You are on page 1of 321

pmqkdt&Sif pudE\ (70) jynfUarG;aeY

orkdif;okawoD pmqkdt&Sif pu dE&JU touf(70)jynhfarG;aeYyGJeJY


pmqkdoufa&T &wkjynhftxdrf;trSwfyGJukd q&mawmfoD;wif;okH;aewJh
ajrmufO;D NrdKU? pErkead usmif;wGif Ed0k ifbmv (12)&ufEiS fh (13)&ufaeYrsm;wGif
usif;y\/
&ckid jf ynfe,f ausmufawmfNrKd U? aygufawmNrKd U? ykPm;uRe;f NrKd U? ppfawGNrKd U?
ajrmufO;D NrKd U? rif;jym;NrKd Ursm;rS okawoDpmayorm; (50)ausmf wufa&mufMu\/
t&Sipf ud Etm; *kPjf yKaomtm;jzihf orkid ;f okawoe? ,Ofaus;rI? pmay?
uAsm? ZD0ody q
H idk &f m pmwrf;(21)apmifwifoiG ;f zwfMum;&Mu\/
uAsmqk& ppfawGapmaemif? rkd;rkd; 0w Kwkdqk& armifckdifatmif?
armifyef;atmifwkdYESihftwl okawoDa&S;a[mif; okawoeynm&Sifrsm;
jzpfMuaom OD;wufxeG ;f eD? OD;atmifvo
S ed ;f ? rif;odP;f xGe;f ? armifjyL;(oHw)JG
wkdY\ pmwrf;rsm;yg0ifMu\/ rdcifuAsm&Snfqk& ppfawG kdoefYu &ckdifr*Zif;
t0kid ;f t0ef;rS ylaZmfaomuAsm (12)yk'u
f dk zwfMum;ylaZmf\/
t&Sipf u Ed onf vlxOk ;D vS\ trsK;d om;pmayqk& &ckid yf jHk yifrsm;pmtkyf
(4)wGJ xkwaf 0Edik &f ef ykjH yifrsm;ay;ykcYd o
hJ jl zpf\/ uG,v
f eG o
f l ,Ofaus;rI OD;rif;Edik f
ESifh wGu
J m aus;vufrq
I idk &f mpmtky?f ykjH yifpmtkyf pkpak ygif;(25)tkyf jyKpk
xkwfa0NyD;jzpfaMumif;yg/
vSausmfpdef (ppfawG)
aps;uGuf*sme,f(trSwf 446)
Ekd0ifbmv-25&uf? 2005ckESpf? aomMumaeY

,Ofaus;rI-9

&ckdif&mZ0ifpmayESiUf ,Ofaus;rI okawoD toQifpudE\


axkywdtusOf;
rdbrsK;d k;d
&ck d i f & mZ0if ? pmayES i h f , Of a us;rI o k a woD q&mawmf b k & m;?
toQipf u Ed ukd a*gZmou &mZf (1298)ck? (c&pf5-1-1936)ckEpS f NAw
d o
d Qacwf
wGif ppfwaumif;NrdKUe,f? eDvmpmwku
d ?f NcHacsmif;&Gm zGm;jrifonf/ bcif
OD;atmifxeG ;f&?DS rdcif a':csif;bkaH rwk\
Yd wwd,ajrmufom;&wemjzpfonf/
1
i,ftrnfrSm kdZHarmifjzpfonf?? rdbrsm;rSm v,f,mvkyu
f idk Mf uonf/
bk;d ab;wkrYd mS twwfynmjzihf toufarG;cJ&h mpmoifjyq&m? aq;q&m
jzpfMuonf/2

i,fpOfb0
i,fpOfu v,f,mvkyfukdifcJhonf/ 'kwd,urmppftNyD; ppfajy;
'kuonf &ckdifrsm;tm; tpkd;&u armifawmNrdKUe,f abmfvDpmwkduf
(,ckBudrfacsmif;NrdKUe,f) avmif;'kHaus;&GmwGif jyefvnfxlaxmifae&mcs
ay;cJo
h nf/ xkjd yefvnf xlaxmifa&;wGif OD;pu Ed avmif;vsm Zdk aH rmifvnf;
yg0ifvsufvyk u
f idk cf o
hJ nf/ rl*sm[pf tE&m,faMumihf raeEkid b
f J ajymif;a&TU
3
cJ&h onf/

omoemhabmif0,f
toQifpu dEavmif;vsmonf &SifomraPtjzpf a*gZm-1305
(1954)wGif &efuek Nf rKd U oDwif;ok;H aexkid af om OD;&D;bke;f BuD;xHwiG f 0ifa&muf
cJo
h nf/ avmuD? avmukw &mpmayrsm;ukd oifMum;cJo
h nf/4 &[ef;cH&ef
rdbrsm;ac: rdrad 'ookYd <ucJo
h nf/5 OD;yZm,fq&mrSm eacgif;acsmif;q&mawmf
OD;em*dwjzpfonf/ avmuD? avmukw &mpmayrsm;ukd eacgif;acsmif;q&mawmf
xHvnf;aumif;? &efuek Nf rKd U r*FvmokcygVdwu okv
d q
f &mawmf q|oHC,em
0efaqmif?c kdif0denf;"kd&f?oD[kdVfjyefOD;auo&xHvnf;aumif;oif,lcJhonf/6
y&d,w pd mayrsm;ukd "rmp&d,wef;xd oif,w
l wfajrmufco
hJ nf/7 rif;jym;NrdKU
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

aZ,sokcausmif;wku
d f (1965 rS 1969)xd pmayykcYd soDwif;ok;H cJo
h nf/8
armifawmNrdKUe,fwGif ig;cl&aus;&Gm NrdKUopfausmif;ukd xlaxmifNyD;
(1969 rS 1979)ckxd oDwif;okH;cJhonf/ (1980)ckrSp armifawmNrdKU
trSwf(3)&yfuGuf (0drv &yfuGuf) 0g;ausmif;,m,Daqmufvkyf
NrdKUOD;ausmif; [k trnfwyfco
hJ nf/ xkad usmif;ukd wum? wumrwkEYd iS fh
wjznf;jznf; wppjyKjyifwnfaqmuf xlaxmifum ,aeYwidk f oDwif;ok;H
vsuf&o
dS nf/9

pmaye,fo0Ydk ifvm
toQifpu Ed onf pmaye,foYkd (1955)ckrpS 0ifa&mufco
hJ nf/10
(1956)ck r S p pmaypk a qmif ; jcif ; ? a&;om;jcif ; wk d Y u k d jyKvmcJ h o nf /
&ckid ,
f Ofaus;rI? &mZ0ifpmaywkYd tm;oefonf/ &ckid t
f vif;owif;pmwGif
(1957)ckEpS u
f yif &ckid ,
f Ofaus;rI ipnf(iapG)tuobif aqmif;yg;rsm;
11
a&;om;cJzh ;l onf/ &ckid w
hf efaqmif? jynfo*Yl sme,f? &ckid Zf menf*sme,fwYdk
ewfjrpfpef;atmif? ewfjrpf Zdk aH rmifausm&f ?DS OD;pu Ed trnfrsm;jzihf aqmif;yg;rsm;
a&;om;cJo
h nf/ (1961-62)wGif xkwaf 0aom &ckid Zf menfvpOf *sme,f
xkwaf 0&m pkaygif;OD;aqmif&mwGif yg0ifco
hJ nf/
q&mawmfonf i,fpOfuyif ykjH yiftrsm;tjym;ukd q&matmifvx
S rH S
em;axmifcJh&onf/ ykHjyifpkaqmif;rIukd touf(20)uyif pwifcJhonf/
r*Fvmokcausmif;wku
d w
f iG f ynmoifaepOfuvnf; 0wDav;&yfrS &[ef;
omraPwkdYxHrS tcGifhomovkd pkaqmif;a&;om;cJhonf/ xkdykHjyifrsm;ukd
wpkwpnf;wnf; xkwaf 0vkd 1961 (1322)ckEpS u
f yif rloefaY &;om;cJo
h nf/
uHtm;avsmfpmG rEav;rS vlxOk ;D vSu rdr\
d vlxo
k wif;pm wkid ;f &if;om;
vlrsKd;wk\
Yd ykjH yifrsm;ukd awmif;cHvm&m &ckid yf jHk yifrsmukd ay;ykcYd o
hJ nf/ OD;vSu
&ckdifykHjyifrsm;ukd pkpnf; (1963)ckwGif pmtkyfxkwfa0cJh&m pmayAdrmefqk
&cJo
h nf/ OD;vSxo
H Ydk ykjH yifrsm;qufvufay;ykcYd ahJ omaMumihf if;xkwaf 0aom
&ckid yf jHk yif (4)wGv
J ;Hk q&mawmfa&;om;cJah om ykjH yifrsm;yg0ifco
hJ nf/13
q&mawmfonf pma&;q&m rmefatmify,
D ESihf pmayrdwzf ufjzpfco
hJ nf/
&if;ESD;cJhonf/ xkdYaMumihf rmefatmifyD,\ ]]&ckdifompGav}}pmtkyfwGif
q&mawmfxHrS aw;uAsmrsm;? ykHjyifrsm;? toHvGifha[majymcsufrsm;ukd
xnfo
h iG ;f azmfjycJo
h nf/14 &efuek af &muf &ckid v
f il ,frsm; pkaygif; (1967)wGif
]]&ckdif TefYzl;}} trnfESihf pmtkyfxkwf&ef pDpOfcJhMuonf/ xkwfa0olwkdYu
rif;jym; oDwif;ok;H aeol q&mawmfxH pma&;tultnDawmif;MuaomaMumihf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

q&mawmfu ]]&ckdifZmwd0HoarmfuGef;pm}}pmwrf;ESihfwjcm;aqmif;yg;ESpfck
a&;om;ay;ykYd ulncD o
hJ nf/15
q&mawmf o nf &ck d i f r * Z if ; ? &ck d i f j ynf e ,f p mapmif t p&S d a om
&ckid af 'oxkwrf *Zif;wkYd pOfqufrjywf yg0ifa&;om;cJo
h nf/ a&;om;cJzh ;l NyD;
aom r*Zif;? *sme,f? pmapmifrsm;rSm (1)&ckdif GefYzl; aqmif;yg;aygif;csKyf
(1968)? (2) &ckdifr*Zif;(1973 ckESpfrSp )? (3) &ckdifjynfe,fpmapmif
(1977 ckESpfrSp )? (4) &uyl&Ak'omoemha&mifjcnf? (5) &uyl&
Ak'omoemhtvif;a&mif? (6) 'Gg&0wDr*Zif; (19&9)? (7) arC0wD
r*Zif;(1979)? (8) ppfawGa'oaumvdyrf *Zif;(1980-81)? (9) ppfawG
aumvdyrf *Zif;? (10) ppfawG'*D &Daumvdyrf *Zif;? (11) &rm0wDr*Zif;(1987)?
(15) jr0wDr*Zif;(1968 ck? atmufwb
dk m)? (16)aiGwm&Dr*Zif;(1968 ck?
16
atmufwb
dk m)wkYd jzpfonf/
]]&ckid f ;dk r}}trnfEiS fh &ckid b
f momr*Zif;wpfapmifudk q&m armifpaH zmf
wm0efcH (1996)cku xkwaf 0Muaomtcgvnf; q&mawmfrmS pOfqufrjywf
yg0ifa&;om;cJo
h nf/17 rkead jrr*Zif;? usde;f &dyaf jrr*Zif;? ajrmufO;D r*Zif;?
pkdif;wifr*Zif;? vjcrf;r*Zif;? aygufawma&Tajrr*Zif;? &wemajrykHr*Zif;?
upyr*Zif;? ar,kr*Zif; ponfwYdk vnf; yg0ifa&;om;cJo
h nf/ tcsKyf
ajym&vQif &ckdifa'oxGuf pmapmif? r*Zif;wkdif;ukd (pDpOfolwkdYawmif;yef )
aqmif;yg;a&;zkYd ulncD o
hJ nf/
q&mawmftok;H jyKcJah om uavmiftrnfrsm;rSm ewfjrpfpef;atmif?
ewfjrpf Zdk aH rmifausmf&?DS toQifpu Ed OD;yg#? toQifBuD;wkjYd zpfMuonf/

okawoejyK pkaqmif;jcif;
q&mawmfonf omraPb0jzihf &efuek w
f iG af epOf &ckid af w;uAsm?
18
&ckid yf aHk o0w Krsm;ukd pwifpak qmif;avonf/ &efuek rf *Fvmokcausmif;wGif
ynmoifaepOftcgvnf; 0wDav;&yfrS &ckid &f [ef; omraPwkx
Yd rH S tcGio
hf m
ovkd pkaqmif;cJo
h nf/ pmtwefwef aytwefwefjzihv
f nf; urf;vSr;f
qufo,
G u
f m todtuRr;f wkx
Yd rH S awmif;cHpak qmif;cJo
h nf/19 (1962)ckEpS rf S
p &ckdifwkdif;tESHY okawoec&D;oGm;NyD; &ckdif&mZ0ifpmaywkdYukd &SmazG
pkaqmif;cJo
h nf/20 (1968)ckwiG f ajrmufO;D okYd vSnv
hf nfvsuf oBuFeu
f ek o
f nf
21
txd tcsdef,l okawoejyKpkaqmif;cJhonf/
q&mawmfpak qmif;aompmayrsm; ykjH yif (130)cefyY g0ifonf/ i,fpOfu
rd r d & G m om; q&mOD ; atmif v S x H w G i f trsm;tjym;em;axmif c J h & onf /
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

xkyd jHk yifrsm;ukd touf(20)cefu


Y yif rSww
f rf;wifco
hJ nf/22 &ckid yf jHk yifrsm;ukd
t*Fvyd af cwfuyif ausmufpm0ef OD;pHa&Tbo
k nf 1921^22^23 ckEpS rf sm;xkwf
]]okawoe*sme,f}} (t*Fvyd b
f mom)rsm;wGif tenf;tyg; a&;om;cJo
h nf/
xkjYd yif &ckid w
hf efaqmif? "n0wDr*Zif;wkw
Yd iG f aqmif;yg;&Sit
f csKdUu wpfy'k pf ?
ESpyf 'k pf a&;om;cJo
h nfrt
S y pmtkyx
f w
k af 0Ekid af vmufatmif rwwfEidk cf ahJ cs/
xkdvpf[if;aecJhaom tuGufwpfckukd q&mawmfu tawmftoifh
zmax;Edik cf hJ 0rf;omtm;&jzpfco
hJ nf/ rdrw
d wfEidk o
f avmuf tifwu
dk t
f m;wku
d f
23
yg0ifEikd cf o
hJ jzifh *kP,
f l cJo
h nf/ pifppftoQipf ud Eonf &ckid yf jHk yifrsm;ukd
pkaqmif;azmfxw
k &f m txif&mS ;qk;H okawoDjzpfavonf/
q&mawmf\okawoejyK pkaqmif;csuf ]]&ckid o
f bm0aw;uAsm}}rsm;
(ta&GUuAsmrsm;)onfvnf; txl;ta&;ygavonf/ q&mawmfpak qmif;ay;cJh
aom ta&GUuAsm(108)yk'u
f dk &efuek &f ]dS ]&ckid af &S;a[mif;&mZ0ifEiS fh pmaytzGUJ }}rS
wm0efodpdwfjzihf ykHESdyfjzefYa0cJhonf/25 ,if;pmtkyfxGufvmNyD;aemuf
xkpd mtkyyf g ta&GUuAsmrsm;ukt
d wk,l vli,fuAsmq&mrsm;u uAsmopfrsm;
zGJU ]] kd;rawmif kd uAsmwd}}? ]] kd;vSoEm}}? ]]&ckdif GefYzl;}} paom
uAsmpmtkyrf sm; yg0ifa&;om;cJMh uonf/ trsKd;om;pmayqkuAsmuq&m
ppfawGapmaemif? armifaumufp?H armifrif;rm(ajrmufO;D )? armifapmvl(ppfawG)?
k d x G e f ; ("n)ES i h f uAsmq&mrsm;uvnf ; ta&G U uAsmopf r sm;a&;zG J U
q&mawmf\ ]]obm0aw;rsm;}}pmtkyfvrf; kd;a[mif;wGif vrf;opfxGifum
*kPjf yKcJMh uonf/26
q&mawmfokawoejyK azmfxkwfwifjycJhaom ]]&ckdifZmwd0Ho
armfueG ;f pm}}onf ajrmufO;D acwftyk cf sKyfa&;ESiq
fh idk af om tbk;d wefpmwrf;
wpfcjk zpfonf/ ]]yef;wefarmifEiS o
fh w
H o
JG }l }uAsm0w KrSmvnf; a&S;acwf&ckid &f o
pmaytwGuf tzk;d rjzwfEidk af om &wemwpfcjk zpfayonf/ q&mawmfonf
rdrpd ak qmif;&&Scd ahJ om &ckid pf ma[mif; aya[mif;rsm;rS a0g[m&rsm;ukx
d w
k Ef w
k f
(1963)ckuyif ]]&ckid af 'oE&a0g[m&tbd"mef}}ukd jyKpkco
hJ nf/ xkt
d bd"mef
vufa&;ukdzwf IcJh&ol q&mBuD; OD;atmifomOD;u q&mawmf\ pmrlukd
vnf;aumif;? vkv
YH 0D&,
d ukv
d nf;aumif; csD;usL;cJah vonf/27

xkwaf 0cJah ompmtkyrf sm;


q&mawmfoak woejyKpkaqmif;cJah om pmrsm;teuf ]]&ck
&ckdifobm0
aw;rsm;}
aw;rsm;}}ukd &efuek Nf rdKU &ckid &f mZ0ifEiS pfh maytoif;u pmtkyt
f jzpf tOD;qk;H
xkwaf 0cJo
h nf/ pma&;q&m rmefatmifyD, u ol\ ]]&ckid o
f mpGav}}
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

pmtkyw
f iG f q&mawmfxrH S aw;uAsmrsm;? ykjH yifrsm;? toHviT cf sufrsm;ukd
xnfo
h iG ;f azmfjycJo
h nf/ tpk;d &wkid ;f &if;om;vlrsKd;pkXmerSvnf; &ckid af w;oH?
&ckid yf 0Hk w Krsm;? &ckid pf um;ykrH sm;ukd q&mawmftygt0if &ckid yf nm&Sirf sm;?
okawoDrsm; tultnDjzihf xkwaf 0ay;cJah vonf/ rEav;vlxOk ;D vSu
q&mawmf E S i h f q uf o G , f r I & ojzih f
q&mOD;vSu q&mawmfxHay;pm ]]q&mawmf
&ckdife,fokdY c&D;xGufp&mrvkdbJ jynfhpkHrI&SdvmcJh&onf}}[k a&;cJhonf28
a&;cJhonfhtwkdif;vnf; vlxkOD;vS\ &ckdifykHjyifav;wGJvkH; q&mawmf
a&;ykcYd ahJ om ykjH yifrsm;yg0ifco
hJ nf/29
&ckdifjynfe,f jynfolYaumifpDESihfyl;aygif; &ckdifa0g[m&tbd"mefukd
rdw LyGm; jzefYcsDcJhonf/ &ckdifr[mrkedorkdif;ukd ausmufawmfNrdKUe,f
jynfoaYl umifp\
D awmif;yefcsuft& OD;pud E? OD;0go0? OD;xGe;f a&T (ppfawG
aumvdyf armfuGef;xdef;)wkdY okH;OD;yl;aygif; a&;om;jyKpkcJhMuavonf/30
q&mawmfa&;om;cJhaompmrsm;ukd pkaygif; ]]&ckdif,Ofaus;rIrsm;}}
sm;}}tjzpf
pmtkyx
f w
k &f ef &rm0wD OD;ynmpm& u tBuHaumif;ay;NyD; uk,
d w
f idk f
pkaqmif;pDpOfum a*g,majrapm0if;ESifh dEIdif;NyD; ]]&ckdif,Ofaus;rI-2}}
2}}ukd
xkwaf 0cJMh uonf/ &ckid v
f jS rifu
h tuket
f uscHco
hJ nf/
q&mawmfa&;om;xkwfa0cJhaompmtkyfrsm;ukd xkwfa0aomckESpfrsm;
tvku
d f wef;pDvu
dk v
f Qif ok&Yd &Syd gonf/
(1) &ckid o
f bm0aw;uAsmrsm; (1961)
(2) &ckdifvufa&G;pifykHjyifrsm; (1966)
(3) &ckdifykHjyifqef;rsm; (1967)
(4) &ckid ,
f Ofaus;rIrsm;-1? (rmefatmifyD,ESihfwGJ ) (1969)
(5) ipif kdif;acsmif;uRef;orkdif;ESihf ax&marmfueG ;f (1975)
(6) &ckdifjynfcGifykHjyifrsm; (1990)
(7) jynfwiG rf uk#d "f mwfO;D &mZforkid ;f (1993)
(8) &ckid ,
f Ofaus;rIrsm;-2 (1993)
(9) &ckid yf aHk o0w Krsm; (yxrwG)J (1994)
(10) &ckdif,Ofaus;rIrsm;-3 (1994)
(11) ovk;H awmf"mwforkid ;f ESiphf pfawGNrdKUtaMumif; (1994)
(12) &ckdifbmompum;vrf; Tef (1994)
(13) &ckdif,Ofaus;rI-4 (1995)
(14) &ckdifwHcGefykHjyifrsm;(xGef;a&TckdifESihfwGJ ) (1995)
(15) &ckdifa0g[m&tbd"mefusrf;? (OD;0go0ESihfwGJ ) (1996)
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

(16) OyrmpkH&ckdifpum;ykH? (OD;0go0ESifhwGJ ) (1996)


(17) &ckdif,Ofaus;rI-5 (1996)
(18) &ckdif,Ofaus;rI-6 (1996)
(19) &ckdif,Ofaus;rI-7 (1996)
(20) rif;jym;wcGifusdef;awmf&Sif (1997)
(21) r[mrked kyfyGm;awmfrsm; (1997)
(22) &ckid yf aHk o0w K (y? 'k-2 wGaJ ygif;) (1998)
(23) &ckid o
f bm0aw;uAsmrsm; ('k-tBudr)f (1999)
24/ vkdif kd;awmf"mwforkdif;? (rif;jym;rif;odef;ZHESihfwGJ ) (2002)
25/ &ckdif,Ofaus;rI-8 (2005)
q&mawmfa&;om;cJah ompmtkyrf sm;ukd &ckid &f mZ0ifEiS fh pmaytoif;?
&efukef/ a':a&Ttdrf\ wdkif;vif; pmaywkduf? &efukef? OD;bkd;odef;? vrf; Tef
pmaywkduf? OD;vSausmfpdef\ vSausmfpdefpmay? &efukef/ OD;&mZfawmf
bk&m;BuD;a*gyutzGUJ ? ykP
k m;uRe;f NrKd U? OD;vSjrifEh iS n
fh rD sm;? &efuek ?f &ckid v
f jS rif?h
&ckid o
f m;BuD;pmay? &efuek w
f u
Ydk ykEH ydS x
f w
k af 0ay;cJMh uonf/ pmtkyt
f rsm;pkudk
&ckid o
f m;BuD;pmayu ykEH ydS x
f w
k af 0ay;cJo
h nf/

aumuf;dk vrf;oG,f tm;xm;zG,f


q&mawmfonf &ckid &f mZ0if? &ckid pf may? &cdik ,
f Ofaus;rIwu
Ydk dk u@pkH
okawoejyK azmfxkwfa&;om;vmcJhonfrSm touf(20)cefYrSp ,aeY
oufawmf(70)jynho
f nfxjd zpfayonf/ okrYd &yfrem;? rarmryef;tm;oGef
aumuf k d ; vrf ; avmuf
cGepf u
dk af qmif&u
G Bf udK;yrf;cJrh rI sm;ukd q&mawmfu ]]aumuf
cif;Edkifc,ihf}}}[l om rdru
d ,
dk u
f Edk rdS chf s ok;H oyfred q
Yf cdk o
hJ nf/31 rdrcd if;cJah om
aumuf kd;vrf;ukd tokH;jyK tkwfvrf;cif;Edkifol? uw &mvrf;cif;Edkfifolrsm;
ay:xGe;f vmvdrrhf nf[v
k nf; q&mawmfu tem*wfudk taumif;jrifjzihf
32
rSe;f arQmfMunhcf o
hJ nf/
q&mawmfonf bk&m;om;awmfyyD D r*Fvmw&m;awmftwkid ;f rdru
d ,
kd u
f dk
aumuf k d ; EG , f } }}ESihf ckdif;EIdif;um
ESdrfhcs rdrd\wpfoufwm BudK;yrf;rIrsm;ukd]]aumuf
rdeMYf um;cJah omfvnf; q&mawmfb&k m;\ okawoejyKa&;om; azmfxw
k cf suf
rsm;ukd uREyfk w
f Ydk wynhw
f umrsm;u rsm;pGmav;pm;wefz;dk xm;Muonf/ pmayESifh
orkid ;f okawoDrsm;uvnf; wefb;dk xm;Muonf/ &ckid t
f rsK;d om; orkid ;f ynm&Sif
a'gufwmat;csrf;onf ol\r[m0dZmbGUJ usrf;,lusrf; (ajrmufODacwf
tapmykdif; &ckdiforkdif;))ukd jyKpkpOfu q&mawmf\tultnD? tBuHOmPfudk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cJzh ;l onf/ &ckid o


f rkid ;f ynm&Sif a'gufwm*smufhyDvkdif'g (Dr. Jacques
d pm
P.Leider)onfvnf; q&mawmfa&;om;cJh aompmrsm;ukd ]]OD;pu E
pm&if;}}}}jyKpk Ekid if jH cm;rS&ckid t
f aMumif; avhvma&;om;olrsm;tm; owif;ay;ykYd
aumuf kd;vrf;}}}}[kom
cJah vonf/ q&mawmfu rdr\
d tm;xkwcf surf sm;ukd ]]aumuf
oabmxm;aomfvnf; q&mawmf\wynh?f wumrsm;ESio
fh ak woDynm&Sif
wef b k d ; rjzwf E k d i f a om aumuf k d ; vrf ; }}
taygif;u ]]wef
}}[k ESvkH;ykduf
armfueG ;f wifxm;MurnfjzpfygaMumif; ed*;Hk csKyf*P
k jf yKavQmufxm;ygonfb&k m;/
(rSwcf suf)
toQipf ud Eoufawmf (70)jynhf txdr;f trSwf *kPylZmpmwrf;zwfyrJG S
wifjycsuf? &ckid jf ynfe,f? ajrmufO;D NrdKU? pErkeb
d &k m;BuD;ausmif;wku
d /f
toQifpudEaxkywdtusOf; pmukd;pm&if;
(uk;d um;aom pmtkypf mwrf; wpftyk pf \
D tqk;H txuftw Ky w d
pmwrf; azmfjyxm;aom *Pef;rsm;ukd &nf Tef;jcif;jzpfonf)
1/ &ckdifobm0aw;uAsmrsm;('kwd,tBudrf) &ckdifom;BuD;pmay?
55(bD)? uRef;a&T0gvrf;? &efuek ?f 1999? Zefe0g&D(1?3?4?12)
2/ &ckid af 0g[m&tbd"mef? &ckid o
f m;BuD;pmay? 55(bD)? uRe;f a&T0gvrf;?
&efuek ?f 1996? (1?3?4?12)
3/ (u) &ckid yf jHk yifqef;rsm;? a':a&Ttrd ?f wdik ;f vif;pmaywku
d ?f &efuek ?f
1967? (5?13?24)
(c) &ckid yf aHk o0w Krsm; (y? 'k aygif;) &ckid o
f m;BuD;pmay? 55(bD)?
uRef;a&T0gvrf;? &efuek ?f 1999?
4/ &ckid o
f bm0aw;uAsmrsm; (yxrtBudr)f &ckid af &S;a[mif;&mZ0ifEiS fh
pmaytzGJU? &efukef? cifarmifu wm0efcH jrefrmhaMumfjim?
ykHESdyfwkduf kdufESdyfonf/ (6? 24)
5/ &ckid ,
f Ofaus;rIrsm;-3? &ckid v
f jS rifEh iS n
fh rD sm;? &ckid o
f m;BuD;pmay?
55(bD)? uRef;a&T0gvrf;? &efuek ?f 1994? (7?29? 30)
6/ ipif idk ;f acsmif;uRe;f orkid ;f ESifh ax&marmfuRe;f e,lbm;rm;ykEH ydS w
f u
dk ?f
ppfawG 1975(*)
7/ &ckid ,
f Ofaus;rIrsm; 2? &ckid v
f jS rifEh iS n
fh rD sm;? 55(bD)? uRe;f a&T0gvrf;?
r&rf;uke;f ? &efuek ?f 1993? (9?11?14)
8/ ewfjrpfr*Zif;-3? toQifpu E\aumuf ;dk vrf;? armifAode;f ?
&ckid o
f m;BuD;pmay? uRef;a&T0gvrf;? &efuek ?f (26? 27? 31? 32)
&cdkifom;BuD;pmay

armifAode;f ? 1-1-05(t*Fged)

jref r mh t oH r S wk d i f ; &if ; om; tpD t pO

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

10

,Ofaus;rI-9

11

"romrdrax&fESiUf twGif;rSL; r[maZ,sodef


"romrdrax&fonf t&n0goDaqmufwnfvsuf awm&yfarGaY vsmf
aeaom yk*Kd vfjzpfonf/ b0&Sib
f &k ifrif;&mZmBuD;onf ajrmufO;D xD;eef;ukd
pk d ; pH a eaomumvjzpf a vonf / q&mawmf \ *k P f & nf a Mumih f bk & if
rif;&mZmBuD;u yifzh w
d af wmfral vonf/ eef;awmfoaYdk &mufaomf ar;jref;
avQmufxm;p&mrsm;ukd avQmufxm;av\/
xkaYd emuf ajrmufO;D NrdKU ta&SUwmig;&muGm (taemufzufomjzpfonf)
uefv
f w
S iG f aZw0efausmif;aqmufvyk cf ahJ vonf/ xkad usmif;ukd r[m&H
wHwidk ;f rSm pOfph rd ;f tjyifww
H idk ;f rl pOf0h gjzpfavonf/ xkad usmif;wGif yifzh w
d v
f suf
uk;d uG,f cJah vonf/ t&Hapmifh rGef 200? ukvm; 100? csif; 200
xm;&Sdavonf/ ausmufpmxkd; ausmif;ESihft&HwkdYukd vSLawmfrlNyD;aomf
omoemawmfuv
dk nf; bk&m;jrwfpmG rSwpfyg; ykid o
f rl &Sq
d \
dk / bk&m;tqk;H tr
omoemawmfudk omoemh'g,umjzpfawmfral om wumawmfxed ;f awmfrrl S
omoemawmfyiG v
hf if;rnf[k trdeaYf wmf&adS wmfro
l nf/
twGif;rSL; r[maZ,sodefonf rif;&mZmBuD;\ ukd,f&HBuD;trwf
jzpfonf/ trwfBuD; r[mynmausmf\ om;awmfjzpfaom a&mifjzLNrdKUpm;
trwf usD; w
dk nf;? rif;&mZmBuD;onf ou &mZf 959-ckEpS ?f awmifirl if;\
tul tnDawmif;cHcsuft& yJc;l [Hom0wDoYdk <ucsDcahJ vonf/ tjyefwiG f
armfwif r[mynmausmfaoqkH;cJh&m om;awmfusD; kdukd tbpm;cJhaom
ppfwaumif;NrKd Upm; ceft
Y yfjcif;jyKavonf/ ynm0HobGUJ ukv
d nf; cs;D jr ihv
f suf
aemifwiG f twGi;f rSL;r[maZ,sode;f uk,
d &f BH uD;jzpfvmcJ&h avonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

12

rif;&mZmBuD;\ trIawmfudk xrf;&Gujf cif;jzihf xkrd if;\avQmufx;Hk rsm;ukd


rSwfwrf;wifxm;cJhavonf/ rif;&mZmBuD;\ ta&;awmfykHpmwrf;wGif
txift&Sm;azmfjyyg&Sad vonf/ azmfjyyg q&mawmf "romrdEiS fh r[maZ,soed f
wko
Yd nf trwfBuD;b0wGif omoema&;udp pkpH rf;ppfaq;pOf awGUqkjH cif;
jzpfvmcJMh uayonf/ usD; dk (c) trwfu,
kd &f BH uD;onf omoemawmfta&;
uk,
d w
f idk pf pfaq;qk;H jzwfc&hJ avonf/ usr;f *efupd ukrd l "romrdq&mawmftm;
zwfemMunfh Iapvsuf pDppfa&G;cs,fawmfrlavonf?
&ckid jf ynfe,f omoemhorkid ;f wGif xif&mS ;aomom"ursm; &Sv
d mcJzh ;l onf/
Oyrm-'o&mZmrif;vufxuf a&S;xkH;oufaoESihf nD rnD t&n0goD
Zderm&fatmif q&mawmf oD[Vkd u
f Ref;rS a&;ul;aqmif,cl ahJ om bk&m;pum;
awmf&if;? tESv;Hk rif;vufxuf "r0&D q&mawmf oD[Vdk u
f Re;f rS a&;ul;aqmif,l
vmcJhaom bk&m;pum;awmf&if; rif;xD;vufxufousrOLq&mawmf
oD[kdVfuRef;rS a&;ul;aqmif,lvmcJhaom bk&m;pum;awmf&if;wkdYukd Munhf I
avhvm&onf/ &S&d if;usrf;xGuEf iS u
fh u
dk n
f v
D Qif o*Fg,em0ifusrf; jzpfaMumif;
tckid t
f rmvufc&H onfo
h abm &Sad vonf/
omuD0ifrif;rsKd; t kd;rSefaomfvnf; todynmenf;yg;aom &mZokn
rif;vufxufqu
dk *gr0goD(yGaJ usmif;)&[ef;wkYd pnfum;avh&o
dS nf/ t&n0goD
(awmae)&[ef;wkYd wdrNf rjJ zpfwwfonf/ (qdwo
f Ok ;f jcif; aysmufq;Hk jcif;rsK;d um;
r[kwfacs/ wdrfikyfaejcif;rsKd;omwnf;) bk&m;vufxufuvnf; bk&m;
tqk;H tr rcH tmPmqefu
Y sifaom qA*&D [ef;rsKd;wk&Yd cdS MhJ uonf/ xkaYd Mumihf
"r&mZmrif;wkdY vufxufwGifqkdvQif wkdif;jynfom,mat;csrf;atmif
omoemawmf xGe;f vif;pnfyifatmif aqmif&u
G &f avonf/
azmfjyyg ukd,f&HBuD;? jynfpkd;BuD;? qifuJBuD;? xm;ykdifBuD;[laom
trwfav;a,mufwo
Ydk nf wkid ;f jynfudk aumif;pGm* w
k pku
d &f cdS &hJ onf/ ayghavsmh
vpf[if;jcif;? xk;H enf;rrSef ysufjym;jyefuvnf; xkad v;a,mufwYdk wm0ef
ruif;Muacs/ em;ukad zmuf oHwu
H si;f vQKcd MH u&avonf/ azmfjyyg trwfBuD;
av;a,mufEiS fh vuf0jJ ref? vusfmjreftwGi;f trwfEpS yf g; NrdKUpm;acsmif;pm;
rSL;awmfrwfawmfwo
Ydk nf xkwjf yefxm;aom bk&ifrif;\ trdet
Yf mPmawmfudk
nDnmpGm pD&ifMu&onf/

omoema&; aqmif&u
G jf cif;
&ckid jf ynfe,fwiG f Ak'o
moema&; t&n0goD({upm&)*kP
d ;f ? *gr0goD
(A[kpm&)*kP
d ;f [l oHCmESppf o
k wfrw
S &f cdS MhJ uonf/ {upm&*kP
d ;f u awm&yf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

13

aevsuf A[kpm&*kP
d ;f u &yf&mG eD;pyfwiG f aeavh&o
dS nf/ omoemawmfqidk &f m
&Sd&if;usrf;xGufESihf oD[kdVfrSul;,lxm;aom usrf;rsm;[l ukd;um;axmufq
Edik pf &m &Sad vonf/ &S&d if;usr;f xGuEf iS n
fh D w
G af om yk*Kd vfrsm;qkv
d Qif rlvae&if;
XmewkYd yif aexkid &f avonf/ *gr0goD(yGaJ usmif;) &[ef;wkq
Yd v
dk Qif rlvaeMu
aom r[mrkeb
d &k m;teD;rSm aeMu&avonf/ t&n0goD &[ef;wkrYd mS rl
awm&yfwiG f oDwif;ok;H aexkid &f onf/ wdp0D &dwo
f uFe;f aqmifvsuf awm&yf
arGUavsmfae&avonf/ usrf;xGuEf iS rfh nDu jynfow
l t
Ydk m; yO if;omraP
jyKavhr&SdMuacs/ usrf;*efjyKvkyfcGifhvnf; r&Muonhftjyif kyfyGm;qif;wk
apwDykxkd;rsm;rSm tapmifhxm;jcif;cHMu&onf/ aygif;jrufokwfoifjcif;?
oef&Y iS ;f jcif;rsm;ukd jyKvkyaf eMu&onf/ qHxm; qH&w
d w
f u
Ydk u
dk m; tavh&o
dS vkd
jyKvkyEf ikd o
f nf/ odum oDvawmfrsm;ukrd l bk&m;tqk;H trtwkid ;f apmihx
f ed ;f
&onf/ oDvodum cRw,
f iG ;f aomfum; qifxed ;f ? jrif;xde;f ? vrkid ;f tpkt
Yd pkwYdk
jznfhjcif;cHMu&avonf/

tvZD ESrd ef if;rI


&ckid rf if;tqufqufwo
Ydk nf bk&m;y&deAd mef,Nl y;D aemuf pEol&,
d rif;?
if;om;awmf ol&,
d m"dywdrif;wkYd xm;&Scd MhJ uaom bk&m;tqk;H trawmfw&m;
rsm;ukdwnfvsuf vkdufemvmcJhMuonf/ t&n0goD *gr0goD[l oHCm
ESpo
f if;cGjJ cm;owfrw
S x
f m;&Scd MJ huonf/ tvZq
D v
d k Qif yPmvufaqmifay;vsuf
rif;tcsD; tajr mufucdk ,
H v
l Mdk uonf/ omoemawmfudk xdyg;ykwcf wfvsuf
rdrw
d Ykd oabmcsif;&m? usihBf uHvMdk uonf/ aMu;aiGavmif;avS acs;iSg;jcif;
tiSg; twm;cHjcif;jzihf aiGaMu;pkaqmif;cJMh uonf/ xkaYd Mumifh wkid ;f jynf
EdkifiHawmfrSm tvZD0*tzuf yg0ifrI&Sdvmwwfavonf/ z kdz&JysufpD;rI
jzpfvmwwfMuavonf/ ynm&Srd sm; a&SmifMuOfMuNyD; aemufvu
dk rf sm;om
vTr;f rk;d cJMh uavonf/
ynm&Srd sm;onf taemufjynfac: uHomNrdKU y#du ,m;NrdKUwko
Yd cYdk snf;
vGaJ jymif;aecJMh uavonf/ Oyrm NrKd Urif;yJjzLukd iwkrH if;ac:(apma&Tv;l )vkyBf upH Of
yk*rH S rvGepf m; &mZausmu
f &Siaf ,mifjyK tvZt
D aygif;toif; jyKcJMh uonf/
pEmok(pEmoif)rif;vufxufwidk af tmif tvZt
D aygif;toif; tyif;r&Si;f
ruif;&Sv
d mcJo
h nf/ tpG,af cgacg rif;apmvufxufwiG v
f nf; yk*rH b
S m;wpfv;Hk
&Siaf ,mifvm ,MwmjyKvmonf/ rif;ukvm;vuf xufta&mufwiG v
f nf;
yO mNrdKU&So
d rQ tvZ&D iS af ,mif (8500)ukd tuket
f piford ;f tpkt
Yd pkrmS
jznfah wmfral vonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

14

vZjD zpfaom t&n0goD oHCmawmfwu


Ydk rdk &l mS azGvsuf uk;d uG,cf MhJ u
avonf/ xkaYd Mumihf upye'Djrpfnm Ow &oBuFeNf rKd Ua[mif;awmifawmwkYd
oDwif;ok;H aeMuaom rkeo
d "k rq&mawmfEiS fh oHCmawmf (25)yg;udk yifah c:
cJMh uonf/ NrKd Uta&SUzufwm (2000)tuGm rd*yAwawmifwiG f oDwif;ok;H awmf
rl&ef yifx
h m;cJMh uavonf/
yk*jH ynfa&muf rif;eefudk eef;wifvmMupOf ysL? rGe&f [ef;wkYd vma&muf
a&maxG;avojzihf omoemarS;rSed v
f mcJah vonf/ 'o&mZmrif; iESv;Hk rif;
rif;xD;rif;wkv
Yd ufxufvnf; omoema&; yI af xG;cJ&h um; ppfaq; oef&Y iS ;f
cJ&h onf/ rif;apmrGev
f ufxuf ukvm;jynfoYdk xGuaf jy;ae&pOf avmif;MuufNrKd U
wGif ysL? rGew
f Ydk vk,zl sufq;D jcif;jyKcJMh uonf/ xkaYd Mumifh ukvm;rif;xHrS
tultnD awmif;cHc&hJ onf/ xkaYd emuf avmif;MuufNrdKUrS ajrmufO;D NrdKUukd
ajymif; wnfaomtcg omoemoefY&Sif;atmif aqmif&GufcJhavonf/
rif;AmBuD;vufxufta&mufwiG f omoema&;ukd ppfaq;&Si;f vif;cJ&h onf/
tvZDoufurf;&HrGef(12000)OD;& tpkdYtpkrsm;wGif jznhfpGufcJh&avonf/

xkwjf yefcsuf trdeYf


xkdYaMumihf rif;&mZmBuD;vufxufta&mufwGif xkwfjyefcJhaom
trdeaYf wmf ]]ynm&Sw
d a,muf todOmPfudk olru
dk t
f rsm; jrifEikd Nf rJr[kw/f
raemykA*Frm"rm}}[l bk&m;pum;awmfvmonfhtwkdif; pdwfESvkH;rSmom
]raemyk
rlv t&if;jzpfonf/ olawmfaumif; tusiht
f BuH tajymtqku
d dk olru
dk f
BudKufNrx
J ;Hk r&S?d ynm&So
d rl S BudKufavonf/ olru
dk rf mS vnf; olru
dk t
f csi;f csi;f
BudKufnaD vonf/ ]]xkaYd Mumihf yJc;l (yuk;d )NrdKUukd csDwufpOf jynfawmfrmS
a&S;xk;H Oya'ysufEiS o
fh nf/ jyefawmfrrl S trdeaYf wmftmPmxm;awmfro
l nfh
twkid ;f Nidr0f yfcMhJ uavonf/
jynfp;dk BuD;trwfu a&TawmifwiG f wnfxm;aomapwDudk taeuZm
wifvadk Mumif; avQmufxm;onf/ xkt
d cg "romrdq&mawmfu vufrcHcahJ cs/
bk&m;&Sif taeuZmwif&ef a[mawmfr&l if;r[kwq
f \
dk / ]]trsKd;apmifah om
tusihrf &Su
d taysmft&Tio
f bifavhvmcsuf tw aem olpw
d Bf udKuf&mESifh
jyKav omoemawmfEGrf;&d jynfol Id;i,favonf/ bk&ifrif;wkdYqkdvQif
&mZokn rif;zsif;jzpfavonf/ tdrf&mteD;tpyftMum;wGif apwDykxkd;
yk yf mG ;awmfqif;wkrsm;ukd rjyKvkyo
f ih/f jyKvkyNf yD; a&TaiGXmyemoGi;f onfrsm;ukd
vko
d w
l Ydk NzdKwl;azmuf,o
l jzihf tqk;d taumif; a&maESmavonf/ rif;b@m
wku
d af wmf usDusodaYk &mufjyefonf/ jynfot
l ESo
YH ;Hk ojzihf rtyfravsmf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

15

jzpfwwfonf/ a&S;ab;avmif;awmfrif;rsm;vufxuf xk;H uko


d mtrSew
f nfap/
'geukov
dk jf yKvky&f m tausmftapmukv
d dk wd&pmefwu
Ydk dk owf pf ray;vSL
oifh/ olawmfaumif;"avhr[kwf olrkduftavhomjzpfonf/ a*gwr
tavmif;awmf yg&rDjznhf 'kp kdufq,fyg;a&Smifvsuf oDvaqmufwnfum
uk,
d Ef w
I Ef v
S ;Hk xde;f avonf/ xkaYd emuf op mav;yg;od oA w
k OmPf&onfh
bk&m;jzpfNyD; ormt,l&o
dS w
l t
Ydk m; jyoqk;H r w&m;pnfBuD; wD;awmfro
l nf/
jynf&Sifrif;rSmvnf; "r&mZmrif;"avh jynfolwkdYukd tyg,frvm;ap&/
aumif;aom tusihfukdom BudKufoihfonf/ uHokH;yg;ukda&SmifMuOf ynm&Sd
olawmfaumif; okp u
dk rf eS af tmif toufxufq;Hk olawmf"avhudk NrJNrHMuap/
Ekid if aH wmfwiG f aphEaYHS tmif NrKd Upm;? &Gmpm;? acsmif;pm;wku
Yd q
dk if/h wpfaeYwpfBudrf
armif;cwfw;D ap/ NrdKUawmfwiG v
f nf; wpfaeYwpfBudrf zwfemap armif;cwf/
rdzwkdYu om;orD;wwfatmif oGefoifjyoqkH;rMuap}}[l trdefYawmfBuD;
rif;tmPmxkwjf yef oem;awmfro
l nf/

"romrdq&mawmf Mo0g'
a&S;ynm&Sw
d q
Ydk cdk ahJ om pum;wGiv
f nf; ]]a&ajrykid rf if;ESit
fh rwf rw&m;
wHp;dk pm; yPm;cH,cl si;f pnfavaomf xkt
d &yf olc;dk "g;jyvlq;dk vloeG ;f yGm;rsm;?
ppfrufpnfav&monf/ (1) vlqkd;vloGef;pnfavaomf trIpD&ifr@myf
pnfav&monf/ (2) r@myfpnfavaomf taysmft&Tif obifpnfum;&m
onf/ (3) obifpnfaomf tvZ&D [ef; pnfav&monf/ (4) tvZpD nf
avaomf oku
d w
f wf"rowf aA'if? tif;? rEmef? ,MwmrI pnfav&monf/
(5) oku
d "f mwfpnfavaomf aq;ay;orm; pnfav&monf/ (6) aq;ay;orm;
pnfavaomf vkyfwkdif;pnfav&monf/ (7) ow uH-xkdckESpfyg;aom
,kwpf mG trIwpYdk aHk vaomf xkad 'o bk&m;tqk;H trawmfrwnf/ uyfo;Hk yg;
a&mufav&monf/ ,if;okaYd om taMumif;ckepfyg;ukd ESv;Hk xm;awmfryl g
wumawmfrif;jrwf}}[k rdeMYf um;awmfrv
l suf wdp0D &dwaf qmufwnf&if; XmeokYd
<uawmfral vownf;/
ukd;um;csu
um;csuf/ / rif;&mZmBuD;pmwrf;/

acgif;pD;
ynm[dwpfa,muftodOmPfukd olrkduftrsm;jrifEdkifcJhonfr[kwf/
pdwEf v
S ;Hk rSmom rlvt&if;jzpfonf/ olawmfaumif;tusit
fh BuH tajymtqku
d dk
olru
dk Bf udKufNrJr,S/d ynm&S[
d k BudKufavonf/ olru
dk rf mS olru
dk t
f csif;csif;
BudKufnMD uavonf/ (&ckid rf if;&mZmBuD; xkwjf yefaomtrdeaYf wmfr)S
&cdkifom;BuD;pmay
pdw okcausmif; a&T&wk*P
k ylZmpmapmif
1363-ckEpS ?f 2001 ckEpS ?f 'DZifbmv

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

16

,Ofaus;rI-9

17

rif;&mZmBuD; trdefYawmfjyefwrf; trSwf(2)


toQiBfu;D

jyefwrf;(1)uk?d &cdik o
f [m,toif;(&efuek )f r*Zif;trSw(f 5)? (1999)
ckEpS x
f w
k w
f iG f azmfjycJNh yD;jzpfonf/ trSw(f 2)wGif omoemawmfa&;qkid &f m
csKH; jyxm;avonf/
b0&Sif omoemh'g,umrif;vnf;? ou &mZfaumZm (948)ck?
0gqkv
d qef;(5)&ufaeY? rif;aumif;rif;jrwfwYdk "rwm? rif;tmPm ynwfawmf
rlonfum;a&S;OD;pGm r[morwrif;u qufpOfvmaom rif; ;dk ous0Ho? cw ,
d
rif;rsK;d ? xkrd if;aumif;wkx
Yd ?H w&m;ojzihf tEG,rf ysuf qufumrif;yg;aeaom
trS L ;trwf ol a X;wk d Y o nf ? apmih f x d e f ; aomtavh N rJ j cif ; aMumif h ?
r[momvtrsKd;? aq; rEmef ,Mwm oku
d "f mwf aA'ifwu
Ydk dk roifravh?
jA[pm&DtusihfNrJvsuf? xkdrif;rsm;wkdYxH bdodufr*FvmjyKaomolwkdYrSm?
jA[PrsK;d ? tif; rEmef ,Mwm aA'if "mwf ude;f cef; oku
d pf m? jAL[muxm?
aq;orm;? oabFm? avSvsif? ajcusifuek o
f ,
G ?f a&mif;0,f? v,fvyk ?f
wHig? rkqkd;? yef;zJh? yef;xdrf? qifxdef;? jrif;xdef;? paomtrIwkdYukd
jyKusihMf uolwrYdk mS ok',
d rsKd;? xko
d t
Ykd rsKd;av;yg; ynwfavonf/
aemufaemifumv ok',
d trsK;d u qifyh mG ;jyefav ? NrKd U&Gmwnfaxmif
&Sv
d wfav&m? ESpu
f sdy&f pS f a,mufaomom;awmfwu
Ydk dk ajr? a&? ykid ;f jcm;
ay;awmfro
l nf/ om;ajr;qufumrsm;ojzihf jynfjcm;ay;awmfrjl yef avaomf?
wpf&mhwpfjynf? xD;vnf;wpf&mhwpfpif;? rif;ESiEf iS cf sn;f ? rif; ;dk trwfrsK;d rysu?f
xkrd if;rsm; wkid ;f jynfow
l Ydk tavhjyK&m? bmomtvku
d f r&rm (7)rsKd;? rGef
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

18

(3) rsKd;? oQrf; (23)rsKd;? ukvm; (56)rsKd;? w kyf (9)rsKd;? csif; (3)rsKd;wkdYukd
wpf&mhwpfyg; ac:qko
d rkwMf uonf/ vlewfjA[m (31)bkH twkr&Sad om
ormorK' bk&m;jrwfpmG w&m;awmf omoemawmf? bmomtavht,ltusifh
tu&m q&mrsm;ESijfh zpfMuavonf/
igwkrYd &rmrsKd;rSmvnf;? bk&m;ocif y&deAd mef,o
l nfaemuf (6)ESpw
f iG f
ab;awmfjzpfawmfrlaom pEol&d,rif; ewf&GmpHawmfrlvQif? om;awmf
ol&,
d m"dywd qufp;dk awmfro
l nf/ bk&m;jrwfpmG qkra wmf w&m;ukw
d nfaom
oHCmawmft&n0goD *kP
d ;f wpfoif;? qA*&d mG olwEYdk iS fh a&maESmaeaom
yGaJ usmif; tvZ&D [ef;wpfoif;? jcm;vsufppfaMumxm;cJo
h nf/
ol&d,m"dywdrif;u rif; kd;? trwf kd;rysuf (28)quf? bk&m;y&dedAmef
,lonfaemuf tESpf(982)wGif a0omvDjynf&Sif plVwO E&m;rif;onf
ab;awmfu&H mZmBuD; rif;pHawmfrcl ahJ om waumif;jynfoYdk csDwufawmfr&l m?
jynfawmforYdk a&muf vGeaf wmfral vaomf rif;vnf;r&S?d jynfol ;dI i,f&o
dS nfh
twGi;f csif;? NrdKvlrsKd;? jrwl? yJjzL? xkEd pS af ,muf 0dvyk E jyK (24)ESpf
rif;rlavonf/
tedZ*FvtrsKd;? tusihq
f ;dk oGr;f av&m? oljrwfo,
l w
k u
f rdk od? *gr0goD
yGaJ usmif; tvZ&D [ef;wku
Yd yPmvufaqmifay;vsu?f rif;tcs;D tajr muf
ukd cHMuavaomf omoemawmfu,
G f rif;tvZ?D trwftvZ?D &[ef;tvZ?D
jynfoltvZDrsm;Muavonf/ ynm&SdrSL;rwf? olaX;? t kd;trsKd;wkdYvnf;
plVwO E&m;rif;nDawmf oD&0d o
H ae&muHom? y#du &m;NrKd UokcYd sn;f vTaJ jymif;
aeMuavonf/ NrdKrif; yJjzLukd oD&d0Horif;om;awmf irif; iwkH vkyfBuH
(617)ukyd g,faom aumZm (412)wGif rif; ;dk rysuf(pr 0uf) xD;eef;pk;d aom
tcg? yk*NH rdKU om&rGerf if;u rvGepf m;&mZmausmfudk &Siaf ,mifjyK vTwv
f u
dk f
av&m a0omvDNrdKU (pr0ufNrdKU)wGif &Sifa,mif *gr0goDtvZDwkdYESihfaygif;
rSL;rku
d f rwfru
dk w
f u
Ydk dk yPmaMu;aiGay;vsu?f rif;em;oifph mG avQmufavvQi?f
rif;vnf;rSm; vkdufemojzihf omoemawmfa&; EGrf;e,f&Sdavonf/
irif; iwku
H rif; ;dk (6)qufjzpfaom pEol (pEoif)rif;vufxuf?
aumZm (540)ukdNzdK ESpfckrSwfom;Muonfumvwkdif? omoemawmfa&;
r&Si;f rvif;&So
d nfEiS fh rif;qufrysuf pEolaemuf (9)quf? rif;apm vufxuf
]]tpG,af cgacg rif;apmyk*?H qefvw }YH }[l yk*NH rdKUrSm oku
d x
f u
G q
f o
fdk nf/
a0omvDausmufavSum;NrdKU (yO mNrdKU)rif;apmukd ,MwmjyKcJ&h onf/ yk*NH rdKU
Munfp;dk rif;u ,MwmwwftvZD bm;wpfv;Hk &Siaf ,mifudk aumZm (335)ckwiG f
apvTwjf yef a&mufvmaomf rif;apmvnf; omoemawmfa&;ukd &Si;f vif;awmf
rlonf twGif;a0omvDNrdKU(yO m)NrdKU&Sd tvZD&[ef;wkdYESihf bm;wpfvkH;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

19

aygif;,SuNf yD;vQif rif;apmukd ,MwmjyKavvQif vGeaf wmfro


l nf/
rif;apmom;awmf rif;ukvm;xD;eef;wufawmfral omf bm;wpfv;Hk vnf;
yk*HokdYxGufajy;avonf/ a0omvDNrdKU (yO mNrdKU)wGif&Sdaom *gr0goD
tvZD&Sifa,mifwkdYukd tukefodrf; &onfh &[ef; (8500)wkdYukd r[mrked
bk&m;rSm(1500)vSLawmfro
l nf/ jruf&w
d ?f qifxed ;f ? jrif;xde;f ? tpkrmS (2000)?
0if;av;rsufESmrSm (2000)? v,fawmfvkyfvrkdif;rSm (3000) toD;oD;
jznhaf wmfrNl yD;rS t&n0goD oHCmawmft&Sijf rwfudk &Smapaomf upye'D
jrpfnm? Ow &oBu NrKd Ua[mif; awmifawmukrd v
DS suf wdp0D &dwf aqmufwnf
awmfro
l nfh rkeo
d "k rq&mawmfEiS fh oCFm(25)yg;omawGUav yifah c:NyD;vQif
NrdKUta&SUwm (2000)uGm rd*yAwawmifwiG f oDwif;ok;H awmfryl g rif;u
awmif;yefav&m oDwif;ok;H awmfro
l nf/
rSL;rwfwrYdk mS vnf; a&S;rif;vufxuf t ;dk trsK;d rSeo
f nfudk a&G;ppfawmfrl
ynmt&nftavQmuf ajr mufjr ifah wmfro
l nf/ rif;ESit
hf rwftusiw
fh al vaomf
jynfolvnf; ukd,fusihfw&m;xdef;Mu omoemawmf yGifhvif;? olckd;? "m;jy
ray:? r&S?d wkid ;f jynfom,monfjzpf rSL;aumif;rwfaumif;? jynhpf aHk omaMumihf
aumZm (374)ckwiG f yk*rH if;aemf&xm vma&mufavaomf? ESpjf ynfaxmif
ow 0g ryifryef;? taotysufr&Sdap&? bk&m;jrwfpGm w&mawmfESihf
avQmfnaD tmif avQmufav&m rif;vnf; omoemh'g,umrSef ESpv
f o
dk ifph mG ?
orD;awmf rif;xD;vkid jf zLukd aemf&xmrif;okaYd y;avvQif &efppfr&Sd ESpjf ynfaxmif
rdw0f ifMuavonf/
rif;ukvm;om;awmf rif;bDv;l aomfum; tvGeq
f ;dk oGr;f aysmf&iT o
f bif
avhvmvsifjyKjyef&m? trwfweYdk ef;ucs trwf"m;ykid Bf uD; aq;tkd eef;wuf
avonf/ rif;bDv;l om;? rif;&Jb,? om;rif;eefwEYdk pS af ,muf yk*NH rdKUokYd
xGuaf &Smifajy;avvQif rif;eefudk yk*rH if;tavmif;pnfol aumZm (472)ckwiG f
eef;wifvmonfEiS fh ysLrGe&f [ef;wkYd vma&mufaxG;,Suf a&maESmavaomf?
omoemawmfarS;&d *gr0goD tvZD&[ef;wkdY ay:xifjyefav&m ab;awmf
rif;eefu rif; ;dk rysuf (ckEpS q
f ufaom 'o&mZm)rif;vufxufwiG f wpfBudr?f
ppfaq; &Sif;vif;awmfrlcJh&avonf/ xkdYaemuf (18)quf tevkH;rif;
vufxufawmfta&mufwiG f wpfBudr?f omoemawmfa&;ukd ppfaq;&Si;f vif;
awmf rlcJh&jyefavonf/ (tevkHvufxuf? rif;oknrsm;cJh omoemawmf
oefY&Sif;cJh&jcif;jzpfav&monf/)
tevkrH if;om;awmf tavmrjzLu (5)quf? aumZm (644)ckwiG f
ab;awmfrif;xD;? oufawmfu;dk ESpEf iS hf xD;eef;pk;d awmfral vaomf? ta&SUoufrsK;d ?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

20

rif;vsiaf pmu &efpwifvm&m? uk,


d &f BH uD;trwf pnfo&l mZmoBuFeu
f dk csaD p
rif;vsiaf pmESifh rdz&k m;ok;H yg;? om;ok;H a,muf? orD;awmf? armif;r? oufvrl sK;d ?
wpfaomif;ausmaf c:,lco
hJ nf/ ouf&[ef; ESp&f mausmyf gvmonf/ &[ef;wkEYd iS fh
axG;,Su&f adS vaomf omoemh'g,umcHxu
dk af om rif;rSef omoemawmfudk
r Id;rEGrf;ap&? oD;oefYxm;awmfrlcJhonf/ om;awmf0&"r&mZmwkdif ta&mif
r ;dI 0&"r&mZmrif;om;awmf? e&rdwv
f S aumZm (774)wGif rif;jzpfaomtcg
rif;usirfh &Sd rSL;aumif; rwfaumif;wkYd avQmufaompum;ukd remr,l? jyKvk&d m
jyKaeavaomf? rif;vsifapmajr; rif;aqGu? rif;&JausmfpGmukd apvTwf
csaD &mufxu
dk zf suv
f Qi?f e&rdwv
f S taemufrsuEf mS Ekid if aH wmfuv
k m; (12)NrKd UokYd
xGuaf &Smifae&avonf/ avmif;MuufNrdKUukv
d nf; ysL? rGew
f Ydk ESpOf ;D om;
vk,lwkdufzsufvTrf;rkd;aeMuav&m? e&rdwfvSrif;u ukvm; (12)NrdKUukd
'dvdjynfrif; (ol&wefa*g&frif;)okdY vufaqmifay; ppfulawmif;avaomf?
'Dvrd if;(ol&wefrif;)u (791)ckwiG f &Jruftrsm;ESifh ab;awmfe&rdwv
f u
S dk
eef;wifonf/
(792)ckwiG f ajrmufO;D NrKd Uukw
d nf apmrGeBf uD; rif;trnfucdk aH wmfro
l nf/
rif; ;dk rysuf bk;d awmfow
H pJG m; rif;AmBuD; aumZm(878)ckwiG f xD;eef; wkid ;f jynf
pk;d awmfrrl S taemufjynfocYkd sDawmfrv
l sif 'DvrD if;ppfbufNydKif r&Edik af v&m?
ukvm;(12)NrdKUukdtyfonf/ jyefawmfrlcJh jynfawmfokdYa&mufaomf omoem
awmfa&;ukd ppfaq;&Si;f vif;awmfro
l nf/ *gr0goD? tvZ&D [ef;t& [HjzLonf
ouf? urf;&H? rGef (12000)&onf/ &Siaf ,mifwu
Ydk dk qifxed ;f ? jrif;xde;f ?
0if;av;rsufEmS ? v,fawmfvyk t
f pkrsm;rSm jznhaf wmfro
l nf/
ynm&Sdwpfa,muf todOmPfukd olrkduftrsm;jrifEdkifNrJr[kwf/
]]raemykA*Frm"rm}}bk&m;pum;awmfvm onftwkid ;f pdwEf v
S ;Hk rSmom rlv
t&if;jzpfonf/ olawmfaumif;tusit
fh BuH tajymtqku
d dk olru
dk Bf udKufNrx
J ;Hk
r&S/d ynm&So
d rl S BudKufavonf/ olru
dk rf mS vnf; olru
dk cf sif;csif; BudKufnD
avonf/ A*k;d (yJc;l )NrKd UokYd csw
D ufawmfrcl u
dk f jynfawmfrmS a&S;xk;H Oya'ysuEf iS fh
onf/ jyefawmfrrl S trdeaYf wmftmPmxm;awmfro
l nft
h wkid ;f Nidr;f 0yfMuav
onf/ *gr0goDyaJG usmif;&[ef;wku
Yd rif;csD;tajr mufucdk v
H adk Mumif; wpfO;D ESihf
wpfO;D NidKjiifaMumif;? vSL &aom yp nf;ukad &mif; Op mqnf;yl;aMumif;?
&GmolwEYdk iS fh a&maESm[if;cGuf urf;vSr;f aMumif;? &GmolOp mukd ttyftESH
vufcaH Mumif;rsm;ukd Mum;awmfr&l jyefonf/ Ekid if aH wmftwGi;f *gr0goD&mG ol
wkEYd iS fh a&maESmaeonf/ tvZ&D iS af ,mifwu
Ydk dk uk,
d &f BH uD; r[maZ,sodeu
f
odrf; vuf0JeH? vuf,meHwGif jcaoFh kyfxkd;? oif;ukd,f&H (ukd,f&Hoif;)rSm
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

