LÃO

 HOÁ  DA  

BS.  Vương  Thế  Bích  Thanh  

 Mục tiêu học tập:  
1.  Trình bày nguyên nhân nội sinh và ngoại
sinh của lão hoá da  
2.  Trình bày các thay đổi cấu trúc và chức
năng da trong tiến trình lão hoá da tự
nhiên  
3.  Giải thích các biểu hiện lâm sàng của
một số bệnh lý khi da lão hoá  
 Nội dung:  
•  Lão hoá là gì?  
•  Nguyên nhân của lão hoá da  
•  Các thay đổi cấu trúc và chức năng da
trong tiến trình lão hoá da tự nhiên  
•  Các bệnh liên quan đến lão hoá da  
 
 Lão hoá là gì?  
•  Lão  hoá:  quá  trình  suy  giảm  ?ến  triển  chức  
năng  và  khả  năng  dự  trữ  của  tất  cả  các  cơ  
quan,  bao  gồm  cả  da.  
•  Lão  hoá  thể  hiện  ở  mức  độ  tế  bào,  phản  ánh  
tổn  thương  do  gen  và  Uch  tụ  từ  môi  trường.  
 Cơ chế của sự lão hoá  
•  Telomerase: nhân đôi đoạn cuối NST
(Telomere)- đồng hồ sinh học, quyết định
khoảng thời gian tăng trưởng và chức
năng của tế bào.  
•  Tổn thương ADN: đột biến gen, suy giảm
khả năng sữa chửa DNA
•  Hệ thống miễn dịch: sự mất cân bằng các
gốc oxy hoá tái hoạt -> giảm miễn dịch tự
nhiên và miễn dịch thu được  
  
 
 
 
 Tình  huống  lâm  sàng  1  
•  BN  nam  70  tuổi  đến  khám  vì  muốn  tư  vấn  các  
phương  pháp  điều  trị  để  cải  thiện  làn  da  trông  
trẻ  hơn.  
•  Mô  tả  cnh  trạng  da  của  bệnh  nhân  
•  Các  thay  đổi  về  cấu  trúc  của  da  để  gây  nên  
cnh  trạng  da  hiện  tại  của  BN  
 Lão  hoá  da  
•  Gồm  lão  hoá  da  nội  sinh  và  ngoại  sinh  
•  Lão  hoá  da  nội  sinh:  những  thay  đổi  phổ  biến  
không  thể  tránh  được  theo  thời  gian,  chủ  yếu  
những  thay  đổi  sinh  lý    
•  Lão  hoá  da  ngoại  sinh:  những  thay  đổi  chồng  
lên  lão  hoá  da  nội  sinh  do  tổn  thương  từ  môi  
trường  gây  ra  lâu  ngày,  ?ếp  xúc  ánh  nắng,  
biểu  hiện  ở  cả  hình  thái  và  sinh  lý    
 
 Lão hoá da nội sinh  
Các  gốc  oxy  hoá:    
•  Sự  già  yếu  và  chết  chương  trình.  
•  Tăng  các  yếu  tố  làm  giảm  oxy  máu  (HIFs)  và  yếu  
tố  nhân  κB  (NFκB)  
•  Làm  đứt  gãy  cấu  trúc  vòng  bình  thường  ở  cuối  
Telomeres  
•  Tác  động  lên  các  protein  tế  bào,  làm  hình  thành  
nhiều  gốc  C=O.  Các  protein  này  bị  thoái  biến  nhờ  
proteasome  (giảm  chức  năng  khi  lão  hoá)-­‐>  Uch  
tụ  các  protein  hư  hỏng  -­‐>  ảnh  hưởng  chức  năng  
tế  bào  
 Lão hoá da nội sinh  
Sự  già  yếu/  lão  hoá  tế  bào:  
•  Các  tế  bào  có  khả  năng  phân  chia  hạn  chế  
•  Ở  các  sinh  vật  đa  bào:  cơ  chế  ngăn  ngừa  ung  
thư  
•  Thể  hiện  các  gen  chặn  ?ến  trình  nhân  đôi  của  
tế  bào  
 Lão hoá da nội sinh  
•  Amino  acid  racemiza?on:  quá  trình  thay  thế  D-­‐
amino  acid  thành  L-­‐amino  acid  trong  các  protein  -­‐
>  ảnh  hưởng  đến  chức  năng  protein  và  làm  cho  
protein  ít  nhạy  với  sự  thoái  biến.  
•  Sự  glycosin  hoá  không  qua  xúc  tác  của  các  
protein  -­‐>  làm  xuất  hiện  sắc  tố  nâu,  mất  chức  
năng,  thay  đổi  sự  thoái  biến.  
•  Sự  glycosin  hoá  các  protein  chất  nền  ngoại  bào  
như  collagen  bì  -­‐>  tạo  thành  liên  kết  chéo  cô  lập  
các  protein  không  bị  tác  động  khác.    
566Lão  hoá  da  ngoại  sinh   A. Ahuja et al.

