Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền

Review Article
Duyệt nội dung: Dr Skincare

DR
Cấp Ẩm Cho Da: Tổng Quan Về Cơ Chế Phân Tử
Blackwell Publishing
cR EV I E W A R T I C L E
In

Sylvie Verdier-Sévrain, MD1 & Frédéric Bonté, PhD2

1
Bio-Hybrid, LLC, West Palm Beach, FL
2
LVMH Recherche, Saint Jean de Braye, France
SK
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy

Tóm Tắt Nước hoàn toàn cần thiết cho chức năng bình thường của da ,đặc biệt là lớp ngoài cùng -
IN
lớp sừng (SC). Sự mất nước qua da phải được điều hòa cẩn thận phụ thuộc vào tính chất
phức tạp của lớp sừng. Việc giữ nước trong lớp sừng phụ thuộc vào hai thành phần chính:
(1) sự hiện diện của các chất hút ẩm tự nhiên trong tế bào lớp sừng (gọi chung là yếu tố
giữ ẩm tự nhiên) và (2) các lipid gian bào của lớp sừng được sắp xếp có trật tự để tạo thành
CA
một rào cản chống lại sự mất nước qua da (TEWL). Hàm lượng nước của SC là cần thiết
đối với sự trưởng thành và bong vảy của lớp sừng. TEWL tăng lên làm suy giảm các chức
năng của enzym cần thiết cho quá trình bong vảy bình thường, dẫn đến hiện tượng da
khô, bong tróc có thể nhìn thấy rõ. Đã có những nghiên cứu gần đây liên quan đến các cơ
chế phức tạp của quá trình cấp ẩm cho da. Đặc biệt, người ta đã phát hiện ra rằng glycerol,
một thành phần mỹ phẩm nổi tiếng, tồn tại trong SC như một chất hút ẩm nội sinh tự
nhiên. Hyaluronan, được coi là thành phần chủ yếu của lớp bì, được tìm thấy trong lớp
RE
thượng bì, rất quan trọng để duy trì cấu trúc lớp sừng bình thường và chức năng hàng rào
của lớp thượng bì. Quan trọng hơn, việc phát hiện ra sự tồn tại của protein vận chuyển
nước aquaporin-3 trong lớp thượng bì toàn vẹn và sự hiện diện của các cấu trúc liên kết
chặt chẽ ở điểm nối giữa lớp hạt-sừng đã mang lại những hiểu biết mới về cơ chế phân
phối nước của da và chức năng hàng rào.
Từ khóa: aquaporin, glycerol, NMF, tight junctions, water
AC

trong tế bào lớp sừng [gọi chung là yếu tố giữ ẩm tự nhiên

Giới thiệu (NMF)] đã được báo cáo bởi Blank vào những năm 1950.
Cấp ẩm đầy đủ cho da rất quan trọng để duy trì làn da Sau đó, Elias, Downing, Long và cộng sự cho thấy tầm
AD

khỏe mạnh, và chất dưỡng ẩm là một thành phần quan
trọng trong việc chăm sóc da cơ bản. Khả năng giữ nước
của da chủ yếu liên quan đến lớp sừng (SC), đóng vai trò
hàng rào ngăn cản sự mất nước. Tầm quan trọng của hàm
lượng nước trong lớp SC đối với vẻ ngoài da “bình
thường” đã được biết đến từ lâu, với lượng nước trong các
mô khỏe mạnh > 10%. Vai trò của các hợp chất hút ẩm
quan trọng của các lipid gian bào SC được sắp xếp có trật
tự để tạo thành một rào cản đối với sự mất nước qua biểu
bì (TEWL). Bonté và cộng sự đã chứng minh các tổ chức
lipid gian bào và đặc tính của hàng rào SC cũng liên quan
đến sự tồn tại của một gradient nồng độ lipid. Trong lớp
bì, axit hyaluronic (HA), một glycosaminoglycan trọng
lượng phân tử cao có đặc tính ưa nước rõ rệt, đã góp phần
EM

Correspondence: Frédéric Bonté, 185 avenue de Verdun, 45804 Saint Jean
de Braye, France. E-mail: fredericbonte@research.lvmh-pc.com
Accepted for publication December 25, 2006
vào đặc tính cấp ẩm và dẻo dai của làn da. Sự cấp ẩm cho
da và chức năng hàng rào biểu bì là những lĩnh vực được
nghiên cứu tích cực trong cả học viện và ngành công
nghiệp trong nhiều năm qua. Trong nghiên cứu này,
chúng tôi phân tích về sự hiểu biết hiện tại của chúng tôi
về mặt sinh lý học của quá trình cấp ẩm cho da và báo cáo
Y

© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82 75

Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy

Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté
DR
SK
IN
những nghiên cứu gần đây về cơ chế của nó. Đặc biệt,
chúng tôi thảo luận về vai trò của aquaporin, là các phân
CA
tử điều chỉnh lưu lượng nước trong lớp biểu bì, và báo cáo
những hiểu biết mới về việc kiểm soát chức năng hàng rào
bảo vệ da, chẳng hạn như vai trò của các protein liên kết
chặt chẽ.
Duy trì tính toàn vẹn và độ ẩm bình thường của da
RE
SC bao gồm hai thành phần được tạo ra từ quá trình biệt
hóa tế bào sừng phụ thuộc canxi: (i) tế bào lớp sừng + hàm
lượng NMF của chúng và (ii) lipid kép của chất nền gian
bào (Hình 1). Chức năng của cả hai thành phần là đảm
bảo tính toàn vẹn và độ ẩm của da. Một trong những chức
năng quan trọng của nước trong SC là tham gia vào nhiều
quá trình enzym thủy phân cần thiết cho sự bong vảy bình
AC
thường. Nếu hàm lượng nước SC giảm xuống dưới mức
cho phép, chức năng enzym cần thiết cho quá trình bong
vảy bình thường sẽ bị suy giảm, dẫn đến tế bào lớp sừng
kết dính và tích tụ lại trên bề mặt da. Những thay đổi khác
thường này tương ứng với các biểu hiện có thể nhìn thấy
của da như khô, sần sùi, đóng vảy và bong tróc. Những
sang chấn hàng ngày từ môi trường, chẳng hạn như độ ẩm
AD
thấp, chất hoạt động bề mặt, gió và mặt trời, có thể làm
giảm hàm lượng nước SC, gây bong tróc không đúng cách
và xuất hiện da khô, bong vảy.
Vai trò tế bào lớp sừng và NMF
Các tế bào lớp sừng được xem như là hàng rào vật lý của
SC và khi đủ ẩm sẽ góp phần tạo nên các đặc tính cảm
quan bề mặt da. Tế bào lớp sừng là những tế bào không
nhân chứa đầy các sợi keratin cũng như các axit amin và
các phân tử nhỏ khác (gọi chung là NMF) có nguồn gốc từ
sự phân hủy của filaggrin, một loại protein bao quanh các
sợi keratin. Một lớp vỏ protein có liên kết chéo cao, gọi là
lớp vỏ sừng, bao quanh các tế bào lớp sừng, cùng với các
76
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
Hình 1 Sự biệt hóa của tế bào sừng và
bước quan trọng trong sự hình thành của
lớp sừng.
sợi keratin tạo nên cả 2 tính linh hoạt và đàn hồi cơ học
của SC. SC có ~ 20% nước, trong đó một phần được liên
kết chặt chẽ với các phân tử hút ẩm (NMF) và lipid trong
da. Phần nước này tỷ lệ với độ ẩm tương đối bên ngoài.
Phần nước còn lại được liên kết trong các keratin nội bào
và thường chỉ thay đổi trong các tình trạng bệnh lý.
NMF được tìm thấy trong tế bào lớp sừng và là một hỗn
hợp các phân tử hút ẩm, bằng cách giúp duy trì độ ẩm
trong tế bào lớp sừng, giữ cho SC đủ nước. Các thành
phần NMF hút ẩm hoạt động như chất cấp ẩm rất hiệu
quả. Các NMF chiếm 1 nồng độ cao trong tế bào lớp sừng
từ 20% đến 30% trọng lượng khô của SC. Phần lớn NMF
được đại diện bởi các axit amin và các dẫn xuất của chúng
(axit pyrrolidone cacboxylic và axit urocanic), có nguồn
gốc từ sự phân giải protein của filaggrin thượng bì. Các
thành phần khác được tìm thấy bên trong cũng như bên
ngoài tế bào lớp sừng bao gồm lactat, urê và chất điện giải
(Bảng 1).
Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến hàm lượng NMF
trong SC. Các nghiên cứu cho thấy rằng phần lớn NMF
hòa tan được rửa sạch khỏi bề mặt lớp sừng của da khi tiếp
xúc với các chất làm sạch thông thường. Việc sản xuất axit
amin NMF bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nội sinh và ngoại
sinh. Độ ẩm thấp (độ ẩm tương đối <10%) làm suy giảm
chức năng của các enzym thủy phân chịu trách nhiệm
phân giải protein của filaggrin và tạo ra các axit amin, kết
quả gây khô bề mặt da. Tia tử ngoại (UV) cũng làm tổn
thương SC bằng cách làm gián đoạn quá trình dưỡng ẩm
tự nhiên của da. Chỉ cần ở liều đỏ da tối thiểu của tia UV
EM
là đủ để phá vỡ sự phân hủy fillagrin thành các axit amin
của NMF. Có 1 sự thay đổi NMF theo độ tuổi. Khô da ở
người già, tình trạng da khô thường gặp ở người cao tuổi,
ta thấy có sự giảm tổng hợp profilaggrina và giảm lượng
axit amin. Bên cạnh các axit amin, các thành phần NMF
khác cũng có chức năng quan trọng. Urê có ý nghĩa quan
Y
© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82
 Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté

DR
Bảng 1 Thành phần hóa học của NMF.

Hóa chất Cấu thành (%)