21

jznh?f t&n0goD oCFmawmfjrwfwrYdk mS wdp0d &dwaf qmufwnfawmfrNl r/J Nird 0f yf


pGm oDwif;ok;H awmfrMl uap/
A*k;d NrKd Uu,lco
hJ nfph m? &S&d if;usr;f pmrsm;onf bk&m;pum;awmf ygVdwpfv;Hk
vsif wpfaxmifymG ;rsm; atmifusrf;jyKpkonfqdk ? tausmftapm tvk&d adS om
&Siq
f ;dk vlq;dk wkYd jyKvkypf mvnf;&So
d nf/ vufcyk yf iG Ehf iS u
fh wk;d twlxm;av&m?
vufcyk yf iG t
hf eHaY Mumifh uwk;d ysufouJo
h Ykd bk&m;ocif pum;awmf&if; 0denf;
ig;usr;f ? okwo
f ;Hk usr;f ? tbd"rmckEpS u
f sr;f ysupf ;D av&monf/ vkyw
f &m;rsm;ESifh
jyKvkyo
f nfusrf;pmwku
Yd dk uk,
d &f BH uD;F trwfr[maZ,sodeu
f ukepf ifatmif
odr;f "romrd q&mawmfEiS fh bwfemMunhf NI y;D vsif bk&m;ocif edAmef,al wmf
rlonfh aemuf(20)wGif ab;awmfo&l ,
d m"dywd rif;oef&Y iS ;f xm;awmfrcl o
hJ nf/
yPmrokwu
f sr;f txGut
f wkid ;f ? oD[Vdk u
f Re;f rSo;Hk Budr(f 'o&mZm? iESv;Hk ?
rif;xD;)ul;,lonf yPmrokw&f &dS if; yPmrokw?f rxl;rjcm; wpfow
H nf;
xGuo
f nf/ rPmrokwt
f xGuEf iS rfh nD uGv
J o
JG rQ o*Fg,emwif t0ifusrf;
r[kw?f aemufujdk yKvkyo
f nf usrf;pmrsm;jzpfonf/
0denf; ig;usrf;? okwfokH;usrf;? tbd"rmckESpfusrf;rsm;rSmvnf;
bk&m;ocifu rtyf[k ynwfawmfr&l if;&Sv
d su?f rSm;rdusL;vGerf ad omf tmygwf
ajzvsif ajyonf/ ,if;okyYd gonft
h &mrsm;onf [dELvlrsK;d wkrYd mS vnf; tjypf&&dS m
**Fga&csKd;vQif ajyonft,lEiS w
fh Ml uavonf/ bk&m;"rwm ESpcf eG ;f qkad wmf
rl&if;r[kw?f ykxZk OfwYdk jyKvkyo
f iG ;f xm;onfh pum;omjzpfonf/ yd#uwfawmf
ukdvnf; ukefpifatmifzwfemMunhf I bk&m;a[mawmfrl&if;pum;awmfESihf
qefYusifbuf ygorQukdEIwf rSDjirf;? bk&m;pum;awmfrl&if;ukd tu&m
oD;oefYxm;/
(v)/ wnfonfapwD yk w
f rk sm;ukd "romrd q&mawmfuydk ifh ? taeuZm
wifvadk Mumif; avQmufonfrmS -bk&m;jrwfpmG onf oHo&mwnf;[laom
0JMoCukd ul;ajrmufawmfrl op mav;yg;w&m;? wPSmwyf&maom
t0dZm arSmif? zk;H vTr;f aMumif;ukd tvif;jrifawmfrv
l Qif? ykey KeHwzef oHo&m
wnf;[laom tjrpfwPSmukd rjyK&NyD/ 0rf;ajrmufawmfrl taeuZm
wdoHom&Hpum;ukd a&S;OD;pGmqkdawmfrlonf/ kyfyGm;qif;wk apwDykxdk;rsm;rSm
taeuZmwif&ef bk&m;ocifa[mawmfr&l if; r[kwjf zpfonf/ apwDyx
k ;dk
yk yf mG ;qif;wkrsm;ukd taeuZmwifMuavonfrmS rSm;aomtodtjriftavh
jzpfavonf/
(v)/ tjyKtavhudk jrifawmfrcl o
hJ nfrmS tdr&f mteD;pyftMum;rsm;wGif
apwD ykxdk; kyfyGm;qif;wkrsm;ukd wnfvkyfNyD;vQif a&TaiGXmyemoGif;onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

22

,if;odkYoGif;xm;aom a&TaiGwkdYukdvkd wpfOD;olzsufNzdKwl;azmuf,lonf/


a&TaiGrsm;vnf; tqk;d taumif;aESmvsuf roefrY &Si;f rif;b@mwku
d af wmf
usu
D soaYdk &mufjyefonf/ rtyfravsm/f a&S;ab;avmif;awmf rif;rsm;vufxuf?
xk;H uko
d m trSew
f nfap/
'geukov
dk jf yK&mvnf; tausmt
f apmfuv
dk dk uREJ mG ;Muuf0ufow 0gwkYd
ukd owf pfNy;D vQif ay;vSLauR;arG;onfvnf; olawmfaumif;wkt
Yd avhr[kw/f
olrkduftavhtusihf? tukovrsm;atmif uRJEGm;Muuf0ufwkdYukd owf pf
ra&mif;r0,f rauR;rarG;apESihf/
a*gwrbk&m;tavmif;awmf yg&rDjznhaf Mumif; uxmpum;vmonfrmS ?
'Gef;p@m;trsKd; jzpfaomfvnf;? olawmfaumif;tavh 'kp kdufq,fyg;ukd
MuOfvsuf? &SmrSD;aomyp nf;ESihf 'geyg&rDukd jznhfawmfrlonf/ oDvrSm
aqmufwnfawmfrlaom ukd,f? EIwf? ESvkH;okH;yg;xdef;awmfrl tpOftwkdif;
NrJojzihf op mav;yg;w&m;ukd tvif;odawmfrv
l suf? oA w
k OmPfawmfudk
&awmfrl ok;H qJw
h pfbo
Hk m;wkYd txG#t
f xdyq
f &mjzpfawmfral om bk&m;ocif
onf ormynm&Sad om olwt
Ydk m; jyoqk;H r w&m;pnfBuD;wD;awmfro
l nf/
wjynfwNrdKU tpkd;&aom jynf&Sifrif;rlvnf; omoemh'g,um
r[m"r&mZmrif;wkdY "avh? jynfolwkdYukd tyg,fav;yg; rvm;ap&?
jyoqk;H rawmfrNl rjJ zpfonf jynfow
l u
Ydk v
dk nf; aumif;aomtavhtusiu
fh o
dk m
BudKufoifo
h nf/
um,uHo;Hk yg;? 0pDuaH v;yg;? raemuHo;Hk yg;wko
Yd nf oDvrmwdum?
ynm&St
d avhreS o
f nf/ ygPmwdygwm-olt
Y oufuo
dk wfjcif; t'dEm'ge-olOY p m
ukdckd;jcif;? umarokrdpmpm&m olYr,m;olYorD;wkdYukd zsufqD;orIjyKjcif;?
rkom0g'g-olawmfaumif; ynm&Su
d rdk od? olru
dk [
f l qkjd cif;? olwxl;aMu;aiG
tavsmfusatmif pOf;vJajymqkdjcif;? z ko0gpm-toa&t&Sufr&Sd? kefY&if;
Murf;wrf;? oGr;f aompum;ukq
d jdk cif;? ydoP
k 0gpm- tusK;d r&Syd ed ;f zsi;f ? aysm&f iT f
obif? avhvmrIuu
dk sijfh cif;? or y vmy0gpm-oa&mfa[m&rf;ajymqkw
d wfjcif;?
tbdZ m-rw&m;aom trIwu
Ydk Bdk uHjcif;? Asmyg' olwyg;ysupf ;D vQif 0rf;ajrmuf
jcif;? rdpm 'd|-d [kwrf eS af omw&m;ukrd od a&yl&ma&mif&rf;rSm;jcif;/ w&m;
q,fyg;ukMd uOfa&SmifrS ynm&So
d al wmfaumif;? okp u
dk rf eS o
f nf/ toufxufq;Hk
olawmf"avhudk NrJNrHMuap/
Ekid if aH wmftwGi;f aphEaYHS tmif? NrdKUpm;? &Gmpm;? acsmif;pm;wku
Yd dk qif/h
waeYwBudr/f armif;cwfw;D ap/ NrKd UawmfwiG v
f nf; wpfaeYwpfBudrf bwfemap
armif;cwf/ rdbwku
Yd om;orD;wwfatmif oGeo
f ifjyoqk;H rMuap/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

23

a&S;ab;awmf? bDawmf? bk;d awmf crnf;awmfweYdk nf;? trdeaYf wmfBuD;?


rif;tmPmxkwjf yef oem;awmfro
l nf/
uk;d um;usrf;
&ckid rf if;&mZmBuD;pmwrf; trsKd;om;pmMunhw
f u
dk /df bm;e'f 78/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

24

,Ofaus;rI-9

25

&ckdifzufurf;ajc armifawme,fajr
toQiBf u;D ? armifawmNrKd U

ewfjrpfurf;ajc ta&SUbufurf;ukd &ckdifbufurf;[kac:Muonf/


armifawmNrdKUc kdif e,fyifjzpfygonf/ ewfjrpftaemufbufurf;ajcukd
taemufbufurf;[
k ak c:Muonf/ ,cifuv
dk edk aD cwf tdEd,tpk;d &/ ,ck
b*Fvm;a'&S?f zavmif;csdw(f aumuf bmZm&f)tykid jf zpfavonf/
armifawmNrdKUe,fwiG f (1942)ckEpS x
f ?d &yf&mG aygif; (195)&Gm&Scd o
hJ nf/
ukvm;&Gmrsm;vnf; tMum;tMum;wGi&f cdS MhJ uonf/ &ckid &f yf&mG aygif;rSm(u) armifawmfNrdKUajrmufykdif;
(1) txufabmwlvm
(2) atmufabmwlvm
(3) tifwlvm
(4) umvm&Gm
(5) 'kdif;ykdif&Gm
(6) 'kd;ausmf&Gm
(7) ou ,fjyif&mG (,ck atmifoajy&Gm)
(8) *sdcsKdif;&Gm
(9) &Jabmuf&Gm
(10) &JabmfOD;&Gm
(11) a&Tcsrf;acsif&Gm
(12) twGif;aMumifeaz
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
(13)
(14)
(15)
(16)
(17)
(18)
(19)
(20)
(21)
(22)
(23)
(24)
(25)
(26)
(27)
(28)
(29)
(30)
(31)
(32)
(33)
(34)
(35)
(36)
(37)
(38)
(39)
(40)
(41)
(42)
(43)
(44)
(45)

a&TvS&Gm
xef;acsmif;
vrkefYukdif;
pHxGef;OD;&Gm
carmif;qdwf
xD;jzL&Gm
rD;ausmif;a*gif;
ig;&HUacsmif;
csD;'kd;&SD&Gm
jrausmf&Gm
apwDjyif
aMumifwkd;&Gm
ovlawmif
twGif;ovlawmif
'v&Gm
jyKpkaumif;&Gm
vkdifoDouf&Gm
opfwkH;em;&Gm
ukvm;ykef;tjyif
ukvm;ykef;twGif;
rIdif;p&D
zm;atmuf&Gm (azmifqdyf)
tjyifa&aemufig;om;
twGif;a&aemufig;om;
wref;om;&Gm
t*Fgb&Gm
&Dcsrf;acsmif;&Gm
a&T'kdif
wyfacsmif;
'k H ; k d & G m
omMoatmifb&Gm
umvma';Auf(niftif;)
oJeD
&cdkifom;BuD;pmay

26

,Ofaus;rI-9
(46)
(47)
(48)
(49)
(50)
(51)
(52)
(53)
(54)
(55)
(56)
(57)
(58)
(59)
(60)
(61)
(62)
(63)
(64)
(65)
(66)
(67)
(68)
(69)
(70)
(71)
(72)
(73)
(74)
(75)
(76)
(77)
(78)

qwf kd;us
avmif;ykwf
0ufusdef;
&D;'g;
wl&Gdef;([oFm&)
tif;acsmif;
vabmf
yef;wkdif&Gm
armifa&TZH&Gm
rdrif;omb&Gm
awmifykwf&Gm
a0vmazmifwkH;acsmif;
&J kyf&Gm
ausmufjyifvS
zufpef;acsmif;
*g&mjyif
uRJoayguf
0ufusdef;aoQ
pHum;yif&ihf
pkdifawmjyif
ijzLacsmif;
ausmufwef;
ewfacsmif;
NydKif;acsmif;
Muifazmf
uwkHuRef;
rif;BuD;&Gm (wlvmwlvD)
awmifNydK
atmifvSjzL&Gm
uGrf;oD;yif&ihf
oabFmvS
rD;wkduf
&Jatmifacsmif;
&cdkifom;BuD;pmay

27

,Ofaus;rI-9
(79)
(80)
(81)
(82)
(83)
(84)
(85)
(86)
(87)
(88)
(89)
(90)
(91)
(92)
(93)
(94)
(95)
(96)
(97)
(98)
(99)
(100)
(101)
(102)
(103)
(104)
(105)
(106)
(107)
(108)
(109)
(109)
(111)

eHYomawmif
uRef;awmif
a*:'l&
ausmfxGD;&Gm
a*:'l&oJ;acsmif;
qiftkd;
eysKd;acsmif;
uRef;ayguf
xef;acsmif;
jym;&Gm
ausmufacsmif;BuD;
ausmufacsmif;aoQ
ipHabmf
*efY'&H
txufjyL;r
atmufjyL;r
abmfvDpsD;
azmufusDawmif
j*pfacsmif;atmuf&Gm
j*pfacsmif;txuf&Gm
qifoDjyiftxuf&Gm
qifoDjyifatmuf&Gm
qifoDjyiftv,f&Gm
avmif;wkHapwDjyif
zefajrmif
ajymifypf
[efZm;r
ig;pm;MuL;
ig;cl&awmif&Gm
ig;cl&acsmif;0&Gm
a,mifAGD&Gm (NrdKUopf)
pr ,fyif&ifh
NcHjyif&Gm
&cdkifom;BuD;pmay

28

,Ofaus;rI-9
(112)
(113)
(114)
(115)
(116)
(117)
(118)
(119)
(120)
(121)
(122)
(123)
(124)
(125)
(126)
(127)
(128)
(129)
(130)
(131)
(132)
(133)
(134)
(135)
(136)
(137)
(138)
(139)
(140)
(141)
(142)
(143)
(144)

usm;acgifaxmif
&Drsufawmif
uy aumif;
armifvkHcavm
Muuf kd;jyif
ief;acsmif;
yGifhjzLacsmif;&GmBuD;
yGifhjzLacsmif;&GmaoQ
cspfpHb&Gm
zg;0yfacsmif;&Gm
eDylcH&Gm
armifESroJ;acsmif;
acsmif;ajcmuf
o&uftkyf
iwkd;&Gm (&GmaoQ)
yDa,&Gm
&G u f I d ; awmif
&Dcwfacsmif;
awmifzDvm
jyifjzLacsmif;
'uf&Gm
'kd;wef;ompnfukef;
ykPm;qdyf
&Gmopfau
uef;usifacsmif;
u,kacsmif;aoQ
r*FvmBuD;psD;&Gm
ou ,fjyif
0ypf&Gm
ausmufacsmif;&Gm
'g;BuD;pm;
uHjyif&Gm
ausmufjyifqdyf
&cdkifom;BuD;pmay

29

,Ofaus;rI-9
(145) ausmufavS*g;
(c) armifawmawmifykdif;
(146) yef;awmjyif
(147) pyfcsukef;
(148) armifOD;&Gm
(149) oJjzLuRef;
(150) rSif;usKd;acsmif;
(151) &DzkH;jyif
(152) tacgif;ayguf&Gm
(153) cGqkHjyif&Gm
(154) opfykwfacsmif;
(155) uif;acsmif;
(156) twGif;uif;acsmif;
(157) uefjyifompnf
(158) usD;uefjzL
(159) arSmf0if&Gm
(160) j*if;acsmif;
(161) vif;bm;ukef;
(162) udkif;BuD;
(163) aZmfrwwf
(164) tayguf0
(165) csD;Zm;&Gm
(166) vmvD&Gm
(167) pdefbef;&Gm
(168) wkH;acsmif;atmuf&Gm
(169) wkH;acsmif;txuf&Gm
(170) wmwD&Gm
(171) tkef;yif&ifh&Gm
(172) 'kd;wef;&Gm
(173) unifwef;
(174) tv,foHausmf&Gma[mif;
(175) tv,foHausmf&Gmopf
(176) Budefacsmif;
&cdkifom;BuD;pmay

30

,Ofaus;rI-9

31

(177) uefyl;&Gm
(178) OD;a'gif;
(179) ouFeuf
(180) wyfxkd;jyif
(181) ausmif;awmif
(182) jrif;vTwfacsmif;om;&Gm
(183) NrdKUacsmif;&Gm
(184) a&Smufukdif;&Gm
(185) ausmufyef;wl
(186) aZmfrwwf
(187) csD'kd;&SDb&Gm
(188) a&Tarmif&Gm
(189) twGif;jyif
(190) Budefwef;acsmif;
(191) tif;'ifBuD;
(192) tif;'if&Gm
(193) tif;'if&GmaoQ
(194) o0ifacsmif;
(195) ovl;acsmif;&GmwkdY jzpfMuonf/
xk&d mG rsm;wGif &ckid v
f ,fyidk o
f rl sm;&SMd uonf/ v,f,majrESifh vkyu
f idk f
toufarG;Muonf/ uk,
d t
hf yk pf Ek iS u
fh ,
dk pf aD ecJMh uonf/ v,fyidk &f iS f ajrykid &f iS rf sm;
ukd jyKpkaumif;[kac:Muonf/ &Gmwkid ;f &yfwidk ;f wGif ausmif;? uef? odr?f
ykx;dk apwDjynhpf v
Hk Quf jzLazG;aeMuonf/ 0guRw?f wefaqmifrek ;f ? oBueF v
f rsm;
wkw
Yd iG f qkid ;f oH? Ako
H w
H nHnEH iS fh q&muefawmhyrJG sm; jyKvkycf MhJ uygonf/
oufBuD;oltdk vli,fv&l ,
G w
f rYdk mS vnf; oDwif;aeYwidk ;f Oykoo
f v
D apmiho
f ;Hk
cJhMuonf/ vlBuD;oljrwfwkdY\ pum;rsm;ukdvnf; vkdufemMuNyD; tvGef
adk oMuavonf/ uk,
d &fh mG wGif q&muefawmhNy;D *kP
d ;f tvku
d v
f nf; wpf&mG ESifh
wpf&GmoGm; q&muefawmhyGJrsm; jyKvkyfcJhMuygonf/
xkad cwfwiG f &ckid v
f rl sKd;rsm;onf t&ufaopmrsm; aomufpm;onf[l
um; r&Sdoavmufyifqkd&ygrnf/ vifr,m;xdrf;jrm;ay;onfhtcg y|r
orD;arsmufom;? armifom;nDrorD; okrYd [kwf nDrtpfrom;ESifh armiforD;
ponfrsm;ukd a&G;cs,fcMhJ uonf/ 'kw,
d rsKd;aumif;aqGaumif;ukd a&G;cs,f
cJhMuonf/ wwd, ukd,fh&Gmom;csif;vnf; cspfBudKuf &&SdcJhMuavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

32

t&ufaomufpm;olqv
dk Qif &Gmol&mG om;rsm; EIwyf ifrqufMuacs/ tzuf
vkyMf ujcif;vnf; rjyKwwfMuacs/ rdrw
d iYdk ,fpOfuqkv
d Qif t&ufudk rjrifz;l
cJhbl;acs/ vlwkdif;vkdvkd v,fajr&Sd ukd,hfv,fajrukd,fvkyfpm;cJhMuonf/
v,f,mvkyif ef;rsm;? pyg;rsm;? qefrsm;? odr;f qnf;NyD;qkv
d Qif vlysKdrsm;onf
wpfESpfwpfBudrf "ed&nf(tkef;&nf)aomufpm; aysmf&TifcJhMuygonf/

"mwfawmforkid ;f
armifawmNrdKUe,fwGif "mwfawmftrsm;tjym; wnfxm;&SdcJhonf/
,ckawGU&S&d aom "mwfawmfrsm;rSm (16)qljzpfavonf/ usef"mwfawmfwrYdk mS
uG,af ysmufvsuf&adS eMuygonf/ taomurif;u ykaYd y;csuft& &cdidk b
f &k if
"n0wDrif; ol&,
d pu \vufxuf wnfxm;cJjh cif;jzpfavonf/

(1) 0ufused ;f "mwfawmf


bk&m;avmif; oE0&awmif 0ufrif;jzpfcJhbl;onf/ bk&m;&Sif\
rsuf kd;awmf"mwf udef;0wfavonf/

(2) zm;0yfacsmif;"mwfawmf
bk&m;avmif; omvrd*awmif zm;rif;jzpfcb
hJ ;l onf/ bk&m;&Si\
f
rsuf kd;awmf"mwf udef;0wfavonf/

(3) oJ;awmf"mwf
oJ;acsmif;armifErS ? oEodEawmif pyg;BuD;a>rjzpfcb
hJ ;l onf/

(4) rdwaf wmf"mwf


ykPm;qdyf pydwpf v
l awmif ykPm;jzpfcb
h J ;l onf/

(5) rsuf ;dk awmf"mwf


armifawmNrdKUok;H rkid ?f omvawmif a&Taus;rif;jzpfcb
hJ ;l onf/

(6) yg;kyaf wmf"mwf? ckrd if;"mwf


eEmawmif ckrd if;jzpfcb
hJ ;l onf/

(7) rsupf ad wmf"mwf


rusnf;acsmif;? &Dz;Hk jyif? omvrd*awmif aA'ifwwfyP
k m; jzpfchJ
bl;onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

33

(8) ovk;H awmf"mwf


uif;acsmif;qifrusyf? eEawmif &Sm;rif;jzpfcb
hJ ;l onf/

(9) OD;qufawmf"mwf
o&Duek af bmif? om&0Pawmif ykPm;jzpfcb
h J ;l onf/

(10) vuf0v
J uf;Hk awmf"mwf
usD;uef;jzLj*if;acsmif;? arCplvawmif aus;jzLrif;jzpfcb
hJ ;l onf/

(11) rsu&f pfawmf"mwf


arSm0f if&mG ? eErd*awmif a&TusD;om;jzpfcb
hJ ;l onf/

(12) ESmacgif;wk"d mwf


em;arG;awmf"mwf? r@om&awmif? a&TusD;om;jzpfcb
hJ ;l onf/

(13) wifzidk af wmf"mwf


Oa'gif;"mwf? umuarCplVawmif? a&Tyef;xdro
f m;jzpfcb
hJ ;l onf/

(14) eHawmf"mwf
Oa'gif;"mwfteD;? pdEom&arCawmif? 0Hrif;jzpfcb
hJ ;l onf/

(15) uke;f k;d awmf"mwf? ausmufyef;wl"mwf


oEm0&awmif tk;d xde;f onfom; jzpfcb
hJ ;l onf/

(16) oJawmf"mwf
ausmufyef;wlteD;? *Em0&awmif pyg;BuD;a>rjzpfcb
hJ ;l onf/
xk"d mwfawmfrsm;tjyif armifawmNrdKU? NrdKUrbke;f awmfBuD;ausmif;wGif
r[musef kyfyGm;awmf wpfql&Sdaeonf/ NrdKUOD;ausmif;wGifvnf; wyifwkdif
eef;OD;bk&m;wpfql uk;d uG,v
f Quf&adS vonf/ ig;cl&awmif ausmif;wGiv
f nf;
bk&m;qif;wkawmf trsm;tjym;&Scd o
hJ nf/ 1942-ckEpS f ppfab;tE&m,faMumifh
ysufp;D oGm;cJ&h avonf/ okaYd omfvnf; a&uefxw
hJ iG f csxm;usef&pfcMhJ uaom
a0omvDacwf qif;wkawmf(rif;0wfb&k m;)/ ajcawmfEpS b
f uf? b0g;awmf
pufvuPmukd azmfjyxm;aom pufvuPmjy qif;wkawmfwu
Ydk dk zl;awGUMu&
ao;onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

34

"mwfawmfrsm;wGif awmifajrmufwcH eG f ESpcf pk v


D iT x
hf x
l m;Muygonf/
ESppf OfEpS w
f idk ;f yGrJ sm;usif;ycJMh uygonf/ xk"d mwfawmfrsm;teuf 0ufusde;f
"mwf a wmf E S i h f zm;0yf a csmif ; "mwf a wmf E S p f q l w k d Y o nf ES p f p Of E S p f w k d i f ;
uGejYf rL;Muonf/ xk"d mwfawmf (2)qlonf tvGepf nfum;Muygonf/ t*Fvyd -f
*syef 'kwd,urmppfrjzpfrSD (1942)ckESpf (aumZm-1304 ckESpfxd)
0ufusde;f "mwfawmfudk 0ufusde;f &Gmae olBuD; OD;atmifxeG ;f ausmf OD;aqmif
NyD;vQif &yfo&l yfom;rsm;ESifh usif;ycJMh uonf/
zm;0yfacsmif;"mwfawmfudk armifErS &Gmae OD;armifEEk iS fh oJ;acsmif;&Gmae
olBuD;OD;oHcw
J Ydk OD;aqmifNy;D vQif &yfo&l yfom;rsm; usi;f ycJMh uonf/ "mwfawmf
yGrJ sm;wGif &ckid f ;dk &m[efy?JG okid ;f yG?J ajr0kid ;f ZmwfyrJG sm;wkEYd iS fh aysmf&iT cf MhJ uonf/
"mwfawmfukdzl;arQmf&efvmMuolrsm;ukd aumuf if;xrif; oumvl;vQuf?
ojyKoD;cefY wcJpv
D LS 'gef;cJMh uavonf/ xk"d mwfawmfrsm;ukd (1942)ckEpS ?f
{NyDv(30)&uf? aumZmoMuZf (1304)ckESpf? uqkefvqkwf (2)&uf?
Mumoyaw;aeY? ukvm;&ckid t
f "du P
k ;f jzpfymG ;jcif;cHc&hJ pOfu ukvm;rlqvif
wkdY\vufcsufjzifh zsufqD;cHcJh& ? tm;vkH;ysufqD;oGm;cJh&avonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

35

&ckdifkd;&m0wKrSwfwrf;
ewfjrpf-pef;atmif

&ckid f ;dk &m0w KwdpmG a0omvDacwfuyif xif&mS ;ajr mufpm;jcif;cHc&a&/


'@ma'0Drif;orD;u eef;awmfrSm ajymjyca&twGufeefY '@m&D0w KvkdY
ac:vmuwfawqkda&/ &ckdifbk&ifacwftqufqufu avQmufxkH;wdrSm
ykjH youfot
D edeef efY ;dk &m0w Kwdudk xkwaf qmifu;dk um;cuwfaw/ vuFm?
omjcif; ykpH w
H ed efY &D;zGUJ cuwfpmG ukd avhw&dG a&/ /
ajrmufOD;aESmif;acwfeefY ukdvkdeDacwfOD;rSm &ckdif kd;&m0w Kwdukd
q&mapmvSO;D ? q&marmifa,mufau? q&momatmif? q&matmifxeG ;f vS?
wef;ck;d q&mxGe;f ? q&mOD;atmifxeG ;f pa& omjcif;vuFmq&mwdu &D;zGUJ
cuwfaw/ oHcsyfykHpHeefY&D;yem avmif;NydKifyGJ? bkef;BuD;ysHyGJ? &xm;qGJyGJ kdUrSm
qkdavh[dca&/
OD;pHa&Tbk(pHa&Tzl;)eefY tjcm;&ckdifacwfynmwwfwduavh t*Fvdyf
bmompum;eef&Y ;D yem tjcm;vlrsKd;wdeefY rdwq
f ufy;D cuwfaw/ OD;pHa&Tbk
&D;ca& &ckid f ;dk &m0w Kwdudk jrefrmEkid if o
H ak woetoif;*sme,f (1921? 1922?
1923) kdUrSm wGd&a&/
vGwfvyf&D;acwfrSm &ckdifhwefaqmif? "n0wD pa&r*Zif; kdUrSm pdaoQ
wG&Yd a&/ (1958) u p yem ppfawGNrdKUrSmxkwaf w "npmapmif? wufaeopf
pmapmif? acwfa&SUaqmifpmapmif? &ckid jf ynfopYl mapmif Udk rSm &ckid af jym[eftwkid ;f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

36

&D;om;azmfxkwfcuwfaw/
toQipf u Ed (&ckid jf ynf)pGm (1957)uyif &ckid f ;dk &m0w Kwdupdk ak qmif;yem
(1969)txd pkpak ygif;(159)yk'&f [dca&/ (1960)rSm tacsm&D;yem &ckid &f mZ0ifeefY
pmyDavhvmazmfxw
k &f ;D toif;(&efuek Nf rdKU) yg;wkYd (2-5-1961)rSm yD;tyfca&/
,if;txJu &ckid f ;dk &m0w KwcsKUd ukd ,if;toif;wm0ef[d yk*Kd vfwpfO;D jzpfaw
OD;odef;vGif (rmefatmifyD,)u aiGwm&Dr*Zif;rSmazmfjyzl;a&/ xyfyem
&ckid o
f mpGavpmtkyrf mS azmfjyca&/ ,if;toif;yg;u wnf;jzwfyem &ckid f
vuf&;DG pif0w KykjH yifrsm; pmtkyx
f w
k 0f cD a&/ aemufxyfy'k f (23)yk'u
f adk vh
&ckdifykHjyifqef;rsm;qkda& emrnfeefYxkwf0Dca&/
toQipf u Ed (&ckid jf ynf)\ tultnDeefY vlxOk ;D vSu &ckid af us;vufyjHk yif
rsm; pkpak ygif;av;wGu
J x
dk w
k 0f cD a&/ ,if;txJrmS ;dk &m0w K (37)yk'yf g[da&/
vlxo
k wif;pmrSmavh &ckid f ;dk &m0w K (9)yk'yf gca&/ olyY g;rSmxyfNyD;xm;a&
&ckdif kd;&m0w K (15)yk'f kdUuawmhcg oloDqkH;vm;ca&twGufeefY pmtkyfpmyD
jzpfrvmc/
EdkifiHawmftpkd;& vlrsKd;pk,kdifaus;rIXmeuavh &ckdif0w KykHjyifrsm;
pmtkyx
f w
k 0f cD a& pkpak ygif; (19)yk'yf gca&/ toQipf u Ed uyif pkaqmif;yD;cjcif;
jzpfaw/
&SmzGpD pk nf;ca& &ckid f ;dk &m 0w Kpkpak ygif; (159)yk'rf mS toQifpud E
(&ckid jf ynf) uk,
d w
f idk x
f w
k pf mtkyf ESpt
f yk yf g yk'af &(43)? tjcm;okYd ulnrD yI 'k af &
(80)[dca&/ usepf mG wduavh &Smr&/ aysmufysuv
f m;pGmwd[ad &/ a,auavh
rSwrf o
d avmuf xyf&;D yem &ckid jf ynfciG yf jHk yifeefY &ckid w
f cH eG yf jHk yifqydk em pmtkyf
ESpftkyf xkwf0Djzpfca&/
(&ckdifompGmav pmtkyfrSmyga& &ckdif kd;&m0w KwdeefY OD;0&&HoDpkyD;a&
&ckid f ;dk &m 0w Kwdaygif;yem &cdidk yf jHk yifausmfrsm; qkad &pmtkyx
f u
G cf a&/)
&ckdif kd;&m0w KwdeefY ywfouforQ avhvmpkaqmif;xm;a& &nf Tef;
pm&if; atmufrmS azmfjyvku
d yf ga&/
&nfeT ;f
1/ &ckdifaus;vufykHjyifrsm;(y-'k-w-p)
vlxOk ;D vS
2/ &ckid f ;dk &mykjH yif0w Krsm;
(&ckid w
f efaqmifr*Zif;trSwf 11? 1962^63)

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

37

ewfjrpfpef;atmif
3/ &ckid 0f w KykjH yifrsm; (1965)?
OD;rif;Ekdif(wkdif;&if;om;,Ofaus;rIt&m&Sd)
4/ &ckid v
f ufa&G;pif 0w KykjH yifrsm; (1968)
okawoD OD;pu Ed
5/ &ckdifykHjyifqef;rsm; (1967)
okawoD OD;pu Ed
6/ &ckid yf jHk yifausmfrsm; (1969)
OD;0&&HoD
7/ &ckdifykHjyifESihf aw;uAsmvkH;yrf;&rI (&ckdifr*Zif;trSwf4? 1977)
ewfjrpfpef;atmif
8/ &ckid 0f w KykjH yifrsm;(&ckid jf ynfe,fpmapmif trSwf 14? 1979)
xGe;f a&Tcidk f (ppfawGaumvdy)f
9/ &ckid yf jHk yifrsm; ('Gg&m0wDr*Zif; trSw-f 1? 1979)
10/ &ckid yf jHk yifrsm; (&ckid ,
f Ofaus;rIr*Zif; trSw-f 1? 1987)
11/ &ckid yf jHk yifrsm; (ppfawGaumvdyEf pS v
f nfr*Zif; 1987)
12/ &ckdifjynfcGif ykHjyifrsm; (1992?)
toQipf u Ed (&ckid jf ynf)
13/ &ckdifwHcGef ykHjyifrsm; (1995)
toQipf ud E (&ckid jf ynf)
14/ &ckdif kd;&mokcrdef ykHjyifrsm; (trSwf-1)
OD;OmP0Ho? jrpfrcpmay? 112? 33-vrf;? &efuek f
rSwfcsuf/ 1987 'DZifbm 21-23 rSm usi;f yca& pmayAdrmef ;dk &mykjH yif
pmaypmwrf;zwfyu
JG dk &nf&,
G yf em &D;xm;pGmukd xyfyemjznhpf u
G w
f ifjypGm
jzpfyga&/
ewfjrpf-pef;atmif
&ck d i f k d ; rr* Z if ; (2)? 1998-ek d 0 if b mv

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

38

,Ofaus;rI-9

39

ab;&eftaygif;uif;Nidrf; csrf;omtaygif; canmif;aom

pufBuD;okH;q,Ufckepfyg; rEmefawmfBuD;
(aAm"dyud,w&m;okH;q,fhckepfyg;ukd&nfonf?
tdyf&m0if? tdyf&mx &Gwq
f ydk gav)
b'Erek "d Z(r[mynmausmf)&SmazGwifjyonf
bk&m;ay:ausmif;a[mif;? ajrmufO;D NrdKU/ 29-4-1995/
1/ ]aMomifearm b*0g} wpf&m&Spu
f u
G f Ak'p uf
2/ "ruE m awmftaygif;? &Spaf omif;av;axmif ukeaf tmifEv
HS Quf
prpuf
3/ &Spjf zm zkv
d rf *f? yap uAk'g &[Empuf
4/ jrifrh &dk af wmifxuf? jrifah cgifBuD;vQuf rdzpuf
5/ *kPaf us;Zl;wkYd txl;aeYn ynm&onf q&mpuf
6/ e*g;rif;\ vufeuftmcHwiG ;f u 0if;0if;awmufvQuf e*g;puf
7/ awmif[ek jYf yif;pGm rkew
f idk ;f ygonf awZm[kev
f Quf uVKefpuf
8/ tmVm0u bDv;l vufeuf bGUJ jzLykq;dk puf
9/ auo&mjcaoFrh if;\ vufeufawmok;H axmifudk tkyaf qmifp;dk
vQuf a[mufojH yif;onf toHpuf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/

40

vlAv
dk \
f vufeuf ajymif;vJjr m;'g;oHvQuf tajrmufaoewfpuf
ya'o&mZfrif;\vufeuf odaEmpuf
{u&mZfrif;\vufeuf &wemqifjzLpuf
pMum0aw;rif;\vufeuf rPdaZmw&puf
rEwrf if;\vufeuf odMum;ok;H usdyo
f ;Hk a,mufpuf
tmcHwiG ;f 0if;0if;awmufvQuf odMum;puf
jA[mrif;\vufeuf uk,
d af &mifpuf
yZmywdrif;\vufeuf e*g;ywfausmhuiG ;f puf
yl&edS jf yif;pGm ol&,
d maerif;\vufeuf oHa&mifpuf
wpfurmok;H uRef;tvk;H ukd rku
d af rSmifuif;atmif tvif;aqmif
onfh pEmrif;\vufeufjrifa&mifpuf
20/ vlwumukd tmPmpk;d vQuf &mZmpuf
21/ a[0Emukd tcsmpkd;vQuf kupuf
22/ bkrpkd;vufeuf ivsifpuf
23/ yx0DajrBuD;\vufeuf okE&Dq&H pD uf
24/ ESpo
f ed ;f av;aomif; txk&adS om yx0DajrBuD;puf
25/ yp Kewfrif;\vufeuf cHwGif;aygufqdef t[defjyif;vQuf
avmifrD;puf
26/ aZmf*eDvufeuf NidK;onfrmefewfpuf
27/ ZD0uvufeuf qD;0g;rE&m;puf
28/ yka&m[dwv
f ufeuf aA'if[o
l nf jA[Ppuf
29/ orP(&[ef;)vufeuf oDvoDwif;apmiho
f nfpuf
30/ a&w kd;ukd tpkd;&vQuf rPdarcvm r[mewfrif;BuD;puf
31/ wpfaxmifih g;&m? udavomukd tmPmpk;d vQuf? avmbpuf
32/ &efrmefonf;pGm jyif;xef&monf a'gopuf
33/ rku
d af rSmifonf;pGm t0dZmukd wPSmrk;d vQuf arm[puf
34/ ,rlemonf **Fgvufeuf wHy;dk puf
35/ e0'wfw ;dk ? tkid rf sK;d ckepfjzm rkO vdEm tcsmpk;d vsuf bkEH iS afh eonfh
kupkd;puf
36/ ow &befY ,k*efxdyfcsm tmPmpkd;vQuf pwkr[m&mZf
ewfrif;BuD;puf
37/ tmumovufeuf avoif;xke;f puf
pufBu?D;pufi,ftjym; okH;q,fhckESpfyg;&GwfoHMum;u ab;rsm;npf k?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

41

raumif;rIonf rjyKa0;pGm Munfa&SmifcGg atmifapwwfonf jrwfq&m


ynmwnf ; / aMomif ; bk e f ; wef c k d ; wk d Y wuf w k d ; jynh f y G m ;rsm;apownf ; /
aMomif*k kaw? *k kaw q&may;onfh aus;Zl;ynm bkef;tmPmaMumihf
tyg,fav;&yf? Oyg'fab;'Pf &efrmefcyfodrf;? tukefNidrf; rxdryg;
oGm;vmtdypf ufaevQuf xkid &f m ajcrSmcvkwf opfiw
k q
f ;l ajimifh arSmifo
h nfh
pke;f rSif ae0ifaexGuf rSiw
f uf wap awmaeNyw
D m iSu,
f w
k rf m'&m aZmf*eD
ab;'Pf &efrmeftaygif;wko
Yd nf qdEEK qdEEK tjcef;jcef;usK;d apukeo
f wnf;/
aMomif 'la& 'la& a0;pGm cGgapukeo
f wnf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

42

,Ofaus;rI-9

43

pmqkdESpfOD;ukd avhvmjcif;
ewfjrpf-pef;atmif

a&S;acwf&ckid af w;uAsmrsm;wGif txl;ojzihf eef;wGi;f pmqkrd sm;\vuf&m?


uAsmrsm;om u@wpf&yftaejzihf orkid ;f rSww
f rf;&Scd MhJ uavonf/ omref
tnMwpmqkd vuf&mrsm;um; rnfrQt"dy g,fjynh0f NyD; jynfou
l ,
dk pf m;jyK
uAsmrsm;jzpfapumrl? okaYd omfuAsmxJwiG f yg0ifEikd jf cif;r&Syd J rsuEf mS i,fb0ESifh
om &SdaeMu&ygonf/ eef;wGif;pmqkdwkdYtaejzifh rdrdwkdYb0a&;twGuf
bk&iftBudKuf? rdz&k m;tBudKuf? NrdKUpm;e,fpm;wkt
Yd BudKuf ponfwu
Ydk dk a&;zGYJ
oDae&ojzifh xko
d w
l Ydk uk,
d pf m;jyKaw;uAsmrsm;uko
d m OD;pm;ay;pDu;Hk a&;om;
cJMh u&avonf/
tnMwpmqkw
d t
Ydk aejzihf rdrw
d &Ydk mxl;&mcHwnf;[laom b0usKd;vnf;
rarQmf? cHpm;&efvnf;r&So
d jzihf rdrw
d cYdk pH m;csufb0a&; jyomemrsm;ukd rnfol
tBudKufrsuEf mS ukrd S axmufxm;p&mrvkb
d J ajymifajrmufpmG rdrw
d Ydk pdwBf udKuf
a&;cJhMuavonf/
tnMwpmqkdvuf&mrsm;um; jyefYBuJvsuf trsm;yif&SdaeMuay\/
xkdokdYvuf&mrsm;teuf ,ck ausmif;okH;jy|mef;xm;aom aw;uAsmrS
uAsmpmykd'fwkdYjzihf oabmt,ltq uGmjcm;csufvnf; &SdaeMuonf/
xkad w;uAsm\ aw;oGm;ESit
fh "dy g,f? aw;oabm,lqcsufrsm;ukd avhvm
okH;oyfwifjyvkdygonf/ tnMwpmqkd\vuf&mjzpfaom armifawmfwrf;
tvGr;f ajyuAsmukd avhvmMunhrf Md uapvkyd g\/
xkad w;uAsmtcsKUd u armifr,fwYdk cspv
f ufaqmifaw;[k ,lqa&;om;
cJMh uygonf/ aw;oabmonf wpfaxmifih g;&m udavompdwaf &m>yrf;aom
armifr,fcspfoabmavmh/ okdYwnf;r[kwf ig;&mESpfq,f &SpfoG,faom
ork',arw ma&,mOf aw;avmqko
d nfudk qef;ppfoEd ikd Mf uap&ef apwemjzihf
wifjy&jcif; avhvm Ijrifjcif;yifjzpfyg\/
&ckid af w;wpfy'dk \
f aw;oabmukd qef;ppfrnfqydk gu OD;pGm&ckid "f avh
xk;H pH? ajymqkad c:a0:rIEiS fh &ckid af us;vufawm&Gmobm0ukt
d ajccHNy;D qef;ppf&ef
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

44

vkad yonf/
aw;oabmESihfywfouf wpfcsKdUaomyk*dKvfwkdY\ t,ltqukd
rSm;onf[l twkduftcHacsyvkdaomoabmjzihf a&;om;&jcif;vnf;
r[kwfay/ okdYESifhxkdyk*dKvfwkdYtaejzifhvnf; rdrdwkdYoabmESihf IdEIdif;NyD;
qufpyfawG;q,lMu&ef wifjyvkdufjcif;yifwnf;/ uREkfyftaejzihfvnf;
odaYk omoabm oufa&mufap&rnf[k twdtusa&;om;jcif;r[kw/f
uREkyf \
f t,ltqrSm od&Yk o
dS nf qkad omoabmjziho
f m a&;om;xm;jcif;
jzpfyg avhvmaomyk*dKvfwkdYtaejzihfom awG;qqef;ppf&ef vkdtyfygonf/

armifawmfwrf;-tvGr;f ajy
tyGifha,jzLjym? t ma,aumif;jcif;
,mawmifxufrmS ? 0g*Gr;f cif;av/
0g*Grf;yGifhrkH? zl;yGifhpkH?
qGwfwkHar kdU? Akdif;iifzkdY/
Akid ;f 0if0h gjcnf? vuf&ufxnf?
ararmif kdUrSm? 0wf&rnfav/
0gjcnf';l ,m;? tom;nuf/
tuGurf qef;? armifawmfwrf;?
tvGr;f vnf;ajy? ac:Muwfaw?
&ufwnfaraysmh? vufpacsm?
ESrvuf&m? armif0wfvm?
tbmBuD;om;? vSa&um;?
<ua&ya&? omxGe;f a0?
tar kdUrSm? rsufig;oG,fav-rsufig;oG,f/

aw;oGm;t"dyg ,f
,mawmifxuf 0g*Grf;cif; jzLjyma&miftyGifhESihf t maumif;aom
0g*Grf;yGifhikHrsm;onf zl;yGifh pkHaeMuavNyD;/ r,f kdUwawG Akdif;iifzkdY oGm;qGwf
zl;Muygpk?Yd Akid ;f 0grsm;ukd vuf&ufxnfvyk &f eftwGu?f 0gjcnfjzpfatmif Akid ;f iifNy;D
armif Udk twGu0f wfqif&ef tom;nufanmacsmarmaom jcnfxnfyq
k ;dk acsm
rsm;ukd &ufvyk Mf uygonf/ armif0wfqif&ef tom;nufanm acsmarmaom
jcnfxnfykqkd;rsm;ukd &ufvkyfMuygonf/ armif0wf&ef ESr&ufvkyfaom
vkcH snrf mS tuGurf qef;aom armifawmfwrf;tvGr;f ajy[kac:Muaom vkcH snf
qifjzpfaomfvnf; ESr\vuf&monfaumif;ojzihf aysmhaysmif;nufacsmae
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

45

avonf/ ESrvuf&m 'l;,m;(ykqdk;)ukd 0wfvmaom armifawmfpyfol


bBuD;om; vSygaywum;? omxGe;f a0rSm xkv
d cHk sn0f wfcg <u<u&G&v
G aS eojzihf
rdcifjzpfou
l olo
Y m;ukMd unhcf g olo
Y m;acsmarmaMumif;ukd ausmufrsu&f wem
ig;yg; cs,fv,
S x
f m;onfE,
S f ykEH idI ;f vQuf 0rf;ajrmufpmG yDwjd zpfaeygonf/
(omxGe;f a0\rsufppd aom a`Eig;oG,f vSywifw
h ,f cI sifb,
G &f adS ejcif;
ukdjzihf& MunfEl;rdavonf[kvnf; qkdEkdifay\/)

aw;oabm,lqcsuf
txufygaw;ukd armifawmfwrf;tvGrf;ajyqkdaom trnfaMumifh?
wpfcsKdUtaejzihf cspfvufaqmifwpfy'k [
f k oabmoufa&mufapcJyh gonf/
okaYd omf aw;oabmt,ltqukd aphppHk mG qef;ppfMuygpk/Yd
uAsm\trnfukd armifawmfwrf;tvGrf;ajy[laomtrnfjzihf
a&;om;xm;jcif;rSm t"dutm;jzihf armifawmfukdwrf; cspfESru? olYcspfol
armifawmftwGuf? vkHcsnfykqkd;&ufvkyfjcif;[k rSwfxifaeMuygonf/
armifawmfwrf;tvGr;f ajytrnf&adS om a&S;&ckid v
f cHk snfqifwpfc\
k trnfudk
tajccHNyD;a&;om;xm;jcif;jzpfavonf/ &ckid v
f cHk snftrnfrsm;rSm a&S;acwfu
qkyd gu oabmufjyuf? pdew
f pfyiG ?hf b,fvrd n
f mvdr?f aA'guef? rif;wkid yf if?
barmfrsufEmS ? pdev
f ufpyG ?f a'gif;NrD; ponfwjYdk zpfygonf/
xkad emuf ,ckacwfEiS t
fh nD &xm;yef;,Of? BudK;BuD;csdw?f vufx;dk yef;?
ykvaJ yguf? rm,maxmifacsmuf? armifcsprf ,fcspf ponfv
h cHk snt
f rnfrsm;vnf;
rnfwGif&SdaeMuNyD;jzpfacsonf/ xkdxkdtqifhrsm;ray:rSDuyif? wpfacwfu
armifawmfwrf; tvGraf jy[laom vkcH snq
f ifwpfrsK;d acwfpm;cJ[
h ef&ydS gonf/
xkv
d cHk snfrmS olru armifawmfuw
dk rf;NyD; tvGr;f ajy&ufvyk cf jhJ cif;r[kw?f
armifjzpfot
l wGuf tqiftuGurf qef;aom ]]armifawmfwrf; tvGr;f ajy}}
qkdaom kd; kd;vkHcsnfqifukd &ufvkyfjcif;jzpfonf/
xkaYd emuf tbmBuD;om;qko
d nfrmS taz\tpfuo
dk m;ukd qkv
d ydk gonf/
&ckid af qGqufrsKd;qufx;Hk wrf;pOfvmt& nDtpfu?dk nDtpfr armifErS t&if;
awmfpyfonf[l ,lqMuygonf/ armifom;ESrorD;? ESrom;armif orD;
ponfwu
Ydk o
dk m? orD;arsmuf om;awmfpyfonf[k vufqufay;pm;aom
"avhx;Hk pH&ydS gonf/ nDtpfr? nDtpfu?dk om;orD;wku
Yd dk rnfonft
h cgrS
vufqufay;pm;jcif;r&So
d vk?d xko
d m;orD;wku
Yd vnf; (xko
d w
l t
Ydk m; armifErS
t&if ; vk d oabmxm;cif r if M uygonf / ok d Y E S i f h o l r onf bBuD ; om;
(tb\tpfuo
dk m;) armifawmfpyfot
l wGuf tqifqef;opfxiG f r&ufb?J
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

46

armifawmfwrf; tvGraf jytrnf&dS ;dk ;dk vkcH snfqifudk &ufvyk jf cif;jzpfygonf/


rSwfcsu
suf/ / ausmufpmwGif tOfr[ka&;xk;H awGU&onf/ ,ck at;r[k
toHxu
G q
f &dk ydS gonf/
a&S;&ckid w
f w
Ydk iG f wpfpw
Hk pfa,muf vSvyS y<u<u&G&G 0wfqifvmygu
cifrifolwkdif;uyif? aumif;aumif; vS,ifh(odyfvSay&JU) aumif;aumif;
vSa&um; (odyv
f yS gvm;)[k uspD ,fac:a0:avh&MdS uonf/ ,ckvnf; ESrjzpfol
u <u<u&G&0G wfvmaom armifjzpfot
l m; tbBuD;om; aumif;aumif;
vSa&um;[k usDp,fajymqkdonfukd o kyfazmfxm;jcif;yifjzpfygonf/
xkdYaemuf tnMwpmqkd&Siftaejzihf tu,f om udavoma&m>yrf;
aom tcspo
f abmukad qmifvydk gu okrYd [kwf armifcsprf ,fcspf cspv
f ufaqmif
aw;oabmESipfh aD &;ygu r,fjzpfol ol\vuf&m vkcH snaf csmukd 0wfqifvm
aom uk,
d chf spfoal rmiftm;MunhNf yD; auseyfEpS o
f rd rhf I cspfpw
d o
f abm ay:vGif
aprnfh pmom;um&efwkdYESihf tenf;tusOf;cspfo kyfukd ay:vGifapcJhrnf
yifwnf;/ okdYaomf ,cktnMwpmqkdtaejzihf tcspfESifhywfouf wkduf kduf
aomfvnf;aumif;? oG,f0kdufaomfvnf;aumif;? qufpyf,lEdkifaom
pom;um&ef wpfcrk rS awGU&yg/
aw;qkH;wGif pmqkd&Sifonf avmuom&ysKdUwGif om;a&TOrsuf IaMu;rkH
rSejf zihf ykEH idI ;f xm;ovk?d rdcifjzpfou
l omvQif <u<u&G&v
G v
S yS y 0wfqifvmaom
olom; ]omxGe;f a0}ukMd unhv
f Qu?f &wemausmufrsuif g;oG,v
f dk vSygwum;
[k ykEH idI ;f vQuf yDwjd zpfaeonf/ okrYd [kwf rsufaph? em;? ESmacgif;? vQm?
ukd,f[laom ig;oG,faom ukd,ft*Fg\wifhw,fajyjypfvSolaywnf;[k
ESpo
f ufryI w
D jd zpfvQuf MunfE;l rdyu
Hk o
dk m t"du o yk af zmfxm;csujf zpfayonf/
xkaYd Mumihf pmqk&d iS o
f nf armifawmfwrf;tvGr;f ajyqkad om &ckid v
f cHk snf
qifwpfrsKd;ukt
d aMumif;jyKvQuf aus;vufawm&Gmrsm;wGif armifErS &if;ukd
rqkx
d m;bd? tb\tpfu?dk tbmBuD;(bBuD;)om;ukd armift&if;ozG,f
cifw,
G Nf y;D vkcH snrf sm;ukd acsmarmpGm &ufvyk af y;yk?H armifjzpfot
l m; uspD m;yk?H
rdcifu om;jzpfou
l Mdk unhv
f Quf yDwjd zpfaeykw
H u
Ydk t
dk ajccHum armifErS cspf?
rdcifcspfponfh ig;&mESpq
f ,f&pS o
f ,
G af om arw mapwemoabmukd tajccH
a&;om;xm;aMumif; awGU&ygonf/ xkaYd Mumihf &ckid af us;vufawm&GmrsKd;
rdom;pkwpfc\
k cifrifcspfEpS rf w
I u
Ydk ?dk uk,
d pf m;jyKzGUJ qko
d u
D ;Hk a&;om;xm;aom
uAsm? wpfy'dk jf zpfonf[k oabmoufa&mufaeygonf/
um;txufwef;uAsmvufa&G;pifpmtkyfyg? &ckdifaw;[laom
armifawmfwrf;tvGr;f ajyuAsm\ aI xmifEh iS fh t,ltqrsm;ukd ok;H oyfavhvm
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

47

wifjy&jcif;jzpfayownf;/
uAsm aI xmihf (OD;cifarmif0Zd m )\ t,ltqrsm;ukd EIid ;f ,SOf Ed idI ;f wifjy
&jcif;jzpfygonf/

tif;0rS&ckid u
f AsmoH
azmfjyygaMumif;&yfrmS "n0wDta&;awmfy&Hk mZ0ifwiG f awGU&S&d jcif;jzpfyg
onf/ aumZmoMuZf (967)ckEpS w
f iG f rif;&mZmBuD;tm;? om;awmftrd af &SUpH
rif;carmif;onf trwfped w
f ifpm; O*gysEH iS t
fh wl? awmfveS yf ek u
f ef&ef tBuHudk
rif;&mZmBuD; ode;f Munhw
f yf? a&wyfvufeufuidk f ol&t
J jynht
f pkEH iS fh ig;pif idk ;f
acsmif;uRe;f ? zm;NyKd (Akv
d Nf yKd wyf) wyfuqD; BudKwifwu
dk cf u
dk zf rf;qD;avonf/
xkt
d cg tdraf &SUrif;om; rif;carmif;ESit
fh wl O*gysHuydk g vuf&trdcH oGm;cJh
&onfq\
dk /
ta&;tcif;onf bk&ifonf rif;carmif;tm; tjypfay;rnfjzpfonf/
trwfBuD;ynm&Sd ynm0HoavQmufxm;ojzihf trsufajy toufrv
S w
G Nf idr;f
cGihf &&Scd ahJ vonf/ tjypfrv
S w
G Nf idr;f onfum; r[kwyf ?J toufomrao/
(rGef)ig;&mESihftwl BuH&myg O*gysHtrwfukdvnf; vufjzwf r[mrked
bk&m;wGiv
f LS onf[k tqk&d adS vonf/ onfurdk ;DS a&;Muonf[k xif&
aom jrefrm&mZ0iftcsKdUwGiv
f nf; tvm;wlawG&Y &dS ay\/ okEYd iS fh xkjd zpf&yf
rSerf rSeq
f ef;ppfavhvmEkid Mf uap&ef atmufazmfjyyg tif;0rS &ckid u
f AsmoH
[laomtaMumif;ukd qufpyf jzpfEkdifrjzpfEkdif xif&Sm;aprnfjzpfayonf/
aumZmoMuZf(971)ckEpS w
f iG f rif;&mZmBuD;xHoYdk tif;0bk&if r[m"r
&mZm taemufzufveG rf if;w&m;BuD; (967-990)u? vufaqmifyPmwkEYd iS hf
arw mqufaygif;zufvydk gaMumif; wrefapvTwaf &mufvmonf/ xku
d pd ukd
rif;&mZmBuD;uvnf; oabmuscg? rdwjf zpfaqGjzpf wkjYH yefonfo
h abmjzihf
tif;0bk&ifxo
H Ydk vufaqmify@mrsm; wkjYH yefay;ykcYd ahJ vonf/ xkad Mumifh
trwfBuD;O*gysHudk &mZoBuFet
f rnfjzihf tif;0jynfqidk &f m? oHwreftjzpf
cefYtyfcJhavonf/
O*gysHtm; oMuZf(971)ck? ewfawmfvqef;ig;&uf? t*FgaeYoHquf
xnfv
fh u
dk af vonf/ tif;0okaYd &mufvQif jrefrmrSL;rwfwYdk tcsif;csif;wkid yf if
O*gysH\pGrf;&nfow dAvukdodvkdMuojzihf tif;0axmifoifrSL; trwfu?
atmufyg&wkESpfykd'fukda&;pyf tjznhfcHapavonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

48

tif;0axmifoif;rSL;pDu;Hk a&;pyfaom tjznhcf &H wk-2 yk'd f


(1) rrQaomif;axmif? eef;nmawmif0,f? tacgifpx
H m;? ewfrif;om;
vQi?f aemifbmG ;Muifazmf? arsmuf om;awmfaMumif;? rl;rwfaojywf? zkrd v
S w
G o
f ?Ydk
rcRwf{uef? aemifrSm;[efum;? jzef;oGef;av if;? pdrfhpdrfhcsif;vsuf?
tifMuif;0g;ES,?f tvS,v
f ,
S u
f ?dk "r g,faysmfyg; a&SU0,fxm; OD;em;xdyjf zif?h
yefqifrwwf? av;jrwf,,
k ? ay;csifv\
S / q,fqa&Txuf? jypfrpufonf/
jzLnufxu
G af vm jymvwfavmh/
(2) rvSaumif;atmif? cef;omacsmif0,f? jrLarSmifroef;? jcnfrwef;
wnf?h v0ef;wef;aqmif? aerajzmifwnf;? ud,
k af &mifvQv
H nf;? xGe;f awmhonf
[k arT;Munfys&H mS ;? uREyfk ef m;0,f? pum;uko
d m? rl;rwf&mS rQ? BuHumawG;awm?
oD;csifarmpG? oabmqufquf? ar;um>rufonf/ jzLnufxGufavm?
jymvwfavmh/
uJo
h Ykd tif;0axmifoifrLS ;a&;om;pDu;Hk aom &wkEpS yf 'k u
f dk trwfBuD;
O*gysH jznhq
f x
dk m;onfrmS odjYk zpfavonf/
1/ r&aMumif;aqmif? yef;&Smatmifvnf; aemifrBl uHawG;? pdwx
f m;a0rQ?
ajrmuf{oefpeG ;f ? o&uef arT;? av? aoG;ysHUMuL? rOLeH&Y iT ;f ? jznhaf voGi;f u
tifMuif;oaE? oHao'Z? *Avnf;[l? vl[q
k adk &;? a0;BuD;a0;cJ?h rmefaoG;
&m*D? &EDewf? OyywfvQi?f [kwaf rmxif\/ pkt
H ifpzHk uf? cspo
f o
l ufonf?
jzL&GufxGufavmh m0wfavm/ /
tif;0trwfwkdYonf O*gysHtrwfBuD;\jznhfqkdaom&wkukd txl;
csD;rGrf;axmyem jyKMuonf[kqkdygonf/ xkdukdaxmufxm; O*gysHESihf
qufpyfaomjzpf&yfudk odq
Yk ifjcifatmufarhEikd af yonf/
tu,f om pmqkd&SiftrwfBuD; O*gysHukd oMuZf(967)ckESpfwGif
rif;&mZmBuD;onf rdrt
d m;ykeu
f efaomaMumif; vufjzwfNy;D r[mrkeb
d &k m;wGif
vSLcJo
h nfreS af ytH/h oMuZf(970)ckEpS w
f iG f &mZoBuFet
f rnfjzihf tif;0okYd
oHtrwftjzpfvnf; ceft
Y yfEikd rf nfr[kw/f tif;0axmifoif;rSL; tjznhcf H
xm;aom &wkEpS yf 'dk u
f jdk znfq
h x
dk m;aom &wkuv
kd nf; oDu;Hk a&;om;Ekid rf nf
r[kw/f
xkjYd yif tif;0aejynfawmfwiG f wm0efxrf;aqmifpOftwGi;f pDu;Hk
a&;om;cJah om (1)csdeq
f wGuo
f nf? (2)xdeo
f jyufonf? (3)pdeu
f qufonf
tpcsDaomr,fbUJG yk'd pf o
Hk ;Hk yk'd f (2)waomif;aeajymif? (2)tarmif;a&Ta&mif?
(3) raomif;apatmifap tpcsaD om t&Darw ,sb&k m;wkid zf UJG ? &wky'dk pf o
Hk ;Hk yk'd -f
xkjYd yif txl;-txl;? O'gef;usL;ydr?hf pEul;yifreG t
f pcsDaom uk,
d jhf ynf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

49

jyefcgeD; {uykd'f&wkwpfykd'fESifh/
atmuftmumAGD? 0ga,mxGD ? vDxufum;&D? &DxufNrDESifh? yx0D[k
tpcsaD om rkC
d ;f zGUJ ? rPdO;D jynf;cs &wk {uyk'd w
f pfy'dk af ygif; &wky'dk pf iHk g;yk'd af om
&ckid u
f AsmoHrsm;vnf; tif;0aejynfawmfrS xGuaf y:vmEdik cf rhJ nf r[kwaf cs/
rif;&mZmBuD; ta&;awmfyu
Hk srf;qko
d nfum;? O*gysHrmS ? om;awmfudk
txde;f tBuD;xm;oljzpfvsufEidk af tmif rqk;H r? aysmf&iT rf u
I o
dk m avhusiho
f ?l
rif;rok;H tyf? vufujdk zwf r[mjrwfrek b
d &k m;rSm vSLawmfro
l nf/ om;awmfudk
tjypf a y;rnf j yK&m trwf y nm0H o avQmuf x m;ojzih f trsuf a jy ?
om;awmfudk trwfBuD;okYd tyfawmfro
l nf[k a&;xm;onf/
xkpd um;t& O*gysHvnf; vufjzwfc&H mrS vGw&f monf/ om;awmfudk
vnf; O*gysHtm; xde;f cGio
hf em;cJah ponf[k odrw
S Ef ikd af vonf/
xkad Mumihf O*gysHvufjzwfc&H rcH&ukd od&EdS ikd Mf uapvko
d nf oabmjzihf
wifjyvkdufjcif;jzpfygownf;/
(&rf ; jynf h a wmif a usmif ; q&mawmf B uD ; OD p EmrmvmvuF m &\
&ckid &f mZ0ifopfusrf;? 'kw,
d wG?J rif;&mZmBuD; ta&;awmfyu
Hk srf;ESiw
fh uG
NAdwo
d Qtpk;d &vufxuf? (1930)ckEpS cf efu
Y xkwaf 0cJah om jrefrmpm eG aYf ygif;
usrf;rS uAsmrsm;ukd rS;D jirf;tyfygonf/)
ewfjrpf-pef;atmif

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

50

,Ofaus;rI-9

51

r[mrkedoGef;pufawmftJ;
ewfjrpf pef;atmif

]]&ckdifjynfukd? pkd;wkHykdifjcif;? pEmrif;um;? &Sduwpfcg ighwum?


