin kullanılması

Yenilik doğuran haklarda irade beyanında bulunulması

Alacak haklarında borçludan borcun ifasının talep edilmesi

Hakların Kullanılmasında ve Borçların İfasında Uyulması Gereken Kural:

«DÜRÜSTLÜK KURALI ve HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI»
(TMK m. 2)
DÜRÜSTLÜK KURALI

Dürüstlük Kuralı (Bona Fides, Bonne Foi): Bir kimseden namuslu, dürüst ve makul
bir insan olarak beklenen davranış

Temel Fonksiyonu: Yazılı hukukun eksiklerini gidermek ve tüm hakların

kullanılmasındaki sınırı belirlemek

Hukuki işlemlerin yorumlanması, borçların ifası, sözleşmeler…

HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI
Dürüstlük Kuralı ≠ Bir Hakkın Amacına Aykırı Olarak Kullanılması

Örn: Bir kimsenin ölmeden önceki evliliğinden doğan çocuklarının miras payını
azaltmak için mal ortaklığı rejimine geçmesi (TMK m. 256)

Örn: Sırf kadına vatandaşlık sağlamak amacıyla evlenilmesi

Hakkın Kötüye Kullanılması ≠ Hiçbir Hakka Dayanmayan Haksız Davranışlar

HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI HALLERİ
Somut olayın kendi şartlarının göz önünde tutulması
Şekle aykırı sözleşmelerden doğan borçların ifa edildikten sonra geçersizliğinin
iddia edilmesi
Kusur ya da zarar verme kastı zorunlu unsur değildir!
Hakkın Kötüye Kullanılması İçin:
1. Hukuken korunan bir «Hak» bulunmalı
2. Bu hak dürüstlük kuralına aykırı kullanılmalı
 HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI HALLERİ
HAKKIN KÖTÜYE KULLANILDIĞINI
BELİRTEN UNSURLAR

Hakkın Kendi Ahlaka Aykırı

Hakkın Kullanılmasının Davranışına Uyandırılan Güvene
Kullanılmasında Sağlayacağı Menfaat Dayanarak Hak Aykırı Davranışta
Meşru Bir Menfaat ile Başkasına Vereceği Kullanılması Bulunulması (Çelişkili
Bulunmaması Zarar Arasında Aşırı Örn: Borcun ifa Davranış Yasağı)
Örn: Sırf komşunun Oransızlık edileceği vaadiyle Örn: Şekle aykırılığın
manzarasını kapatmak Örn: Faiz ödemesinin zamanaşımının ifadan uzun süre sonra
için duvar yapılması küçük bir kısmı ifa geçirilmesi, hakkın ileri sürülmesi
edilmediği için ödünç bilerek gecikmeli
sözleşmesinin feshi kullanılması
HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI
HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASININ YAPTIRIMI
TMK m. 2/II: «Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.»
Kötüye kullanılan hakka dayanan taleplerin ve savunmaların dinlenmemesi
Kötüye kullanılan haktan zarar gören kimseye bu zararı gidermek için dava hakkı
tanınması
Hakkın kötüye kullanılması bir hukuki ilişkinin devamının istenmesi şeklinde
ortaya çıkıyorsa ilişkinin değiştirilmesi veya sona erdirilmesi
Hakim re’sen nazara alır.
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
1. Kanunun Yorumlanmasında ve Boşlukların Doldurulmasında:

Bir hakkın içeriğinin belirlenmesi ve sınırlarının tespit edilmesi

TMK m. 718: Arazi üzerindeki mülkiyetin kapsamı

TMK m. 185/III: Eşlerin birbirine sadık kalması

TBK m. 32: Saik hatasının esaslı sayılması için iş hayatındaki dürüstlük kurallarının
önemi
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
2. Kanuna Karşı Hilenin Önlenmesi (fraude à la loi, in fraudem legis):
Bir emredici hukuk kuralına aykırılığa uygulanacak yaptırımı bertaraf etmek için
başka yollara başvurmak

Hukuki Yaptırım: Hileyle amaçlanan kanuni korumadan yoksun kalmak

Avukat olmayan kişinin alacağı takip etmek için alacağı temlik alması

Ödünç para alan kişinin teminat olarak bir taşınmazı satmayı vadetmesi
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
3. Hukuki İşlemin Oluşması, Yorumlanması ve Tamamlanması:

a. Güven Prensibi (Principe de la confiance): «Dürüstlük Kuralı»

Bir kişinin belirli bir davranışının dürüstlük kuralı uyarınca kendisine yapılmış bir
irade beyanı sayılması

