Ebu'l Kasım El-Zehravi

 Ebû’l-Kasım Zehrâvî, 930 – 1013 yılları arasında Endülüs’te yaşamış

hekimlerden birisidir. Batılılar tarafından Ebul Kasis Bukasis ya da kısaca
Abulcasis lakabı takılmıştır.
 Zehrâvî, Müslüman cerrahların babası olarak kabul edilir.
 Endülüs Emevi halifelerinden III. Abdurrahman ile, ondan sonra yerine geçen
İkinci Hakem devrinde saray hekimi olarak da çalıştı.
 Zehravî, ilâç yapımında damıtmayla ilgili olarak ilk defa kömürü kullanan kişi
olarak da tarihe geçmiştir.
 Kitabında ilaçların faydalarından, özelliklerinden ve terkiplerinden
bahsetmektedir. Hangi ilâcın hangi hastalığa iyi geleceğini anlatmıştır. Ağrı
kesici ilâçlardan, kusturucu, kalp, şişmanlık ve zayıflık, mide ve bağırsakların
temizlenmesi, kanın sulandırılmasında kullanılan ilâçlardan bahsettiği gibi,
panzehirlerden ve zehirlere karşı kullanım tariflerinden, ishal ve kabızlığı
giderici, sara, felç, yüz felci ve nezle, diş ağrısı, soğuk algınlığı, hemoroit,
kulak ağrısı ve göz hastalığına iyi gelen ilâçlara, diş ve diş eti, göğüs
hastalığı, astım, nefes darlığı, ses kısıklığı, öksürükle ilgili ilâçlara varıncaya
kadar bahsetmektedir. Ayrıca ilâçların isimlendirilmesinden ve son kullanım
tarihlerinden bahsederken eczacılığa önemli bir fayda sağlamıştır. İlk defa
tabletler üzerine ilâcın ismini yazmıştır. Zehravî hastanın yemesi gereken
gıdalardan, ilâçların nasıl saklanması gerektiğinden ve koruyucu hekimlikten
de bahsetmiştir.
 Dahiliye ve genel cerrahîdeki yenilikleri Modern cerrahinin öncüsü olan ez-Zehravî,
cerrahideki ilk ve orijinal büyük buluşları gerçekleştirmiş, böylece cerrahlığı
müstakil bir ilim hâline getirmiştir ve böylelikle Müslüman cerrahların da öncüsü
sayılmıştır. Dahiliye ve genel cerrahide yaptığı yeniliklere bir göz atılırsa;
1- Tıp dünyasında çok dikkat çekici bir hastalık olan hemofiliyi ayrıntılı olarak
tanımlayan ilk hekimdir.
2- Ameliyatlarda kanın akmasını önlemek için damar dikimi ile damarları birbirine
birleştirmeyi, böylece bu usulle kanamayı önlemeyi el-Zehravî bulmuştur.
3- Diğer bir önemli buluşu da ameliyat ipliği olarak kedi bağırsağını kullanmasıdır.
4- Eklem iltihaplarının tedavisini de yine ilk defa gerçekleştiren el-Zehravî olmuştur.
5- İdrar yollarında sonda kullanmayı gerçekleştirmiştir.
6- Akciğer iltihaplanmaları üzerinde çalışarak, ilk kez ameliyatla göğsü yarıp
dağlama yoluyla tedavi etmeyi başarmıştır.
7- İlk kez fıtık ameliyatını yapan da el-Zehravî’dir.
8- O zamana kadar tek bir hastalık olarak bilinen guatr ve tiroid bezi kanserini ayrı
ayrı tarif eden ve teşhis koyan da el-Zehravî’dir.
9-Böbrek taşı çıkarılacağını ve ilk böbrek ameliyatını yapan bilim adamıdır.
10-Mafsal iltihaplarını tedkik ederek tedavisi üzerinde durdu.
El Zehravi hastaya dikiş yapılmasında kullanılan katkütün öncüsüydü.