[umok;H cg? cifyeG ;f wpfacguf? jzpfvQif wkjH im;? ighu,
kd pf m;ukd awmif;yefygvk?Yd
&Su
d wpfcg? uk;d uG,&f m? rif;pEmrSm? awmif;qufyga&? ckcgoayG? ighu,
dk pf m;
ESi?fh omoemuk?d a&T&ckid rf mS ? wnf&rnfav}}/ (oGe;f pufawmft;J rS)

oGe;f pufuAsm tusO;f vuFm


,ckrlrSm ajrmufOD;bk&if om;awmfwpfyg;jzpfaom yef;wHarmifu
OD;&D;awmf oHwpJG m;ESirfh &d jH zLrSzmG ;aom vSO;D &Hac: (acguf&rf;jzL) oHwo
JG l
ajrmufom;awmfudk ,laqmifxu
G af jy;pOf jrefjynfomG ;vrf;pcef; zk;d acgifawmif
c&D;vrf;rSm ajymjycef;tjzpf a&;pyfqcdk ahJ om tJ;jzpfonf/ pmtkyif ,fwiG u
f m;
oGe;f pufi,f tusOf;vuFmuAsm[kqo
dk nf/
yef;wHarmifEiS fh oHwo
JG l Zmwfvrf;zGUJ tJ;ukd &ckid rf *Zif; trSwf (5)
1977-ckEpS ?f 'DZifbmvxkww
f iG f wifjycJah vonf/ ,ckt;J rSm xkt
d ;J \ wpfcef;
wpf&yftjzpf r[mrkeo
d eG ;f pufawmftaMumif;ukd ajymjyxm;jcif;jzpfay\/
a&;pyfqcdk ahJ om pmqkad wmftvkq
d Et& aemifvmaemufom;twGuf
pDu;Hk xm;aom rde;f rukad jymjycef;? oGe;f ZufantusOf;csKyf? (oGe;f pufi,f
tusO;f csKyf)[l pmtkyw
f iG ;f jyif tzk;H wkYd a&;&Scd ahJ y\/ pmuk,
d af cgif;pD;wkYd um;
oGef;pufuAsmtusOf;[kom yg&Sd\/ twGif;zkH; oGef;pufi,ftusOf;
vuFmt&if;[k pmvk;H BuD;ESifh a&;xk;d xm;ao;\/ pmqkrd mS tqk;H pGef wwd,
t&G,&f NdS yD;aom bk;d awmf0if(tbk;d BuD;)wpfO;D qk\
d / pmqk&d iS \
f aemufq;Hk rSm
cJhjcif;/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

52

]]{;..aemifvmaemifom;? aemifqufom;? vuFmqko


d l xkrd sm;vlu?dk
armifyifcck g? urnf;wifau? rSmca&av}}[k tpcsDum ed*;Hk rSmwrf;wpfck
jyKxm;cJah y\/ if;u vuFmukd tqk;H pGef wwd,t&G,rf mS EIwjf zifh
pDa&;&jcif; jzpfonfq\
dk / vlyt
Hk v,fwiG v
f nf; qkjd yzl;onfq\
dk / ,cktcg
bkd;awmf0ifjzpfvm owdcRwf,Gif;vmNyD;&mum;? oDqkd&efxm;bd? i,fu
qkzd ;l onfuydk if EIwf ay:rvmawmhNy/D okaYd omf aemufqufq&dk ef a&;om;vk\
d /
pu LrSma&;pOf owdcRwf pmvk;H ususeu
f m trSm;rsm;ojzifh aemifvmolrsm;
ynm&Sw
d Ydk xnfq
h Mdk uyg/ ighut
dk jypfrwifMuapvkd vufjzifh OD;xufwifum
rSmMum;awmif;yefcHxm;ay\/

xkwEf w
I w
f ifjy&jcif;
,ckwifjyrlrmS vufa&;rljzpf\/ ovGijf zLpu Lukd Avmpmtkyq
f u
dk f
jyK cJaMumif; rsO;f om;xm;vsuf eufjyma&mifrifjzihaf &;xm;cJ&h m ESpb
f ufa&;
pmrsufESm(26)cefY&Sdavonf/ &ckdifa&S;[efta&;tom;rsKd;jzpf ,cktcg
ajrmufzufom;vufa&;[k wGiaf c:ae\/ tzk;H wGif ou &mZf (1318)ck
OD;&rOLt&Sib
f &k m; vufrw
S af wmfjzpfygonf[k awGU&ojzihf &[ef;wpfyg;\
pmtky[
f k ,lq&\/ ,ckxrdk rl yS ifvQif tcef;(4)ckjyK pum;ajyjzifh a&;om;cJ&h m
tpwpfcef;ukd wifjy&jcif;jzpfyg\/ useftcef;rsm;qkv
d Qif "d|mefjyK bk&k m;ukd
yifch ef;? bk&m;&Sif a'opm&D<ucef;? uk,
d pf m;awmfr[mrkeo
d eG ;f cef;wkYd jzpfMu
ygonf/ tpkHtvifazmfjy&vQif pmtkyfi,fwpftkyf omomjzpf&SdEdkifyg\/
,ckwpfcef;udkyif jrnf;prf;Munhfapvkdyg\/ rlvpmukd,ftJ;ukd vlwkdif;
zwfv,
G af p&ef pum;ajymoabmjzihf wifjyvku
d &f jcif;jzpfygownf;/

tcef;(1)
]]oQifyifukd,fpm;? wnfxm; omoem? &cdkdifrSm}}
"GefY&Snfrnftjrif}
av;q,fah v;jynf &ckid jf ynfe,f? "n0wDNrdKUukd pEol&,
d rif; pk;d ykid f
tkycf sKyfaepOfjzpf\/ xkt
d cku
d f rZrd a'owGiv
f nf; oQifyifa*gwr yGix
hf eG ;f
vsu&f adS vonf/ &Siaf wmfb&k m;onf xkpd Eol&,
d rif;ukd wum&if;jyK aemifudk
ig\uk,
d af wmfpm;ESifh omoemawmfwnfxm; t"Ge&Yf n
S &f maMumif; jrifawmfrl
onf/ xkaYd Mumifv
h Qif Ak'o
Qifyifonf &[ef;wkt
Yd m; odrYk ed MYf um;cJ&h jcif;
jzpfav\/
]]&Su
d vGejf im;? igaemifawmfa&? jrwfb&k m;rsm;? tjynfjynfEiS ?hf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

53

wkid ;f wpfyg; wGi?f uk,


d pf m;awmfEiS ?fh omoemuk?d wnfygca&? igom"ka0?
ighu,
dk pf m;uk?d &Sb
d &k m;ES,?f NrdKU"nrSm xm;&aravmif}}
(oGef;pufuAsmtusOf;rS)
rS w f c suf / / pEol&,
d onf r[mou &mZf (72)ckwiG af rG;onf/
Ak't
avmif;onf xko
d u &mZf (68)ckwiG zf mG ;jrif touf(35)ESpf (oMupf
103) wGif bk&m;jzpfonf/ pEol&,
d um; oMupf(97)ta&muf touf(25)ESpf
wGif xD;eef;pk;d pHonf/ xkrd if;eef;pH (6)ESpaf jrmufwiG f bk&m;&Siyf iG x
hf eG ;f avonf/

edrdwfjyvwf-wpfwGwfwGwf
OD;pGmrqGuaomf &mZN*Kd [fjynf a0VK0efausmif;wGif used ;f arGUavsmpf Ofu
qkv
d Qif ud,
k pf m;omoemxm;&pfa&;iSm? xkjd ynfoQif Adr o
d m&rif;tm; edrw
d jf y
a[mMum;cJhao;\/
]]igbk&m;onf OmPfawmfjzihfMunhf I&m edAmef0if&ef rMumNyD/ ,ck
touf(77)ESp?f 0gawmf (42)0g &Sv
d wfNy/D oufawmf(80) 0gawmf(45)jynhw
f iG f
edAmef<urnf/ wumawmfArd mrif;? a&S;urmwkw
Yd iG v
f nf; igYE,
S b
f &k m;rsm;yGihf
edAmef<uoGm;MuvQif trku
d w
f rd w
f u
dk f jzpfusefae&pfavonf/ vlewfup
ow 0gwkYd rw&m;rsm;vsuf r*fzv
dk w
f &m;uG,v
f wfvQif 'kp u
dk t
f vGeaf ygrsm;
av\/ vlewfrsm; tyg,fvm;Muuke\
f /}} ,if;odYk edrw
d jf zihf a[mjycJzh ;l
aomfvnf; awmif;yefrrI jyK? a&S;b0u tqufrygvS&mum;? wdww
f w
d o
f m
aecJhzl;onf/

awmif;qufryg-&Syd nm
quf awmif;yefapvkdrIaMumihf uqkefvjynhfaeY w&m;a[mpOfu
qkv
d Qifvnf;]]wumawmf&if; Adrmrif;? a&S;bk&m;rsm;onf edAmefu;l rnfjyKaomtcg
omoemukd vlb
Y u
Hk Ref;rSm xm;cJMh uayonf/ rdrv
d eG af omfvnf; bk&m;&Sd
oa,mif oPmef yk yf mG ; uk,
d pf m;awmfudk wumxHi,f? oGe;f vkyx
f m;cJMh u
ayonf/

r[mrkeo
d eG ;f pufawmft;J bk&m;r&Sdaomfvnf; bk&m;&Sd[ef? bkHokH;cGifrSm ta&mifxGef;ojzihf
vlewfrsm;tyg,frvm;? 'ge?oDv? bm0empD;jzef;vsuf? twkid ;f rod edAmef
vm;olrsm;cJMh uonf/ ukov
dk w
f &m;aygrsm;aomol ewfvrl sm;rSm vG,u
f pl mG
aom pnf;pdryf mG ;jcif;? ok*wdrmS jzpf&jcif;wk&Yd adS yonf}}[k tusKd;aus;Zl;edrw
d f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

54

vSpu
f sL;jy a[mcJ\
h / okaYd omfvnf; oHo&mu tqufr&So
d jzihf EIwu
f r[bJ
arhavsmh omaecJhavonf/

yef&mr&S-d EIwrf Nid


wpfzef 0guRwfvNyD;aemuf wefaqmifrkef;vjynhf oDwif;aeY
w&m;a[mpOfvnf; xif&mS ;pGm odeYk rd w
d af qmifjy a[mcJah o;\/ Adrmrif;jrwf
,aeYjrifaomfvnf; reufjzefrawGUbJ aysmufwwfv\
S / ,aeYpm;NyD;tpmukd
aemuf&ufaeYpm;rnf[k &Smr&Edik af wmhNyD/ xkw
Yd yl rm a&S;uvGeaf vNyD;aom
bk&m;&Sirf sm;uk&d mS r&? rzl;jrifEikd af csNyD/ edAmefw&m; 0ifomG ;cJah vNyD/ igbk&m;
vnf; ESprf &Snv
f rrsm;cif a&TjynfeAd mefp0H ifrnfqv
dk Qif uk;d uG,rf & vlewfrsm;
rSm t ;HI usjzpf&pfrnf omoemig;axmif wnfprd rhf nf/ iguk,
d pf m;ukd yk rf eG x
f k
wpfjynfwpf&yfrmS wnfxm;Edik af csu igr&Sad omfvnf; ig&So
d uJo
h Ykd t[efaqmif
jzihf zl;awGUEdik Mf uayvdrrhf nf/ ig\w&m;ukd apmifo
h o
d rl sm;vnf; edAmefvm;
rsm;Muvdrrhf nf/ rnfonfw
h idk ;f jynfwiG f ighu,
dk pf m;ukd wnfxm;MutHeh nf;}}/
rSwfcsuf / / orkid ;f usrf;wkYd bk&m;uk,
d af wmfpm;ukd uy v
d 0wf
ousrek ?d om0w d pEeom&rke?d &mZN*Kd [f &mZrke?d rEm*D&d avmurkew
d u
Ydk dk
wnfxm;cJMh uonf[\
l /
,if;odaYk [mjyvifu
h pm;? Adrmrif;ESifh awmif;qufryg yef&mr&Sad v&m
um; omoemukd rawmif;jim;rdbJ wdww
f w
d af eNro
J m earmferJah ecJah vonf/
awmif;qufckepfcgygbk&m;}}
xkaYd Mumifv
h Qif OmPfqifjcif I &uy&l NrKd U"nrSm wnfxm;aumif;rnfudk
NcH&yH g&[ef;wkt
Yd m; a[mazmf rdeMYf um;&jcif;jzpfavonf/ wpfqufwnf;
&ckid jf ynfo<Ydk u&efuydk g av;ode;f aom oHCmwkt
Yd m; rdeMYf um;Asm'dwf jyKvku
d f
av\/
&ckid jf ynf&iS f bk&ifpEol&,
d rif;qkv
d Qif bk&m;&SiEf pk Ofu ckepfcgxdtwl
jzpfcb
hJ ;l onf/ a&S;b0uvnf; uk,
d pf m;awmfudk awmif;yefu;kd uG,cf o
hJ nfh
tavsmuf ,cktcgvnf; uk,
d pf m;awmfEiS fh omoemukw
d nf&mjzpfacsrnf[k
rdefYMum;>rufqkdcJh&jcif;jzpfayonf/

wumok;H cg-cifyeG ;f wpfacguf


awmif;qufckepfcg? ygzl;&m0,f? wumokH;cg? cifyGefwpfacguf?
jzpfc&hJ onfh oepfaMumif;ukd xkwaf zmfaytH/h
1/ igbk&m;um;? a&S;tcgwZmpf? a[r0Emawm? "lwifusihaf om?
&[ef;jzpfcJhzl;\/ xkdpOfpEol&d, tavmif;rif;um;? atmifcsm0wD?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

55

a&Tjynf&yfwGif? rif;jzpfESihf&Sdae\/ xkdrif;onf jynf&GmpGefYxm; ? a[r0gokdY


awmvSnu
fh pm;oGm;&m ighuadk wGU pdwMf unfjf zLpGmjzih?f opfo;D qGr;f ukd &SmvSL
cJzh ;l \/ aemufxyf<uvku
d yf g&efyifah o;&m vljY ynfv&Yl yfoYkd roGm;vkd jiif;y,f
cJzh ;l \/ aemufxyf<uvku
d yf g&efyifah o;&m vljY ynfv&Yl yfoYdk roGm;vkd jiif;y,f
cJo
h jzihf ckepf&ufEiS hf &Sp&f ufxd vkyaf uR;jyKaecJah vonf/ jyefrnfjyKpOftcg
qGrf;vSL&aom aumif;rIaMumifh bkHokH;yg;wGif bk&m;pifppftrSefjzpf
edAmef<uoGm;aomfvnf; ud,
k pf m;awmfEiS fh omoemukd wnfxm;yg&ap[k
awmif;yeforIjyKcJhavonf/
2/ igbk&m;onf a&S;oHo&mwGif yg&rDjznhcf u
dk f awma[r0Em0,f
a&TyAwawmifrmS wy &D aohjzpfczhJ ;l \/ xkad &mtcg pEol&,
d rif;avmif;vsm
um; vlb
Y u
Hk Ref;wGif rkq;dk jzpfvsufacs/ qwf&mS &if; awmvnfcahJ vonf/
awmvufc&D;vGef igxHr0S ifa&mufavQmufxm;av&m Muifemoem;vSojzihf
,lZema0;pGm c&D;ukda&mufatmif ykdYaqmifay;cJh&av\/ vlY&yfabmif
a&mufaomtcg ighudk qGr;f vkyaf uR; ighu,
dk pf m;zl;yg&ap[k qkawmif;yefav
awmh\/ xkdtcg ajrBuD;ukd ig\ kyfwl xkay;cJhzl;&mum; ukd;uG,fylaZmfum?
qkreG v
f nf; awmif;cJzh ;l avonf/
3/ a&S;uwpfZmpf igbk&m;um; &[ef;jzpfczhJ ;l \/ xkpd Of pEol&,
d
rif;avmif;onf rPd*w
k &jynf&iS f Zeurif;\om;&if;onf;csm? rif;vSpEm
jzpfc&hJ avonf/ if;onf ighuydk ifh ausmif;aqmufu;dk uG,v
f yk af uR;cJzh ;l onf/
wpf&yfwpf&mG <uoGm;&aomtcgvnf; cGcJ mG raevko
d nftwGuf ig\ yk w
f l
jyKvkyfxm;&av\/ ighrSmvkyfxm;aom xkd kyfykHukdyif ylaZmfae&pfonf/
odjYk yKonhf yknawmif;qkygaomoljzpfczhJ ;l onf/
4/ igbk&m;um; a&S;uwpfZmpf rif;pEmESifh Am&mPoDjynfwiG f twljzpfchJ
zl;onf/ xkt
d cg igonf aA'ifq&m wwfuRr;f vSjim;? ykPm;om;jzpfacs\/
pEol & d , avmif ; rif ; vS r l EG m ;ausmif ; ol i ,f j zpf EG m ;ausmif ; aepOf
uk,
d rf tDromvSojzihf cPtdyaf ysmfomG ;avonf/ xkt
d cku
d f EGm;tkyrf mS
awmifwpfvkH;wGif vSnhfywfpm;aeESifh&m? tdyf&mrSEdk;aomtcg rawGU&
&Sm&mr& aysmuf&SaeonfhtwGuf pkd;&drfa&mufum ighxHaA'ifar;av
xkdae&mrS jyef&oGm;cJhzl;onf/ xkdtcgrSp ighudkwrf;rSwf cifyGef;rTef;
(cifyGef;jyKonf)vsuf kdaowkyfuGpGm tuRrf;w0ifaevmcJhMuonf/
igonf cPacw wpfjynfwpf&mG okYd oGm;rnfjzpfu wpf&ufrjrif&vQif
raecsiEf ikd t
f m;&mum; cifyeG ;f &Spd Of[ef qHjcnfr,Gi;f t yk x
f ak y;cJ&h ef awmif;yef
vwfonf/ rjiif;omojzifh EGm;wkdYxm;&m t&yfomaom NydKif kdyif&if;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

56

&dyo
f maumif;pGm EGm;wvif;rSm xkvyk af y;cJ&h avonf/ xkd yk w
f u
k dk wpf&ufvQif
ok;H Budru
f s &ufpOfrjywf ylaZmfaepOf opfyifapmihjf im; ewf u
k m ;u rMumcifyif
zk;H uG,yf pfavojzihf pdwyf pl w
d q
f mrI b0qk;H atmifygcJ&h avonf/

q&mxGe;f \r[mjrwfrek o
d rkid ;f opfEiS fh jd yjcif;
rSwfcsu
suf / / wef;ck;d q&mxGe;f \ r[mjrwfrek o
d rkid ;f opf? twdwf
b0u twlwuGjzpfczhJ ;l jcif;? yk yf u
Hk ;dk uG,zf ;l jcif;ukd jyqkx
d m;avonfum;/
(1) igonf uvd*jF ynfwiG f jA[om*Drif;jzpfpOf oifonf aZ,seED
trwfBuD;jzpfonf/ igu oifhtm;wkdif;jynfukdvTJtyf awmxGufcGgrnf
jyKaomtcg? aemufxyfvu
dk yf gvsuf ESpOf ;D vk;H &aohb0jzihf twlaecJMh uonf/
xkpd Of ighudk opfo;D qGr;f jziht
f m;&atmif vkyaf uR;cJzh ;l ownf;/
(2) oifEiS ihf gonf umodu&mZfwidk ;f Am&mPoDjynf Z*Fva'owGif
v,form;twljzpfczhJ ;l \/ xkt
d cg xde;f ausmif;aeaom EGm;rsm;ukd owfpm;&ef
aoaomufMuL;wkdY ykef;vQKd;xm;ojzihf oifuightm;ajymjy wGufcsuf Tefjy
avonf/ aA'ifa[mwkid ;f awmcsKHwiG ;f rS jyef&&Scd o
hJ jzihf 0rf;omtm;&jzpfcg
awmifob
l mom aemifjzpf&mb0wkYd twlwuGjzpfyg&ap[k qkawmif;cJzh ;l csuf
aMumif;&if;quf&SdvmcJhonf/
(3) oifonf qif;&Jom;b0wGif ighxv
H ,figS ;cHjzpfc&hJ onf/ xkpd Of
acsmif;wpfbufjcm;wGi&f adS om &Gmokv
Yd ydk g;&S&d mudp ESifh oGm;,lrnfjzpfaomtcg?
oifucPrQruGu
J mG vkv
d o
S jzifh uk,
d pf m; yk yf jHk yK anmifyif&if; ajrovif;wGif
xm;ay;cJh&onf/ igjyefa&mufcsif; kupkd;ewfu xkdt kyfukd odrf;,lxm;av
onf/ ,if;okdYigh kyfykHukd ukd;uG,fcJhzl;ownf;/

awmif;quf&if;cH
,if;uJo
h Ykd pEol&,
d rif;avmif;\ omoemwnfxm;apvkrd I wum&if;
cHvrdk ?I ud;k uG,yf al Zmfvrdk o
I nf a&S;qufurmu awmif;qufygvmcJ&h jcif;
taMumif;&if;jzpfavawmh\/ xkaYd Mumihf pEol&,
d tavmif;\ awmif;quf
yg&if;twkdif; ighukd,fpm;ESihf omoemawmfukd xm;oifhonfhtavsmuf
,ckvnf; ig\omoemawmfESihf ig\ kyfwkEIdif;wkrajrmf qif;wkawmfukd
a&T&ckdifrSmxm;&rnfomwnf;/
,if;odcYk spo
f m;&[ef;rsm;ESihf vlewfjA[mwkt
Yd m; "n0wDNrKd UodYk <ua&muf
&rnft
h aMumif;ukd a[mazmfAsm'dwrf ed MYf um;cJah vvQif ewf? vlom"kac:Mu
avonf/ w ek ;f ek ;f ESifh aumif;csD;ac:oH b0*fvQHco
hJ nf/ ajrBuD; yJw
h ifcwf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

57

wpfy&dk af vmufxd wkev


f yI cf ahJ vonf/

pmqk\
d rSww
f rf;
&ckid rf mS oQiyf ifu,
kd pf m;ESifh omoemwnfxm;oifah Mumif;ukd jyqkad om
yxrcef;? uAsmpmqk&d iS u
f 0ifu;dk usr;f &S&d mwGif oHCm0ifyg&Sad om pum;ukd
xnfo
h iG ;f pyfqx
dk m;aMumif; rSmwrf;ukv
d nf; odaYk &;pyfjy qkx
d m;cJah y\/
]]{;. . a emif v S m vl r sm;? vuF m qk d a r? aemif q uf o m;ud k ?
vuFmqef;vwf? Zmwf ;dk rSeu
f ?dk rSmca&um;? &Siyf ifjrwfv?S a*gwrESi?hf
pEol&d,? rif;vSpifppf? &SdoHo&mrSm? twljzpfvkdY? wumcHjim;?
awmif;qufygau? ckepfcgrSm ok;H cgcP? vuFmrSm? tusOf;csKyfau
azmfjyca&? av;jzpfurdk sm;? azmfv,
dk if;cg? rjyc? ynm[do?l xkrd sm;vl?
vG,fulred? usrf;yDpma&? tapmifapmifrSm? &SmMunfhvDavmif/ /
{;. . od k Y vuF m a[mjyazmf & m? usrf ; yD p mum;? bk & m;yg&rD
cef;0ifukd;usrf;rSm? oCFm0ifrSm? ygaompum;? jrwfw&m;[k
aemufvmreD? rSwfuwfvD avmif. }}(oGef;pufawmftJ;)

usr;f *efEiS cfh sed q


f Munf&h ef
rSwfcsuf / / usrf;*efEiS cfh sdeq
f ap&ef/ tcef; bk&m;&Sio
f nf
Adrdom&rif;tm; edrdwfjyjcif; pum;&yfwkdYwGif usrf;*efESihfaxmufq
Munho
f ifph &mrsm; awGUEdik \
f / bk&m;&Sio
f nf touf(35)ESpf (r[mou &mZf
103)wGif bk&m;jzpf 'kw,
d ? wwd,? pwkw ? ow &or? 0Dowdrxd0gwku
Yd dk
&mZN*Kd [f qkcd o
hJ nf/ xko
d w &or0g (oufawmf 52? ou &mZf 120)wGiyf if
Adrdom&rif;rSm om;tZmwowfvufcsujf zihf ewf&mG pHcahJ vNy[
D k Zdew yumoeD
usr;f jyqkx
d m;\/ Adrdom&rif;um; bk&m;ocifatmuf ESpEf pS if ,fonfq\
dk /
(21 0grS 440gxd) (24)0gwkw
Yd iG rf l om0w jd ynf aZw0efausmif;ESifh ykAm aHk usmif;
wkdYom 0gqkd (45)0gajrmuf tqkH;pGef0gukd a0VK0&Gm qkdawmfrlaMumif;
0gqkdpOft&odoifh\/
azmfjyyg 0gqkpd Oft&qkv
d Qif bk&m;&Sio
f ufawmf (77)ESpf 0gawmf(42)
0gajrmufwiG f Adrdom&rif; r&SEd ikd Nf yD/ a&S;OD;tdEd, orkid ;f usrf;jyKokawoD
AGaD tqrdwu
f Adrdom&onf bDpD (528)wGif eef;wuf eef;pH (28)ESpw
f iG f
towfc&H onf/ om;tZowwf bDp(D 554) (Ak'a *gwr? y&deAd mefrjyKrD(11)ESpfavmuf)wGif qufcHonfqkd\/ bk&m;&Sif bDpD(543)wGif pHvGef
onf[jk y\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

58

yg&mZd u Pf t Xuxm tZmwowf r if ; eef ; wuf o nf a emuf


&SpEf pS af jrmuf bk&m;&Sif y&deAd mef pHawmfro
l nf[q
k adk ompum;ESifh qifjcifaomf
bk&m;&Sif0gawmf (37)0g? oufawmf (72)ESpf&SdrS Adrdom&rif;om; uHukef
om;tZmowwfrif; eef;wufonf[k qkdzG,f&m&Sd\/ xkdtcgjzpfvQif
&mZN*Kd [fwiG f bk&m;r&S?d om0w jd ynfom tNreJ ,
d r0gjzihf pHy,fawmfro
l nf/
odaYk omf aEGvtcgwkYd qkv
d Qif a'opm&D<ucsDvn
S v
fh nfEikd af umif;yg\/
Zdew yumoDusr;f tvkd bk&m;&SiEf iS fh Adrdom&rif;onf bk&m;oufawmf(52)ESp?f
0gawmf(17)0g&xdom awGUqkEH ikd pf &m&So
d nf/ tXuxm tvkq
d v
dk Qif bk&m;&Sif
0gawmf(37)0g? oufawmf (72)ESpx
f d awGUqkEH ikd af y&monf/
xkdYaMumifh &rf;jynhfawmifausmif;q&mawmf OD;pEDrmvmvuFm&u
&ckid t
f if;apmuf &mZ0ifEiS Afh 'k 0 ifwu
Ydk dk wku
d q
f idk f Ed idI ;f vsuf &ckid &f mZ0ifopfusr;f
wGif bk&m;&Si0f gawmf(20)r[mou &mZf (123)ckEpS ?f pEol&,
d rif; eef;pH
(51)ESpw
f iG f &ckid jf ynfoYdk &mZN*dK[frw
S pfqifh <ua&mufawmfro
l nf[k jyqkd
xm;cJah vonf/
oGe;f pufawmf tJ;tvkt
d & Adrdom&rif; rvGerf u
D yif bk&m;&Si\
f
edrdwfjya[mMum;csuf&SdEdkifaumif;aomfvnf; touf0gawmfudp om
usrf;*efEiS fh rnD[q
k Edk idk af y\/ oGe;f pufawmft;J bk&m;&Si(f 44)0gajrmuf
(rpHveG rf w
D pfEpS u
f ) waygif;vwGi<f u &ckid f wpf0gqkcd o
hJ nf/ wefaqmifrek ;f
vjynhaf usmfuyif &wempkv;Hk &m ok;H vwkid rf o
S eG ;f &onf/ r[mjrwfrek u
d dk
oGe;f pOfo;Hk vxd Mumonfqo
dk jzihf uqkev
f wGif NyD;pD;onf[o
k &d monf/
&ckid jf ynfo<Ykd u&efudk aZw0efausmif;wGif oDwif;ok;H pOf yifzh w
d rf eI rd w
d f
jyvmawmfral Mumif;qkx
d m;csufjyKcJah y\/ oGe;f pufawmft;J pmqk&d iS \
f ed*;Hk
awmif;yefcsuft&vnf; vGJrSm;pGmawGU&Sdu ynm&Sdrsm;jyKjyifMu&efom
oifah yaMumif; wifjytyfayownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

59

pr0uf (yOm) acwfxd &ckdifomoema&;jrifuGif;


toQiBfu;D

"n0wDacwf &mZ0iftqkd
Ak'a *gwronf bDpD (573)ckwiG f bk&m;jzpfavonf/ Ak'\
0gawmf(20)
ajrmufwiG f &ckid o
f b
Ydk &k m;<uvmonfq\
dk / xkaYd Mumihf bDp(D 553)wGif Ak'o
nf
&ckid o
f aYdk &mufNyD; jzpfacs\/ Ak'< ua&mufpOfu &ckid w
f iG f "n0wDNrdKUawmf[l
wnf&adS yonf/ xkNd rdKUawmfudk pEol&,
d rif;BuD;onf pk;d pHvQuf&adS eonf/
pEol&,
d rif;qkv
d Qif eef;pH (26)ESp?f oufawmf (51)ESp&f adS eNyD;jzpfonf/
pEol&,
d bk&if\ eef;ouft&qkad omf bDpD (579 rS 527)xd jzpfavonf/
Ak'ryGifhrDS (6)ESpfrSyGihfay:NyD; ESpfckESpfumvusa&mufavonf/
&ckid o
f Ydk Ak'o
moempwifa&mufvmaMumif;ukd azmfjyygorkid ;f pmt&
Ak'\
0gawmf (20)u[k od&edS idk af vonf/ tcsKUd u tmeEmp`Emausmufpmt&
pa`Em',rif;ukd pEol&,
d rif;tjzpf wpfrif;wnf;,lq at'D (202-229)
ckEpS u
f &ckid o
f Ydk Ak'k b
mompwifa&mufvmonf[k ,lqMuonf? rnfoq
Ydk adk p
pEol&d,rif;pkd;pHaomumv xkdtcguyifp Ak'Asm'dwf rdefYMum;csufrsm;?
r[mrked yk x
f ak wmfoeG ;f vkyjf cif;rsm;? ow KAdrylZed, okw efw&m;awmfudk
a[mMum;cJjh cif;rsm;? &ckid "f n0wDNrKd Uawmf w&m;&omcH,cl jhJ cif;rsm;? ax&max&D? bduK-bduLeDwkdYvnf; jzpfxGef;cJh&jcif;rsm;? t&SifAmukvukd
omoemawmf apmifha&Smuf&efxm;cJhjcif;rsm;onf Ak'<ua&mufchJ&jcif;\
tusKd;tedoHorsm;yifjzpfMuavonf/

pEo&l ,
d rif;
xkjYd yif "n0wDjynf&iS f pEol&,
d rif;rSmvnf; a&S;b0u ckepfqufwidk f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

60

twljzpfcJhbl;onfhtavQmuf ,ckvnf; omoem'g,umyifjzpfcJh&onf/


omoemawmfudk apmihaf &Smufxed ;f odr;f cGiu
fh ydk g &&Scd ahJ vao;onf/ r[mrked
yk &f iS af wmfued ;f 0wfc&hJ m "n0wDNrKd UteD;wGif wnf&adS om oD&*d w
k af wmifonf
uw kwawmif? t* kwawmif? t* kawmif[l orkdif;wGifvQuf&Sdaeay
ao;onf/ p`Em;rif;acwfzUJG qkad om Asn;f (33)vk;H zG[
YJ efpmG ah v omjcif;vnf;
odzYk UJG qk&d cdS ahJ Mumif; od&&dS avonf/
]]pukrd u
l m; pEol&,
d ? rif;vSjynf&iS ?f awmif;yefvQifau? oQifawmf
uk d , f p m;? wnf xm;onf ? zl ; rsm;vG , f u m? vG , f u maomf v nf ;
[efpdav..[efpGmhav/}} /

ol&,
d m"dywdrif;vufxuf
pEol&,
d rif;onf Ak'\
tvkad wmft& omoemawmfudk xde;f odr;f cGihf
&&Scd o
hJ nf/ pEol&,
d rif;\ vufawmfoYdk omoemawmftyfEjHS cif; cHc&hJ onf/
xkaYd Mumifh pEol&,
d rif;ESifh omoemawmfonf ruGrJ jym; wjym;wnf;tvm;?
*a[qufvQu&f cdS ahJ vonf/ okaYd omf pEol&,
d rif;um; bk&m;xufwpfEpS o
f m
touf&n
S cf o
hJ nf/ bk&m;&Sio
f nf bk;d awmftOerif; NzdK<uif;oMuZf (148)
wGif y&deAd mefjyKavonf/ xkd (148)ude;f cef; (ZD0uude;f )ukd tZmwow Krif;ESifh
pEol&,
d rif;wkYd NzdKodr;f cJah vonf/ pEol&,
d onf xku
d ed ;f NzdKodr;f NyD;aom
ESpfESpfwGif ewf&GmpHvGefcJhavonf/ &ckdif&mZ0if taumufusrf;wGif
pEol&,
d rif; trdeaYf wmftmPmjyefwrf;udk awGU&S&d avonf/
if ; aemuf xk d r if ; \om;awmf ol & d , "d y wd r if ; vuf x uf w G i f
bk&iftvkdawmftwkdif; rif;utmPm xm;xkwfjyefcsufjzihf xkH;Oya'
ynwfjcif;rsm;jyKvmcJhonf/ xkdtrdefYwGif &[ef;oHCmwkdYrSm {upm&
(t&n0goD*P
dk ;f )*kP
d ;f ? A[kpm&(qA**D P
dk ;f ) *kP
d ;f [l ESpo
f if;owfrw
S jf cif;
jyKcJhonf/ {upm&*kdPf;rSm t&n0goDwdpD0&dwf aqmufwnf&onf/
A[kpm&*kP
d ;f rSm *gr0goD*P
dk ?f yGaJ usmif;*kP
d ;f ? &[ef;rsm;uJo
h Ykd rsm;aomtrIwu
Ydk dk
qnf;yl; usihfokH;Edkifavonf/ r[mrked kyf&Sifawmf? "mwfarGawmfrsm;wGif
wHwidk ;f jyifzuf av;rsuEf mS ausmif;&Haqmuf aexkid af ecGihf &&SMd uavonf/
bk&m;rSm vSLorQ0w Kwku
Yd dk tok;H jyKEdik Mf uavonf/
od&Yk mwGif A[kpm&*kP
d ;f taejzihf yO if;omraPoGwo
f iG ;f jcif;rjyKMu&acs/
apwDyx
k ;dk ? yk yf mG ;awmfrsm;ukd y#d yl t&yfwiG o
f m wnfxm;&onf/ vlaetdrf
teD;tyg;wkYd rwnfrvkyMf u&acs/ "mwfawmfarGawmfrsm;wGif xD;? wHceG ?f
yef;? qDr;D ? qGr;f oif;bkww
f u
Ydk dk wifvLS &avonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

61

ol&d,"dywdrif;onf yd#uwfawmfrsm;ukd oefY&Sif; xm;cJhonfqkd\/


xkrd if;xm;cJah om yd#uwfawmfudk yPmrokw&f if;usrf;(&S&d if;yPmrokw)f [k
ac:onf/ xku
d sr;f &if;ESifh Ed idI ;f omoema&;wku
Yd dk qk;H jzwfcsrw
S cf MhJ uavonf/
"n0wDacwf r[mrkeb
d &k m;a&S;awmft&yfwiG f 0denf;"k&d af usmif;&Scd o
hJ nf/
xkad usmif; oDwif;ok;H aeaom eEoD&rd [max&fonf 0denf;"k&d q
f &mawmfyif
jzpf\/
pEol&,
d rS (6)qufajrmuf ol&,
d pu rif; (bDpD 315-271)vufxuf
wGif taomurif;vufxuf tdEd,rScaJG 0&&Scd ahJ om Ak'\
(217)qlaom
"mwfawmfwu
Ydk dk Asm'dw0f ifae&mwkYd apwDwnfxm;jcif;jyKcJMh u&avonf/
Ak'0iforkdif;? Asm'dwf0iforkdif;? "mwfawmforkdif;? &ckdifjynfbk&m;orkdif;[l
rSwfwrf;&SdvmcJhonf/
tdEd,wGif bk&iftaomurif;? "n0wDwiG f bk&ifo&l ,
d pu rif;
wlNydKifMuonf/ "n0wDb&k if ol&,
d pdMu (c&pf at'D 80-116)ESifh uedoQ
(ourif;)xD;eef;NydKifMuonf/ e0 c qude;f ("eO ude;f )(609 ckEpS f Ak'
omoemESp)f ukv
d nf; ol&,
d pdMwrif;yifvQif NzdKodr;f cJah vonf/ ol&,
d rif;
(22)qufjzpfaom ol&d,oD&drif;vufxufwGif oD[kdVfodkY omoemjyK
<ucJ&h onf/ Zdermefatmif q&mawmfEiS fh tazmfvufom; (12)yg;jzpfavonf/
xkdYaMumihf oD[kdVfESihf&ckdifonf "n0wDacwfuyif omoema&;pOfvm
qufo,
G &f if;ES;D rI jzpf&v
dS mcJMh uonf/
"n0wDrif;quf (25)quftqk;H ? ol&,
d auwkrif; (at'D 273-327)
vufxufwiG f oa&acw &mNrdKUysuf ysL? ouf? urf;,HwYdk "n0wDNrdKUokYd
0ifa&mufvmcJhonf/ ysLrSm av;ausmhwyfwGif yg0ifaqmif&GufcJh&NyD;
aomif;wD;uRef;ukd pm;aus;&&Scd ahJ vonf/ urf;,HrmS &rf;NAJ? rmefatmif?
puk? ywif;? r&pnf;? uku Kd ? uRe;f om,m? pufac:uGr;f acsmif; uRe;f rsm;wGif
csxm;jcif;cHc&hJ avonf/ oufwu
Ydk rdk l r&dyaf csmif;nm? a0vmawmifBudew
f ef;
awmifrsm;wGif csxm;cHc&hJ avonf/ ysLrsm;onf rif;wk;H NrdKUokYd 0ifa&muf
aMumif;od& nDawmf ol&,
d 'kw ukcd sDomG ;ap aexkid af pcJah vonf/ ol&,
d
auwkrif;vufxufwiG f "n0wDNrdKUed*;Hk csKyfomG ;cJ&h avonf/

pE&m;rif;rsm; (at'D 327-769)


ol&,
d auwkrif;\om;awmf r[mp`Em;rif;qkv
d Qif 'kw,
d uefo;Hk qifNh rKd U
("n0wDNrdKU\awmifbuf)wGif ckEpS v
f pk;d pHa&TUajymif;aecJo
h nf/ xku
d wzef
&Ee'D r nf a om &rf ; acsmif ; \tnm? aovme'D a csmif ; teD ; wG i f
a0omvDNrdKUawmfudk wnfxm;pk;d pHcahJ vonf/ qdyu
f rf;aumif; ukeo
f nfwYdk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

62

qku
d u
f yfco
hJ jzihf pnfum;avonf/ rif;uk;d qufxH vSyH s&H bke;f wefc;dk BuD;rm;
vmcJhMuavonf/ &wema&TaiGrsm;aygrsm; tvGefyifcsrf;omcJhavonf/
NrdKUawmfvnf; ewfjynfEiS rfh EIid ;f omatmif vSywifw
h ,fcahJ vonfq\
dk /
Ak'omoemawmfvnf; tvGefpnfum;cJhavonf/ omoemawmf
xGef;vif;aomaMumifh kyf&Sifawmfr[mrkedukd rif;ESihfwuG jynfolwkdY
wav;wpm; uk;d uG,cf MhJ uonf? xkd yk &f iS af wmf yw jrm;pDaom OD;aoQmif;awmf
a&Truk#d u
f dk wyfqifcMhJ uonf/ rGeEf iS o
fh [
D Vkd rf S rax&frsm;vnf; vma&muf
ylaZmfcMhJ uonf/ pE&m;rif;aqmufcahJ om odraf wmfonf rD;avmifav&m
om;awmf ol&d,pE&m;rif;vufxuf jyefvnf aZw0efig;qifh topf
aqmufvyk cf ahJ vonf/ tNyD;wGif Edik if aH ygif;rsm;pGmukd bdwMf um; tvSLBuD;
ay;cJo
h nf/ rif;aygif;(53)a,muf a&mufMuonfq\
dk /
r[mrk e d o d r f a wmf t jyif b uf w G i f &[ef ; oH C mawmf r sm;twG u f
ausmif;aqmufvLS 'gef;xm;onf/ Oyor 'uHaqmif (&[ef;cH&ef) odrrf sm;ukd
vnf; orkwx
f m;vSL'gef;xm;&Sad vonf/ pE&rif;rsm;vufxuf oDv0ef?
*kP0ef? rax&frGef rax&fBuD;wpfaomif;ajrmufrQ&Sdukefonf/ &[ef;
oHCmawmf omraPtaygif;um; aomif;odef;ru rsm;vSayonf/
r[mpE&m;rif;\vufxuf aA'ifudef;cef;ESihfywfouf a,mufzawmf
ausmufavScg;bke;f BuD;ESiw
hf u
G pf pf viifjcif;jyKcJMh uonfq\
dk / umvpE&m;
rif;vufxufrmS &[ef; (2)OD;? ewf yk rf sm;ukd bk&m; yk x
f jk yK&ef ajymcJah omfvnf;
(2)ckavmufomjyKcJhavonf/ plVp`Em;rif; vufxufwGif "rapm?
Ow rapmom jyKcJah vonf/ plVp`Em;rif;vufxufwiG u
f m; "rapm? Ow rapm
[l;&m;jzL? [l;&m; kdwkdYESihf wGufppfvQif? vxyfbl;avonfqkd\/

oD&pd `Er if; (at'D 595-697 xd)d


oD&pd `Em;rif;(595-697 at'D)(omoem 1124-1196) vufxuf
ta&mufwiG f tESpf (560)apha&mufvm c-q-yO ude;f (Ow rude;f )ude;f ukd
NzKd odr;f cJah vonf/ jrefrmjynfwiG rf l yk*yH ak y gapm&[ef; NzKd odr;f cJah vonfq\
dk /
xkaYd Mumihf bk&m;y&deAd mefjyKNyD;aemuf NzdKodr;f aom ude;f ESpcf k (609+560)ESifh
,cka&mufqJ aumZmou &mZfygaygif;u a&mufNyD;omoemou &mZfudk
odEidk af vonf/ (609+560+1363=2532),ck (1363)ckEpS x
f d omoemESpf
(2532)ESpw
f idk v
f mayNy/D jrefrmtvkt
d m;jzihf a'ga'g&ouFe;f (622)/ cqyO ude;f
(560)aygif;u (1182) (a'G;t|ESifh {um{um)jzpfavonf/ aumZma&mufvQif
1182+1363=2545jzpfojzihf &ckid x
f uf omoemESp(f 13)ESpBf uD;avonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

63

oD&pd `Em;rif;vufxufom tmvrdwude;f (1330)jynfo


h nf/ (148)ude;f ?
a'ga'g&o (622)ude;f ? cqyO (560)ude;f ok;H ude;f aygif;onf/

oH*g,em(yOroH*g,em) omoemESpf 1169


]]"mwk#u
D m? a*gZm*aP? a&mufaurSepf mG ? omoemESp?f twdwjf zpfcg?
xkEd pS rf mS yif? pdMwykPrD? yg#dy'? qkwpf wpf&uf? ,if;edxufwiG ?f jroGirf idI ;f td?
wef;ck;d [donf? blrad &Tawmif? AGx
D yd af cgifu?dk nDatmifjyKvQuf}}
(ar"gynmarmfuGef;)
pE&m;acwfwiG f bk&m;a[myd#uwfawmfrsm;ukd oH*g,emwifrI pwif
cJah vonf/ pkaygif;&Gwq
f dk raysmufrysu&f ef oH*g,emwifcjhJ cif;jzpfavonf/
"n0wDNrdKU ed*kH;omjcif;wGif xlvpE&m;rif;vufxuf yO roH*g,em
wifco
hJ nfq\
dk / xkrd if;ukd tmeEpE&m;rif;[kvnf; ac:wGicf MhJ uavonf/
azmfjyyg ar"gynm armfueG ;f t&? omoemoMuZf("mwk#u
D m) (1169)ckEpS w
f iG f
plVa&0wax&fu OD;aqmifjyK oHCm(2000)jzihf a0omvDNrdKU? a&Tawmif
(,cko&ufcsKdawmif)wGif yO ro*Fg,emwifco
hJ nfq\
dk /
"robifwiG f oD[Vdk u
f RE;f rSvnf; 0g'wlaom yk*Kd vf 500 (ig;&m)rsm;
yg0ifMuavonf/ oD[Vdk w
f iG f ayxuftu&mwifaomESp?f omoemoMuZf
(450)jzpf&m? oD&pd E&m;rif; oH*g,emonf ESpaf ygif; (700)cefu
Y mG jcm;avonf/
xko
d *H g,emum; ok;H ESpcf efu
Y mvMumavonf/ aMu;eDcsyfwjYdk zihf oH*g,emrl
yd#uwfudk a&;xk;d cJMh uonfq\
dk / ynmar"garmfueG ;f wGif ynm&Spd mqku
d
bk&ifrif;wk\
Yd aumif;rIaqmif&u
G jf cif;ukv
d nf; rSww
f rf;wifxm;cJah v&m
omoempnfum; yGiv
hf if;aMumif; xif&mS ;avonf/
]]oD&dpE&m;wkdY&mZmum;? jynf&GmcGefquf? avQmhwefwpf0uf?
&efrsucf yford ;f ? Nird ;f pDaMumif;jyK? aumif;rI jynhNf zKd ;? apwDrsK;d ESi?hf ykx;dk qif;wk?
rsuf MI unfvif? jzLpifraem? jyefaY jympzG,?f *lausmif;oG,v
f Quf? oGm;vG,f
wHwm;? &Dxm;uefw;l ? ajrmif;wnfw;l jcif;? qnf;yl;r,kw?f BudK;ukw'f ge?
oDvwjzm? bm0emwpf&yf? 0dy em? yGm;umxdef;csKyf? avmukwfr*if?
xk;H rTe;f wifonf/ / zkv
d 0f ifeAd La&mufaMumif;wnf;/}}

plVwOE& m;rif; (at'D 733-769)


p`Euk;d qufajrmufjzpfaom plVwO pE&m;rif;onf OD;,Of;emjzpfvmonf/
aA'ifq&mwkYd a[mude;f t& yO v&mZfoif;wGjJ ynfoYkd avSazmifjzihf <ucJ&h onf/
tjyefwGif armfwif avSazmifysuf ewf&GmpHcJh&onf/ xkdtcgrdzk&m;
pEma'0Du vufpyG Ef iS w
fh efot
l m; a&G;cs,f xD;eef;wifcMhJ uonf/ rif;jzpfaom
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

64

NrdKvlrsKd;? tjrwl yJjzLwkYd (24)ESpt


f yk cf sKyfcMhJ uavonf/ xkrd if;wkv
Yd ufxuf
ajrmufbufrS0ifvmaom vlrsm;? r[mrkedwGif tajccsaexkdifcJhMu&m
a&TaiGwu
Ydk dk wl;,l ? *Eu#k w
D u
dk u
f v
dk nf; rD; UdI wku
d cf ahJ Mumif; a'gufwmzkcd srm
u jyqkx
d m;avonf/ xkrd if;ukd oQrf;rif;okcd ifzmG ;BuD; wku
d cf u
dk af omaMumifh
a0omvDNrdKU ysufp;D cJ&h avonf/
xkNd rKd vlrsK;d vufxufwiG f ]]tw aemrwd? rdvuKwf? ,kwaf omtusi?fh
todtavh&adS om trsKd;jzpf ? omoema&;ukrd od? *gr0goDtvZ?D yGaJ usmif;
&[ef; pnfum;av omoemawmfa&;ukd arS;cJMh uavonf}}[k rif;&mZmBuD;
pmwrf; qkad vonf/ xkad Mumifh xkNd rKd rif;ukd pE&m;rif;\om;awmf irif;iwkH
(apma&Tvl)rif;u vkyfBuH qufcHcJhavonf/

pr0uf (yOm) NrKd U (at'D 794-1103)


pr 0ufNrdKUrSm av;NrdKUjrpfteD; e*g;prf;yGuf&mae&mwGif jzpfonf/
NrKd Uwnfae&mukd a&prf;BuD;jyif[l ac:wGiaf vonf/ rk;d BudK;jyifEiS fh reD;ra0;wGif
usa&mufavonf/ xkw
d iG f iwk;H rif;onf (24)ESpw
f idk f pk;d pHco
hJ nf/ xkad emuf
om;awmfacw oifrif;vufxufwGif yO mac:aomNrdKUukd a&TUajymif;
aeavonf/ xkNd rdKUum; pr 0ufNrdKU\ awmifxufwiG f usa&mufavonf/
xkNd rKd UteD;wGif vkid *f w
l pfc&k &dS m ,cktcg txufiu
S af cgif;? atmufiu
S af cgif;[l
ac:wGiaf eMuonf/ xkw
d iG f op AE0ax&fow
D if;ok;H aecJah vonf/
pr 0ufNrKd U &[Em&Sp&f mxd oDwif;ok;H cJMh uonfq\
dk / NrKd UoufrmS c&mZf
(794 rS 1103)at'Dxd tESpo
f ;Hk &mwkid cf o
hJ nf/ irif;iwk;H up pEoifrif;
wdik af tmif omoemawmfa&; r&Si;f rvif;&Scd MhJ uonf/ &Siaf ,mifrsm;ESifh *gr0goD
wku
Yd
rif;csD;ajr mufc&H &ef vufaqmifay;cJMh uonf/ xkad emufrif;&ifjzL
vufxufta&mufwiG f &[Em&Sp&f mwkjYd zihf {um'oroH*g,emwifco
hJ nf/
a&TaycsyfwGif pma&;xkd;cJhavonf[ktqkd&Sdonf/ ESpfusdyf&Spfqlaom
aMu;qif;wkrsm;ukdvnf; oGef;vkyfcJhMuonf/ tav;tjrwfjyK ukd;uG,f
cJMh uonf/ oif;usyfawmf"mwfvnf; aumif;uifxufoYdk <ua&mufvQuf
wef;ckd;xif&Sm;jycJhMujcif;aMumifh Munf kdrIrsm;cJhMuonf/
at'D (980)wGi?f &ckid af jrmufyidk ;f awmifxx
l yfaoma'orSvrl sKd;rsm;
vma&mufNyD; r[mrkeu
d ek ;f awmfudk odr;f yku
d v
f u
dk Mf uonf/ xkad emuf if;wkYd
onf yk yf mG ;awmfudk yifah qmif,l &xm;ay:wGiw
f if (7)&ufwrQ pDpOfcMhJ u
onf/ okaYd omf yifh r&ojzihf (3)ESpEf iS fh (5)vMumpGm aysmufq;Hk aecJah vonf/
oD[Vdk b
f &k ifu tEkynmonfrsm;? bke;f BuD;rsm;ESiv
fh m jyKjyifcMhJ uonfq\
dk /
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

65

ykPu
rif; (at'D 936-969)
&mZ0ifausmuf ;dk vmonfum;? rif;&ifjzLrSav;qufajrmuf ykPurif;
vufxuf yk*jH ynf&iS rf S &Siaf ,mifwaYdk &mufvmMu r[mrkeo
d rd af wmfudk rD; UdI
cJMh uonf/ rD; UdI vmaom &Siaf ,mifwrYdk mS (3000)xd rsm;cJo
h nf[k t"drmofusr;f
jyqkx
d m;onf/ &Siaf ,mifwu
Ydk m; orxD;t&yfujzpf anmifO;D apm&[ef;rif;
vuf x uf jzpf r nf [ k , l q Muonf / xk d t &nf ; BuD ; &S i f a ,mif w k d Y u k d
taemf&xmrif;vufxufxd ESrd ef if;cJ&h avonfq\
dk /

rif;Bu;D jzL (at'D 969-980)


ykPurif;rS av;qufajrmufrif;El(at'D 986-1014)vufxufwiG f
taemf&xmrif; csDa&mufvmonf/ rif;&mZmBuD;pmwrf;u rif;ukvm;
vufxufwGif[kqkdonf/ Al;&Gufr Id;vrf;ucsDvm r[mrkedukdyifh&ef
pDpOfavonf/ r&aomaMumifh oif;usyfawmfymG ;ukd yifah qmifavonf/
rif;&mZmBuD;pmwrf;u orD;awmf rif;xD;vIid jf zLukd qufovku
d f ? &efppfr&Sd
rdw0f ifcMhJ uavonfq\
dk /

rif;ukvm; (at'D 1034-1062)


xkrd if;aemufqufcaH om rif;apmrSm oku
d w
f aH bmif ay:aygufcahJ vonf/
tpG,af cgacg rif;apmyk*H qefv [
YH o
l nf wHabmift& tvZw
D u
Ydk yk*rH S
bm;wpfvkH; okdufq&mESihfaygif; ,MwmjyKum owfypfcJhMuavonf/
rif;apmom; rif;ukvm;qufcH tvZDokdufq&mwkdYukd ESdrfeif;avrS?
omoemawmfa&;vnf; &Si;f vif;cJ&h avonf/ *gr0goDtvZ&D iS af ,mifwu
Ydk dk
tukeo
f rd ;f ? &[ef; (8500)zrf;qD;&rdavonf/ r[mrkerd mS (1500)/ jruf&w
d ?f
qifxed ;f ? jrif;xde;f tpkrmS (2000)? 0if;av? rsuEf mS rSm (2000)? v,fawmfvyk f
vrkid ;f rSm (3000)toD;oD; jznhaf wmfral vonf/

omoemawmfa&;
xkad emuf t&n0goD oHCmawmft&Sijf rwfwu
Ydk dk &Smap&m upye'D
jrpfnm? Ow &oBuFeNf rKd Ua[mif;? awmifawmukrd DS wDp0D &dwaf qmufwnfawmf
rlonfh q&mawmfoC
H mawmfrsm;udk awGU&Sad vonf/ xkaYd Mumihf yifah qmifav
rkeo
d "k rq&mawmfEiS fh oHCmawmf(25)yg;ukd &&Scd ahJ vonf/ xkq
d &mawmf
oHCmawmfrsm;ukd NrdKUta&SUwm (2000)uGm? rd*yAwawmif oDwif;ok;H &ef
rif;uavQmufxm;avonf/ vufcaH vaomaMumihf xkw
d iG f ausmif;uef
aqmuf oDwif;okH;ukd;uG,fxm;cJhMuavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

66

wkid ;f jynfom,m
rSL;rwfwkdYukdvnf; a&S;rif;vufxuf t kd;trsKd;rSefonfukd a&G;ppf
csD;ajr mufcJhavonf/ rif;ESifhtrwf tusihfwlavaomf jynfolvnf;
ud,
k u
f sihw
f &m;xde;f Mu omoemawmfyiG v
hf if;? olc;dk "m;jyray:r&S?d wkid ;f jynf
om,monfjzpf ? rSL;aumif;rwfaumif; jynfhpkHonffjzpf a&muf&Sdvmaom
taemf&xmrif;ESiv
fh nf; ESpv
f o
dk ifph mG rdw0f ifaygif;abmfrcd MhJ uonf/

rif;bDv;l (at'D 1062-1068)


rif;ukvm; om;awmf rif;bDv;l ukd qk;d oGr;f onftavQmuf trwfwYdk
eef;ucsavonf/ xkdaMumihf if;om;awmf rif;&Jb,onf yk*HjynfokdY
ckrd cDS ahJ vonf/ yO mNrKd U rif;bDv;l aemuf pk;d pHaom tocF,mrif; vufxuf?
,ckx&d adS om r[mrkead jrmufzufapmif;wrf;ukd jyKvkycf MhJ uonf/ xkad emuf
rif;bDv;l ajr; vuf,mrif;eefudk if;om; rif;bke;f oefqufc&H m? yk*o
H m;wkYd
vkycf ahJ om *Eu#k u
D dk jyefvnfjyKjyifcMhJ uavonf/ yk*t
H avmif;pnforl if;u
&ckdifokdY ppfcsD vusfmrif;eefukd eef;wifcJhMuavonf/ eef;wifolr&Sdaom
rif;bke;f oH om;? rif;ywduv
dk nf; owfypfcahJ vonf/ xkt
d cguyif pr 0uf
(yO m)NrdKU qdwo
f Ok ;f vsuf yk&ed Nf rdKUukd a&TUajymif;xlaxmifcMhJ uavonf/

pr0ufvufxuf r[mrkeu
d ,
G af ysmufjcif;
vusfmrif;eefudk eef;wifvmcJMh uaom ysL? rGe?f (rGe)f wyfom;wko
Yd nf
r[mrkedukd zkdusifxkd;Muavonf/ aMumom;? &ifom;ukd&&Sd avSwGifwif
aqmifcMhJ u&m &ef;0jrpfwiG f e*g;ESpf ? aysmufq;Hk oGm;cJah vonf/ xkt
d cguyif
tESpf(50)xd uG,faysmuf&SdaecJhavonf/ tcsKdUurlvodrf&mwGif ajrykd
epfvQu&f o
dS nf[k tqk&d o
dS nf/ "n0wDNrKd U ed*;Hk omjcif;um; 0ufowk;d awmif
wGif a&TUajymif;ykef;0Suf xm;cgMuavonfqkd\/ taMumif;um; yk*H
tavmif;pnforl if;u &ckid f eef;wifay;&jcif;twGuf r[mrkeu
d dk yifah qmif
vkdonf/ xkdtcg &ckdifrSL;rwfwkdYu tpnf;ta0;jyK ysLrGefwkdY zkdusif
xk;d cJMh uojzihf ysufp;D cgNyD;aMumif; owif;jyefv
Y Quf? yke;f 0Sux
f m;cJMh ujcif;
jzpfavonfq\
dk /
vusfmrif;eefvufxufwiG f yk*rH v
S ma&mufcMhJ uaom ysL? rGew
f aYdk Mumifh
omoemaxG;,Su&f mum;? omoema&;arS;rSed cf &hJ avonf/ tvZ*D gr0goD
&Siaf ,mifwYdk ay:xifcMhJ uavonfq\
dk / r[mrked yk &f iS af wmfrmS 'o&mZmrif;
vufxufwiG rf S yifah qmifEikd cf MhJ uavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

67

yGm;pD;cJo
h rQ &[Emax&frsm;
azmfjyygorkid ;f csKyfrmS pEol&,
d rif;vufxufrS yO macwfvusmf rif;eefxd
tjzpfoepfjzpfavonf/ bk&m;&SifvufxufomoemjyK&efxm;cJhaom
Amukvrax&fEiS fh oHCmawmfrsm;? oD&"d raomurif;xHrS a0pk&"mwfawmfwu
Ydk dk
yifhaqmifcJhMuaom t&SifAmukvESihf t&Sifr[mwd r[ ouwkdif;okdY
<ua&muf cJph Of ol&,
d pu rif;tm; w&m;a[mcJMh uaom r[ma&0ESifh rax&f
(7)yg; xkdpOf w&m;em tuRwf&cJhMuaom t&d,m&[ef; av;aomif;
xkrd S qufE,
G yf mG ;pD;aom t&d,moHCmwpfoed ;f ESi?fh p`Em;rif;xufxuf
rax&fBuD; wpfaomif;? aomif;ode;f ruaom &[ef;oHCmrsm;? oD&pd E&m;rif;
vufxuf oH*g,emwifcMhJ uaom &[Emwpfaxmifih g;&m? pr 0uf(yO )NrKd Uawmf
oH*g,emwifcMhJ uaom &[Em&Sp&f m? okt
Yd m;jzihf &ckid w
f pfjynfv;Hk wGif
&[Emt&Sif &Spo
f ed ;f xd ude;f atmif;jzpfxeG ;f cJah Mumif;ukd vk;H wD;av vk;H wmav
vuFmt& aumif;pGmod&&dS ayownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

68

,Ofaus;rI-9

69

&udKifomoem rSwfwrf;tusOf;
OD;puEd
k;d rvIid ;f r*Zif;(3)
2000jynhEf pS ?f rwfv

tuREkyf w
f Ydk &ckid jf ynfe,foYkd bk&m;omoemjyefyY mG ;&ef &Siaf wmfb&k m;
<ua&mufawmfrl r[mrked kyf&Sifawmftm; oGef;vkyfawmfrlcJhaMumif; &mZ0if
rSww
f rf;rsm;wGif yg&Sad vonf/ jrefrmjynfuvnf; orkid ;f pmayrsm;pGmwkYd
todtrSwfjyKxm;Muonf/ xkdorkdif;pmaya&;om;Muaom yk*dKvfrsm;rSm
trsm;tm;jzihfawmfwnf? ajzmifhrSefMuaom yk*dKvfrsm;omjzpfMuonf/
pum;wpfcGef;ajym&efrSm tcsuftvufrsm;pGmukdpkrdygrS rSwfwrf;wif
a&;om;Mu&onf/ xkaYd Mumihf ynm&St
d csKdUwkYd a&;om;csufudk ]]bk&m;a[m
ouJo
h yYkd if}} tav;xm;rSw,
f &l onf/ tom;vGwyf ,fcscJrh u
I dk rjyKEdik o
f nfh
tjyif? xkyd *k Kd vfw\
Ydk oDvorm"dynmwku
Yd dk apmfum;&ma&mufacsonf/
,kw dr&? ayghqaoma&;om;jcif;rsKd;vnf; &Sdaumif;ayonf/ okdYaomf
ckid rf mrI&adS om pmayrsm;ukrd zwfbJ tom;vGwyf ,fcsaom yk*Kd vfrsm;ukv
d nf;
rMumcP awGU&avonf/ taMumif;t&m rckdifvkHu ynm&Sdpum;r[kwf
owdxm; oifah y\/
txufu qkcd o
hJ nft
h wkid ;f r[mrkeo
d rkid ;f rSm tvGex
f if&mS ;aomaMumihf
xkrd [mrked yk &f iS af wmfEiS fh ywfouforQudk ,krH mS ;oHo,uif;avmuf a&;p&m
rvkdawmhacs/ okdYaomf oufawmfxif&Sm; jrwfbk&m;u w&m;awmf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

70

tBudrfBudrfa[mMum; rsm;pGmaom y&dwf wfwkdYtuRwfw&m;&aMumif;ESihf


jyef<uawmfral omtcg? toQifAm[kv paom&[Em(21)yg;? r[m&mZ0if
tvkdoHCm(200)xm;cJh &wemokH;yg;pkHvifpGm xGef;um;NyD;jzpfaMumif;ukd
rSwfom;&ayrnf/ xkdoHCmwkdYrS rnf rnfrQ yGm;rsm;Ekdifrnfukdvnf; cefYrSef;
Munho
f ifah yonf/
xkad emuf bk&m;&Siu
f ,
kd af wmfwidk f Asm'dwaf y;awmfrcl ahJ om (247)qlcefrY Q
aom ae&mwkYd taomurif;u &ckid b
f &k if ol&,
d pu rif;xHoYdk r[mwd
toQiAf mukvax&fwYdk yifah qmif ykaYd y;aom "mwfawmfwu
Ydk dk apwD(247)ql?
ausmif;(247)? a&uef(247) wnfaqmufw;l azmf aumif;rIjyKawmfrcl o
hJ nf/
xkw
d iG f ausmif;aygif;(247)ausmif;? awm&yfawmif&yfwEYdk iS fh "n0wDjynfr
(NrdKUawmfBuD;onf)wkdY pnfum;aom *gr0goD t&n0goD oHCmawmf
tiftm;rSm enf;rnfr[kwaf cs/
taomurif;BuD;apwDawmf &Spaf omif;av;axmifwu
Ydk dk 222? 223?
224 okH;ESpfwnf&NyD;? xkdapwD? ausmif;? a&uefwkdYESihfwuG? taomum kH
ausmif;awmfBuD;yg a&pufcsom"kac:yGu
J sif;yaom tpnf;ta0; &[ef;
oHCmawmfaygif; uka#&Spq
f ,f? &[ef;rde;f raygif; ajcmufoef;&Sad Mumif;
yg&mZduPft|uxmawGU&&m? apwD&pS af omif;av;axmif wnfxm;&m
ylaZmf&m? ZrL'dyu
f Ref;tESt
YH jym;wkrYd S oHCmawmfrsm; <ua&mufaMumif;uko
d m
,lqzG,f&Sd ? r[kwfrrSef[k ,lqp&mr&Sday/ taMumif;rl omoemoMuZf
(235)ckESpf? omr*DOykofjyKaom oHCmtpnf;ta0;wGif oHCmawmf
ajcmufoef;&S&d m xkyd g#vdyw
k jf ynf&dS oHCmawmfrsm;ESifh tvGeu
f mG jcm;aeaom
aMumifhwnf;/
xkaYd Mumihf &ckid jf ynf jynfrrSm yp E&pf[k rqko
d m? yp E&pfov
Ydk w
T af om
omoemjyKt&SifwkdYvnf; wkduf kduf<ujcif;rsKd;r[kwfbJ qufumqufum
ol&,
d pu bk&if\pH&m "n0wDjynfyokYd a&muf&adS Mumif;,lqoifyh g\/
&ckid jf ynfwiG f em*oQE&w
D idk ;f ? r[douwkid ;f tp&Sad om wkid ;f BuD; (12)
wkid ;f &S&d m owfrw
S af om orkid ;f OD;a&udk rawGU,Sad omfvnf; r[douwkid ;f rSm
&ckdifjynf\tcGefrsm;ukd Tefjyaeonf/
wzef r[ma&0(oD[rdk q
l \
dk )paom &[Emax&f ig;yg;wkYd omoem
jyKpwif <ua&muf&ma'o yrmPrSm yp E&pfusaom xkrd [m0d[u
d wkid ;f ESifh
vkHavmuf ,if;ae&mokdY pwifa&muf&Sdonf[kvnf;aumif; aemufwGif
"n0wDac: rif;aejynfrESiq
fh ufpyf xyfqifph nfum;cJo
h nf[,
k q
l ygvQif/
]]y-'k aemufrS wwd,[k "robif? o*Fg,em? wif&m"dywd?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

71

arm*vdykw ? wd ax&fausmf? trdefYawmfjzihf? r[ ou? rnf&orkdif;?


