Terapia poznawczo-behawioralna

dla dzieci lękowych

Zaradny kot (coping cat)
 CZTERY KROKI RADZENIA SOBIE Z
NIEPOKOJEM
• Czujesz lęk
• Oczekujesz, że zdarzy się coś złego
• Postawy i działania, które mogą pomóc
• Wyniki i Nagrody
I. Budowanie relacji
1. Pierwsze 15 minut: otwierająca rozmowa (bez
wyznaczonego tematu. Dziecko może obejrzeć pokój,
zabawki i gry i może zaproponować zabawę, w którą
chciałby się pobawić na końcu sesji. Terapeuta
sugeruje, jeśli dziecko ma kłopoty z wymyśleniem
(wybraniem). Terapeuta umawia się z dzieckiem, że
zarezerwują ostatnie 10 minut na tę zabawę
2. Poznawanie się. Terapeuta i dziecko odpowiadają na
te same pytania, które ich dotyczą (np. Jak masz na
imię, jak masz na drugie imię? Ile masz braci i sióstr?
Itd.) Następnie można zrobić Quiz dotyczący tych
faktów .
3. Omówienie granic poufności
4. Zorientowanie dziecka w celach programu oraz
w tym jak będzie wyglądał program, co będzie
się robiło w każdym tygodniu. Przedstawienie
roli terapeuty. Ktoś, kto może pomóc jeśli jest
trudność, ale nie będzie zmuszała dziecka do
zmiany. Terapeuta jest jak korepetytor lub
trener. Dziecko i terapeuta będą pracowali jak
drużyna lub zespół.
5. Zachęcenie dziecka do zadawania pytań, do
bycia aktywnym, do opisywania tego o czym się
mówi ze swojego punktu widzenia,
uświadomienie dziecku, że ta sama sprawa czy
sytuacja wyglądają różnie dla różnych osób.
6. Wprowadzenie do i zaznajomienie z ideą
terapeutycznych prac domowych (STIC- Show-
That-I-Can lub WŻP czyli „Wiem że Potrafię”).
Za odrobienie pracy domowej można zarobić 2
punkty
7. Nagrody: po sesjach 4, 8, 12, 16 dzieci mogą
wybrać nagrodę z menu (str. 73). Nagrody po
sesjach 4 i 8 to małe zabawki, nagroda po sesji
12 i 16 to nagroda „społeczna”
8. Zabawa w umówioną na początku sesji
zabawę
II. Identyfikowanie uczuć niepokoju
Przebieg sesji:
1. Dalsze budowanie relacji
2. Analiza pracy domowej
3. Wprowadzenie informacji, że różne uczucia
mają rożne przejawy fizyczne (fizjologiczne)
4. Normalizacja uczuć lęku i niepokoju
5. Początek tworzenia hierarchii sytuacji
wywołujących niepokój lub lęk
6. Omówienie WŻP
Ad. 2. Jeśli dziecko nie odrobiło pracy domowej,
omawiamy dlaczego. Omawiamy sytuacje z
poprzedniego tygodnia, w których dziecko
czuło się „wspaniale”. (Jeśli dziecko odrobiło
pracę odwołujemy się do tego co jest opisane)
Rozmawiamy o tym jak dziecko się czuło, co
myślało i co robiło
• Ad. 3 Rozmawiamy o różnych uczuciach i o
tym, ze ciało reaguje różnie na różne uczucia.
Omawiamy też język ciała i co różne wyrazy
twarzy mówią o uczuciach Na str. 5 ćwiczeń
dziecko może wypisać tyle nazw uczuć ile
potrafi. Omawiamy obrazki z różnymi
wyrazami twarzy.
• Zaczynamy tworzyć „słownik uczuć”
• Odgrywamy scenki „szarady emocjonalne”
Ad. 4 Normalizacja subiektywnych doświadczeń
dziecka. Rozmawiamy z dzieckiem o tym, że
wszyscy ludzie czasem się czegoś boją i że
celem tego programu nie jest przestać się
czegokolwiek bać, bo to nie jest realistyczne,
tylko rozpoznawanie sytuacji stresujących i
nabycie umiejętności radzenia sobie w tych
sytuacjach. Wszyscy się czasem boją tylko
niektórzy z nas są lepsi w regulowaniu swoich
emocji a inni mają z tym trudność.
Tworzenie własnego symbolu „precz z lękiem”
Ad. 5 Hierarchia sytuacji, które wywołują w dziecku
lęk. Zaczynamy od opisania tych sytuacji oraz tego
jakie myśli wywołują w dziecku i jakie somatyczne
objawy.
Wprowadzamy TERMOMETR LĘKU
Jednostkami na skali termometru są Subiektywne
Jednostki Odczuwanego Stresu (SJOS)
Skala na termometrze jest od 0 do 8
Zadajemy dziecku pytanie „ile niepokoju odczuwasz
kiedy………?” Dziecko podaje cyfrę.
