ენერგოეფექტუ

რი სახლები
(კვლევითი ნაშრომი)

ავტორი: მარიამ კობახიძე

საგნის ხელმძღვანელი: თამაზ
წიკლაური
საგანი: ფიზიკა
კლასი: 83
 იგლუ
რა არის იგლუ და სად აგებდნენ ასეთ სახლებს?

იგლუ — კანადელი ესკიმოსების (ჩრდილო-

აღმოსავლეთ ციმბირის, ჩრდილო ალასკის და
კანადის აბორიგენი მოსახლეობა.) ზამთრის
საცხოვრებელი.

იგლუ შენდება თოვლის ბლოკებისგან და

წარმოადგენს გუმბათისებრ კონსტრუქციას.
როგორც წესი იგლუს დიამეტრია 3-4 მეტრი და
სიმაღლე 2 მეტრამდე.
 როგორ აგებენ იგლუს?
ღრმა თოვლისას იგლუს შესასვლელი კეთდება თოვლში გათხრილი
გვირაბის სახით, ხოლო თუ თოვლის საფარი არაა სქელი, მაშინ გარედან
თოვლის ბლოკებისგან კეთდება დერეფანი, ეს იგლუს ქარისგან იცავს.
თოვლი კარგი თბოიზოლატორია, ამიტომ როდესაც ჰაერის ტემპერატურა −40
−45 გრადუსია, შიგნით ტემპერატურა შესაძლოა მერყეობდეს −7-დან + 26
გრადუსამდე. იგლუს სპეციალურად არ ათბობენ. ცივი ჰაერის შემოდინება
უზრუნველყოფს თოვლის შიდა ზედაპირის გაყინვას, რაც არ იძლევა იგლუს
დადნობის საშუალებას.
იგლუს ასაშენებლად აუცილებელია დიდხანს ნადები კარგად გამაგრებული
თოვლი. ბლოკების დაჭრა ნებისმიერი მჭრელი ინსტრუმენტით შეიძლება.
გამოჭრა იმ მხრიდან იწყება, საიდანაც ქარი უბერავს, რადგან აქ თოვლი
უფრო მკვრივია. ხანდახან თოვლის ბლოკებთან ერთად ყინულიც
გამოიყენება, რათა იგლუში სინათლემ შეაღწიოს. იგლუს ჭერში ტოვებენ ღია
ხვრელს ვინტილაციისთვის და განათებისთვის.

იგლუს არქიტექტურა უნიკალურია. მისი ბლოკები სპირალურად ლაგდება

ისე, რომ კედლები თავისუფლად იტანს სახურავის სიმძიმეს, ხოლო
ვინტილაცია არ აძლევს თოვლს გადნობის საშუალებას
 რატომ არის იგლუ ენერგოეფექტური სახლი?

როგორია ენერგოეფექტური სახლი?

საცხოვრებელ სახლში ყველაზე მეტ რესურსს ბუნებრივი აირისა და

ელექტრო ენერგიის სახით გათბობა/გაგრილების სისტემები
მოიხმარს. ენერგოეფექტურ სახლში სასურველი ტემპერატურის
მიღწევა/შენარჩუნებას 50%-ით ნაკლები რესურსი ჭირდება ვიდრე
ტრადიციულად აშენებულ სახლში. ტრადიციული ნაგებობების
უმეტეს შემთხვევაში, ენერგიის დაკარგვის ძირითად წყაროს
შენობის სტრუქტურა და მასში არსებული ღიობები, ბზარები და
ხვრელები წარმოადგენს.

იგლუც ენერგოეფექტური სახლია, რომელსაც აგებენ

თოვლის ბლოკებით. თოვლი კი კარგი
თბოიზოლატორია, შესაბამისად იგლუს მაცხოვრებლებს
არ სჭირდებათ ბუნებრივი აირი და გათბობის სხა
საშუალებები, რადგან შიგნით ისედაც თბილა.
 რა განაპირობებს თოვლის სახლში კომფორტულ
ტემპერატურას, როცა გარეთ ყინვა-40 გარდუსიც კი
შეიძლება იყოს?

ადამიანის სხეული ჰგავს გიგანტურ რადიატორს,

რომელიც სითბოს გამოყოფს. ადამიანის მიერ
ამოსუნთქული თბილი ჰაერი ათბობს იქაურობას, რის
შედეგადაც ტემპერატურა შიგნით იზრდება 40–60
გრადუსით. რა თქმა უნდა, რაც უფრო მეტი ადამიანია
იგლუში, მით უფრო თბება საცხოვრებელი ადგილი.