&ckid w
f idk ;f ok?Yd apckid ;f <uvm? r[ma&0? ax&ig;jzm? &[Emwk?Yd ol&,
d pu ?
wkdY&mZmtm; a'0'lwef? ewfwzefjzihf? a[m TefoGef;avmif;? av;aomif;
t&d,m? "rpuK? &rIval ygif;? av;aomif; &[ef;? uRwfwrf;qku
d &f ?
jrwfAk'\? "rpufEG,f? cufoG,fyGm;avQmuf? xyfqifha&muf }}[laom
a0omvDacwf trwfBuD; ynmar"garmfueG ;f ESiv
fh nf; qefu
Y sifrrI &Sad cs/
xkdvuFmpmom; ]]xyfqifha&muf }}[laom pmykd'fukdaxmufvQif
&uKd ifjynf bk&m;&Siv
f ufxufawmfrS omoempnfNyD;jzpfaMumif; wwd,
oH*g,emtNyD; omoem (235)ck? wefaqmifrek ;f vjynhaf eY? r[douwkid ;f [k
qkt
d yfaom &ckid jf ynfwpfae&mokYd a&muf&mrS? "n0wDjynfrokyYd g? xyfqiffh
a&mufvmjcif;[laom t"dy g,frmS xif&mS ;avonf/
xkad emuf "n0wDacwfaemufyidk ;f ol&,
d oD&rd if;(201-221 at'D)
vufvufwiG f OmPoD&"d yd wd r[max&fudk OD;aqmifapvQu?f (Zdermefatmif
q&mawmfEiS fh 12 yg;)&ckid o
f C
H mawmf (12)yg;ukd oD[Vdk Ef ikd if o
H Ydk omoemjy&ef
apvTwfcJhaMumif;/
tmeEp`Erif;vufxuf w&m;a[myvif qifr,Ofom? ta&mif
awmufyaom yk;d ouFe;f tpkrH sm;pGmwku
Yd dk *dvmarCrif;\ Ekid if (H oD[Vdk u
f Re;f )
jyKvkyaf om oHCmtpnf;ta0;okYd vSL'gef;aMumif;ukd awGU&ayonf/
xko
d EYdk pS Bf udrEf pS cf g &ckid jf ynfrif;jrwfwu
Ydk jyKbl;aom aus;Zl;ukad xmuf
oD&pd `Erif; yO roH*g,em ("mwk#u
D mude;f =1169 ck) ESp0f ,f? aus;Zl;
wkHYjyefonftaetm;jzihf oD[kdVfuRef;rS &[ef;ig;&m? <ua&mufawmfrl
&ckdifjynfrS oHCmawmfwpfaxmifhig;&mESihf aygif;oHCmESpfaxmifwkdYjzihf
yO roH*g,em wifcahJ Mumif;uk-d
]]ulyahH us;Zl;? jrwfaus;Zl;[d? &bd&nf w
G ?f vGwv
f w
G jf yKx? oD[VESi?hf
0g'wlbd? wkdYod*um; yO rDxyf ? aMu;eDcsyfvQif? &TDuGyfwifhom;?
ig;axmiftm;jzifh? &DG;jim;aocsm? okH;ESpfMumvQif? aumif;pGmoD;oD;
atmifjrifNyD; }}ponfjzihf pyfqkdxm;cJhayonf/
(aMu;eDcsyfvQif? a&Tusyfwifo
h m;=a&Ttem;uGyx
f m;\/
ig;axmiftm;jzihf ygVdawmf 2000? t|uxm 3000 aygif;
aMu;eDy&yku
d f ig;axmif)
xko
d *H g,em okw ef? 0denf;? tbd"rmt,ltq? edum,fig;&yfwYdk
t,ltquGJjym;jcif;r&Sd/ (0denf;ig;usrf;ESihf tbd"rmckepfusrf;rSwpfyg;)
<uif;aom edug,fig;&yf(<uif;aom ck'uedug,fvnf;yg0if\)wku
Yd dk ygVdawmf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

72

t|uxm ESpaf e&mvk;H okw ef[l ? ynmar"marmfueG ;f tusOf;csKH;um


,lqxm;\/
0do'k rd *ft|uxmESifh ucFg0dw&PD t|uxmwkrYd mS oQifr[m Ak'
aCmo\ vuf&mjzpfNyD; xku
d srf;wkYd yg,So
d nfuadk xmufojzifh oQifr[m
Ak'a Cmo\ t|uxmrsm; (edug,fig;&yfw)Ydk tpkaH &muf&adS eayNyD/
xkt
d |uxm rdvEd yO musr;f ukd uk;d um;ajzqkx
d m;ojzihf (155- at'D
wGif ay:aygufvmaom)rdvEd yO musr;f BuD;vnf; tckid t
f rmyg0ifayvdrrhf nf/
&SmazGMunfhp&mrvkd? rsufpdrSdwfMunfhvQif? jrifEkdifygNyD/ Ak'aCmomoem
t|muxmjyKaomESpu
f dk 965-omoemESp[
f k awGU&\/
rm*"wkid ;f om; umvd'goq&m\]]j*Kh waAm"}} uAsmusr;f ukd (4-&mpk?
at'D)a&;onf[k jyqkdMuojzihf rdvdEyO musrf;xuf aemufus
Ak'a Cmot|uxmusr;f ukd ra&;om;rDay:aygufvmaMumif;ESifh od&pd `Em;rif;
\ yO roH*g,emwifxuf apmaMumif;ukrd w
S o
f m;tyf\/
xkdusrf; qef;*kdPf;&SpfrsKd;ukd owfrSwfjcif;r&Sdao;? 0doZeDESihf
* kt,ltqrSm xl;jcm; oH,kwfpaom 'DCESihf & (okdYr[kwf * k-v[k)
t,ltqrSmwlMu\/ rmP0u*gxm? rmu0uBud#*gxm? yrmPdu *gxm?
e*oGm yk u
d P
d *f gxm? pr u rmvm*gxmwkrYd mS 0kaw m',qef;usrf;ESifh
wlnaD e\/ j*hKwaAm"usrf; *kdPf;zGJUNyD;om; *gxmr[kwf ppfaq;&cuf\/
t"dy g,frQuko
d m azmfjyxm;\/ O'g[ P
k rf ay:vGiyf g/ xkjd *hKwaAm" usrf;rSm
oD&pd `Em;rif; yO roH*g,emacwfuyif oD[Vkd rf <S uvmaom &[ef;ig;&mESifh
vnf; ygvmEdik o
f nf/ tdEd,rSwu
dk f u
dk f &ckid jf ynfov
Ykd nf; oH*g,emrwifrD
uyifvnf; a&muf,EdS ikd \
f /
xkdoD&dp`Em;rif;nDawmf od*Fp`Em;acwfwGif rdzk&mapmjynhf kdrSm
tdraf &SUrif;\rdz&k m;tjzpfuyif ]]odeu
f efred w
f iG }f }tpcsDaom&wkudk a&;om;
rdz&k m;jzpfaomtcg u0d*EKusr;f u0dygoeusr;f ukd a&;om;aMumif;qkx
d m;\/
pmayAdrmefayul;pmrlwkdY vuFmpmom;taxmuftaxmuft&?
]]u0d*Eusrf;}}ESihf ]]u0dAEygoQusrf;}}[l om jzpfoihaf Mumif;ESifh u0d*ErmS
vnf; u0dAE[l om trSeftwkdif;jzpfoifhaMumif; awGU&Sd&onf/
xkdESpfusrf;wkdYwGif u0d*Eusrf; (u0dAEusrf;)rSm rdzk&m;apmjynhf kd\
vuf&mjzpf ? u0dygo@ac: (u0dAEygoQ)usrf;rSm &ckdifoQifoDv0Hou
t"dy g,ftenf;i,fEiS fh aemufyidk ;f vuFmwkjYd zihf jznfph u
G af &;om;xm;aMumif;
awGU&Sd&\/
xku
d srf;rSm &ckid u
f Asmukd a&;enf;twGuf a&;om;aomusrf; jzpfaomf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

73

vnf; ygVdawmfukdyg qef;*kdPf; ppfaq;enf;ukd Tefjyxm;aMumif; awGU&\/


xku
d srf;yg&Sad om * -k v[k wkt
Yd ,ltqrSmj*hKwaAm"usrf;ESiv
fh nf;aumif;?
0kaw m',usr;f ESiv
fh nf;aumif; wlrQ ? *kP
d ;f &Spyf g;yg&Sjd cif;rSm u0d*E(u0dAE)
usrf;ESifh 0kaw m', usrf;wkw
Yd rl QMuNyD; ,if;ESpu
f srf;vk;H 0d Ze*D rk yg,Sjd cif;
rSmvnf; wlrQMu\/ rm*"bmomESifh a&S;acwf&u 0Ptu&mukd 0kid ;f &H
aeaom [dED? ou #bmomwkdYum; ckxdwkdif 0d ZeD* k,Sdao;\/
jrefrmuAsmwkYd vnf;? ,if;u0d*E(u0dAE)usr;f ukd rSjD irf;a&;om;Mu\/
okaYd omf pnf;urf;tm;vk;H udrk l vku
d ef monf[k rqkEd idk af cs/
okaAm"vuFm&usr;f ESifh 0kaw m',qef;usr;f ukd oD[Vdk u
f Re;f yXrajrmuf
y&u rAg[k rif;vufxuf (1153-1186)at'DwiG f toQio
f CF&uw
d ax&fu
a&;om;aMumif;ukq
d &dk m &ckid af e&O &mawmifial cwf? i&rmef rif;vufxufwiG f
usa&mufcJhay\/
xkaYd Mumifh yO roH*g,emaemuf pr 0ufNrdKU irif;iwku
H dk acgif;jzwf
owfchJMu&m omoemawmftwGufvnf; Id;rSdefjcif;jzpfrnfxif\/ &ckdif
yO mNrKd Uwnfrif; acw oifrif;\om;awmfjzpfaom rif;&ifjzL vufxufwiG f
(omoemou &mZf 1378? &ckid o
f MuZf 209)op AE0ax&f? y'krax&f?
t&[Hax&f? aum@ nax&f? Ow roD&dax&f? b'd,ax&fpaom
&[Em&Sp&f mwkjYd zihf {um'or(11 Budraf jrmuf) oH*g,emukw
d ifcahJ Mumif;/
ygVdawmf? t|uxmukd a&Ty&k yku
d w
f Ydk a&;om;cJah Mumif;? yO mavm[m&wem
wkjYd zihf (28)qlb&k m;oGe;f &[Em&Sp&f mwkjYd zifh taeuZmwifcahJ Mumif; awGU&
ygonf/ xkb
d &k m;wk\
Yd prcPfwiG f (pr=om;a&? c@tykid ;f om;a&tcif;?
om;a&EG,t
f cif;wpfrsK;d )rif;&ifjzLaumif;rI urnf;xk;d ,S\
d / (pr=om;a&ESifh
wlaomtcif;? pr-oabmw&m; ponfuo
dk ma[m\/ tcif;ESirfh oufqidk ?f
owdjyKyg)
rif;&ifjf zL oH*g,emwifaomtcg oD[Vdk u
f Ref;rS oHCmrsm;ryg,Sad cs/
odaYk omf oD[Vdk u
f Re;f omoemawmfrmS tdEd,rS r[mod*u
*kP
d ;f uGrJ sm;ESihf
wwd,o*Fg,emwifNy;D wdw *d P
dk ;f uGrJ sm;a&m,Suf r[m,me*kP
d ;f tqifx
h d
yg0ifaom omoem(643) (wpfcsKdU 650)uo&d wkid ;f ? uedoQrif;*kP
d ;f uGJ
oH*g,emtqufrS (9)wkdif; (9)Xge omoemjyKcJh&mae&mrsm;ESihfwuG?
oD[Vdk u
f Re;f okYd qufumqufum *kP
d ;f uG*J P
dk ;f qk;d 0g'rsm; 0ifa&mufaESmuf,u
S f
cH&avonf/
xkdYaMumihf &ckdifyk&defacwf 'o&mZmrif;vufxuf (1123-1139
at'D)wGif twkv0dZ,*PygarmuEiS hf (26)yg;(aygif; 27yg;)wku
Yd dk oD[Vdk o
f Ykd
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

74

omoemjyKapvTwaf wmfr\
l / yef;armf&mG taemufajrmufaxmifh v,fuiG ;f
tv,fwiG f yk&ed ef ef;&muke;f ukd apmifah &Smufxm;oif\
h / ausmufcsyfBuD;rsm;
txyfxyf&Sdao;\/
ae&O &mawmifiNl rKd Uwnf wkid ;f csprf if;(rO Loifrif;)\ om;awmfum;
i&refrif;wnf;/ xkrd if;vufxufwiG f &rf;jynhNf rdKUe,foYdk 0ifa&mufaeaom
t&nf;BuD;oQiaf ,mifwu
Ydk dk ESix
f w
k f ? q&mawmfoC
H mawmfrsm;wkEYd iS fh omoem
oefY&Sif;atmifjyKawmfrl&\/
xkad cwfum; oD[Vdk u
f Re;f yxrajrmuf y&u r Am[krif;(1153-1186
at'D) vufxufEiS Bfh uKH &ckid f jynfrS (1166-at'D)wGif Ow &"roC
H "dywdEiS fh
(36-yg;)ukd omoemjyK&efapvTwaf wmfro
l nf/
xkdtcg tb,*D&d*kdPf;? aZwpe0goD*kdPf;wkdY rSDckdyl;uyfaeaom
wdw o
d Qiaf ,mifwu
Ykd dk t0wfjzLvJap ? oD[Vdk w
f uRe;f vk;H wGif r[m0d[m&0goD
*kP
d ;f wpfrsKd;wnf;jzpfatmif jyKvkycf &hJ avonf/
xkdacwfwGifrS oD[kdVfuREf; #DumtzGifhusrf;rsm;ESihftbd"mefusrf;
okaAm"gvuFm&usr;f ? 0kaw m',qef;usr;f ? ponfwu
Ydk dk a&;om;Muavonf/
yk&ed Nf rdKU? avmif;MuufNrdKUESifh ae&O &mawmifiNl rdKUwkrYd mS w&d*o
H zG,[
f k
,lq&onf/ rusn;f yifp&k mG &Sad om yk yf mG ;awmfEiS fh vufrapwDawmfwufvrf;
&Sd yk yf mG ;awmfo;Hk qlwEYdk iS v
hf nf;aumif;? ajcmufawmifrQ ajratmuf jrKyfvQuf
&Sad om? jrpfxrJ S tk|cf syfvmT rsm;? ta&SU-taemufwef;vQuf&o
dS nhf wHwidk ;f
a[mif;wku
Yd dk avhvmoifMh uygonf/
rusn;f yif;pk,dS Ak'q
if;wkawmfrmS ezl;ocFsyaf wmf twkwyfxm;onfu
vGJ ? tvGeaf jymifajrmufaom vuf&mjzpfygonf/ ezl;ocsyF af wmfu &Sad [mif;
vuf&mudk zk;H uG,x
f m;ouJo
h jYdk zpfae\/ tk|cf syfvmT rsm;ukd 'Da&(jzm;a&) ppfrS
avhvm&ygrnf/
avmif;MuufNrdKUzufrq
S v
dk Qifvnf; crnf;awmf rif;bDv;l u om;awmf
i,f rif;xD;tm; ypfcsaomae&mvnf; i&aumufarmf? a&aumufacsmif;auGU
wGif tpOftqufrw
S q
f ufjyKaom tkid af e&mjzihf jrpftajymif;tvGJ rnfo&Ydk cdS hJ
onf[al om yx0Dtaetxm;ukd &SmazG&mrS taxmuftuljyKygvdrrhf nf/
pma&;olum; qk;H jzwfEikd &f ef tvSr;f a0;ygao;\/
avmif;Muufewfawmifausmufpm(aumvd,rif;\tvSLwum&if;)
eEaovm[laom bk&m;Asm'dw0f ifausmufudk xkqpfcahJ om aumvd,oQiyf if
ES i h f avmif ; Muuf e wf a wmif awmif b uf t pG e f a pwD w k d Y r S &,S d a om
ovif;ausmufqif;wkawmf(ta&SUjynfvuf&m)wkrYd mS vnf; avhvmp&mtjzpf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

75

ausmif;ay:wGif ,Sad yao;onf/ eef;us&mG ta&SUbufjrpfurf;&Sd tkXcf syv


f mT ESifh
tkXfausmufta&m,Sdaom kyf<uif;wkdYukdavhvm avmif;MuufNrdKUae&mukd
"mwfykH kduf rSwfwrf;jyKxm;oihfrnfxifonf/

ajrmufO;D acwf rif;ok;H qufvufxuf


xkad emuf ajrmufO;D acwf bapmjzLrif;vufxuf (1450-1482 at'D)
ow Xme q&mawmfEiS fh (51)yg;wku
Yd dk oD[Vdk o
f aYdk pvTwcf o
hJ nf/
rif;Ambk&ifuqkv
d Qif oHwrJG S awaZm&oax&fEiS fh ajrmufwef;aqmif
q&mawmftrSL;jyK oHCm(40)yg;wkdYukd oD[kdVfokdYapvTwfawmfrlcJhMuonf/
tjyefwiG f tHawmfwpfqyl ifah qmif,v
l mcJah vonf/ ,ck pErke(d AEKv)
ausmif;wGif&Sdae\/
rif;&mZmBu;D vufxufwiG f oD[Vdk rf S vufaqmifyPmESiw
fh uG wrefwYdk
&ckdifokdYa&muf&Sdvm&m? p`E0dvmor[max&fESihf (20)yg;ukd apvTwf
oD&v
d uFmokYd 1561-ck? Ek0d ifbmvwGif qku
d af &mufomG ;cJo
h nf/ xkw
d iG f
O'ukauy(a&odr)f Oyor '&[ef;cHyw
JG pf&yf qif,ifusif;ycJo
h nf/

rmkr,
d rif;vufxuf
oD&dvuFmbk&if? 'kwd,0drv"rol&d,rif; apvTwfvkdufaom
bmoma&;tzGUJ \owif;pum;aMumih?f &ckid jf ynfoQif rm rk ,
d rif; (16061696 at'D)vufxufwiG f ErOLq&mawmf? eEdpu q&mawmfwt
Ydk m;
(1696)ckEpS w
f iG af pvTwf ? ay&'ged,teD;? uw"rt&yf&dS r[m0gVK**FgjrpfxJ
O'ukauya&odraf wmfBuD; Oyor ' &[ef;cHyu
JG sif;ycJo
h nf/
xkad emuf jrefrmEdik if w
H iG f xif&mS ;aom oH*g,emwkYd &ckid o
f C
H mawmfrsm;
yg0ifcNhJ yD; ,aeYwidk f &ckid jf ynf? jrefrmjynf? taemufb*FgjynfEiS fh tdEd,?
oD[Vdk f ponfwYdk &ckid o
f C
H mawmfrsm; jyefEY w
YHS nf&adS e\/ y&d,w d y#dyw d
0efaqmifMuaom pifMu,faom ax&m0g'*kP
d ;f tjzpfjzih?f &yfwnfvQuf&dS
cJo
h nf/ xkad Mumihf &ckid jf ynfonf ,Ofaus;rItarGtESpf jynh0f aom &ckid jf ynf
tjzpf aumif;pGmwnf&cdS \
hJ / odjYk zihf oufawmfxif&mS ; bk&m;&Si<f uvmonfrS
p ,aeYusatmif rysufpOfvm &ckdifomoemxGef;um;pnfyifaMumif;
aumif;pGmrSwfom;tyfayownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

76
OD;puEd

rSDjirf;jyKjim;usrf;trsm;
(1) t&Sipf u Ed \jynfwiG rf uk#d f "mwfO;D &mZfEiS hf ovk;H awmf"mwforkid ;f
&ckid ,
f Ofaus;rI trSw(f 3?4) ? &ckid yf aHk o0w Krsm;
(2) trwfBuD;ynmar"marmfueG ;f (a0omvDacwf)
(3) tmeEgp`Eausmufpm bmomjyef (OD;atmifomOD;)
(4) &ckid jf ynfEiS fh oD&v
d uFmEdik if w
H q
Ydk ufqrH rI sm; (&ckid f eG zYf ;l trSw(f 3))
(5) yg&mZduwft|muxm(yxrtkyf)
(6) r[m0if0w KawmfBuD;
(7) omoey0w u
d r (omoemjzpfpOfrw
S w
f rf;)q|rl/
(8) a&TtaH wmfapwDorkikd ;f ? t&Siaf umov (*a0oD)
(9) av;NrdKUacwfudk ud,
k w
f idk af vhvmcsufrsm;

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

77

ajrmufOD;acwf ax&0g' omoemjyKc&D;


toQipf uEd

&ck d i f j ynf w G i f acwf t quf q uf r if ; wk d Y o nf &G m ajymif ; MuvQif


bk&m;omoemukd a&SUawmfwiG f yifah qmifajymif;a&TUMuonf/ ajrmufO;D NrKd wnf
rif;apmrGev
f nf; oHCmawmfrsm;ukd a&SUxm;um NrdKUopf&mS cJ\
h / NrdKUwnfaom
tcgvnf; ausmif;wku
d Bf uD;aygif;(30)wku
Yd dk wnfaqmufu;dk uG,af wmfral cs\/
bk&m;apwDwt
Ydk eD; awmausmif; awmifaf usmif;wkw
Yd iG f {upm&Dawm&rSaD om
oHCmawmfwkdYtrsm;yif&SdcJh\/ NrdKU&Gmrif;aejynfwkdYwGif oDwif;okH;aom
oHCmawmfwcsKdUu rkd;cgausmif;aysmf? oHCmawmfwkdYtm; pmayykdYcsum
aqmif;aEGww
Ydk iG f awm&"lwiftm;xkwMf u\/
xkdYaMumihf ajrmufOD;acwfwGif {upm&*kdPf; A[kpm&*kdPf;[l
oHCmawmfEpS rf sKd;&S\
d / rsm;jym;aom *kP
d ;f uGrJ sm;r&S/d pifMu,faom ax&0g'
omoemawmfom&S\
d / ajrmufO;D acwfaESmif; (aumZmou &mZf 1144 ck
1146)okYd a&mufaomf ajrmufO;D NrdKU yd#uwfwu
dk (f 48)wku
d f ygVd? tXuxm?
#Dumusrf;rsm; tjyif? bmomoE&usrf;pm ckEpS q
f ,fausmf&\
dS / okaYd omf
rif;wku
Yd aq;aA'ifpaom bmoE&pmaywku
Yd dk oHCmroif&ef w&m;awmfjrwf
ukdomoifjy&ef jyefwrf;rsm;xkwf oefYpifatmifaqmif&GufcJhMu\/
oHCmawmfrsm; pifMu,faomaMumihf oD[Vdk rf if;wku
Yd tNrJwrf;tm;uk;d
cJhMu\/ oD[kdVfomoemawmf Id;onfESifhwpfNydKifeuf &ckdifjynfrS yifhaqmif
avh&Sd\/ &ckdifjynfrSvnf; * kwpkdufaqmif&GufawmfrlaMumif; awGU&\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

78

tdref ;D csif; jrefrmrSmum; omoemawmfta&; zdwrf aH Mumif; rawGU&acs/


"n0wDacwfwGif ol&d,oD&drif;vufxufrSpum oD[kdVfomoemjyK
apvTwaf Mumif; oD&pd `Em;rif;vufxuf oD[Vdk rf S oHCmig;&m<u o*Fg,em
wifcahJ Mumif; tmeEp`Em;rif;vufxufvnf; ykaYd qmifcahJ Mumif;od&\/
awmifilacwfwGif i&refrif;? yl&defrif;acwfwGif ' &mZmrif;vufxufwkdYu
vnf; apvTwcf \
hJ /
xkt
Yd wl ajrmufO;D acwfwiG f (4)Budraf pvTwcf \
hJ / bapmjzLrif;vufxuf
(1450-1482 at'D) ow Xme q&mawmfEiS fh (50)yg;wku
Yd dk oD[Vdk u
f Ref;odYk
apvTwf omoemawmfta&;aqmif&Guf\/
rif;acgif&mZmvufxuf
(1521-1530 at'D)wGif oD[Vdk u
f Re;f rSm omoemjyKvTwaf y;yg&ef wrefa&muf
om;awmf rif;Amtm; wm0efay;\/ om;awmfrif;Am(rif;yif)u oHwGJrSm
awaZmom&ax&fEiS fh ajrmufO;D rS ajrmufwefaqmif; q&mawmfEpS yf g;wku
Yd dk
apvTwfawmfrlcJh\/
rif;&mZmBuD;vufxufwGif oD[kdVfrS vufaqmifyPmESifhwuG
a&mufvm&m pE0dvmor[max&fESihf (20)yg;wkdYukdapvTwf oD&dvuFm
Ekid if o
H Ydk (1561)ckEpS ?f Ek0d ifbmvwGif qku
d af &mufc\
hJ / xkt
d cg O'ukauyodrf
(a&odr)f Oy'r &[ef;cHyJG usif;ycJ\
h /
oD & d v uF m bk & if 'k w d , 0D r v "r o l & d , rif ; apvT w f v k d u f a om
bmoma&;tzGUJ \ owif;pum;aMumihf &ckid jf ynfoQif rm rk ,rif; (16061697 at'D)wGif ErO Kq&mawmf? eEDpu q&mawmfwt
Ydk m; (1696)ckEpS w
f iG f
apvTwf <uawmfr\
l / ay&'ged,teD; a*w"rt&yf&dS r[m0gvk**Fgjrpfx?J
O'ukauya&odraf wmfBu;D ? Oyor '&[ef;cHyw
JG iG f rif;y&dowfyg0if cs;D ajr muf
cJMh uonf/
okYd &ckid jf ynfwiG rf u oD[Vdk u
f Re;f omoemawmfuydk g oef&Y iS ;f atmif
acwftqufquf aqmif&u
G cf o
hJ nf/ xkaYd Mumihf taemufrZrd uvGv
J Qif
&ckid jf ynfrmS oufawmfxif&mS ; bk&m;&Siv
f ufxufuyif r[mrked yk &f iS af wmfudk
oG e f ; rk e d i g;ql p onf w k d Y u k d oG e f ; jyKuk d ; uG , f j cif ; qH a wmf & S i f a pwD
(qHawmf 4 ql) OD;qHawmfapwD (qHawmf&pS q
f )l ? wmZdE &aohtm; ay;cJah om
emVm*D&ad wmif&dS qHawmfapwDwEYdk iS w
fh uG rkepf u
J Re;f ajcawmf&m? rtDajcawmf&m
wku
Yd dk oufawmfxif&mS ; bk&m;vufxufuyif yE ufcsc&hJ m? 'kw,
d omoemh
r@dKiftjzpfxif&mS ;cJyh gonf/ bk&m;&Sijf yef<uawmfrpl Of oHCmawmf(21)yg;
(r[m&mZm0iftvkd 200)ukd xm;&S&d mrS tqufrjywf yGm;rsm;pnfum;cJNh yD;?
td E d , rZ d r omoem I d ; vmaomtcg oD [ k d V f u Ref ; ES i h f w G J b uf ur m h
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

79

omoemawmf\ csdecf iG v
f Qmukd rwdr;f apmif;apbJ? pifMu,faom ax&0g'
omoemwnfaxmif tm;oGeaf qmif&u
G cf ahJ Mumif; awGU&S&d m? tvGeyf if MunfE;l
tm;&bG,faumif;vSygNyD/ MuufoD;wjzef;jzef;x 0rf;omrqkH; om"kac:r0
MunfE;l &ygonf/ Ak'p mayum; use;f rm? csr;f om? Nird ;f csr;f &efEiS hf vGwaf jrmuf&ef
jzpfonf/
Ak'b
mom0if okawoDoabmrSm op mw&m; trSeo
f abmjzpfaom
Ak',Ofaus;rI tarGtESpfwkdYukd Mum&Snfwnfapvkdonf/ txl;ojzihf
pdwcf srf;omrIudk pmay,Ofaus;rIu tjynht
f 0ay;pGr;f Edik o
f nf/ jynhpf o
Hk nf/
tykt
d vkrd &S?d pifMu,fonf/ tjcm;,Ofaus;rIwu
Ydk dk jyKjyifjznfph u
G af y;Ekid o
f nf/
tjcm;rS,l jznhfpGufrGrf;rH p&mrvkd/ rSwf rukef? oifvkdYrqkH;? wpfouf
avhvmaomfvnf; rukef? rlaoowfrSwfcsufr&Sd/ taMumif;tusKd;rSef?
ed,mrw&m;wku
Yd wdusonf/ ajymif;vJp&mr&S?d Ak'0 g' wajy;nD&o
dS nf/
arw mbm0emyGm;rsm;rI0,f tE&m,fjzpfapaom rm,m-vSnfhpm;rI?
omaX,s-aumufuspfrI? 0O em vSnfhywfjzm;a,mif;rItajcwkdYr&Sdap&ef
pkv
H ifpmG a[mMum;awmfro
l nf/ xkaYd Mumihf pma&;olwu
Ydk ,if;uJo
h Ydk rm,m?
omaX,s? 0O emw&m;wkdYukd twwfEdkifqkH;z,f&Sm; wnfhrwfaom
okawoDpw
d w
f ifjy cJyh gonf/ yI af xG;aom t&mwku
Yd dk enf;AsL[mtrsK;d rsK;d ok;H
od v G , f & ef wif j y&jcif ; awmh & S d c J h y gonf / od k Y a omf rvT J r a&S m if o m
wifjy&ygonf/ Ak'om0uwkdYESihfwuG vlom;rSeforQonf ted|m kHwkdYrS
a&Smif&mS ;vkMd uonf/ rw&m;uke;f acsmvmonfw
h idk f trSeo
f jYdk yKjyif,w
l wfMu
onf/ ,if;yk*Kd vfrsK;d vGepf mG vkt
d yfonf/ tuREyfk w
f u
Ydk vnf; arG;xkwaf y;Mu
&rnf/ xkv
d rf;pOfrmS Nidr;f csrf;a&; oauFwvrf;pvnf; trSejf zpfvrd rhf nf/
pma&;olarhr&atmif pdwfcsrf;omaomjzpf&yfwpfckukdwifjy&vQif wm0ef
ausrnfr[kwfacs/ taMumif;u &ckdifjynf ajrmufOD;acwftp rif;c&d
(e&EltvDcif)rif;vufxuf (795-821^aumZm)jzpfonf/ xkt
d vDcifrif;
vufxufwGif ta&SUjynft0bk&if xkyg kH'g,um e&ywduppfcsDvm
zkd;acgifEG,fcsKdawmifodkYa&mufaomf? tvDcifrif;uvnf; urmwGif&yfum
t0rif;xHodkY O vif;pm;trwfESihf &mZoHay;ckdif;onf/ &mZoHay;&mwGif
]]Ak'q
;Hk rMo0g'rsm;ukt
d ajccH rif;usiw
fh &m;ESin
hf &D efvadk Mumif;? tvmaumif;
vsuf tjyefrapmif;ap&/ ukd,furuGm orm&Spfxyf? ppfuGyfvdrm?
ynmvufeuf? yk;d yk&u
G o
f Ydk ? ppfwufvmMu? avmbolyek ?f ukeaf tmif
owfjzwf? tcGmwwfr?S jrwf&modYk a&mufMurnft
h aMumif;}}ukd Mum;odapvku
d f
onf/ rif;jrwfrif;aumif;wkrYd mS olawmfaumif;w&m;ukd tNrJusiho
f ;Hk onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

80

oDvukd tvGejf rwfE;dk Muonf/ ppfut


dk vkrd &S/d ppfudk tjypfjrifonf/ owfru
I dk
vGepf mG pufqyk Mf uonf/ cHppf(okrYd [kw)f r rdk aojyKjcif;? usL;ausmfjcif;rsm;rS
rvTo
J m wku
d Mf uonf/ Munhf tvDcifrif;u xk0d g'ukd vufawGUusiho
f ;Hk Mu
onf/
tvDcifrif;\ &mZoHpum;aMumihfyif t0rif;u ESvkH;aysmhaysmif;
olawmfaumif;tjzpfudk vufawGUjyum wkejYf yefcyhJ gonf/ t0rif;\ &mZoHwiG f
vnf; Ak'M o0g'ukd OD;xdy&f u
G yf efqifum ocFg&w&m; "r? oabmrSeo
f rQw\
Ydk
tjzpftysufukd qifjcifESvkH;oGif;awmfrlonf/ op mav;yg;jrwfw&m;ukd
tajccHum ]]avmuDpnf;pdr?f ae&dyyf rm? pifuv
dk suf taumifxifrmS ;?
w&m;vGwfacsvsif? tvm;tjyef? rdpmOmPfruif;? tvif;odkYra&muf?
0JatmufwiG o
f m vl;vm;yE uf? usdepf m&Guo
f Ykd rysufcEm? oHo&m rdpm wkYd
t,lNrJaMumif; olawmfaumif;wkdYqkdcJhaom usef;*efukdod }} ponfjzihf
ajrmufO;D jynfow
l w
Ydk &m;"rEiS t
fh nD usihBf uHaMumif;od ? tMunfawmfvnf;?
rif;ormwkw
Yd &m;ESin
fh aD Mumif; ]]w&m;vdrm ? omoemawmfudk odjrifwwfaom
rif ; csif ; jzpf ? "r 0e? pnf ; a0;ajymqk d M u&vQif ? omoemawmf u k d
yGiv
hf if;oDwif;t&Snf wnfxeG ;f rnft
h aMumif;Mum;vku
d o
f nf tMunfawmf}}
[l jzpf&m? rif;jrwfEpS yf g; w&m;vnf;nD? arw ma&csrf; qGwzf sef;apGUapGU?
,k,ayGUouJo
h Ydk tjyeftvSeaf jymqkcd sufwaYdk Mumihf &efat;cJ&h onf/
xkdtcg y&dowfrsm;ESifhwuG rif;ESpfyg;cspfMunfpGm awGUqkHMuNyD;
trwfcsif; rif;nDrif;om;csif; ppfonfcsif; wpfO;D t0wfuw
dk pfO;D ,l 0wfMu
qifMu? rdwfzGJUMu cspfMunfa&;o&zlukd aqmif;EdkifcJhMuavonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

81

tuRefodaom &ckdifkd;&m "avhpkduf xkH;pHwHxGm wkdprsm; (1)


ewfjrpf kZd aH rmif-pyfpo
k nf
&ckid w
f efaqmifr*Zif;(trSw-f 9)
1960-61 ckEpS f

]]..xGufonfxkH;a[mif;? edrdwfaygif;rSm? avmuDomwnf;/


ynma0bef? tjrifoefr?S okwu
H 0d? todajrmufrsm;?
w&m;uko
d m? vdrm edp ? om"deZmwf? xk;H rSwo
f ifph ?G
oDv0rif;? ESv;Hk oGi;f ok?Yd &efuif;y,facR? aysmuf&avonf/
rSeaf yrkcs ,Gi;f rcG}}
(rif;zavmif;vufxuf r[mynmausmfavQmufxkH;rS)
azmfjyygavQmufxkH;jzihf? &ckdiftrwfBuD;? r[mynmausmfonf?
rif;zavmif;vufxuf a&S;ola[mif;wkYd xk;H ykw
H rYdk mS avmuDomjzpf ynma0zef
csifhcsdef ,loifhonfukd ,l&efESihfESvkH;rlbkdYtaMumif;ukd TefMum;cJhayonf/
xkaYd emuf? avmuDrq
I o
dk rQ? olawmfaumif;ukd tjypfrjyKEdik yf g[kvnf; quf
jyqkcd o
hJ nf/
xkaYd Mumihf &ckid x
f ;Hk e*k;H "avhp u
dk o
f nf trSerf w
k cf s tusKd;rsm;onf
[kvnf;rqkv
d ?dk tusK;d rrsm;vS[v
k nf; rqkv
d ?dk pifppfaomfum; olawmfaumif;
wk\
Yd jyKvkyx
f m;&Scd &hJ mrsm;rSm tjypf&mS p&mtvGeef nf;yg;Ny;D usiBfh uHoifo
h nfEiS fh
xdr;f odr;f tyfonfh ,Ofaus;rI\t"dutajccHyifjzpfayonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

82

&ckdif"avhESihfygwfouf a&;om;abmfjyyg r[mynmausmfuJhodkY


ynm&SBd uD;rsm;ukd twk,&l rnfjzpfonf/ xkyd nm&Srd sm;onf wkid ;f jynfEiS Efh ikd if H
trsKd;om;wkt
Yd wGuf tusKd;rsm;ukd xk;H a[mif; eT jf yvQuf eT jf yyJu
h idk f OD;aqmifrI
ay;cJo
h rl sm;jzpfcMhJ uuke\
f / r[mynmausm\
f avQmufx;Hk rsm;rSm a&S;xk;H ukrd sm;pGm
tajccHNyD;? oya'o &,lapEkid &f eftxd? enf;ay;vrf;jyrI ,Ofaus;rIrsm;ukd
ckdifNrJapEkdifav\/
okv
Yd Qif xk;H a[mif;"avhEiS yfh wfouf ]]a&S;xk;H ukrd y,fEiS ?hf aps;ok;H ukd
rvG,Ef iS ?hf a&S;xk;H ukyd ,fu vGw
J wfonf/ aps;ok;H ukv
d ,
G u
f rGw
J wfonf}}[k
ynm&Sdrsm; qkdxkH;&SdcJhayonf/ azmfjyyg xkH;a[mif;ukd ry,foifh&efESihf
r[mynmausmfonf rdr\
d avQmufx;Hk ]]rdb bk;d ab;tok;H taqmifudk
zsuf ? a&S;rif;wkdYtoGm; taetpm;? tajymrwl? a&S;xkH;vGwfaomaMumihf
uyfOy'f qku
d af &mufysufp;D bl;ygonf}}[kqadk vonf/
if;jyif rif;zavmif;onf jyifNrdKUukzd suf vky&f efapckid ;f rIEiS yfh gwfouf
r[mynmausmfu odaYk vQmufxm;cJo
h nf/ xk;H rIpepf rSww
f rf;vmonfrmS
rSwfom;p&maumif;vS\/
xkdavQmufxkH;]]t&Sifrif;BuD; ab;awmfbkd;awmfcrnf;awmfwkdY
oifah vQmw
f ifo
h rQ? vkyaf qmifxm;cJo
h rQudk rzsurf qD;aumif;yg? waMumif;wkH
vnf;? vlw\
Ydk t&Sit
f xG#t
f xdyd f jzpfawmfral om rif;{u&mZfwYdk pHawmfr&l m
NrdKU eef;xD; y[kd&fpnf em&D xkdav;yg;onf pwkpufxGef&mr*Fvmcsnf;jzpf
ta[mif;tEGr;f [lorQukd a&S;rif;wko
Yd ;Hk aqmifb;l onfr&S?d rok;H aqmifoifyh g?
Oyrmaomfum; wyifxufyGifhaomyef;onf xkdtyifrS a<uusapumrl?
wzeftyifoYdk xkyd ef;jyef ra&mufEidk o
f uJo
h Ydk a&S;olwYdk vkyaf qmifxm;cJo
h rQ?
rdrw
d aYdk e&mwGio
f m a[mif;EGr;f aqG;ap&monf? xkad Mumifh a&S;a[mif;vuf&m
rsm;? orkid ;f 0ifXmersm;? ,Ofaus;rItygt0ifwt
Ydk m; wefb;dk xm;oifah Mumif;rSm
rsm;pGm tajrmftjrif &So
d nhyf nmESijfh ynhpf aHk Mumif; xif&mS ;odomEkid o
f nf/
if;jyifrif;ESihfygwfoufaom t"dywdokH;yg;ukd rqdwftyfaMumif;
avQmufx;Hk atmufygtwkid ;f azmfjyonf/
waMumif;rlvnf;? a&ajroeif;? rif;usift
h yf t"dywdo;Hk yg;&Syd gonf/
rifpufawmfral om Muufoa& eef;aqmif? obifc&H m &mZyvi&f adS om
eef;aqmif? ab&dpnfBuD; y[k&d pf nf&adS om eef;aqmif xko
d ;Hk &yft"dywdwo
Ydk nf
jynf&h iS rf if;&Sv
d Quf rqdwn
f t
H yfyg}}/
,if;okYd xk;H a[mif;ESiahf vQmufxm;cJo
h nfrsm;srSm rsm;vSpmG \/ if;jyif
'g*gNrKd UwGif eef;awmf&m? ukvm;aoa|; tpvifu? wku
d af qmufvadk Mumif;ESifh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

83

'g*gpm;ukd ajymqkdrIESihfygwfouf vnf; Zmwf0w KykHjyifxkH; rsm;ukdaxmuf


]]vlwYdk rdBuD;bBuD;vkyaf qmifxm;cJah om tcrf;tem;? taqmuftOD;wku
Yd dk
rzsufaumif;yg? zsufq;D acsaomf? tusKd;r&S?d tjypfoma&mufygaMumif;ESifh
]]avQmufxm;cJo
h jzifh rif;urysuaf p&ef apmifah &Smufxm;cJ&h onf[k yg&So
d nf/
xko
d x
Ykd ;Hk "avhEiS yfh wfouforQ ynm&Sd r[mynmausmfum; uk;d um;
TefjyonfwkdY tvGefta&;ygaMumihf awGUodEdkifonf/ w&m;pD&ifrIwkdYvnf;
xk;H ukyd if rsm;pGmxkwaf qmifonfudk awGUEdik o
f nf/ ,ckacwf pD&ifrx
I ;Hk vnf;
usihx
hf ;Hk ukrd ;DS &onfom rsm;vSayonf/
&ckdif kd;&m xkH;"avhESihf a&;om;&rnfhtwGuf r[mynmausmf\
xk;H ukv
d nf; ESv;Hk jyKrdMuNy;D aemuf pdew
f ifpm;ESiNfh rKd Uopfpm; trwfBuD; OD;a&To?J
r,m;? pdefwifESihf kd;pm;? trwfynm[d oD&drvma'0DbGJUcH rdyef;&Hukdvnf;?
xk;H a[mif;csifr wpfO;D taejzihf abmfjy&ayrnfjzpfonf/ xk&d ckid x
f ;Hk pOfEiS fh
ywfouf rdyef;&Honf yg&musrf;xGuftwkdif; zGwfwuf? rdk;BudK;? ysm;pGJ?
iSuef m;? awmom;NrdKU0if paomedrw
d x
f ;Hk ukd atmufygtwkid ;f vuFmjzihf
avQmufx;Hk jyKcJah yonf/ odom&efabmfjyaytH/h
]]rSwfavmh&Sifvl? cyfodrf;olwkdY? pGJ,loifhaMumif;? edrdwfaygif;ukd?
ola[mif;pum;? awmom;ow 0g? NrdKU&Gmwufa&muf? vefaY Mumuf om?
ajy;cJhvmrl? ypmr&Sd? rdrdtavQmuf? 0ifa&mufjrL;ckef? jywkefaomaxG?
aevmayu? &GmaetBuD;? tNyD;pk;d aESmif;? cEmajymif;vdr?hf taMumif;trSm
ow 0gyif? jyif;pGmtoH? jrnfjyefwv
Hk wf rcRwfNrdKU&Gm? ysufwwfpmG wnf;?
a>rzm;zGwfarsmuf? tdrfokdYa&mufaomf? aemufukdrae? pGefYypfayavm?
vif;a>rief;usm;? wufvmS rSm;tH?h tvm;oifyh if? tdr&f iS Ef rG ;f &d? &So
d rl eS af p?
jzm;a&uJo
h ?Ykd wufbpYdk ;D yGm;? csr;f omrsm; vdr?hf BuD;rm;*kP&f iS ?f jzpfcv
hJ Qiv
f nf;?
ukepf iferd u
hf s? ysuf&rcRwf? trSwaf &SUvm? pm usD; quf&uf? ok;H &yfiu
S rf ?S
em;orQrmS ? ,w &may? jyKavacgif;aq;? ta&;oifv
h ?S xkrd w
S jcm;? wnf;ysm;
tdrw
f iG ?f 0if acw ? edrw
d jf yaomf? aMurGxmG ;nuf? toufurdk Q t&BudK;av?
taeoifph ?G umvt&Sn?f tdrEf iS w
fh nf ? yso
H nftcg? t&omawGU? olt
Y a&uk?d
,lavaqmifjim;? xkyd sm;oGm;&m? ,w &mjzih?f eHo
Y marT;aygif;? za,mif;qDr;D
opfoD;yef;rsKd;? a&jynhf tkd;wGif? r Id;oajy? ajrZmpum;? pkdufxm;apvQif?
oJucdk if;vQuf? aeYcsif;wGiyf if? vifEiS rhf ,m;? ESpyf g;pkpH mG ? acgif;aq;&m\?
&ompkHay? xkdysm;a&ukd? taerysuf? xm;vQufysHaomf? aumif;NyD;ausmf
vkad wmf&w
dS ?Hk NyD;jynhpf EHk iS ?fh vlb
Y x
Hk if&mS ;? tusKd;rsm;vdr?hf rSwo
f m;pGo;Hk ?
a&S;xk;H u0d? ynm&Sw
d ?Ydk todvrd m ? tu&mpnf;? urnf;twGu?f rk;d BudK;puf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

84

vnf;? vlx
Y ufwiG o
f m? usjyefvmrI? xko
d u
l ,
dk f ? rcku
d rf xd? yuwdvQif?
&So
d nf jzpfaomf? wef;ck;d ausmf ? xifay:p ;dk ? bke;f wef;wk;d \? ykx;dk ausmif;odr?f
tcsdeo
f ifch sif? opfyifawmawmif? awmufavmifypfcsKd;? ewfq;dk rdpm ? ck0d if&m
onf? tdrrf mS usvwf? Oy'ftajz? raepGeyYf pf? tdro
f pfaqmufr?S csrf;om
&onf/ avmurSwo
f ;Hk a&SUusihx
f ;Hk }}
okw
Yd w
d ef rd w
d x
f ;Hk a[mif;onfvnf; vlw\
Ydk r*FvmtwGuf apmifph nf;
usiho
f ;Hk vku
d ef mxku
d o
f nfrsm;&So
d nfudk avmuDt&m rsm;pGmvmayonf/
trwfBuD; r[mynmausmo
f nf avmuDa&;rSm ynmjzihf a0zef? csichf sed &f efEiS fh
ywfouf rif;tm;avQmufxm;onfh xkH; odkYvm&Sdonf/ abmfjy
&aomfum;....
]]waMumif;rSwnf;/ / tmumrkd;vwf? euwfaev? e0wm&m?
&Spjf zmN*dK[fomG ;? N*dK[fpm;N*dK[fp?k Owko;Hk vD? &moDo;Hk &yf? aeMuyfvyky?f
ajrvIyaf wmfv?J ewfyt
JG ajrmuf? ypfazmuftoH? OygysHEiS ?fh onf;xefr;dk apG?
aevnf;ESppf if;? vwGi;f Mu,fomG ;? e*g;pufewf? axmifch wfzv
D m? ,w &mESi?fh
Zmwmpef;vuf? N*dK[fysufiSuf,kwf? pkef;bkwf wap? zGwf a>r ysm;pGJ?
ajyuGw
J rd cf ;dk ? rk;d BudK;avmifr;D ? a&pD;nmqef? jrwfreG yf x
k ;dk ? tck;d a&mifjcnf?
xGuo
f nf xk;H a[mif;? edrw
d af ygif;rSm? avmuDom;wnf;? ynma0bef
tjrifoefr?S okwu
H 0d? todajrmufrsm;? w&m;uko
d m? vdrm edp ? om"deZmwf?
xk;H rSwo
f ifph mG ? oDv0rif;? ESv;Hk oGi;f ok?Yd &efwif;y,fa>c? aysmuf&avonf/
/ rSeaf yrkus ,Gi;f rcG}}
edrw
d f Mwif;? wabmif wdwx
f ;Hk oku
d f peJ tif; tkid f aA'if
,w &m ,m,DwrYdk mS avmuDt&om pifppfjzpfcMhJ uaomfvnf; a&S;ynm&Srd sm;
onf/ okwynm u0dvuPmpGJpGm wwfajrmufuRrf;usifcJhMuay\/
avmuop H emop /H qko
d nftwkid ;f rSeo
f nf[k vk;H 0rqko
d macs? okaYd omf
ynmwpf&yf taejzihf b,fcgrSr Id;cJh/
a&S;tpOftvmuyif? wkdif;jynfESifhvlrsKd; bk&ifESihfjynfolutp
avmuD a&;&mESihf vufcv
H mcJ&h onf/ okaYd omf r[mynmausmu
f o
hJ aYkd om
ynm&Srd sm;wk\
Yd a0zefr?I jyKjyifoifrh ?I vufco
H ifo
h rQvufc&H ef ,lqvmrI
aemufykdif;rSmrl? ykd tvm;tvm tjrifoefrmvmcJh&ay\/
okaYd omf xk;H e*k;H "avhrmS tusK;d &So
d ifo
h avmuf &SMd urnfjzpfaomfvnf;
tjypfbufum; rsm;pGmOD;vSnrfh nf[k rqkEd idk af y/ tb,faMumihq
f adk omf vlonf
avmuom;jzpfMuonf/ avmu aumif;usKd;r*FvmESifh raumif;usKd;
r*Fvmonf &Sad v&m aumif;usK;d r*FvmtwGuf vlwidk ;f u r*FvmrIjyKvkMd u\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

85

r*FvmrIjyKvkyfrIrSm aumif;usKd;wuf&efom oufouf&nfajrmfcJh&onf/


xkdYaMumifh avmu\ vlrIa&;&mr*FvmtwGufvnf; xkH;"avhrSm
,Ofaus;rIjzpfap&monf/ ,Ofaus;rI[k ,ckwkd;wufaom acwftjrif
t,ltqt& ,kMH unfu;dk uG,rf ?I ,lqrI"avhx;Hk pH ponfwo
Ydk nf yg0ifaMumif;
vufcv
H m&onfrmS oifah vQmaf yonf/ &ckid ,
f Ofaus;rIx;Hk pHtwl vlrsK;d wkid ;f
wGiv
f nf; odx
Yk ;Hk usifo
h ;Hk rIrsm;&SMd urnfudk ay:vGiaf eNyD;jzpf\/ xkad Mumifh
&ckid w
f \
Ydk ,lqrI? vufcv
H mrI? tavhtx&Sv
d mcJrh w
I o
Ydk nf r*FvmESihf
,Ofaus;rItwGuf a&SUynm&Srd sm;onf rzefw;D cJ[
h k rqkEd ikd af y/ avmuDt&m
a&S;ola[mif;ukd tjypfrjyKoihaf Mumif; r[mynmausmf\ pum;ukd vufo;Hk
vku
d ef mNy;D ,aeYuREyfk w
f u
Ydk vnf; &ckid w
f \
Ydk wdrjf r Kyfaeaom xk;H "avh? usio
fh ;Hk
aeaom p kdufwHxGmwkdYukd r*FvmESihf,Ofaus;rItwGufom xkdufoihfovkd
usio
fh mG ;Edik Mf uap&ef acwfrjDS yKjyifay;MubkEYd iS fh a&S;xk;H [lorQ y,f&mS ;rypfbu
Ydk dk
vnf;aumif;vkt
d yfonf/ if;jyif xk;H "avhjzihf &ckid w
f \
Ydk vlaerItqift
h wef;
,Ofaus;rItqift
h wef;ukd avhvmEdik &f efEiS fh &ckid &f mZ0if? &ckid v
f rl sK;d tqufE,
G f
vmykH vlo
Y rkid ;f ukd qufpyfavhvmEdik Mf uyg&ef tajccHwv
Ydk nf; vkt
d yfoihf
aMumif; wku
d w
f eG ;f vkad yonf/ xko
d Ydk a&SU rI aI Mumifo
h m uREyfk o
f nf &ckid t
f rsK;d
wk\
Yd xk;H "avhudk ,aeYxd pdw0f ifpm;aerdonf/ uREkyf \
f pkaqmif;rdorQukd
xku
d w
f ef&m &ckid x
f ;Hk "avhrsm;ukd atmufqufvufa&;om; azmfjyygrnf
jzpfonf/

&ckid f ;dk &m "avhx;Hk pH&v


dS m&jcif;rsm;
&uyl& "n0wD &ckdifjynf xD;eef;pkduf pkd;awmfrlMuaom bk&if
rif;jrwfwYdk jyKvkyaf wmfrMl uonfrmS &ckid jf ynf? &ckid v
f rl sK;d tp jzpfay:vmaom
aeY&ufonf Ak'[l;aeYjzpfaomaMumifh xD;eef;pkduf NrdKUwnfMuaomtcg
NrKd U\wnf&m|mewGif Ak'[
;l N*Kd [frif;ESifh &m[kN*Kd [frif;\ wnf&m|mejzpfaom
taemufajrmufaxmifh t&yf0,f? rdrdwkdYeHN*dK[fwkdifukd pkdufxlNyD;vQif
trsK;d av;yg;wk\
Yd touf&n
S jf cif;? tE&m,fuif;jcif;? ab;uif;jcif;? tusK;d iSg
vnf;aumif;? ylZm&[jyKvkyMf u&ef oufawmf&n
S f oufawmf&[k wnfxm;NrJ
"rwm&Sdavonf/
xkw
d nfxm;aom apwDjrwfvnf; rdred NH *dK[fudk t"dywdxm;NyD;vQif
uk;d e0if; ok;H qJah jcmufMwif; euwf ESpq
f chJ Ek pS v
f ;Hk wkjYd zihf csvn
S v
hf suf wnfxm;NrJ
&Sad vonf/ &ckid t
f rsKd;av;yg; jcm;em;jcif;jzpfaom tcsdeef m&Donf Ak'[
;l
aeY&ufudk &ckid rf sKd;EG,f 0Ho[lorQwkrYd mS &ufjrwfr*Fvm[k twnfjyKvsuf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

86

&Sad vonf/
xkaYd Mumifh tr*Fvm[k orkwt
f yfaom rom tokbwko
Yd nf ykx
Yd rf;
aqmifjcif;trIudk xkad eY&uf rjyKMu&bJ ,ckwidk af tmif a&SmifMunfavh
xk;H pH&adS vownf;/
onfum; &ckid rf [m&mZ0ifawmfBuD; vmaomusihx
f ;Hk jzpf\/
tMuifbk&m;\ xD;usonf&Sdaomf vlysKdvli,fwkdYonf ukdifwG,f
rwiftyf? oufBu;D olwYdk wpfcv
k yfwo
Ydk nf wifuek &f m\/ oHo&mukd &nfrw
S f
wiftyf\/ iSm;&rf; aomfvnf;wiftyf\/ tcaMu;aiGaomfvnf; rnfrQ
rnfa&GUay;rnf[l vkyaf qmifaptyf\/ &[ef;oCFmoDwif;ok;H olawmfwt
Ydk m;
vkyfaptyf\/
aAm"danmifyif? uefYaumfyif? vufyHyifwkdYukd tdrfwGifrpkduftyf?
aygufonf&adS omf BuD;jrifah tmif tdryf g;wGif rxm;aumif;? tdr&f iS yf supf ;D &m\/
toufxufq;Hk qif;&Jwwf\/ tdrrf mS t&dyv
f nf; rzk;H vGr;f aumif;/
avS*g;a[mif;uk(d vSn)f vJvdk avS*g;opfxnfrh nfjzpfvQif avS*g;a[mif;
xuf wawmifwxGmom (ykd )vkyftyf\/ romyJvkyfacsaomf tdrf&SifwkdY
onf ysufp;D jyKef;wD;wwf\/
onfrmS aus;Zl;awmf&iS f ewfjrpfeacgif;acsmif;q&mawmfb&k m;\
rSwpf jk yKxm;onf/ &ckid af vmu orkw v
d m &cdik f ;dk &mt,ltqxJrS Mum;em
rSwo
f m;cJ&h aom Mo0g'rsm;jzpfMu\/
opfyifrSm toD;oD;aeonfukd vuf Id;rxkd;&? xkd; vnf;rjy&?
toD;ykyw
f wfonf/ wenf; uef;wwfonf[\
l /
]]'Duav; tvGepf m;Ekid yf guvm;}}[krqk&d ? tHu
h swwfonf/ olwpfyg;
tHu
h s (0g)EIwpf um;raumif;olwq
Ydk rdk o
d jzihf 'k;d ac: ckn
H if;ukd rD;wGiaf rT;zkwf
'k;d rD;aygufonfbufoYdk tHu
h saomcav;\ uk,
d cf Emukd vif;avSa&jzihf
aq;aMumokwfoif ]]a&mh tHh-oGm;av}}aumif;ygapawmh? omygavap
awmh? aumif;ygbdav;? omygbdav;[kqu
dk m vufajcwku
Yd dk qGv
J suo
f nf[dk
vT;J NyD;ayGUbufcsD&avonf/ xk'd ;dk ukv
d nf; tdro
f mxJoYdk ypfvu
dk &f avonf/
(tHrh usapEdik &f ef &ckid t
f rd w
f idk ;f 'k;d axmifq
h aJG y;avh&o
dS nf/)
naewGif wpf&yfwpfyg; wpfjcm;okYd xGuo
f mG ;vku
d tdr\
f rd;k pGe;f zsm;
jzpfap? "edNrdwfzsm;ukdbJjzpfap? em;rSmyef xGufoGm;&onf/ tdrfokdY
n nOfhtcsdefrawmf0ifvmvkdaomf ]]yufu k}}[k zaemifhokH;csufayguf
aqmifhum 0ifvm&avonf/ wapajrzkwf rdpmrsm;? yl;,SOfumygvm
wwfonft
h wGuf ESiyf pfvw
T jf cif;? y&d,m,fwpfrsK;d (0g) Ncrd ;f ajcmufvw
T jf cif;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

87

wpfrsKd;jzpfonf/
aumufO;D oD;OD; ysK;d OD;csaomtcg qGr;f yef;ykYd *kaH vQmyf if? uZGe;f yifrsm;ukd
oBuFepf mwGucf suft& aumufO;D pku
d cf syk;d &rnfah eY v,fuu
G (f 0g) awmif,m
ukid ;f jyif\a'gifrh mS OD;pGmpku
d cf s&onf/ "avhrmS avQmfyifrmS &Snv
f sm;jcif;
jzpfNyD;? uZGe;f yifrmS tcuftvufymG ;wk;d jcif;wkaYd Mumifh r*Fvm,l&mjzpfonf
[l\/
tdrOf ;D cef; tv,facgif;&if; tcef;qD;x&H (tdrOf ;D x&Hvnf;[l)ukd "g;rxd
rwifr&Sap&/ ajcOD;vnf;rvSnhf&m (ajcruef&vnf;[l)taMumif;aomf
tdr&f iS rf ewfremvk[
d k t,l&MdS uonf/ if;jyif vlaoaomfomvQif okYd
ajymif;jyef tdrOf ;D ukd ajcbufxm; tokbromjyK ;dk xk;H pH&&dS um; r*Fvmr&S&d m
okH;pGJaomaMumifh r*FvmtwGufrl tokH;rjyKtyfxkdufav vnf;jzpfonf/
tdr0f if;NcH rnfonfah e&mwGirf S acgif;tk;H pmyif ac: vJyifuv
dk nf;aumif;?
vufyyH ifuv
dk nf;aumif;? vk;H 0rpku
d yf sK;d tyfay/ tvQO;f y,ftyf\/ iSuaf ysmyif
pku
d yf sKd;&mvnf; tdr\
f awmifbufuvnf;aumif;? tdraf &SUuaomfvnf;
aumif;? rpdu
k yf sKd;&acs/ tcsKdUpku
d yf sKd;vko
d rl sm;u pOfwcd yfjyonf[ak c:aom
edrw
d jf yefajymif; (0g),MwmjyefoabmuJo
h Ykd ]]eifu *&if? igubk&if}}[k
vnf;aumif;qkdum ajcjzihfausmfvTm; pkdufysKd;Muonf/ *&ifqkdonfrSm
iSuaf ysm*&ifwpfrsKd;trnfjzpf\/ wpfjcm;iSuaf ysmukv
d nf; trnfuadk zmfum
jyKwwfMuygap? enf;rSm tjyKenf;Muonf/ tdr\
f ajrmufbuf(0g)tdr\
f
aemufaz;bufuom pku
d cf sru
I rsm;vSonf/ a&S;olBuD; olrrsm; tvkt
d m;jzihf
tdru
f dk t&dyt
f m0go aea&mifu,
G u
f mrnfh ae&m[lorQ *&if;rsK;d iSuaf ysmukd
rpkdufysKd;oifh[kqkdavonf/
uREkyf w
f Ydk taemufjynf ewfjrpfa'orsm; &ckid rf sm;onf rdbzk;d zGm;
kd;&mxkH;pHukd vkdufemvsuf? tdrfOD;wGifvnf;aumif;? 0J,mESpfbufwGif
vnf;aumif;? rpdu
k yf sK;d MubJ tdr\
f aemufaz;zufwiG o
f m pku
d yf sK;d Mu ;dk &So
d nf/
okaYd omfvnf; wpfjcm;tdrpf Of tdrq
f ufwef;rvGwu
f pku
d yf sKd;jcif;r&SMd uuke/f
taMumif;rSm iSuaf ysmwk;H vufyefw;Hk onf opfaumif;opfrmr[kwMf uojzihf
r*FvmrJo
h nfrsm;tjzpf a&SmifMuOfMuonf[\
l /
vifaoaomrde;f r? r,m;aoqk;H aoma,musfm;(rkq;dk zk?d rkq;dk r)wku
Yd dk
ckepf&ufwidk f wpfjcm;wpftrd u
f dk roGm;rvmap&? oGm;vmjcif;vnf;rjyK&?
r*Fvmr&Sd vifacgif;pm;? r,m;acgif;pm;jzpfonf[k [deoa&mfum yI cf sonfh
trlt&mukd jyavonf[\
l /
zaemifhxdrdvQif ajczaemifhaqmifhum ]]xkdYyufu k}}[kqkd pOfwdcyf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

88

jyKMu&onf/ odpYk Ofwd cyfjyKykEH iS fh xk;H rSmrsm;pGm&So


d nf/ oD;oefaY &;om;rS
jynhpf &Hk mrnf/ pOfwcd yfwenf; Oyrmaomfu ]]ausmufuayghaf ygh? igu
av;av;? (ausmufuyyG? iguvvD;-&ckid t
f oHxu
G )f [kqdk ausmufxufwiG f
xkid &f onf/
Mu,fa<uusvmonfujdk rifu ]]eifu
h Mdk unhpf mG ra[muf tbk;d tabmif
ukd Munhpf mG &m}}
(oifhukdigMunhfjcif;r[kwfvkd ig\tbkd;tabmifukdom Munhf&jcif;
jzpfownf;)[kqkd wHaxG;ypfcg ]]zD;}}vTJ;ypf&avonf[l\/
wenf;/ pE&m;rif;cGm}}ac: (Zifa,mfiu
S )f vif;zH? vif; LS ? arsmufaESmif
rsm;ukd rowfrykw&f ? owfyw
k u
f ]]zD;}}oifw
h wfonf/ wenf; zD;us
wwfonf[q
k \
dk / xkaYd Mumifh &ckid w
f idk ;f xko
d w 0grsm;ukd owfyw
k jf cif;rS
a&SmifMuOfMu&onf/ pE&m;rif;cGmiSu[
f ak c:&onfrmS pE&m;rif; waumif;
oif;wGjJ ynfoYdk a& ;dk c&D;pOf xGupf Ofawmfro
l nfwiG f avSawmf\ywf0ef;usif
vSnyhf wfvsuf? 0J,mu vku
d yf gvmcJ&h mum; &Sib
f &k ifonf oem;awmfrv
l S
ojzihf cspfcifaompdwf&Sd ]],ckrSp iSufckdiSufrsm;ukd rowf&[k ynwfcJh
ownf;}} xkrd pS E&m;rif; ab;rJah y;cJo
h jzihf pE&m;cGm[k ,aeYwidk f rnfwiG af v
onf[\
l /
zD;ukd'Pf[laom pum;jzifhwGJzuf zD;'Pf[kvnf; okH;EIH;ac:qkdrI
,ckwidk jf yKMuonf/ tvkrd mS tjypfa&mufonf[k t"dy g,fa&mufonf/ xku
d pdk JG
a&S;vlBuD; rsm;u qJ;qkdMuaomtcg ]]zD;BuD;oihf? 'PfBuD;oifh}}[l
vnf;aumif;? nD;nL&m ]]zD;raumif;? 'Pfraumif;}}[l vnf;aumif;
qkdMuonf/ if;jyif ]]zD;raumif;? 'Pfraumif;? eifhyufrSma&mif;}}
igyufuzD;vTyJ gap}}[k tjypfudk zJ&;JS MuOfMuonfuv
dk nf; Mum;od&avonf/
tdru
f adk eausmcf H raqmufaumif;? aeESiahf &SUqkid v
f nf;aumif;? aemufzd
(aemufum)aomfvnf;aumif;? aqmuf&onf/ taMumif;um; taumifausmf
aqmuf&musrnfqkd raqmuftyfay/ tdrfaqmufjcif;ESifhqkdif&m yd kum
enf;pepf pnf;urf;rsm;pGm &Sad vonf/ xkw?f avQmuf? &ufrwku
Yd dk onfwidk f
ponfwkdY rxdrdbJvnf;aumif; (0g)rrSDbJ tv,ftrSDcHrJh&mwGif qufpyf
rxnft
h yf? yifv,fu;l usonf[k qkMd uavonf/
trJ? om;ig;0,f,v
l mvQif tdraf &muf rcsufrD qm;wqkwyf pfxnf&h
onf/ taMumif;rSm tyif;uswwf tyif;rusEdkif&eftwGuf[kqkd\/
tdraf &SUwnfw
h nfw
h iG f a&tk;d cGuaf [mif;avmif; r&Srd xm;ap&? vmbfyw
d f
wwfonf[\
l / if;jyif a&tk;d cGuaf [mif;avmif;ESiv
fh nf; olwpfyg;tdro
f Ydk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

89

r0ifxGuf&/
aomufa&uefrmS rsuEf mS ropf&? yvkyu
f si;f aq;aMumjcif;? pkw
H pfcrk jyK&?
]]'k;H }}jzpfwwfonf[\
l / 'k;H rSm wHigonfEiS hf pnf;cwfuv
k m;ukd ac:qko
d nf/
uef[o
l rQ ajcraq;&[lvdk 'k;H [m&Djzpfwwfonf[\
l /
awmuf w J ; ? td r f a rQmif j rnf a omf ]]xk d Y } }[l aomf v nf ; aumif ; ?
]]a'gufa'guf}}[k vuf ;dI acgufxd aomf vnf;aumif;? pOfwcd wfvyk &f onf/
r*Fvmr&SdaomaMumifhwnf;/
awmawmifjrpfacsmif;wkdY "avhxkH;pHrsm;? pnf;urf;rsm;? usihfokH;
tyfaMumif;vnf; trsm;tjym;&Sdonf/ tb,faMumifhqkdaomf awm&Sif?
awmif&iS ?f jrpf&iS ?f acsmif;&Si?f ewf&iS rf sm;? remvkd rESpo
f ufwwfonft&mrsm;
&Sw
d wfaomaMumifw
h nf;/
rsufaphemolukd ul;pufwwfonf[kqkd ]]rif;um;MuufoGefeD? igu
MuufoeG jf zL}}[kvnf;aumif;? ]]rsufped mausmif;rSmyk?Yd bke;f BuD;ouFe;f ESiw
fh }Ydk }
[l vnf;aumif;? qkdMuonf/ rsufpdpGefonfukdum; ]]xkdY-iyd}}[k pOfwdcyf
jyKavh & S d M uonf / ul ; puf j cif ; rjyKEk d i f & ef wNcJ N cJ w jcKyf j cKyf j rnf v suf
oem kyfc&,kwf ajcmif;qkd;&Sdolukd rul;pufEdkifap&ef ]]NcJjcL;rSifawmufpd?
tbmwpd? igwpd}}[kqkd pOfwdcyfjyK kd;&SdMuonf/
rdrw
d EYdk mG ;tkyrf S NcHaygufzmG ;r[kwb
f ?J uRJjzL? EGm;jzLrsm;ukd rarG;pm;tyf?
r0,f,t
l yf? pD;yGm;vmbfvmb qkw,
f w
k yf sufp;D onf[\
l /
&ckid rf mS acgif;aAgif;nm(vusfm)aygif;onf/ tpGe;f txufudk axmifae
&onf[\
l / taMumif;rSm ]]a,mufsm;nm(,m) rde;f rrSm (0J)}}[k &ckid pf um;
xk;H pHt&aygif;&onf[\
l / ]]acgif;aAgif;p pGe;f axmif? armif-armif}}[k tysKrd sm;
u? vlysKdrsm;ukd EIwq
f ufpum; xk;H vnf;&SMd uavownf;/
oBuFeo
f ;Hk &ufrmS qefa&pyg; zGyNf yD;om;&S&d rnf/ oBuFerf usrDtwGi;f
t0wftxnftrd &f m tdy&f mae&m oefo
Y uf&iS ;f vif;? aq;aMumjcif;jyK&rnf/
onfrmS wpfEpS t
f wGi;f u tnpftaMu; tr*Fvmrsm;ukd (ESpaf [mif;rS
taMu;tnpfrsm;uk[
d v
l )dk ESpo
f pfoYdk rul;ap&ef r*Fvm,ljcif;"avhjzpfonf/
onfrmS tuRef\zk;d zGm;rdbwk?Yd &ckid f ;dk &mor ;dk us vku
d ef mapmihMf uyf
usiho
f ;Hk jyKcJMh uonfh xk;H e*k;H rsm;rS enf;eme,jzpfMuwnf;/
xkaYd Mumifh rdrw
d \
Ydk trsKd;om;"avhx;Hk pHwu
Ydk dk avhvmpkaqmif;&SmrS;D Mu
vsuf acwfrv
DS o
Yl rkid ;f ? vlraI &;? ,Ofaus;rIrsm;ukd ok;H oyfazmfxw
k Ef ikd Mf u&ef
tajcjyKapvkdownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