Sözleşmelerin Yorumlanması: Tarafların gerçek ve ortak iradelerinin esas

alınması
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
b. Sözleşme ve Kanun Boşluğunun Doldurulması: Dürüstlük kuralına göre
tarafların farazi iradelerinin tespiti

Objektif ve sübjektif esaslı noktalar üzerinde uzlaşma

İkinci derecede yan noktalara tamamlayıcı hukuk kurallarının uygulanması, böyle

bir kural yoksa kanun boşluğunun doldurulması

Temsil yetkisinin kapsamının belirlenmesi

DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
4. Borçların Doğumunda:

a. Sözleşme Yapma Zorunluluğu:

Kamu Hukukunda: Kamu hizmeti görmekte olan kamu idareleri veya bunlara
bağlı teşekküller (PTT, TCDD, Belediyeler)

Özel Hukukta: Açık bir kanun hükmüne yahut dürüstlük kuralına dayanan
sözleşme yapma zorunluluğu

Tekel durumundaki özel işletmeler ile kamuya açık yerler (tiyatro, sinema, restoran)
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
b. Yan Borçlar (Devoirs accessoires):
Sözleşme veya kanunda hüküm bulunmayan hallerde dürüstlük kuralı uyarınca yan
borçların tespiti
Bağımlı ve bağımsız yan borçlar
YAN
BORÇLAR

Koruma Amacı Belgeleri

İşbirliğinde
Güden Yan Aydınlatma Sağlama
Bulunma
Borçlar (Örn: Yükümü Yükümü (Örn:
Yükümü
TBK m. 417) TBK m. 190)
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
c. Sözleşme Görüşmelerinde Dürüst Davranma Borcu:
Dürüst davranma, karara etki edecek hususlarda bilgi verme, görüşmeleri ciddi ve
dürüst bir şekilde sürdürme borcu

Culpa in Contrahendo (Sözleşme Görüşmelerinde Kusurlu Davranış)

DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
d. Davranış Yükümlülükleri:
Sözleşme görüşmelerine başlayarak sosyal temasa geçenler arasında koruma
yükümlülükleri
Hukuki dayanağı haksız fiil mi yahut sözleşme mi?
Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi Teorisi
Sözleşme ilişkisi bulunmaksızın yanlış veya tavsiyede bulunma, bilgi verme veya
bildiklerini tam olarak açıklamama sebebiyle sorumluluk
DÜRÜSLÜK KURLI VE HAKKIN
KÖTÜYE KULLANILMASI
YASAĞININ UYGULAMA
ALANI
5. Sözleşmelerde Değişiklik Yapılmasında veya Sözleşmenin Sona
Erdirilmesinde:
Sürekli borç ilişkilerinde sonradan ortaya çıkan sebepler üzerine sözleşmenin
uyarlanması veya sona erdirilmesi
«Clausula Rebus Sic Stantibus» ilkesi (sözleşmelerin yapıldıkları zamaki koşullar
değişmiş ise sözleşmelerin yeni koşullara uyarlanması) ile «Pacta Sund Servanda»
ilkesi (ahde vefa)
818 sayılı Borçlar Kanunu döneminde hukuki dayanak: «Dürüstlük Kuralı»
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 138: «Aşırı İfa Güçlüğü»
DÜRÜSTLÜK KURALI
UYGULANIRKEN GÖZ ÖNÜNE
TUTULACAK ESASLAR
TMK m. 2: Genel Kural, Temel Hukuk Prensibi

Hukuki meselenin ilgili kanun hükümlerince çözümlenmesi, ancak hakkaniyete

aykırı sonuçlar doğuyorsa dürüstlük kuralına başvurulması (talilik)

Her sorun bütün kurallar bir kenara bırakılarak dürüstlük kuralıyla

çözümlenemez!

Hakim «Dürüstlük Kuralını» re’sen uygular.

HAKLARIN KORUNMASI
Hak Sahibinin Hakkını
Talep Yetkisi
Koruması

Dava Açmak

Cebri İcra Yoluna Başvurmak

Zararın Tazmini İsteme

HAKLARIN KORUNMASI
A. TALEP:

Başkasından bir şey yapmasını veya yapmamasını isteme hakkı (BGB 194)

Alacak Hakkı ve Talep Hakkı Farkı

Borç İlişkilerinde ve Ayni Haklarda Talep Hakkı

Yenilik doğuran haklarda irade beyanında bulunarak bir sonucu sağlama yetkisi
HAKLARIN KORUNMASI
B. DAVA:
Dava Hakkı: Hakkın korunması amacıyla devletin yargı organlarına başvurma
yetkisi
Davacının İstediği Hukuki
Çekişmeli Yargı & Çekişmesiz Yargı Korumanın Türüne Göre
Davalar