იქნებოდა თუ არა იგლუ იგივენაირად ენერგოეფექტური, თუ

მას ყინულის კუბებისაგან ააშენებდნენ?
არ იქნებოდა ენერგოეფექტური და ასევე ყინულის კუბებისგან
აგებულ სახლში ჰაერი არ შევიდოდა, ამიტომ იყენებენ თოვლის
ბლოკებს, მისი კარგი თბოიზოლატორობის გამო. თუმცა, ყინულს
ფანჯრის ფუნქციას ანიჭებენ, რომლიდანაც იგლუში სინათლე
შედის.
 ნივთიერება
 მოლეკულა ნივთიერების უმცირესი ნაწილაკია, რომელსაც აქვს ამ
ნივთიერებიი თვისებები. ნივთიერება გვხვდება 3 აგრეგატულ
მდგომარეობაში:
მყარი თხევადი აირადი

თხევად
ნივთიერება მყარ ნივთიერება აირად
მდგომარეობაში
მდგომარეობაში მდგომარეობაში
ნივთიერება
ინარჩუნებს ადვილად იცვლის
ინარჩუნებს
ფორმას და ფორმასა და
მოცულობას, მაგრამ
მოცულობას. მოცულობას.
ფორმას არა.
 შინაგანი ენერგია

თბოგადაცემა მუშაობა

თბოგამტარო
ბა

გამოსხივე
ბა კონვექც
ია
 თბოიზოლაცია
 ნივთიერებას, რომელიც სითბოს ცუდად ატარებს, თბოიზოლატორს
უწოდებენ.

თბოიზოლატორებს იყენებენ ტექნიკასა და ყოფა-ცხოვრებაში.

ბუნებრივი თბოიზოლატორების გარდა მეცნიერებმა შექმნეს
საუკეთესო თვისებების მქონე ხელოვნური თბოიზოლატორები.
მაგალითად: სამშებნებლო მასალები, კერამიკული ფილები,
სპეციალური თერმული ტანსაცმელი, რომელსაც იყენებენ
ასტრონავტები, მეხანძრეეები და სხვა დარგის სპეციალისტები.
რა თქმა უნდა ფაფუკი თოვლი უფრო კარგი იზოლატორია.
 თბოგამტარობა
 შინაგანი ენერგიის გადაცემის მოვლენას სხეულის ერთი
ნაწილიდან მეორეზე ან სხეულების ერთიერთშეხებისას ,
თბოგამტარობა ეწოდება.

როგორ ხდება სითბოს გადაცემა

თბოგამტარობის გზით?
ორ სხვადასხვა ტემპერატურაზე მყოფი სხეულები
ერთმანეთთან კონტაქტში შედიან. სითბო მიდის
თბილი სხეულიდან უფრო ცივისკენ, სანამ
ორივეს ტემპერატურა არ გათანაბრდება. ამის
შესახებ ამბობენ, რომ სისტემამ თერმული
წონასწორობა მიაღწია.
 კონვექცია
 თხევადი და აირადი ნივთიერების ნაკადით ენერგიის გადაცემას
კონვექცია ეწოდება.

როგორ ხდება სითბოს გადაცემა

კონვექციით?
ეს ხდება სითხის მოძრაობის გზით, რომელიც შეიძლება
იყოს გაზი ან სითხე. ტემპერატურის მატებასთან ერთად
სიმკვრივე იკლებს, თბილი სითხის მასები იზრდება, ხოლო
უფრო მაგარი ნაწილები ეცემა. ამ გზით ხდება სითხის
მასობრივი მოძრაობა, რომლის მეშვეობითაც სითბო
გადადის ერთი მხრიდან მეორეზე.
 გამოსხივება
 გამოსხივება თბოგადაცემის ერთ-ერთი სახეა. გამოსხივებით
ნივთიერების გადატანა არ ხდება. მისი საშუალებით მხოლოდ ენერგია
გადაეცემა ერთი სხეულიდან მეორეს.

რა გარემო ფაქტორებზეა დამოკიდებული

სითბოს ცვლა გამოსხივებისას?

