KHOA KHOA HỌC XÃ HỘI &

QUAN HỆ CÔNG CHÚNG

CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM

VĂN HÓA ỨNG XỬ VÀ GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI VIỆT
Vietnam Cultural
CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM
Vietnam Cultural

Bài ÔN TẬP môn học

• Giảng viên : ThS. Vũ Nhật Tân

• SĐT : 0975408540
• Email: vn.tan@hutech.edu.vn
• nhattan242@gmail.com
 A. Người Việt coi trọng việc ăn uống, mọi
Bàn về quan hành động đều lấy ăn làm đầu
niệm ăn uống B. Người Việt coi ăn uống là văn hóa, thể
của người Việt, hiện nghệ thuật sống và phẩm giá con
người
nhận định nào C. Người Việt coi ăn uống là chuyện tầm
sau đây là thường không đáng nói
không đúng: D. Từ “ăn” trong tiếng việt cực kì lý thú,
phản ánh quá trình nhận thức đặc biệt
của người Việt về hiện tượng “ăn”
 A.Cơm – rau – tương – cá
Cơ cấu bữa
B.Cơm – mắm – cá – thịt
ăn truyền C.Lúa gạo – rau quả - thịt cá – tương
thống của cà
người Việt D.Lúa gạo – rau quả - thủy sản – thịt
là:’
 Tính cộng đồng
Thứ uống rượu
cần của người Tính tự trị
vùng cao là
biểu hiện của:
Tính đoàn kết

Tính nông nghiệp

 Miếng trầu là Miếng trầu là
biểu hiện của biểu hiện của
nghi lễ trong các tình nghĩa keo
dịp cưới hỏi, sơn gắn bó
Nhận định nào tang ma, cúng trong quan hệ
giỗ,.. lứa đôi
sau đây là
không đúng ? Ăn cau trầu có
tác dụng bảo Ăn trầu câu là
quản răng và trị tập tục cổ
chứng hôi truyền chỉ có ở
miệng, sâu Việt Nam
rang,…
Trong văn hóa ẩm Tuân thủ nghiêm
ngặt luật âm- Ăn uống theo
thực, để đảm bảo dương bù trừ và
chuyển hóa khi
vùng khí hậu,
theo mùa
tính quân bình chế biến
âm-dương giữa
con người và môi
trường, người Sử dụng thức ăn
Sử dụng gia vị
Việt có thói quen: như những vị
để điều hòa âm-
dương, thủy-hỏa
thuốc
của thức ăn
 A. Đó là những thức ăn quý truyền thống, dùng
Theo quan niệm để đãi khách
của người Việt, B. Thức ăn dạng bao tử góp phần điểu chỉnh sự
thức ăn dạng bao cân bằng âm dương trong cơ thể
tử (trứng lộn, C. Thức ăn dạng bao tử đang ở đúng thời điểm
có giá trị (đang trong quá trình âm dương
nhộng, heo sữa,…) chuyển hóa ) nên giàu dinh dưỡng:
là những thức ăn
D. Thức ăn dạng bao tử có giá trị dinh dưỡng
bổ dưỡng vì: cao, bổ sung đủ ngũ chất: bột- nước –
khoáng – đạm – béo
 Những thức ăn có sự hài hòa
âm-dương
Mùa đông để Những thức ăn có tác dụng kích
giúp cơ thể
chống lạnh, thích dịch vị
người Việt
thường chọn ăn: Những thức ăn âm tính như rau
quả, tôm cá
Những thức ăn dương tính như
thịt, mỡ,…
Thói quen “ăn
Tính tổng hợp
trông nồi, ngồi
trông hướng”
thể hiện đặc tính
Tính mực thước
gì trong văn hóa
ẩm thực của
người Việt ?
Tính linh hoạt
Tính biện chứng
 Linh hoạt