EXTRINSIC FACTORS

SUN AIR SMOKING DIET

Environmental Lifestyle

Attack Cell ROS INFLAMMATION

Membrane

Barriers
Pigmentation MMP Capillaries
Activation Hydration

ECM Oxygenation

Collagen
Degradation Energy

Wrinkling Skin cohesion

SKIN AGING

Fig. 1 Numerous extrinsic factors, linked to environment and lifestyle that undergo different mechanisms and affect the
appearance of skin aging

and nonmelanoma skin cancers [3]. Chronic sun within the skin. Secondarily to the depletion of vital
exposure damages the dermal connective tissue antioxidant molecules in the epidermis, intrinsic
and alters normal skin metabolism, in addition to a antioxidant defence systems such as the activity of
 Lão  hoá  da  ngoại  sinh  
Lão  hoá  da  do  ánh  nắng:  
•  Tiếp  xúc  ngắn  -­‐>  bỏng  nắng,  rám  nắng  
•  Tiếp  xúc  lâu  dài  -­‐>  tăng  lão  hoá  da,  ung  thư  da  
•  Tia  UV  làm  ngắn  các  đoạn  telomere  
•  UVB  tác  động  trực  ?ếp-­‐>  tổn  thương  trực  ?ếp  
các  sợi  DNA.  
•  UVA  tổn  thương  DNA  gián  ?ếp  qua  sự  hấp  thụ  
chromophores  nội  sinh  
 Lão  hoá  da  ngoại  sinh  
45 Influence of Exogenous Factors on Skin Aging 567

UVC UVB UVA2 UVA1 Visible Infrared light

light

200nm 280 315 340 400 700 1nm

Trap in air
Sun burn ROS/RNS generation
DNA damage Oxidative Damage to DNA
Immune suppression

PHOTOAGING

Fig. 2 The solar radiation spectrum and its effects on skin. All solar wavelengths contribute altogether to skin ageing and
wrinkling

can cause DNA damage in cells to the level of (315–400 nm) can penetrate deeper into the epi-
spinous layers, but it does not penetrate the basal dermis and dermis of the skin than UVB (Fig. 3).
layer. Hence it is the least harmful for skin cells. It activates melanin pigmentation in the topmost
Lão  hoá  da  ngoại  sinh  
 Lão  hoá  da  ngoại  sinh  
Hút  thuốc  lá:  
•  Thúc  đẩy  lão  hoá  da  do  ánh  nắng  
•  Thay  đổi  các  sợi  đàn  hồi  ở  lớp  bì  lưới.    
•  Sự  tăng  hoạt  elastase  của  neutrophil  
•  Giảm  vit  A  
•  Giảm  lượng  nước  ở  lớp  sừng  da-­‐>  khô,  teo  da  
•  Tăng  stress  oxy  hoá  
 Các thay đổi cấu trúc và chức năng da trong
tiến trình lão hoá da tự nhiên  
Thượng  bì:  
•  Vùng  nối  bì-­‐thượng  bì  phẳng,  xoá  mờ  bì  nhú  và  
thượng  bì  lưới  
•  Giảm  tổng  hợp  cholesterol  -­‐>  giảm  lượng  lipid,  
giảm  lượng  nước  ở  tầng  sừng  da  
•  pH  lớp  sừng  tăng  -­‐>  ngăn  cản  hoạt  động  của  men  
lipid    
•  Sự  chậm  thay  thế  các  lipid  trung  hoà  -­‐>  giảm  
lượng  lipid  trong  các  thể  phiến  mới  hình  thành  -­‐>  
trì  hoãn  sự  phục  hồi  hàng  rào  bảo  vệ  của  lớp  
sừng  bị  tổn  thương  
Thượng  bì  