სითბო ცვლის ენერგია დამოკიდებულია სხეულის

ტემპერატურაზე. ტემპერატურის მცირედით
გაზრდისას გამოსხივებული ენერგია მკვეთრად
იზრდება.
 დამოკიდებულია თუ არა სითბოცვლის პროცესი
მასალის ფერზე და როგორი ფერის ჭურჭელში
უნდა მოვათავსოთ ყინული, რომ ის დიდხანს არ
გადნეს?
სითბოცვლის პროცესი მასალის ფერზე
მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული. იმისთვის, რომ
ყინული არ გადნეს საჭიროა, რომ იგი ვერცხლისფერ
ჭურჭელიში მოვათავსოთ.
რა თანამიმდევრობით არის განლაგებული
ოთახში სხვადასხვა ტემპერატურის ჰაერის
ფენები?

ცივი

გრილი

თბილი
 ექსპერიმენტები და
მათი შედეგები
ექსპერიმენტი № 1
ექსპერიმენტისთვის საჭირო მასალები:
4 ცალი პლასტმასის (ერთჯერადი) ჭიქა: ორი ერთნაირი ზომის და ორი უფრო დიდი
ზომის ჭიქა.

 დიდი ზომის ჭიქებში მოათავსეთ თითო მცირე ზომის ჭიქა. ჭიქებს შორის დარჩენილი
სივრცე ერთ შემთხვევაში შეავსეთ წყლით, მეორე შემთხვევაში -ბამბით.
 ორივე ჭიქა შედგით საყინულეში და დაელოდეთ წყლის გარსის გაყივნას .
 ორივე ჭიქა შეავსეთ ერთნაირი რაოდენობისა და ტემპერატურის ონკანის წყლით .
ორივე ჭიქას დააფარეთ პლასმასის სახურავი და დატოვეთ საყინულეში (შეამოწმეთ
ნახევარსაათიანი ინტერვალებით, რათა გაარკვიოთ პირველი რომელი გაიყინება).
 იმსჯელე ექსპერიმენტის შედეგზე.
 შედეგები

მომზადება
გაყინვის შემდეგ ჩავასხათ წყალი ორივე
ჭიქაში

დავახუროთ ორივე ჭიქას პლასტმასის

თავსახური და შევდგათ საყინულეში 1,5 საათის
 დასკვნა

ექპერიმენტის ხანგრძლივობა: 7 საათი

წყლის გაყინვის ხანგრძლივობა: 6 საათი

ექპერიმენტის შესრულებისა და შედეგების საფუძველზე

დადგინდა, რომ ჭიქაში სადაც თავდაპირველად ჩავასხით
წყალი და გავყინეთ, მეორედ გაყინვის შემთხვევაშიც იმაზე
სწრაფად გაიყინა, ვიდრე მეორე ჭიქაში ჩასხმული წყალი.
ექსპერიმენტი № 2

ჩაატარე ექსპერიმეტი:

აიღე ყინულის 3 ერთნაირი ზომის კუბი. ერთი შეახვიე

ლაბორატორიულ ბამბის ფირფიტაში, მეორე აფუებულ ბამბაში
მესამე არაფერში არ გაახვიო და დადეთ ერთნაირ ზედაპირზე .
დააკვირდით მათი გადნობის პროცესებს ჩაინიშნეთ შესაბამისად
დნობის დრო და ახსენით შემჩნეული მოვლენა.
 შედეგები

მოთავსება ხის
ზედაპირზე გაყინვის 10 წუთის შემდეგ 15 წუთის შემდეგ
შემდეგ
 დასკვნა
ექსპერიმენტის ხანგრძლივობა: 6 საათი;
წყლის გაყინვის დრო: 5 საათი;
ყინულის დნობის დრო: 25 წუთი;

ექპერიმენტის შესრულებისა და შედეგების საფუძველზე დადგინდა, რომ

ყინული, რომელიც პირველ შემთხვევაში იყო ლაბორატორიულ ბამბაში
გახვეული, თავისი პირვანდელი ფორმა შეინარჩუნა და არ დადნა. მეორე
შემთხვევაში, აფუებულ ბამბაში გახვეულმა ყინულის კუბმა დნობა დაიწყო და
მესამე შემთხვევაში, ყინულის კუბი, რომელის არაფერში იყო გახვეული და
უბრალოდ სწორ ზედაპირზე იდო, 25 წუთის შემდეგ მთლიანად დადნა.