WŻP: opisanie jednej sytuacji niepokojącej w czasie
tygodnia
Zabawa kończąca sesję
III. Identyfikowanie somatycznych
reakcji związanych z niepokojem
Przebieg sesji:
1. Omówienie WŻP
2. Omówienie specyficznych reakcji
fizjologicznych, które występują przy różnych
emocjach
3. Ćwiczenie: rozpoznawanie somatycznych
reakcji, które występują przy różnych
uczuciach.
4. Wprowadzenie czteroetapowego systemu
radzenia sobie z lękiem
Ad 1. Zachęcamy dziecko do opowiedzenia lub
przeczytania opisanego wydarzenia> nagradzamy
WŻP punktami
Ad. 2 Omawiamy różne reakcje somatyczne w
sytuacjach lękowych. Opowiadamy o konkretnych
przypadkach zachęcamy by dziecko wyobraziło
sobie siebie w różnych sytuacjach.
Ad 3. Terapeuta modeluje: wyobraża sobie sytuację,
w której czuje lęk i opisuje somatyczne objawy,
które temu lękowi towarzyszą. Następnie prosimy
dziecko by ono wyobraziło sobie taką sytuację
Ad 4. Wprowadzenie pierwszego etapu z
czterech etapów systemu radzenia sobie z
lękiem
WŻP: zanotuj dwie sytuacje w ciągu tygodnia.
Oceń poziom stresu na termometrze. Zapisz
jakie miałeś reakcje fizjologiczne.
 IV. Pierwsze spotkanie z rodzicami
CEL: ZACHĘCENIE RODZICÓW DO KOOPERACJI.
ODPOWIEDZENIE NA PYTANIA RODZICÓW

Zadania
1. Dostarczenie rodzicom dodatkowych informacji na temat
programu
2. Dać rodzicom okazję do wyrażenia swoich wątpliwości
3. Otrzymanie od rodziców dokładnych informacji na temat
sytuacji, w których dziecku wzrasta niepokój
4. Dać rodzicom wskazówki na temat sposobu w jaki mogą
zaangażować się w program
Ad. Zadanie 1: Terapeuta opisuje program i
informuje rodziców na temat postępów ich
dziecka w programie. Rodzice dowiadują się
też, że jest to pierwszy segment programu i że
redukcji poziomu niepokoju można się
spodziewać dopiero kiedy dziecko zacznie
stosować techniki, których się obecnie uczy.
Ad. Zadanie 2: terapeuta, przy pomocy pytań
otwartych, zachęca rodziców do dostarczenia
dodatkowych szczegółów dotyczących historii
problemu, tak by ułatwić terapeucie
zrozumienie trudności dziecka
Ad. Zadanie 3: Terapeuta dzieli się z rodzicami swoimi
obserwacjami na temat sytuacji, które wywołują w
dziecku niepokój i na temat fizjologicznych objawów
niepokoju u ich dziecka. Terapeuta prosi rodziców
aby oni podzielili się swoimi obserwacjami.
Ad. Zadanie 4: Terapeuta zaprasza rodziców do
uczestnictwa w części następnej sesji (sesja piąta)
tak by usłyszeli o i pomogli ćwiczyć umiejętności
relaksacyjne. Jeśli terapeuta widzi taką możliwość,
to prosi rodziców w pomoc w ćwiczeniach w ciągu
następnych tygodni. Rodzice proszeni są też o
telefonowanie jeśli pojawią się nowe , ważne
informacje
 V. Trening relaksacyjny
CEL: PRZEGLĄD ZAOBSERWOWANYCH
SOMATYCZNYCH SYGNAŁÓW NIEPOKOJU.
WPROWADZENIE TRENINGU
RELAKSACYJNEGO I JEGO UŻYCIA DO REDUKCJI
NAPIĘCIA ZWIĄZANEGO Z NIEPOKOJEM
Zadania:
1. Poinformowanie o spotkaniu z rodzicami
2. Omówienie PŻP z sesji 3
3. Uświadomienie dziecku, że wiele somatycznych
objawów niepokoju wiąże się ze wzmożonym napięciem
mięśniowym
4. Wprowadzenie idei relaksacji i pokaz (ćwiczenie) technik
relaksacyjnych
5. Przekazanie informacji w jakich sytuacjach relaksacja
może być użyteczna
6. Uczenie relaksacji poprzez modelowanie i odrywanie
scenek
7. Ćwiczenia relaksacyjne z rodzicami dziecka
8. Zadanie PŻP
VI. Identyfikowanie stwierdzeń mowy
wewnętrznej, które wzmagają niepokój- nauka
kwestionowania nieprzystosowawczych myśli
CEL: WPROWADZENIE POJĘCIA MYŚLI JAKO
CZYNNIKA WARUNKUJĄCEGO RODZAJ REAKCJI
NA SYTUACJE STRESUJĄCE. NAUCZENIE DZIECKA
IDENTYFIKOWANIA WŁASNYCH MYŚLI I MOWY
WEWNĘTRZNEJ (oczekiwań, automatycznych
pytań i atrybucji) W STREUJACYCH SYTUACJACH.
POMOC DZIECKU W ROZWOJU I UŻYCIU MOWY
WEWNĘTRZNEJ, KTÓRA UMOŻLIWI RADZENIE
SOBIE Z SYTUACJAMI STRESUJĄCYMI.
