Nhóm 3

Phóng xạ sinh học

và ứng dụng
Tác dụng sinh học của
bức xạ ion hóa
 2 3 4 5 6
1

Ghi chú nội dung 1

Cơ chế tác dụng

Sự tổn thương dưới tác dụng

Ghi chú nội dung 2
của
bức xạ ion hóa
 2 3 4 5 6
1

- Cơ chế tác dụng trực

Cơ chế tác tiếp
dụng
- Cơ chế tác dụng gián
tiếp

Ghi chú nội dung 2

Tính chất
 2 3 4 5 6
1

Ghi chú nội dung 1

Cơ chế tác dụng

- Mức độ phân tử
Tổn - Mức độ tế bào
thương - Tổn thương ở mô
- Tổn thương toàn thân
 Năng lượng bức xạ ion hóa trực tiếp tác động
gây tổn thương cấu trúc, chức năng của tế bào

Cơ chế tác Các rối loạn phản ứng sinh hóa, hóa học tạo ra
phân tử mới và lạ gây hại cho các tế bào
dụng trực
Các hiệu ứng về nồng độ, nhiệt độ, cơ chế tác
tiếp dụng của một số chất bảo vệ là giải thích cho cơ
chế này

12/27/2023 10
 Ví dụ
-
- Bức xạ tác dụng lên protein làm tổn thương
cấu trúc và chức năng điều khiển của tế bào

- Tác dụng lên lipid làm tổn thương màng tế bào,

giảm dẫn truyền xung động thần kinh, giảm tính
thấm, ảnh hưởng màng mitochondrie làm giảm
tổng hợp ATP

12/27/2023 11
Cơ chế tác - Trong mô, nước chiếm 80% tế bào, có vai trò
quan trọng trong hoạt động sống tế bào

dụng gián - Dưới tác dụng của bức xạ ion hóa các phân tử

tiếp nước bị phân ly thành gốc tự do có hoạt tính

hóa học mạnh gây tổn thương tế bào.

12/27/2023 12
 Ví dụ Khi bức xạ gây phân ly nước tạo ra các gốc tự do, các ion,
các hợp chất hữu cơ có khả năng gây oxi hóa cao…
Các sản phẩm này trực tiếp gây tổn thương các phân tử
sinh học

12/27/2023 13
 Chiếu bức xạ ion hóa

Tác dụng trực tiếp Tác dụng gián tiếp

H2O

Các ion, gốc tự do,

phân tử bị kích thích

Các PTSH quan trọng và các cấu trúc của TB

Rối loạn chuyển hóa chức năng tế bào

12/27/2023
Hiệu Ứng Sinh Học 14
Sự tổn thương dưới tác dụng của bức xạ ion
hóa

Ở03
Mức độ Mức
02độ Ở toàn
mô
phân tử tế bào thân
 Sự tổn thương dưới tác dụng của bức xạ ion hóa
-Là cơ sở đầu tiên gây nên tổn thương ở
Mức độ phân tử các mức độ tế bào, mô và toàn cơ thể

Biểu hiện - Giảm hàm lượng các men sinh học, các protein đặc hiệu, các acid.

- Hoạt tính hóa hoạt của các phân tử hữu cơ bị suy giảm hoặc mất
hẳn do các phân tử bị phá vỡ hoặc tổn thương

-Tăng hàm lượng của một số chất có sẵn hoặc xuất hiện một số chất
lạ trong tổ chức sinh học
 Sự tổn thương dưới tác dụng của bức xạ ion hóa

Tổn thương phân tử AND:

* Tổn thương base và các gốc đường

* Gãy các mạch nối đơn trong cấu trúc ADN

* Phá hủy cấu trúc không gian của phân tử ADN
 Sự tổn thương dưới tác dụng của bức xạ ion hóa

Đối với phân tử protein: tác dụng của bức xạ ngày càng
phức tạp hơn, nhiều biến đổi xảy ra trong cấu trúc và
khó phát hiện
Các biến đổi thường gặp:
* Đứt gãy mạch chính, làm giảm
trọng lượng phân tử protein
*Sự chắp nối sai lệch của các mảnh với nhau
* Phá hủy cấu trúc không gian
 Mỗi tế bào có mỗi chức năng đặc hiệu, sự mất các
chức năng đặc hiệu này gắn liền với các tổn thương
của 1 loại tổn thương nào đó. Nếu phân tử bị tổn
thương thì chức năng của tế bào bị rối loạn hoặc tế
Mức độ bào bị chết
tế bào Một trong những chức năng quan trọng nhất của tế
bào là chức năng sinh sản là khả năng phân chia tế
bào. Khả năng đó có thể bị mất tạm thời hoặc vĩnh
viễn dưới bức xạ của ion hoá
 Sự thay đổi các đặc tính của tế bào có thể xảy ra cả ở
trong nhân và nguyên sinh chất sau chiếu xạ. Các tổn
thương phóng xạ lên tế bào có thể làm:
- Tế bào chết do tổn thương nặng ở nhân và nguyên sinh chất
Mức độ - Tế bào không phân chia được, làm chậm quá trình phân chia
tế bào - Tế bào phân chia thành 2 tế bào mới nhưng có sự rối loạn di
truyền
 Liều càng cao thì tổn thương
của các bức xạ ion hóa gây
Mức độ ra cho tế bào càng lớn. Tuy
tế bào nhiên, cũng có một số yếu tố
ảnh hưởng như: yếu tố vật
lý, yết tố hóa học, yếu tố sinh
học…
 Tổn thương ở mô
• Sự tổn thương của tế bào có thể dẫn đến sự tổn thương ở
mô. Tổn thương ở mô do bức xạ bị ảnh hưởng bởi nhiều
yếu tố trong đó chủ yếu là do độ nhạy cảm phóng xạ của
từng loại mô khác nhau.