chuyển đến lớp thượng bì qua các kênh nước/glycerol.
Những phát hiện này mang lại những hiểu biết mới về vai
trò của lipid bã nhờn trong quá trình cấp ẩm cho SC. Thật
vậy, từ lâu, người ta đã biết rằng các vị trí da có nhiều
Free amino acids 40
tuyến bã nhờn có độ ẩm SC cao hơn so với các vị trí da có
Pyrrrolidone carboxylic acid 12
Lactate 12
ít tuyến bã nhờn, và nó được cho là do đặc tính làm mềm
Sugars 8.5 của lipid bã nhờn. Những nghiên cứu gần đây chứng minh
rằng những thay đổi trong quá trình hydrat hóa nội tại của
Urea
SK 7
Chloride 6 SC tương quan kém với những thay đổi về hàm lượng bã
Sodium 5 nhờn, ngay cả ở những vị trí giàu tuyến bã nhờn, nhưng lại
Potassium 4 tương quan với hàm lượng glycerol lớp sừng. Những kết
Ammonia, uric acid, glucosamine, creatine 1.5 quả này cung cấp thêm cơ sở lý luận cho sự phát triển của
Calcium 1.5 kem dưỡng ẩm chứa glycerol.
Magnesium 1.5
IN
Phosphate 0.5
HA
Citrate and formate 0.5
HA được biết đến là một trong những thành phần chính
của lớp bì. Đầu Polyme hút ẩm của phân tử đường này
cung cấp độ ẩm và tính toàn vẹn cấu trúc cho lớp bì. Tuy
nhiên, đã có báo cáo rằng HA cũng hiện diện tự nhiên
CA
trọng đối với quá trình cấp nước cho SC. Sự thiếu hụt urê trong lớp biểu bì, liên kết với khoảng ngoại bào thông qua
trong SC trong bệnh viêm da cơ địa và da người già có thể CD44, và có thể có vai trò trong chức năng hàng rào biểu
được điều chỉnh bằng cách thoa urê hoặc tiền chất của nó bì và độ ẩm lớp sừng. HA (hoặc cũng có thể là các đoạn
là arginine. Lactate và kali cũng đóng một vai trò quan HA) hoạt động như một chất hút ẩm nhưng cũng cần thiết
trọng trong việc duy trì tình trạng cấp nước và các đặc tính cho chức năng tế bào bằng cách ảnh hưởng đến sự liên lạc
vật lý (độ cứng và độ pH) của SC ở các đối tượng khỏe giữa tế bào- tế bào và chất nền - tế bào. Gần đây,
RE
mạnh như được báo cáo trong các nghiên cứu gần đây. Bourguignon và cộng sự xác nhận rằng HA bằng cách
tương tác với CD44, những thụ thể của nó trên bề mặt tế
bào sừng sẽ điều chỉnh sự biệt hóa tế bào sừng và hình
Vai trò của các chất hút ẩm tự nhiên khác
thành lipid ngoại bào SC cần thiết cho cấu trúc SC bình
Glycerol thường và chức năng hàng rào biểu bì. Xylose, một thành
Mặc dù glycerol là một thành phần mỹ phẩm nổi tiếng, phần đường của phân tử glycosaminoglycanes, cũng đã
nhưng vai trò chất hút ẩm nội sinh tự nhiên của nó mới được chứng minh là tác nhân kích thích tổng hợp HA tế
được làm sáng tỏ gần đây. Hai mô hình động vật không bào sừng và là tác nhân tạo độ ẩm da.
AC

liên quan cho thấy tầm quan trọng của glycerol nội sinh
đối với quá trình cấp ẩm bình thường của lớp SC. Fluhr và
cộng sự báo cáo rằng ở chuột bị giảm sản tuyến bã nhờn có
độ ẩm lớp sừng thấp tương quan với việc giảm nồng độ
glycerol lớp sừng. Hara và cộng sự phát hiện ra rằng ở
chuột được chuyển gen aquaporin 3 (AQP3), thiếu kênh
Vai trò của lipid lớp sừng
Chức năng hàng rào thẩm thấu của lớp sừng (là khả năng
ngăn ngừa mất nước và điện giải) được sắp xếp bởi các
lipid gian bào SC. Những lipid này, được tổ chức với nước
AD

nước / glycerol, không thể vận chuyển glycerol từ tuần
hoàn đến lớp biểu bì và biểu thị mức độ ẩm lớp sừng bất
thường và giảm nồng độ glycerol lớp sừng. Hơn nữa,
glycerol thoa tại chỗ chứ không phải lipid bã nhờn tại chỗ
sẽ khắc phục sự bất thường về độ ẩm ở cả hai mô hình
động vật. Gần đây, Choi và cộng sự đã khẳng định vai trò
của glycerol nội sinh trong quá trình cấp ẩm cho lớp sừng
thành các pha và thường được mô tả như một loạt các
màng hình phiến song song, cung cấp một hàng rào chặt
chẽ và hiệu quả đối với TEWL. Tổ chức lipid rất quan
trọng đối với tổ chức hàng rào và bao gồm các dải rộng-
hẹp lặp lại liên tiếp của các lớp kép [với hai lớp rộng có
cấu trúc tinh thể (chu kỳ ngắn, 5–6 nm) và ở giữa một lớp
chất lỏng hẹp (chu kỳ dài, 12– 13 nm)]. Sự đóng gói phần
EM

ở người. Họ phát hiện ra rằng những thay đổi độ ẩm SC
tương quan với sự thay đổi hàm lượng glycerol lớp sừng.
Glycerol nội sinh này có nguồn gốc từ tuyến bã nhờn
(triglycerides tuyến bã ) và cũng từ hệ tuần hoàn, được vận
bên có thể là hình thoi hoặc thậm chí là hình lục giác ở các
lớp SC ngoài cùng. Các phân tử nước liên kết hydro với
các đầu cực của lipid gian bào đa phiến (Multilamellar);
tuy nhiên, không có nước tự do giữa các phiến lamellae.
Hầu hết nước trong SC nằm bên trong các tế bào lớp sừng.
Y

© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75–82

77
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy

Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté
DR
Lipids SC bao gồm một hỗn hợp đẳng trương của
ceramide (45–50% trọng lượng), cholesterol (20–25%), và
các axit béo tự do (10–15%), với 1 lượng ít cholesterol
sulfat và lipid không phân cực. Kết quả là tổ chức lipid rắn
cũng là 1 nguồn chứa nước lớn, có thể được điều chỉnh bởi
các phân tử điều chỉnh khoảng trống lipid được giả thuyết
bởi dữ liệu nhiễu xạ tia X . Các lipid có nguồn gốc từ các
phiến lamellar (LG) nằm trong tế bào sừng của lớp hạt
SK
(SG). LG chứa các tiền chất lipid và các enzym thủy phân
cần thiết cho quá trình tổng hợp lipid SC, phụ thuộc vào
độ pH. Lipid được tiết ra khi chuyển từ tế bào hạt sang tế
bào lớp sừng. Người ta thấy rằng sự gia tăng liên tục của
pH lớp sừng gây ra các bất thường chức năng SC sâu sắc,
chủ yếu là do sự thoái biến của các enzym xử lý lipid. Mặc
IN
dù mỗi loại lipid đều quan trọng đối với cân bằng nội môi
lớp sừng, ceramide lại có tầm quan trọng đặc biệt vì sự
đóng góp trọng lượng lớn và đặc điểm cấu trúc của nó. Có
ít nhất tám ceramide tự do chính (Cer 1-8). Mỗi loại
ceramide chuỗi dài có các đặc tính riêng biệt góp phần vào
CA
cấu tạo và sự gắn kết của lớp sừng và do đó cung cấp cho
SC chức năng như một hàng rào. Những thay đổi về
ceramides và tổng hàm lượng lipid lớp sừng theo mùa
hoặc sự gia tăng tuổi tác đã được mô tả, và hiện nay người
ta thường chấp nhận rằng tổng số lipid SC giảm ~ 30% ở
người cao tuổi. Ngay cả làn da bình thường ở người già
RE
cũng thiếu hụt ceramides. Ai cũng biết rằng trong các tình
trạng da khô, chẳng hạn như ở da viêm da cơ địa hoặc da
khô do tuổi già, có sự sụt giảm toàn bộ về lipid lớp sừng
với mức độ giảm mạnh của ceramide. Mặc dù theo logic
cho thấy rằng thoa ceramides tại chỗ một mình sẽ sửa
chữa hàng rào bảo vệ da, nhưng điều này trên thực tế
không xảy ra. Người ta thấy rằng khi cholesterol, axit béo
tự do hoặc ceramide được áp dụng riêng lẽ, chúng sẽ làm
AC
trầm trọng hơn thay vì cải thiện hàng rào bảo vệ. Ngược
lại, hỗn hợp của ba loại lipid chính với tỉ lệ thích hợp cho
phép sửa chữa hàng rào bình thường. Ngược lại với các
chất béo không sinh lý, chẳng hạn như petrolatum, cải
thiện hàng rào bảo vệ da bằng cách hình thành một lớp
màng kỵ nước trên bề mặt da (chất khóa ẩm), chất béo
AD
sinh lý thoa tại chỗ đi qua SC, hấp thụ bên trong LG, và
góp phần vào lượng lipid thượng bì được phân phối đến
SC. Các nghiên cứu gần đây đã báo cáo sự thành công của
một hỗn hợp của ba loại lipid sinh lý trong đó ceramide ưu
thế ở da bệnh nhân viêm da cơ địa. Những nghiên cứu này
cung cấp bằng chứng rằng ceramide chuỗi dài, đặc biệt là
kết hợp với cholesterol và axit béo hoặc hỗn hợp lipid tự
nhiên phức tạp, đã được đề xuất như là thành phần của
các sản phẩm chăm sóc da có giá trị ở người già hoặc ở
những người có làn da khô.
Vai trò của sự liên kết các tế bào lớp sừng
Trong lớp sừng bên dưới, các cấu trúc protein chuyên biệt
78
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
được gọi là corneodesmosomes bắt qua các khoảng gian
bào với khoảng cách đều đặn, tạo thành mối liên kết giữa
các tế bào lớp sừng sát nhau. Thông thường, các
corneodesmosomes bị thoái hóa dần khi các tế bào sừng di
chuyển lên trên qua SC, cho phép các tế bào sừng bong ra
vô hình như các tế bào đơn lẻ. Sự mất dần của các
corneodesmosomes là do một hoặc nhiều enzym tiêu hóa
protein (serine protease), đến lượt nó lại được điều hòa
bằng một loạt các chất ức chế serine protease. Các enzyme
phân hủy protein gây bong tróc này được đóng gói trong
các thể lamellar và được đồng phân phối đến các khoảng
gian bào SC cùng với các lipid màng. Sự phân giải
corneodesmosomes bất thường có liên quan đến da khô,
bong tróc. Các yếu tố khác nhau có thể dẫn đến quá trình
phân giải protein bị lỗi. Lipid SC kiểm soát hoạt động của
các enzyme phân hủy protein và thành phần lipid bị thay
đổi có thể gây bong tróc da. Cả độ ẩm môi trường và
glycerol, một chất giữ ẩm nổi tiếng có hiệu quả trong điều
trị bệnh khô da, đã được chứng minh là có tác dụng thúc
đẩy sự phân hủy các corneodemosome và bong tróc của
các tế bào sừng. Quá trình bong tróc được xúc tiến bởi việc
điều trị bằng axit glycolic gần đây cũng được cho là hậu
quả của sự thoái hóa corneodesmosome.
Sơ lược về nồng độ nước trong thượng bì
Như ta đã biết hàm lượng nước ở da cao đáng kể trong lớp
thượng bì toàn vẹn (70% là nước) và giảm mạnh ở phần
tiếp giáp giữa SG và SC (15–30% là nước). Tính không liên
tục của hàm lượng nước giúp tách biệt lớp sừng khỏi cơ
thể, giúp bảo tồn các chất hòa tan quan trọng và nước
trong lớp thượng bì. Sự chênh lệch mạnh của gradient
nồng độ nước ở phần dưới của SC gây ra các chức năng
quan trọng của tế bào sừng như phân giải protein của
fillaggrin và do đó, sản xuất NMF ở phần sâu hơn của SC.
Sự không liên tục của hàm lượng nước cũng song song với
sự gia tăng bài tiết chất béo SC. Cả hai quy trình đều cần
thiết cho độ ẩm lớp sừng và chức năng hàng rào bảo vệ da.
Vai trò của protein vận chuyển nước AQP3
AQP3 là một thành viên của họ aquaglyceroporins.
Aquaglyceroporins là các protein màng tạo thành các kênh
dẫn nước qua màng tế bào. Chúng tạo điều kiện thuận lợi
cho việc vận chuyển nước và các chất hòa tan như glycerol
hoặc urê. Sougrat và cộng sự lần đầu tiên phát hiện ra rằng
EM
sự phân bố AQP3 trong lớp biểu bì ở người phù hợp với sự
phân bố nước của lớp biểu bì và song song với sự chênh
lệch mạnh gradient nồng độ nước ở phần tiếp nối giữa SG
và SC. AQP3 xuất hiện từ lớp đáy lên tới một lớp tế bào
bên dưới lớp sừng (Hình 2). Việc vắng mặt AQP3 trong
SC phù hợp với chức năng chống mất nước của SC. Trong
biểu bì nguyên vẹn, AQP3 cung cấp một mạch ngắn cho
Y
© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82