Zadania:
1. Omówienie PŻP z sesji 5
2. Wprowadzenie pojęcia mowy wewnętrznej i myśli
automatycznych
3. Omówienie myśli dziecka w stresujących sytuacjach
4. Odróżnienie prowokujących niepokój od myśli,
które poprawiają radzenie sobie z niepokojem w
sytuacjach stresujących
5. Wprowadzenie kroku „E” (z FEAR- „Expecting bad
things to happen”) lub po polsku „O”
6. Ćwiczenie przystosowawczej mowy wewnętrznej
7. Zadanie PŻP
Ad. Zadanie 2
Ad. Zadanie 3
Ad. Zadanie 4
Ad. Zadanie 5
Ad. Zadanie 6
Ad. Zadanie WŻP: W ciągu następnego tygodnia
dziecko ma opisać w książce ćwiczeń dwie
sytuacje, w których czuło niepokój i
zidentyfikować myśli, które przyszły mu do
głowy. Dziecko ma słuchać swojej
relaksacyjnej płyty i opisać swoje odczucia.
VII. Porównanie stwierdzeń wywołujących niepokój
ze stwierdzeniami, które pomagają radzić sobie z
niepokojem. Rozwijanie umiejętności
rozwiązywania problemów.
CEL: OMÓWIENIE POJĘCIA MOWY WEWNĘTRZNEJ I
WZMOCNIENIE ZMIANY MOWY WEWNĘTRZNEJ,
KTÓRA WYWOLUJE NIEPOKÓJ NA MOWĘ
WEWNĘTRZNĄ, KTÓRA PMAGA RADZIĆ SOBIE ZE
STRESEM. WPROWADZENIE STRATEGII
ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW I UŻYCIE TYCH
STRATEGII DO RADZENIA SOBIE Z NIEPOKOJEM.
POWTURZENIE ĆWICZEŃ RELAKSACYJNYCH
Zadania:
1. Omówienie WŻP z sesji 6
2. Omówienie dwóch pierwszych kroków planu
FEAR (Feeling frighten, Expecting bad things to
happen, Attitudes and actions that can help) i
wprowadzenie trzeciego kroku („A” lub po
polsku „PD”-Postawy i dzialania
3. Przedstawienie koncepcji rozwiązywania
problemów
4. Ćwiczenie rozwiązywania problemów w sytuacji
stresowej
5. Zadanie WŻP
Ad. Zadanie 4:
Krok 1
Zdefiniuj problem:
Co to jest denerwująca sytuacja?
Krok 2
Rozważ możliwe rozwiązania.
Co można zrobić by sytuacja była mniej zagrażająca?
Krok 3
Oceń możliwe rozwiązania.
Które z rozwiązań można w danej sytuacji zastosować?
czy któreś z wygenerowanych rozwiązań nie ma sensu, czy
któreś jest szczególnie dobre?
Krok 4
Wybierz najlepsze rozwiązanie.
Co będzie najlepiej zrobić, jakie jest rozwiązanie preferowane
VIII. Wprowadzenie umiejętności samo-
oceniania się i samo-nagradzania się. Przegląd
umiejętności wyuczonych do tego momentu
terapii.
CEL: WPROWADZENIE POJĘCIA OCENY SWOJEGO
ZACHOWANIA I NAGRADZANIA SIĘ ZA
WYSIŁEK I OSIĄGNIĘCIA. PRZEGLĄD
POPRZEDNIO WYUCZONYCH UMIEJĘTNOŚCI.
WPROWADZENIE OSTATNIEGO KROKU FEAR
(„R” LUB PO POLSKU WYNIKI I NAGRODY)
Zadania:
1. Omówienie WŻP z sesji 7
2. Wprowadzenie ocen i nagród
3. Przedyskutowanie zasady samo-nagradzania
się
4. Ćwiczenie nagradzania się za wysiłek
5. Powtórzenie 4 kroków CzOPWiN
6. Zastosowanie CzOPWiN
7. Analiza hierarchii sytuacji lękowych i
omówienie zadań polegających na
konfrontacji tych sytuacji
8. Zadanie WŻP
IX. Drugie spotkanie z rodzicami
XI. Ćwiczenia zadań wywołujących
niepokój w sytuacjach bezpiecznych
(takich, które same w dziecku nie
wywołują niepokoju)
11. Ćwiczenia zadań wywołujących
niepokój w sytuacjach bezpiecznych
(takich, które same w dziecku nie
wywołują niepokoju)
12. Ćwiczenia zadań wywołujących niepokój w
sytuacjach średnio bezpiecznych (takich, które
same w dziecku wywołują umiarkowany
niepokoju)
13. Ćwiczenia zadań wywołujących niepokój w
sytuacjach średnio bezpiecznych (takich, które
same w dziecku wywołują umiarkowany
niepokoju)
14. Ćwiczenia zadań wywołujących niepokój w
sytuacjach, które wywołują w dziecku
niepokój
15. Ćwiczenia zadań wywołujących niepokój w
sytuacjach, które wywołują w dziecku
niepokój
16. Ćwiczenia zadań wywołujących niepokój w
sytuacjach, które wywołują w dziecku
niepokój