90

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

91

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

92

,Ofaus;rI-9

93

tuRefodaom &ckdifkd;&m "avhpkduf xkH;pHwHxGm wkdprsm; (2)


ewfjrpf-kZd aH rmifausm&f D S wifjyonf

,Ofaus;rItpdwt
f ykid ;f
vlw\
Ydk taMumif;ukd ,cktcg ynmwpf&yftjzpf avhvmvQuf&MdS uay
onf/ xkdvltaMumif; azmfjyaom ynm&yfukd rEk aA'bmom&yf (ANd mom&yfwiG f ]] yk yf idk ;f }}ESifh
THROPOLOGY) [k trnfay;xm;Muonf/ xkb
]],Ofaus;rIyidk ;f }}(wenf;-pdwyf idk ;f )[l cGjJ cm;avhvmMuonf/ vlow 0gwk\
Yd
t ;dk tqpftcsKd;tpm;? cEmuk,
d w
f nfaeyku
H dk eT jf yaomtykid ;f onf ]] yk yf idk ;f }}
tjzpf owfrw
S Mf uavonf/ "avhx;Hk pHrmS ]],Ofaus;rIyidk ;f }}wGif xnfo
h iG ;f
a&wGu&f aom tpdwt
f ykid ;f wpfcv
k nf;jzpfayonf/ tb,faMumihq
f adk omf
vlw\
Ydk awG;ac: BuHq,kMH unfcsuftay:tajccHNyD; ay:aygufvmaomaMumihf
yif jzpfayonf/
vlwkdY\taMumif;ukd avhvmonfh rEk aA'bmom&yfwGif vlrsKd;\
taMumif;ukd avhvmonft
h cg xk;H "avh,Ofaus;rIrsm;ukd csefxm; rjzpfEikd f
acs/ xkjYd yif rdrw
d \
Ydk vlrsKd;"avh,Ofaus;rIudk tjcm;vlrsKd;rsm;ESifh rnfoYdk
qufpyfonf? uGjJ ym;jcm;em;onfrsm;ukyd g us,fjyefpY mG avhvmoiho
f nf/

xk;H "avhqo
dk nf
xk;H pH"avhqo
dk nfrmS vlrsKd;wpfrsKd;\ vkyaf qmiftyfaom arG;onfrS
aoonftxd]] kd;&mp kduf}}yif jzpfonf/ xkd"avhxkH;pHtrsKd;rsKd;ukd pepfwus
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

94

avhvm&efEiS fh rSww
f rf;wif&ef xde;f odr;f xm;&ef vkt
d yfvo
S nf/ xk;H "avh
wkrYd mS vlraI &; tqufqufusihaf qmifvu
dk ef mcJ&h aom tcsuftvufyif
jzpfayonf/
"avhudk &&SEd idk af &;onfyif vl,Ofah us;rIpepfw;dk wufvmrI csed q
f csuf
jy'g;wk d i f y if j zpf a vonf / od k Y v k d u f e mrI pnf ; urf ; &&S d v mjcif ; onf
vltqift
h wef;wk;d wufa&; tajccHvnf;jzpfonf/ ,Ofaus;aom vlw\
Ydk
tusiht
f BuH vl"Y rwmjzpfvm&jcif;taMumif;cHvnf;jzpfayonf/ pnf;urf;
uvem;onf vlrsKd;wkid ;f &St
d yfaom t&mjzpfonf/ xkaYd Mumihf t&mwkid ;f
pnf;urf;pepfudk BuHqwnfxiG f xm;&Sv
d mcJMh u&onf/ xkpd nf;urf;ukyd if
vku
d ef musihaf qmifapmihpf nf;vm&avonf/ pnf;urf;onf usihBf uHb&Ydk m
jzpfvm &ouJo
h Ykd vlw\
Ydk "avhx;Hk pHrmS vnf; ,Ofaus;bk&Yd m vku
d ef musiafh qmif
vmcJh&aom ]]p kduf}} okdYr[kwf ]]vlYusihf0wf}}[kyif ac:qkdEkdifayonf/

rSww
f rf;wif&efvadk o;onf
"avhx;Hk pHEiS yhf wfouf uRefawmfonf owd&wkid ;f rSwo
f m;xm;rd
avh&Sdonf/ (1960-61)ckESpfxkwf &ckdifwefaqmifvnf; &ckdif"avh
xk;H wHxmG rIrsmukd pkaqmif;azmfjycJb
h ;l Ny;D jzpfonf/ "avhx;Hk pHrsm;ukd avhvm
&m &ckid &f mZ0ifrv
S nf;aumif;? &ckid o
f mjcif; vuFmpaomtzGUJ tEGrYJ sm;rS
vnf;aumif;? &mZowf "rowf jzwfx;Hk avQmufx;Hk rsm;rSvnf;aumif;?
awGU&S&d Ekid o
f nfvnf; &Sad vonf/
trsm;tm;jzihf a&S;oufBuD;olt?dk bk;d bGm;rdbrsm;xHu ar;jref;pkpH rf;vQuf
avhvm&,lEidk yf gonf/ xko
d Ydk t&yf&yfrw
S o
f m;avhvmNyD;aemuf pepfwus
rSww
f rf;wif&ef uREyfk w
f v
Ydk t
dk yfvsu&f ydS gonf/ xkq
d Eukd jynh0f ap&ef tESpEf pS f
tvv pkaqmif;&rnfyifjzpfonf/ uREkyf v
f nf; a'oE& c&D;vSno
fh mG ;wkid ;f
aus;vufawm&Gm e,fy,fw\
Ydk vlaerI"avh? xk;H pHwx
H mG rsm;ukd tNrJwrf;
avhvmtuJcwfvQufvnf;aumif;? ar;jref;pkpH rf;jcif;jzifv
h nf;aumif;? &SmazG
pkaqmif;rIrsm;jyKcJhonf/
,ckuREkfyf\ rSwfom;&,Sdxm;onfh tcsufrsm;wGif &mZ0ifvuFm
avQmufx;Hk tjyif aus;Zl;oQif ewfjrpf q&mawmf\ rSww
f rf;rSw&f mrsm;?
rdbbk;d bGm; aqGrsK;d rsm;xHrS ar;jref;&&Scd surf sm;yif jzpfMuygonf/ tcsKUd t0uf
ukd wifjyygrnf/

OwroD&ad usmaf vQmufx;Hk


&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

95

&ckid "f avhx;Hk pHEiS yfh wfouf &ckid &f mZ0ifrS tcsKdUt0ufaumufEw
k cf suf
ukd a&S;OD;pGm wifjyvkad yonf/
"n0wDta&;awmfyHk r[mpE&m;rif;onf om;awmfo&l ,
d pE&m;ESifh
vufxyfxdef;jrm;ay;pm;&ef rif;orD;ukd ar;jref;awmfrlavaomf ynm&Sd
trwfBuD; aomif;wD;pm; Ow roD&ad usmfu okaYd vQmufx;Hk jyKcJah yonf/
]]t&Sifrif;jrwf yw jrm;ausmufaumif;wkdYwGif a*gyavpaom
tem&Sv
d Qif rif;wkrYd ok;H &? pdeaf usmufww
Ydk iG f cvkyf awmpmi,f rpif
awmaMumifarG; paom tjypfruif;vQif rif;wkrYd ok;H xku
d ?f pyg;rsK;d wkw
Yd iG v
f nf;
ta&mygvQif tyiftoD;rnD? a&TEpS w
f iG v
f nf; aMu;eD? aiG? oHrvGwv
f Qif
t&nftaoG; rajymif;/ xkt
Yd wl omuD0ifrif;rsK;d wkYd vnf; tEG,af wmf0o
H pifrS
trsKd;wlpGm pOfvmBuD;jrifh? tusihfrazmufapvkd ? a&S;ab;avmif;awmf
bk d ; avmif ; awmf crnf ; awmf w k d Y xD ; eef ; rif ; quf armif E S r &if ; csm
ay;jrm;awmfral Mumif; xk;H a[mif;&Syd gonf/ om;awmfEiS o
fh rD;awmfapmpEDudk
ay;jrm;awmfrlvQifoifhjrwfygonf}}/
odaYk vQmufwifavaomf om;awmfEiS o
fh rD;awmfudk armifErS &if;csm
ay;jrm;awmfrl ynm[dtrwfukd aiGojymwpfaxmif qkay;awmfrlonf/
od*Folrif;(0&"r&mZm)onf trwfBuD; rEk[morD;]]jrwfukH;}}ESihf
vufquf bdodufcHrnfwGif 0drv (ppfawaumif;pm;)trwfBuD;onf
rde;f raumif;vuPm? aumif;jcif;ckEpS yf g;wku
Yd dk odaYk vQmufx;Hk jyKcJo
h nf/
]]t&Sirf if;jrwf? rde;f raumif;vuPmukd a&S;ynm&Sw
d q
Ydk cdk o
hJ nfum;
]]w Db&d,m? t*FgnD Gwf? rdef;rjrwfwkdY? vif0wfvifrI? tEkt&ifh?
tcGiv
hf rd m ? o'g&uf&uf? &ruef nf;yg;? pum;wnfMunf? qko
d nfwcsuf?
xGuo
f nfemzG,?f ajcmufjypfo,
G rf ?I qkb
d ,
G rf [d? [d&Md ow yf? apmifMh uyf
uk,
d 0f ,f? ysu&f ,forG ;f rI? tjyKajzmifah jzmif?h trsK;d apmih\
f / raxmifv
h rd v
f uf?
tdyfpuf0wfpm;? toGm;tae? taptokH;? a&S;xkH;EIdif; d? * krpkduf? p kduf
ek ;f Murf;? rde;f roGr;f ESi?fh r>yrf;a&maESm? oabmwnfrh wf? olx
Y ufjrufonf/
/rEmwfrif;ESihfxkduf&maomif/}}[l ynm&SdwkdY rdefYqkdawmfrlaomaMumihf
xko
d t
Ydk *FgvuPmESifh nDnmjynhpf aHk om rde;f rjrwfu?dk rEmwfrif;wkaYd omfvnf;
bdou
d cf t
H yfygaMumif; xk;H a[mif;&Syd gonf/
avmuDvuPmusrf;wGiv
f nf; rdz&k m;BuD;onf oDvtusihNf rJjcif;?
qHyifeuf aumif;jcif;? ajcvufao;oG,Ef ;l nHjh cif;? ta&;taMumif;eufjcif;?
tqif;vSjcif;? toHom,membG,f&Sdjcif;? tom;El;nHhjcif;? rsm;pGmaom
armif;rwk\
Yd t&dyt
f ajcukd em;vnfvrd m jcif;? t*Fgckepfyg;ESifh jynhpf aHk p&m
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

96

aom taMumif;ukv
d nf;? a&S;xk;H usrf;*efvm&Syd gonf/}}
okdYavQmufwifojzihf trwfBuD;0drvodkY tojymwpfaxmif
qkay;awmfrlonf/

trwfBu;D a&To;J Ekx


Yd ed ;f a&G;enf;
tb,r[m&mZm om;awmf OD;abmfa0ukd Ekx
Yd ed af &G;&m pdew
f ifpm;
trwfBuD; a&To;J onf avmu'Dy 0ifusr;f tvmrsm;ukd uk;d um;xkwaf qmif
jyqk d N yD ; aemuf . .
]]t&Sirf if;jrwf? tom;jzLaomrde;f rwkYd ? Ek&Yd nfcsKdaomt&om&So
d nf/
xkdEkdYukdpkdYaomoltm; ava0'emNrJ\/ tom; kdaomrdef;rEkdY&nf zefaom
t&om&S\
d / xkEd u
Ydk pdk aYdk omoltm; OD;acgif; a0'emNrJ\/ tom;jymaom
rde;f rEk&Yd nf csOaf omt&om&So
d nf/ xkEd &Ydk nfudk pkaYd omoltm; 'Gg&a0'emNr\
J /
tom;a&Ta&mif&adS om rde;f rEk&Yd nf qdrahf omt&om&So
d nf/ pko
Yd t
l m; jrwfaom
ESvkH;NrJ\/ tom;rnf;aomrdef;rEkdY&nf cg;aomt&om&Sdonf/ pkdYoltm;
ajcvufO;D wkYd a0'emNro
J nf/ tom;eDaomrde;f rEk&Yd nf pyfaomt&om&So
d nf/
xkEd u
Ydk dk pkaYd omoltm; &ifa0'emNrJ\/}}
okYd usrf;*efx;Hk a[mif; vm&Sad Mumif;rsm;ukd avQmufxm;avaomf
bk&ifonf pdew
f ifpm;trwfBuD; a&To;J \r,m; rdyef;&H(od&rd vma'0DbUJG cH)ukd
Ekx
Yd ed ;f t&m ay;tyfEiS ;f cJah vonf/

xr&mbGUJ rS Ekx
Yd ed ;f a&G;
rdarukrm u? om;awmfxr&mrif;om;uav;tm; EkcYd sKdwu
dk &f eftwGuf
Ekx
Yd ed ;f a&G;cs,fyu
Hk ]dk ]xr&mbGUJ }} rS rltwkid ;f aumufEw
I af zmfjyvkyd gonf/
]]..av..? apmxG;D vSpmG rdurk m um;? Ekx
Yd ed ;f ,if;cg? &G;D vwfawum;..?
tom;jymvQif ,ckEkdYukd? wkdufvwfauum;.. ? ighom;cEm? BuHKwkHar
avmh . . t om;jzLonf ? ,ck E k d Y u k d wk d u f v wf a uum;. . / igh o m;cE m ?
ylvad rvm; tom;rnf;onf? Muif&mEku
Yd dk wku
d jf im;auum; ighom;uk,
d v
f uf?
i,fygrnf avmh. / r kdr&Tif? arcif kdrSm? BuD;rmwif[k? ac:vQifr eD?
igh&ifo;DG uk?d Ekw
Yd u
dk v
f [
D ?k Ekx
Yd ed ;f Ek,
Yd ? tyfvwfawav? EdaYk umif;&G;D vk?Yd
txGD;(apmxGD;)wav? tyfvwfawav.. /}}
okdYxkH;pH"avhESihfywfouf ? rSwfwrf;wifrIrsm;onf &mZ0ifvuFm
avQmufxkH;wkdY avhvmMunhf IEdkifao;onf/

avmuorkwrd w
S w
f rf;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

97

,ckqufvuf uREkfyf\aus;Zl;oQif ewfjrpfq&mawmfbk&m;BuD;\


rSwo
f m;avhvmpkaqmif;xm;&Sad om avmuorkw rd w
S w
f rf;rS atmufyg
tcsuftvufrsm;ukd tenf;i,faumufEw
I af zmfjyvkyd gonf/
tMuifa>cronf(acR;r)qif;oGm;avonfjzpf ? if;wpfzefjyef wuf
vmrl om;EIwfypfukd,f0ef&Sd jyefvmaomf raumif;&Sdwwf\/ tdrf&Sif
ysufp;D wwf\/ om;vnf; tdrw
f uf rzGm;aptyf? uRJvnf;xkt
Yd wlaeNyD;rS
xGuf ajy;jyefvmaomf aumif;wwfonfr&Sd? ysufpD;wwf\/)
jynfokOf;jyefvkdaomf jynf&Sif&GmolBuD;wkdYonf jzef;jzef;uGJrufaomf?
eef;awmftaiGUxGurf ufaomf? *lausmif;bk&m;NyKd rufaomf? wHceG Bf uD;rufaomf?
&Gmjynfoek zf sif;wwf\/ tema&m*gESyd pf ufwwf\/ y,fazsmufapvkad omf
rdrdeHESifh oifhonfyef;ukd,l bk&m;ykxkd;&if; acgif;aq;tyf\/
oHtjynfhql;ukd uRwfrufaomf? rdrdykqkd;ukd Zm'djyK aomfvnf;
(pmwD[x
k if&onf)aq;tyf\/ ckepf&uf oJypHk mwDudk jrifrufaomf olwo
Ydk nf
a&avmif;tyf\/ &Gmoljynfom;wko
Yd nf oCFmwkt
Yd m;yifh qGr;f auR;tyf\/
emzsm;vkad omfum; OD;acgif;wGif qHuRwfrufaomf waumif;a&tjynhEf iS fh
aq;tyf\/ ptkduRwfrufaomf rdrd0wfonfykqkd; rD;avmifrufaomf?
emzsm;&m\ rcRww
f nf; csr;f omapvkad omf acgif;aq;av? bk&m;ukad &Tcsav?
qGr;f yef;vkyaf uR;&rnf/ rvkyaf uR;Edik af omf? qGr;f csKd csOf oerf rkyYH EJ iS afh phpaHk tmif
ykdY w&maypmem&rnf/
tdrfrSmx&HjyK ? uku dK NydKifanmifyifwkdYonf t TefYtom;ayguf
&Siaf omfum;? xku
d su
D syPm&Sif aumif;pm;wwf\/ acG;onf avSum;rk;d ukd
ckeq
f if;aomfum;? xkad cG;ukrd u
dk rf ykwt
f yfaumif;? acG;qif;&mukd &atmifyw
G f
rk kd;ckepfyGifhodef (oD )xrif;ckepfqkwf? a&ckepfrIwfESihf vufjyefckepfcg
]]acG;wGirf aumif;aom N*Kd [f? raumif;aomMurmwko
Yd nf ygavapawmh}}[l
vufjyefckepfcg Tefvkduftyf\/ tjypfcyfodrf;aysmuf\/
tMuiftrd ef ef; om;orD;wku
Yd dk xdr;f jrm;r*Fvmtdr&f may;pm;aomtcg
u&wufaygif; uGyfusKd;onf&Sdaomf xkdxdrf;jrm;aom om;orD;wkdYonf
ESpyf g;pkw
H iG f wpfa,mufa,mufonf toufr&Sn&f m? ysupf ;D jcif;okYd a&muf&m
\/ trdtbwkrYd mS tjypfr&S?d tMuifom;orD;wko
Yd nf trdtbtdru
f qif;oGm;
NyD;rS wzefwuf raeaptyf? aeonf&adS omf Op mpnf;pdrf avQmhyg;wwf\/
toufr&Snf&m? trdtbtdrfBuD;aeNyD;rS ysufpD;jcif;okdYa&muf ? tdrfi,f
aqmuf aejyefaomf xkdtdrf&SifwkdYonf toufr&Snf&m? ysufpD;jcif;odkY
a&muf&m\/ xdrf;jrm;r*FvmjyK&m u&wufaygif;uGyfusKd;aomf tjypf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

98

a&muf&m\[k xifjyefaomf? uktHhaomiSm]]r cef;}}usKd;yJh ukpm;ouJhodkY


ukpm;onf&adS omf vGw&f m\/
ajr;OD;a,musfm;? ajr;OD;rde;f rwku
Yd dk xdr;f jrm;r*FvmjyKap&monfum;?
atmufrmS wJtu
Hk E m; aqmuf jyKap&m\/ tbk;d tbGm; tdrx
f ufrmS jyKvku
d
jyKap&m\/ uGr;f vbufrusap&m? &dum qefa&aomfum; xkwaf y;tyf\/
vufzGJUcsnfrQifaomfum; jyKygtyf\/ &ufvnfwufaomcg? wuf aeap
tyf\/ okro
d b
k (ol\rdb) tdrrf mS aomfum; qkzd ,
G rf &S?d aumif;vS\/
wwftm;orQjyK&m\/
&Sijf yKr*Fvm? yO if;cHr*Fvmaomfum;? tbk;d tbGm;tdrw
f iG f aqmiftyf\/
omoemawmf u d p jyKaomf v nf ; aumif ; tjypf r &S d / trd d t ztd r f a e
tbk;d tbGm;rSm arG;apaom a,musfm; orD;rde;f rwku
Yd q
kd o
dk wnf;/
&Sijf yKr*Fvm? yO if;cHr*Fvmudv
k nf; ESrom;csi;f wko
Yd nf EIwyf pfu,
dk 0f ef
&Sdaom..rjyKtyf/ raqmiftyf? tjcm;uyifae jyKygaomfvnf; tjypf
rvGw/f toufr&Sn&f m/ jyKef;wD;ysupf ;D aoaysmuf&m\/ zGm;jrifNy;D rSaomfum;?
tjypfr&S?d raqmiftyf\/
(rSwfcsuf) / / rom-tokb xk;H pH"avhEiS yfh wfouf us,0f ef;rnf
pkd; aemufaemifwGifrSwifjyygrnf/

&ckid "f avhx;Hk pHwx


H mG wkpd rsm;/
,ckqufvuf rdbbkd;bGm;rsm;xHrS pkHprf;ar;jref; od&Sd&csufrsm;ukd
azmfjyvkdygao;onf/
rnfonfv
h rqk?d MuufrOysO;f (Oaysm)OvQi?f ypfy,f&monf/ 0gacgifv
wGif Muuf? bJ]]rwef;r}}(wpfcgrS rObl;ao;onf)ponfOu ypfy,f&onf/
0gacgifvwGif wcgrS(0g)wom;rS r&bl;l aom rde;f rrsm; cav;om;arG;u
tk;d opfwiG x
f nfh a&wGiaf rQm&onf/ xko
d aYdk rQmaomtcg wpfjcm;vlwpfO;D OD;u
csucf si;f q,f,l ? xkcd av;rdbwku
Yd t
dk yfEHS ? Ekx
Yd ed ;f ay;xm;&aMumif; od&onf/
,MwmjyKenf; wrsKd;uJo
h w
Ykd nf;/
a,musfm;rsm; ]]abm}}(vdyOf )BuD;vQif tk;d opfwiG f ausmufcpJ onf
trmcH wpfckckxnfh a&xnfhum rD;BudKcsuf&onf/ xkdtcg wpfcsKdUu
vmar;vQif ]]bmjyKwfoenf;}}[kqu
dk ? abmBuD;ol\trnfudk azmfjyNyD;.?
armifjzLponf\ ]]abmjyKwfonf}}[k ajym&onf/
tdrfysuf tdrf&m? uefysuf? okwfoefajrwGif v,fxGef,uf
rvkyaf umif;? pD;yGm;vmbfoy um& qkw,
f w
k w
f wfonf[k t,l&MdS uonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

99

tdro
f pfaqmuf&m? yPmrOD;p xlaomwkid u
f dk ]]pk;H yavwkid }f }[kac:\/
xkw
d idk w
f iG f tke;f vuf tke;f oD;? ZD;cufav;ukid ;f qGcJ sw
d af y;&onf/ uke;f vQm;
(yk;H vQm;) uke;f zD(yk;H zD)xnfNh yD;? tv,fq;D (tv,fqyd )f x&HO;D pGmumcH&onf/
umpOf a&piftkd;wpfvkH;wGif jcnfcuf ? oajy&Gufpkdufxl? wufwpfacsmif;
axmifxm;? x&HwiG .feo
YH ma&yufjzef;jcif; ponfjzihf xk;H pHjyKavh&adS vonf/
"avhx;Hk pHrsm;ukd &ckid &f yf&mG wkid ;f tdro
f pfaqmufow
l idk ;f vku
d ef musiBhf uaH vh
&So
d nf/
0w K(ykjH yif)ajymvQif ]]t,ifucgvwf}} (a&S;a&S;wk;H uwJ)h [k tpcsDNyD;
aemufq;Hk onfwidk af jym&rnf/ qk;H atmifrajymu ewfused pf mwku
d cf &H wwfonf/
0w Ktqk;H owfvu
dk ]]tuREyfk 0f w Kqk;H ygNyD rqk;H ao;u ewfom;ewforD;wkYd
qufajymygav.. }}[kqkd tqkH;owfavh&Sdonf/
&yf&mG wGif acsmif;ajrmif;okYd wpfjcm;wpf&yf&yfrS avSmcf wfvmMuaom
avSavmif;rsm;? &GufzGifhjzefYum r0if&/ 0ifrdaomf &Gufrydwf&/ (r kyf&)/
&Gmacsmif;rSxu
G cf mG oGm;onftxd? jzefv
Y sufom; xGucf mG oGm;&onf/
tk;d cGux
f rJ S vufjzihEf u
dI ,
f pl m;aomf OmPfxidk ;f rIid ;f wwfonf/ ynmrJh
wwf o nf [ k . x k H ; "avh & S d o nf /
("avhrSm a,musfm;cav;oli,frsm;ESihf a,musfm;vlysKdrsm;ukd
rdbbk;d bGm;rsm;u rpm;aprd&ef [efw
Y m;rIjyKMuavh&o
dS nf/ rde;f rrsm;onf
xrif;[if;csuf&m qm;jrnf;prf;jcif;? tk;d cGurf ES u
dI ,
f pl m;wwfjcif;aMumifh
a,musfm;avmuf ynmr&S[
d q
k Mdk uonf/)
pum;rSm obm0,kw rd &Sad omfvnf; ,Ofaus;rIwpf&yfyifjzpfonf/
ynma&;jzihf rvdrm olcav;rsm;ukd tkcd u
G pf onfrsm;ukd rudik rf ,l tok;H rjyK&ef
Ncdr;f ajcmufxm;jcif;ESifh rde;f rrsm;tm;vnf; enf;wlabmfjyjcif;jzpfEidk o
f nf/
vufawGUtm;jzihv
f nf; rde;f rrsm;ukd Oyrmjyum a,musmf ;cav;rsm;ukd jr ifw
h if
ay;xm;jcif;jzpfonfrmS rckw
Yd Edk iS fh ,Ofaus;rIa&;&m vdrm aom pHepfwpfcjk zpf
twk,o
l ifo
h nf/
a&S;ukdqufvuf ewfukdif? pkef;ukdif? ewfyl;pkef;yl;onf jyK&aom
"avhxkH;pHrsm;? &Gm&Sifwuf(tcsKdwuf)&m jyK&aomewfESifhywfoufonfh
xk;H "avhrsm;? r*Fvmaqmif? tokb"avh&moDvu
dk f aysmfy&JG iT yf "JG avhrsm;pGm
avhvm&ef&Sdao;onf/
xko
d Ydk &ckid w
f \
Ydk aus;vufawm&Gm e,fy,f"avh? vku
d ef mtyfaom
usifah qmif&csuf? odv
Yk ,
Yl Ofaus;rIt&yf&yf tajccHoabm? p u
dk f enf;em
rsm;ukd pepfwusavhvmjcif;? ar;jref;pkpH rf;jcif;jzihf pkaqmif;rSww
f rf; wifrrI sm;
jyKMu&efEiS phf epfwus xde;f odr;f oGm;Mu&efwu
Ydk dk jyKvkyo
f ifMh uaMumif; wku
d w
f eG ;f
a&;om;tyfayownf;/ &cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

100

,Ofaus;rI-9

101

ajrmufOD;NrdKUbk&m;ESihf awmiftrnf
toQiBfu;D

tuREyfk o
f nf pmoifom;b0jzihf &efuek Nf rKd UwGif ynmoif,v
l Quf &Sad v
onf/ xkdESpftm;vyfcsdef &[ef;cH&ef Zmwd|gefodkY<u &[ef;0ifavonf/
xku
d tjyefwiG f ajrmufO;D NrKd UodYk a&mufc&hJ m aphaphiiS S avhvmcGirhf jyKEdik cf yhJ gacs/
&efukefNrdKUokdY jyefa&mufNyD;aemuf OD;u0dE(arC0wD-ausmfZHatmif)ESihf
taMumif;qkH ajrmufOD;NrdKUokdY oGm;a&mufavhvmMu&ef qEjzpfcJhMuonf/
xkaYd Mumihf (1321)ckEpS f aEGO;D &moDwiG f &efuek Nf rKd UrS oabFmBu;D jzifh ajrmufO;D NrKd UokYd
c&D;xGuv
f mcJMh uavonf/
ajrmufO;D NrKd UokYd a&mufMupOf bk&m;ay:ausmif;a[mif; wnf;ckcd MhJ uonf/
avhvmar;jref;p&mrsm;&So
d rQudk avhvmMuonf/ ar;jref;Muonf/ bk&m;ay:&Gm
wpf0u
dk &f dS bk&m;apwDyx
k ;dk rsm;ESifh bk&m;ay:uRef;ac: pOfjyifuRef;ukv
d nf;
avhvmMuonf/ uif;qdw?f uvu? acsmif;em;&Gmwpf0u
dk ?f avhvmcJo
h rQudk
tajccH ajrmufOD;NrdKU oabFmqdyfc&D;pOf wpfavQmufukd aqmif;yg;a&;
ajrmufO;D r*Zif; azmfjycJb
h ;l ygonf/ toif;tpkYd tpk zGUJ pnf;ykEH iS q
fh idk &f mukv
d nf;
&ckid ,
f Ofaus;rItrSw(f 6)wGif azmfxw
k x
f m;NyD;jzpfonf/

bk&m;zl;c&D;pOf
ajrmufO;D NrKd UokYd a&mufcu
dk t
f rSww
f &tjzpf a'ocHb&k m;ay:&Gmom;rsm;ESifh
(1321)ckEpS ?f wykw
Yd v
JG K wf (8)&ufaeYu jyifaps; (aygif;0wHcg;)u jzwfoef;vQuf
bk & m;zl ; xG u f c J h M uonf / wpf a euk e f v S n h f v nf bk & m;zl ; Mu&ojzih f
tawGUtBuKH rsm;Ny;D A[kow
k pkv
H o
S nf/ trsK;d orD;Bu;D rsm;rSm ae0ifr;dk csKyfonfxd
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

102

rvkdufygEkdifbJ? AEKvzufuyif? jyefvSnhfcJhMuonf/ a,musfm;rsm;um;


ok;H usw
d w
f pfq?l 0dZ,&HoD apwDxd a&muf ae0ifr;dk csKyfrS jyefvmEkid cf MhJ uonf/
taMumif;pyf (1321)ckESpf? wefcl;vqef; (5)&ufaeY (1960 jynhf
{NyDv)q&mBuD; OD;OD;omxGef; (y@dwf)onf uREkfyfwkdY&Sd&m bk&m;ay:
ausmif;a[mif;odkYa&mufvmcJhonf/ xkdpOfpum;pyf rdrdwkdY\ bk&m;zl;c&D;
xGucf MhJ ujcif;ukd ajymjyavonf/ xkaYd emuf c&D;pOfwpfavQmufrodao;aom
bk&m;rsm;ESifh awmiftrnfrsm;ukv
d nf; ar;jref;rdavonf/ xkt
d cg q&mvnf;
pdwaf t;oufomtcsde,
f v
l suf ar;jref;orQwku
Yd dk ajzMum;odapcJyh gonf/
q&m\ ajymMum;csuu
f dk rSww
f rf;jyKxm;cJo
h nft
h wkid ;f wifjyvku
d &f ay\/

&Ge;f awmifro
S nf edAL Zmxd
ajrmufOD;NrdKUeef;awmf\ awmifzufawmif kd &Gef;awmif? tcsKdUu
,Ge;f awmif[ak c:aom awmif&o
dS nf/ awmifrmS tajctaeajymif;vJNyD;
jzpfomG ; omrefawmifrQomjzpfaeonf/ A[k&d pf nfudk pifawmfjzihf tNrJxm;
&Ge;f cJah vonf/ eef;awmfta&SUbuftpOfwiG f jrifawmfral wmifEiS fh xifawmfrl
awmifb&k m;wk&Yd MdS uonf/ xkrd t
S eD;tv,faps;zsm;wGif 0rf;wD;awmif&o
dS nf/
a0omvDacwfuyif wnfxm;cJhaom ewfuGef;rsm;&Sdojzihf ewf kyf (5) kyf
&Sad vonf/ xku
d oGm;vQif 0if;rem;us&D mESifh wHwidk ;f wku
Yd dk txif&mS ;awGU&onf/
usD&mESiq
fh uf wHwidk ;f tpOfonf tv,feAd LZmawmifjzpfonf/ ausmufpm
wpfcsyfvnf; &Sdaeonf/ xkduatmufodkYpkefvQuf o&uftkyf&Gmt0if
tpawmifonf tqk;H edALZmawmifjzpfonf/ bk&m;BuD;rSm yvirf aS vsmhus
apwDukdrSDvQuf&Sdaeonf/ ewf kyftBuD;ESpf kyfvnf; OD;acgif;ykdif;aeonf/
ti,fwpf kyfum; aumif;pGmrxif&Sm;awmhNyD xkdedALZmta&SUukef;onf
rif;om;ukef;ac:onf/ xkdutxufukd pkefoGm;aom awmifxdyfonf
txufeAd LZmawmifjzpfonf/ edALZmBuD;[kvnf; ac:Muonf/

0&pfawmif? us&D m? wHwidk ;f


edALZmBu;D awmifEiS fh 0&pfawmifonf qufvQuw
f nf&o
dS nf/ 0&pfawmif
ta&SUzufwiG f rdz&k m;apwD&adS vonf/ 0&pfawmifu yg&Siaf usmufpmwpfcsy&f &Sd
,ckjywku
d w
f iG x
f m;&So
d nf/ usD&mESiq
fh ufvQuf awmifajrmuftpkew
f w
H idk ;f
onf awGU&orQ wHwidk ;f wkw
Yd iG f taumif;qk;H jzpfavonf/ 0&pfawmifEiS fh
vnf;aumif;? ta&SUwHwidk ;f twGi;f wGif ou srmefatmifb&k m;wnf&o
dS nf/
xkdbk&m;taemufzuf0if0wGif bDvl;nDaemifukd taqmifrkd; wnfxm;av
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

103

onf/ xkb
d &k m;taemufawmifaxmihaf wmifay: ouso[
D bk&m;wnf&o
dS nf/
ousoD[bk&m; xifawmfrb
l &k m;? jrifawmfrb
l &k m;tMum;&Sd awmukd csif;ysH
awm[k ac:Muonf/
azmfjyyg tqk;H edALZmteD;&Sad wmifrmS bk&m;tkyaf wmif? tkyaf wmfapwD?
ausmuftyk af pwD? bk&m;jzpfonf/ xkb
d &k m;\awmifbufwiG f rif;acgifa&Twl
apwD&o
dS nf/ xkad pwDwpf0u
dk u
f iG ;f jyifrmS qkv
d Qif Ak'a Cmoausmif;wku
d &f m
jzpfonf/ oD[kdVfjyef&[ef;rsm;ESihf oD[kdVfrS<ua&mufvmaom &[ef;rsm;
oDwif;ok;H ynmoif,cl &hJ mvnf;jzpfonf/ rdz&k m;&Siaf xG;aumif;rIausmif;wku
d f
&m jzpfavonf/
bk&m;tkyb
f &k m;rS wnfw
h nf(h ydpad wmif)ayoD;awmifb&k m;&So
d nf/ if;u
acsmif;ul;oGm;aomf &Gma[mif;awm? jruf&yd u
f Ref;xd aygufa&mufavonf/
&Gma[mif;awmausmif;wGif jrif;rk&d af wmifrS yif,
h w
l nfxm;aom rif;0wfb&k m;
wpfq&l adS vonf/ ayoD;awmifu ajrmufzufteD;wGif uk;d aomif;bk&m;
wnf&Sdonf/ OD;awmfaq;uef? awmifjrifhrkd&f? ajrmufjrifhrkd&fnDvmcHcJh&m
ae&mrsm;&Sad vonf/ xkb
d &k m;ajrmufzufrS vrf;twkid ;f ta&SUzufudk qift;dk &Gm
xd oGm;a&mufEikd \
f / uk;d aomif;bk&m;rS taemufzuf&dS bke;f BuD;'ku
H jdk zwfvsuf
oGm;aomf &wemhrmefatmifbk&m;okdY wHcg;aygufrS 0if oGm;&avonf/
qift;dk &Gmvrf;rSm a&T*al wmifru
S yfvsuf NrKd Uay:okaYd ygufavonf/ a&T*al wmifrS
aMu;qif;wkawmfBuD;rSm ,ckanmifyifaps;ausmif;wGiyf if&o
dS nf/

&Siif ,fwufawmifrS rif;jym;NrKd Uxd


0rf;wD;awmifEiS &hf iS if ,fwufawmifMum;rS pD;oGm;aom tv,faps;acsmif;
onf aMumifvnf'cHk w
H yfwcH g; odaYk ygufa&mufavonf/ tv,faps;wHwm;u
awmifzufwiG f arQmaf wmfawmif&o
dS nf/ 0rf;wD;wpfbuf &Siif ,fwufawmifEiS fh
ta&S U taemuf w nf & S d o nf / xk d M um;wG i f uG r f ; psD ; wH c g;&S d a vonf /
arQmfawmfawmifwiG f apwDo;Hk vk;H &So
d nf/ arQmfawmfawmifEiS fh a&Tawmifonf
awmifajrmufqufpyfaeonf/ if;awmifEpS v
f ;Hk Mum;wGif *lBuD;bk&m;wnf
&So
d nf/ NrdKUawmftxGuw
f cH g;rSm qifjzLawmfwcH g;jzpfonf/ xku
d xGuaf omf
ta&SUawmif,Gef;wGif odrfBuD;awmifbk&m;wnf&Sdonf/ xkduxGufaomf
ta&SUawmif,eG ;f wGif odrBf uD;awmifb&k m;wnf&o
dS nf/ xku
d a&SUukd avQmuf
oGm;aomf yk&ed Nf rdKU&m avmif;MuufNrdKU&m? ajrmif;bG,&f mG (bke;f <u,f&mG ) wko
Yd Ydk
a&mufavonf/ xkdu acsmif;ul; rif;jym;NrdKUxd um;vrf;ayguf&Sdaeonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

104

oabFmqdyrf S 0oJ;? AEKv? vufqnfuef


NrKd UawmfawmifzufwiG f atmifwyfoabFmqdy?f abmif;'Gwo
f abFmqdy&f dS
Ny;D vQi?f armif;qG?J r[mxD;bk&m;xd vrf;aygufa&mufonf/ ppfawGrv
S maom
oabFmrsm;onf atmifwyfqyd w
f iG &f yfem;Muonf/ xko
d abFmqdyt
f aemufzuf
wGif 'kdif;*sDuRef;wnf&Sdonf/ rif;[&DvufxufwGif ay:wl*Dbkef;BuD;
zmomrefe&pfukd ae&mcsay;xm;cJhavonf/ atmifwyfrSwufvmaomf
e&wfpm;trwfBuD;bk&m; jrif;ckew
f idk af tmif? armfvyd u
f ef? pHum;awmif? xkrd S
0oJww
H m; (AEKvwHwm;)uku
d ;l u? ajrmufO;D NrdKUzufoYkd a&mufavonf/
AEKvawmifwiG f yef;aumif;odr?f ta&SUzufwiG f awmifjzLawmif "mwfjzLbk&m;
&So
d nf/ if;ajrmufzufwiG f 0oJ;awmifEiS b
fh &k m&So
d nf? 0oJ;ta&SUzufwiG f
Zdermefatmif? vufqnfuefw&Ydk MdS uonf/ Zdermefatmif ajrmufzufwiG f
yef;oDawmifb&k m;&Sad vonf/ ZdermefatmifEiS afh &TawmiftMum;wGif pdeaf wmif?
wu oDvbk&m;? rif;carmif;*lwYdk &SMd uonf/ vufqnfuefwpf0u
dk w
f iG v
f nf;
apwDawmfrsm; bk&m;rsm;pGm&SMd uavonf/ uk;d e0if;apwD? r*Fvm"mwfa&T*l
tjyif okH;usdyfwpfqlbk&m;? 0dZ,&HoDbk&m;rSmqkdvQif vufqnfuef
awmifzuftqk;H wGif &Sad vonf/

Am;AlawmifrS awmif&aDS jrmif;? a&wHcg;bk&m;


0oJ;wHwm;u ajrmufzufwiG f Am;Alawmif? 'ufqaJG wmif? &aohawmif?
ukd;wefpD;awmif? ydE JawmifwkdY qufoG,foGm;onf/ 'ufqGJawmifukd
vufuG,fawmif[kac:aeMuonf/ vufuG,fawmfbk&m; wnf&Sdonf/
ydE Jawmif taemufzufwGif aygif;0wHcg;ac: arSmufawmfwHcg;&Sdonfd/
a&TMumodr?f jynfrsufpad &wGi;f ESifh avmurmefatmifb&k m;wkYd &SMd uonf/
ydE aJ wmifO,smOfwiG f uk;d wefaphb&k m; jrif;ck;H wef;wGif jynfrsufpad &wGi;f
&SdMuonf/ rD;ausmif;a,mif awmifta&SUzuf NrdKU\ESmacgif; kd;ac:aom
awmifwiG ?f NrdKUOD;acgif;bk&m; wnf&adS vonf/
'ufqaJG wmifaemufrS awmifonf bDv;l ieufau awmifrnfonf/
'vufawmifESihf uefYvefYjzwfwnf&Sdaeay\/ ydE JawmifwHwkdif;tqkH;?
taemufzuf&dS ajrmif;onf awmif&aDS jrmif;wGi\
f / if;wHwidk ;f ta&SU zufarmf
onf yef;eDarmfwiG \
f / a&wHcg;rS awmifzufov
Ykd maomf? ydE aJ wmifww
H idk ;f ukd
t0if? rkcw
f cH g;jzpf\/ awmif&aDS jrmif;taemufawmifonf wcGuq
f &mawmif
rnf\/ xkad wmifEiS fh aiGawmiftMum;wGif a&wHcg;&Sad vonf/ a&wHcg;bk&m;rSm
a&T * l o d r f a wmf wnf x m;cJ h \ / aemuf r S ausmuf & pf a uausmif ; ok d Y
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

105

a&TUajymif;cJjh cif;omjzpf\/ ausmuf&pfau&GmxGu0f wGif ausmuf&pfb&k m;BuD;


&Sdavonf/ aiGawmifaygufrS xr&pf&GmvGef ajrmufzufwGif a0omvDNrdKU
a[mif;odYk a&mufavonf/

yef;eDarmf? [m&Dawmif? &wemykaH pwD


yef;eDarmfwGif? oufawmfapmihf? oufawmf&Snf? oufawmf&[l
ta&SUtaemufb&k m;ok;H qlwnf&adS y onf/ oufawmf&n
S w
f nf&&dS mawmifonf?
Muufzm;aoQawmifrnf\/ xkad pwDajrmufzufacsmif;ukd Muufza&usacsmif;[k
ac:onf/ oufawmf&n
S af wmifzuf ,ckewfawmifonf &ureDawmifrnf\/
if;ta&SU,Ge;f cyferd ehf rd b
hf &k m;wpfqEl iS afh wmifonf &ueaD wmifrnf\/ if;teD;
qifcsqdyrf S pD;oGm;aomacsmif;onf oabFmqdyo
f Ydk aygufav\/ uefvES iS fh
anmifyifaps;vrf;qkw
H iG f awmif&\
dS / &uawmif[ak c:wGi&f adS eMu\/

&Spaf omif;? xkue ?f awZ&mrausmif;


eef ; Nrd K Uawmf a jrmuf z uf a wmif o nf *VKef a wmif r nf \ / ,ck
[m&Dawmif[k ac:aeMu\/ xkad wmif\ a&SUzufvrf;rjcm;wGif jr0gawmif&\
dS /
q&mjr0gaumif;rI apwDwpfqw
l nf&\
dS / if;apwDawmifzuf a&T*al wmif&\
dS /
xkad wmiftaemufzuf wGif jrefrmrif;vufxuf NrKd U0eftrd f wnfaqmufc\
hJ /
jr0gawmifajrmufzuf &Spaf omif;apwDwnf&\
dS / zk;d acgifawmif[ak c:avonf/
&efatmifawmifb&k m; wnfco
hJ nfq\
dk /
&Spaf omif;ajrmufzuf tHawmford Ef iS fh &efatmifjrif(&wemyk)H bk&m;
wnf&\
dS / zk;d acgifawmifEiS q
fh ufvQuf awmifzufawmifuek ;f onf ZkEmwf
rawmif? awmifMum; *lapwDwpfq?l ta&SUzufwiG f &wemrmefatmifEiS fh
ousrmefatmifb&k m;wkYd wnf&MdS uavonf/ &wemrmefatmifEiS fh &Spaf omif;
bk&m;wko
Yd o
Ydk mG ;&m awmifMum;vrf;&Sad vonf/ &Spaf omif;bk&m;taemufzuf
ocsa wmifapwD/ if;ajrmufzuf xku efapwD/ if;ajrmufzuf xku efapwD/
if;ajrmufzufrkcfav;wefac: av;rsufESmapwDESifh nDawmfapwD&SdMu\/
if;ajrmufwiG f ta&SUtaemufjrwefaqmif;apwD/ if;ajrmufrw
k q
f w
d af wmf
bk&m;/ pE&mrapwDEiS fh ausmif;awmf&m/ xkad jrmufawZ&mrapwDwYdk wnf&dS
Muavonf/

&wemrSeu
f if;rS taemfrmbk&m;
&wemykb
H &k m;ta&SUzufawmifwef;wGif txuf^atmufapwDEpS q
f u
l dk
&wemrSefuif;apwD[kac:\/ xkdawmifESihfqufvQuf ajrmufzufwGif
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

106

&wempH&aJG pwDwnf&\
dS / txuf^atmufEpS q
f pl jD zpfMuonf/ if;ajrmufzuf
wGif aAm"da&Tual pwDwnf&\
dS / tEkynmajrmufvaS om bk&ifrif;xGuaf wmfryl ?Hk
0wfpm;qif,ifyrHk sm;? ausmufqpfvuf&mrsm; &Sad vonf/ xkad wmifatmufwiG f
a&TMumodraf pwD? if;txuftv,fapwD (,ck rif;aygif;apwD)? if;txuf
txufapwDwnf&\
dS / xku
d ajrmufzufwiG f taemfrmbk&m;wnf&adS y\/

&efatmifjyifapwDrS jcifuu
dk Nf rKd Uk;d
&efatmifjyifapwDajrmufzufwGif (28)qlbk&m;xuf^atmufwnf
&SMd u\/ txufawmifuek ;f onf oDrm*D&ad wmifrnf\/ *li,fawmif[v
k nf;
ac:onf/ taemufzufukef;onf tkXfukef;jzpfNyD;? &wemAdrmefausmif;
jzpfavonf/ oD[*D&ad wmif\ ajrmufzufuek ;f onf (28)qlausmif;wku
d &f m
jzpf o nf / if ; ajrmuf z uf a wmif x d y f (28)ql t xuf b k & m;jzpf o nf /
if;ajrmufbufawmifuek ;f atmufqifh (28)qlb&k m;jzpfonf/ if;atmuf
ajrjyifwiG f vifyef;ajymufapwD&o
dS nf/ if;ta&SUajrmufaxmif?h awmifatmuf
wGif a&TMum;odrfapwDwnf&Sdonf/ vifyef;ajymufapwD ajrmufbufxlyg kH
apwD&o
dS nf/ if;ajrmufzuf jcifuu
dk yf #d uwfwu
dk f if;ta&SUuke;f bk&m; (9)ql?
if;ajrmuf (31)qlbk&m;qufpyf&Sdonf/ if;ajrmufjcifukdufNrdKU kd;jzpfonf/
if;ajrmuf awmifuek ;f ay: awmifuvyfwiG f rif;apmvSb&k m;ESifh ausmufpmBu;D
wpfcsyf&Sdonf/ if;txufawmifxdyfwGif tjrifhawmifbk&m;&Sdavonf/
jcifukdufNrdKU kd; ajrmufzufrif;orD;ajrmif;&Sdonf/ xkdajrmif;ajrmufzufwGif
r*Fvrm&fatmifapwD/ if;ta&SUzufwpfyifwkdifuGif; rif;orD;ysKdrsm;?
orufawmfrsm;? ewf&iS rf ,feef;&mrsm; &Sad vonf/

om&yAwrS t"dywd xD;bk&m;


awZ&mrapwD\ ajrmufzufwiG f yd#uwfwu
dk &f m&So
d nf/ if;ta&SU
ajrmuf awmifBuD;xdyw
f iG f om&yAwapwD&o
dS nf/ if;apwDawmifzufajrjyif
onf "ru
d m&mrwku
d &f mjzpfonf/ if;wku
d &f majrmuf? om&yAwawmif&if;wGif
tk X f y d # uwf w k d u f B uD ; &S d o nf / if ; ajrmuf a &T a pwD & S d o nf / xk d a pwD
ajrmufawmifxdyfwGif ay:awmfrlapwDESpfql&Sdonf/ om&yAwapwD\
ta&SUzufawmifp,
G f usavonf/ xkad pwDa&SU [dEDewfueG ;f ESifh ewf yk Bf uD;
ESpfck&Sdavonf/
if;ajrmufzufawmifcsKdirf mS t*pad E,s wku
d &f mjzpfonf/ if;ta&SU
xlyg kHwkduf&mjzpfonf/ t*pdaE,swkduf\ ajrmufzufawmifxdyfqkdvQif
&Sr;f awmifb&k m;wnf&o
dS nf/ t*pad E,swku
d f taemufzufawmifxyd rf mS
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

107

OrSiaf wmifacgif;ESifh bk&m;ok;H ql&o


dS nf/ q&mjr0gOrSiEf iS fh qif;wkawmfjzpfav
onf/ if;awmifEiS q
fh ufvsuf ewfaygif;apwDBuD;&So
d nf/ xkad pwDta&SUzuf
OrSiaf wmif? ajrmufzuf avmif;Muufrif;apwDjzpfavonf/ if;ta&SUajrmuf
t"dywdbk&m;apwD&Sdonf/ xD;okH;yg;wGif wufpm;ay; wnfxm;onf[k
ur nf;a&;xk;d xm;onf/ xD;ok;H yg;um; r[mxD;? t"dywdx;D ? eef;usbk&m;
BuD;xD;jzpfonfqkd\/ if;ta&SUaxmifpG,fNrdKU kd;xdyfwGif ewfwHcg;bk&m;
wnf&Sday\/
q&mBuD;onf pum;vufqu
Hk s&if;ajymjycJ&h m rdrw
d rYdk mS rvGww
f ef;
a&;rSwx
f m;cJah vonf/ taMumif;pyfojzihf ,ckrw
S ifjyEdik &f m q&mBuD;tm;
*kPfjyKvkduf&ygownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

108

,Ofaus;rI-9

109

txufvrf; uRef;pOfvSnfUywf
toQipf uEd (ewfjrpf)

]]&Snfvsm;aMumif;vS? uRef;&rukd? w w l l? ESif;tltlESifh? rSif;clr if;?


rku
H if;wGv
J ?JG wyk;d wGrJ mS ? &Geyf rJG rD? &moDomarm? aus;iSuaf wmESi?hf OMooH if;?
tvGefjyif; ? woif;wynhf? usefonf&dum? q&mwoD;? avSBuHKpD; ?
ykw;D jrufjruf? pdyf xGuu
f ? aus;iSuZf ifa,mf? aMumfaMumfjrL;jrL;? pdw0f rf;El;
vQuf? wzsL;wzs? upyuk?d t&ul;oef;}}
(uif;q&m OD;0&\ a&vm;tvuFmrS)
&ckid af 'oonf jrpfacsmif;yifv,f awmawmifwjYdk zihf wnf&adS eonf/
uRef;urf;til? a&yef;jzLvQuf? ,uforH uif;bJ? avjyif;aqmf&rf;aeonf/
c&D;oGm;vm&onfrSmqkdvQif a&vrf;? ukef;vrf;ru awmawmifukdyg
jzwfausmfcJh&ayonf/ avmif;avSonf &ckdifwkdYtwGuf r&Sdrjzpfaom
tazmfo[mjzpfacsonf/ ,cktcgqkv
d Qif oabFm?a&,mOfrsm;&Sad omfvnf;
avSavmif;ukd vufrvGwfEdkifao;yg/ ukef;vrf;twGuf jrpfacsmif;wkdYukd
wHwm;xk;d awmawmifudk vrf;azmufaeayNy/D okaYd omfvnf; av;qJah v;uRe;f ?
jrOD;eef;? ay:qef;vusfm? uRef;jyifomxuf?}}qkad om uif;q&m\aus;ap
&wkudk awG;jrifaerdao;\/
a&S;u uif;q&m icRef;a,wk\
Yd a&vm;c&D;pOfum;? trSwx
f ifvQuf
&Sdaeayao;\/ &ckdifa'ovlrIa&;wGif a&vm;c&D;oGm;vmqufoG,frIrSm
orkid ;f rwifao;acs/ c&D;oGm;vrf;tjzpfoepfrsm;ukd nTejf yvQuf &Sad eygao;\/
a&vrf;twkdif; uRef;urf;t&yf&yfukd vSnfh oGm;vmae&&mum; &rf;NAJrS
ppfawGxd c&D;&Snaf yonf/ rif;jym;-ajrmufO;D rSvn
S fh ppfawGoo
Ykd mG ;&vQiu
f m;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

110

xkx
d ufc&D;a0;rnfomjzpf\/ rnfoq
Ydk adk p c&D;onfrsm;rSmrl rvGrJ a&Smifom
oGm;vmcJh&Muacs\/
&ckid af 'oaevlrsm;wGif &rf;jynfu
h Re;f ? awmifuw
k ?f oHw?JG trf;? 'g;vuf
wkUd rS vlrsm;qkv
d Qif c&D;toGm; tvmrsm;cJMh uonf/ uRef;pOfywfwpfciG w
f iG f
tawGUtBuHK jynhf0ESHYodolrsm;jzpfMuonf/ rnfolrqkdajc&mcH aemufrS
vku
d Mf u&onfcsnf;omjzpf&m? a&vrf;c&D;rSm &SNd rJ&rdS nfomjzpf\/ azmfjyyg
uif;q&m icRe;f a,wk\
Yd uk,
d af wGUc&D;oGm;rSww
f rf;rsm;vnf; wefb;dk &Srd nfom
jzpf\/ xkaYd Mumifh a&vrf;aMumif;c&D;ukad zmfjyvQif orkid ;f 0ifpmay[k odrw
S f
&ayonf/

a&vrf;ok;H oG,f uRe;f pOfvn


S yfh wf(2)
uRef;pOfwpfavQmufa&vrf;rsm;onf ok;H rsKd;&Sad vonf/ &moDOwkudk
vku
d f oGm;&ojzifh rk;d ? aEGumvwkYd yif ESprf sKd;jzpfavonf/ aqmif;? aEG&moD
wGif ormef? a*gwlwjYdkzihf yifv,furf;aMumif;oGm;vmEdik af yonf/ rk;d &moDwiG f
roGm;rvmEdik &f mum; &yfqidk ;f xm;cJMh u&onf/ avmif;avSjzihf oGm;vm&aom
ESpv
f rf;rSmqkv
d Qif aqmif;? aEGumvwkw
Yd iG f tv,fvrf;rS toGm;tvmrsm;
avonf/ xkcd &D;jzihyf if uif;q&micRef;a,wkYd c&D;xGucf MhJ ujcif;jzpfonf/
rk;d &moDwiG rf l txufvrf;ukd a&G;cs,Mf u&avonf/ vIid ;f avpaom ab;'gPf
wku
Yd pdk ;dk &dr&f ojzihf touftE&m,frS a&Smif&mS ;&acsonf/
ormefvrf;ac: yifv,faMumif;vrf;um; avmif;avSxuf BuD;aom
t&mus,cf &D;jzpfonf/ a*gwl? pyfw
f ifavmif;BuD;? ormefBuD;wkjYd zihf oGm;vm
&onf/
&rf;NAJraS usmufjzL? ppfawG? NrdKUa[mif; ponfwo
Ydk Ydk oGm;vmMu&mwGif
c&D;pOf&Sdavonf/ &rf;jynfhuxGufaomf e*g;armfukdvSnhf usufawm>yefukd
ywf&onf/ vuf0JzufwGif ausmufjzLukdawGU >yefukdausmfvQuf wef;c kd;
awmifwef;ukd pkeq
f if;ojzifh eacgif;aygufuadk &mufonf/ xku
d jzwf yifv,f
tzsm;uku
d ;l jzwfaomf vuf0zJ ufu b*Fvm;yifv,fjyif? vufsmbufu
uGr;f acsmif;awmifBuD;ukd jrif&onf/
xkad wmifBuD;ukd avQmufvQupf ek q
f if;u tifMuifcsKid u
f Re;f udk &D&aD 0;a0;
jrif&onf/ xku
d Re;f uked ;D avu zwluRe;f okaYd &muf zwltaygufu0dk if&onf/
qHawmf&iS u
f Re;f ac: ajriku
H Re;f ESihf xku
d taemufppfawGNrKd Uukd vSr;f jrif&av
onf/ xku
d ul;vQuf ppfawGa&mufaomf wefc;dk ? wef;pG,?f ykPm;uRef;
ponfjzifh upye'DjrpfaMumif; c&D;pOfomG ;Edik af vonf/ okw
Yd nf;r[kwf rif;uef
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

111

jrpfu0if r,ljrpfaMumif; &aohawmif bl;oD;awmifwkdYodkYa&mufEdkifonf/

txufvrf;aMumif;
rk;d &moDwiG f toGm;tvmjyKavh&adS om txufvrf;c&D;pOfudk qufaytH/h
xkdvrf;twkdif; uRef;pOfukdvSnhfywf c&D;oGm;Murnfqkdaomf rkd;&moDrSm
toifhawmfqkH;c&DF;jzpfonf/ ab;tE&m,fenf;yg; 'DvIdif;'gPfrSvnf;
vGwfuif;onf/ yifv,faMumif;ESihfvnf;reD;ojzihf acsmif;ajrmif;jrpfzsm;?
>yefzsm;rsm;uko
d m jzwfoef;&avonf/ tv,fvrf;ESiv
fh nf; eD;pyfonf
c&D;aMumif;&Sdavonf/

&rf;jynfu
h Re;f rS xGuv
f maom c&D;pOf
tv,fvrf;aMumif;twkid ;f vm&onf/ xkad emuf NcHKaqGa&mufvQif
tv,fvrf;ESifhuGJ c&D;pOfuGJoGm;avonf/ NcHKaqGajrmufbuf&Sd trf;jrpf
urf;arQmifukdjzwfoef;avaomf qEGif;uRef;ukd vusfmzufxm; atmufokdY
pkeq
f if;avonf/ xkt
d cg qwfzgwG,u
f Ref;? opfa&mif;0>yefuadk &mufonf/
xkdwGif wjzm;owf qwfzgoG,fuRef;rS a&rkd;cyf,l&avonf/ xkkduRef;\
vufsmzufwiG f awmifpOfurf;]]tke;f eDuRef;}}&So
d nf/

ok;H csuaf xmif;ayguf


tkef;eDuRef;taygufrS atmufukdjzm;a&tusjzihf pkefqif;oGm;aomf
vufsmzufwiG f Muufwifyspu
f Re;f &So
d nf/ vlaetdraf jcwpfq,fcef&Y adS vonf/
xkduRef;ukd csefvGef oGm;avu okH;csufaxmif;taygufukd a&mufonf/
a&S;,cifu wumESifhq&mavSpD; c&D;oGm;cJhMuonf/ taygufukd
ta&mufwiG f pum;rsm;MuNyD; jiif;ckerf jI yKcJMh uonf/ xkt
d cg q&monf
wumtm; ausmukef;ukd vufjzihfokH;csufaxmif;vkdufav\/ xkdtcgrSp
ae&monf q&mu wumukd axmif;&mXme[l rnfwiG jf cif;jzpfc&hJ onf
qk\
d /

xrif;axmifayguf
xku
d vGeaf vvQif xrif;axmifaygufukd a&mufavonf/ >yefayguf
trnfwiG v
f m&jcif;rSm odjYk zpfavonf/ uRef;wGif a&S;tcgu ig;0rf;yl
&SmcJMh uonf/ if;ig;&Smorm;wko
Yd nf pkaygif;0kid ;f zGUJ csufjyKwfpm; aomufMu
avonf/ xrif;[if;csufjyKwfpm;aomufjcif; pkaygif;vSL'gef;rIusif;yjcif;ukd
xrif; axmify?JG [if;axmify[
JG k a&S;uac:a0:rIjyKcJah vonf/ xrif;axmif
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

112

[if;axmifyt
JG vSLukd &ckid jf ynf a&S;tcguyif jyKvkyaf vh&cdS &hJ mum;]]tolY
xrif;axmifaxmif &Gmawmfv;Hk rSm? yyef;ajymif/ xrif;axmif [if;axmifay:p?
t&Sijf ynfrmS 0guRwv
f av}}[k uAsmpyfqcdk MhJ uavonf/ xko
d Ydk xrif;axmif
pm;avh&SdcJhMu&m ae&mjzpfonfhtwkdif; xrif;axmifayguf[kac:wGifcJh
&avonf/

urfaAGuRe;f
xk>d yefaygufrS txufuo
dk mG ;vQif awmifpOfurf;? vufcmG wG,ef ,f?
a0acsmif;&Gmukad wGU&onf/ atmufuq
dk if;aomf awmifpOfurf;? &yky0f ukd
awGU&onf/ &yky0f ukd vusfmxm; vuf0b
J ufuv
dk u
dk af omf urf;aAGuRef;ukd
a&mufonf/ uRe;f vGwu
f o
hJ Ykd ausmufb;l awmif;jrpf0wGif wnf&o
dS nf/ tdraf jc
(30)avmuf&&dS m avSorm;wkrYd mS &GmwGif a&rk;d wif csufjyKwfpm;aomuf
vQuf pcef;em;Muavonf/

usm;jcpfuRe;f
urf;aAGuRef;ajrmufbufwiG f usm;jcpfuRef;ukad wGU&onf/ vlae&yf&mG
(30)ausm?f (40)cef&Y o
dS nf/ a&S;u vlaerjyKrD jrufopf&u
G rf sm;jzihf xlxyfvQuf
&Sad vonf/ teD;&Su
d Ref;rsm;rS uRJEmG ;rsm;ukd vTwx
f m;cJMh uonf/ xkt
d cg
uRefywfusm;uvku
d v
f H uku
d zf rf;&ef jcpfuyk q
f iJG ifavonfq\
dk / xkaYd Mumifh
usm;jcpfuRef;[k wGiaf c:cJMh uvmcJ&h onf/

ausmufA;l awmif;rS l;okYd


ausmufAl;awmif;jrpfqkdonfrSm Al;awmif;ESihfoPefwlavonf/
xkAdk ;l awmif;jrpfrS txufow
Ydk ufaomf jym;awmcGqw
Hk pfcu
k dk awGU&onf/
xkcd q
G \
Hk vufsmzufwiG f awmifpOfurf;&S&d m ]] ;l }}qdak omt&yfoYdk a&mufav
onf/ xkdcGqkHrS vuf0JbuftaygufokdYoGm;aomf r if;>yefukda&mufonf/
r if;uRef;wGif wnf&adS vonf/ r if;oD; (r&rf;oD;)rsm;vnf; aygrsm;onf/
vlaetdraf jc wpfq,fausmfe;D uyg;aexkid &f o
dS nf/ xk>d yefudk ausmfNyD;vQif
>yef0[if;cl;aygufukda&mufonf/ xkdwGif avSorm;wkdYpcef;cs pm;aomuf
&onf/ a&rk;d um; r&vG,af cs/

wyf&muRe;f -'g;vuf
[if;cl;aygufrS txufopYdk ek w
f ufomG ;aomf vusmf urf;rSm awmifpOfurf;
jzpfonf/ vuf0Jurf;um; uRef;pOfurf;jzpfonf/ if;urf;ajcukd pkefwuf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

