‫چشم‬

‫مقدمه‬
‫¨ما جهان اطراف خود را توسط چشم میبینیم‬
‫¨حس بینایی از سه قسمت تشکیل یافته است‪:‬‬
‫¨‪ -1‬چشم های انسان که تصویر جهان بیرون را‬
‫روی شبکیه متمرکز میسازد‪.‬‬
‫¨‪ -2‬سلول های عصبی که اطالعات را به مغز‬
‫میرساند‬
‫¨‪ -3‬قشر بینایی مغز‬
 ‫هدف‬

‫¨آشنایی و کسب دانش در‬

‫مورد ساختمان چشم و‬
‫عوامل اثر گذار به این‬
‫سیستم نوری و معایب آن‬
 ‫چشم‬
‫تعريف‪ :‬چشم گيرنده بسيار حساس به نور‬
‫است که اشعه نورانی پس از عبور از ديوپتر‬
‫های آن‪ ،‬تصوير روی پرده حساس شبکيه‬
‫تشکيل و عصب های بينائی آن را تحريک‬
‫نموده‪ ،‬اين تحريک بمرکز بينائی مغز انتقال‬
‫و باعث رويت اجسام ميگردد‪.‬‬
 ‫ساختمان چشم‬
‫چشم تقريبًا به شکل يک کره مجوف با‬
‫قطر در حدود ‪ 23‬ملی متر ميباشد‪.‬‬
‫در حصه قدامی چشم پلکها جا دارد که‬
‫چشم را از اضرار احتمالی محافظت‬
‫ميکند‪.‬‬
‫شكل ظاهري چشم‬
‫شيمای چشم‬

‫شکل (‪ )1-6‬شيمای چشم‬

‫در چشم ساختمانهای ذيل شامل است‬
) Aqueous Humor( ‫زالليه‬ 
) Bland spot( ‫لکه کور‬ 
) Cornea ( ‫قرنيه‬ 
( ) Choriod‫مشيمه‬ 
) Corpus vitreum ( ‫زجاجيه‬ 
)Iris( ‫قزحيه‬ 
Crystalline Lens( ( ‫عدسيه‬ 
) Pupil( ‫مردمک‬ 
)Retina( ‫شبکيه‬ 
) Yellow spot( ‫لکه زرد‬ 
)Zonula( ‫الياف معلقه‬ 
‫قرنيه‬
‫کره چشم از خارج بداخل از‬
‫سه طبقه تشکيل يافته است‬
‫‪1‬طبقه خارجی يا ليفی (‪) Fibrous‬‬
‫طبقه محافظوی چشم بوده از دوقسمت زير ساخته‬
‫شده است ‪.‬‬
‫‪ -‬قسمت خلفی ( سخت و غير شفاف بوده بنام صلبيه ياد‬
‫ميشود)‬
‫‪ -‬قسمت قدامی (شفاف و برجسته بوده بنام قرنيه ياد ميشود)‬
 ‫‪ -2‬طبقه وعائی (بصورت کل بنام عنبيه ياد ميشود)‪:‬‬
‫عنبیه از سه قسمت تشکیل گردیده است‪:‬‬
‫الف) حصه قدامی آن بشکل یک پرده در پیشروی عدسیه چشم‬
‫قرار داشته بنام قزحیه یاد میگردد‬
‫ب) در وسط یک روزنه کوچک مدور بنام حدقه یا مردمک‬
‫قرار دارد‪ .‬قطر مردمک چشم بین ‪ 2‬تا ‪ 4‬ملی متر تغیر‬
‫میکند‪ .‬از قسمت وسط این طبقه یک مایع شفاف زاللیه افراز‬
‫میشود‬
‫ج) قسمت اخیر آن مشیمیه است که از ناحیه عصب بصری تا‬
‫خط دندانه دار امتداد داشته و غشای است که دارای مواد‬
‫ملونه و رگهای چشم بوده‬
‫‪ -3 ‬طبقه عصبی ( شبکيه چشم است که از سلول های‬
‫مخروطی و استوانوی ساخته شده است)‬
Sclera ‫صلبيه‬
‫حدقه يا ‪Pupil‬‬
‫عدسيه يا ‪Lens‬‬
Ciliary Body‫جسم حدبي‬
 ‫نقطه كور‬
‫نقطه كور نقطه اتصال عصب بينائي مغز به‬
‫عقب چشم يا شبكيه است‪ .‬رگهاي خوني كه‬
‫شبكيه را تغذيه ميكنند نيز در نقطه كور كه‬
‫در اين جا تصوير به شكل يك دايره زرد‬
‫رنگ نشان داده شده است از چشم خارج‬
‫ميشوند‪ .‬دليل اينكه اين محل نقطه كور ناميده‬
‫ميشود اين است كه در اين قسمت از شبكيه‬
‫هيچ سلول حساس به نور وجود ندارد‪.‬‬
 ‫ديوپتر های چشم‬
‫اگر از ضخامت قرنيه صرف نظر شود چشم از سه‬
‫ديوپتر کروی محدب ذيل تشکيل شده است‪:‬‬
‫‪ ‬ديوپتر قرنيه‪ :‬بين هوا و مايع زالليه قرار داشته دارای شعاع‬
‫انحناء ‪ 8‬ملی متر و ضريب انکسار ‪ 1.366‬است‪ .‬فاصله بين قرنيه‬
‫سطح قدامی عدسيه ‪ 0.5‬ملی متر است نسج شفاف و دارای توان ‪45‬‬
‫ديوپتری است‬

