SỢI COLLAGEN, ELASTIC VÀ

CHẤT NỀN NGOẠI BÀO LỚP BÌ

 Mục tiêu học tập

1. Trình bày cấu tạo, sinh tổng hợp và chức năng của collagen ở da
2. Trình bày cấu tạo, sinh tổng hợp và chức năng của sợi elastic ở da
3. Trình bày được cấu tạo, sinh tổng hợp và chức năng các chất nền ngoại bào
khác ở da
4. Nêu một số biểu hiện lâm sàng liên quan rối loạn chất nền ngoại bào lớp bì
 ĐẠII CƯƠNG
 Lớp bì là 1 hệ thống tích hợp các sợi, vi sợi và các chất ngoại bào
cùng với mạng lưới dây thần kinh và mạch máu, các cấu trúc phụ có
nguồn gốc thượng bì
 Lớp bì chứa nhiều loại tế bào thường trú, bao gồm nguyên bào sợi, đại
thực bào, tế bào mast, và tế bào miễn dịch khác
 COLLAGEN
 Thành phần cấu tạo chính của mô liên kết và chất ngoại bào
 Da: collagen chiếm 70-80% trọng lượng lớp bì
 Collagen có khả năng kéo dài kém; nhưng cực kỳ dai và đặc biệt là chịu
được lực căng rất tốt → giúp da chống chấn thương bên ngoài
 CẤU TẠO COLLAGEN

 Gồm 3 chuỗi () kết hợp trong cấu hình xoắn 3 (triple helix)
 Chứa chuỗi lặp: Gly-x-y (Glycine,, x: proline, y: hydroxylysine hoặc
hydroxyproline)
 SINH TỔNG HỢP COLLAGEN
 Collagen được tổng hợp bởi nhiều loại tế bào: nguyên bào sợi ở lớp bì
(fibroblast), keratinocyte thượng bì,
bì tế bào nội mô mạch máu và tế bào
cơ trơn
 Sinh tổng hợp collagen xảy ra ở bên trong và bên ngoài tế bào
 Gồm 3 bước:
 SINH TỔNG HỢP COLLAGEN

 Bước 1: Trong tế bào

 Tổng hợp chuỗi pre-pro trên ribosome của lưới nội chất
 Hydroxyl hóa hình thành chuỗi đơn
 Xúc tác bởi: hydroxylase, oxygen, Fe2+, -ketoglutarate và ascorbic
acid
 Hình thành cầu nối giữa các chuỗi
 Tạo chuỗi xoắn 3 (triple helix): procollagen
 SINH TỔNG HỢP COLLAGEN

 Bước 2:
 Bài tiết procollagen ra ngoài tế bào
 SINH TỔNG HỢP COLLAGEN

 Bước 3: Điều chỉnh ngoại bào

 Phân cắt chuỗi peptide bằng men protease
 Hình thành sợi collagen và các liên kết chéo trong sợi collagen
 ĐIỀU HÒA TỔNG HỢP COLLAGEN

 Tổng hợp collagen được kích thích bởi:

bởi retinoid acid, TGF- (transforming
growth factor) và PDGF (platelet-derived
derived growth factor)
 Tổng hợp collagen bị ức chế bởi: IL-1
IL ( MMPs), glucocorticoid, INF,
TNF, D-penicillamin và tia UV
 SỰ PHÂN HỦY COLLAGEN

 Các sợi collagen tương đối ổn định và tồn tại một thời gian dài trong điều
kiện sinh lý bình thường
 Vẫn có sự phân hủy và luân chuyển collagen liên tục nhưng chậm
 Sự phân hủy tăng trong sự xâm lấn mô và di căn của khối u
 Collagen bị phân hủy bởi MMPs (matrix
matrix metalloproteinase): collagenases,
gelatinases, stromelysins, matrilysins,
matrilysins metalloelastase, enamelysin
 MMPs được tổng hợp và bài tiết bởi fibroblast và keratinocyte thượng bì
 CÁC LOẠI COLLAGEN
 Có khoảng 28 loại collagen (với 42 gen chi phối)
 Da: có các dạng
 Collagen dạng sợi: I, III và V
 Collagen vi sợi: VI
 Collagen liên kết sợi với xoắn 3 ngắt quảng: XII, XIV, XVI
 Collagen màng đáy: IV
 Collagen xuyên màng: XVII
 Colagen sợi neo: VII
 CHỨC NĂNG CỦA COLLAGEN