113

vuf0u
J wyf&muRef;ukad wGU&onf/ vlaetdraf jcESp&f mcef&Y o
dS nf/ awmifpOf
urf;zuf&dS rJoefBudK;(csif;&Gm)&Gmukd jrif&onf/ if;twkid ;f quf pkeo
f mG ;aomf
awmifpOfurf; wref;wl;aygufuadk &mufonf/ 'g;vuf0[kvnf;ac:onf/
xku
d wufomG ;vQif awmifpOfurf; 'g;vufoaYdk &mufavonf/

anmifcufuefuRe;f
if;rSatmufodkYpkefqif;avaomf anmifcufuefuRef;odkYa&mufonf/
xkdwGif vlaetdrfajcokH;q,fcefY&Sd&m avSorm;wkdY pcef;csem;Mu&onf/
olawmfruefqdyf[l pcef;trnf&Sdacsonf/ xkdwGif a&rkd;cyfjznfh &yfem;
MuvQuf teD;&SdapwDukdvnf; zl;ajrmfEdkifavonf/ ol&d,rif;om;onf
uO ea'0Dukd uRef;wGif &yfemapcJu
h m r,luRef;odo
Yk mG ; rD;,lcahJ vonf
qkd\/ iSufqifwGifwif aumuf kd;rD;wkwfjzihf ,lvmaomrD;rSm avmifuRrf;
av&mum; [cFa&mf(ukvm;wefjrpfteD;)wGif ysufusav iSufqifwkef;[l
ac:wGiaf vonf/ ,ck ykPm;uRe;f teD; xku
d Re;f wnf&adS vonf/

uykid u
f Re;f
xkq
d yd u
f rf;pcef;rS atmufzufoq
Ykd if;aomf vuf0u
J uykid u
f Ref;ukd
jrif&onf/ uykdifyifawmrsm; vTrf;rkd;vQuf&Sdaeonf/ vlae&yf&Gmum;
r&Sdaomfvnf; urf;axmif;BuD;rS vlrsm;onf v,fwnf;cs uydkifvkyfukdif
pm;aomufcMhJ uonf/ xku
d efqyd rf S vusmf zufuadk usmo
f mG ;vQif csi;f rvkid u
f iG ;f
ac:aom >yefuadk &mufonf/ csif;trsKd;om; tdraf jcwpfq,fcef&Y adS eonf/
xdku ausmfoGm;vQif awmifpOfurf;ajc&Sd ,dka;csmif;udk awGUEdkifonf/
xku
d xGuaf omf aemufuawGUcJah om uykid u
f Ref;pukd jyefa&mufavonf/
xku
d Re;f rS atmufupdk ek af omf ewfvu
S Re;f ukd a&mufonf/ xked wfv&S mG
vlaetdrfajcajcmufq,fcefY &Sdavonf/ xkduRef;ukdvusfmxm; qif;aomf
avSxl;uRef;ukda&mufonf/ xkdwGif vlaetdrfajc (40)cefY&Sd avonf/
xku
d Ref;ajrmufbufwiG v
f nf; jrifawmfru
l Ref;&Sad vonf/

avmif;w&pfuRe;f
avSx;l uRe;f rS atmufoq
Ydk if;aomf avmif;w&pfuRe;f ukd awGU&onf?
vlaetdraf jc (40)cefv
Y yk u
f idk f pm;aomuf&adS eonf? uRef;ajrmufzufwiG f
qm;jymzkwfuRef;&Sdonf/ if;ta&SUzuf usD;acgif;awmifuRef;&Sdonf/
BudK;pD;uRef;? 0uf l;uRef;? i&TDBuD;uRef;wkdYvnf; &SdfMuavonf/ avmif;w&pf
uRe;f teD; vusmf zufwiG f rd;k oD;ewfawmifudk jrif&onf/ uRe;f vGww
f pfcjk zpf&m
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

114

jrpfyifv,fxJ oD;jcm;wnf&adS eonf/

vufvyI af AGuRe;f
rk;d oD;ewfawmifrS atmufuq
dk if;aomf vuf0zJ ufwiG f uGr;f acsmif;awmif
&Sdonf/ vusfmzufwGif vufvIyfaAGuRef;? awmif kdawmifukd awGU&onf/
uGrf;acsmif;awmifavmufrBuD;acs/ vlaetdrfajc(80)ausmfcefY&Sdavonf/
uRef;ESihfywfouf odrSwfp&m ajymqkdcsufjyKaeMuonf/
a&S;tcgu vlwcsKdUawmxJokdY aq;jrpfwl;&efoGm;av&m &&Sd tdrfokdY
jyefvmavonf/ xkad q;jrpfrmS usm;jzpfEikd &f m r,m;jzpfou
l usm;vkyjf y&ef
ylqmavonf/ rwwfEikd t
f qk;H usm;jzpfu ykq;dk wpfxnfudk ay;&rnf[k
uwday;avonf/ xkad emuf aq;jrpfuu
dk u
dk af vaomf usm;jzpfavojzifh
awmokYd oGm; trJaumifuu
dk u
dk v
f mavonf/ r,m;vkyo
f rl mS uwdtwkid ;f
ykq;dk ukd ray;bJ aMumufvefv
Y Quf&adS eonf/ xkt
d cg ykq;dk r&aomaMumifh
oref;usm;b0 jzifh awmxJaecJ&h avonfq\
dk / teD;tem;vlorl sm;ukd
uku
d pf m;jcif; tE&m,fjyKjcif;&Scd &hJ mum; vlomG ;vlvmqdwo
f Ok ;f cJ&h avonf/
wpfaeYo vlaoaumifrS vufwpfykdif;ukdjzwf,lvQuf opfyifukdykef;
vufvIyfjyvQuf ac:aeavonf/ vufvIyfjy? (vuf,wfjy)avaomf
vl t rS w f j zih f M unh f a v&m usm;vnf ; zrf ; ud k u f r I j yKavawmh o nf /
vla,mifaqmif vSnphf m;cJ&h mXme jzpfae vufvyI af AGuRe;f wGicf &hJ onfq\
dk /

ajrykNH rKd Ua&muf


if;vufvIyfaAGuRef;ukd vusfmxm; vuf0JbufwGif ajrykHNrdKUukd
awGU&onf/ vufvIyfaAGuRef;ESifh ajrykHtv,fukdjrpfyifv,f&Sdae&m
Asuf r uRef ; ck H y if v ,f [ k a c:wG i f o nf / ajryk H N rd K U til " gwf t eD ; ?
awmifwpfck&Sdav&m oHorausmufac:avonf/ if;ukdvGef yifv,fukd
vuf 0 J c sef x m;vQuf txuf o d k Y p k e f w uf o G m ;aomf ? til a rmf t eD ;
a&S m uf y H k a wmif u d k awG U &onf / xd k r S ta&S U zuf w G i f ajryH k N rd K U&S d & m?
Muyf p if u Ref ; awmif w ef ; tiH k z sm;jzpf a csonf / rS M uyf p if u Ref ; ud k
taemufzufrSvSnfhvsuf AsufruRef;? Muufa&uRef;? iref;&JuRef;udk
vSnyhf wfomG ;vmEdik o
f nf/ >yef&n
S af Mumif;vSnv
hf suf rif;jym;NrdKUodYk vnf;
a&mufonf/ xdkYjyif acgif;jzL? uHomrSoGm; vnf;aumif;? ausmufiEGm;odkY
oGm;aomjrpfaMumif;jzifv
h nf;aumif; a&mufEikd af yao;onf/

>yef&n
S af csmif;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

115

ajryHNk rKd UrS ajrmufzufuv


kd nfh atmufeysK;d acsmif;&GmteD;? >yef0rS0ifaomf
>yef&Snfacsmif;udka&mufonf/ >yef&Snfonf auovmuRef;>yef0&Gmxd
&Snfvsm;avonf/ MuyfpifuRef;\ ta&SUzuftydkif; >yefaMumif;jzpf&m?
MuyfpifuRef;awmifpOfem;avQmuf aygufa&mufaeonf/ if;>yef&Snfonf
tauGU taumufrsm; ]taumufoHk;q,f? ig>yef&Snf}[k pmzGJUcJhMuonf/
>yef&n
S u
f Ref;[kvnf; ac:Muonf/ &cdik rf if;wdv
Yk ufxuf taumuftcGe?f
a&uif;pcef;csxm;ay;cJhavonf/ >yef&Snft0wGif auovmuRef;[l
&Sad o;&m? xdw
k iG f tdraf jc? &yf&mG av;&Gm&Sad yonf/
>yef & S n f u if ; pm;onf rif ; zavmif ; vuf x uf Av&J a usmf u d k
ceft
Y yfco
hJ nf/ rPdorl mS rif;jym;uif;pm;tjzpf aqmif&u
G cf ahJ vonf/ tif;0
pnfolausmfxif udk yJcl;rif; ausmfxifaemf&xmwdkufcdkufavojzifh
xG u f a jy;vmcJ h M uaom pnf o l a usmf x if \ rS L ;rwf r sm;jzpf M uonf /
>yef&n
S w
f iG f oH;k jzm;xd pm;aomufvQufomG ;&aMumif; ]pm;aomufum?
>yef&n
S af Mumif;rSm oH;k jzm;Mum}[k pmqd&k o
dS nf/
>yef&n
S w
f iG f vlae&yf&mG &cdik (f 4)&Gm&Sad vonf/ wjcm;csi;f trsK;d om;vnf;
&SdMuayonf/ &if;abG&Gmum; tdrfajc(120)cefY&Sdonf/ Budrfacsmif;&GmrSm
(250)&Sad vonf/ uRNJ *Kd &GmESihf i&Jaumuf&mG wdq
Yk v
kd Qif tdraf jc(90)pD &SMd uonf/
awmifpOfurf;ydik w
f iG f urf;eD (tdraf jc 60)? arvGe;f (50)&Gmwd&Yk MdS uonf/
,ck um;vrf;teD;wGif usa&mufae rif;jym;NrdKUrS um;tNrJ aygufa&muf
aeMuonf/

auovmuRe;f
>yef&SnfuRef;um; &Snfvsm;ojzifh >yef0wGifwnf&Sdaom (4)&Gmudk
auovmuRef;[kac:avonf/ >yefuxGufvQif ipif dkif;acsmif;uRef;?
ZD;yifBuD;&Gmudk jrif&onf/ xdu
k awmifoaYkd vSmcf wfomG ;aomf? rif;aMumif;jrpf[k
ac:onf/ ajrmufzufodkYoGm;aomf av;NrdKUjrpf? &marmifjrpf[kac:onf/
auovmwGif a&S;uoabFmqdu
k u
f yfczhJ ;l avonf/ rif;jym;NrdKUuoGm;aomf
oli,fawmf>yefoUkd a&muf [if;ca&mf? OD;&mZfawmif? rif;uefoYkd a&mufonf/
upye'Djrpftwdik ;f xufatmufpek q
f efomG ;a&mufEikd o
f nf/ upye'Djrpf0wGif
&cdik jf ynf\ NrdKUawmfppfawGwiG f pcef;&yfem;Edik Mf uayownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

116

,Ofaus;rI-9

117

uRef;pOfvSnfhywf
&wemajrykrH *Zif;(1) 1999-ck? atmufwb
d k mvxkwrf S
toQipf uEd

&ckid w
f iG f uRef;(44)uRef;&S&d m a&aMumif;c&D;jziho
f m oGm;vm&onf/
vSnyhf wfcahJ om ukeo
f nf? c&D;onf? c&D;pOfwu
Ydk dk uif;q&mOD;0&? &rf;NAJ
icRef;a,wku
Yd rSww
f rf;wifcMhJ uonf/ if;wk<Yd ucsDcMhJ uaom tv,fvrf;
c&D;pOfrmS aqmif;aEGwiG jf zpfonf/ txufvrf;qkv
d Qif rk;d &moDwiG o
f mG ;MuNyD;
yifv,fywfvrf;uku
d m; ]a*gwlormefvrf;}[kac:qko
d nf/
rmefatmifuRe;f rS ausmufeaD rmf &rf;NAo
J cYkd &D;quf vnf;aumif;? oHw-JG
awmifukwfrS ausmufeDarmf? &rf;NAJ? ausmufjzLokdYquf vnf;aumif;?
awmifykdif;c&D;pOfa&vrf;jyKcJhMuonf/ ,ck &rf;NAJrSxGuf tv,fvrf;
twkid ;f vmaomf uvygawmifEiS fh uRef;ukad wGU&NyD; vlaewpf&mG &Sad csonf/
xkrd o
S mG ;vQif vusmf bufwiG f atmufy'JuRe;f &SNd y;D vlae&yf&mG av;&Gm
&So
d nf/ v,f,mO,smOfvyk if ef;&S&d m i yk af umif;jzpfxeG ;f onf/ if;rSpek af omf
vusfmbufu vlaeESp&f mG &Sad om ukvm;ruREf;ukd awGU&onf/ v,f,mESihf
ig;vkyif ef;jzihf toufarG;onf/ xku
d oHppfjrpfupdk ek v
f wfaomf ukvm;yke;f
awmifEiS fh uREf;ukjd rif&onf/ ]]csOf;uyfuv
k m;yke;f ? vIid ;f [ke;f ESifh awmifuek ;f
pdk if? oHppfjyifu}}[l uif;q&mu a&;zGUJ cJo
h nf/ vlaewpf&mG &S&d m vkyu
f idk f
pm;aomufMuonf/

oHppfjrpf
xkdujzwf oHppfjrpfzsm;ukdwufaomf vlaewpf&Gm&Sdaom txuf
y'JuRe;f ukd vuf0b
J ufraS wGU&onf/ xkw
d iG f pdeyf u
dk q
f yd af c: a&cyfqyd &f o
dS jzihf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

118

pcef;cs&yfwefYMu&onf/ ae&mwGif avmif;avSrsm;rxdcdkufap&ef


oHcRefpu
dk x
f m;zl;l onfq\
dk / xko
d pH pfjrpftul;wGif c&D;oGm;azmfcsif; awGUqkH
Mu&ojzihf aysmf&iT rf jI zpfMuonf/ xkaYd Mumifh omjcif;pmqkd icRef;a,u odYk
a&;pyfcJhonf/
]]oHpkdufac:au pdrf; kdvsufyif? aZmufeufjrpfxkd;? arcspfum vl&Tif?
a&mufavvQifau? xkw
d iG cf P rsm;avSazmfEiS ?fh awGUarQmfMuum? ausmufcs
yif? vSarmif&iS w
f ?Ydk aeusifaomcg? twefMumau? jrpfrmS a&ppf? jzm;,kid f
odau? csdeo
f ihcf u
dk u
f ?dk tvku
d o
f ifyh if? vm;tHjh yifau? EIww
f ifausmufu?dk
wufjcif;azmfv?Ydk Ed;k aqmfac:xl;? oHppfrnfau? onfjrpfu?dk tm;xkwu
f m
ESi?fh zvmwef;au? oef;vku
Yd ;l cg? 0rf;ajrmufomau? jrpfnmpkaH jrmuf}}/

olawmfruefqyd f
oHppfjrpfzsm; vusfmbuf rtDacsmif;0wnf&Sd&m qkHawGU&onf/
oHppfjrpfzsm; vuf0b
J ufwiG f olawmfruefqyd &f o
dS nf/ ojyKcsKdiu
f Ref;ESifh
NrdKUacsmif;uRef;Mum;wGif jzwf avmif;avSrsm;vnf; oGm;vmMu&onf/ a&S;u
olawmfr(oDv&Sirf )wpfO;D u tvSLjyKcJah om a&cyfpcef;qdyjf zpfonf/ xkaYd Mumihf
icRef;a,u]]olawmfrrSm 'ger*fzkdvf? axmuf IarQmfum? ukokdvfjyKvkduf?
wefeY m;jyefau? a&uefqyd rf mS ? a&rk;d aomufcsKd;cyf,v
l suf ar;jref;ajymqkcd hJ
Muonfq\
dk /
ojyKcsKdifrSm vlaeokH;&GmcefY&Sdonf/ xkduRef;&SdavmifyGef;usukdjzwf
oGm;&onf/ uif;q&muvnf; ]]oHppfjyifu? b,fwifnmapmif;? Munfw
h idk ;f
aumif;u? NrdKUacsmif;ojyKcsKdif? uRef;pOfukdavQmuf ]]vmcJhonfqkd\/
vuf0b
J ufwiG f NrKd Uacsmif;uRe;f &So
d nf/ tm;aumif;i&Sed rf mS xku
d Re;f wGif xif&mS ;
cJhonf/ xkduRef;rSm uRef;BuD;vS vlae&yf&Gmrsm;onfhtjyif teD;pyfwGif
NcKH qG,u
f Re;f &So
d nf/ NrKd Uacsmif;uRE;f taemufbufwiG f rp idk ;f &Sd xku
d vGeaf omf
ausmufjzLNrdKUokdYa&mufonf/

NcKH q,
G 0f
avmifyeG ;f usrS ajrmufbuf uscsausmufuv
dk eG v
f Qif NcHKqG,u
f Ref;odYk
a&mufonf? NrdKUacsmif;uRef;\ tqufjzpfonfh NcHKqG,w
f iG f wefeY m;ajz&m
a&cyfqyd &f dS q&micRe;f a,onf ]]ausmufwef;ay:au? ausmufudk armifzmG ;?
wdr;f azumav? vusmf xm;vk?Yd cyfomG ;wkaH v? a&mufjyefavu? NcKH qG,t
f 0?
vSvlysKdwkdY? wrf;warQmfvsufyif? ausmuf[ufcsOf;csav}}[l vnf;aumif;?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

119

]]csufumpm;usif? aepuf&iS af v? 0ifavrk;d csKyf}} NyD;aemuf rk;d aomufx


Mu,fBuD;xGucf u
dk f pkev
f jD zihf &Guzf iG cfh &hJ aMumif; a&;pyfco
hJ nf/
NcHKqG,f0taemufbufokdYoGm;aomf vuf0JbufwGif ief;uRef;ukd
awGU&onf/ tawmfBuD;vS &yf&Gmvnf;rsm;avonf/ icRef;a,u
]]a&SUbufjrpfnm? pkefvDvmau? ausmufomEIwfwif? &GufBuD;jyifau
wifumwku
d jf im;? ief;uRef;wku
d af wmifu?dk eHaY rQmifzaJ u}}[k pyfqcdk yhJ gonf/
ief;uRef;vusfmbufwiG f qEGi;f uRef;&So
d nf/ xku
d Ref;\atmufoo
Ykd mG ;aomf
opfa&mif;>yefudk ausmf&onf/ awmifpOfurf;t0if tke;f eDuRef;odo
Yk mG ;&m
vrf;0ukd awGUEdik yf gonf/

qyfzmwG,f
opfa&mif;>yefu taemufbufjrpfukdqif;aomf qyfzmwG,fjrpfukd
awGU&onf/ ig;qmzmwpfw,
G f wpfrcefY &SmazG&,laom ae&myifjzpfonf/
a&S;uqkdvQif vufcGmwG,fjrpf&Sd&m]]ukd,foGm;wkH;av? vufcGmwG,f[k?
a&SUi,fpOfvsm;? rsm;vlawGav? ac:ujim;au? xl;jcm;tHzh ,
G ?f vufcmG
wG,u
f }dk }[k icRef;a,u azmfjycJo
h nf/ qyfzmwG,w
f iG f tdraf jcig;q,fcefY
&Sdonf/ vufcGmwG,fuRef;vnf; vlae&Sdacsonf/ xkdvuf0JbufwGif
vlae&Sad om uRe;f cavmuf&o
dS nf/ xku
d Re;f vusmf ukd oH[ufarmf[k ac:onf/
xku
d vSnyfh wfvsuf0ifaomf *Pef;jyifuRef;ukad wGU&onf/

ovdy>f yef
xkduRef;rSoGm;vQif ovdyf>yefukda&mufonf/ ovdyf>yeft0wGif
anmifacsmif;uRef;&Sad vonf/ xk>d yefuoGm;aomf avmif;acsmif;ukad &mufNyD;
a&rk;d cyfcsK;d &m avSqyd &f o
dS nf / xkv
d usmf bufwiG f awmif&n
S u
f Re;f &Sad vonf/
ovdy>f yefut
dk ausmf tv,frmS >yefacgifausmufaqmifudk rxdcu
dk &f ef
vuf0JvSnhf&onfqkd\/ xkdYaMumifh icRef;a,u ]]watmifhwcP?
ovdyaf c:au? xkt
d 0uk?d wufcscyfjyef? ovdy>f yefu?dk ausmjf yef avajrmuf?
acsmif;v,faumif rSm? >yefacgifausmufu?dk caMumufrw
S af v? vuf0b
J ,fu?
vm;avbdaomf}[k owday;cJo
h nf/ ovdy0f wGif ausmufA;l oD;awmifx;D xD;
&Sad vonf/
ovdyf>yefwGif avSqdyfpcef;cspOf avSorm;rsm;\"rwm ig;&Sm
pm;aomufavh&SdykHukd icRef;a,u ]ovdyf>yefukd? ausmfvGefxGufau?
xkdbuf0rSm?
ausmufcsavjyef? jrpfurf;,HrSm wufjyefwkHajrmuf?
wref;armfrmS ? tomwwfau? ig;,ufajymufu?dk zrf;aumufeif;,l? tm;vk;H
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

120

olrmS ? wef,pl m;um? usef<uif;pGmuk?d jyifumxm;au? a&SUoGm;vrf;wm?


xkdjrpfomukd? ac:ygwkHaoQmif;? ausmufAl;awmif;ukd? jrpfaMumif;pkHrnf?
pdwrf w
S af wau? tdyaf v wn? ovdyaf c:au? xk>d yef0u}[l a&;pyfco
hJ nf/

aemifawmfjrpf
ausmufAl;awmif;rS awmif kduRef;? l;acsmif;0? wref;wl;a&muf?
'g;vufokdY c&D;qufEdkifygonf/ ovdyf0uxGufvQif aemifawmfjrpf\
vusmf eHa,mifurf;wGif vlae&S&d m aygufw;l awmifuRe;f &So
d nf/ taemufbuf
odYk oGm;avaomf vuf0b
J ufu aemifawmfjrpfBuD;&Sad vonf/ icRef;a,u
qkv
d Qif ]]jrpfaMumif;pkaH u? aemifawmfjrpfo?Ydk a&mufaomtcg? vusmf eHarQmif?
jyifwrd cf aH u? avoGejf zL;vk?Yd aygufw;l awmif}}[k pyfqcdk o
hJ nf/
]]iSurf ausmfau? aemifawmfjrpf}}[k wifpm;cJMh uaom emrnfBuD;
jrpfonf aqmif;&moDrSom avSorm;rsm; jzwfausmfavh&SdMuygonf/
uif;q&mum; aqmif;&moD c&D;oGm;&oljzpfaomfvnf; bk&m;tm kH,lvsuf
ausmfjzwfc&hJ aMumif;}} azmufAufw;D ? aemifawmfBuD;jrpf? ul;vku
d w
f oG,?f
aemifawmfi,fu? yifv,fiyok?H tvk;H pku
H ?dk tm b
Hk &k m;? ESv;Hk xm; ? BudK;pm;
cJa&Smif;? vIid ;f awmif;awmif;ESi?hf uRef;? acsmif;jrpfrif;? ombdjcif;wnf}h }[k
pyfqkdcJhonf/
q&micRefa,uvnf; xkjd rpfEpS o
f ,
G u
f dk jzwfoef;cJ&h m aemifawmf
awmifudk vuf0u
J z,fcNhJ yD; ajrmufBudraf wmifudk vusfmxde;f vsuf xk;H usdef
aygufudk t&zrf;vsufvmcJ&h aMumif;ukd ]]iSurf ausmfau? aemifawmfjrpfu?dk
pkew
f u
dk v
f m;vk?d Y ausmMf um;tHq
h ?J ,rkrH nfau? jrpfv,fxrJ mS ? BuD;uJjrifah cgif?
aemifawmfawmifu?dk armifarmifpOf;pm;? rsm;ruGmau? vusfmrSv
D ?Ydk wdr;f z,f
xm;au? wkdufoGm;wwfol? cwfvYkd,lau? vSolMuifwef;? arhcsifarmif kdU?
xk;H usde0f uk?d t&vnf;zrf;a&}}[k a&;pyfcahJ vonf/

xk;H used ;f awmifuRe;f


xk;H usde;f uRef;wGif avSorm;rsm; oGm;vm&aom >yefayguf&o
dS nf/
xk d u Ref ; wG i f v nf ; vuf 0 J b uf u vl a e&G m &S d o nf / icRef ; a,onf
xkH;usdef;awmifukd vuf0Jxm; vmcJh&aMumif;ukd ]]ausmufcRef;armfukd?
vSnafh umfwu
dk jf yef? vDvnf;qefau? jzm;jyefwufx? vSysKjd zLwk?Yd &Guu
f cdk sau?
cwfMunDpmG ? xkcd grSejf im;? xk;H used af wmifu?dk armifvidk af &G;rSm? vuf0x
J m;vk}Yd }[k
a&;pyfcJhonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

121

xk;H usdeaf ygufuoGm;aomf xGu0f wGif awmif&n


S Ef pS v
f ;Hk NydKifaeMu&m
vlysKdawmif&n
S ?f tysKdawmif&n
S [
f ak c:onf/ avSorm;wkid ;f tysKdawmif&n
S f
teD;wGif a&qdyfrSa&rkd;csKd;cyfMu&onf/ icRef;a,vnf; xkdrSa&cyfNyD;
vk&d moGm;cJah Mumif;ukd ]]xk;H usde;f awmifu?dk armifvidk af &G;rSm? vuf0x
J m;vk?Yd
vm;avaomcg? jrpf{&mrSm? vusfmvuf0?J jrpfBudK;pkaH u? wuf[ek Bf uD;vk?Yd
tHt
h pJ zG,?f tysKda,[k? awmif&n
S w
f iG jf im;?---pdr;f jra&mifau? xkad wmif
em;rSm? vkjd im;edAL? a&tvSL[k? ausmuf*rl eS jf im;? xk&d yfwiG yf if? vGex
f if&mS ;vk?Yd
trsm;vl&iS ?f a&qdyw
f iG f ? [yfwifjznhu
f m? urf;ucGmau}}[kpyfqcdk o
hJ nf/

aiGwiG ;f wl
xk;H used >f yefu a&SUuko
d mG ;aomf uykid u
f Re;f ukjd rif&onf/ xkt
d aemufbuf
u 0abmfBuD;uRef;ukv
d nf; aumif;a&mufonf/ uykid u
f Ref;vuf0b
J ufudk
vSnq
fh if;aomf aAm"dyifayguf&o
dS nf/ xkrd v
S uf0u
J v
dk u
dk af omf a&eDBuD;uRef;?
pyg;xm;uRef;wko
Yd aYdk &mufEidk o
f nf/ ta&SUtaemufpyfvsuf wnf&adS vonf/
aAm"d>yef\ vuf0b
J ufwiG f aiGwiG ;f wl;pcef;odYk a&mufEikd o
f nf/ rk;d umv
a&xGufrsm; aEG&moDwGif a&xGufenf;&mum; tvkt,ufcyf&onf/
a&r&olrsm;rSm ausmufqdyf&GmwGif csOf;uyf a&cyf&onf/ aiGwGif;wl;
awmifbufwiG f uku Kd uRe;f &So
d nf/ iyok;H uRe;f ESifh uku Kd uRe;f pyfvsu&f o
dS nf/
xkt
d aMumif;ukd icRef;a,au rSww
f rf;jyKcJo
h nfrmS ]]urf;ucGmau? xkdcgaoG&pf? awmif&Snfjrpfukd? pkefvkdufavjyef?
arhMuif[efrmS ? a&mufjyef0u
J sL;? uRe;f pOf olwYdk rSnafh c:jcif;au? aiGwiG ;f wl;l [k?
jrifzh ;l awmifyg;? rk;d aESmif;cgau? a&omrsm;vk?Yd aomufpm;ruke?f rsm;pGmvlw?Ydk
tltal omif;aomif;? csr;f &dyNf rKH au? *lvidI af cgif;rSm? rawmif;w&? c&D;onfrmS ?
vG,v
f ,
G &f vk?Yd cyfMuykid o
f ?D *DrefEcDG g? pDpo
D ufouf? wGi;f {&mrSm? xk0d g;wifau?
t,ifrMum? ausmufqpf&mG ? [yfumcsO;f wif? xkq
d yd w
f iG 0f ,f? Mumwifrae?
aiGwGif;awGav? jrpfi,ft0? anmif;? yef;ajzau? aewkHvsufyif?
ausmuf[ufcsvkdY}}[l jzpfonf/

uGr;f acsmif;uRe;f
aAm"daygufuxGuaf omf vuf0b
J ufu uGr;f acsmif;uRe;f awmifwef;&S&d m
vlae&Gmrsm;pGm &So
d nf/ ]]uGr;f acsmif;iarmuf? wdru
f adk zmuf? iarmufe&D m?
uGr;f acsmif;rSm}}qkad om ol&aJ umif; iarmufaecJzh ;l onf/ xku
d rG ;f acsmif;uRef;
NydKif;acsmif;&GmteD;wGif pwlygwpfq&l o
dS nf/ xkad wmifarmfzsm;wGif qifusa&
qdy&f &dS m a&rk;d cyfcsKd;Muonf/ uGr;f acsmif;uRef;rSm BuD;rm;&Snv
f sm;&mum;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

122

>yeftwefwefrS 0ifxGufoGm;vmNyD;aemuf xkduRef;zsm; ausmufESmacgif;


awmifzsm;wGif a&rk;d cyfcsKd;Muavonf/ uif;q&mvnf; uGr;f acsmif;uRef;ukd
qku
d u
f yfcahJ Mumif;ukd ]]vIid ;f abmif;abmif;ESi?fh u
dk af cGvusfm? vuf0rJ mS um;?
tmuma0arSmif? uGr;f acsmif;awmifu?dk a,mifumuGv
J }JG }[k a&;pyfco
hJ nf/
icRe;f a,qkv
d Qiv
f nf; xkad e&mokYd a&mufcahJ Mumif;ukd ]]rk;d aomufxrSm?
jrpfryifv,f? qifusyfau[k? csKdif;avvGefacsmif;? ausmufESmacgif;[k?
uGrf;acsmif;awmifarmf? wa&TUa&TUyif? a&mufcJhaomfau}}[ka&;cJhonf/
xkdicRef;a,yif A*sif;awmuf>yefukdvnf; a&mufcJhonf[kqkd\/ ol\
pmayrSww
f rf; ]]ausmuf[ufcsv?Ydk cPeDjyef? jzm;csed w
f efau? oufEaHS rmifrh mS ?
uGr;f acsmif;qkad u? wGiaf c:jzpfv?Ydk jrpftnmuk?d pkcH gul;ajrmuf? vSMuifoal rmif?
vS M uif o l a rmif ? vmjyef j cif ; au? Ausif ; awmuf a v}}[k q k d x m;\/
uGr;f acsmif;uRef; taemufajrmufaxmiht
f qk;H wGif &Siaf wmifEiS ?fh xkad wmif
ta&SUawmifaxmifw
h iG f jynhaf csmif;onf wpfuRe;f wnf;tjzpf wnf&adS vonf/
uGr;f acsmif;jrpfudk pkeo
f mG ;aomf ioGiOf ;D csKid u
f dk awGU&onf/ jrpftwkid ;f oGm;vQif
vIdif;avBuD;vS&mum; ioGifOD;csKdifukd avQmuf oGm;&onf/ vlol&yf&Gmrsm;
vnf; xkcd sKdif &Sad eMuonf/ uif;q&monf csKdirf S Ausif;awmuf>yefudk
c&D;qufcJh aMumif;ukd ]]onf;onf;[l;[l;? vIdif;av l;aomf? ioGifOD;csKdif?
jrpfpOfuadk vQmuf? Ausif;awmufq?D n&DridI ;f us}}[k pyfqcdk o
hJ nf/

Ausi;f awmuf>yef
]]>yef&n
S v
f ufatmif? Ausi;f awmuf}}[laom 'kw,
d t&Snq
f ;Hk >yefwnf;?
>yef0us,faomfvnf; >yefacgifrmS a&wdr?f a&euftjyif? acsmif;rSmusOf;vku
d ?f
us,v
f u
dk Ef iS fh avmif;avStoGm;&cufonf/ tcsKUd avSBuD;rsm;rSm >yefacgifwiG f
wif&? jzm;rrSD tcufawGU&jyefxGuf&wwfonf/ avSorm;rsm; tcuftcJ
wkaYd Mumifh wdr;f a&Smifum xGucf &hJ onf/ uif;q&mqkv
d Qif aqmif;vwGif
avQmufcJh&aomaMumihf vGrf;ayGrIrsm;&onfhtxJ? trf;om;avmif;ukd
qifESmarmif;ESihf iif,lzl;aomtjzpfukdawG; aMumuf&onf/ &rf;NAJokdY
jyefvSnhf&rnfvm;[k arQmfumMunhfrdonfqkd\/ uif;q&m\rSwfwrf;ukd
okdYawGUjrifEdkifyg\/
]]Ausif;aumufq?D n&DridI ;f us? csrf;jrjrESi?fh aqmif;vrwmf? uGo
J nf
azmfaMumih?f jrL;arQmAf smyg? vGr;f pOfomwnf?h wcgxyfavmif;? qifraumif;ESi?fh
uGrf;acsmif;tul? Ausif; l;wGif? qkHawGUbl;BuHK? aMumufwkH;? csD;aysmif;?
trf;om;avmif;ukd? ESmaemif;ESihfiif? urf;okdYwif ? avSwGifvlcsif;? ykef;0if
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

123

vQKd;uyf? prf;oufrawGU? warhwem;? qifiEGm;vnf;? awmifem;&yfc?H


vlorH Mum;? wufavoGm;rS? toufus\? pdwu
f {csr;f ? vGr;f vnf; vGr;f vsu?f
arQmw
f rf;w ?l aygMuLyufMuL? vdyjf ym,lom;? tvSLbk&m;? pdwrf mS xm;vsu?f
roGm;0efaY ,mif? awmifujdk yefvn
S ?fh arQmfumMunhf ? ywf&pfow
D m? &rm0wD?
uRef;qDtwGif;? *kPfa&mifvif;vsuf? a&Tuif;avmif;cRdef? u&Tif;cRdef[k?
xdex
f ed af jrmufpmG ? &GmBuD;&Gmi,f? jyefygcsipf ?G vGr;f w
l }}[l pyfqcdk ahJ vonf/

>yeforkid ;f aMumif;
q&micRef;a,um; pyfpkwwfoljzpfonfhtwkdif; >yeftxGuf0okdY
a&mufvQif ar;Munhrf o
d nfrmS a&S;u &rf;NAJoaH xmifrmS c&D;onfwpfO;D
Ausif;(ig;ylwif;)om;ukd pm;rdonfq\
dk / xkaYd Mumihf tqdyaf wmuf c&D;onf
tygt0if tazmfavSom;wkdYtm;vkH; aoyGJ0ifcJhMuonf/ xkdYtaMumif;ukdpGJ
]]Ausif;awmuf>yef}}[k ac:cJ&h onf[k pyfqcdk ahJ vonf/
]]Ausif;ac:au? xkdbuf0okdY? xGufMuavaomf? ukda,nDcsif;?
waygif;azmfau? avSawmfwiG ;f rSm? aMumif;jcif;odv?dk onf>yefudk rSnahf c:
jcif;au? Ausi;f awmuf[?k b,fah Mumihaf c:au? ar;aomfcP? wufrudik rf mS ?
ykpH OfaESmau? ajymumjyvk?Yd a&S;uaomcg? &rm0wD? a&TbUJG csaD u? XmeDrnfrw
S ?f
oHaxmif&yfu? tk;d wwfrvif? tk;d &Siaf ,musmf ;? &ckid jf ynfu?dk aiG&aMumif;ESi?fh
tk;d a&mif;vm;vk?Yd rsm;rsm;rMum? rdr&d mG ok?Yd vSncfh gwpfzef? tdro
f jYdk yefau?
vsijf refxcdk g? onf>yefu?kd a&mufv
f mwwfv?Ydk ig;[if;&Smau? vG,u
f mcP?
oHaxmiforl mS ? 0rf;ylwif;ESi?fh Ausif;armifu?dk waumif&au? csufum
pm;ajrmuf? wusyd v
f al v? pkw
H pfa,mufrmS ? oufaysmufr&Si?f aoavusiaf u?
zkw0f ifonfjzpf? wusdyv
f rl mS ? t,lvaJG u? zkwu
f snf;jzpfv?Ydk pifppfr,Gi;f ?
taMumif;ygau? usef;rmapaMumif;? jzpf&jcif;uk?d owif;jyefyY mG ;? ykeH nf;
aoGau? oufaoxm;vk?Yd Mumzl;odu
Yk sif? onf>yefu?dk t,ifuyif?
Ausi;f awmuf[?k emrwGiaf u? ac:usiw
f b
Hk ?d &Snv
f sm;pGmau? jrifMh umbdo?Ydk
ajymbdaomcg? xkdae&mrSm? Mumavwn}[l jzpfonf/

rk;d oD;ewfawmif
Ausif;awmuf>yefrSxGufvQif vusfmbufwGif rkd;oD;ewfawmifESihf
avmif ; ' k d u f u Ref ; uk d a &muf o nf / ]]rk d ; oD ; ewf a wmif ? &ck d i f o m;rS m
vufzsm;a&mif}[l pmzGUJ cJo
h nf/ bk&m;&Sio
f nf "n0wDNrdKUawmfrS 'Gg&m0wDoYdk
<upOf awmifxyd f &yfwefb
Y ;l onf/ aemifwiG f jrifah cgifb&k m;wnfvw UH }[k
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

124

Asm'dwfrdefYMum;cJhonf/
uif;q&monf ]rd;k oD;ewfawmif? uke;f abmifavmif;' u
dk ?f xm;vpfnm
wif? NrKd ifciG cf &D;? vlreD;om;? nnfBh u;D qdw,
f ?H Ausi;f >yefu?dk wufjyefypfvsu?f
onf;Murf;xGuu
f ? twufuadk tmif;? tusaumif;ESifh ajymif;ajymif;tnD?
wwf>yefpv
D su}f [k a&;pyfco
hJ nf/ icRe;f a,um; >yefrx
S u
G Nf y;D vQif avmif;' u
dk f
jrpf? em;pwGifausmufcs jzm;apmihfcJh&onf/ ,if;ESihfavmif;' kdufau?
jrpfem;prSm? ausmufcsaeajrmuf? jzm;usa,mifau? armif,OfEGJUrSm?
wnOfv
h nf;apmifav}[k a&;rSwcf o
hJ nf/

oHoruRe;f
qifusa&qdyrf cS mG cJah omf ausmufaqmif? ausmufw;Hk wkjYd zihf wnf&adS om
ausmufykHausmufpkuRef;wpfckokdY a&mufavonf/ avSorm;BuD;wkdYu
BuD;rm;oefrmaom ausmufwkH;rsm;&Sd oHoruRef;[kac:cJhMu\/ icRef;a,
uvnf; ]a&[day:jim;?ausmufuRef;cHau oHorm;uk?d wifxm;vusfmvSnfh
wku
d jf yefau}[k a&;pyfco
hJ nf/

ajryko
H aYdk &mufNy;D aomf
Ausif;awmuf>yefuxGufcJhvQif vuf0Jbufukd pkefqif;vmaomf
ajrykNH rdKUe,f awmif u
dk Ref;okaYd &mufonf/ xkaYd emuf upye'Djrpfta&SUbuf
vusfmbufurf;wnf&adS om (99)NrdKUtygt0if ajrykNH rdKUokaYd &muf til"mwf
awmfukd zl;awGUEdkifygonf/ "mwfawmfrSm &if kd;awmf"mwf (&ifikHawmf"mwf)
[kq&dk m yifv,fem; {vmyAw (O&yAw)awmifwiG q
f \
dk / {PDom;jzpfczhJ ;l
bk&m;&Siyf &deAd mefjyKNyD;aemuf Ak'o
moemawmf (222)ckEpS w
f iG f tdEd,rS
tmaomurif;BuD; "mwfawmfcaJG 0 ykaYd y;jcif;ukd ol&,
d pu rif;vufxuf
wnfxm;cJjh cif;jzpfacs\/ xkad wmifwiG f ausmufpwlygwpfqv
l nf; awGU&Sd
&ayonf/
ajryk H N rd K Uum; Muyf p if u Ref ; awmif b uf t qk H ; wG i f wnf & S d o nf /
xkduRef;ajrmufbuftqkH;wGif av;NrdKUjrpfjcm; rif;jym;NrdKUwnf&Sdonf/
ajrykNH rKd UtaemufbufwiG f Asurf uRe;f ? Muufa&uRe;f ? iref;&JuRe;f wkYd &SMd uonf/
bk&m;orkdif; iwefol&Jacsmif;i,fzsm; a&tqkH; ,kefrif;jzpfcJhzl;&m
]]om;&ufawmf"mwfwnfvw UH }}[k Asm'dwrf ed MYf um;cJo
h nf/
iref;&JuRef;um; arsmufBudrb
f &k m; wnf&o
dS nf/ xkb
d &k m;rSm (1968)
ckEpS f avrkew
f idk ;f u rif;jym;NrdKUokYd yifah qmifxm;cJMh uao;onf/ arsmufBudrf
bk&m;rSm rlvu rif;uyfqyf(jrif;uqdyrf if;Muyfqyd )f &GmteD;wGif wnfxm;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

125

cJo
h nfq\
dk / ae&mokYd <ua&muf&jcif;onf &ckid rf if;vufxuf iref;&JoBl uD;
wku
Yd yifah qmifcjhJ cif;jzpfonf[ak jymMu\/ arsmufBudrb
f &k m;rSm ajrmufO;D acwf
qif;wkawmfjzpf\/ bke;f wefc;dk BuD;rm;vS&mum; rnforl Q bk&m;odrw
f iG f
rzG,&f mrIwu
Ydk dk rjyK&J0MH uacs/

rif;jym;+ppfawG
ajrykHrS uHom? ig;owpfaygufrSxGufvQif wref;qnfjrpfrSonf
ppfawGoaYdk &muf\/ MuyfpifuRef;uRJyu
dk f au(usm;ypfau)ESifh pu a&uRef;?
ouFeufuRe;f wkrYd x
S u
G af omf &marmifjrpfuq
dk efvQuf rif;jym;NrKd UokaYd &mufonf/
ausmufiEGm;? urf;eDarvGef;oGm;aom jrpfaMumif;jzihf ZD;yifBuD;uRef;rS
vnf;aumif;? >yef&n
S af Mumif; auovmuRef;rS rif;jym;? av;NrdKU ppfawGoYkd
vnf;aumif; oGm;a&mufEikd o
f nf/
avmif;avSonf jzm;a&ukd toifhcH vnf;aumif;? vIdif;avoifh&mrS
0ifxu
G o
f mG ;Muojzihv
f nf;aumif;? jzm;a&oifah omcg cGiahf umif;avvQif
>yefrywfvn
S &fh yJ wajzmifx
h ;dk oGm;Ekid o
f nf/ rQjzihf tv,fvrf;c&DpOfupdk yf
txufvrf;c&D;aMumif;ukd tcgay;uwifjyayrnf/
toQipf u Ed

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

126

,Ofaus;rI-9

127

ax&0g' [de,e r[m,me


t&Sipf uEd

30/ oAumrdax&f? a&0wax&f? ,oax&f paom wpfq,fEh pS o


f ed ;f
aom ax&foC
H mawmfwu
Ydk ESix
f w
k t
f yfuek af om 0Zw
D idk ;f om; ,kwrf maom
&[ef;onf txufygoHCmwpfq,fEh pS o
f ed ;f rSwpfyg;? t"r0g'D jzpfaom
&[ef ; rsm;jzpf M uaom tvZ D t oif ; tyif ; uk d &&S d . . . . /
('D y 0if u srf ; )
31/ wpfaxmifuek af om t"r0g'D yk*Kd vfwo
Ydk nf aumorD aumif;pGm
pnf;a0;Mu *kdPf;uGJyxr o*Fg,emukd jyKMuukefNyD/ oHCmwpfaxmifjzihf
&orQpk o*Fg,emwifaomaMumihf ,if;*kP
d ;f uGJ o*Fg,emukd r[mod*w
[
d k
r[mwpfvkH;wyfum tomcH qkdtyf\/
('D y 0if u srf ; )
32/ r[mod*w
o
d *Fg,emukd wifMuukeaf om r[mod*w
u
d *kP
d ;f om;
oHCmrsm;onf bk&m;tqkH;trtjzmjzm yd#uwfawmf edum,fig;&yf
yd#uwfawmfjrwf cRwfacsmfwdrf;yg;atmif jyKMuukef\/ t&Sifr[m u y?
t&SiOf ygvd? t&Sit
f meEm trSL;jyKaom yxro*Fg,emwif ax&ft&Sijf rwfwYdk
wifawmfrcl ahJ om yxro*Fg,emwif tpDtpOfudk csK;d zsujf zKwfxw
k f y,fEw
k f
jyKjyif wpfrsKd;wpfzkHjyK *kdPf;uGJo*Fg,emukd jyKukefNyD/
('D y 0if u srf ; )
33/ 0denf;yd#uwfvnf;aumif;? edum,fig;&yf yd#uwfawmfwYdk
vnf;aumif;? xk0d Zyd w
k ac: r[mod*w
u
d *kP
d ;f om;wko
Yd nf edum,fwpfyg;?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

128

okw efwpfyg;wkYd okw efudk tjcm;edum,frsKd;wkYd xnfo


h iG ;f jyKMuukeNf yD/
ygVdawmf\ teuft"dy g,fziG q
hf cdk suf (t|uxm)ukv
d nf;aumif;? bk&m;a[m
ygVdawmftpOfuv
dk nf;aumif;? csKd;zsufjzKwfxw
k yf ,fEw
k f jyKjyifuek Mf uNyD/
('D y 0if u srf ; )
50/ rOLoD&&d u
d m, "r pk ed u
d m,paom *kP
d ;f trnf? bGUJ trnftqef;
ukd vnf;aumif;? eHk nf;? 0wfenf;paom tqiftjyiftqef;ukv
d nf;aumif;
trlt&mESifh jyKvkypf m;aomuf ajymqkyd Hk uHBu;D uHi,f aqmifyeHk nf; pepftqef;
ukd vnf;aumif;? bk&m;a[m yuwdoabm yifu,
kd t
f avhtusihpf aom
oabmukd rESpfoufvQif rESpfoufovkd y,fpGefYNyD; xkd0ZDykw uac:
r[mod** P
dk ;f om;wko
Yd nf xkb
d &k m;ynwfaom yuwdoabmukd tjcm;tjcm;
aom ae&ma'otvku
d f tvk&d o
dS nfujdk yKjyif ajymif;vGw
J x
D iG jf yKjyifMuukeNf y/D
(bk&m;ynwfcsufudk rjyKjyifoif)h
('D y 0if u srf ; )
52/ BuD;pGmanmifyifuo
hJ Ykd jrwfaom ax&0g'*kP
d ;f wk\
Yd t,l0g'onf
tvk;H pkaH om yd#uwfo;Hk yk?H edum,fig;&yf? y&d,w o
d moemawmfjrwfonf
,kwfavsmh jznhfpGuf&jcif;r&Sd/ ykdvGef; y,fEkwf&onfr&Sd? ajzmifhrwf
pifMu,f\/ pifMu,faom ax&0g'yif *kP
d ;f wpf*P
dk ;f rScx
JG u
G o
f rQ *kP
d ;f uGJ
oHCmwk\
Yd t,l0g'toD;oD;wko
Yd nf ql;ajimif(h us;D aygif;wuf)ponfuo
hJ o
Ykd m
jzpfacs\/ (rpifMu,f? cRwaf csm\
f ? auGUaumufrsm;\? vSnyfh wfr?I &ufpufr?I
Murf;wrf;rI? ,kwrf mrI trSet
f wkid ;f rodrw
I jYdk zifo
h m a&maxG;ae\/)
('D y 0if u srf ; )
r[mod*w
u
D wko
Yd nf tMuift,ltquk,
d l rdrw
d Ydk *kP
d ;f ukd ax&0g'rS
oD;jcm;jyK\/ xk*d P
dk ;f \ aemufq;Hk tzGirhf mS r[m,me*kP
d ;f jzpf\/
(OD;aomfZif\ r[m,me Ak'0g'? 45)
txufygoD[Vdk rf ?l 'Dy0ifusr;f *gxmpum;wkrYd mS omoemawmf ou &mZf
ES p f w pf & mwG i f 'k w d , o*F g ,emwif tNyD ; umv jzpf y suf r I w nf ; ?
r[mod*w
u
d *kP
d ;f uGJ o*Fg,emwifpOfumvuyif azmufjyefysupf ;D rI twkid ;f
twmukd azmfjyjcif;jzpfonf/
omoemou &mZf (253)ckEpS w
f iG f wdw *d P
dk ;f uk;d *kP
d ;f uGJ yd#uwftwk
uk;d rsKd;ESifh wE& rE&ESifh uAsmusrf;pmay tajrmuftjrm;a&;om;um
a*gwrAk'omoemawmfukd ae&mtESHYtjym; vkdufvHzsufqD;cJhMuonf/
omoemou &mZf (643) (wcsKdU 650)uedosurif; o*Fg,emwiftNyD;wGif
wpfpcef;x tifwkduftm;wdkuf oD[kdVfuRef;wGif jyif;jyif;xefxefwkdufckduf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

129

Muonf/ a0xkv0 g'rSm tjyif;txefq;Hk aMumufp&mtaumif;qk;H jzpfNyD;?


yxryg&mZdu odum yk'u
f dk zsuq
f ;D vGeu
f sL;&ef rl0g'rsm;yg&Sd ax&0g'*kP
d ;f u
tBuD;tus,f ESmacgif; IHYcJh&\/ a&Smif&Sm; rvGwfaomaMumihf tBudrfBudrf
xdyfwkdufawGUcJh&\/
xkad 0xkv0 g'rSm oDvr&Sad omolrsm; tBudKufjzpf ,if;0g'uko
d mvQif
*kdPf;uGJrSeforQ tBudKufrsm;NyD;vQif r[m,me*kdPf;toGifokdY OD;wnf
avQmufvrS ;f oGm;cJ&h avonf/ toGiw
f t
l rd o
f jl zpf tm;vk;H yif r[m,me*kP
d ;f
toGijf zifh yl;aygif;oGm;Muavonf/
ax&0g'qko
d nfrmS t&Sio
f m&dyw
k &m? t&Sirf [marm*vmefEiS w
fh uG
t&Sifr[mu y? t&SifOygvd? t&SiftEk k'g paom{w'*fbGJU& &[Emt&Sif
rsm; 'kwd,o*Fg,em? wwd,o*Fg,em? pwkw o*Fg,em ponfjzihf
tqufqufwif oDvaus;Zl;ukd toufwrQ cspfjrwfEdk;Muaom oDv
orm"d ynm o'gorm; ax&ft&Sirf sm;enf;wl apmihaf &Smufqif; oufvm
Muaom q&mwynht
f qufqufwu
Ydk dk qkv
d jdk cif;jzpfygonf/
ax&0g'wkdYonf oDv orm"d ynmukdom pifMu,fatmifjyKusihf
aeMuaomaMumihf pifMu,faom ax&0g'oHCm[k ac:qk&d onf/ oHCm
ta&twGuEf iS fh ae&mtESt
YH jym; Edik if t
H pm;pm;wkYd tvGeyf ifrsm;jym;aomfvnf;
ta&twGuftm;jzihf yifrax&0g'*kdPf;[l wpfckwnf;omjzpfacsonf/
'DCbmPu? t*Fw
k &bmPu? oH,w
k bmPu? tmbd"ru
d
ponfjzihf yd#uwfawmfwkdYukd cGJjcm;wm0ef,l xrf;aqmifjcif;&Sdaomfvnf;
,if;edum,faqmifwrYdk mS *kP
d ;f uGjJ ym;jcif;r[kwaf cs/ wm0ef&yfwu
Ydk dk ayghyg;atmif
cGjJ cm;xrf;aqmifrjI cif;rQomjzpfacsonf/ tvGex
f ufjrufaom yk*Kd vfwu
Ydk
edum,f ig;&yfv;Hk ukd tm*kaH qmifjcif;rSm edum,ftyk pf w
k idk ;f wGif &SMd uygonf/
xl;cRefaom ax&ftoQifrsm;[k qk&d ayrnf/ tm;vk;H ax&0g'*kP
d ;f omvQif
jzpfMuygonf/
,if;ax&0g'*kdPf;um; bk&m;ygVdawmfrsm;ukd jyifqifjznfhpGufjcif;?
Ekwyf ,fjcif;rjyKbJ rl&if;twkid ;f xde;f odr;f cJah om rlvy"meyifr Ak'b
mom
jzpfygonf/ acwfEiS t
f nD ywf0ef;usifEiS t
hf nD vkv
d Qifvo
dk vk?d rvkv
d Qif
rvkdovkd jyifqifjznfhpGuf Ekwfy,fvkdMuaom &[ef;qkd;rsm;ukd 'kwd,
o*Fg,emwifyGJ yxrOD;pGm ur0gpmzwf ESifxkwfcJhayNyD/ taomurif;
acwfvnf; oAw d0g'D*kdPf; ponfwkdYukd y&0g'Dtjzpf pdppfar;jref;
ESix
f w
k cf ahJ vNy/D xko
d Ykd ESix
f w
k cf &H aom &[ef;qk;d rsm;rSm tiftm;aumif;vm
omoemESpf (600)cefw
Y iG f ax&0g'*kP
d ;f &[ef;rsm;onf tdEd,awmifyidk ;f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

130

yifv,f urf; ;dk wef;wpfavQmufom tenf;i,f<uif;usefawmh\/ tdEd,


wpfjynfv;Hk ukd txuf ESix
f w
k cf cH &hJ aom &[ef;qk;d rsm;tpku vTr;f rk;d
xm;avNyD/
r[m,me tawG;tac: t,ltqrsm;onf omoemESpf (600)cefY
up wjznf;jznf;ay:aygufvm\/ xkt
d csderf pS r[m,meESifh [dem,ecsif;
jiif;ckHaqG;aEG;rIrsm;rSm txufygESifxkwfcH&aom &[ef;tcsif;csif;jzpfMu
ygonf/ taomurif;u xko
d jYdk iif;ckjH cif;rjyKMu&ef ausmufpmwkYd wm;jrpf
aMumif;awGU&onf/ ax&0g' yifrAk'o
moemawmfBu;D ESiw
hf pfpw
Hk pf&m aqG;aEG;
jiif;ckHrIr&Sdawmhacs/ taMumif;rl wwd,o*Fg,emwifacwfu tjywf
pm&if;&Sif;NyD;jzpf aqG;aEG;&efrvkdawmhacs/ xkdaMumihf tuREfkyfwkdY ax&0g'
t|uwm? #Dumrsm;ESi?hf 0dnmP0g'? okn0g'? wE&r[m,me0g'wku
Yd dk
wpfpw
Hk pf&m azmfjyjcif;rjyKcJMh ujcif;jzpf\/
r[m,me(bk&m;avmif;)vrf;pOfEiS fh [dem,me(om0u)vrf;pOf? olreS f
uk,
d rf eS f jiif;ckMH ujcif;onf r[moHCu
d *kP
d ;f ? tE*P
dk ;f (ykAaovD,?
ty&aovD,)apwD,*kP
d ;f ? oAw 0d g'*kP
d ;f ? okw Eu
d *kP
d ;f ? a,m*gpm&*kP
d ;f ?
rZrd u
d *kP
d ;f paom ESix
f w
k cf &H aom &[ef;rsm;tcsi;f csi;f aqG;aEG;jiif;ckcH surf sm;
jzpfMu\/
r[m,me*kP
d ;f u bk&m;qk? yap uAk'q
?k om0uqkwu
Ydk dk vk&d mvk&d m
yefqifEdkifjcif;&Sdaom ax&0g'*kdPf;ukdvnf; [dem,me[k uifyGef;wyf
rrSerf uefac:qkMd uonf/ ,if;tqko
d Ykd twkvu
dk u
f m tESpo
f m&oabmukd
cGjJ cm;rodwwfaom okawoDwu
Ydk vnf; aemufa,mifco
H aH ,mifvu
dk f bkrod
brod ac:a0:ajymqkMd uonf/ taemufwidk ;f okawoDwu
Ydk uo &wkid ;f ?
uedoQu o*Fg,emukd ykd txifBuD;aomaMumifh xko
d rYdk sm;pGm uGjJ ym;rIwu
Ydk dk
,kpd ;D cJ&h onf/
oD[kdVfuRef;odkY tBudrfBudrf0ifa&mufaESmifh,Suf oD[kdVfrif;wkdYu
ta&;&Sv
d Qif &ckid rf if;wkx
Yd H tultnDawmif;ojzihf ulno
D moemjyKay;&onf/
xkaYd Mumifh &ckid jf ynf Ak'o
moemawmforkid ;f tpOftqufudk aocsm*e ppfaq;
Munhf aI omtcg r[m,meukd vGr;f qaomykPm;? rif;cpm;wkrYd w
S pfyg; vTr;f rk;d
jc,fv,
S af Mumif; tvsOf;rawGU&S&d ay/
wcsKdUrif;qufwkdYu taysmfBudKuf? w&m;uif; omoemawmfukd
vspv
f sL jyKaomtcgvnf; wkid ;f oljynfom;wkrYd mS MunfjzLav;pm; tm;xm;
ukd;uG,frI&Sdojzihf ,drf;,kdifrIr&SdcJhacs/ omoemawmftm; vspfvsL Iaom
rif;wkrYd mS rsm;aomtm;jzihf oufp;dk r&Sn?f aysmufu,
G af Mumif; awGU&SEd ikd yf gonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

131

r[m,meESifh [dem,me (ax&0g')*kP


d ;f uGcJ sed f tdEd,awmifyidk ;f wGif
oD[kdVfuRef;rS r[m0d[m&0goD *kdPf;rsm;&SdaMumif; &Sifr[mAk'aCmo
t|uxm orkid ;f taxmuftxm;jziho
f &d EdS ikd o
f nf/ omoemawmf\ 'kw,
d
r@dKifjzpfaom &ckid jf ynfEiS fh oD[Vkd u
f Ref;? oxkjH ynfwYdk vnf;&SMd uonf/
xkaYd Mumihf r[m,me? [dem,me trnfrsm;onf tuREyfk w
f Ydk ax&0g'
Ak'omoemawmfESihf wwd,o*Fg,emuyif vrf;cGJMuNyD;jzpf ax&0g'ESifh
vk;H 0roufqid k af cs/ oAw 0d g'? okw Eu
d paom *kP
d ;f rsm;ESio
f h m oufqid k o
f nf/
okdYaomf taMumif;ukd aocsmpGmrodaom yk*dKvfrsm;u ax&0g'ukd
[dem,me[k vGrJ mS ;ac:aeMujcif;jzpf\/ tcsKUd aom ax&0g'&[ef;rsm;onfyif
vQif EdkifiHjcm;om;ajympum;wkdY em;a,mif [dem,me[k ac:aeMuonfrSm
0rf;enf;zG,af umif;vSayonf/ yifrax&0g'*kP
d ;f rSwpfyg; *kP
d ;f uGrJ eS o
f rQwrYdk mS
,aeY r[m,me*kP
d ;f okYd ul;ajymif;wnf&adS vNyD jzpfownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

132

,Ofaus;rI-9

133

ajrmufOD;acwf omoemtajctae
OD;puEd
o'r* kausmif;wku
d ?f *kP0doEd y Zl mpmapmif
1995-ckEpS f

omoemcs;D jri t
fh m;ay;jcif;rsm;
ajrmufOD;NrdKUukd rif;apmrGeftp orrif;xd (48)qufpkd;tkyfcJhonf/
oMuwf (792 rS 1146)xd ESpaf ygif;ok;H &mausmf NrKd Uouf&n
S cf o
hJ nf/ xkad cwf
umvtwGi;f ajrmufO;D rif; aejynfawmfqkv
d Qif omoemtpnfum;qk;H
jzpfco
hJ nf/ rif;wku
Yd vnf; tm;ay;cs;D ajr mufcMhJ uavonf/ ,if;ESio
fh moem
'g,um rif;rsm;vnf; trsm;tjym;ay:aygufco
hJ nf/ xkaYd Mumihf rif;yifBuD;
vufxufa&;xk;d cJah om rkpH u
J Re;f ausmufpmwGif ]omoem 'g,um? omoem
'g,'? omoemEk*[? omoeu&jzpfawmfrlaom w&m;rif;jrwf}[l
a&;xk;d cJch sufrsm;ukd awGU&onf/
xkx
d rdk if;wk\
Yd vufxuf bk&m;? apwD? ausmif;? uef? odr?f ykx;dk ?
wefaqmif;? Z&yf? yd#uwfwu
dk rf sm;rS txift&Sm; oufaorsm;yif jzpfonf/
omoemwk;d wufa&;twGuf rif;&mZmBuD;qkv
d Qif yO if;wpfaxmifcyH JG usif;y
ay;cJo
h nf/ rif;zavmif;? O*gAv? oD&o
d "k r&mZm? rif;wkq
Yd v
dk Qif yO if;
wpfaxmifcyH pJG onfjzihf omoempnfum;atmif &Si&f [ef;jyKay;cJMh uavonf/
O*gAvrif;om; paomrif;nDrif;om;rsm;yifvQif omoemawmfxJokdY0if
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

134

&Sif&[ef;jyKaecJhMuavonf/
omoem\tkwjf rpfjzpfaom yd#uwfrsm;ukd rif;trdejYf zihf jy|mef;cJo
h nf/
pwkw oH*g,emrl BudK;wef;yd#uwfukdyif tqufqufvufcHcJhaMumif;
tqkd&Sdonf/ tcgtcGifhta&;toifhBuHKonhftavsmuf &[ef;ynm&Sdrsm;
vlynm&Srd sm;wku
Yd jyKjyifow
k o
f ifcahJ o;onfh taxmuftxm;rsm; awGU&\/
yd#uwfjyefyY mG ;a&; t&Snw
f nfwahH &;jzpfap&efvnf;aumif;? "r&wem*kPu
f dk
csD;ajr mufyal Zmfaomtm;jzihv
f nf;aumif;? yd#uwfwu
dk rf sm;? "rapwDrsm;
jyKcJMh uonf/ yd#uwfwu
dk af [mif;rsm;ukd ,aeYxd NrdKUawmfawGU&ao;\/
orwrif;vufxuf bkd;awmfrif;odrf;ykdufpOf &ckdifrSyxrtBudrf
yd#uwfpmapmifa& (64)usr;f ? 'kw,
d tBudrf yd#uwfusr;f ? aA'ifAm[D&usr;f
(56)apmif? aygif;usrf;apmifa& (120)&&SdoGm;aMumif;jzihf orkdif;vm\/
EkdifiHawmf pmwkduf[l yd#uwfwnfcscJh&m ae&mXmersm;&SdMuao;\/
yd#uwfokH;ykHukd a&Tjym; aiGjym;wkdYa&; a&TMuKwf aiGMuKwfxJXmyemvsuf
"rapwDrsm; wnfxm;ylaZmfjcif;? apwDyx
k ;dk BuD;rsm;twGi;f Xmyemjcif;jzihf
"ruE m w&m;ukd ylaZmfrjl yKcJah Mumif; pMu0aw;(pMum"dywd)rif;? e&ywdrif;
wkq
Yd v
dk Qif yd#uwfrsm;ukd jyKjyifoifaprIjzihf omoema&;wGif t"durIuydk g
jyKvkyfcJhMuonf/
ausmufpm ajrmufO;D [k a&;xk;d &So
d nf/
(u) ajrmufO;D acwf&dS &ckid af &S;a[mif; yd#uwfwu
dk rf sm; (apmxD;oQif
&ckdifNrdKU) 1992 ppfawG'D*&Daumvdyf ESpfvnfr*Zif;/
(c) ajrmufO;D acwf &ckid af &S;a[mif; pmMunhw
f u
dk rf sm; (apmrif;EG,f
ajrmufO;D &rm0wDr*Zif;(trSw2f )v 1993-94
xkyd #d uwfvm w&m;awmfrsm;ukv
d nf; rif;uk,
d w
f idk f emMum;jcif;jzihf
av;pm;Munf kdcJhMuav\/ Oyrm..ausmufawmfausmufpmwGif araw
,sokwfESihf a0 E&mokwfukd &Sifbk&ifESihfwuG armif;rrd HwkdY ausmufawmf
apwDvLS yGw
J iG f (pmem)emMum;aMumif; a&;xk;d yg&So
d nf/ araw ,sokwu
f dk
tem*w0if[kvnf;ac:onf/ t&Sifrv,rax&fu wm0w omokdY<u
araw ,stavmif;ewfom;ESifh awGUqkcH &hJ aMumif;ukd jyefajymif;ajymjyaMumif;
jzpf rmvmjyef[l vnf; ac:Muao;onf/
xkdYjyif omoem0efxrf;rsm;jzpfaom t&n0goDawmrSD {umpm&D
yk*Kd vfrsm;? *gr0goD yk*Kd vfrsm;jzpfaom A[kpm&*kP
d ;f 0ify*k Kd vfrsm;? xkjYd yif
&[ef;tusifh r&Sb
d v
J su?f &[ef;toGi&f adS eol y&AkZd &f [ef;? ykPm;? &aoh?
aZmf*sDrsm;ygrusef tem*g&du rSeo
f rQqkv
d Qif csD;jr ifrh jI yKcJMh uavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

135

tcsKUd aomrif;rsm;vufxuf rdrEd idk if rH S oHwrefrsm;ukd r[mar'ifbmom?