•  Giảm  lượng  filaggrin  thượng  bì  -­‐>  da  khô,  bong  tróc,  
nhất  là  vùng  chi  dưới  
•  Chu  kì  tế  bào  thượng  bì  giảm  30-­‐50%  từ  độ  tuổi  30-­‐80  
•  Giảm  lượng  hắc  tố  bào  hoạt  động  trên  1  đơn  vị  da  -­‐>  
giảm  sự  bảo  vệ  da  khỏi  ?a  UV  
•  Mất  melanin  bảo  vệ  +  giảm  sữa  chữa  DNA  -­‐>  tăng  nguy  
cơ  ung  thư  da  
•  Giảm  số  lượng  tế  bào  Langerhans  -­‐>  giảm  khả  năng  
trình  diện  kháng  nguyên  +  giảm  sự  tạo  thành  các  
cytokines  -­‐>  giảm  đáp  ứng  MD  da  
•  Giảm  chức  năng  nội  ?ết:  giảm  sản  xuất  vit  D.    
Lớp  bì  

•  Mất  độ  dày,  mất  các  sợi  đàn  hồi  tự  nhiên  và  các  
sợi  collagen  bì.  
•  Giảm  tổng  hợp  và  ?ết  các  cytokine,  các  chất  
trung  gian  gây  viêm,  giảm  đáp  ứng  nội  mô  -­‐>  
giảm  đáp  ứng  viêm  
•  Thành  mạch  máu  mỏng  +  mất  elas?n  -­‐>  mạch  
máu  cứng  
•  Giảm  mạng  lưới  mạch  máu  xung  quanh  nang  tóc,  
các  tuyến  bã  và  mồ  hôi  -­‐>  tóc,  các  tuyến  xơ  hoá,  
teo  dần  theo  tuổi.    
Lớp  bì  

•  Thay  đổi  sinh  hoá  của  collagen,  elas?n  và  chất  

nền  bì  -­‐>  tăng  sự  cứng  da  (chủ  yếu  do  thay  đổi  
collagen)  
•  Lượng  collagen  trên  1  đơn  vị  bề  mặt  da  giảm  
gần  1%  mỗi  năm.  
•  Sự  giảm  tổng  hợp  collagen  I,  III  +  sự  tăng  
collagenase  -­‐>  giảm  sự  lành  sẹo  ở  người  lớn  
tuổi  
Mô  dưới  da,  cơ,  xương  

•  Giảm  kiểm  soát  thần  kinh  cơ  -­‐>  hình  thành  nếp  
nhăn.    
•  Mất  mô  mỡ  dưới  da  ở  từng  vùng  mặt:  trán,  sau  
nhãn  cầu,  má,  thái  dương,  quanh  mắt.  
•  Tăng  mô  mỡ  ở  các  vùng:  dưới  cằm,  hàm  dưới,  
nếp  má  mũi.  Mô  mỡ  dưới  tác  dụng  trọng  lực  -­‐>  
da  võng  và  đổ  xuống.  
•  Giảm  khối  lượng  xương  mặt,  chủ  yếu  xương  hàm  
trên,  hàm  dưới,  xương  trán  -­‐>  tăng  sự  võng  
xuống  của  da  -­‐>  xoá  ranh  giới  giữa  đường  hàm  
dưới  và  cổ  
Tóc  

•  Tóc  bạc  do  mất  hắc  tố  bào  trong  hành  tóc  
•  Giảm  lượng  nang  tóc  do  sự  teo  và  xơ  hoá    
•  Tăng  tỉ  lệ  nang  tóc  ở  giai  đoạn  telogen  
•  Các  sợi  tóc  mảnh  hơn  và  phát  triển  chậm  hơn    
Các  tuyến  và  thần  kinh  