Yenilik
Tespit
Eda Davaları Doğuran
Davaları
(İnşai) Davalar

Olumlu Olumsuz
İstihkak Tazminat
İfa Davası (Müspet) (Menfi) Tespit
Davası Davası
Tespit Davası Davası
HAKLARIN KORUNMASI
Davaya Karşı Savunma İmkanları:
Olguların inkarı ya da dava sebebinin inkarı (dava temelinin yetersizliği savunması)

Medeni Hukuka Göre

Savunma İmkanları

İTİRAZ (Örn: DEFİ (Örn:

Hak Düşürücü Zamanaşımı
Sürenin Def’i, Ödemezlik
Geçmesi) Def’i)

Kesin Defiler Geciktirici

(Örn: (Geçici) Defiler
Zamanaşımı) (Örn: Ödemezlik)
HAKLARIN KORUNMASI
Davanın ve Savunmanın İspatı:

İspat Yükü

İspat Konusunda Temel İlke: TMK m. 6

Hakim önünde ikrar edilen olguların ispatı gerekmez.

Hayatın olağan akışına uyan olguların ispatı gerekmez.

Herkesçe bilinen olguların (maruf ve meşhur vakıaların) ispatı gerekmez.

HAKLARIN KORUNMASI
Kanuni bir faraziyeye ye ada karineye dayanan kimse bunun kapsamına giren
konuda ispat yükünden kurtulur.

a. Kanuni Faraziye (kanuni kesin karine, kesin karine)

b. Karine:
1. Kanuni Karine (örn: babalık karinesi, ölüm karinesi)
2. Fiili Karine (örn: vurulan bir kimsenin bulunduğu yerden kaçan kimsenin
elinde silah olması)
HAKLARIN KORUNMASI
Kanunun ispat yükünü özel olarak düzenlediği hallerde bu hükümde düzenlenen
esaslar uygulanır. ( TMK m. 3 İyiniyet Karinesi, TBK 112 Kusur Karinesi)

İddiasını resmi sicil ve senetlere dayandıran kimse ispat yükünü yerine getirmiş
olur.
Resmi Sicil (TMK m. 7)

Resmi Senet: Kural olarak noterler, ayni haklarda tapu sicil memurları

Senetle İspat Kuralı (HMK m. 201): 2500 TL’den (2018 yılı için 2960 TL) fazla
hukuki işlemler
HAKLARIN KORUNMASI
C. CEBRİ İCRA:
Para Alacaklarında: Haciz ve iflas yoluyla borçlunun mallarının paraya
çevrilmesi
Taşınır Mal Teslimini İçeren İlamlarda: Malın zorla alınarak alacaklıya teslimi
Taşınmazların Tahliye ve Teslimi
Yapma Borçlarında (TBK M. 113): İşin başkasına gördürülmesi imkanı
Yapmama Borçlarında: Zararın giderilmesi
Taşınmaz mülkiyetinin nakli veya irtifak hakkı kurulması yönündeki ilamların
icrası gerekmez.
HAKLARIN KORUNMASI
D. HAKKINI KENDİ GÜCÜYLE KORUMA:
I. Hakka Yönelik Mevcut tecavüze Karşı Koruma:
a. MEŞRU MÜDAFAA (Haklı Savunma): TBK m. 64/I
1. Şahıs varlığına veya malvarlığına yönelmiş tecavüz
2. Tecavüzün hukuka aykırı olması
3. Tecavüzün halen mevcut olması
4. Tecavüzün gerçek olması
5. Tecavüzü defetmek için gerekli araçlarla sınırlı olma: Ölçülülük
HAKLARIN KORUNMASI

b. IZTIRAR HALİ: TBK m. 64/II

Bir kişinin mevcut tehlikeden kurtulmak için başka bir kişinin mallarına zarar
vermesi

Zararın hakkaniyete göre tazmini

Hukuka uygunluk sebebi

HAKLARIN KORUNMASI
II. Hakka Yönelik Tehlikeye Karşı Koruma Kuvvet Kullanma: TBK m. 64/III

Kişi kendi hakkı için kuvvet kullanılabilir.

Resmi makamların zamanında müdahalesi mümkün olmamalıdır.

Hakkın ileri sürülmesi sonradan imkansızlaşacak veya ciddi bir biçimde zorlaşacak
olmalıdır.

Kuvvet hakkı korumaya elverişli olmalıdır.

HAKLARIN KORUNMASI

E. UĞRANILAN ZARARI TAZMİN ETTİRME:

Haksız Fiil (TBK m. 49 vd.): Genel Davranış Kurallarına Aykırılık

Borca Aykırılık (TBK m. 112 vd.)