Tục ăn trầu cau Biện

là biểu hiện của chứng
triết lý về sự:
Tổng hợp

Cả A, B, C
đều đúng
 Điều hòa âm dương trong cơ thể

Tập quán dùng Điều hòa âm dương giữa con

gia vị trong ăn người với môi trường tự nhiên
uống của người
Việt có tác dụng: Điều hòa âm dương, thủy-hỏa
của thức ăn
A và B đúng
 Rượu màu
Người Việt khi
cúng ông bà tổ
tiên thường phải Rượu thuốc
có ly Rượu.
Rượu dùng để
cúng là: Rượu trắng
Cả A, B, C đều đúng
Từ “ăn” trong Quá trình
tiếng việt cực kỳ nhận thức đặc
biệt của người A, B, C đều
lý thú: ăn uống, Việt về hiện đúng
tượng “ăn”
ăn ở, ăn mặc, ăn
chơi, ăn nằm, ăn
cắp, ăn cơm
trước kẻng, ăn
Người Việt
cháo đá bát,… coi trọng việc Người Việt coi
Điều này phản ăn uống, mọi
ăn uống là văn
hóa, thể hiện
ánh: hành động nghệ thuật
sống và phẩm
đều lấy ăn
giá con người
làm đầu
Mùa hè, để A. Những thức ăn có sự hài hòa âm-dương

giúp cơ thể B. Những thức ăn có tác dụng kích thích

dịch vị
giải nhiệt, C. Những thức ăn âm tính (rau quả, tôm
người Việt cá,..), chế biến với nhiều nước và vị
chua
thường chọn D. Những thức ăn dương tính (thịt, mỡ,…)
ăn: được chế biến khô (rim, xào, rán,…)
Người Việt phân
biệt thức ăn theo
năm mức âm Hàn Nhiệt
dương, ứng với
Ngũ Hành. Theo
đó, những thức
ăn có tính mát Ôn Lương
thuộc loại:
Người Việt phân Hàn
biệt thức ăn theo
năm mức âm
dương, ứng với Nhiệt
Ngũ Hành. Theo
đó, những thức
ăn có tính lạnh Ôn
thuộc loại:

Lương
 Ăn uống phải hợp thời tiết
Câu nói:” Cơm
chín tới, cái
vồng non, gái Phải biết chọn đúng bộ phận có
một con, gà ghẹ giá trị để ăn
ổ” phản ánh đặc
điểm gì của Phải biết chọn đúng thời điểm
người Việt trong món ăn có giá trị để ăn
ăn uống ?
Thói quen ăn uống theo mùa –
mùa nào thức nấy
 Đảm bảo sự hài hòa âm dương
Người Việt có
của thức ăn
tập quán ăn uống Đảm bảo sự quân bình âm dương
theo vùng khí
hậu, theo “mùa trong cơ thể
nào thức nấy”.
Thói quen này
Đảm bảo sự quân bình âm dương
nhằm: giữa con người và môi trường
Điều chỉnh sự mất cân bằng âm
dương trong cơ thể
 Miền
Miền Bắc
Trung
Trà đặc là thức
uống phổ biến
của người dân:
Miền Bắc
Miền
và miền
Nam
Trung
 Rượu ngâm các loại thuốc bắc
Rượu là thức
uống phổ biến
của người Việt Rượu ngâm tắc kè, bìm bịp
trong các dịp
tiệc tùng, giỗ
chạp. Rượu mùi Rượu ngâm tam xà, ngũ xà
là loại:
Rượu ướp thêm các thứ hoa
 A.Khí hậu nhiệt đới nóng bức và công
Cách thức trang việc trồng lúa nước
phục truyền B. Ứng phó với môi trường tự nhiên và
thống của khắc phục những nhược điểm của cơ
người Việt bị thể
chi phối bởi hai C. Sử dụng chất liệu có nguồn gốc thực
vật và sự linh hoạt trong cách mặc
yếu tố chính là: D.Trang phục lao động và trang phục lễ
hội
Màu sắc trang phục truyền thống được ưa thích ở miền Bắc là:

Màu nâu, gụ - màu của đất

Màu đen – màu của bùn
Màu tím – màu của sự trang nhã
Màu hồng, đỏ - màu “đại cát”
Màu sắc trang phục truyền thống
được ưa thích ở miền Nam là:

A.Màu nâu, gụ-màu của đất

B.Màu đen – màu của bùn
C.Màu tím – màu của sự trang nhã
D.Màu hồng, đỏ - màu “đại cát”
 A.Lụa tơ tằm
B.Vải tơ chuối
Chất liệu may C.Vải bông
mặc sở trường D.Các chất liệu mỏng, nhẹ, thoáng,
…
của người Việt
là:
Nét phương Tây trong chiếc áo dài tân
thời được thể hiện qua chi tiết:

