FİİLİMSİ

EYLEMSİ

Özgür KAYA
Türkçe Öğretmeni
 FİİLİMSİ

Fiillere getirilen bazı eklerle türetilen ve cümlede isim, sıfat veya zarf
görevi alan sözcüklere fiilimsi denir.

2
 FİİLİMSİLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

 Bütün fiilimsiler mutlaka bir fiilden türetilirler.

 Cümlede isim, sıfat veya zarf göreviyle kullanılırlar.

 Fiillerin aldığı kip ve kişi eklerini alamazlar.

 Olumsuzluk eki «-ma/-me» alabilirler.

3
 FİİLİMSİ
Fiilimsiler üçe ayrılır:

İSİM – FİİL SIFAT - FİİL ZARF - FİİL

“-ma, -ış, -mak” “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” “»-ip, -ince, -eli, -kan, -a, -madan,
-dıkça, -arak, -r mez, -dığında,
-casına, -asıya, -maksızın»

4
 İSİM-FİİL
“-ma, -ış, -mak”

5
 İSİM - FİİL

Fiillere “-ma, -ış, -mak” eklerinin getirilmesiyle yapılan ve cümlede isim

görevinde kullanılan sözcüklere isim-fiil denir.

İsim – fiil eklerini «MAYIŞMAK» şeklinde kodlayabiliriz.

6
 İSİM - FİİL

• Okulunu bitirmek, güzel bir iş sahibi olmak istiyordu.

• Onunla tanışmayı ben de istiyorum.

• Şiir okuyuşuna herkes hayran kaldı.

• Bu köyden ayrılmak bana zor gelmişti.

• Evin her tarafını güzelce temizlemenizi istiyorum.

7
 İSİM - FİİL

İsim-fiil eki alan bazı sözcükler kalıplaşarak bir kavramın veya nesnenin adı
olabilirler. Bu sözcükler artık fiilimsi değildir.

• Annem dolma ve sarma yapmak için mutfağa geçti.

• Her gün dondurma yersek hasta olabiliriz.

• Yemek, kazma, çakmak, danışma, uçurtma, deneme, asma, kıyma…

8
 İSİM - FİİL

İsim-fiil eki olan «–ma/-me» ile olumsuzluk eki olan «–ma/-me»

karıştırılmamalıdır.

• Ortalığı toplama görevini kardeşime verdim.  İsim – fiil eki

• Bu saatte herkes uyuyor, ortalığı toplama.  Olumsuzluk eki

9
 İSİM - FİİL

İsim-fiil eki olan «–ış/-iş» ile işteşlik eki olan «–ış/-iş» karıştırılmamalıdır.

İşteşlik eki almış olan fiil, kip ve kişi eki alarak cümlede çekimli eylem olarak
kullanılır.

• Bakışları çok etkileyiciydi.  İsim – fiil eki

• Uzun süre sessizce bakıştık.  İşteşlik eki

10
 SIFAT-FİİL
“-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş”

11
 SIFAT - FİİL

Fiillere “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinin getirilmesiyle
yapılan ve cümlede sıfat görevinde kullanılan sözcüklere sıfat-fiil denir.

Sıfat – fiil eklerini «ANASI MEZAR DİKECEKMİŞ» şeklinde kodlayabiliriz.

Sıfatlar, mutlaka bir isimden önce gelerek onu niteler veya belirtir.

12
 SIFAT - FİİL

• Geçen yıl bu topraklara buğday ektik.

• Çok gülünesi bir film olmuş.

• Sıra arkadaşımın okunmaz bir yazısı vardı.

• Koşar adımlarla annesinin yanına gitti.

13
 SIFAT - FİİL

• Tanıdık bir yüz görmek için etrafına bakındı.

• Gelecek sezonda en başarılı futbolcular bizim olacak.

• Sararmış yapraklar her tarafı kaplamıştı.

14
 SIFAT - FİİL

Sıfat-fiil eki alan bazı sözcükler kalıplaşarak bir kavramın veya nesnenin
adı olabilirler. Bu sözcükler artık fiilimsi değildir.

• Yakacak sıkıntısını bu yıl da çekeceğiz.

• Dolmuş tıklım tıklımdı.

• Yanımıza fazla yiyecek ve içecek almamışız.

15
 SIFAT - FİİL

Bazı sıfat-fiil ekleri biçim olarak zaman ekleriyle karıştırılabilir. Ayırt etmek
için sözcüğün bir ismin sıfatı olup olmadığına dikkat etmeliyiz.

• Koşar adımlarla kürsüye yöneldi.  Sıfat – fiil eki

• Bu atlet yüz metreyi on saniyede bile koşar.  Geniş zaman eki

16
 SIFAT - FİİL

• Alman turistler gün boyu Kapadokya’yı gezecek.  Gelecek zaman eki

• Benim boş boş gezecek vaktim yok.  Sıfat – fiil eki

• Tanıdık insanlar görmek istiyorum.  Sıfat – fiil eki

• Sınıfa girer girmez ünlü yazarı tanıdık.  Geçmiş zaman eki

17
 SIFAT - FİİL

Sıfat-fiillerin nitelediği isimler bazen düşebilir. Bu durumda sıfat-fiiller o

isimlerin yerine geçerek adlaşmış sıfat-fiil olurlar.