•  Tuyến  mồ  hôi  dầu  giảm  15%  ở  các  vùng  cơ  thể.  
•  Tuyến  mồ  hôi  nước  giảm  kích  thước  và  chức  
năng  theo  tuổi.    
•  Tuyến  bã  không  thay  đổi  về  kích  thước  và  số  
lượng,  nhưng  có  sự  giảm  sản  xuất  bã  ở  cả  nam  và  
nữ  
•  Tiểu  thể  Pacinian  và  Meissner  giảm  1/3  mật  độ  
dày  đặc  so  với  ban  đầu,  kích  thước  to  hơn,  cấu  
trúc  không  đồng  nhất.  
•  Giảm  nhận  thức  cảm  giác  chạm  nhẹ,  rung,  phân  
biệt  2  điểm.  Ngưỡng  đau  của  da  tăng  20%    
 Bảng  các  thay  đổi  về  chức  năng  khi  da  lão  hoá  

Chức  năng   Thay  đổi  

Hàng  rào  bảo  vệ   Thời  gian  tái  tạo  tầng  sừng  da  tăng  50%  
Sự  mất  nước  qua  thượng  bì  da  thấp  hơn  
Nhận  thức  đau  và  cảm  giác   Mất  độ  nhạy,  nhất  là  sau  50  
Ngứa  tăng  
Điều  hoà  nhiệt   Giảm  ?ết  mồ  hôi  

Đáp  ứng  với  chấn  thương   Đáp  ứng  viêm  giảm  (hồng  ban  và  phù  nề)  
Chậm  lành  vết  thương  
Giảm  tái  thượng  bì  hoá  
Tăng  khả  năng  chấn  thương  cơ  học  
Tính  thấm   Giảm  hấp  thu  qua  da  
Giảm  ?ết  bã  
Giảm  hình  thành  mạch  máu  
Giảm  thanh  thải  hoá  học  
Chức  năng  miễn  dịch   Giảm  số  lượng  tế  bào  lympho  từ  tuyến  ức  
Giảm  nguy  cơ  và  mức  độ  phản  ứng  quá  mẫn  muộn  
Khác     Giảm  sản  xuất  vit  D  
Giảm  độ  đàn  hồi  
Bảng  các  thay  đổi  về  cấu  trúc  của  da  lão  hoá  
Các  thay  đổi  ghi  nhận  được  khi  da  lão  hoá  

Lượng  lipid  thấp  hơn  

Thượng  bì   Vùng  nối  bì-­‐  thượng  bì  phẳng  

Số  lượng  hắc  tố  bào  hoạt  hoá  men  giảm  8-­‐20%  mỗi  10  năm  

Số  lượng  tế  bào  Langerhans  giảm  

Khả  năng  tái  thượng  bì  hoá  giảm  

Số  lượng  lỗ  chân  lông  tăng  

Lớp  bì   Độ  dày  giảm  (teo)  

Lượng  tế  bào  và  mạch  máu  giảm  
Giảm  tổng  hợp  collagen  
Thoái  hoá  ?ểu  thể  Pacinian  và  Meissner’s  
Cấu  trúc  tuyến  mồ  hôi  bị  uốn  cong,  số  lượng  tuyến  mồ  hôi  hoạt  động  giảm  

Thoái  hoá  sợi  đàn  hồi  

Số  lượng  mạch  máu  giảm  

Số  lượng  tận  cùng  thần  kinh  giảm  

Bảng  các  thay  đổi  về  cấu  trúc  của  da  lão  hoá  
Các  thay  đổi  ghi  nhận  được  khi  da  lão  hoá  
Lớp  hạ  bì   Thay  đổi  phân  bố  mô  mỡ  
Tổng    thể  Uch  khối  giảm  
Phần  phụ   Tóc  mất  sắc  tố  bình  thường  
 