c&pf,mefbmom ausmif;uef AvDwnfaqmufaexkid cf iG u
hf ydk if oabmxm;
BuD;Ekid cf MhJ uao;\/ xkrd if;wk\
Yd to'do'gersm;qkv
d Qif y&du& mtok;H taqmif
rsm; tpkyH gavonf/
bk&m;apwD ausmif;uefpaom aumif;rIrsm;wGif trIxrf;oC(2)rsm;yg
wnfay;&Muonf/ xkdoC(2)wkdY\ pm;0wfaea&; aumif;rIawmfrsm;
jyKjyifxdef;odrf;a&;twGuf 0w uajrrsm; vSLxm;cJhMuonf/ xkdYjyif
omoemawmftwGuf tok;H jyK&ef omoemb@mawmf[l oD;jcm;b@mrSm
tok;H tpGjJ yKcJo
h nf/ xkb
d @mqkv
d Qif t&if;b@mawmfrS wpf&mvQi(f 5)usyf
ygavonf/ ukeo
f nf v,fvyk w
f x
Ydk rH v
S nf; xkt
Yd wlyg&onf/ armvdyf
vGwaf wmfrS jynfoYl a&mif;0,fr&I aiGrv
S nf; tojymwpf&mvQif (5)usyfjzpf
yg0ifavao;onf/ xkjYd yif vSL'gef;MuorQaom 0w uajrrsm;rSvnf;aumif;?
omoemykdifqkdifrIrsm;rSvnf;aumif;? tusKd;pD;yGm;rsm;vnf; xkdb@mxJ
0ifavonf/
oHCmawmfrsm;ESifh vltyg0iftwGuf &[ef;awmfrsm;ukd OD;pD;vTt
J yf
pDpOfay;NyD; zGiv
hf pS x
f m;aom ZD0w
d Xme aq;ay;Xmersm;vnf; &Sad vonf/
avmuDavmukw &mody yH nm wk;d wuf&eftwGuf avmuDtwGuf ynm
ody w
H u
dk Ef iS fh avmukw &m twwfynmwku
Yd ydk g zGiv
hf pS af y;cJo
h nf/ ,if;odYk
omoema&; vkad vao;r&Sd atmifq&dk onfwidk f NrKd UawmfEidk if aH wmftm;vk;H wkYd
yif rif;rSL;rwfEiS fh jynforl sm;u csD;ajr mufaxmufycHh ahJ Mumif;od&ayonf/

oHCmtok;H taqmif oHCu


d ESihf 0wuv,fajr
tvSLypn;f vSLjcif;rsm;/
&ckdifrif;wkdYonf bk&m;apwDwnf&m v,fajr0w utvSLESihf
oCursm;ygwnfxm;avh&SdcJhMuayonf/ oCsu[l ausmufpm a&;okH;
jyKonf/ &wemok;H yg; a0,sm0p jyK&ef rif;\trdejYf zihf tvSLcH&olrsm;yifwnf;?
oCsurS oCs? ocs(ta&;tom;ukdajymif; ) ausmufpmwGif awGEkdif\/
oCsjzpf&olrmS rljypfruif;olrsm;jzpfMuonf/
trdudk jypfrmS ;aomom;? orD;ukjd ypfrmS ;aom tb? wkid ;f wpfyg;rS
ppfatmif zrf;,lcH&aom ppfokHYyef? xkdYtjyif pufqkwfpzG,f raumif;rIukd
usL;vGeo
f rl sm;ukd oCswnfxm;cJah vonf/ oCsrSm ezl;pmxk;d cH&onf/
bk&m;apwDwkdY bk&m;uReftjzpfjzihf rif;uvSLavonf/ if;wkdYtm;
trsKd;av;yg;wku
Yd a&G;cs,fy,fxm;wwfavonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

136

if;oCswo
Ydk nf bk&m;vSLaom 0w uajrukv
d yk u
f idk f xkb
d &k m;apwD
ausmif;uefrsm;ukd apmihaf &Smuf&onf/ Oyrm bk&m;apwD wHjrufcwf?
yef;wif? pmajcmuf? iSuEf iS f jrufaygif; EG,rf sm;ukd oef&Y iS ;f jcif;? rsufEmS okw?f
qGr;f ? a&csrf;? yef;rmvfuyfjcif; ponfjyKzG,w
f u
Ydk dk jyKvkycf MhJ u&onf/
xkdrif;wkdYvSL'gef;cJhaom tvSL0w Krsm; ausmufpmxkd; vSLxm; kd;
jyKcJh Muonf/ xkdausmufpm tvSLukda&pufcsjcif;? 0w uajrvSL
oCswnfjcif;? uR?J EGm;? wl&iG ;f ? y&yg? rD;ayguf? "m;ur<uif; 0w KuHajrukd
vkyu
f idk &f ef ud&,
d mrsm;ygavonf/
bk&m;twGufqkdvQif ykqkd;? rsufESmokwf? jyifwifum ponfwkdY
ygavonf/ pnf;Bu;D oif? 0ifvnf;vSL&mwGif yg0ifavonf/ 0w uajruko
d m
vkypf m;ykid cf iG &hf adS omfvnf; uRJ? EGm;uku
d m; igykid zf efw;D cGirhf &S?d vkyu
f idk o
f w
l Ydk
om;pOfajr;qufom pyfqidk rf rI sm; ay;xm;onf/ xd0k w uajruxGuo
f nfudk
uefYowfxm;cJhonfxufykd vnf; vkyfolwkdYu rokH;&efyg usdefqkdxm;
wwfonf/
xkjYd yif tvSL0w Krsm;ukd rnforl qkzd sufq;D vQif i&Jc&H ap/ oHo&m
opfiw
k jf zpfap? urmwGif ray:ygap&ef? bk&m;tqlqu
l dk rzl;awGU w&m;rem
Mum;Ekid &f efponfwjYdk zihf usdeq
f x
dk m;cJah vh&o
dS nf/ rokE&Dudk oufaoxm;NyD;
atmuft0Dpd txufb0*fxd usdefop mjyK vSL'gef;wwfaMumif;yg
awGU&onf/
xko
d Ydk vSL&mwGif aiGusyf'*Fg;(aiGcsyfwuFm[k a&;xk;H vmonf) qefwYdk
vnf; yg0ifavonf/ oCswkdYonf trsm;tm;jzihf wkdif;wpfyg;om;
ukvm;vlrsK;d rsm;jzpfacsonf/ xkaYd Mumifh 0w uajrvSLjcif;? oCswnfjcif;ESifh
a&;xk;d xm;cJah om tvSLaumif;rI ausmufpmwkw
Yd iG f ukvm;trnftrsm;qk;H
awGU&onf/
if;wko
Yd nf rif;\tjypfucdk v
H suf umvMumpGmaevmcJ&h onf/ om;pOf
ajr;qufvnf;aumif; EG,&f u
S u
f m oCsoif;yif;rsm; owfrw
S cf v
H m&onf/
if;oCswkdYonf jynfwGif;a&; tcGifhomvQif yg0ifcJhMuavao;onf/
oCswkt
Yd m; rif;wku
Yd vGwNf idr;f cGiahf y;jcif;jzihf tonfom;ac: wkid ;f &if;om;
vlaumif;jzpfapEkdifavonf/ rif;wpfqufazmufvGJ aemufrif;wpfquf
wufvmaomfvnf; xkrd if;u rvTwaf o;orQ vGwcf iG rhf &acs/
wkdif;jynf jynfwGif;a&; rNidrfroufjcif;jzihf a&maxG;,Sufwif
rdwwfMuonf/ xko
d jYdk zpfc&hJ onhw
f idk af tmif rif;wku
Yd wkid ;f jynfudk Nird o
f ufvQif
ppfaq; axmiftoif;tpkzGJUavh&Sdonf/ pE0dZ,rif;vufxuf rdrd
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

137

ukov
dk af wmfausmif;uef? odrw
f w
Ydk iG f * b
k Pf? v[kbPf? yp nf;0w Kwku
Yd dk
ygvSLcJo
h nf/ vlig;a,mufuspDuv
dk nf; oCuausmif;uRefjyKcJah o;onf/
xkdolwkdYukd [de0Ho ol,kwfrsKd;[l rqkdtyfukef? rif;uESdrfhcs vSLacsaom
aMumifo
h m cH&avonf/
xk d o l w k d Y vG w f v k d r l u m; uk d , f b k d ; aiG a Mu;ay; rvG w f u k e f & m/
tb,faMumifeh nf;[lru
l m; tvSLcHaom q&mawmf oHCmawmfwo
Ydk nf
(31)bko
H w
l u
Ydk dk oem;jcif;om&So
d nf/ trke;f xm;jcif;r&S/d ud,
k b
f ;dk aiGaMu;vkd
cHonfr[kwf rif;uvSL omcHawmfr&l onf/ xkaYd Mumifh uk,
d b
f ;dk aiGaMu;ay;
rvGw&f m/ bke;f BuD;aom rif;wkv
Yd w
T rf o
S mvQif vGwEf ikd &f monf[k wd|mEk*wd
usrf;wGif qko
d nf[\
l / (&ckid &f mZ0ifopfusrf; 'k-tkyf 244? 245rS)
bk&m;ausmif;uefapwDvSLavh&adS om 0w uv,fajrrsm;ukd owfrw
S f
wkid ;f wmcsuf tac:rsmukad wGUEdik \
f / if;rSm xkb
d &k ifacwfv,fajrcsdew
f mrI
pepfyifjzpf\/ v,fwpfoQOf;? v,fwpfzuf? wpfy0g w*EKd ? wacsmif;?
w*geD? wawmif;jcif;paom tok;H tEIe;f wku
Yd dk awGU&onf/
v,fwpfoQO;f rSm ESpb
f ufjzpfonf/ y0gtm;jzihf (4)y0g&So
d nf/ w*EKd ukd
w*eD[yk if ,l&rnfxifonf/ odrYk [kwf v,fxeG w
f ;Hk wpfw;Hk pmukd ,l&tHah vm
rajymwwfacs/ (4)*geDwy0g? ESpyf 0g wpfzuf(8*geD)/ (2)zuf(6*geD)onf
wpfoQOf;jzpfonf/ ,cktcg w*geDwGif ' rav;q,f&Sdonf/ wpf{uwGif
ESpEf pS yf idk ;f wpfyidk ;f *geD&o
dS nf/ wpfoQOf;wGif (6){u? 'or(40)&So
d nf/
wpfawmif;jcif;? ESpaf wmif;jcif;ponfwrYdk mS tMuifv,fajrwGif rsK;d pyg;
wpfawmif;jcif; pku
d Bf uJcs&onf/ xkv
d ,fuydk if wpfawmif;jcif;? ESpaf wmif;jcif;
v,f[kac:onf/ &ckdifrif;acwfvSLNyD; 0w uajrukd v,fajrukdzvS,f
bk&m;wnf ausmif;aqmufjcif;rsm;vnf;jyKao;\/ if;ukd 0denf;a'oemESifh
tnD zvS,jf cif;jzpfonf[k ausmufpmwkYd a&;xk;d xm;cJah vonf/
xif&mS ;aom bk&m;apwDrsm;qkv
d Qif rif;tqufquf 0w uajrvSLjcif;
rsm;jyKvkyaf vh&o
dS nf/ 0w uajrukd taotcsm y&dap'jyK a&;xk;d vSLcJah om
ausmufpmwku
Yd adk vhvmu ykd xif&mS ;&m\/ awZ&mr ausmufpm? ZkEwfvusmf
ysHcsDausmufpm? &SifaxGaumif;rI ausmufpm? uyfawmfodrfausmufpm?
r[mxD;ausmufpm ponfwu
Ydk Mdk unhu
f odomEkid af v\/
omoema&;wGif y&du& mtok;H taqmifrsm;ukd vSLavh&&dS m jynfwiG ;f jzpf
ouFe;f ? y&du& m&Spyf g;ESiw
hf uG anmifapmif;? tif;ysO?f bkv
H QKUd ? arGU&m? pGe;f awmf?
urvm? o&ywfx;D ? om;a&EG,?f &ifzUJG ? ajcokw?f BudK;wef;? Budrw
f ef;?
wHjrufvSnf; paomy&du&mrsm;tpkHukd tvSLyp nf;tjzpf awGU&onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

138

Ekid if jH cm;wkid ;f jynfjzpf yp nf;rsm;tpku


H v
dk nf; tvSLyp nf;tjzpf awGU&ygonf/
tvSLwGif yg&Sad vonf/
b0&Sif oD&o
d "k r&mZmrif;\ av;NrdKUjrpfem; ay;vSLaom to'do
tvSLwGiq
f v
dk Qif azmfjyyg jynfwiG ;f yp nf;vnf; pkaH vonf/ yGjJ yif twD;trIw?f
tutckef ponfrsm;vnf; tpkHyg0ifavonf/ EdkifiHjcm;rS &&Sdaom
yp nf;rsm;wGif tpDrif;? NrKH rif;? 0dZ&mZrif;wku
Yd ESppf Ofrjywf avS? oabFmwkjYd zihf
qufoonfudk okad vSmiford ;f qnf;xm;&So
d nf/
xkyd p nf;rsm;wGif txkt
H arT;? aq;0g;? eHo
Y mpy m opfBuyH ;dk ? cGuaf jymuf
paom0w Krsm;yg&So
d nf/ xkjYd yif [Hom0wDrif;? oa&acw &m? awmifi?l ,Ge;f ?
,k;d ',m;ponfwrYdk S ESppf Ofqufaom yp nf;rsm;yg&So
d nf/ xkyd p nf;wku
Yd dk
okdavSmifxm;&Sd&m &Sm;ap;MuKwf? uGrf; yf? uGrf;? uvyf? uGrf;MuKwf?
tzk;H tajcESiw
fh uGaom oHoydww
f jYdk zpfMuonf/ ou vm? &rmyl&? uarmZ
paom rZrd a'o vuf0ifrif;taygif;wku
Yd ESppf Ofquf vufaqmifawmfwu
Ydk dk
okad vSmifxm;tyfaom ykq;dk aumif;? aiG'*Fg;? EGm;? qdw?f Muuf? ck?d bJwv
Ydk nf;
yg&So
d nf/
'Gg&m0wDtp&Sad om awmifpOfcek pfc idk w
f rYdk S qufaom ysOfw;Hk ? ysOfcsyf?
uRJ? EGm; onfwkdYukdvnf;aumif;? taemufNrdKUopf\ cGefqDjzpfaom
qifuv
dk nf;aumif; qdw?f wHceG ?f eEGi;f ? *sif;? jiKwf? MuufoeG ?f a&u&m;
paom0w Kwku
Yd v
dk nf;aumif; rsm;pGmaomtvSLy&du& mwku
Yd v
dk nf;aumif;?
ay;vSLaMumif; awGU&ayao;onf/
tvSLyp nf; trsK;d trnfrsm; pm&if;ukd rif;zavmif; to'do'geay;pOfrS
odEidk af y\/ &ckid jf ynfwiG ;f rS r&Edik af omyp nf;rsm;ukd taemufjynf paom
a'orsm;rS &&Scd ahJ vonf/
vufatmufcEH ikd if rH sm;? tjzpfuv
kd nf;aumif;? b*Fvm;ukd vuf0iftjzpf
jyKvkyEf ikd cf jhJ cif;jzihv
f nf;aumif;? &&SEd ikd cf ahJ vonfomjzpf\/ xkw
d iG f &[ef;wpfyg;
vQif yp nf;trnf(50)pD tvSLcH&&Scd MhJ uonf/ &Snt
f phH ;dk razmfjyNyD
(OD;omxGe;f \ajrmufO;D NrdKUbk&m;orkikd ;f "mwfO;D &mZforkid ;f avhvmEdik af y\/)

omoemwk;d wufrI tajctae


xko
d t
Ydk m;ay;jcif;cHc&hJ ojzihf ajrmufO;D NrKd Uqkv
d Qif ausmif;wku
d Bf uD;aygif;
30? ausmif;wku
d if ,faygif; (3700)xd&cdS o
hJ nfq\
dk / wpfEikd if v
H ;Hk wGiq
f v
dk Qif
xkx
d ufomru rsm;jym;&m\/ OD;pGmwnfcsaom pE&m &mr ausmif;wku
d q
f v
dk Qif
oHCmwpfaxmif oDwif;ok;H cJMh u\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

139

y&u rwkduf? &wemAdrmefa&Tausmif;? Ak'aCmoausmif;wkduf?


*kPrOLwku
d ?f ESpu
f sdy&f pS q
f al usmif;wku
d ?f awZ&mrwku
d ?f "ru
d m&mrwku
d ?f
xlyg w
Hk u
dk ?f Zderm&fatmifwu
dk ?f jrwef;aqmifwu
dk ?f awmif w
dk u
dk ?f t*pad E,s
wku
d ?f r[m0dZ,&How
D u
dk ?f jrawmifwu
dk ?f r*FvmOD;wku
d ?f ousrOLwku
d w
f rYdk mS
vnf; xif&mS ;aom ausmif;wku
d Bf uD;rsm; jzpfavonf/ oHCmwpfaxmifxd
trsm;tjym; aexkid cf MhJ uavonf/ oHCmtenf;trsm;uspD aecJMh uaom
ausmif;wkdufi,frsm;um;rsm;vSao;\/
b0&Sirf if;apmvS wpfO;D wnf;yifvQif ausmif;wku
d Bf uD;i,f (16)ausmif;
wnfaqmufcJhonf/ pEm0dZ, wkH; kdrif;qkdvQif EkdifiHt0Srf; ausmif;aygif;
&Sp&f mwku
Yd dk aqmufvLS cJ\
h / tke;f xef;? pHum;? cs&m;? uHah umf? a&wGi;f a&uef?
oCuausmif;? uRew
f u
Ydk v
dk nf;jznfah ponf/ tvGeo
f y m,farGUavsmfz,
G &f m
jzpfap\/ rif;wpfyg;pD rQvSL'gef;cJv
h Qif rnfrQwku
d w
f moHCmrsm; pnfum;
cJrh nfudk awG;qEkid \
f / omoedu taqmufttkrH sm;qkv
d Qif omoemhtarG
txdr;f trSwf orkid ;f oufaocHvnf;jzpfc&hJ av\/
xkw
d u
dk w
f Ydk avmuD avmukw &mynmpko
H ifapcJMh uonf/ *E"&k ?
0dy em"kyk*dKvfrsm;vnf; xGufay:cJhMuonf/ avmuDtwwfoif yGJausmif;
rsm;vnf;&S&d m vIid ;f p&m(avQmufp&m)ausmif;? ppfuyG af usmif;[k ac:wGi\
f /
xkad usmif;rS ppfa&;? umuG,af &;? twwfynmrsm;? um,Av upm;ckepf m;
twwfrsm;? ,Ofaus;rIrsm;oif,&l &Sad vonf/ Oyrm trwfBuD; a&To\
J om;
ausmfZu
H dk pE0drvrif; q&mawmf pEm&mru oifMum;ay;cJah vonf/
&Siaf wG rdz&k m;ausmif;wku
d q
f v
dk Qif wefz;dk wpfoed ;f ru ukeu
f savonf/
vkycf jyKjyifc aiGpifwpfoed ;f cefY pGeBYf uJuek u
f sonf[k ausmufpma&;xk;d cJo
h nf/
ausmif;wku
d t
f wGuf 0w uajrvSL oCsygwnfco
hJ nf/ xkad usmif;wku
d Bf uD;
wkw
Yd iG f omoemykid ?f oHCm&mZm 0denf;"k&d f yd#uwfwu
dk ?f aA'yg&*l? oDv0ef
*kP0efwu
Ydk dk wifvLS cJMh uonf/ avmua'0D orD;armifE\
HS a&Tausmif;aZw0ef
yd#uwfaA'if ausmaf ZmvSaom Ow rawaZmr[max&fudk yifw
h ifco
hJ nf
[k ausmufpmxk;d cJ\
h / a&TNrKd Uawmfomru Ekid if aH wmfvnf; tvm;wl vSL'gef;
cJMh u\/ rif;&mZmBuD;\ a&Tausmif;aqmufvyk v
f LS 'gef;cJ&h mae&mudk ,ckwidk f
a&Tausmif;jyif(oHwNJG rdKUe,f)[k ac:wGi&f adS eMuao;\/
xkad usmif;wku
d Bf uD;i,fwrYdk S oHCmawmfwt
Ydk wGuf uHaqmif&ef odrBf uD;
odrfi,ftrsm;tjym; orkwf&SdcJhMu\/ oD[kdVfokdY omoemjyKcJhMuaom
q&mawmfrsm;? orkwcf &hJ modru
f dk "n0wDorD m[l xkad 'owGif ac:a0:&Sad e
Muao;\/ eEdpu rax&fwo
Ydk rkwcf ahJ om aMu;yk&yku
d rf w
S w
f rf;txif&mS ;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

140

&Sday\/
ajrmufOD; ynmoifMum;cJhpOf oD[kdVfoHCmrsm;\aecJhMuaom
ausmif;rsm;qkv
d Qif r&u rausmif;wku
d w
f jYdkzpfMuonf/ xkq
d &mawmfoC
H mawmf
wkdYum; avmuDa&;&mvnf;aumif;? pmayusrf;*efwkdYvnf;aumif;?
pG,pf aHk ygufajrmufcMhJ uonf/ twkid ;f wkid ;f jynfjynfEiS fh vlrsKd;twGuf wpfwyf
wpftm; tusKd;jyKEdik cf MhJ uay\/ xkaYd Mumifh ajrmufO;D acwfwiG f xif&mS ;aom
q&mawmf? oHCmawmfrsm; ay:xGe;f cJMh uojzihv
f nf; omoem bmomvlrsK;d yg
*kPo
f wif;vif;apEkid cf o
hJ nf/ jynfwcH eG jf zpfcMhJ uaom q&mawmfoC
H mawmfrsm;
\ OD;aqmifraI Mumihf omoemhtajctae wk;d wufrrI sm; &Scd &hJ avonf/
omoem pnfyifjyefyY mG ;wk;d wufrrI sm;&Scd ahJ omaMumif; omoedutaqmuftOD
wku
Yd yif orkid ;f oufaocHvsuf &Sad eMuayownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

141

taemufi,fwkdifcGif
ewfjrpf-pef;atmif
ewfjrpfr*Zif;trSw(f 2) 1999 ckEpS ?f atmufwb
d k mv

]]r[mbkrd? *kPftwdESifh? oD&dvufsm? r[Dnm ? 'Dygaomif;&yf?


tavmifjrwfw?Ydk pHtyfae&m? r[m&|? 0d[o
d [k? "nav;rnf? &ckid jf ynfe,fr?S
a'otaemuf? yifv,faygufwiG ?f jrpfaumuftwuf? auGUxGu0f if&m?
0Jvusfmukd onmqef;Mu,f? taemufi,f[?k rSwzf ,
G w
f iG f ;dk ? a&S;ac:rsKd;u?
wefcdk ;xefvS? ewfoQifrukd? pGJxrSwf,l? ewfjrpf[l ? a&S;oltrsm;?
orkwx
f m;onf}}
(ewfjrpf-eacgif;acsmif;ausmif; q&mawmfBuD;)

taemufi,f tykid ;f tjcm;


&ckid jf ynfe,frS taemufbuft&yfonf ewfjrpfjzihf ykid ;f jcm;vsu&f o
dS nf/
xkjd rpfonf b*Fvm;yifv,fatmfrS auGU0ifvmaom yifv,faygufwnf;?
jrpfvufwufqv
dk Qif ajrmufbufopYdk ;D 0ifum ]tlcsm}ac: acgif;wk;H t&yf
jrpfzsm;cHomG ;avonf/ jrpfurf;ezl;&Sd ewfawmifut
dk pGjJ yK ewfjrpf[ak c:onf/
xkdewfawmifxdyf ief;awmf"mwfukdtpGJjyK ief;jrpf[kvnf;ac:onf/
bk&m;avmif;EkpOfb0u ]]ief;a>rrif;}} wZpfjzpfcJhbl;aomaMumihf[l\/)
ief;acsmif;rS pD;oG,&f mjrpfut
dk pGjJ yK ief;jrpf[v
k nf; ac:qko
d nfq\
dk / tcsKUd u
ief;a>rrsm;jzwfoef;ul;oGm;&m jrpfjzpfaomaMumifh ief;ul;jrpf[q
k \
dk / (1290)
jynhEf pS u
f oGe;f vkycf ahJ om bk&m;wpfqw
l iG f igef;jrpf? u,lacsmif;[l a&;xk;d
yg&So
d nfudk awGU&onf/ umvMumojzihf igwfjrpf[l trnfa&GUvsm;ac:a0:
vmcJh&aMumif;ukdvnf; awGUod&ayonf/ avwpf0wf (avwpf SL;)cefYusef?
rao o
Hk mom toufpeG u
Yf ;l oGm;&aom jrpf[l t"dy g,foabm&Sad vonf/
xkdewfjrpf taemufbufvuf0Jurf;? ppfwaumif;urf;avQmuf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

142

(ta&SUb*Fvm;urf;ajrmif)wpfavQmufudk taemufjynf\wpfpw
d w
f pfa'ojzpf
taemufi,f[k rSwfzG,fjyKvmcJhMuavonf? ppfawGurf;a,mifukd
tm&uef[k ac:ouJo
h Ykd e,fuv
dk nf; qm&uef[l wGio
f nf/ tac:rSm
ukvm;wk\
Yd a'otus,ft0ef;ukd cefrY eS ;f a&wGucf suftay:wGif rSwv
f m
&jcif;[ko&d \/ tm&uefrmS ESpzf w
Ydk pfzu
Ydk dk ac:onf/ qm&uefum; av;zkw
Yd pfzYdk
[l\/ xkaYd Mumifh tm&uefuBuD;Ny;D vQif qm&uefu i,favonf/ qkv
d o
dk nf
d suf ppfwaumif;e,fu &Sdonf/
rSm ppfawGurf;a,mifu e,fajr&Sv
(av;ykHwpfykH&Sdonf/)

yif;0acsmif;rS oQirf jzLxda'o


taemufi,fonf t0ukd ewfjrpfoQifrjzLxdvnf;aumif;? tzsm;ukd
yif;0gacsmif;wpfavQmufjzihf edrw
d u
f efo
Y wfxm;avonf/ xkad 'owpf ;dk ukyd if
taemufi,fwkdifcGif[k ac:wGifjcif;jzpfavonf/ xkdwGif yif;0gacsmif;
urf ; ezl ; wG i f yif ; 0g(&mrl ) Nrd K Uonf v nf ; aumif ; ? yif ; 0gacsmif ; 0wG i f
atmifcsr;f omNrKd U (aemif? zavmif;csw
d Nf rKd U) (Cox's Bazar)onfvnf;aumif;?
tlcsmESiyfh if;0gtMum; uke;f wef;ykid ;f ukd a*:awmyviNf rdKUonfvnf;aumif;?
yif;0gacsmif;zsm;(tlcsmzsm;)a*:aZmif;nmwif? &DBudKifacsmif;? yef;acsmif;?
yef;oD&ad csmif;wko
Yd nfvnf;aumif;? &JZ;l acsmif;? aumufuwef;? ovlawmifxd
t&yfwo
Ydk nfvnf;aumif;? tlcsm? eD(nD;)vm? u,kacsmif; (Taknaff)wko
Yd nf
vnf;aumif; xkad 'oXmersm;jzpfMuavonf/ ewfawmifarmfudk ukvm;bmom
jzihf ]aw(uf)e(zf)}[kac:avonf/
u,lacsmif;rS zavmif;csdyfxd rkdifaygif;(46)rkdif&Snfvsm;avonf/
u,lacsmif;rS &SifrjzL? &Sifr kdxd (9)rkdifuGma0;avonf/ a*:awmyvifrS
zavmif;csdyx
f d rkid (f 20)ausmf&adS vonf/ u,lacsmif;rS a*:awmyvix
f d rkid f
(30)a&vrf;c&D;&Sad vonf/ ewfawmifwef;wpfzuf yifv,furf;ajrmifudk
avQmuf (64)rkid cf efx
Y d Munf;aMumif;vrf;&So
d nf/ xkEd pS v
f rf;wkt
Yd v,fMum;
wGif armfawmfum;vrf; aygufvsuf&adS vonf/ a*:aZmif;nmwifrS yif;0gxd
vnf;aumif;? yif;0grS zavmif;csdyx
f v
d nf;aumif; (10)rkid pf D c&D;&Sad vonf/
&ckid zf ufurf;? armifawme,fjzifh a*:aZmif;nmausmfvrf;? &JZ;l ausmfvrf;?
a0vmawmif? ovlawmif? carmif;qdyaf usmfvrf;? ewfjrpfausmfvrf;wkjYd zihf
ta&SU-taemufqufo,
G u
f ;l vl; oGm;vmcJMh uonf/ yifv,fudk (&Sirf jzL)
vSnyhf wfvsuf b*Fvm;atmfc&D;jzihv
f nf; aygufa&mufqufo,
G Ef ikd o
f nf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

143

taemufjynf c&D;vrf;aMumif;
,ckwrd af umcJNh y;D aom a&vrf;wpfcu
k dk azmfjyvkyd gonf/ &ckid rf if;wkYd
vufxuf ppfcspD pfwuf? wkid ;f cef;vSnv
fh nfcphJ Ofu tok;H jyKcJ&h m? a&vrf;wpfck
qkdvQif ewfjrpf kd;ukdavQmufvQuf yvif(yavmifcGif)rmc*smtif;rS jzwfoGm;
avonfq\
dk / xkt
d if;rS r&Suaf csmif;? yef;oD&ad csmif;od0Yk ifavonf/ xkrd S
yif;0gacsmif;ukdpkefvsufqif;oGm;vQif zavmif;csdyfNrdKUrS xGufusonf/
r[mpd;k NrdKUokYd a&muf ppfwaumif;? 'g*g? armufoZl mxd b*FgNrdKUt&yf&yfoYdk
c&D;a&vrf; jyKcJah vonf/ ,ckrmc*smtif;rSm wdraf umoGm;cJ&h um; xkv
d rf;
vnf; ydwq
f cYdk &hJ onf/ xkt
d if;um; aEG&moDpyg;pku
d cf if;jzpfomG ;cJah vonfq\
dk /

taemufi,f orkid ;f jzpf&yf


taemufi,fonf &ckid rf if;vufxufwiG f tkycf sKyfrjI yK&mXme NrKd Ujyrsm;jzihf
owfrw
S &f cdS ahJ yonf/ Oyrm yif;0gNrdKUqkv
d Qif rif;c&DtvDcif (at'D 14331459)vufxufxd xyfrw
H nfxm;jcif;jyKchaJ y\/ NrKd Upm;rsm;vnf; xm;&Scd ahJ o;
\/ zavmif;csyd Nf rKd UrSm a&S;uatmifcsr;f omNrKd Ujzpfco
hJ nfq\
dk / ,ckxd eef;&m[l
ac:wGi&f adS y\/ a*:awmyvirf mS ok0PNrKd U[kwiG \
f / ovlawmifajc&if;wGif
ppfwvif;atmifajrNrKd U[l csrw
S cf \
hJ / eDvm;ajrmufyidk ;f wGif uif;pm;acsmif;[l
uif;pcef;csc&hJ m acsmif;pm;jyKcJ&h m Xme&Sad o;\/ eDvm;ajrmufyidk ;f a&Smufacsmif;
zsm;wGif trwfBuD;&Gm[l ac:wGiaf e&m&Sad e\/ tcsKUd u vuf,mjreftrwfBuD;
aecJhonf[l vnf;aumif;? csif;ysHaecJhonf[kvnf;aumif; ajymqkdMu\/
yavmif(yvi)f qko
d nfrmS aoewfi,fwpfrsKd;jzpf xkv
d ufeufuidk f ae&mXme
ukd yavmif[ak c:\/ vufajzmifo
h ?l ypfrw
S w
f nfo
h u
l dk yavmifwwf[v
k nf;
ac:\/ ,ck0g;vkH;acgif;i,fwGif wa&mfoD;ukdxnfh ypfazmufaom
rIwaf cgif;i,frsK;d ukd yvif[ak c:Mu\/ 'l;av;? vifah v; twwfynmonfrsm;?
tapmifo
h &l rJ sm; csxm;&mae&yfXmeukd yvi(f yavmif)[k ac:\/ zavmif;um;
Oa&myzavmif; vlrsKd;wkdYukdac: if;wkdYcsxm;ay;cJh&m XmejzpfonfhtwGuf
zavmif;csdy[
f k ac:wGijf cif;jzpfay\/
xkdae&mXmersm;um; atmifoajypcef;? ppfpcef;NrdKUrsm;jzpfcJhMu
rif;trdejYf zihf rysupf ;D ap&? tapmift
h aejzihf aumif;rGepf mG jyKpkay;xm;cJ&h onf/
t*Fvyd af cwfwiG v
f nf; uRef;tkyrf sm; csxm;ay;cJah Mumif;ukd igwfuRef;tkyf
atmifjzL\ eif;aumif;(emrnfaumif;) awmif;cHpmwGif xif&mS ;ay\/

uRe;f tkyrf sm;


&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

144

yif;0gacsmif;? ulwkd;awmifrS igwfarmfoQifrjzLxd uRef;tkyfcefYtyf


cH&olrsm;wGif (1)atmifjzL ab;awmf vuf0Jjref? (2) vuf0Jjrefom;
NrHKaxmifpm;? (3)NrHKaxmifpm;om; armif kd (aomfwvd)? (4)armif kdom;
atmifjzL wkYd jzpfMuonf/ if;wko
Yd nf ab;? bk;d ? b? om;xd trIxrf;aumif;
om;ajr;rsm;jzpfMu taemufi,fukd qkuJhokdY a&mbmqif (&myodefoyf)
rif;BuD;u ay;oem;cHc&hJ avonf/ xkt
d aemufi,fum; ]]taemufbufudk
oG,v
f suf &pfywf? igwfjrpfjcm;rl? armif;*Gw[
f l }}vnf;aumif;? ]]aemufbuf
ukvm;? iwfjrpfjcm; ? ykdifum;rysuf? ckwkdifquf\}}[l vnf;aumif;?
&ckid t
f aemufjynf tydik ;f tjcm;? &ckid yf idk ef ,ferd w
d jf zpfcahJ Mumif;ukd 0g;ausmif;
q&my@dwu
f OawevuFmed*;Hk wGif pyfqx
dk m;cJah vonf/

taemufi,f tnmcGif
taemufi,f jrpfurf;a,mifyidk ;f ESifh yifv,furf;ajrmifyidk ;f ? awmifciG f
ESihf acsmif;nmykid ;f [k&&dS m jrpfurf;yifv,furf;ajrmift&yfum; &moDOwk
aumif;rGeaf vonf/ awmifciG af csmif;nmykid ;f wGif &JZ;l acsmif;onf yifv,fem;
urf;ajrmif &JZ;l jrpfvufwufjzpf tlcsmxd acsmif;zsm;cHomG ;onf/ xkad csmif;
onf ajrmufbufoYdk wpf>rmcGx
J u
G o
f mG ;NyD; usefwpf>rmrSm awmifbufoYkd
xGuo
f mG ;avonf/ ajrmuf&ZJ ;l acsmif;zsm;um; r&Suaf csmif;? yef;acsmif;zsm;ESifh
vnf;aumif;? armifawmNrdKUe,f &ckid jf ynfe,fEiS hf ajrjcm;&m ovlawmif
acsmif;zsm;ESiv
fh nf;aumif; qkq
H nf;cJah vonf/ a0vmawmifwpfzufwiG f
ovlawmifonf cyferd ehf rd w
hf nfaeonf/ awmif&ZJ ;l acsmif;onf Akv
d rf if;axmif
ykdife,f? &DBudKifacsmif;ESifhvnf;aumif; a0vmawmifESihfvnf;aumif;
acsmif;zsm;qkHavonf/
&DBudKifacsmif;ukd xkad 'ou ewfacsmif;oD&[
d ak c:onf/ xkad csmif;ESihf
yef;acsmif;t0ykid ;f wGif a*:aZmif;nm wift&yf&o
dS nf/ uefv
Y efjY zwfwnf&m
Xme[k t"dy g,f&onf/ tnmcGiaf 'ovnf;jzpfavonf/ xkad e&mrS yif;0gxd
(10)rkid cf &D;&Sad o;&m ajrjyefjY yKpka'o (Culture) ESifh awmifwef;e,fa'o
(Hill tracts) oD;jcm;Xmevnf;jzpfonf/ tcsKUd XmerSm opfawm&de*
Yf s (Range)
ykdifv,f,m? acsmif;ajrmif;? awmawmif[k cGJjcm;xm;NyD;vQif tpkd;&
opfawmBudK;0kid ;f e,f owfrw
S x
f m;avonf/ awmifwef;e,f? opfawmykid f
e,fajrwkYd &ckid ?f acsmif;om;? aumufuwef;? 'kid ;f euf? ouf? NrdK? NrHK?
csi;f ? vif;uJrsm;wkYd aexkid v
f su&f adS eMuayonf/ jyKpka'owkw
Yd iG u
f m; &ckid Ef iS hf
ukvm;rsm; aexkid rf jI yKMuonf/ a&S;u &ckid jf yKpkyidk q
f idk o
f rl sm;? &ckid af jrykid &f iS rf sm;?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

145

aomfwvd vluw
Hk efrsm;jzihf MoZmanmif;cJo
h nft
h avsmuf &ckid v
f al erIrmS
tqifhjrifhrm;cJhavonf/

vlaerI qufo,
G v
f mykrH sm;
taemufi,fa'o tykid ;f tjcm;onf awmifraS jrmufoYdk awmawmif?
vQKad jrmif? acsmif;ajrmif;rsm;jzifh yif;0gacsmif;ta&muf e,fajrus,o
f nfxuf
us,fvsm;oGm;avonf/ ewfjrpfawmifwef;? awmif kdawmifwef;wkdYum;
&ckid jf ynfrESifh e,fajrykid ;f jcm;xm;&m a&jcm;ajrjcm;jzpfaeonf/ b*Fvm;atmf
wpfavQmuf armfpeG ;f urf;ajrmifjzihf yifv,furf;pyf oG,v
f sm;&Sad eonf/
vlaerIyx0Dt& e,fajrcsif;qufpyfaejcif;? ul;vl;l qufo,
G rf I &Sv
d mcJjh cif;?
orkid ;f acwftqufquf vlaeXmejzpfvm&jcif;wkaYd Mumihf vlaerIruif;cJ&h m
Xmejzpfay\/ at'D(1 &mpk? 2)&mpku ukd,fwkdifa&mufvmcJhzl;Muaom
yGet
f edk ,
D uf arvESiw
fh v
dk rDw\
Ydk rSww
f rf;t& NrdKUjywnf&rdS ?I &uoQrsm;
aexkid &f rdS w
I u
Ydk dk taxmuftxm;awGU&\/
&ckid o
f rkid ;f t& taemufjynfudk &ckid "f n0wDacwf ol&,
d rif; acwfquf
uyif tkycf sKyfco
hJ nf[k awGU&ayonf/ ol&,
d m"dywdrif;\
k nDawmfrmS
armufolZmNrdKUpm;jzpfcJhonf/ ol&d,rif;quftqkH; ol&d,auwkrif;
(at'D 300-354)vufxufwiG f Ow roD&ad usmftrwfrmS aomif;wduRef;ukd
pm;aMu;ay;cHc&hJ onf/ a0omvDacwfwiG f oD&pd `Em;rif; (at'D 616-688)
vufxufvnf;aumif; rif;\om;awmfo*d pF `Em;rif;om;onf taemuf
bk&ifcjH zpfc&hJ onf/ rif;xD;ykid ef uf e,fy,fww
Ydk iG v
f nf;aumif;? rif;yifBuD;
vufxuf e,fajrcGjJ cm; odr;f yku
d pf Ofuvnf;aumif; rif;zavmif;? rif;&mZmBu;D
ponfh ajrmufO;D acwfrif;wkv
Yd ufxufvnf;aumif;? tkycf sKyfr?I vlaerIrsm;
&SdaMumif;awGU&\/
b*Fg(12)NrdKUowfrSwf NrdKUpm;(12)a,mufu tkyfcsKyfcJh&onf/
oufjynfawmif? NrKH jynfawmif? &DMunf uHomaxmifpaom jynfaxmifi,frsm;
ukdvnf;zGJUpnf;ay; if;vlrsKd;wkdYukd tBuD;tuJjyK tkyfcsKyfapcJhonf/
rSL;BuD;rwfBuD;wkdYtm; taemufjynfrS tcGeftwkwfaumufcH&ef trdefY
csrw
S x
f m;jcif;jzihf tcGet
f aumufrsm;? vufaqmifyPmrsm; quforjywf
&Scd ahJ vonf/ &DBudKifacsmif;? a*:aZmif;nmt&yfwu
Ydk m; &DMunfuo
H maxmif
(Akdvfrif;axmif)t0ife,fy,fjzpf &ckdifrSL;rwfrsm;? &ckdifa'ocHrsm;jzihf
tk;d tdrw
f nfr?I tajcpku
d cf &hJ mvnf;jzpfavonf/ vlaerIenf;yg;&mXmewku
Yd dk
vnf; rif;trdefYjzihf acsmif;pm;wkdYtm;pdppf jznfhcsay;cJhavonf/ ol&d,
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

146

auwkrif;vufxuf ta&SUoa&acw &mysuf 0ifvmMuaom oufESihf


urf;,Hwt
Ydk m; r&Gw
d af csmif;rSm csxm;ay;cho
J nf[k rZrd a'ota&;awmfyHk
vmonf/
NrKd UjyXmejzpfaom yif;0gNrKd U? a*:awmfyviNf rKd Ursm;qkv
d Qif rif;c&D;tvDcif
ESifh e&tb,&mZm (at'D 1724-1761 )xd xyfrNH rdKUcsjcif;? tcGet
f wkwf
aumufcHjcif;jyKaMumif; awGU&avonf/ xkdxkdrif;wkdYacwftokH;jyKcJhaom
&ckid af iG'*Fg;rsm;ukd xkad 'oawGU&S&d onf/ yif;0gNrKd U? &ifual wmifwiG f rif;yifBuD;
vufxuf &ifial wmf"mwf wnfxm;cJo
h nfuv
dk nf;aumif;? yif;0gacsmif;zsm;
u yvkdPf*lukdvnf;aumif;? zavmif;csdyfNrdKU eef;&mawmifxdyfwGif
,mvkyo
f l ruGmzaumif;rIapwDuv
dk nf;aumif; awGU&ayonf/ ewfjrpf
taemufurf;? ewfawmifwef;ESifh awmifwef;awmifp,
G w
f Ydk ief;awmf"mwf?
udE &m"mwf? ykoGif"mwf? eacgif;awmf"mwfponfh "mwfarGo&DwkdYukd
vnf;aumif; awGU&ayonf/
xkd"mwfawmfrsm;um; &ckdifjynfe,fukd Ak'ukd,fwkdif<ua&mufpOfu
Asm'dwaf y;cJ&h mrsm;jzpfonft
h avsmuf oD&"d rmaomurif;u omoemysHUESYH
apjcif;iSg "mwfawmf(247)qlukd wnfxm;apcJhonf/ t&Sifr[mwd ESihf
t&SifAmukv &[Emrax&fwkdY<u vufcHyifh,lvsuf &ckdif"n0wDjynfh&Sif
ol&,
d pu rif;xH qufocJah vonf/ xkt
d cgrSp bk&ift
h rdejYf zihf Asm'dw0f ifXme
wkdY |myemxm; apwDwnfawmfrlcJhonfupwifcJhayonf/ xkdYaMumifh
ol&,
d pu rif; (bDpD 316-272)vufxufuyif ae&ma'owkYd omoem
pwifrIjyKcJh&mjzpfay\/ NydKysufoGm;NyD;aom &yf&Gmrsm;ESihfbk&m;apwDwkdYu
vnf;aumif;? vlaerIjyefyY mG ;&m oufaocHjzpfMuay\/
a'oonf axmifwnfa'oESiv
fh nf; vlaerIcsif;qufpyfaeonf/
&ckid Zf mwd0o
H armfueG ;f vmtwkid ;f armfueG ;f 0if axmifom;rsm;jzihf vlaerI
&Scd ahJ yonf/ Oyrm-pkid ;f 'g;? r ;dk om;? ausmufzsm;om;? rvkid ;f om;? &DMunfom;?
av;NrdKUom;? aumufuwef;om;rsm;wkdYukd ,ckwkdifawGUae&ayonf/
aumufuwef;[lonf wpfaxmifEiS w
fh pfaxmif a&m>yrf;qufo,
G f ,Suw
f if
Mu&mrS axmifom;trsKd;trnfwpfcjk zpfc&hJ onf/ &ckid pf E0dZ,rif;vufxuf
axmifwu
Ydk pdk pfaq; a&G;oefaY vonf/ a&G;r&olwu
Ydk dk a&G;rukejf yifaxmif[l
zGUJ pnf;ay;chzJ ;l onf/ twl aumufuwefom;wkrYd mS um; pum;a&m>yef;ol
wku
Yd dk oDjcm;axmifom; zGUJ ay;[efw\
l / bapmjzLrif;onf aumufuwef
jynfwidk af tmif csDwu
dk cf u
dk cf zhJ ;l aMumif; &mZ0ifvm\/
&JZ;l &Sd aumufuwef;om;wku
Yd m; if;wkb
Yd ;dk ab;rsm;vufxufuyif
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

147

aumufpfbD[mac: aumufuwef;axmifaecJhMuonf/ xkdrSom;ajr;


qufjyefyY mG ;vsuf ae&modYk ajymif;a&TUaecJ&h onfq\
dk / Akv
d rf if;axmife,f?
oufaxmife,f? zvHaxmife,fwYdk vnf; ysHUESaYH ecJMh uao;onf/ &JZ;l acsmif;
nmcGiu
f m; yavmifwidk cf iG Ef iS q
hf ufpyfae e&tb,&mZmrif;xd &ckid rf if;xH
ay;NrJtcGeftaumufukday;cJh&onf/

ewfjrpfurf;ajc
igwfarmf &Sirf jzLuRef;xdum; c&pf (1666)ckEpS f ppfwaumif;NrdKUukd
r*kdrif; odrf;ykdufcH&onfup &ckdifwkdYtkyfcsKyfrIrSm e,fedrdwfxd usKHUoGm;
&avonf/ c&pf (1700)ESifh (1800)tMum;wGif ta&SUEd,ukr PDyidk f jzpfchJ
&onf/ ppfwaumif;e,fudk (1727)ckEpS w
f iG f odr;f ,lco
hJ nfq\
dk / xkrd w
S pfqifh
c&pf (1858)ckEpS (f aumZm 1219)wGif NAdwo
d Qtpk;d & tkycf sKyf cJah vonf/
&ckid jf ynfe,fudk c&pf(1785) (aumZm 1146)ckEpS w
f iG f jrefrmrif; odr;f yku
d f
avvQif ppfab;aMumifx
h u
G af jy;vmMuolrsm;wkYd a&mufcu
hJ m awmBuD;rsm;ukd
ckwfxGif&Sif;vif;jyKpk ESpfaygif;(200)wkdif vkyfukdifaexkdifvmcJhMuonf/
&ckid u
f Ref;tkyrf sm;acwfwiG f uke;f wef;ykid ;f rQom vlaeus,fjyefNY yD; jrpf0ykid ;f ?
jrpfurf;em;ykid ;f wku
Yd m; awmtwd&MdS uao;onf/ c&pf (1860) (aumZm
1223)ckESpfu atmifjzLukd uRef;tkyfcefYpmwGif ewfjrpfu tcGefb@m
ESpfaomif;wkd;wufvmNyDqkd\/

nDvm;&yfwnfyHk
aersK;d aZ,sausmx
f if rSww
f rf;t& ewfjrpftaemufbufurf; nDvm;&Gm
wGif csif;ysHwyfpGJcJhzl;onfqkd\/ a'o nDvm;&GmwnfykHukd yif;0grS
pwifcahJ Mumif;jzihf edrw
d w
f abmifomjcif;u okt
Yd qkjd yKxm;onf/ ]]tol
a,yefzkdY? yif;0gol&efrsKd;zkdY(&efysKd;zkdY)? aAm"dav;yif? uefav;axmifhu?
pku
d w
f idk ;f &Si?f pnfyifvwfz?Ydk tcsdew
f ef? nDvm;&yfrmS ? NrdKUwpfNrdKU}} &ckid w
f u
Ydk
nvm;&Gmac:NyD;? ukvm;u eDvm[l ac:qkdvmcJhavonf/ eDvmausmuf
xGufaomawmif&SdonfukdpGJ eDvm[kac:onf[k ajymqkdMuao;onf/
ewfjrpftaemufbufoYdk ppfajy;&ckid rf sm;onf vuf0jJ reftrwfBuD;ESifh
rsKd;aqGtrd af jc(500)om;wkYd pwiftajccscJNh yD;aemuf uRef;tkyaf tmifjzLxd
ckwx
f iG rf ?I vkyu
f idk rf jI yKvsuf e,fajrus,jf yefu
Y m vlaerIvnf; rsm;jym;cJ&h onf/
csif;ysHawmfvSefa&; wpfavQmufwGif ykd us,fjyefYvmcJhavonf/ t*FvdyfwkdY
&ckid u
f o
dk rd ;f yku
d af vvQif &Eypdk mcsKyft&vnf;aumif;? 'kw,
d urmppftwGi;f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

148

t*Fvyd pf pfajy;umv (1942 ck) &ckid jf ynfe,ff ewfjrpfta&SUykid ;f rS ukvm;&f


aMumifv
h nf;aumif; 0ifa&mufvmMuolrsm;jzihf wpfpxufwpfprsm;jym; vmcJh
&onf/ xkaYd Mumifh a'oum; taMumif;trsK;d rsK;d aMumifh wk;d yGm;vmcJ&h jcif;
wkjYd zihf ESpaf ygif;Mumanmif;cJah yNyD/
]]OD;pGmrlv? &Gmopfcs ? *gr&yfwiG ?f bDbifab;bk;d ? EG,pf Of ;dk u? aqGrsK;d
qif;ouf? rysufZmwd? aeMu[d&m? taemufi,fXmeyif jzpfvmcJ&h acsNyD/}}

arG;&yfajrXme arhr&
xkad 'oum; uREkyf w
f \
Ydk ab;? bk;d ? bwkYd csufjr KyfXmeaywnf;/
tuREkyf o
f nfvnf; b0uHay;&m a'ovQifjzpf&if; &Sad y\/ a'oum;
uREkyf \
f arG;zGm;csufo?dk euk,
d rf v
l ? ZmwdXmetppfjzpfaMumif;? rdrv
d rl sKd;?
rdrad rG;&yfXme? rdrBd uD;yGm;&m Xmeuku
d m; rnforYkd QrarhtyfaMumif; wifjy
tyfayownf;/
ukd;um;csufrsm;
(1) &ckid &f mZm0ifopf? (OD;pErmvmvuFm&)
(2) &ckid 'f *Fg;rsm;? (OD;pHomatmif)
(3) uRef;tkyf atmifjzLavQmufpm
(4) &ckdifZmwd0Ho armfuGef;pm
(5) &ckdifjynfbk&m;orkdif; (ayrl)
(6) armifawmurf;a,mifpmwrf;? OD;pu Ed
(7) NrdKUe,fjzpfpOforkid ;f ? (armifawmNrdKUe,f jynfoaYl umifp)D
(8) NrdKUe,forkid ;f pmwrf;? (NrdKUe,fygwD,el pf? armifawm)
(9) rZdra'ota&;awmfykH? aersKd;aZ,sausmfxif
(10) armifawmurf;a,mif Ak'o
moem? ewfjrpfr*Zif;trSwf (1)

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

149

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

150

,Ofaus;rI-9

151

armifawmurf;a,mif Ak'omoem
toQipf uEd (&ckid jf ynf)

orkid ;f acwf a'o vlaerI


&ckid &f mZ0ifwiG f "n0wDacwf (bDpD 3325 rS at'D 327)uyif NrdKUjy
xD;eef;wnfcscNhJ y;D jzpf\/ xkad cwftyk cf sKyfa&;wkw
Yd iG f pEol&,
d rif;\om;awmf
ol&,
d "dywdrif;(bDpD 527-480)vufxufu omoema&;? bmoma&;?
tkyfcsKyfa&;? NrdKUpm;? e,fpm;? uif;pm;csxm;jcif;? vlaejzefYcsxm;jcif;?
w&m;pD&ifa&;pepf? ynma&; a&mif;0,fazmufum;a&;? tcGeb
f @maumufcH
a&; ponfwu
Ydk dk ynwfcsut
f rdex
Yf w
k f tpDtpOfjyKcJah Mumif;ukd rif;&mZmBuD;
pmwrf; avhvmawGU&S&d onf/
xkdtrdefYxkH;? Oya'ynwfcsuft& pkdif;wif (,ck bl;oD;awmif
awmifwef;) pm;? y#du &m; (ppfwaumif; awmifwef;e,f)pm;? NrdKUoHvsif
(yifv,ftil urf; kd;wef; ppfwaumif;xdwpfavQmuf)pm;? NrdKUopf(,ck
armifawme,f acsmif;zsm;)pm;rsm;ESifh wyfNrdKUpm;rsm;? b*Fvm;e,fpm;rsm;
cefYxm;jcif;rsm;jyKcJhavonf/ a0vmykHawmifNrdKU? iwf0NrdKU? ovlawmif
(ppfwvif;atmifajrNrKd U) ork;d awmif(qDr;D awmuf)NrKd U? 0Hawmif(a&csr;f 0wD)NrKd U
wku
Yd v
dk nf; wnfcscJah vonf/
ol&,
d auwkrif;(at'D 273-327)vufxuf? ,ck armifawme,ftqk;H
r&dwaf csmif;tnm? a0vmawmif? Budew
f ef;awmifrsm;wGif oufvrl sKd;rsm;ukd
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

152

aiGceG q
f uftpkYd zGUJ csxm;cJo
h nf/ if;wko
Yd nf taumufceG rf sm;ukd aumufcH
qufoiG ;f jcif;jyKcJ&h onf/ &ckid pf E&m;rif;rsm;acwf (a0omvDacwf at'D 327818)wGif ykd tkyfcsKyfa&;? vlaerIus,f0ef;vmcJhavonf/ av;NrdKUacwf
(at'D 919-1430)wGifqkdvQif rif;xD;(at'D 1283-1389)vufxuf
ol&,
d "dywdrif;\ Oya'ynwfcsuf usix
fh ;Hk ukq
d ufcH xkwjf yefum us,jf yefpY mG
tkycf sKyfa&;ukd aqmif&u
G cf ahJ vonf/
azmfjyygwku
Yd dk axmufxm;csut
f & &ckid jf ynfe,f\ taemufajrmufbuf
e,fjcm;a'ojzpfaom ,ck armifawme,fonf xkd"n0wDacwfxuf
aemufruscifuyif &ckid rf if;wk\
Yd tkycf sKyfa&;t& vlaeXmejzpfcahJ Mumif;
xif&mS ;avonf/ "n0wDacwfaESmif;jzpfaom at'D-wpf&mpk? ESp&f mpkumv
wkdYwGif vma&mufcJhzl;Muaom acgr? a&mrwkdif;om;? okawoDrsm;\
rSww
f rf;rsm; t&qkv
d Qifvnf; tom;rnf;aom (&uoQEG,rf sm;) vlrsKd;rsm;
aexkid v
f suf &Sad eMuonfq\
dk / azmfjyygokawoDrsm;jzpfMuaom awmfvrD?
yGeftkdeD,ufarvwkdY\ rSwfwrf;t& ppfwaumif;rSp &ckdifurf;ajrmif
wpfavQmuf tilarmfxd NrdKUjyXmersm;? vlaerIrsm;jzpfxeG ;f rI &Sad eNyDjzpf\/
upye'Djrpf0,
J mNrdKU trnfpm&if;wGiv
f nf; a0vmykaH wmifNrdKUwku
Yd dk awGU&Sd
aeavonf/

armifawme,f\ &yf&mG vlO;D a&


armifawme,fukd taemufi,f[l ac:wGifavhjyKvmcJhMuavonf/
armifawme,fwGif orkdif;acwftqufquf &ckdifvlaerIjyKcJh&mjzpfonfh
tavsmuf a&S;ya0oeDacwfu &ckid &f yf&mG wnfcscJzh ;l aom &yf&mG trnf emr
(180)ausmfukd awGU&ayonf/1 &ckdifxD;eef;ysufokOf;umvrSp ukdvkdeD
acwfO;D umv (at'D 1784-1824)xd wkid ;f jynfrwnfNird rf aI Mumihf &yf&mG rsm;
uif;rJyh supf ;D cHc&hJ avonf/ xkaYd emuf wpfpwpfp tajccsaexkid v
f mcJo
h nfrmS
,ckxjd zpfavonf/ xkaYd Mumihf ppfBudKacwfu &yf&mG (130)ausmf&v
dS mcJo
h nf
qk\
d / vlO;D a&rSm ig;aomif;ausmf&cdS &hJ m xkt
d cgu ukvm;xufrenf;vSacs/
v,fajrykid q
f idk rf rI mS vnf; wpf0ufausmfausmf&cdS ahJ vonf/2
t*Fvyd t
f yk cf sKyfpumv? c&pf 1824 ckEpS u
f qkv
d Qif wkid ;f &if;om; &cdik ?f
ouf? NrdK? 'kid ;f euf? crG;D / r&mrmBuD; (b 0k g)[dELaus;&Gm (172)&Gmxd
&Scd o
hJ nfq\
dk / if;wko
Yd nf trsm;tm;jzihf Ak'b
momukd uk;d uG,cf MhJ uavonf/
wpfpwpfp &ckid jf ynfwiG ;f okYd 0ifa&mufcMhJ uojzifh &yf&mG vlae enf;yg;vmcJ&h
avonf/3
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

153

xkaYd Mumifh (1922)ckEpS u


f aus;&Gm(140)tdraf jc (209081)aqmif? vlO;D a&
(118205)OD;omawGU&S&d onf/ xkw
d iG f Ak'b
mom&Gmi,f(46)&Gm? r[mar'if
bmom (19)&Gm? ukvm;&ckid w
f aJG eaom&Gm (121)&Gm&So
d nfq\
dk / vlO;D a&
wpfoed ;f ausmt
f euf? Ak'b
mom (22763)OD;F ? ppfwaumif; rlpvif (90714)OD;
&Sad Mumif;jzih?f tyfusyf 'dp Bwdwaf *Zufw,
D mwGif azmfjyawGU&ay\/
armifawme,fwGif Ak'bmomwdkif;&if;om;rsm;rSm (1921)ckESpfu
(22679)OD;? (1922)ckESpfu (22763) OD;? (1931)ckESpfu (34700)OD;?
(1941)ckEpS u
f (41484)OD;jzpfavonf/ NrdKUe,fvOl ;D a&t& (25)&mEIe;f &Scd ahJ v
onf/ 'kw,
d urmppfNyD;aemuf ygvDrefacwf (1956)ckEpS w
f iG f (5808)OD;
&Sad vonf/ xkaYd Mumifh (3)&mEIe;f txdavQmh qif;usq;Hk oGm;cJah vonf/ (1983)
ckEpS f pm&if;t& vlO;D a& (22696)okYd acgif;armhvmcJNh yD[k awGU&onf/4
wpfNrKd Ue,fv;Hk wGif (1987)ck pm&if;t&qkv
d Qif (341742)OD;&Sad v&mum;5 xkw
d iG f
&ckid v
f rl sKd; (6)&mEIe;f &So
d nfq\
dk / tjcm;wkid ;f &if;om;rsm; (1)&mEIe;f &So
d jzihf
6
usef (93)&mEIe;f rSm bmomjcm;ukvm;rlqvifrsm;jzpfMuavonf/
,ckarmifawmNrdKUe,fwiG f NrdKUay:&yfuu
G f (6)ckEiS fh aus;&Gm (23)&Gm
wyfrawmftpk;d &vufxuf wk;d vm aom&Gmopf (10)&GmomvQif &ckid v
f al e&S&d m
jzpfonf/ (1942)ckEpS f ukvm;ab;tE&m,f? (1948)ckEpS rf S (1969)ckEpS x
f d
rl*sm[pfoyl ek &f ef? (1969 rS 1979 xd) (&vy) [
dk if*sm vGwaf jrmufa&;ygwD
trnfcHukvm;aomif;usef;ab;&efwkdYukd tqufqufcHay;cJhMu&onf/
(13-5-1988)aeY zsufq;D a&;vkyif ef;? (27-4-94)aeY Ak;H azmufcrJG w
I rYdk mS
tvG e f & if a v;p&maumif ; avonf / xk d Y a Mumif h uk v m;ab;&ef o nf
armifawme,f\wkid ;f &if;om;rsm;? Ak'b
momrsm;? omoema&;&mrsm;twGuf
tE&m,ftjyKqk;H tjzpf owfrw
S &f acsrnf/

armifawme,f Ak'o
moem
armifawme,f\ Ak'o
moemonf &ckid jf ynfe,f\ Ak'o
moemorkid ;f ESifh
qufE,
G v
f suf&adS vonf/ &ckid jf ynfe,fwiG f "n0wDacwfaESmif; bDpiD g;&m
ausmf (vGecf ahJ omESpaf ygif; ESpaf xmifah v;&mausmf)cefu
Y yif Ak'o
moemukd
ouf0if,MHk unfcMhJ uNyD;jzpfavonf/ bk&m;&Sio
f nf "n0wDNrdKUawmfb&k if
pEol&,
d rif; (bDpD 579-527)vufxuf?bDpD (554)wGif &ckid o
f <Ydk ua&muf
Ak'o
moemukd uk,
d w
f idk w
f nfxm; pku
d x
f al y;cJah vonf/
om;awmf ol&,
d "dywdrif;? ol&,
d pu rif;(bDpD 316-272)vufxuf
qkdvQif r[mrked kyfyGm;awmf? "mwfawmfarGawmfrsm;? *gr0goD t&n0goD
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

154

&[ef;oHCmrsm;? ausmif;uefrsm;? &[ef;cH&SifjyKrsm;? apwDykxkd; kyfyGm;


qif;wkwnfxm;rIrsm;ukd rif;trdejYf zihf pepfwusowfrw
S cf NhJ yD;jzpfavonf/
"mwfawmfarGawmfrsm;wGif xD;? wHceG ?f yef;? qGr;f ? oifyw
k w
f u
Ydk dk wifap
cJhavonf/ r[mrked kyf&Sifawmf y&d0kPfwHwkdif; av;rsufESmtjyif
*gr0goDyaJG usmif; &[ef;rsm;ukd ausmif;&Haqmuf oDwif;ok;H cGijhf yKxm;cJo
h nf/
r[mrkerd S &orQ0w Kyp nf;rsm;ukd xk&d [ef;wkt
Yd m; ok;H pGcJ iG jhfyKxm;avao;onf/
'ka&;? oka&;? (oma&;? ema&;)wkYd tyift
h zdwf vufccH &hJ avonf/ okaYd omf
yO if;omraP jyKcGiu
hf u
dk m; r&cJMh uacs/ t&n0goD yk*Kd vfwx
Ydk w
H iG yf if jyKMu
&avonf/
t&n0goDwkdYrSm qdwfNidrf&m wdpD0&duf"kwif aqmufwnfvsuf
qGr;f cH om pm;ok;H Mu&onf/ *gr0goDwu
Ydk m; csujf yKwfpm;aomufEidk af vonf/
jynfow
l u
Ydk yp nf;av;yg;vSL'gef;Mu&onf/ yGaJ usmif;&[ef;wku
Yd m; &GmolwEYdk iS fh
a&maESmrI&adS vonf/ t&n0goDwrYdk mS ra&maESm&acs/ ,if;odYk oHC\
*kP
d ;f ESp*f P
dk ;f ukd pepfwusxm;&Sv
d mcJo
h nf/ t&n0goDy*k Kd vfrsm;ukd {upm&D
q&mjrwfwkdY[l vnf;aumif;? *gr0goDrsm;ukd yGJausmif; (A[kpm&)&[ef;[l
vnf;aumif; owfrw
S cf ahJ vonf/
bk&m;tvku
d dk &[Emrsm;rSaomfvnf; rodEidk &f mqk\
d / xkaYd Mumihf oD[Vdk f
0*grPdrif;vufxuf oHCm,emrl yd#uwfvmtwkdif;om &[Emxd
vufc&H onf/ xkrd t
l wkid ;f om &[ef;cHMu&onf/ ykxZk Ofwu
Ydk dk usrf;pmopf
rjyKvkyaf p&? ykxZk OfwjYdk yKaomusr;f ukv
d nf; roifravhvm&/ ,if;odcYk idk rf mpGm
owfrSwfjyXmef;xm;cJhavonf/
xkaYd Mumifh armifawme,f Ak'o
moemonfvnf; bk&m;vufxufu
xm;&pfcJhaom "n0wDacwf? Ak'omoemrS kyfxkukd;uG,frI? "mwfawmf
apwDwnfxm;rI? &[ef;cH&SifjyKrI? oHCmukd;uG,frI? ukokdvfaumif;rI
jyKrIponfwkdYrSp 0ifa&mufqufyGm;vmcJh&onfomjzpf\/
xkt
Yd jyif ta&SUb*Fvm;e,fwiG v
f nfaumif;? tdEd,awmifyidk ;f wGif
vnf;aumif;? Ak'o
moema&muf&adS eNyDjzpf&mum; &ckid Ef iS v
fh nf; bmom
omoemcsif; qufo,
G rf &I edS ikd af y&monf/ bDpD (3)&mpkacwf taomurif;
xufapm b*Fvm;e,foYkd Ak'o
moema&mufaeNyD[k ,kMH unfcMhJ u\/ at'D
(2)&mpk ? (3)&mpk c ef Y u a&;xk d ; cJ h a om em**sLeD u G e f ' g ausmuf p mt&
b*Fvm;e,foYdk oD[Vdk (f oD&v
d uFm)rSvnf; oHCmrsm;omoemjyK<ua&muf
cJah Mumif;od&\/ at'D (4)&mpkwiG q
f v
dk Qif Ak'b
mom*kyrif;rsm; wefc;dk
tiftm;Bu;D rm;cJMh uonft
h avsmuf Ak'o
moemvnf; jyefyY mG ;xGe;f vif;cJ&h mav
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

155

\/ xkaYd Mumihf xkad 'oxd "n0wDacwf? a0omvDacwf? &ckid rf if;wkYd tkypf ;dk
ykid ef if;cJzh ;l onfomjzpf&m xkad 'orS Ak'o
moemESifh qufo,
G rf rI uif;Ekid cf hJ
&macs/ (armifawmurf;a,mif pm-26 rS 29)/

