Chương 5 : Trị riêng, véctơ riêng.

Chéo hóa ma trận. Dạng toàn phương

 Nội dung
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.1 – Trị riêng, véctơ riêng của ma trận

5.2 – Chéo hóa ma trận.

5.3 – Chéo hóa ma trận đối xứng.

5.4 – Dạng toàn phương

 5.1 Trị riêng, véctơ riêng của ma trận
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Định nghĩa

Số   R được gọi là trị riêng của ma trận A  M n ( R ) , nếu

tồn tại véctơ X  R n
, X  0 , sao cho AX   X.
Khi đó, véctơ X được gọi là véctơ riêng của ma trận vuông A
tương ứng với trị riêng  .
 5.1 Trị riêng, véctơ riêng của ma trận
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ví dụ

1 6  6 3
A u  v 
  2 
 5 2   5
Véctơ nào là véctơ riêng của A?

Giải  1 6  6   24  6

Au        4    4.u
 5 2  5   20   5 
Ta có A u  4.u  u là véctơ riêng

 1 6  3   9 
Av      
 5 2  2   11 
Không tồn tại số  để Av   v  v không là véctơ riêng
 5.1 Trị riêng, véctơ riêng của ma trận
Giả sử  là trị riêng của ma trận A  X  0 : AX   X
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 AX   X  0
 (A  I)X  0
Hệ thuần nhất có nghiệm khác không  det( A   I )  0
 PA ( )  0
det( A   I )  0 được gọi là phương trình đặc trưng của
ma trận vuông A.
Đa thức PA ( )  det( A   I ) gọi là đa thức đặc trưng của A.

Vậy  là trị riêng của mt A khi và chỉ khi  là nghiệm của

phương trình đặc trưng det( A   I )  0
 5.1 Trị riêng, véctơ riêng của ma trận
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ví dụ.
3 4 1  1; 2  3
A 
 6 5 
Số nào là trị riêng của A?

Giải.  là trị riêng của ma trận A khi det( A   I )  0

4 4
1  1  det( A  (1) I )  0
6 6
 1  1 là trị riêng của ma trận A

0 4
2  3  det( A  3I )   24  0
6 2
 2  3 không là trị riêng của ma trận A
 5.1 Trị riêng, véctơ riêng của ma trận
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Các bước tìm trị riêng, véctơ riêng của ma trận vuông A cấp n.
Bước 1. Tìm TR
Giải phương trình đặc trưng det( A   I )  0  A  I  0
Tất cả các nghiệm  của phương trình đặc trưng là các trị
riêng của A.
Bước 2. Tìm VTR của A tương ứng TR 1 (chẳng hạn)
Giải hệ phương trình ( A  1I ) X  0 ().
Tất cả các nghiệm khác không của hệ là các VTR của A ứng
với trị riêng 1.
Bước 3:
Họ nghiệm cơ bản ở B2 là các VT riêng độc lập tuyến tính
Vd: Tìm trị riêng và véc tơ riêng của các
ma trận sau
 5 2 
1. A   
 2 8 

 5 2 
2. A   
 2 5 
 5.2 Chéo hóa ma trận
------------------------------------------------------------------------------------------------------

Định nghĩa
Ma trận A  M n ( R )gọi là chéo hóa được nếu tồn tại
một ma trận khả nghịch P  M n ( R ) sao cho
P-1AP là ma trận chéo. Tức là tồn tại ma trận khả
nghịch P sao cho P 1 AP  D , trong đó D là ma
trận chéo

Không phải ma trận vuông nào cũng chéo hóa được.

Chéo hóa ma trận A là tìm ra ma trận khả nghịch P

và ma trận chéo D.
 5.2 Chéo hóa ma trận
------------------------------------------------------------------------------------------

 Cấu trúc của ma trận P và cấu trúc ma trận D:

- Tất cả các cột của ma trận P là các véctơ riêng cơ sở của A.
- Các phần tử nằm trên đường chéo của D là các trị riêng của A.
 Vì P là ma trận khả nghịch nên tất cả các cột (các véctơ
riêng của A) độc lập tuyến tính.
Định lý
Ma trận vuông A cấp n chéo hóa được khi và chỉ khi tồn tại n
véctơ riêng độc lập tuyến tính.

Hệ quả 1.
Nếu ma trận vuông A cấp n có đúng n trị riêng phân biệt thì
A chéo hóa được.
 5.2 Chéo hóa ma trận
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Các bước chéo hóa ma trận vuông A cấp n.

Bước 1. Lập phương trình đặc trưng det( A   I )  0
Giải tìm trị riêng

Bước 2. Giải các hệ phương trình ( A   I ) X  0 tương ứng

với từng trị riêng và tìm các VTR độc lập tuyến tính.

Bước 3. Nếu tổng số các VT độc lập tuyến tính ở bước 2 bằng
với cấp của ma trận A thì A có chéo hóa được. Khi đó, ma
trận P có các cột là các vector riêng độc lập tuyến tính . Ma
trận chéo D = P-1AP có các phần tử trên đường chéo chính là
các trị riêng tương ứng với các cột VT độc lập tuyến tính
trong P.
 5.2 Chéo hóa ma trận
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

k
Tìm A trong trường hợp A chéo hóa được

P 1 AP  D  PP 1 APP 1  P 1DP
 IAI  P 1DP  A  P 1DP

 Ak  ( PDP 1 )  ( PDP 1 ) ( PDP 1 )  ( PDP 1 )

 Ak  PD ( P 1P ) DP 1  PD( P 1P ) DP 1
 Ak  PDk P 1
k k 1
A  PD P