Cuộc đời và thời đại Nguyễn Du

Cuộc đời

• Nguyễn Du (3/1/1766 – 16/09/1820), tên tự là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, biệt hiệu là Hồng Sơn lạp hộ,
Nam Hải điếu đồ.
• Ông là một nhà thơ, nhà văn hóa lớn thời Lê mạt Nguyễn sơ ở Việt Nam.
• Ông được người Việt kính trọng và tôn xưng là “Đại thi hào dân tộc” và được UNESCO vinh danh là “Danh
nhân văn hóa thế giới.
Cuộc đời

• Qua các tác phẩm của Nguyễn Du có thể dễ dàng thấy được nét nổi bật trong tác phẩm của ông chính là xúc cảm.

• Đặc biệt là hơn cả là tài làm thơ bằng chữ Nôm của ông, mà trong đó nổi bật nhất là tác phẩm Truyện Kiều.

• Năm 1802, ông được vua Gia Long cử làm chánh sứ sang Trung Quốc.
• ca ngợi những con người trung dũng khí phách, đả kích những kẻ gian nịnh, tàn bào, xót thương cho những
con người nghèo khổ, đặc biệt là bênh vực cho những người phụ nữ tài sắc bị vùi dập.
Thời đại

• Cuối TK XVII nửa đầu TK XIX, Nguyễn Du cũng như những nhà nho khác rơi vào sự bế tắc tuyệt vọng
trong tư tưởng, dao động và hoài nghi trước lý tưởng chính thống mà giáo lý phong kiến đã đặt ra.

• Các cuộc khởi nghĩa nhân dân, âm vang của phong trào đấu tranh vẫn
luôn tác động đến những nhà nho làm cho thế giới quan của họ ít
nhiều bị rạn nứt
• Nguyễn Du là một trong những nhà nho tiến bộ đương thời, với 16 năm sống lưu lạc tha phương, ông đã có
dịp tiếp thu trào lưu tư tưởng nhân văn thời đại và đã phát huy nó, đây không việc ai cũng làm được trong xã
hội đương thời.
Khái quát về Truyện Kiều
Nguồn gốc Truyện Kiều

• Truyện Kiều còn có tên khác là Đoạn trường tân thanh

• Trong văn học giai đoạn này, việc nhà văn dựa vào một tác phẩm
Trung Quốc có sẵn là điều thường thấy.
• Nguyễn Du ghi lại những tình tiết chính, những biến cố quan trọng chứ không phải tất cả.
Hoàn cảnh ra đời Truyện Kiều

• Có thuyết nói Nguyễn Du viết Truyện Kiều sau khi đi sứ Trung Quốc (1814–1820). Lại có thuyết nói ông viết
trước khi đi sứ, có thể vào khoảng cuối thời Lê đầu thời Tây Sơn. Thuyết sau được nhiều người chấp nhận
hơn.
Đặc trưng thể loại

• Truyện Kiều là tác phẩm thơ được viết bằng chữ Nôm. Đây là thể loại phổ biến đương thời với nhiều tác
phẩm gây chú ý như truyện Hoa tiên, truyện Phan Trần, … nhưng phải đến Truyện Kiều thể loại này mới đạt
đến đỉnh cao của nó. Đặc trưng của thể loại thơ là dùng nhiều hình ảnh mang tính ẩn dụ, ngôn ngữ hàm ẩn,
chứa đụng nhiều tầng ý nghĩa.
Đặc trưng bút pháp trung đại

• Văn chương trung đại mang tính ước lệ, quy phạm. Trong Truyện Kiều được sử dụng hệ thống các thi liệu
của văn học trung đại với những phong, hoa, tuyết, nguyệt, … và ẩn sau những mỹ từ đó chứa những nội
dung đã được quy định như hoa dùng chỉ những người phụ nữ đẹp, phong là gió, nguyệt là ánh trăng, …
• Trong Truyện Kiều tuy rất đa dạng với thực vật, động vật, thực thể tự nhiên,… nhưng đều là thi liệu mang
tính ước lệ của văn học trung đại.
Nội dung Truyện Kiều
Góc nhìn khách quan

• Phản ánh xã hội phong kiến

Góc nhìn khách quan của Truyện Kiều là góc nhìn của tác giả Nguyễn Du khi phản ánh hiện thực xã hội phong kiến Việt Nam dưới triều Nguyễn.

• Bất công, áp bức: Thúy Kiều phải bán mình chuộc cha, chịu nhiều đau khổ, tủi nhục trong kiếp lầu xanh. Vũ
Nương phải chịu oan khuất, chết oan.
• Tàn bạo, phi nhân: Thúy Kiều bị Sở Khanh lừa gạt, bị Tú Bà ép làm gái lầu xanh. Vũ Nương bị Trương Sinh
nghi oan, đánh đuổi.
• Hỗn độn, suy tàn: Xã hội phong kiến với những hủ tục lạc hậu, những quan niệm trọng nam khinh nữ, những
cuộc hôn nhân không có tình yêu, ...
Góc nhìn khách quan