 Tạo khung, nâng đỡ và bảo vệ mô và cơ quan

 Dự trữ và phóng thích các yếu tố tăng trưởng và cytokine → phát triển
cơ quan, chữa lành vết thương và sửa chữa mô
 BỆNH LÝ LIÊN QUAN COLLAGEN

?
 Bệnh scurvy (thiếu vitamin C) → xuất huyết dưới da và chậm lành vết
thương
?
 Vết loét hoặc vết thương mạn tính → chậm lành vết thương
 Sẹo lồi: do tăng sinh vô tổ chức các bó sợi collagen (có thể do ↑ TGF,
PDGF, VEGF,…)
 BỆNH LÝ LIÊN QUAN COLLAGEN
 Đột biến gen tổng hợp collagen I → hội chứng Ehlers-Danlos (EDS),
tăng cử động và trật khớp (arthrochalasia
arthrochalasia), tạo xương bất toàn
(osteogenesis imperfecta)
 Đột biến gen tổng hợp collagen III → EDS mạch máu
 Tổn thương collagen VII → lupus đỏ bóng nước, ly thượng bì bóng
nước bẩm sinh thể loạn dưỡng
 Tổn thương collagen XVII → bệnh bóng nước dạng pemphigus, ly
thượng bì bóng nước bẩm sinh thể bộ nối
 ELASTIC FIBER
 Chiếm 2-4% trọng lượng lớp bì
 Gồm 2 loại:
 Sợi oxytalan (vi sợi): nằm vuông góc với bề mặt da trong lớp bì nhú
 Sợi eulanin (elastin): nằm song song với bề mặt da trong lớp bì lưới
 Giúp da đàn hồi
 Tế bào chịu trách nhiệm sản xuất: nguyên bào sợi (có thể keratinocyte)
SINH TỔNG HỢP ELASTIN

Desmosine
Isodesmosine
Lysyl oxydase (enzyme phụ thuộc Cu2+)
 BỆNH LÝ LIÊN QUAN SỢI ELASTIC

 Ánh nắng mặt trời → biến dạng các sợi đàn hồi → da dày, nhiều rãnh
nhăn và có màu vàng (solar elastosis)
elastosis
 Đột biến gen điều hòa elastin → bệnh Cutis laxa
 CHẤT NỀN NGOẠI BÀO
 Thành phần chính là các đại phân tử:
tử proteoglycan
 Gồm: 1 lõi protein + glucosaminoglucan (GAG)
 Lõi protein: trong tế bào (serglycin),
), màng tế bào (syndecan và glypican)
và ngoại bào (aggrecan, versican và decorin)
 GAG: hyaluronic acid, dermatan sulfate, heparan sulfate, chondroitin
sulfate
 CHẤT NỀN NGOẠI BÀO
 Tế bào chịu trách nhiệm sản xuất: nguyên bào sợi
 Chức năng: hấp thu nước, hấp thu shock và môi trường cho các sợi
collagen và elastic
BỆNH LÝ LIÊN QUAN CHẤT NỀN NGOẠI BÀO
 Lão hóa da do nắng → ↓ HA
 Sẹo lồi, phù niêm → ↑ HA
 Xơ cứng bì → ↑ proteoglycan (bệnh
bệnh tự miễn)
 Câu hỏi
Cấu tạo collagen gồm:
1. 3 chuỗi  xoắn với nhau
2. 2 chuỗi  + 1 chuỗi  xoắn với nhau
3. 1 chuỗi  + 2 chuỗi  xoắn với nhau
4. 3 chuỗi  xoắn với nhau
 Câu hỏi
Loại collagen chiếm đa số trong lớp bì là:
1. Collagen I
2. Collagen III
3. Collagen VII
4. Collagen XVII
 Câu hỏi
Tổng hợp collagen được kích thích bởi:
bởi
1. Glucocorticoid
2. TGF-
3. TNF-
4. D-Penicillamin
 Câu hỏi
Thành phần chính của chất nền ngoại bào ở lớp bì là:
1. Serglycin
2. Hyaluronic acid
3. Proteglycan
4. Heparan sulfate
 Tài liệu tham khảo

1. Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine 2012

2. Rook’s Textbook of Dermatology 2016