‫شکل(‪ )2-6‬ديوپتر های چشم‬

 ‫‪‬ديوپتر قدامی‪ :‬بين مايع زالليه و عدسيه‬
‫بوده شعاع انحناء آن در حال استراحت ‪ 10‬ملی‬
‫متر و در انتهای تطابق ‪ 6‬ملی متر ميباشد‬
‫ضريب انکسار آن ‪ 1.4‬و ضخامت عدسيه چشم‬
‫‪ 4‬ملی متر است )‬

‫شکل(‪ )2-6‬ديوپتر های چشم‬

 ‫‪ ‬ديوپتر خلفی عدسيه‪ ( :‬بين عدسيه و‬
‫زجاجيه بوده شعاع انحنا ء آن در حال استراحت‬
‫‪ 6‬ملی متر و در انتهای تطابق ‪ 5.5‬ملی متر‬
‫است)‬

‫شکل(‪ )2-6‬ديوپتر های چشم‬

 ‫تشکيل تصوير در شبکيه‬
‫‪ ‬چه وقت يک شی در چشم قابل رويت است؟‬
‫وقتی که تصوير در لکه زرد تشکيل شود‪.‬‬
‫‪ ‬مشخصات تصوير چگونه است؟‬
‫معکوس ‪ ،‬حقيقی و کوچکتر ازجسم ‪.‬‬
‫‪ ‬چرا تصوير را مستقيم می بينيم ؟‬
‫انسان تاثير هر قسمتی از شبکيه را با جهتی‬
‫فضا تطبيق ميکند‪ ،‬مثًال تاثيرات قسمتی تحتانی‬
‫شبکيه با جهت فوقانی تعبير ميشود و حس بينائی‬
‫هم در زمينه کمک ميکند ‪.‬‬
‫تشكل تصوير در شبكيه‬
 ‫تشکيل تصوير روی شبکيه‬