Tóc  mỏng  

Số  lượng  tuyến  mồ  hôi  giảm  

Dĩa  móng  bất  thường  

Sự  ?ết  bã  giảm  

Bảng  các  thay  đổi  trên  da  theo  sinh  lý  tuổi  của  da  

Thay đổi sinh lý     Các tác động lên da    

Giảm  lipid  và  chức  năng  hàng  rào  da   Da  khô  
Giảm  sự  thay  thế  tế  bào   Da  nhám,  chậm  lành,  không  đều  màu  
Giảm  sữa  chửa  DNA   Tăng  khả  năng  tạo  u  ác,  sinh  ung  do  nắng  
Đứt  gãy  collagen  và  sợi  elastin   Da  nhăn,  lỏng  lẻo,  tăng  nguy  cơ  tổn  thương  da  do  áp  lực,  loét  tư  thế  nằm  
Giảm  nâng  đỡ  mạch  máu   Ban  xuất  huyết  
Giảm  nhận  thức  cảm  giác   Tăng  nguy  cơ  chấn  thương  
Suy  giảm  điều  hoà  nhiệt   Có  thể  bị  tổn  thương  do  nóng  hoặc  lạnh  
Giảm  mọc  tóc  và  các  tác  động  của  androgen   Tóc  bạc,  hói,  rụng  tóc  kiểu  nam  và  nữ,  chân  mày  rậm,  mọc  tóc  ở  lỗ  tai  ngoài  ở  
nam  
Giảm  chức  năng  tuyến  mồ  hôi  dầu   Giảm  mùi  cơ  thể  
Giảm  chức  năng  tuyến  mồ  hôi  nước   Nguy  cơ  sốc  nhiệt  
Giảm  chức  năng  tuyến  bã     Giảm  lipid  ở  thượng  bì  
Giảm  đáp  ứng  viêm   Chậm  lành  thương  và  dễ  bị  nhiễm  trùng  
Giảm  mô  mỡ  dưới  da   Tăng  nguy  cơ  chấn  thương,  giảm  lớp  cách  li  tự  nhiên,  tăng  nguy  cơ  hạ  thân  
nhiệt  
Phẳng  lớp  bì  nhú   Dễ  hình  thành  bóng  nước  và  nhiễm  trùng  
Giảm  phát  triển  móng   Móng  xỉn  màu,  giòn,  có  sọc  dọc,  móng  cong  
Giảm  hắc  tố  bào   Tóc  bạc,  tăng  nhạy  cảm  với  ánh  nắng  
Các  bệnh  liên  quan  đến  da  lão  hoá  
Tình  huống  lâm  sàng  2:  
•  BN  nam  75  tuổi  đến  khám  vì  các  đốm  sậm  
màu  xuất  hiện  trên  mặt  ngày  càng  nhiều.  
Khoảng  15  năm  trước,  các  đốm  này  xuất  hiện  
đầu  ?ên  ở  2  bên  thái  dương,  ban  đầu  nhỏ,  sau  
to  dần  lên,  màu  nâu  sậm,  không  ngứa.  Nghề  
nghiệp:  làm  vườn  chăm  sóc  cây.    
•  Mô  tả  sang  thương  da  và  chẩn  đoán  sơ  bộ  
 Các  bệnh  liên  quan  đến  da  lão  hoá:  
Dày  sừng  Pết  bã  
•  Sẩn  mảng  lành  Unh  kích  thước  và  màu  sắc  thay  đổi  
•  Số  lượng  tăng  theo  tuổi,  phụ  thuộc  sự  phơi  bày  ánh  
sáng  
•  Dấu  ấn  sinh  học  của  lão  hoá  da  nội  sinh  
•  Biểu  hiện  sự  tăng  sinh  đơn  dòng  của  tế  bào  sừng  và  
hắc  tố  bào  làm  mất  cân  bằng  nội  môi  thượng  bì    
•  Không  hoá  ác  
•  Có  thể  do  tăng  endothelin-­‐1,  và  tyrosinase  -­‐>  hình  
thành  hắc  tố  bào  
 Các  bệnh  liên  quan  đến  da  lão  hoá:  
Ung  thư  da  
•  Tăng  theo  tuổi  
•  Do  giảm  khả  năng  sữa  chửa  DNA  và  kiểm  soát  