• Mức độ nhạy cảm của phóng xạ người ta chia thành 5 mức độ

khác nhau: rất nhạy cảm , nhạy cảm vừa , nhạy cảm trung
bình, nhạy cảm thấp,rất ít nhạy cảm
Xét về sự tổn thương của một số mô đặc biệt dưới tác dụng
của bức xạ ion hóa:
• Đối với bào thai , tùy theo giai đoạn phát triển của bào thai khi bị
chiếu xạ mà các loại tổn thưởng xảy ra khác nhau . Bào thai chết, dị
tật bẩm sinh, ảnh hưởng tới sự phát triển của thai nhì
• Đối với các mô sinh dục, bức xạ ion hóa có thể tiêu diệt các tế
bào sinh sản ra tinh trùng ở mô sinh dục nam
Tổn thương cơ bản của tế bào và mô
Tổn thương
toàn cơ thể
 Tổn thương toàn cơ thể
• Độ nhạy cảm phóng xạ của các loài động vật cũng rất khác
nhau tuỳ thuộc vào cấu trúc và mối liên hệ môi trường của
nó.

• Khi cơ thể bị nhiễu toàn thân với một liều lượng lớn hoặc
nhiều liều lượng nhỏ liên tiếp có thể dẫn đến bệnh nhiễm
xạ cấp. Bệnh chia thành 4 giai đoạn : khỏi phát -> tiềm ẩn
-> toàn phát -> phục hồi
Đối với những người thường xuyên tiếp xúc với nguồn
phóng xạ do đặc thù nghề nghiệp hoặc do điều trị thường bị
nhiễm xạ mãn. Sự nhiễm xạ này có thể bị xảy ra do bị chiếu
xạ từ bên ngoài vào cơ thể hoặc do nhiễm chất phóng xạ vào
bên trong cơ thể. Biểu hiện 3 giai đoạn:
 • Giai đoạn 1: xuất hiện xuất hiện các triệu chứng không
đặc hiệu như mệt mỏi, nhức đầu, dễ bị kích thích. Xét
nghiệm có thể phát hiện sự tăng hoặc giảm bạch cầu,
giảm tiểu cầu
• Giai đoạn 2: xuất hiện các triệu chứng chủ quan và sự
thay đổi công thức máu tăng lên. Có thể xuất hiện tổn
thương da và niêm mạc.
• Giai đoạn 3: xuất hiện bệnh máu trắng, đục thủy tinh
thể, suy tủy xương, rối loạn kinh nguyệt, viêm loét da,
ung thư
Câu hỏi củng cố
Câu 1: Có mấy loại tổn thương cơ bản dưới tác dụng của bức xạ ion
hóa:

A. 2 B. 3

C. 4 D. 5
 Câu 2: Loại tổn thương nào đúng đối với tổn thương của AND khi
chịu tác dụng của bức xạ ion hóa?

A.Tổn thương các acid và các gốc B.Gãy các mạch nối đôi trong
đường phân cấu trúc ADN

C.Phá hủy cấu trúc không gian

D.Tất cả đều sai
của phân tử AND
Câu 3: Xác định phát biểu sai về tổn thương ở mức độ tế
bào do bức xạ ion hóa:

A.Bức xạ ion hóa làm tổn thương B. Tổn thương màng tế bào: tính
về cấu trúc hoặc trình tự sắp xếp thấm chọn lọc bị thay đổi do các
của các phân tử ADN trong gen tạo protein trên màng bị phá hủy
nên các đột biến gen

C. Các phần khác nhau của tế bào D. Các tế bào bị tổn thương do bức
có độ nhạy cảm phóng xạ khác xạ ion hóa không còn khả năng
nhau phân chia tạo tế bào mới
 Câu 4: Xác định điều sai trong các phát biểu về cơ chế tác dụng
trực tiếp của bức xạ ion hóa lên tổ chức sinh học :

B. Năng lượng của bức xạ ion hóa

A. Năng lượng của bức xạ ion hóa
gây nên các quá trình kích tích và
được dùng để thực hiện một loạt
ion hóa nguyên tử, phân tử sinh
các phản ứng hóa học tạo chất mới
học

C. Bức xạ ion hóa có thể làm bật

C. Năng lượng của bức xạ trực tiếp
các điện tử liên kết trong phân tử
chuyển giao cho các phân tử cấu
hữu cơ lớn do đó sẽ làm cho các
tạo tổchức sinh học
phân tử đó bị đứt gãy
Nhóm 3 Thanks For
Watching!