Hai vạt trước bỏ buông, bay phấp phơi

Áo để hở ngực yếm, hở cổ

Áo được thu gọn cho ôm sát thân, làm nổi

ngực, bó eo

A, B, C đều đúng
Cư dân Việt thường có tục xăm mình
với mục đích:

Làm đẹp

Tránh bị thủy quái làm hại

Làm bùa chú

Trừ lam sơn chướng khí

Chiếc yếm là trang phục truyền thống đặc thù của
phụ nữ, trở thành biểu tượng của nữ tính. Phụ nữ
thanh nhàn ở thành thị thường mặc:

Yếm nâu

Yếm hồng

Yếm thắm

Yếm trắng
Trang phục nào được xem là biểu tượng độc
đáo của văn hóa trang phục Việt ?

Áo dài

Chiếc yếm

Nón quai thao

Áo tứ thân
Loại vải nào được người Trung Quốc
gọi là “vải Gia Chỉ” ?

Vải tơ tằm

Vải bông

Vải đay

Vải tơ chuối
Điền vào chỗ chống cho câu tục ngữ hoàn chỉnh:
“Đàn ông … đuôi lươn, đàn bà … hở lườn mới
xinh”

Đóng khố/ mặc yếm

Đóng khố/ yếm thắm

Mặc khố / mặc yếm

Mặc khố / yếm thắm

. “Cái trống mà thủng hai đầu”. Bên ta thì có, bên Tàu thời không”. Cái
trống ở đây là:

Cái yếm

Cái quần lá tọa

Cái khố

Cái váy
Quần lá tọa có đặc điểm:

ống hẹp,
ống hẹp,
đũng sâu,
đũng sâu,
cạp quần
vải mỏng
to bảng

ống rộng,
ống rộng,
đũng sâu,
đũng sâu,
cạp quần
vải mỏng
to bảng
Quần ống sớ có đặc điểm:

A.Quần màu trắng, ống hẹp, đũng

cao
B.Quần màu trắng, ống rộng, đũng
cao
C.Ống rộng, đũng sâu, cạp quần to
bảng
D.ống rộng, đũng cao, cạp quần to
bảng
 Ấn Độ

Chiếc quần Đông Nam Á

trong trạng phục
của người Việt
có nguồn gốc Trung Hoa
từ:
Trang phục bản địa
 Chúa
Người có công Vua Minh Nguyễn
khai sáng và Mạng Phúc
Khoát
định hình cho
chiếc áo dài Việt
Nam là: Họa sĩ Cát Họa sĩ Lê
Tường Phổ
“Tháng tám có
chiếu vua ra, Vua Gia Long
cấm quần không
đáy người ta hãi
hùng”. Theo câu Vua Thiệu Trị
ca trên, chiếu chỉ
cấm đàn bà mặc
váy được ban Vua Minh Mạng
hành vào thời kỳ
nào?
Vua Tự Đức
Trang phục nào
Áo dài
đã đi vào ca dao.
Dân ca Việt Nam
và trở thành biểu
Chiếc yếm
tượng đẹp của
tình yêu nam
nữ?
Nón quai thao
Áo tứ thân
Dịp hội hè,
phụ nữ xưa Mặc nhiều áo
Mặc ba hoặc
bảy áo một
thường mặc cánh lồng với
nhau
lúc

áo theo lối
“mớ ba, mớ Mặc nhiều áo
Mặc áo có
nhiều màu sặc
tứ thân lồng
bảy”, tức là: với nhau
sỡ, thắt lưng
mềm mại
Cư dân Việt cổ
thường có tục xăm Nhà
mình để tránh bị Nhà Lý
Trần
thủy quái làm hại.
Tục này được duy
trì từ thời Hùng
Vương cho đến Nhà Nhà
thời: Hậu Lê Nguyễn
Hình thức
kiến trúc Nhà ba Nhà
phổ biến của gian gạch
những ngôi
nhà Việt
truyền thống Nhà
Nhà tre
là: tranh
lợp lá
vách đất
 Nhà cao cửa rộng