miễn  dịch,  sự  mất  cân  bằng  nội  môi  tăng  sinh  
tăng  theo  tuổi  
•  Nguyên  nhân  chính:  ?a  UV  -­‐>  dày  sừng  ánh  
sáng,  ung  thư  tế  bào  gai,  ung  thư  tế  bào  đáy,  
melanoma  
 Các  bệnh  liên  quan  đến  da  lão  hoá:  
Da  khô  và  chàm  khô  
•  Da  khô:  phổ  biến  ở  người  lớn  tuổi,  do  mất  cân  
bằng  sản  xuất  filaggrin,  giảm  lipid  và  lượng  
nước  ở  lớp  sừng  thượng  bì  
•  Chàm  khô:  xuất  hiện  vào  mùa  đông  ở  người  
lớn  tuổi,  chồng  lên  cnh  trạng  da  khô.  Do  độ  
ẩm  thấp.  Biểu  hiện  da  khô,  nứt  nẻ,  vảy  mỏng  
ở  vùng  mặt  trước  xương  chày,  ngứa  nhiều  
 Các  bệnh  liên  quan  đến  da  lão  hoá:  
Ngứa  
•  Xuất  hiện  cùng  da  khô,  tăng  lên  khi  độ  ẩm  thấp,  
tắm  thường  xuyên,  hay  thoa  các  sản  phẩm  gây  
kích  ứng  da  
•  Do  rối  loạn  nội  ?ết  hoặc  chuyển  hoá:  đái  tháo  
đường,  suy  thận,  bệnh  gan,  bệnh  tuyến  giáp  
•  Biểu  hiện  của  u  tân  sinh  ác  Unh:  lymphoma,  
leukemia  
•  Biểu  hiện  tác  dụng  phụ  của  thuốc  
•  Bệnh  ghẻ    
Bảng  sinh  bệnh  học  của  các  bệnh  thường  gặp  liên  quan  da  lão  
hoá:  
Các  rối  loạn   Sinh  bệnh  học  
Tân  sinh  lành  Unh:   Mất  cân  bằng  nội  môi  thượng  bì  -­‐>  tăng  
Dày  sừng  ?ết  bã   endothelin-­‐1  
Tân  sinh  ác  Unh:    
Ung  thư  tế  bào  gai  và  dày  sừng  ánh  sáng   Tổn  thương  DNA  do  ?a  UV  
Ung  thư  tế  bào  đáy   Giảm  khả  năng  sữa  chửa  DNA  
Melanoma  ác  Unh   Tổn  thương  DNA  Uch  luỹ  theo  tuổi  
Ung  thư  tế  bào  Merkel   Giảm  khả  năng  sữa  chửa  DNA,  polyoma  virus  
Xáo  trộn  sự  trưởng  thành  lơp  thượng  bì  (giảm  
Da  khô/  chàm  khô   sản  xuất  filaggrin,  thay  đổi  lớp  lipid)  
Giảm  lượng  nước  của  tầng  sừng  da  
Thấm  nhập  các  chất  kích  ứng  qua  tầng  sừng  da  
bị  tổn  thương  
Thay  đổi  ngưỡng  cảm  giác  
Rối  loạn  chuyển  hoá  
Ngứa    
Rối  loạn  nội  ?ết  
U  tân  sinh  ác  Unh  
Phản  ứng  phụ  của  thuốc  
Bệnh  kí  sinh  trùng  
 Kết  luận  
•  Da  cũng  lão  hoá  và  thay  đổi  theo  tuổi  
•  Biểu  hiện  da  khô,  nhám,  nhăn,  chùng  chảy,  
mất  mô  mỡ,  tóc  bạc,  móng  giòn,  mất  bóng…  
•  Do  yếu  tố  nội  sinh  (gen)  và  ngoại  sinh  (?a  UV,  
thuốc  lá…)  
•  Do  tăng  các  chất  oxy  hoá  làm  thay  đổi  cấu  trúc  
và  chức  năng  các  protein  da,  làm  tổn  thương  
DNA  dẫn  đến  suy  giảm  chức  năng  tế  bào.  
 Tài  liệu  tham  khảo  
•  Fitzpatrick’s  Dermatology  in  General  
Medicine,  8th  edi?on  
•  Textbook  of  aging  skin,  2nd  edi?on