‫شکل (‪)2-5‬تشکيل تصوير روی شبکيه چشم‬

 ‫چشم عادی و تطابق‬
‫)‪)Accommodation‬‬
‫‪ ‬مشخصات چشم عادی (‪: )Emmetrope‬‬
‫‪ -‬دارای قوه انکساری نورمال و قطر قدامی‬
‫خلفی در حدود ‪ 24.3-23‬ملی متر ميباشد ‪.‬‬
‫‪ ‬محراق خلفی در سطح شبکيه منطبق است ‪ ،‬لذا‬
‫تصوير اشيای واقع در بينهايت طور واضح قابل‬
‫رويت اند ولی چشم سالم قادر به ديدن اشيای‬
‫نزديک هم است‬
 ‫چشم عادی و تطابق‬
‫)‪)Accommodation‬‬
‫‪ ‬چرا اجسام را در هر موقعيت توسط چشم سالم‬
‫ديده ميشود؟‬
‫زيرا چشم تحدب خود را تغيير ميدهد‪.‬‬
‫‪ ‬تغيير تحدب چگونه صورت ميگيرد؟‬
‫توسط الياف زونال ( (‪Zonula‬‬
Accommodation ‫تطابق يا‬
 ‫تطابق چيست ؟‬
‫‪ ‬عملی که بوسيله آن چشم تصوير اشيائی را که در فواصل‬
‫مختلف قرار دارند بروی شبکيه تشکيل ميدهد‪.‬‬
‫‪ ‬بعبارت ديگر تطابق ميکانيزمی است که بتواند قدرت‬
‫تقارب و انکسار نوری چشم را زياد يا کم نمايد‪.‬‬
‫‪ ‬نظر هلمهولتز‪ :‬تطابق عبارت از تقلص عضالت هدبی و‬
‫زياد شدن قدرت انکساری چشم ميباشد ‪.‬‬
‫‪ ‬تطابق چگونه عملی ميشود؟‬
‫بوسيله تغيير شعاع انحنا و قدرت عدسيه چشم‪.‬‬
‫‪ ‬از نظر فزيکی‪ ،‬قدرت عدسيه با طول محراق نسبت‬
‫معکوس دارد‪:‬‬

‫فاصله محراقی چشم در حدود‪ 8-6‬فيصد تغير ميکند‪.‬‬

‫‪ ‬برای چشم سالم فواصل بسيار دور ‪ 15‬متراست‪.‬‬
‫(فاصله حد اکثر رويت‪ ،‬نقطه دور ‪ )far point‬به‬
‫‪ D‬نشان داده ميشود)‬
‫‪ ‬فاصله ‪ 30-25‬سانتی متری را فاصله حد اقل رويت‬
‫ميگويند(‪ ) Near point‬و به‪ d‬نشان ميدهند‪.‬‬
‫چشم ميتواند فواصل ‪ D-d‬را واضح ببيند و بنام عمق‬
‫ديد ياد ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬با در نظر داشت فاصله حد اقل رويت و حد اکثر‬
‫رويت قدرت تقارب مساويست‪:‬‬

‫واحد تقارب ديوپتری است‪.‬‬

‫‪ ‬تطابق نظر به سن تغيير ميکند‪ ،‬مثًال اطفال تا‬
‫سن ‪ 10‬سالگی به ‪ 14‬ديوپتری مطابقت ميکند‪.‬‬
‫در سن ‪ 70‬سالگی تطابق صفر است ‪.‬‬
‫حداقل رويت و حد اكثر رويت‬
 ‫تطابق نظر به سن‬
‫‪60‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪30 20‬‬ ‫‪10‬‬ ‫سن (سال)‬

‫‪ 2.5‬صفر‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4.5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫تطابق(ديوپتر)‬

‫‪200 40‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪16.6‬‬ ‫‪14 10‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ديد نزديک (سانتی‬
‫متر)‬
 ‫معايب انکساری چشم‬
‫هر گاه محراق خلفی چشم در حال آزاد بر شبکيه چشم منطبق باشد ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫چشم سالم (‪ )Emmetrope‬است و اگر منطبق نباشد اين چشم‬
‫(‪. )Ammetropia‬‬
‫چشم نزديک بين (‪)Myopia‬‬ ‫‪‬‬
‫چشم دور بين (‪) Hypermetropia‬‬ ‫‪‬‬
‫ستگماتيزم (‪)Astigmatism‬‬ ‫‪‬‬
‫پير چشمی (‪) Presbyopia‬‬ ‫‪‬‬
‫افاکيا (‪) Aphakia‬‬ ‫‪‬‬
‫انايزو کونتا ( ‪)Aniseikonta‬‬ ‫‪‬‬
‫انايزو مترو پيا(‪)Anisometropia‬‬ ‫‪‬‬
Emmetrope
‫اشکال معايب انکساری چشم‬