• Phản ánh xã hội phong kiến

• Góc nhìn khách quan của Truyện Kiều được thể hiện qua những chi tiết, hình ảnh chân thực, sinh động, qua
những lời bình luận, suy ngẫm của tác giả. Ví dụ, trong đoạn trích "Trao duyên", Nguyễn Du đã miêu tả cảnh
Thúy Kiều trao duyên cho Thúy Vân với những chi tiết chân thực, xót xa:
• "Lạy em, thưa em, cậy em,
• Giữ gìn lấy cành vàng lá ngọc của em!"
• ...
• "Hồn còn mang nặng lời thề,
• Nát thân bồ liễu đền nghì trúc mai!"
Góc nhìn khách quan

• Phản ánh xã hội phong kiến

• Hay trong đoạn trích "Chị em Thúy Kiều", Nguyễn Du đã bình luận về xã hội phong kiến với những lời lẽ
chua xót:
• "Đau đớn thay phận đàn bà,
• Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung!"
Góc nhìn khách quan
• Khát vọng của con người trong thời đại phong kiến
• Cái khát vọng đẹp nhất, ước mơ đẹp nhất của Nguyễn Du, trong toàn bộ tác phẩm đã được gửi gắm qua nhân vật Từ Hải. Đặc
biệt, Từ Hải ý thức một
cách rõ rệt, tất cả việc làm của chàng trước hết không phải xuất phát từ tình cảm cá nhân, tình vợ chồng, mà
từ một nghĩa lớn ở đời:
• "Anh hùng tiếng đã gọi rằng
• Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha".
Góc nhìn khách quan
• Khát vọng của con người trong thời đại phong kiến
• Tác giả đã thể hiện những khát vọng của con người qua những nhân vật, những tình huống, những lời thơ,
câu chữ. Ví dụ, trong đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích", Nguyễn Du đã thể hiện nỗi nhớ Kim Trọng và khát
vọng hạnh phúc của Thúy Kiều qua những câu thơ:
"Buồn trông cửa bể chiều hôm, Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa!"
...
"Buồn trông ngọn nước mới sa, Hoa trôi man mác biết là về đâu?"
Góc nhìn chủ quan

• Vai trò cuộc đời của các nhân vật

Góc nhìn chủ quan của Truyện Kiều là góc nhìn của tác giả Nguyễn Du khi bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ, quan điểm của bản thân về cuộc đời, về con người.

• Tình yêu và hạnh phúc: Nguyễn Du ca ngợi tình yêu chân thành, thủy chung, bất chấp mọi nghịch cảnh.
• Nhân phẩm và phẩm giá con người: Nguyễn Du trân trọng vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất của con người, đặc biệt
là người phụ nữ.
• Số phận con người: Nguyễn Du xót xa cho số phận bi kịch của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
Góc nhìn chủ quan

• Vai trò cuộc đời của các nhân vật

• Góc nhìn chủ quan của Truyện Kiều được thể hiện qua những lời thơ, câu chữ của tác giả, mang đậm dấu ấn
cá nhân của Nguyễn Du. Ví dụ, trong đoạn trích "Trao duyên", Nguyễn Du đã thể hiện cảm xúc xót xa,
thương cảm cho Thúy Kiều qua những lời thơ:
• "Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!
• Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!"
Góc nhìn chủ quan

• Vai trò cuộc đời của các nhân vật

• Hay trong đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích", Nguyễn Du đã thể hiện nỗi buồn, cô đơn, nhớ thương của
Thúy Kiều qua những lời thơ:
• "Buồn trông cửa bể chiều hôm,
• Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa!"
• ...
• "Buồn trông ngọn nước mới sa,
• Hoa trôi man mác biết là về đâu?"
Góc nhìn chủ quan

• Vai trò cuộc đời của các nhân vật

• Thúy Kiều là nhân vật trung tâm của tác phẩm. Cuộc đời của Thúy Kiều là một bi kịch đầy xót xa. Nàng là
người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng phải chịu nhiều bất hạnh, đau khổ trong cuộc đời. Cuộc đời của Thúy
Kiều là tiếng nói tố cáo xã hội phong kiến bất công, tàn bạo, đồng thời là tiếng nói đồng cảm, xót thương cho
số phận người phụ nữ
Tư tưởng và bối cảnh

• Tư tưởng của tác giả

• Trước hết, Nguyễn Du là một nhà thơ lớn, có tấm lòng nhân ái, bao dung. Cuộc đời của Thúy Kiều là một bi
kịch đầy xót xa, là tiếng nói tố cáo xã hội phong kiến bất công, tàn bạo.
• Thứ hai, Nguyễn Du là một người có tư tưởng tiến bộ, yêu nước. Ông cũng thể hiện khát vọng về một xã hội
công bằng, bình đẳng, nơi con người được sống tự do, hạnh phúc.
Tư tưởng và bối cảnh

• Bối cảnh xã hội

Truyện Kiều được viết vào nửa đầu thế kỷ XIX, thời kỳ xã hội phong
kiến Việt Nam đang trong giai đoạn suy tàn.
Bối cảnh xã hội đã tác động sâu sắc đến tư tưởng và nội dung của tác phẩm. Nguyễn Du đã sử dụng ngòi bút
của mình để phản ánh hiện thực xã hội, lên án những hủ tục lạc hậu, những quan niệm bất công, đồng thời thể
hiện khát vọng về một xã hội tốt đẹp hơn.