Katküt vucüt tarafından emilebilen, hayvan bağırsağından yapılmış ince ve

doğal bir liftir. Tarih boyunca telli müzik aletleri ve trampet yapmak içinde
kullanılmış.
 Kadın hastalıkları ve cerrahi Kadın hastalıklarıyla ilgili yeni usuller ve metotlar
bulan ez-Zehravî doğumun kolay olması için ilk defa yeni teknikler uygulamıştır.
Doğum sırasında bebeğin ters gelmesi ciddi bir problem olarak hekimleri
endişelendirirken, ilk defa el-Zehravî bu duruma müdahale etmeyi tavsiye etmiştir.
Tavsiye edilen bu usul, doğum için oldukça faydalı ve doğumu kolaylaştırıcı
mahiyettedir. Rahimlerde meydana gelen şişme ve urların tedavisiyle ameliyatını
yapmıştır. Rahim kanseri ile ilgili çok mühim bir çözümü miras bırakmıştır. Bu
alanda icat ettiği ve kullandığı âletler ise; doğum ve rahim ameliyatları için
makaslar, huniler, aynalar; çift uçlu, burgulu, kaşığa benzeyen ve çok ince uçlu,
çatal uçlu bıçaklar; sapan ucuna benzeyen, uzun ağızlı, dişli, penseye benzeyen
çatallar; yeni doğan bebeklerin idrar zorluğuna karşı, çok hassas ve ince ameliyat
âletleridir.
 Diş cerrahisindeki yenilikleri Zehravî’nin ağız sağlığı ve diş bakımı ile ilgili
çalışmalarına gelince;
1- Diş çürüklerinin cerrahî usullerle çekilmesi ve çekimden sonraki tedavi usullerini
uygulamıştır.
2- Problemli diş meselesini, protez anlamında çözmek için iki diş arasına orta
kalınlıkta bir altın ip bağlayarak halletmiş ve böylece dişlerde protez kavramını
getirmiştir.
Zehrâvî; günümüzde hastanelerde kullanmaya devam ettiğimiz birtakım aletleri
tıbba kazandırmış, yeni ameliyat teknikleri denemiş ve 50 yıllık tecrübesinin
ürünü olan 30 ciltlik, geniş kapsamlı bir tıp ansiklopedisi yazmıştır. Zehrâvî’nin
tıbba yaptığı en büyük katkı, hiç şüphesiz 30 ciltten oluşan Kitâbü’t-Tasrîf (El
Tasrif) isimli eseridir.
Az sonra anlatıcağım cerrahi aletleri ve daha fazlası İstanbul’un, Fatih ilçesinin,
Eminönü semtinde yer alan Gülhane Parkı’nın içinde bulunan İslam Bilim ve
Teknoloji Tarihi‘nde bulunmaktadır.
Sinir hastalıkları için
01: Çocukların ağrılı omurga rahatsızlıklarında sırtın alt bölgesini tedavi etmek için
koter.
02: Siyatikte kullanmak için koter.
03: Epilepsi tedavisi için koter.
Oftalmoloji (Göz hastalıkları) için
 201-202: Gözyaşı bezindeki fistüllerin tedavisinde kullanılan bir koter.
203: Gözyaşı fistülleri için bir koter.
204: Gözyaşı fistülleri için bir temizleyici.
205 – 206: Katarakt iğnesi.
207: Deri altındaki şişkinliği yaran ve kesip alan bir kargı.
208: Göz kapağındaki şişkinlikleri koparmak için bir gül yaprağı aleti.
209: Hilal formlu koter. Göz kapaklarını gevşetmede kullanılır.
210: Göz kapakları için bir makas.
211: Göz kapağı yapışıklığını ikiye ayırmak için mersin yaprağı.
212: Kanat deriyi kesip almak ve göz içi kenarındaki sakat büyümeleri gidermek için
neşter.
213: Kornea zarını kesip almak için bir makas.
214: Konjonktif zarını kesip almak için bir makas.
215: Kabarcıkları kökünden kazımaya yarayan neşter.
216: Uyuz hastalığını kazımak ve taş oluşumunu gidermek için kazıyıcı.
217: Göz hastalıklarında hacamat (toplardamarı açmak) için bir bıçak.
218: Başın tepe noktası (başın iki tarafındaki damarları yakmak) için koter.
219: Kirpiklerin gözün içine doğru büyümeleri durumunda kıl köklerini dağlamak için
koter.
220: Yolunmaların ardından göz kapak kıllarının yerlerini yakmak için koter.
221: İki göz kapağı arasındaki yapışıklığı açmak için orak.
222: Göze ya da göz kapağına yapışmış yabancı cismi almak için kargaburnu.