‫شکل (‪ )5-6‬چشم نارمل ‪،‬چشم نزديک بين وچشم دور بين [‪]1،3‬‬
 ‫چشم نزديک بين‬
‫‪Axial Myopia ‬‬
‫≥‪26mm L‬‬
‫‪ Curvature Myopia ‬زياد شدن انحنايت قرنيه‬
‫با هر ملی متر کوتاه شدن انحنا ‪ 6D‬نزديک بينی بوجود ميآيد‬
‫‪Index Myopia ‬‬
‫تغيير ضريب انکسار مايع زجاجيه سبب خطای انکسار و‬
‫تغيير ضريب انکسار عدسيه سبب نزديک بينی ميشود مثًال‬
‫در مرض شکر‬
‫چشم نزديك بين يا ‪Myopia‬‬
Axial Myopia
Curvature Myopia (Increase)
‫تصحيح نزديک بينی‬

‫شکل (‪)6-6‬اصالح چشم نزديک بين‬

‫تصحيح نزديک بينی‬
 ‫چشم دور بين‬
‫‪Axial Hypermetropia ‬‬
‫‪21mm‬‬ ‫≤‪L‬‬
‫‪Curvature Hypermetropia‬‬
‫انحنانيت قرنيه درينصورت از حالت نور مال کم ميشود با هر‬
‫ملی متر زياد شدن شعاع انحنا ‪ 6D‬دور بينی بوجود‬
‫ميآيد ‪.‬‬
‫‪Index Hypermetropia‬‬
‫معموًال از سبب کم شدن قدرت انکساری عدسيه بوجود ميايد‪.‬‬
‫تصحيح دور بينی چشم‬

‫شکل (‪)7-6‬تصحيح چشم دوربين‬

Hypermetropia ‫چشم دوربين يا‬
Astigmatism
 ‫تصحيح ستگماتيزم‬
‫با در نظر داشت نوعيت آن و وضع شبکيه تصحيح‬
‫ميشود ‪.‬‬
‫‪ -1‬ستگماتيزم منظم ‪ :‬با بکار بردن عينک ها از‬
‫عدسيه استوانوی محدب و يا مقعر با محور افقی يا‬
‫قايم ساخته شده باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬ستگماتيزم غير منظم با استعمال عدسيه تماسی اين‬
‫نقيصه رفع ميشود‪.‬‬
 ‫پير چشمی‬
‫‪ ‬خطای انکساری که از سبب عدم کفايه تطابق نسبت به کبر‬
‫سن بوجود ميايد ‪.‬از سبب ذيل است ‪.‬‬
‫‪ ‬سخت شدن عدسيه و کم شدن الستيکی آن‬
‫‪ ‬نرم و سست شدن الياف‪zonula‬‬
‫‪ ‬ضعيف شدن عضالت حلقوی جسم هدبی‪.‬‬
‫‪ ‬برای تصحيح آن از عينک با عدسيه محدب استفاده ميشود‪.‬‬
 ‫افا کيا‬
‫‪ ‬اين عيب از سبب عدم موجوديت عدسيه چشم‬
‫و يا عدم موجوديت عدسيه در ساحه‬
‫معينه( حدقه چشم ) بوجود ميايد‪.‬‬
‫‪ ‬مريضان افاکيا با استعمال عينک تمام اشيا را‬
‫بزرگ ونزديک می بيند‪.‬‬
‫چشم افاکيا ‪ 25‬فيصد بزرگتر از چشم نور مال ‪.‬‬
Aphakia
 ‫انايزو متروپيا‬
‫‪ ‬قدرت انکساری هر دو چشم مساوی نميباشد‪ .‬يعنی هر دو‬
‫چشم دارای خطای انکساری متفاوت ميباشد‪.‬‬
 ‫انایزوکونتا‬
‫‪ ‬در این نوع خطای انکساری‪ ،‬اندازه تصویر در‬
‫دو چشم مساوی نمیباشند‪ .‬مربوط به دو فکتور‬
‫میشود‪:‬‬
‫‪ ‬اثر آپتیکی‪ ،‬که در اثر آن دیوپتر یک تصویر‬
‫باالی شبکیه تشکیل میشود‪.‬‬
‫‪ ‬تغیرات اناتومیک چشم‪ ،‬که مربوط به توزیع‬
‫حجرات مخروطی و استوانه ای میشود‪.‬‬