Tiêu chuẩn ứng phó với môi trường sông

truyền thống của nước ngập lụt quanh năm
ngôi nhà Việt
Nam về mặt cấu Đón gió mát và tránh nóng
trúc là:

Tạo không gian thoáng mát, giao

hòa với tự nhiên
Để tránh gió độc
và đón được gió
mùa mát mẻ,
Đông Tây
những ngôi nhà
truyền thống của
người Việt
thường quay về
hướng: Nam Bắc
 Tạo cảm giác trang nghiêm,
đường bệ
Ngôi nhà truyền thống
của người Việt thường
được làm với chiếc Tạo dáng vẻ thanh thoát và cảm
mái cong mô phỏng giác bay bổng cho ngôi nhà
hình con thuyền.
Chiếc mái cong này có
tác dụng: Tạo độ dốc khiến nước thoát
nhanh, tránh hư mục mái
Tạo không gian thoáng mát, giao
hòa với tự nhiên
 Ngôi nhà đảm bảo cho con người có
cuộc sống định cư ổn định
Đối với người
Việt, ngôi nhà Ngôi nhà là nơi thờ phụng ông bà, tổ
có vị trí đặc tiên
biệt quan trọng
Ngôi nhà là tổ ấm để đối phó với thời
vì:
tiết

Ngôi nhà là cơ nghiệp của nhiều đời,

quyết định sự thịnh suy của cả gia đình
Cấu trúc ngôi Nóc nhà cao,
nhà truyền Nóc nhà cửa cao và
thấp, cửa rộng
thống của thấp và hẹp
người Việt có
đặc điểm: Nóc nhà Nóc nhà cao,
thấp, cửa cửa thấp và
cao và hẹp rộng
 Nền nhà cao và mái nhà cao
Theo quan niệm
“nhà cao cửa Nền nhà cao và cửa cao
rộng”, cái “cao”
của ngôi nhà
Việt truyền Nhà có nhiều tầng
thống gồm các
yêu cầu:
Cửa cao và mái nhà cao
Kiểu nhà sàn
Thời Tiền
truyền thống của Thời Lý –
sử
người Việt ra Trần
đời vào thời kỳ
nào ? Thời Bắc Thời
thuộc Đông Sơn
 A. Đối phó với thời tiết mưa nhiều, gây lũ ở vùng cao
Kiểu nhà sàn truyền B. Giúp hạn chế và ngăn cản côn trùng, thú dữ
thống của người C. Thích ứng với khí hậu nhiệt đới ẩm thấp và môi
trường sông nước ngập lụt
Việt có tác dụng: D. A, B, C đều đúng
Kiểu nhà sàn truyền thống của người Việt phổ biến ở:

Miền núi

Miền đồng bằng

Miền sông nước

Miền núi và miền sông nước

 Theo số lẻ

Ngôi nhà Việt

Theo số chẵn
truyền thống
thường có bố
cục gian nhà: Theo sở thích của chủ nhà

Theo tuổi của chủ nhà

 Làm nhà quay về hướng Nam
Khi xây nhà,
người Việt xưa Làm mái nhà cao, có độ dốc lớn
thường tránh:
Làm cổng và cửa thẳng hàng

Làm nền nhà cao so với mặt đất

 Việt Nam là xứ sở nông nghiệp lạc hậu

Trong xã hội Việt

Nam cổ truyền, Phương tiện vận chuyển chủ yếu của người
giao thông đường Việt là trâu, ngựa, voi,…
bộ là một lĩnh vực
kém phát triển vì: Do bản chất nông nghiệp sống định cư nên
người Việt ít có nhu cầu di chuyển, ít đi xa

Người Việt quen dùng sức người để vận

chuyển
Trong ngôn ngữ Việt Sự phát triển của giao thông đường thủy
có một lượng từ khá trong xã hội Việt Nam truyền thống
phong phú liên quan
đến sông nước nhưng
lại không chỉ sông Những sinh hoạt của người Việt đều lấy
nước (chìm đắm con thuyền và sông nước làm chuẩn mực
trong suy tư, nhìn
đắm đuối, ăn nói trôi
chảy, thân phận bọt Sự gắn bó trong tâm thức của người Việt
bèo, lặn lội đường xa, với môi trường sông nước
về nơi chín suối, quá
giang, xe đò,…) điều
này phản ánh: Sự linh hoạt và đa dạng của tiếng việt
 Cư dân vùng sông nước quan niệm con
thuyền cũng có linh hồn như con người