DR
SK
IN
Hình 2 Bản địa hóa miễn dịch huỳnh quang của AQP3 trong biểu bì
của con người. Nhuộm từ lớp đáy lên đến một lớp tế bào bên dưới SC
(mũi tên). SC và lớp bì không bị bắt màu.
CA
nước giữa lớp đáy của biểu bì và SC để duy trì hàm lượng
nước không đổi trong biểu bì sống. Ngoài chức năng thấm
nước, AQP3 cũng có khả năng thấm các chất hòa tan như
urê và glycerol, và các nghiên cứu đã cho thấy vai trò của
nó trong việc vận chuyển các chất hòa tan này trong lớp
RE
biểu bì. Người ta thấy rằng ở da đủ ẩm, mức độ của thụ
thể CD44 cao, trong khi sự huy động của AQP3 thấp. Hơn
nữa, có báo cáo cho thấy một chiết xuất thực vật có độ
tinh khiết cao (Ajuga turkestanica) làm tăng độ ẩm cho da
bằng cách điều chỉnh biểu hiện của AQP3. Trong nghiên
cứu, người ta thấy rằng chiết xuất này điều chỉnh lưu
Hình 3 Biểu diễn giản đồ của cấu trúc liên
kết chặt chẽ giữa hai tế bào liền kề.
© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté
lượng nước cũng như sự biệt hóa tế bào sừng và đã được
đề xuất để điều trị da khô cũng như đảm bảo đủ ẩm cho
da. Gần đây hơn, AQP10 đã được mô tả trong tế bào sừng
và các thành viên khác trong gia đình AQP được tìm thấy
trong các tế bào da khác.
Vai trò của các cấu trúc nối chặt chẽ
Sự chênh lệch mạnh của gradient nước ở phần dưới của
SC ngụ ý rằng rào cản đối với sự mất nước không được
phân bố đồng nhất trên toàn bộ SC mà chủ yếu nằm ở
phần tiếp nối giữa SC và SG, được gọi là chỗ nối lớp sừng
– thượng bì. Người ta chấp nhận rằng chức năng rào cản
đối với sự xâm nhập hoặc mất nước, chất hòa tan của tế
bào chủ yếu được cung cấp bởi lipid gian bào lấp đầy
khoảng trống giữa các tế bào của lớp tế bào sống trên cùng
và SC. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng
các cấu trúc liên kết chặt chẽ tồn tại trong lớp biểu bì của
con người và cũng cần thiết để kiểm soát tính thẩm thấu
của da. Các liên kết chặt chẽ (TJ) là cấu trúc gian bào kiểm
soát tính thấm qua biểu mô tế bào (tức là sự khuếch tán
của nước và chất hòa tan qua các khoảng gian bào). Chúng
bao gồm các protein xuyên màng (ví dụ, claudin, occludin
và các phân tử chức năng kết dính) và các protein mảng
bám (ví dụ như các protein dải bịt ZO-1, ZO-2 và ZO-3;
Hình 3). Các nghiên cứu trên mô hình động vật cho thấy
tầm quan trọng của TJ đối với việc kiểm soát tính thấm
qua da. Furuse và cộng sự báo cáo rằng những con chuột
thiếu claudin-1 chết vì cơ thể bị mất nước đáng kể. Sau đó,
Schluter và cộng sự cho thấy sự hiện diện của TJ trong
biểu bì của con người. Người ta phát hiện ra rằng các tế
AC
AD
EM
Y
79

Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté
DR
bào của lớp hạt trên cùng được kết nối với nhau bằng một
hệ thống TJ liên tục góp phần hình thành một rào cản đối
với sự phân phối qua biểu mô tế bào của nước, chất hòa
tan và các hạt trong tế bào. Những phát hiện này mang lại
những hiểu biết mới về cơ chế hoạt động của hàng rào bảo
vệ da. Có vẻ như cả cấu trúc TJ và lipid gian bào SC đều
chịu trách nhiệm thiết lập hàng rào bảo vệ da. Hơn nữa,
việc điều biến protein TJ và củng cố các liên kết của lớp
SK
sừng -biểu bì bằng các phân tử tự nhiên có thể là một cách
mới để kiểm soát quá trình cấp ẩm cho da.
Phương pháp đánh giá độ ẩm của da
Có nhiều phương pháp sinh lý ra đời để đo độ ẩm của da.
IN
Đo lường tỷ lệ TEWL trên da là phương pháp được sử
dụng phổ biến nhất trong ngành mỹ phẩm và chăm sóc da
vì TEWL tương quan trực tiếp với rối loạn chức năng hàng
rào da. Lí tưởng là TEWL phải càng thấp càng tốt ở làn da
khỏe mạnh. Nghĩa là số lượng càng thấp tương quan với
CA
việc mất nước càng ít và số lượng càng cao tương quan với
việc tăng lượng nước mất đi, chức năng hàng rào kém.
Kem dưỡng ẩm sẽ làm giảm TEWL. Các phương pháp tiêu
chuẩn để đánh giá độ ẩm của da dựa trên các đặc tính về
điện của da như độ dẫn điện và điện dung sẽ thay đổi theo
hàm lượng nước trong da. Hiện tại, ba thiết bị có sẵn để
RE
thực hiện một bài kiểm tra như vậy: Skicon® 200 (IBS Co.,
Ltd., Shizuoka-ken, Japan), Corneometer® CM820
(Courage et Khazaka, Koln, Germany) và Nova DPM®
9003 (Nova Technology Corp., Gloucester, MA). Trong
những năm gần đây, các phương pháp cải tiến đã được
phát triển để đo độ ẩm của da. Công nghệ cảm biến hình
ảnh Silicon gần đây đã được giới thiệu như một công cụ
cải tiến (SkinChip® ST Microelectronics, Grenoble, Pháp)
AC
cung cấp hình ảnh rất nhạy về điện dung của da. Phương
pháp này có thể phát hiện các thay đổi trọng tâm riêng biệt
trong quá trình cấp ẩm cho bề mặt da. Phương pháp
quang phổ cận hồng ngoại (NIR) là một phương pháp mới
đo sự hấp thụ ánh sáng quang phổ cận hồng ngoại của
nước trong mô sống từ quang phổ phản xạ của nó. Có một
mối tương quan tuyến tính giữa cường độ hấp thụ NIR và
AD
nồng độ nước trong da trên một phạm vi rộng của nồng
độ nước. Phương pháp này đã được áp dụng thành công
trong các nghiên cứu lâm sàng để ước tính hiệu quả của
quá trình cấp ẩm da của các chất dưỡng ẩm. Các kỹ thuật
định lượng in vivo, không xâm lấn, đầy hứa hẹn khác để
đo độ ẩm da hiện đang được nghiên cứu, chẳng hạn như
chụp cắt lớp kết hợp quang học, quang phổ cộng hưởng từ
và truyền nhiệt thoáng qua.
Kết luận
Cơ chế duy trì độ ẩm của da rất phức tạp. Hiểu rõ hơn về
quá trình điều hòa độ ẩm của da là điều cần thiết để tạo cơ
80
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
sở cho việc phát triển phương pháp điều trị mới. Các
nghiên cứu về sự biệt hóa của thượng bì trong mô hình
nuôi cấy tế bào sừng sẽ tiếp tục nâng cao hiểu biết của
chúng ta về các cơ chế cơ bản của quá trình cấp ẩm cho da.
Những con chuột Knockout có AQP3 và claudin-1 đã
cung cấp những hiểu biết mới về các cơ chế sâu về
gradient nồng độ nước của da, và có khả năng sự phát
triển của các mô hình sống khác sẽ hữu ích cho việc
nghiên cứu các cơ chế phân tử của quá trình cấp ẩm cho
da. Rất ít nghiên cứu được thực hiện về tác dụng sửa chữa
hàng rào hoặc kem dưỡng ẩm trên da và cần có các nghiên
cứu lâm sàng được kiểm soát nhiều hơn. Sự phát triển gần
đây của các phương pháp định lượng, không xâm lấn mới
để đánh giá quá trình cấp ẩm cho da in vivo sẽ là những
công cụ hữu ích trong việc đánh giá lâm sàng các chất cấp
ẩm cho da. Kem dưỡng ẩm là thành phần quan trọng của
quá trình chăm sóc da cơ bản. Chúng bảo vệ da bằng cách
kích thích chức năng của hàng rào bảo vệ tự nhiên và đáp
ứng được các yêu cầu thay đổi liên tục về độ ẩm. Bằng
cách khôi phục hàng rào bảo vệ da, chúng bảo vệ da khỏi
những tác hại hàng ngày của môi trường và do đó ngăn
ngừa lão hóa da.
References
1 Blank IH. Factors which influence the water content of the
stratum corneum. J Invest Dermatol 1952; 18: 433– 40.
2 Blank IH, Shappirio EB. The water content of the stratum
corneum. III. Effect of previous contact with aqueous
solutions of soaps and detergents. J Invest Dermatol 1955;
25: 391– 401.
3 Elias PM. Epidermal lipids, barrier function, and
desquamation. J Invest Dermatol 1983;
80 Suppl: 44s–9s.
4 Downing DR, Stewart ME, Wertz PW, Colton SW, Abraham
W, Strauss JS. Skin lipids: an update. J Invest Dermatol 1987;
88 Suppl 3: 2s–6s.
5 Long SA, Wertz PW, Strauss JS, Downing DT. Human
stratum corneum polar lipids and desquamation.
Arch Dermatol Res 1985; 277: 284 –7.
6 Bonté F, Saunois A, Pinguet P, Meybeck A. Existence of a
lipid gradient in the upper stratum corneum and its possible
biological significance. Arch Dermatol Res 1997; 289: 78 –
82.
7 Watkinson A, Harding C, Moore A, Coan P. Water
modulation of stratum corneum chymotryptic enzyme
activity and desquamation. Arch Dermatol Res 2001; 293:
470–6.
8 Rawlings AV, Scott IR, Harding CR, Browser PA.
Stratum corneum moisturization at the molecular level.
EM
J Invest Dermatol 1994; 103: 731–40.
9 Strianse SJ. The search for the ideal moisturizer. Cosmet
Perfum 1974; 89: 57.
10 Rawlings AV, Harding CR. Moisturization and skin barrier
function. Dermatol Ther 2004; 17 Suppl 1: 43– 8.
11 Caspers PJ, Lucassen GW, Carter EA, Bruining HA, Puppels
GJ. In vivo confocal Raman microspectroscopy of the skin:
Y
© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82