223: Başak kılçığı ya da benzeri bir cismi gözden çıkarmak için pense.
Koterizasyon için
301: El tırnağı formunda koter.
302: El tırnağı formunda koter.
303: Koterizasyon aleti (soğuk
karaciğerde)
304: Ayakları ve baldırları tedavi
etmek için koter.
305: Ayakları ve baldırları tedavi
etmek için koter.
306: Bir defalık kafa koterizasyonu
için koter.
307: Kafa koterizasyonunda
(şakaklar ve arka kafa) kullanmak
için koter.
308: Yüz felcinde kullanmak için
koter.
309: Yüz felcinde kullanmak için
koter.
310: Neşter formunda küçük koter.
Kulak – Burun – Boğaz için
401: Kulak kepçesindeki farklı noktaların dağlanması yoluyla kulak ağrılarının tedavisine yarayan
bir koter.
402: Kulak ağrılarının tedavisinde kullanılan bir koter.
403: Kulak ağrılarının tedavisinde kullanılan başka bir koter.
404: Kulağa kaçmış ve kulağın içinde şişmiş olan tahıl ve tohumları parçalara ayırmaya yarayan
neşter.
405: İşitme kanalındaki yabancı
cisimleri çıkarmak için bir neşter.
406: Burun çürümesinde kullanılan bir
koter.
407: Bademcikleri ve yutak tümörlerini
çıkarmaya yarayan bir cerrahi alet.
408: Bademcikleri sıyırıp çıkarmak için
bir neşter.
409: Boğaz bölgesinden yabancı
cisimleri çıkarmaya yarayan çengel
biçimli alet.
410: Boğaz bölgesinden yabancı
cisimleri çıkarmaya yarayan başka bir
çengel biçimli alet.
411: Akciğer hastalıklarında ve
öksürüklerde kullanılan bir koter.
Diş tedavisi için
501 – 514: Diş taşlarını temizlemede kullanılan raspatorlar.
515 – 518: Penseyle çekilemeyecek kırık dişleri çıkarmaya yarayan aletler.
519 – 521: Diş çekmeye ve diş parçalarını çıkarmaya yarayan aletler.
522: Pense / cımbız.
Ortopedi ve genel cerrahi için
 601: Burkulma, incinme ve çıkık durumunda koltukaltını dağlamak için iki
kargılı koter.
602: Burkulma, incinme ve çıkık durumunda koltukaltını dağlamak için üç
kargılı koter.
603: Kistleri, deri şişkinliklerini ve tümörleri kesip almak için kazıyıcı.
604: Şakaklardaki atardamarların çıkartılması için neşter.
605: Damar genişletmek için tekli kanca. (Vazodilatör)
606: Damar genişletmek için ikili kanca. (Vazodilatör)
607: Damar genişletmek için üçlü kanca. (Vazodilatör)
608: Maskeli neşter.
609: Kemikleri kesmek için soyucu.
610: Ucu köşeli soyucu.
611: Girintili soyucu.
612: Geniş soyucu.
613: Kompakt yay testere.
614: Yaprak testere.
615: Büyük yay testere.
Üroloji için
701: Mesanede tutulu kalan idrar tedavisinde kullanılan sonda.
702: Mesanede tutulu kalan idrar tedavisinde kullanılan sonda.
703: Mesaneyi yıkamak için balon şırınga.
704: Mesanede oluşan çıban, kan pıhtısı ya da iltihaplarda kullanılan piston şırınga.
705: Erkek çocukları sünnet etmek için makas.
706: Mesaneyi yıkamak için balon şırınga.
Jinekoloji için
801: Rahmi aralamaya yarayan iki plakalı kanal genişletme aleti.
802: Kanal genişletme aleti.
803: Kanal genişletme aleti.
804: Düşükten sonra ölü ceninin kafasını ezmeye yarayan bir pense.
805: Düşükten sonra ölü ceninin kafasını ezmeye yarayan bir pense.
806: Düşükten sonra ölü ceninin kafasını ezmeye yarayan bir pense.
807: Ölü cenini çıkarmak için iki dikenli kanca.
Kaynakça
 https://
www.fikriyat.com/galeri/tarih/cerrahinin-atasi-zehravinin-tip-dunyasina-kaz
andirdiklari
 http://www.tarihikadim.com/ebul-kasim-el-zehravi-ve-icat-ettigi-cerrahi-alet
ler
/
 https://www.herkesebilimteknoloji.com/haberler/saglik/endulusun-unutul
maz-cerrahi-ebul-kasim-el-zehravi
Hazırlayan: Dilber KOÇ
2018102016 ECZ-2

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜR EDERİM