Nói về tục vẽ Tục vẽ mắt thuyền là một hiện tượng văn

mắt thuyền của hóa dân gian mạng đậm tính nhân văn
người Việt, nhận
định nào sau đây Con mắt giúp thuyền tránh bị thủy quái làm
là không đúng: hại, giúp ngư phủ tìm được nơi nhiều cá

Tục vẽ mắt thuyền là một tập tục chỉ có ở

Việt Nam
 Vùng Bắc Bộ
Câu ca dao:
“Chèo ghi sợ sấu
cắn chưn. Xuống Vùng Trung Bộ
bưng sợ đĩa lên
rừng sợ ma” là
của cư dân: Vùng Nam Bộ
Vùng Tây Nguyên
Để diễn đạt sự Người miền Nam đi thuyền,
khác biệt trong người miền Bắc đi ngựa
cách đi lại giữa
người Trung Người miền Nam đi ngựa, người
Hoa và người miền Bắc đi thuyền
Việt, sách Trung
Hoa đời Hán có Người phương Nam đi thuyền,
câu: “Nam di người phương Bắc đi ngựa
chu, Bắc di mã”,
ý nói: Người phương Nam đi ngựa,
người phương Bắc đi thuyền
 Đường bộ
Trong xã hội
Việt Nam cổ
truyền, loại hình Đường thủy
giao thông nào
là phổ biến
nhất ? Đường đê
Đường sắt
Từ thời kỳ nào
người Việt đã
Thời Tiền Thời tiền
đóng được sử
Lê
thuyền đi biển
với hình dáng đa
dạng, sức chở Thời Ngô Thời
Đinh Đông Sơn
lớn, có loại bọc
đồng ?
Các quán trạm được
Thời Lý
xây dựng trên các tuyến
đường từ Nghệ An trở
ra, làm chỗ cho người Thời Trần
qua lại nghỉ ngơi hoặc
đổi ngựa trạm cho lính
chạy thư của triều đình
được xây dựng từ thời Thời Hậu Lê
nào ?

Thời Nguyễn
 Thời Lý
Kỹ thuật đóng
thuyền của người
Việt phát triển Thời Trần
mạnh và được
người phương Tây
đánh giá rất cao Thời Hậu Lê
vào thời kỳ nào ?

Thời Nguyễn
Nói về các Phương tiện giao thông đường thủy ở
Việt Nam rất đa dạng và phong phú
phương tiện giao
thông đường Thuyền bè được xem là có linh hồn
thủy của Việt như con người
Nam, ý kiến nào Kỹ thuật đóng thuyền của người Việt
sau đây là không phát triển khá sớm
đúng ? Tục vẽ mắt thuyền của người Việt có
nguồn gốc từ Trung Hoa
Tục vẽ mắt Thạp đồng Đào Thịnh
thuyền ở
nước ta được Trống đồng Đông Sơn

ghi lại sớm

Cửu đỉnh ở Huế
nhất trên di
vật nào ? Thuyền buồm Đông Dương
Phương tiện giao thông phổ biến của người Việt thuở xưa là:

Thuyền, ghe,
Trâu, bò, Cáng, kiệu,
xuồng, bè, Đi bộ
ngựa, voi võng,..
mảng,…
Trong xã hội Việt Sự phát triển giao thông đường thủy
Nam cổ truyền, trong xã hội Việt Nam truyền thống
quan tài chôn người
chết thường mô
phỏng hình con Những sinh hoạt của người Việt đều lấy
thuyền và “thế giới con thuyền và sông nước làm chuẩn mực
bên kia” được hình
dùng là một vùng
sông nước ( chín
Sự gắn bó trong tâm thức của người Việt
suối ), đến đó phải với môi trường sông nước
đi bằng thuyền (tục
chèo đò đưa lính). Sự linh hoạt và đa dạng của tiếng việt
Điều này phản ánh
 Con hổ
Con vật nào sau
đây được người Con sấu
Việt cổ chọn làm
hình xăm trên
mình ? Con thuồng luồng
Con rồng
Người Việt cổ đã Văn hóa tiền sử
biết: “ Lấy vỏ
cây làm áo mặc,
dệt cỏ ống làm Văn hóa Văn lang – Âu lạc
chiếu, lấy gạo
làm … cầm thú,
cá tôm làm nước Bắc thuộc
mắm “ vào giai
đoạn nào ?
Đại Việt
 Che chắn không cho gió độc lùa
vào nhà
Theo phong Ngăn không để con đường trước
thủy, tấm bình
phong trong kiến mặt đâm thẳng vào nhà
trúc truyền thống
của người Việt
Ngăn chặn khí xấu và các yếu tố
có tác dụng: bất lợi cho gia chủ
Giữ cho ngôi nhà ấm cúng và kín
đáo
 Trung Hoa
Chiếc mái cong
trong ngôi nhà
truyền thống của
Ấn Độ
người Việt có
nguồn gốc từ: Nam Đảo
Kiến trúc bản địa
 Lễ hội
Hiếu phục là
trang phục Tang ma
mặc trong dịp
nào ?
Giỗ chạp

Cúng đình
 Bắc bộ
Lúa chiêm
xuất xứ từ Trung Bộ
vùng:
Nam bộ

Tây nguyên
Loại vải nào
Vải tơ tằm
được người
Trung Hoa gọi Vải bông
là “Vải cát
bối” ? Vải đay

Vải tơ chuối
Ở nông thôn, hai nhà Tính cộng đồng
thường được ngăn cách
với nhau bởi một rặng
cây xén thấp để hai bên Tính tự trị
dễ nói chuyện với nhau,
khi cần có thể “Lách
rào” đi tắt sang nhà
nhau. Điều này thể hiện Tính linh hoạt
đặc điểm gì trong
truyền thống văn hóa
dân tộc ?
Tính trọng tình
Trong thời kỳ
Pháp thuộc,
1912
tuyến đường sắt
Hà Nội – Sài 1914
Gòn được hoàn
thành và đưa 1936
vào sử dụng
năm nào ?
1945
Người Việt Hàn
phân biệt thức
ăn theo 5 mức
âm dương,
Nhiệt
ứng với Ngũ
hành. Theo đó, Ôn
gừng thuộc vị:
Lương
Nét đặc Sáng tạo những món ăn cầu kỳ từ
những nguyên liệu quý hiếm
trưng trong
nghệ thuật Trình bày món ăn thẩm mỹ, tinh tế
chế biến
thức ăn của Phối trộn gia vị tinh tế, trung dung,
không quá cay, quá ngọt hay quá béo
người Việt
là: Cầu kỳ trong chế biến và trình bày
Sách “Quảng chí”
của Trung Hoa chép
Vải tơ tằm
về một loại vải quý
của người Việt như
sau: “ Thân chuối xé Vải bông
ra như tơ, đem dệt

Vải cát bối

thành vải,… Vải ấy
dễ rách nhưng đẹp,
màu vàng nhạt “.
Vải này được gọi là:
Vải Giao Chỉ
Sách “Lương Thư”
của Trung Hoa chép Vải tơ tằm
về một loại vải quý
của người Việt như
sau: “Cát bối là tên
cây, hoa nở giống
Vải bông
như lông ngỗng, rút
lấy sợi dệt thành vải
trắng muốt chẳng
Vải tơ gai
khác gì vải đay” vải
này là:
Vải tơ chuối
Tục vẽ mắt
Trước
thuyền xuất Công
Thời Lý
hiện ở – Trần
Nguyên
nước ta vào
thời kỳ nào Thời
Thời
nhà
? Hậu Lê
Nguyễn
Cửa chính Đông
của các tòa
thành Tây
thường
nằm ở Nam
hướng ?
Bắc
 Phía trước có
Theo ao đầm, sông
suối, phía sau
Đất sạch, cao
ráo
phong thủy, có núi, cồn
cao
thế đất đẹp
để xây nhà Tích tụ nhiều A, B, C đều
là thế đất: sinh khí đúng
TIẾP BÀI 6