DR
12
noninvasive determination of molecular concentration
profile. J Invest Dermatol 2001; 116: 434 – 42.
Katagiri C, Sato J, Nomura J, Denda M. Changes in
environmental humidity affect the water-holding property
of the stratum corneum and its free amino acid content, and
the expression of filaggrin in the epidermis of hairless mice.
J Dermatol Sci 2003; 31: 29–35.
13 Horii I, Nakayama Y, Obata M, Tagami H. Stratum
SK
corneum hydration and amino acid content in xerotic skin.
Br J Dermatol 1989; 121: 587– 92.
14 Nenoff P, Donaubauer K, Arndt T, Haustein UFl. Topically
applied arginine hydrochloride. Effect on urea content of
stratum corneum and skin hydration in atopic eczema and
skin aging. Hautarzt 2004; 55: 58 – 64.
15 Loden M, Andersson AC, Andersson , Frodin T, Oman H,
IN
Lindberg MC. Instrumental and dermatologist evaluation of
the effect of glycerin and urea on dry skin atopic dermatitis.
Skin Res Technol 2001; 7: 209 –13.
16 Nakagawa N, Sakai S, Matsumoto M et al. Relationship
between NMF (lactate and potassium) content and the
CA
physical properties of the stratum corneum in healthy
subjects. J Invest Dermatol 2004; 122: 755– 63.
17 Fluhr JW, Mao-Qiang M, Brown BE et al. Glycerol regulates
stratum corneum hydration in sebaceous gland deficient
(asebia) mice. J Invest Dermatol 2003; 120: 728–37.
18 Hara M, Ma T, Verkman AS. Selectively reduced glycerol
in skin of aquaporin-3-deficient mice may account for
RE
impaired skin hydration, elasticity, and barrier recovery.
J Biol Chem 2002; 277: 46616 –21.
19 Choi EH, Man MQ, Wang F et al. Is endogenous glycerol a
determinant of stratum corneum hydration in humans?
J Invest Dermatol 2005; 125: 288–93.
20 Black D, Del Pozo A, Lagarde JM, Gall Y. Seasonal variability
in the biophysical properties of stratum corneum from
different anatomical sites. Skin Res Technol 2000; 6: 70 – 6.
21 Sator PG, Schmidt JB, Honigsmann H. Comparison of
epidermal hydration and skin surface lipids in healthy
individuals and in patients with atopic dermatitis. J Am Acad
Dermatol 2003; 48: 352– 8.
22 Tammi R, Ripellino JA, Margolis RU, Tammi M. Localization
of epidermal hyaluronic acid using the hyaluronate binding
region of cartilage proteoglycan as a specific probe. J Invest
Dermatol 1998; 90: 412– 4.
23 Sakai S, Yasuda R, Sayo T, Ishikawa O, Inoue S. Hyaluronan
exists in the normal stratum corneum. J Invest Dermatol
2000; 114: 1184 –7.
24 Brecht M, Mayer U, Schlosser E, Prehm P. Increased
hyaluronate synthesis is required for fibroblast detachment
and mitosis. Biochem J 1986; 239: 445–50.
25 Bourguignon LY, Ramez M, Gilad E et al. Hyaluronan-CD44
interaction stimulates keratinocytes differentiation,
lamellar body formation/secretion, and permeability
barrier homeostasis. J Invest Dermatol 2006; 126: 1356 –
65.
26 Dumas M, Gondran C, Senechal E, Bonté F. Stimulation
of glycosaminoglycan synthesis in keratinocytes by
d-Xylose. J Invest Dermatol 1999; 113: 457.
© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté
27 Wertz PW. Stratum corneum lipids and water. Exogenous
Dermatol 2004; 3: 53– 6.
28 Madison KC. Barrier function of the skin: “la raison d’etre”
of the epidermis. J Invest Dermatol 2003; 121: 231– 41.
29 Hachem JP, Houben E, Crumrine D et al. Serine protease
signaling of epidermal permeability barrier homeostasis.
J Invest Dermatol 2006; 126: 2074 – 86.
30 Hachem JP, Man MQ, Crumrine D et al. Sustained serine
proteases activity by prolonged increase in pH leads to
degradation of lipid processing enzymes and profound
alterations of barrier function and stratum corneum
integrity. J Invest Dermatol 2005; 125: 510–20.
31 Coderch L, Lopez O, de la Maza A, Parra JL. Ceramides and
skin function. Am J Clin Dermatol 2003; 42: 107–29.
32 Rogers J, Harding C, Mayo A, Banks J, Rawlings A. Stratum
corneum lipids: the effect of ageing and the seasons. Arch
Dermatol Res 1996; 288: 765–70.
33 Imokawa G, Abe A, Jin K, Higaki Y, Kawashima M,
Hidano A. Decreased level of ceramides in stratum corneum
of atopic dermatitis: an etiologic factor in atopic dry skin?
J Invest Dermatol 1991; 96: 523–6.
34 Rawlings AV, Rogers J, Mayo AM et al. Changes in lipids
in the skin aging process. Biocosmet Skin Aging 1993; 1:
31– 45.
35 Mao-Qiang M, Feingold KR, Thornfeldt CR, Elias PM.
Optimization of physiological lipid mixtures for barrier
repair. J Invest Dermatol 1996; 106: 1096 –101.
36 Chamlin SL, Frieden IJ, Fowler A et al. Ceramide-dominant,
barrier repair lipids improve childhood atopic dermatitis.
Arch Dermatol 2001; 137: 1110 – 2.
37 Simon M, Bernard D, Minondo AM. Persistence of both
peripheral and non-peripheral corneodesmosomes in the
upper stratum corneum of winter xerosis skin versus only
peripheral in normal skin. J Invest Dermatol 2001; 116:
23 –30.
38 Haftek M, Teillon MH, Schmitt D. Stratum corneum,
AC
corneodesmosomes and ex vivo percutaneous penetration.
Microsc Res Tech 1998; 43: 242–9.
39 Rawlings AV, Harding CR, Watkinson A, Banks J,
Ackerman C, Sabin R. The effect of glycerol and humidity on
desmosome degradation in stratum corneum. Arch Dematol
Res 1995; 287: 457– 64.
40 Fartasch M, Teal J, Menon GK. Mode of action of glycolic
AD
acid on human stratum corneum: ultrastructural and
functional evaluation of the epidermal barrier.
Arch Dermatol Res 1997; 289: 404 – 9.
41 Warner RR, Myers MC, Taylor DA. Electron probe analysis
of human skin: determination of the water concentration
profile. J Invest Dermatol 1988; 90: 218– 24.
42 Caspers PJ, Lucassen GW, Puppels GJ. Combined in vivo
EM
confocal Raman spectroscopy and confocal microscopy of
human skin. Biophys J 2003 July; 85: 572–80.
43 Verkman AS, Mitra AK. Structure and function of
aquaporin water channels. Am J Physiol Renal Physiol 2000;
278: F13–28.
44 Sougrat R, Morand M, Gondran C et al. Functional
expression of AQP3 in human skin epidermis and
Y
81