• Geziden dönen öğrenciler salona geçsin.  Sıfat – fiil

• Geziden dönenler salona geçsin.  Adlaşmış sıfat - fiil

18
 ZARF-FİİL
“»-ip, -ince, -eli, -kan, -a, -madan, -dıkça, -arak, -
r mez, -dığında, -casına, -asıya, -maksızın»

19
 ZARF - FİİL

Fiillere “-ip, -ince, -eli, -kan, -a, -madan, -dıkça, -arak, -r mez, -dığında, -
casına, -asıya, -maksızın” eklerinin getirilmesiyle yapılan ve cümlede zarf
görevinde kullanılan sözcüklere zarf-fiil denir.

Zarflar, mutlaka bir fiilden, fiilimsiden, sıfattan veya diğer zarflardan önce
gelerek onu belirtir.

20
 ZARF - FİİL

• Para biriktirip bisiklet alacakmış.

• Beni otobüste görünce çok şaşırdı.

• Buraya geleli daha birkaç saat oldu.

• Okula giderken kırtasiyeye uğrayıp kalem aldım.

• Koşa koşa yanına gitti.

21
 ZARF - FİİL

• Kimseye görünmeden gizli gizli gel.

• Çırpındıkça batacağını anlamadı.

• Koşuya katılanlar günün kalanını dinlenerek geçirdi.

• Gelir gelmez yatağa uzandı.

22
 ZARF - FİİL

• Aynaya baktığımda eski günler geliyor hatırıma.

• Uçarcasına koşuyordu aylardır görmediği arkadaşına.

• Doyasıya baktı hayallerini süsleyen bisiklete.

• Dinlenmeksizin yürüyeceksin çıktığın yolda.

23
FİİLİMSİ BİTTİ

ETKİNLİĞE GEÇELİM. KONUYU TEKRAR EDELİM.

Özgür KAYA
Türkçe Öğretmeni
Verilen cümlelerde fiilimsi varsa işaretleyip türlerini yazalım.

 Eski evimizde ısınma sorunu yaşıyorduk.

 Tanınmış bir futbolcu olmak en büyük hayalim.
 Sınava pek de çalışmadan girmiş.
 O güzel sarmalardan iki tabak bile yerim.
 Çayı demleyişi ustalığını göstermeye yetiyordu.
 Görmez gözlerim senin varlığını.
 Çekilesi dert değilmiş bu yaşadığım acılar.
 İçeriye girer girmez anlatmaya başladı.
DOĞRU YANITLARI
25
GÖSTER.
Verilen cümlelerde fiilimsi varsa işaretleyip türlerini yazalım.

 Eski evimizde ısınma sorunu yaşıyorduk.  İsim - fiil

 Tanınmış bir futbolcu olmak en büyük hayalim.
 Sınava pek de çalışmadan girmiş.
 O güzel sarmalardan iki tabak bile yerim.
 Çayı demleyişi ustalığını göstermeye yetiyordu.
 Görmez gözlerim senin varlığını.
 Çekilesi dert değilmiş bu yaşadığım acılar.
 İçeriye girer girmez anlatmaya başladı.
 Sıfat – fiil, İsim - fiil
 Zarf - fiil
 Fiilimsi yok
 İsim – fiil, İsim - fiil
 Fiilimsi yok
 Sıfat – fiil, Sıfat - fiil
 Zarf – fiil, İsim - fiil

26
Verilen şiirdeki fiilimsileri ve çekimli fiilleri bulup gruplandıralım.

Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek,

Bizim diyarımız da bin bir baharı saklar!
Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek,
Fırtınayı andıran orkestra sesleri,
İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar.
Bir ürperiş getirir senin sinirlerine;
Istırap çekenlerin acıklı nefesleri,
Sen raksına dalarken için titrer derinden, Bizde geçer en hazin bir musiki yerine!
Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin;
Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden,
Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun,
Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini;
Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun,
Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini.
27 DOĞRU YANITLARI Faruk Nafiz ÇAMLIBEL
GÖSTER.
Verilen şiirdeki fiilimsileri ve çekimli fiilleri bulup gruplandıralım.

Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek,

Bizim diyarımız da bin bir baharı saklar!
Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, Fırtınayı andıran orkestra sesleri,
İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Bir ürperiş getirir senin sinirlerine;
Istırap çekenlerin acıklı nefesleri,
Sen raksına dalarken için titrer derinden, Bizde geçer en hazin bir musiki yerine!
Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin;
Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden,
Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun,
Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini;
Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun,
Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini.
28 GRUPLANDIRMAYI Faruk Nafiz ÇAMLIBEL
GÖSTER.
 İSİM – FİİL SIFAT – FİİL ZARF – FİİL ÇEKİMLİ FİİL
• Vuruşu • Gezdiğin • Tutarak • Açmaz
• Ürperiş • Gezen • Dalarken • Saklar
• Andıran • Görünce • İstersen
• Çekenlerin • Çek
• Anlayan • İncinir
• Kıvrılmayan • Titrer
• Kımıldatır
• Getirir
• Geçer
• Süzersin
29 • Duyarız
 TEBRİK EDERİM.
BURAYA KADAR BAŞARIYLA GELDİYSEN KONUYU ANLADIN DEMEKTİR.

Özgür KAYA
Türkçe Öğretmeni