Skin hydration • S Verdier-Sévrain & F Bonté
DR
45
reconstructed epidermis. J Invest Dermatol 2002;
118: 678–85.
Hara-Chikuma M, Verkman AS. Physiological roles of
glycerol-transporting aquaporins: the aquaglyceroporins.
Cell Mol Life Sci 2006; 63: 1386 – 92.
46 Dumas M, Gondran C, Barre P et al. Effect of an Ajuga
turkestanica extract on aquaporin 3 expression, water flux,
and differentiation and barrier parameters of the human
SK
epidermis. Eur J Dermatol 2002; 12: XXV–XXVI.
47 Boury-Jamot M, Sougrat R, Tailhardat M et al. Expression
and function of aquaporins in human skin: is aquaporin-3
just a glycerol transporter? Biochim Biophys Acta 2006;
1758: 1034 – 42.
48 Elias PM. The stratum corneum revisited. J Dermatol 1996;
23: 756 – 68.
IN
49 Madara JL. Regulation of the movement of solutes across
tight junctions. Annu Rev Physiol 1998; 60: 143– 59.
50 Brandner JM, Kief S, Wladykowski E, Houdek P, Moll I.
Tight junction proteins in the skin. Skin Pharmacol Physiol
2006; 19: 71–7.
CA
51 Furuse M, Hata M, Furuse K et al. Claudin-based tight
junctions are crucial for the mammalian epidermal barrier:
a lesson from claudin-1-deficient mice. J Cell Biol 2002;
156: 1099 –111.
52 Schluter H, Wepf R, Moll I, Franke WW. Sealing the live part
RE
82
Group: Vững chuyên môn cùng Dr Skincare Academy
Biên dịch: Bs Lê Thị Thanh Huyền
Duyệt nội dung: Dr Skincare
of the skin: the integrated meshwork of desmosomes, tight
junctions and curvilinear ridge structures in the cells of the
uppermost granular layer of the human epidermis. Eur J Cell
Biol 2004; 83: 655–65.
53 Lee CM, Maibach HI. Bioengineering analysis of water
hydration: an overview. Exogenous Dermatol 2002;
1: 269 –75.
54 Xhauflaire-Uhoda E, Loussouarn G, Haubrechts C,
Leger DS, Pierard DS. Skin capacitance imaging and
corneosurfametry. A comparative assessment of the impact
of surfactants on stratum corneum. Contact Dermatitis
2006; 54: 249–53.
55 Zhang SL, Meyers CL, Subramanyan K, Hancewicz TM.
Near infrared imaging for measuring and visualizing skin
hydration. A comparison with visual assessment and
electrical methods. J Biomed Opt 2005; 10: 031107.
56 Sand M, Gambichler T, Moussa G et al. Evaluation of the
epidermal refractive index measured by optical coherence
tomography. Skin Res Technol 2006; 12: 114 – 8.
57 Girard P, Beraud A, Sirven A. Study of three
complementary techniques for measuring cutaneous
hydration in vivo in human subjects: NMR spectroscopy,
transient thermal transfer and corneometry – application
to xerotic skin cosmetics. Skin Res Technol 2000; 6:
205 –13.
AC
AD
EM
Y
© 2007 Blackwell Publishing • Journal of Cosmetic Dermatology, 6, 75– 82