Asm'dw0f if"mwfawmfrsm; ysUH ESrYH I


armifawmNrdKUe,fokdY Asm'dwf0if"mwfawmfrsm;onf ol&d,pu rif;
vufxufrpS wnfxm;apcJ&h ojzifh ysHUESv
YH mcJ&h \/ xk"d mwfawmfrsm;qkv
d Qif
oD&"d rmaomurif;xHrS omoemou &mZf (222)ckEpS f (bDpD 308)u &ckid o
f Ydk
a0iScjhJ cif;jzpfavonf/ t&Siaf rm*vyd w
k wd rax&fEiS fh t&Si
f E*kw rax&f
wku
Yd toD;oD;cGjJ cm;ay;cJah vonf/ Asm'dw0f if"mwfawmf qla&(247)jzpf&m
&[Emt&Sifr[mwd ESihfAmukvwkdYuyihfaqmifay;cJhMujcif;jzpfavonf/7
xk&d &Sad om "mwfawmfwu
Ydk dk wnfxm;apcJ&h m "mwfoif?h "mwfzuf?
"mwfaMutpDtpOft& Ak'\
Asm'dwaf y;cJ&h m ae&mXmewkYd toD;oD;wnfxm;
ukd;uG,fcJhMuavonf/ xkd"mwfwnforkdif;rSm ,cktxd &ckdifjynfbk&m;
orkid ;f trnfjzihf rSww
f rf;wifvsuf&adS yao;\/
xko
d rkid ;f t& ar,lawmifwef; taemufbuf Ak'\
b0jzpfpOfEiS pfh yf
usifvnf&mXmersm; &Sdaeonf/ xkdXmewkdYwGif Ak'onfrdrdtjzpfoepfukd
vnf;aumif;? wnfvwftHhaom "mwfawmfwkdYukdvnf;aumif;? &ckdifokdY
<ua&mufcphJ Ofu ausmufawmfawmifxyd rf aS evsuf Asm'dwrf ed rYf w
S cf ahJ vonf/

"mwfawmfpOforkid ;f
xkrd ed rYf w
S cf suf Asm'dww
f iG f Ak'\
usifvnfczhJ ;l &mXmeum; (248)Xme
&Sad vonf/ r[mrkeu
d ed ;f 0yfawmfr&l m oD&*d w
k awmifvnf; wpfcyk g0ifcahJ v
onf/ r,lawmiftaemufbufvnf; Asm'dw0f ifXmersm; yg&Scd ahJ vonf/
ewfjrpf 0J-,mwkdYwGif jzpfcJhMu&m? a&TOa'gif;rif;? zm;rif;? ief;rif;?
y'wf(ykoiG )f rif;? udE &m? 0ufrif;? &Sm;rif;? ckrd if;? a&Taus;rif;? 0Hrif;?
aus;jzLrif;tjzpfjzihf vnf;aumif;? orif? pyg;BuD;a>r? a&TusD;om;
ponftjzpfjzihv
f nf;aumif;? ykPm;? a&Tyef;xdro
f m;? tk;d xde;f onfom;?
tjzpfjzihv
f nf;aumif;? usiv
f nfczhJ ;l avonf/ xkaYd Mumifh Asm'dwaf y;cJph Ofu]]igusifvnfczhJ ;l aomt&yfwo
Ydk nf rsm;pGm&Sad vonf/
,if;t&yfwkdYwGifvnf; ig\ta&awmf? om;awmf? kd;awmfwkdYukd
wnfxm;vw UH [kqcdk \
hJ / if;jyif r,lawmifwef; bk&m;&Sio
f nf jyeft<uwGif
zaemifah wmf&mukd cseif;xm;cJah o;onf[k od&onf/ ,ck bk&m;awmif[k
ac:wGifaeMuav\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

156

"mwfawmforkid ;f vmESifh odom&efrsm;


xkAd sm'dwt
f & wnf&u
dS ed ;f 0yfc&hJ m "mwfawmfrsm;ukd tjzpfawmfEiS w
fh uG
wnfae&mwku
Yd ydk gwGpJ yf ,cktac: ae&mXmetrnfrsm;ESiw
fh uG azmfjy&vQif
okdYjzpfavonf/
() emoodE yAw - a&TOa'gif;? ESmoD;awmf"mwf
(ewfjrpf-eacgif;acsmif;"mwf)
() rdvy Aw
- y'wf(ykoiG ?f tqkwf rkwq
f w
d "f mwf
(ewfjrpf-ykoGif"mwf)
() odE arCyAw - ief;rif;? b,fvufawmf"mwf
(ewfjrpf-u,kacsmif;"mwf)
() eEom&yAw - udE &m? a`Eawmf"mwf
(udE &m"mwf tv,f"mwf)
() oHw0g&yAw - 0ufrif;? xdyfawmf"mwf (0ufusdef;"mwf)
() odE eEyAw - orif ovk;H awmf"mwf
(ewfjrpfawmausmif;"mwf)
oEodEyAw - pyg;BuD;a>r? oJawmf"mwf (oJacsmif;-armifErS )
(0) omvrd*yAw - zl;(zm;)rif;? rsuf kd;awmf"mwf
(zm;0yfacsmif;"mwf)
plVyAw
- ykPm;? rdwaf wmf"mwf (ykPm;qdy?f 0ydw)f
arcpkVyAw - aus;jzLrif;? vuf0Jvuf kH;"mwf
(Zuef;jzL-j*if;acsmif;"mwf)
(0) eEyAw
- &Sm;rif;? ovk;H awmf"mwf?
(uif;acsmif;-qifrusyf )
(0) om&0PyAw - ykPm;? OD;qufawmf"mwf
(o&Dukef;abmif)
(0) omvyAw - a&Taus;rif;? rsuf kd;awmf"mwf
(armifawm-okH;rkdif)
(0) eEyAw
- ckdrif;? yg; kyfawmf"mwf (cGmrif;"mwf)
omvdr*d yAw - aA'ifwwfyP
k m;? rsupf ad wmf"mwf
(rusnf;acsmif;-a&zkH;jyif)
eErd*plVyAw - a&TusD;om;-rsuf&pfawmf"mwf

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

157

(arSmf0if&Gm"mwf)
(0) umuarCplVyAw - a&Tyef;xdro
f m;? wifzidk af wmf"mwf
(Oa'gif;awmf)
pdPomvarCyAw - 0Hrif;? eHawmf"mwf
(Oa'gif;"mwfteD;)
(0) oE0&yAw - tkd;xdef;onfom;? ukef; kd;awmf"mwf
(ausmufyef;wl"mwf)
*E0&yAw - pyg;BuD;a>r? oJawmf"mwf (if;teD;)
r@om&yAw - a&TusD;om;? ESmarG;(em;arG;awmf"mwf)
(ESmacgif;wkd"mwf)
rSwfcsuf / / azmfjyyg"mwfww
Ydk iG f ()jy "mwfqv
dk Qif ,ck b*Fvm;a'h(&S)f wGif
usa&mufaeonf/ (0)trSwjf y "mwfawmfwrYdk mS jyefvnfwnfxm;Ny;D jzpfonf/
usef"mwfawmfrsm;rSm apwDae&mukd awGU&Sd&xm;onfrsm;vnf;&Sdonf/
r&&So
d nfrsm;vnf; &Sad eao;onf/ &&Sx
d m;onfrsm;ukd jyefvnfwnfxm;&efEiS fh
r&&Sad o;onfrsm;ukd &SmazGazmfxw
k Mf u&efvt
dk yfayonf/
azmfjyyg "mwfwkdYukd a'otac:? orkdif;tvmESihf csifhcsdef om rSwf,l
xm;Muap\/ &ckid rf if;tqufquf qufcjH yKvkycf MhJ uNyD; rif;rJu
h mvwGif
vnf;aumif;? ESpfumvMumanmif; vnf;aumif;? ab;tE&m,faMumihf
vnf;aumif; NydKusysufp;D cJMh u&onf/
vGecf ahJ om ESpaf ygif; (90)ausmfuyif ,ckwidk f tBudrBf udrjf yefvnf
wnfxm;cJh&jcif;? jyKjyifrGrf;rH&jcif;wkdYjzihf rlvykHoPmeftaetxm;ESihf
[efyefvuf&mrsm;um; vTaJ jymif;vmcJ&h NyD;jzpf\/ tcsKdUrSm "mwfapwDtjzpf
rxif&mS ;awmhbJ a&S;a[mif;apwDysuftjzpfom odrw
S cf aH e&\/ xkaYd Mumifh
xif&\/ &ckid jf ynfb&k m;orkid ;f usrf;*efvmonfum;]]tmeEm-ig\ ;dk awmf? &dawmf? om;awmfwu
Ydk kd aemifumv&Sno
f jzihf
NrHK om&Sdvdrfhrnf/ tb,faMumihf &Sdvdrfhrnfenf;[lrlum;? igonfBu;D us,af om t&yfww
Ydk iG u
f m; ig\ ;dk awmf? &dawmf? om;awmfwu
Ydk dk ylaZmfjyKMu
vdrrhf nf/ rxif&mS ;aom t&yfww
Ydk iG u
f m; NrHKvdrrhf nf[}k }rdeaYf wmfrcl \
hJ /
(NrHK=uG,af ysmufjcif;? qdwo
f Ok ;f jcif;? wdrjf rKyfjcif;)

NrKd Ue,fbmoma&; ausmif;uefapwDyx


k ;dk rsm;
armifawmNrdKUe,fwiG f ppfrjzpfrD ppfBudKacwfu &ckid &f yf&mG (130)ausmf
wGif bke;f awmfBu;D ausmif;aygif; wpf&mausm&f cdS o
hJ nfq\
dk /7 apwDyx
k ;dk rsm;vnf;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

158

trsm;tjym;&Scd MhJ u&m ,ckxd apwDysufrsm;ukd &yf&mG wkid ;f zl;awGU&Sad e&


ayao;\/
'kw,
d urmppftwGi;f zsuq
f ;D cHc&hJ aom &yf&mG rsm;teuf (1946)ckEpS w
f iG f
jyefvnfxal xmifEikd cf ahJ om aus;&Gm(60)ausmfom&So
d nfq\
dk / xk&d mG om;rSm
qkv
d Qif (1948-49)ckEpS f rl*sm[pfaomif;use;f olwYdk tE&m,faMumifh &Gm(44)&Gm
zsufq;D cHc&hJ ayao;\/8 vk;H 0jyefvnfrxlaxmifEidk cf ahJ om aus;&Gmrsm;qkv
d Qif
(99)&Gm? tdraf jc (4101)&So
d nf/ jyefvnfxal xmifrjI yK&ef a0;pG? ae&mXmeESifh
wuG tdraf jcrQyif twdtusrod&&dS ao;aomaus;&Gmrsm;qkv
d Qif (105)&GmcefY
&Sad o;onf[k NrdKUe,frw
S w
f rf; awGU&ayonf/9
wkdif;jynfysufpD;cJh&onfh (1942)ckESpfxd armifawmwnf&SdcJhaom
bke;f BuD;ausmif;rsm;qkv
d Qif awmifyidk ;f (33)ausmif;? ajrmufyidk ;f (57)ausmif;
&Sad vonf/ (1984)ckEpS u
f aumuf,&l &Sad om oHCmausmif;uefrsm;qkv
d Qif
armifawmNrKd Uay:&yfuu
G f (6)ck (10)ausmif;? NrKd Ue,fwiG f (21)ausmif;? aygif;
(31)ausmif;om&So
d nf/ &[ef;omraP(84)yg;&Sad vonf/ (1988)ckEpS w
f iG f
bke;f BuD;ausmif; (5)ausmif;wk;d vmNyD;vQif (36)ausmif;jzpfvmonf/ ,ck
wyfrawmftpk;d &vufxufwiG f wk;d vmaomausmif;rsm;vnf;&Sad yao;onf/

zsuq
f ;D cHc&hJ aom ausmif;uefapwDyx
k ;dk rsm;
rQysufp;D oGm;cJ&h aom Ak'b
momaus;&Gmrsm;wGif ausmif;uefapwD
ykx;dk ? yk yf mG ;qif;wk? ajcawmf&mponfrsm; rnfrQysufp;D avtHeh nf;/ ,aeYxd
pm&if;twdtus rSww
f rf;jyKpkcsuf rawGU&ao;aomfvnf; awG;Munhrf Md urnf
omwnf;/
vufvrS ;f rDaom yk*Kd vfrsm;xHrS xkzd sufq;D rIumvxd wnf&cdS zhJ ;l aom
ausmif;uefrsm;pm&if;ukd ajymjy od&onfum; renf;vSacs/ apwDykxkd;?
ponfrsm;vnf; trsm;tjym;&Scd ahJ yownf;/ a'ocHe,fvx
l u
k oufqidk &f modYk
aumufcw
H ifjycJzh ;l aom pm&if;t& &yf&mG (140)ausm&f cdS o
hJ nfq\
dk / tdraf jcrsm;
vnf; azmfjyxm;onf[k od&onf/ xkpd m&if;uku
d m; oufaocH r&&Sv
d u
dk ef ikd f
,ck&&So
d avmuf pm&if;ukyd if wifjy&jcif;jzpfygownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

159

1942 ckEpS x
f d wnf&cdS zhJ ;l ppftwGi;f zsuq
f ;D cHc&hJ aom
armifawmurf;a,mif bke;f Bu;D ausmif;rsm;
awmifyidk ;f wpfavQmuf (33)ausmif;
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/

18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/
27/

armifawmNrdKUrausmif;
armifawmausmif;opf
cGqkHjyif&Gmausmif;
cGqkHjyifawm&ausmif;
rusnf;acsmif;ausmif;
&dzkH;jyifausmif;
arSmf0if&Gmausmif;
j*if;acsmif;ausmif;
(o&dukef;abmif)
yef;awmjyifausmif;
usD;uef;jzLausmif;
armifOD;&Gmausmif;
pyfcsukefausmif;
udkif;BuD;ausmif;
uefjyifausmif;
wkH;acsmif;ausmif;
tv,foHausmfausmif;
j*if;awmacsmif;

28/
29/
30/
31/
32/
33/

wyfxkd;jyif(a[mif;)ausmif;
wyfxkd;jyif(opf)ausmif;
Budefwef;acsmif;ausmif;
ajrmacsmif;ausmif;
a&Smufukdif;ausmif;
tif;'ifausmif;
twGif;jyifausmif;
o0ifacsmif;ausmif;
ukd;wefaumufausmif;
ausmufacsmif;
(csdefcgvdausmif;)
'kH;ykduf('l;ydwf)ausmif;
atmifAvausmif;
qifypfausmif;
aygufawmjyifausmif;
acsmif; kdif;ukefwef;ausmif;
tilarmfausmif;

ajrmufyidk ;f wpfavQmufausmif; (57)ausmif;


1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/

awmifNyKd (aumufuwef)ausmif;
&Jatmifacsmif;ausmif;
rD;wkdufausmif;
a';ykdif&Gm('kdif;ykdif&Gmausmif;)
eHomawmifausmif;
jym;em;&Gmausmif;
eysK;d acsmif;(ausmx
f ;DG &Gm)ausmif;
oabFmvSausmif;

9/ a*:wl&oJacsmif;
(atmuf&Gm)ausmif;
10/ a*:wl&oJacsmif;
(txuf&Gm)ausmif;
11/ ausmufacsmif;&GmBuD;
12/ ipHaAmf&Gmausmif;
13/ atmufjyL;rausmif;
14/ txufjyL;rausmif;
15/ w&Gdef;&GmBuD;ausmif;

&cdkifom;BuD;pmay

16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/

,Ofaus;rI-9

160

ijzLausmif;
avmif;wkH&Gmausmif;
ajymif;ypf&Gmausmif;
ig;pm;MuL;&Gmausmif;
[efZrausmif;
&Drsuf&Gmausmif;
qifacsmif;ausmif;
zm;0yfacsmif;
(armifESroJacsmif;)
0ydwfausmif;
ykPm;um;qdyaf usmif;
jym;om;&Gm(u,lacsmif;)
&Drsufawmifausmif;
ig;cl&awmif&Gmausmif;
ig;cl&NrdKUopfausmif;
yGifhjzLacsmif;ta[mif;ausmif;
yGifhjzLacsmif;(topf)
&mopfausmif;
ovlacsmif;ausmif;
&Dcyfacsmif;ausmif;
o&uftkyfausmif;
oZifawm(tkXfausmif;)

36/ apwDjyifausmif;
37/ NcHjyif&Gmausmif;
38/ pr ,fyif&if;ausmif;
39/ 'kd;wef;(ompnfukef;)ausmif;
40/ &D'g;ausmif;
41/ 0ufusdef;ausmif;
42/ ijzLacsmif;ausmif;
43/ wref;om;ausmif;
44/ vuf,macsmif;ausmif;
45/ carmif;qdyfausmif;
46/ a0vmawmifausmif;
47/ aMumifeazausmif;
48/ opfw;Hk em; (cGq)Hk ausmif;
49/ tifwlvmausmif;
50/ abmfwlvmausmif;
51/ oH kdatmifb&Gmausmif;
52/ 'kH; kd&Gm(tv,f&Gm)
53/ umvm&Gmausmif;
54/ 'kdif;ykdif&Gmausmif;
55/ &JatmifpH&azGausmif;
56/
atmifoajy(oau jyif)ausmif;

57/ qwf kd;usausmif;

,ckvuf&dS bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;


1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/

atmifoajyausmif;
a0vmawmifausmif;
r*F v m G e f Y a usmif ;
wref;om;ausmif;
rif;uarmif;ausmif;
rif;BuD;&Gmausmif;
&efatmifjyifausmif;

8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/

Budrfacsmif;ausmif;
ig;cl&awmifarmfausmif;
uya*gif;ausmif;
ig;ck&NrdKUopfausmif;
NcHjyifausmif;
&Drsufawmifausmif;
&Guf kdawmifausmif;

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/

awmifNydKvuf0Jausmif;
rD;wkdufausmif;
oabFmvSausmif;
w&Gdef;ausmif;
eHomawmifausmif;
atmifAvausmif;
ukdif;BuD;ausmif;
tv,foHausmfausmif;
tif;'ifausmif;
uefjyifompnfausmif;
uefom,mausmif;

161
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/
36/
37/

aAm"dukef;ausmif;
arm&0wDausmif;
NrdKUOD;(&yfuGuf3)ausmif;
NrdKUr(&yfuu
G f 1)ausmif;
A[dv
k (f &yfuu
G f 4)ausmif;
apwD&if;(&yfuu
G f 6)ausmif;
"r&udw(&yfuGuf6)ausmif;
wyfO;D (&yfuu
G f 6)ausmif;
opfawm(&yfuu
G f 6)ausmif;
awm&ausmif;(&yfuu
G f 6)ausmif;
pdw okc(&yfuu
G f 6)ausmif;
NrdKUopf(&yfuu
G f 4)ausmif;

t&Snw
f nfa&; aqmif&u
G af y;
armifawmNrKd Ue,fum; &ckid Af 'k b
momtiftm;t& bke;f BuD;ausmif;vnf;
enf;yg;cJ&h onf/ ppfNyD;aemufyidk ;f uxuf ,cktajctaeum; wk;d wufrI
&Sad eonf[q
k &dk rnfjzpfonf/ vkt
d yfcsufrmS uk;d uG,rf EI iS rfh Qwaom omoemh
jyKrI? &[ef;oHCmwnfaeEkid rf ?I NcKd ;NcrH EI iS fh pdw"f mwf&ifo
h efr?I pnf;vk;H nD w
G rf u
I dk
tajcjyK omoemoef&Y iS ;f wnfwjhH yefyY mG ;a&;vkyif ef;ukd aqmif&u
G o
f mG ;Mu&rnf
jzpfonf/
Ak'b
mom &[ef;oHCmawmfrsm; tqufrjywf oDwif;ok;H aeEkid &f ef
0wfpm;aea&; rQwrzkv
Yd o
dk nf/ Ak'b
mom&yfuu
G rf sm; wpfpnf;wpfv;Hk wnf;
&Szd Ydk NrKd Ue,ftwdik ;f twmt& orkid ;f 0ifapwDyx
k ;dk rsm; pkaygif;xde;f odr;f umuG,zf ?Ydk
tcgtm;avsmpf mG ylaZmfyrJG sm;? usi;f yay;zkv
Yd nf; vkt
d yfygonf/ bk&m;0w u
ajrrsm;? bke;f BuD;ausmif;0w u tvSLajrrsm;ukv
d nf; pepfwustok;H cszk?Yd
bk&m;a*gyutzGUJ rsm;? oHCem,ursm; yl;aygif;BudK;yrf; OD;aqmifay;MuzkYd
ta&;BuD;ygonf/

vufwv
JG suf aqmif&u
G Mf uavmh
bk&m;"mwfawmf apwDyx
k ;dk rsm;onf omoemhorkid ;f rSww
f idk jf zpfonf/
bk&m;apwDwnf&rdS o
S mvQif omoemawmfwnf&adS eonf[k oufaojyp&m
&Sad yonf/ xkt
Yd wl &[ef;oHCmwnf&rdS S ausmif;uefu;kd uG,rf I &Sv
d mEkid f
ayonf/ ausmif;uefwnf&rdS I omoemjyKvkyif ef; &yfwnfEikd o
f nf/ omoem
jyKvkyif ef;twGuf Ak'b
mom0if &yf&mG rsm;vkt
d yfayonf/ Ak'b
mom0if
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

162

&yf&mG rsm;&Srd o
S mvQif ausmif;uefxal xmifNyD; &[ef;oHCmyifzh w
d f ud;k uG,rf ?I
omoemjyKrI ponfjzihf Ak'o
moemawmfBuD;ukd oef&Y iS ;f wnfwjhH yefyY mG ;ap&ef
q&m'um vufwaJG qmif&u
G Ef idk Mf urnfjzpfygownf;/
ukd;um;csufrsm;
(1) OD;&mZfawmifb&k m;orkid ;f ? t&Sipf u Ed (1993)
(2) &ckid ,
f Ofaus;rIrsm; (trSw1f ?2?3?4)? t&Sipf u Ed
(3) armifawmurf;a,mifpmwrf;? toQipf u Ed (1977)
(4) armifawmurf;a,mif Ak'o
moem? toQipf u Ed rdw LyGm; 1988
(5) &ckid jf ynfe,f pD;yGm;a&;b@mwku
d ?f (OD;vSxeG ;f jzL) 1976
(6) armifawmNrdKUe,f jzpfpOforkid ;f ? (NrdKUe,fjynfoal umifp)D 1981
(7) armifawmNrdKUe,frw
S w
f rf;? (armifawmNrdKUe,f ygwD,el pf)1982
(8) &ckid jf ynfb&k m;orkid ;f usrf;(ayrl) 1286 ckEpS f a&;ul;rl
(9) &ckid jf ynfb&k m;"mwfpOforkid ;f (rdw Lul;) q&mcspf 1343 ck/
(10) OD;atmifMunf(v0u),aeYe,fpyfjy emtwGi;f a&;pmwrf; 1976
(11) armifawmNrdKUe,f taMumif;odaumif;p&mpmwrf;
(NrdKUe,fprD u
H ed ;f rSL;wpfO;D ) 1988 rwfv 22

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

163

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

164

,Ofaus;rI-9

165

tdrfwGifusvmaom edrdwfqkd;tm; ,Mwm(pkdifwd)acs&ef


toQiBfu;D

vlwt
Ydk rd f usvmwwfaom edrw
d q
f ;dk (8)rsK;d
*daZm 0ge& oay g rudu r"kOvkauFm Aaum 0rdaum
art| ya0oeH an,sm (ygVd)
(teuf) *daZm-vif;w? 0ge&-arsmuf? oay g-a>r? ruu
d -,ifrrJ idk ;f ?
r"k-ysm;? OvkauFm-cifyw
k ?f Aaum-AsKdi;f ? 0rad um-awmify?Ydk 0Hvidk u
S v
f nf;
[l\/ art|-&Spcf ak om ow 0gwko
Yd nf ya0oeH tdro
f Ydk 0ifvm em;vm
a&mufvmwwfjcif;ud?k an,sm-odtyf rSwt
f yfuek \
f /
Ak'b
mom &ckid v
f rl sK;d wkYd a&S;a&S;umvrS ,aeYwidk af tmif raumif;qk;d 0g;
wdwef rd w
d rf sm;tjzpf owfrw
S x
f m;cJah om ow 0gtrsK;d tpm;wku
Yd m; vif;w?
arsmuf? a>r? ,ifrrJ idk ;f ? ysm;? cifyw
k ?f AsKdi;f ? awmify(Ydk ok)Yd 0Hvidk u
S ?f tm;jzihf
&Sprf sKd;&Sad vonf/ ,if;&Sprf sKd;wkYd vlaetdrw
f iG ;f od0Yk ifvmcJah omf raumif;aom
tjypfq;dk usKd; trsm;tjym;jzpfwwfNyD; aumif;usKd;tenf;i,fomjzpfwwf\/
xkd&Spfckaomow 0gtrsKd;tpm;wkdYwGif wpfckckaomow 0gonf tdrf\
ta&SUt&yfr0S ifvmcJah omf Op myp nf;jyKef;wD;ysupf ;D jcif;jzpft?hH tdr\
f taemuf
awmifaxmifh t&yfrS0ifvmem;aerlum; jiif;ckHckduf&efjzpfyGm;&tHh? tdrf\
awmift&yfr0S ifvmem;aerlum; tdrw
f iG ;f ouf&rdS sm; aoaMuysupf ;D jcif;jzpft?hH
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

166

taemufawmifaxmiht
f &yfr0S ifvmem;aerlum; olc;dk rsm;ck;d ,l zsufq;D jcif;
cH&tH?h tdr\
f taemuft&yfr0S ifvmem;aerlum; o;D unm&wemvmbf&tH?h
tdr\
f taemufajrmufaxmift
h &yfrS 0ifvmem;aerlum; vmbfBuD;&tH?h tdr\
f
ta&SUajrmufaxmifrh S 0ifvmem;aerlum; rif;ylaZmfjcif;ukcd &H tH/h

rsuEf mS rl&mt&yftvku
d f tusK;d tjypf
vif;wpaomow 0gwko
Yd nf tdrf ta&SUzufoYdk rsufEmS rl em;aomf
tdr&f iS yf sufp;D tH?h ta&SUawmifaxmifo
h Ykd rsufEmS rl em;aomf &efoal b;oift
h ?hH
awmift&yfoYkd rsuEf mS rl em;aomf &efoal b;oift
h ?hH awmift&yfoYkd rsuEf mS rl
em;aomfvnf; tdrf&SifaotHh? taemufawmifaxmifht&yfodkY rsufESmrl
em;aomfvnf; tdrf&SifaotHh? taemuft&yfodkY rsufESmrl em;aomf rGefjrwf
aom Op m&wem&tH?h uRerf rd &tH?h taemufajrmufaxmifh t&yfoYkd rsuEf mS rl
em;aomf Op m&tH?h ajrmuft&yfoYkd rsuEf mS rl em;aomf vmbf&tH?h ta&SUajrmuf
axmifht&yfodkY rsufESmrl em;aomf rif;ylaZmfcsD;ajr mufrIukdcH&tHh/

jrnfaomtoHuv
dk u
dk
f tusK;d tjypf
vif;wpaomow 0gwkdYonf tdrfxufem; wpfcGef;wnf;jrnfrl
usupf m;vkd jrnfjcif;wnf;/ tdr&f iS pf w
d Ef v
S ;Hk rom,m? ylqmaomu? pk;d &dr&f tH?h
ESpcf eG ;f jrnfrv
l mbf&tH?h ok;H cGe;f av;cGe;f jrnfrl tazmfujdk rif jrnfjcif;wnf;?
tdrf&SifpdwfESvkH;rom,m ylqmaomua&muf&tHh? ig;cGef;jrnfrl tdrf&Sif
csrf;om&tH?h ajcmufceG ;f jrnfrl uRefrrd a,musfm;&tH?h ckepfceG ;f jrnfrl pdwEf v
S ;Hk
pd;k &dr&f tH?h &Spcf eG ;f jrnfrl tusKd;tjypfr&Sd wpfpw
Hk pf&mrQr&Sad cs/
wpfenf;wpfceG ;f wnf;jrnfrl pD;yGm;Op mysufp;D qif;&JBuD;pGma&muf&tH?h
ESpcf eG ;f jrnfrl olc;dk "m;r& &efEiS afh wGU&tH?h ok;H cGe;f jrnfrl BuHpnfwidk ;f NyD;pD;
atmifjrift?hH av;cGe;f jrnfrl tusK;d tjypfr& owif;rQomMum;&tH?h ig;cGe;f jrnfrl
uk,
d pf w
d Ef v
S ;Hk csrf;omtH?h ajcmufceG ;f jrnfrl tdraf eolrsm;aoaMuysufp;D tH?h
ckepfceG ;f jrnfrl a&TaiGOp m&wemuREJ mG ;wku
Yd dk olwpfyg;ykv
Yd mtH?h &Spcf eG ;f jrnfru
l m;
tusKd ; tjypf r &S d / tu,f &S p f c G e f ; jzpf a p &S p f c G e f ; xuf y k d v G e f jzpf a p
jrnfvwfru
l m; xkjd rnfaomcGe;f a&ukd wnf(5)ESiphf m;(1)ck<uif;vQif tdrw
f iG f
&Sad eaom oufrahJ &T aiGpaom pD;yGm;Op m&wemtwGuf tusK;d tjypfa&muft?hH
okn<uif;rlum; rdrw
d t
Ydk wGurf [kwyf J olwpfyg;twGuo
f mjzpfonf/

vif;wponfem;&m tcsed t
f vku
d f usK;d jypf
vif;wpaom ow 0grsm; naecsr;f tcgvma&mufem;aerl csr;f om&tH?h
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

167

oli,ftyd cf sdev
f ma&muf em;aerl ESv;Hk rom,m aMumif;MuBuD;pGmjzpft?hH
oefacgifvma&mufem;aerl olwxl;ESi&fh efjzpfMu&tH?h eHeufapmapmvma&muf
em;aerl a&TaiGOp m&wem&tH?h odrYk [kwf zsm;emaoaysmuft?hH aexGuf
wjyLvma&mufem;aerl a&TaiGOp m&wem&tH?h okrYd [kwf zsm;emaoaysmuft?hH
aexGuw
f jyLvm a&mufem;aerl a&TaiG&tH?h aeY(2)A[k&d w
f iG f vma&mufem;aerl
uRefrdr uRefa,musfm;&tHh? aerGef;vGJ (3)A[kd&fwGif vma&mufem;aerl
vmbfBuD;&tH?h csrf;omtH/h

vif;wponf OD;acgif;jyK&m tvku


d u
f sK;d jypf
vif;wponfvma&mufem;aecku
d f ta&SUt&yfoYkd OD;acgif;jyKrl rif;ylaZmf
cH&tH?h jrwfaom Op m&wem&tH?h ta&SUawmift&yfoYdk OD;acgif;jyKrl cku
d &f ef
jzpfMu&tH?h awmift&yfoYkd OD;acgif;jyKrl zsm;emaoaysmuft?hH taemufawmif
t&yfoYdk OD;acgif;jyKrl Op m&tH?h &efa0;tH?h taemuft&yfoYkd OD;acgif;jyKrl a&T
aiG&tH?h cifyeG ;f &tH?h taemufajrmufaxmift
h &yfoYkd OD;acgif;jyKrl cku
d &f efjzpf&tH?h
ajrmuft&yfoYkd OD;acgif;jyKrl ou
D nm&tHh rif;ylaZmfc&H tH?h ta&SUajrmufaxmifh
t&yfoYdk OD;acgif;jyKrl jrwfaomOp m&wemuk&d tH/h

vif;wpaom iSuw
f v
Ydk m&mt&yftvku
d f tusK;d tjypf
vif;wpaomiSu,
f w
k w
f o
Ydk nf ajrmuft&yfrjS zpfap ta&SUt&yfrjS zpfap
wpfpw
Hk pfcak omtpmukcd sD tdrw
f iG ;f od0Yk ifvmrl qif;&Jom;aomfvnf; <u,f0
csrf;omaom ola|;jzpft?hH rif;om;jzpfrl rif;{uefjzpf&tH?h vif;wiSuo
f nf
vusfmiSuw
f nf;? xkaYd Mumihv
f usfmzufrS edrw
d jf yrlaumif;\/ vuf0zJ ufrS
jyvQifraumif;? c&D;oGm;aomtcg vif;waemufuaeaomf aumif;\/
a&SUu&ifqidk af eaomf raumif;? tdro
f v
Ydk sijf refpmG jyefav/ rjyefvQif ab;'Pf
oifhvdrnf/ if;wkdYonf taemuft&yfuvm ta&SUt&yfodkY ysHoGm;aomf
aumif;\/ ta&SUt&yfuysv
H m taemufbuft&yfoyYdk sv
H mrl raumif;ysupf ;D
tH?h c&D;oGm;aomtcg vif;wpaomiSurf sm; opfyifxufuem;rl raumif;?
rdro
d nf if;iSuef m;aom opfyifatmufoaYdk &mufaeygu vsifjrefpmG xoGm;
z,fay;yg/ aumif;uifu0JysHaomf vefaY jcmufarmif;rJypfyg/ if;ysHomG ;vQif
aumif;\/ rysyH gu rdro
d mvQijf refpmG z,fomG ;ajy;ygav tE&m,f&\
dS / vif;w
paomiSuq
f ;dk wko
Yd nf ajrmuft&yfuvm tdraf &SUwGief m;rl vmbfpw
k 0f ift?hH
if;onfajrmufoyYdk sHomG ;avaomfaumif;\/ pnf;pdrcf srf;om&tH?h awmifoYdk
ysH o G m ;aomf r aumif ; ? ta&S U ok d Y a omf v nf ; aumif ; ? taemuf o d k Y a omf
vnf;aumif;? ysHomG ;aomfraumif;? ta&SUokv
Yd maomfraumif;? taemufu
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

168

vmaomfvnf; raumif;? taemufuvm aomfvnf;aumif;? ajrmufuvm


aomf v nf ; aumif ; ? td r f a &S U wG i f e m;vS m tH h a umif ; \ pk w f v mbf & rnf
{uefwnf;/

a>rtdro
f 0Ykd ifwufrI tusK;d tjypf
a>ronf tdrfpOfvnf wufvmonfjzpfap okdYr[kwf tdrf&Sif\
OaoQmifwiG v
f nf;aumif;? Oxkyw
f iG v
f nf;aumif; O&pfaygif;wGiv
f nf;aumif;
vSnhfywf aerl xkdtdrf&Sifonf rMumrDola|;ol<u,fBuD;jzpf&tHh/ a>ronf
tdro
f w
Ydk uf tdrw
f iG ;f yke;f atmif;aerl tdr&f iS af b;oift
h ?hH ief;awmfusm;a>r
tdrw
f iG ;f yke;f atmifaerl tdr&f iS zf sm;emtH?h vif;a>rtdrw
f iG ;f yke;f atmif;aerl
Op myp nf;jyKef;wD;ysupf ;D tH?h pyg;Bu;D a>r tdraf y:rwufao;bJ tdraf tmufwiG f
aeumrQESihf tdrf&Sifqif;&J'kuBuD;pGma&muf&tHh? tdrfay:okdYwufvQifum;
ajymbG,f&mr&SdNyD/
a>rwufru
I dk tcsdeyf idk ;f ESiu
fh sKd;jypfq&dk aomf aexGuw
f pfjyLrSm wufvm
aom a>rum; ol<u,fwnf;/ aumif;\/ r kdufrowfESihf? a>rukdaoatmif
owfvu
dk rf l tdr&f iS Of p myp nf;jyKef;wD;ysupf ;D tH?h oefacgifwufaom a>rum;
aqGrsK;d wnf;? oefvw
JG ufaoma>rum; ola|;wnf;? aumif;\ vmbfBuD;&tH?h
rk;d aomufwufaoma>rum; raumif;jyKef;wDysufp;D tH?h rD;BuD;avmift/hH

ysm;pGjJ cif;wdwef rd w
d f
ysm;eus,fonf ta&SUt&yfrS0ifpGJrl olckd;ckd;cH&tHh? Op mysufpD;tHh?
ta&SUawmifaxmihu
f 0ifprJG l olwpfyg;trsufvt
dk ?hH rD;aomfvnf;avmift?hH
awmifzufrpS v
JG Qif aoaysmuft?hH tjiif;tckaH omfvnf;jzpft?hH taemufawmif
axmifrh mS pGv
J Qif taqGtrsK;d aMumihf taESmiftzGUJ cH&tH?h ck;d ol0ift?hH taemufzuf
rSmpGv
J Qif o;D unm&tH?h taemufajrmufaxmihrf pS v
JG Qif BuD;pGmaom vmbf&tH?h
ajrmufzufrmS pGv
J Qifvnf; vmbf&tH?h ta&SUajrmufaxmifrh mS pGv
J Qif rif;ylaZmf
cH&tH?h o;D unm&tH?h a&TaiG&wem&tH/h
tdrfta&SUacgifpGJrl ESvkH;romr,maMumif;Mu&tHh? taemufacgif
pGrJ u
l m; Op maysmuft?hH ta&SUacgifa,mufpGrJ l ESv;Hk romr,mjzpft?hH taemuf
acgifa,mufpGrJ l Op maysmuft?hH ta&SUzufxw
k w
f iG pf rJG l jrwfaomOp m&tH?h
taemufzufxw
k w
f iG pf rJG u
l m; taqGtrsK;d Op may;vmtH?h ajrmufzufxw
k w
f iG f
pGrJ u
l m; Op m&tH?h awmifzufxw
k w
f iG pf rJG u
l m; raumif;? tpmay;vku
d f
csrf;omtH?h ajrmufzufatmufa,mufprJG u
l m; <u,f0tH?h awmifzufa,muf
atmuf pGrJ v
l mbf&tH?h ta&SUacgifwidk w
f iG pf rJG l ESv;Hk Nidr;f csrf;tH?h vmbf&tH?h
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

169

awmif acgifwidk pf rJG l zsm;emth?Hh ajrmufacgifwidk pf rJG l qJ&v


J mS tH?h pGypf cJG &H tH?h
ta&SUx&HwiG pf rJG l vmbf&th?Hh awmifx&HwiG pf rJG l Op m&tH?h ajrmufx&HwiG pf rJG l
tdr&f iS v
f mbf&tH?h ta&SUtonfwidk w
f iG pf rJG l Op maysmuft?hH ta&SUMuXef;wGif
pGJrl r,m;&tHh? ta&SUawmifaxmihfMuXef;wGifpGJrl vmbf&tHh? taemuf
MuXmef;wGipf rJG l a&TaiGuRJEmG ;uRefrsm;&tH?h taemufajrmufaxmihMf uXef;wGipf rJG l
Op m&tH?h ajrmufMuXef;wGipf rJG l tajcav;ckOp m&tH/h
tdrfatmufMurf;jyifwGifpGJrl olwpfyg;ESdyfpufcH&tHh? ysufpD;qkH; IH;tHh?
tdrt
f jyifwiG pf rJG l uRe&f tH?h r&aomf &Sad omuReaf jy;tH?h tdrw
f iG pf rJG l jrwfaom
Op m&tH?h tdraf tmufajrBuD;wGipf rJG l tajcav;ck vmbfBuD;&tH?h pzkw
d iG pf rJG l
uRe&f tH?h a&tdraf cgifwiG pf rJG l aMumif;Mu&tH?h xrif;tk;d [if;tk;d wGipf rJG l uRe&f tH?h
avSum;atmufwiG pf rJG l ajy;avaom uReaf &muft?hH aysmufavaom Op m&tH?h
avSum;xufwGifpGJrl tzsm;temrsm;tHh? tzsm;temrsm;tHh? avSum;
vufuok;H wGipf rJG l &efatmift?hH wHcg;&Guw
f iG pf rJG l ajy;avaom uReaf &muft?hH
ylwm(aow m)wGifpGJrl raumif;zsm;emtHh? tdyf&moifjzL;oayghatmufpGJrl
trItrsm; Ny;D pD;tHh rif;ylaZmfc&H tH?h jrwfaom Op m&wem&tH?h uk,
d 0f wfaom
t0wfwiG pf rJG l olwpfumxufjrwft?hH jrwfaomOp m&wem olwpfyg;ay;vSmtH?h
xyDem;wGipf rJG l ajy;avaomuRefa&muft?hH tdref m;wGipf rJG l om;o;D vmbf&tH?h
avSwiG pf rJG l zsm;emtH?h vSH ;dk 'g; ;dk wGipf rJG l &efatmift?hH ,yfwcH eG f pGrJ l trIjzpft/Hh

tusO;f rSwb
f ,
G f vuFm&wk
ZrLvusfm? jr0ga&mif&eT ;f ? ajrmifrQxGe;f onf? aomif;uRef;0,fwiG ?f
ynmvQiaf usmu
f w
d ?d usr;f odajrmfjrif? wwfjrifOmPfowdEiS ?hf wpdr<uif;use?f
tdrw
f iG yf sm;pG?J aumif;NrrJ aumif;[efum;? jyKy grSeo
f El ydS pf uf? awmifuraumif;?
a&SUawmifapmif;0,f? xyfavmif;rD;vQifysufvrd ?hf aemufawmifbufc;dk ol,?l
aemuf&yfrl o;D unm&? yg,ay rl? aotH[
h o
l nf? rSw,
f rl cRwfMuwnf;?
Ow &majrmuf&yfay? vmbfoyfyum? rsm;pGm&wkYd avth?Hh {oaE a&SUajrmufpeG ;f ?
rD;vQifylaZmf? xifay:wHckd;xefvdrfh? acgifonfrSefpGm? Op maysmuf?
tdrMf urf;atmuf wGi?f pGo
J nfjrifaomf? tdr&f iS zf sm;ema&muft?hH tdrw
f pfavQmuf
aMumif;em;wGi?f &efrsKd;aumif;onf? vlaY bmifausmf aZmxifvrd ?hf jzLrsm;zsif
uk,
d 0f ,f0wf? jrwfaomOp m? &rnfreS rf cRwfwnf;? jymvG,rf w
G w
f cH g;cGi?f
uRefr&Sm;? apyg;&rnfyifwnf;? avSum;wGif atmufa0cG?J rSL;BuD;rwf&m
jzpfrnfrvGJwnf;? okdYjzpfNrJusrf;*ef Tef? oufxm;jzLrSefonfh ysm;pGJMuefukd
rSwfzkdYwnf;/ /
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

170

vlwt
Ydk rd f usa&mufwwfaom edrw
d q
f ;dk (8)rsKd;wkt
Yd jyif Muefusrf;
edrw
d q
f ;dk trsKd;tpm;wku
Yd dk odjYk yqkx
d m;\/ vif;w? usD;jzL? a>r? Muuf?
awmufw?hJ cifyw
k ?f ck?d jcNcHKawmify?Ydk ysm;? rk;d BudK;aygufqed ?f ode;f ? pGe?f
,ifrrJ idk ;f [l (13)rsKd;awGU&\/ if;wdwef rdww
f Ydk tdrw
f iG u
f sa&mufvmaomf
aumif;usKd;jzpfxGef;onfvnf;&Sd\/ aumif;usKd;jzpfxGef;ay:aygufrItwGuf
pdwcf srf;om uk,
d cf srf;omaomfvnf; raumif;aomtjypfq;dk rsm; ay:ayguf
jzpfvmcJv
h Qif uk,
d pf w
d q
f if;&JrI 'kua 0'emukd cHpm;&wwf\/ xk'd u
k a 0'emrS
vGwfuif;ap&eftvkdYiSg azmfjyygedrdwfqkd;rsm; 0ifa&mufvmygu azmfjyyg
usrf;pmrsm;t&ukd Munfh IrSwfom;NyD; aumif;raumif;ukdodwwf&rnf?
raumif;aomwdwef rd w
d q
f ;dk 0ifa&mufvmaomf csucf si;f aqmif&u
G jf yKvky&f rnfh
,Mwmpkdifwdcwfrsm;ukd azmfjycJhonfhtwkdif; aqmif&GufjyKvkyfygav/
ryg0ifao;aom ,Mwmpkdifwdcwfukd atmufpmom;wGif Munhf INyD;jyKvkyf
aqmif&GufEkdifMuygapukef/

ysm;paomow0grsm;0ifvQif ,Mwmqifpidk w
f cd wfenf;
ysm;0ifvmrI? a&omyufajcmuf? awmifarsmufopfo;D ? qifBuD;jrufyif?
orifacsqyf? pkid 0f ifvwfr?l pdr;f zwfopf&u
G ?f jrufvnf;ay;vpf? usm;opfEiS fh
a>r? 0efyavGaMumifyg;? vif;wem;rl? om;pdr;f ay;vQuf? awmMuufO;D NcdK;?
iSurf sK;d yseH m;? pyg;BuMJ u? zGwv
f yd pf onf? rSw&f nfOp m? &wema&TaiG? ylaZmfav
awmh? rSwaf vwpfjcm;? vif;wem;&m? awmifuo
dk mvQif? wpfcgwpfzef?
em;apjyefaomf? odef;pGefNcdK;rsm;? 0ifvmem;rl? aus;om;ukdvQif? 0if em;ap?
ab;vGwaf vonf? rsm;axGtjypf? pifjzLwnf;/ /
rSDjirf;jyKusrf;rsm;
(1) Muefusrf;
(ayrSul;aomvufa&;rl)
(2) rum&Evuf kd;usrf; (2) ( / )
(3) e&0DxdaA'ifusrf;
( ykHESdyfrl )

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

171

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

172

,Ofaus;rI-9

173

&ckdif"avhuAsmrsm;
&ckdifjynfe,faeY
jynfaxmifpkzGm;? &ckdifom; kdU
eif;jym;zdESdyf? qkdYydwfygap
uRefb0rS t&wGe;f vSef
'krYd cHb?J tm;rmefwpku
d f
kef;uefvkduf\/
&ckid jf ynfe,f? &rnfarQmfu;kd
trsKd;bmom? omoema&;
toufaoG;acs;? ay;qyfcMhJ u
riJrh eS pf mG ? vGwaf jrmufvm\/
trsKd;oDv ESp|f meukd
apmifx
h ykid yf idk ?f BudK;pm;Ekid rf S
&ckid w
f q
H yd f *kP[
f w
d v
f pS jf zm
0Vmwdrpf eG ;f rk;d ,HpiG phf iG hf
wHceG v
f iT rhf nf/ ompGav/ /
toQifBuD;
5-12-02

rQ0Dom"k
uavhrad oQwpfa,muf
urf;em;a,Smuf? [if;cl;a&muf
uavGaoQwpfa,muf
awmifem;a,Smuf yef;cl;a&muf
[if;ESiyfh ef;ESifh z uwfar/
rax&fausmif;rSm? vSLuwfar/
yef;ud&k cD srf;? [if;ukq
d rG ;f
vSL'gef;rQ0D? oufoND rD &cdkifom;BuD;pmay
atmuft0Dp?d xuf[t
d mum
om"kac:? ylaZmfuwfaw

oem;c

wpfawmu
awmifcGifwe
yGifhvef;uwfa
wpfyGifhESpfyGifh?
tyGit
hf rk?H rG;D y
rT;D wko
H if;ysHU?
awmESaYH wmifp
yif0,fvef;v
yeforl ,Sm;? i
oem;cspfcif?
tdrfoQifrdef;r

rkd;v

awmifuvDvm
ajrmufvjD yefau
t&SUd qifacgif;?
qifacgif;vDv
taemufp;l pl;?
jrL;jypkev
f ?D ajr
tvDrjywf? u
ajrmufaxmif&h
uw &mx? rk;d

,Ofaus;rI-9

Aa'gewf
Aa'gAa'g? tkAd a'g
Aa'gBudK;cg? aMumfvwfaw
jrpfyifv,f? pkev
f o
D ef;
,ufacguf,ufwef;? ay:vwfaw
vkikd ;f vk;H aoQ? w&G&G
rk;d 0DysHysH? wjrjrav/
Aa'gtoQif? apmifeh wf&iS f
oDwmjyifrmS ? pd;k rk;d qifa&
toQifaus;Zl;? jrpfjzL;jzL
,ufvidI ;f jzLau? u,fz;l a&
Aa'gvnf;BudK;? uReftm;uk;d
Aa'gac:cD? u,frvDav/
OD;pu Ed
20-5-99

0doravmbtcspf
b0avmu? obm0um;
tm;vk;H <u,fcsif? wifw
h ,fcsifa&
rdbv,f,m? oljY ynf&mG ESifh
csrf;omtD;csrf;? eDcsifa&/
okjYd yifrsm;pGm? pdwx
f rJ mS um;
igomwifw
h ,f? ighaqGighrsKd;
&H&GDwkd;zkdY
rsm;pGm pfxkwf? *kwfoGD;pkyfvkdY
trsm;BuD;jyKwf? ol kdU[kwfvkdY
npf,w
k yf idk ;f jzwf? rMunfw
h wfau?
0ifuyfeDeD? vk
D&zkm;BuD
dY ;pmay
&cdykifcfo
&if;ES;DS ygvD usihcf &D zk/Yd
aygif;azmfMunfckdif

174

,Ofaus;rI-9

175

rif;&mZmBuD;ESihf omoema&;&m
toQiBfu;D

omoemoef&Y iS ;f ? wnfwjhH yefyY mG ;a&; omoemhO;D aqmif yk*Kd vfrsm;


ta&;BuD;avonf/ oDv? odum oef&Y iS ;f pifMu,faom yk*Kd vfrsm;vkt
d yfay
onf/ usrf;*efESHYpyfwwfoduRrf;usifaom yk*dKvfrsKd;jzpfMu&ayvdrfhrnf/
xkaYd Mumihf ajrmufO;D cwfwiG f xif&mS ;cJah om bk&ifrif;&mZmBuD; (umv=955974)onf omoemawmf oef&Y iS ;f a&;twGuf ar;jref;jcif;rsm;? avQmufxm;jcif;
rsm;pGmwku
Yd dk jyKcJah vonf/
trwfBuD;? uk,
d &f BH uD;jd zpfaom twGi;f rSL;r[maZ,soed (f a&mifjzLNrKd Upm;
trwf B uD ; usD ; k d ? ynm0H o bG J U cH ) uk d v nf ; ar;jref ; cJ h o nf / if ; rS m
r[mynmausm\
f om;jzpfNy;D crnf;awmfuo
hJ Ydk usr;f *efvnf; ESpYH yf? wwfoo
d l
jzpfonf/ omoemawmfta&; pkpH rf;ppfaq;jcif;? qk;H jzwfjcif;rsm;ukd jyKvkyf
cJah Mumif;jzihf rif;&mZmBuD;pmwrf; avhvmawGU&ayonf/
bk&ifrif;&mZmBuD;onf yd#uwfwwfuRr;f usiaf om yk*Kd vfrsm;ukv
d nf;
yifzh w
d f avQmufxm;jcif;rsm;ukd emcHaMumif;awGU&ayonf/ trwfBuD; usD; dk
avQmufx;Hk tu&mpmjyKpkMuaom olrsm;onf tusKd;yZmok&Yd o
dS nf[al om
ar;jref;jcif;ukd ajzqkdxm;onfum; &Sifawmfbk&m;onf (45)0gywfvkH;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

176

w&m;pnfBuD;ukdwD;awmfrlcJhonfrSm tu&mpmESihfr[kwfacs/ oAnKw


OmPfawmfjziho
f m qk;H rawmfrcl jhJ cif;jzpfonf/ bk&m;y&deAd mefjyKNyD;rS &[ef;wkYd
usrf;*efjyKvkyfrIrsm;vmavonfqkd\/
Oyrm-oD[kdVfbk&if 0*grPdrif;vufxuf oD[Vbmomjzihf
bk&m;pum;awmf&if;ukd pDppf (o*Fg,emwifco
hJ nf)/ xkpd mukd &SiAf 'k a Cmou
ul;,lco
hJ nf/
oxkHokdYa&mufvQif &Sd&if;o'g? tbd"gef? wEdusrf;a[mif;rsm;ukd
wwfow
l u
Ydk xku
d srf;rsm;ukrd NDS idr;f vQuf usrf;yGm;jyKvkycf MhJ uavonf/ xkrd S
taemf&xm wpfzefoxku
H dk odr;f yku
d af v aygufu(H yk*)H om;wkYd usrf;pmvkyf
jyefavonf/ xku
d wpfzef tif;0jynfom;wkYd xyfrH jyKvkyv
f Quf Zif;r,fom;
wku
Yd qufumvkycf MhJ uojzihf usrf;pmwkrYd sm;jym;vmcJo
h nf/
xkpd mvkyf yk*Kd vfwo
Ydk nf Ak'p ufqyk af om bk&m;&efol usr;f pmrsm;vnf;
tvm;wl &efocl snf;tusKd;r&S/d tjypfomxku
d af omaMumihf ]]bk&m;jrwfpmG \
pufawmf&if;ukdom a&G;ppfoefY&Sif;vQuf tu&mwifxm;Edkifu tusKd;
jrifjh rwfygrnf}}[k avQmufx;Hk jyKcJjh cif;jzpfonf/ xkaYd Mumihf rif;&mZmBuD;onf
omoemoefY&Sif;a&;twGuf p`E0dvmor[max&fukd oD[kdVfuRef;okdY
vTwf usrf;pmwku
Yd dk ul;,lapcJo
h nf/ xkpd mESiw
fh u
dk q
f idk f rSerf rSepf pfaq;vsuf
trSm;awGU&Sdu zsufqD;cJhavonf/ tvZD&Sifa,mifwkdYukd usD; kdtrwfBuD;u
ukd,f&Hoif;rSmjznhfavonf/ yJcl;NrdKUu,lcJhaom bk&m;pum;awmfrSm
ygVdwpfv;Hk ukd wpfaxmifymG ;aom pmomjzpf vufcw
k yf iG Ehf iS u
hf wk;d twlxm;u
ysufpD;&monf/ xkdYaMumihf trwfBuD;u odrf;qnf; "romrdq&mawmfESihf
bwfemMunhf oefY&Sif;cJh&onf/
&ckdifwGif pEol&d,rif;om;awmf ol&d,m"dywdrif;wkdYxm;cJhaom
bk&m;a[musr;f yPmrokw&f if;wk&Yd cdS o
hJ nf/ xkrd u
l dk rrSm;&atmif 'o&mZmrif;?
iESvkH;rif;? rif;xD;vufxuf oD[kdVfrSul;,lcJhaomusrf;ESihf wkdufqkdif dEIdif;
avh&Sdonf/ rnDuGJvGJu oH*g,emwift0ifusrf;r[kwfqkdum owday;
aemifusrf;rjyKvky&f ef wm;jrpfcsuf&cdS o
hJ nf/
rif;&mZmBuD;rwkid rf D yO mNrdKUwGirf if;vkyaf om rif;ukvm;vufxuf
tvZ&D iS af ,mifwu
Ydk dk tukeo
f rd ;f r[mrkeb
d &k m;rSm vSLawmfrcl o
hJ nf/ vrkid ;f
tpkrYd mS jznhaf wmfral vonf/ xkaYd emuf t&n0goDoC
H mawmfjrwfudk &Smvsuf
upye'Djrpfnm? Ow &oBuFefNrdKUa[mif;? awmifawmukdrSD wdpD0&duf
aqmufwnfaeaom rkeo
d "k r q&mawmfEiS fh oHCm(25)yg;ukd yifzh w
d cf o
hJ nf/
,ckrif;&mZmBuD;vufxufwiG v
f nf; (oMuZf-958 ckEpS )f t&n0goD
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

177

aqmufwnfaeaom "romrdax&fjrwfudk yifzh w


d v
f suf b0&Sirf if;w&m;
ar;avQmufjcif;rsm;&Sad vonf/ avQmufxm;csuEf pS cf u
k dk rif;&mZmBuD;pmwrf;rS
wifjyvkdygonf/
ar; q&mawmf edAmefcsr;f omokaYd &mufaom yk*Kd vfonf 'ge? oDv xkEd pS yf g;
aMumihaf &mufavonf/ ynmOmPfBuD;ojzihf edAmefuadk &mufonf/
vif;atmifred aYf wmfryl g q&mawmfb&k m;/
ajz omoemh'g,umcHawmfrx
l u
dk af om w&m;rif;jrwf/ op mav;yg;ukd
&Smaomolawmfaumif; tavmif;wumwko
Yd nf yg&rD(10)yg;jynhcf hJ
aMumif; uxm0w Kusr;f wkYd qkad vonf/ a*gwrbk&m; tavmif;awmf
okar"g&aohtjzpf bk&m;ynmukd awmifw
h aMumif; usrf;vmonf/
'ge? oDvponfwrYdk mS vlwt
Ydk avhom/ edAmef? r*fzv
kd Ef iS t
fh &m
r[kwfav/ pw ma&marbdua0 Am[kwm A[kvduxm edAge
opu
d &d ,
d m, oH0w E/d xko
d Ydk bk&m;pum;awmftvm/
bdua 0? cspfom;&[ef;wkYd pw ma&m av;yg;ukeaf omw&m;wku
Yd ?dk
Am[kwm? tBudrrf sm;pGm o
I if\
h / A[kvu
d wm? rsm;pGmyGm;ap edAme edAmef
csrf;omuk?d opu
d &d ,
d m,? rsufarSmufjyK&jcif;onf? od0w E?d jzpfuek \
f /
uwar=tb,fw&m;wkeYd nf;/ yk&o
d oH0gaom? olawmfaumif;ynm&Sw
d x
Ydk H
qnf;uyfjcif;wkdYonfvnf;aumif;? o'ro0eH? xkdolawmfaumif;wkdY?
qk;H raomw&m;ukd ESv;Hk NrJjcif;onfvnf;aumif;? a,medaom reoDuma&m?
[kwfrSefaomw&m;ukd &SmazGMunhf IavhvmNrJjrefjcif;onfvnf;aumif;?
"rmEk"rmy#dyw d,m-avmukw &mw&m; (9)yg;ESihf avsmfaomtrIwkdYukd
usihBf uHjcif;wko
Yd nfvnf;aumif;? ar"rm? taMumif; av;yg;onf
edAge ? edAmefcsrf;omokdY? oH0w Ed? a&mufukef\/
,if;okt
Yd vm ynmomrlvt&if; ynm&Srd v
S nf; olawmfaumif;ukd
odEidk &f monf/ wumawmfrif;jrwf? (xko
d Ydk rdeaYf wmfrv
l Qif rif;w&m;vnf;
BudKufawmfral vonf/)
ar; q&mawmftvGeo
f rd af rGUEl;nHah umifjrwfaom jrwfpmG bk&m; tqk;H tr
awmf bk&m;omoemawmf xif&mS ;&Sv
d Quf yg&rDjznhf tcHr&ifv
h Qif
edAmefudk ,ckb0 r&Edik &f m/ pmaytxGuEf iS q
fh o
dk nfrmS xkpd mayrsm;
qkad omq&mwko
Yd nf bk&m;ocifw&m;awmfudk zsuf&ma&mufonf/
txifruyf&ydS gonf/ rdeaYf wmfryl g q&mawmfajzr; wumawmfrif;jrwf? edAmefvrf;ukd a&mufNy;D aombk&m; &[Empaom
olawmfjrwfwkdYonf a'Grlv? ESpfyg;ckdifcefYaom t0dZmzkH;vTrf;jcif;&Sd
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

178

wyfaom wPSmNro
J jzihf oHo&m&Sno
f nfudk jrifawmfral v&m t0dZm
ESifh wP mqk;H &maom w&m;&Sm Mumaomtjzpfudk xkwaf zmfjyawmfrl
onf/ taMumif;om xif&mS ;/ bk&m;tqk;H trawmf edAmefuadk &muf
aom w&m;&Sv
d QuEf o
k nf/ &ifo
h nfqadk om olwo
Ydk nf bk&m;omoem
awmf zsu&f ma&mufonf/ omoemawmf tnpftaMu;vnf; rSeaf v
onf/ bk&m;jrwfpmG a[mawmfr&l if;pum;awmfa,m[daum pdbu
d a 0? arpw ma&mowdyXmae {0Hbma0,s
ow 0 med? w 'GdE HzvmeH? tnw&H yg#duc 'da|0"ar tnmowd0g
Oyg'daoao tHem*grdwm/
xko
d aYdk omw&m;ukd a[mawmfro
l nf/ edAmef? r*f? zkv
d t
f vk&d adS om
ynm&Sw
d o
Ydk nf Oyg'gefusvsuf w&m;awmfujdk rif&m? ckEpS &f ufEiS fh tem*grf
wnf\/
{aumAka'g? {aum"arm? {aumoHaCm? bk&m;a[m"rwm
ESpfcGef;a[m kd;r&Sd/ w&m;awmfvnf; ESpfckrvm? bk&m;w&m;? oHCmawmfrSm
vnf; ESpfcGef;rqkd? wumawmfrif;jrwf/ (rif;w&m;vnf; BudKufawmfrlav
NrdKUta&SUwmig;&muGm uefvSwGif aZw0efausmif;aqmufawmfrlonf/
r[m&HwHwkdif;okH;xyfrSmtwGif; wHwkdif;pOfhjzL? tv,fwHwkdif;pOfhpdrf;?
tjyifww
H idk ;f pOf0h gwkYd oGe;f apvQuf tvSLay; ausmufpmxkco
hJ nf/) um;
rif;&mZmBuD;vufxuf omoema&;&maqmif&u
G rf jI zpfavonf/
uk;d um;
rif;&mZmBuD;pmwrf;

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

179

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

180

,Ofaus;rI-9

181

jrcufa&mifkdY wef;vGJNrdKY vlwkdYpnf;a0; rif;ausmfaxG;


wef;vGJ armifausmuf
OD;puEd a &;ykjhdcif;jzpfonf 'Gg&m0wDr*Zif;? trSw(f 1)1979-ck? arvxkwrf S

wef;vGJacsmif;onf &ckdifjynfe,f? oHwGJc kdif awmifukwfNrdKUe,fwGif


wnf&o
dS nf/ ta&SUtaemuf tvsm;vku
d t
f m;jzihf acsmif; ;dk wnfae\/ jrpfrS
acsmif;ESpo
f ,
G cf u
JG m pD;oGm;av&m vuf0b
J uf acsmif;oG,f wef;vGaJ csmif;onf
acsmif; ;dk ajzmifw
h ef;Ny;D acsmif;0ykid ;f &Sd oufauuRe;f ? uefjyif? vufyefuRe;f wko
Yd Ydk
awmufavsmufqufo,
G u
f m qm;jyifacsmif;ESifh qkq
H nf;avonf/
vuf,mbuf acsmif; ;dk BuD;rSm aumufauGUvsupf ;D oGm;Ny;D ausmufqw
d f
awmifbufoYdk csK;d vmavonf/ acsmif;zsm;onf ;dk rwGipf onf/ wef;vGaJ csmif;
tzsm;tqkH;&Sd kd;rESihfuyfvsuf kd;rajc&if;wGif uif;awmifwnf&Sdonf/ xkd
ausmufqyd af wmif\ acsmif;wpfbufurf;wGif NrdKUawmif&o
dS nf/

rif;ausmaf xG;
&ckid af jrmufO;D acwfaemufyidk ;f wGif &ckid jf ynfe,ft&yf&yf ykeu
f ef
aomif;use;f olrsm; ay:aygufcMhJ uonf/ xkpd Ofwef;vGw
J iG v
f nf; olyek Af v
dk rf if;
tjzpf ausmfaxG;qko
d l xif&mS ;cJo
h nf/ if;onf wef;vGaJ csmif; NrdKUawmifwiG f
tajcpku
d f Akv
d rf if;tjzpf cH,cl o
hJ nf/ wef;vGaJ csmif;om; Zmwdum;r[kwaf cs/
&rf;jynfuRef; ausmufacsmif;om;wnf;/ ausmfaxG;onf ppfuJAkdvfrif;[l
vnf;aumif;? om;a&0wfausmaf xG;[l vnf;aumif;? wEppfatmif trnfjzihf
vnf;aumif;? awmifrif;ausmaf xG;[l vnf;aumif; &ckid "f r&mZf&mZm (aumZm
1139-1144)rif;vufxufu ykeu
f efjcm;em;vsuf oD;jcm;rif;tjzpf xif&mS ;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

182

vmoljzpfonf/
xkaYd Mumihf &ckid &f mZ0ifvuFmawmf]]jrcufa&mif kdY? wef;vGJNrdKU? vlwkdYpnf;a0;? rif;ausmfaxG;wnf;}}[l
vnf;aumif;? ]]ppfaumif;Akv
d rf if;? ausmo
f wif;ESi?fh wGijf cif;emr? bGUJ uk&d onf/
wEppfatmif? rsm;vlajymifEiS ?fh awmifrif;ausmaf xG;}}[l vnf;aumif;? ]]jrwl
rIid ;f &G?J NrdKUwef;vGJ ? tNrJaerI? rsm;vlxEk iS ?fh pk ;Hk pnf;a0; rif;ausmfaxG;wnf;}}
[l vnf;aumif;? rSwfwrf;jyKjcif;cHcJh&onf/

ykeu
f efjcm;em;rI
awmif r if ; ausmf a xG ; uk d xk d a 'orS v l r sm;u]]rif ; yk e f ; }}[l vnf ;
tpOftquf rSwo
f m;rIjyKvmcJMh uonf/ aumpm 1142-ckEpS f "r&mZmrif;
vufxufrSp aemufqkH; r[morwrif;wkdifatmif xkdNrdKUawmifyiftajc
pkdufvsufaecJhonf/ ajrmufOD;rif;jzpfaom "r&mZf&mZrif;ukd oHwGJpm;
owkd;jzLESihfyl;aygif; aejynfawmfxd vma&mufwkdufckdufykefuefzl;onf/
bk&ifrif;u ESrd ef if;apav&m zk;d acgifawmifurdk v
DS suf yke;f atmif; aecJ&h onf/
wkdufckduf&mwGif taygif;yg[l rif;uausmufacsmif;&Gmom;wkdYtm; n Of;qJ
owfjzwfjcif;jyKcJhavao;onf/
xkrd if;vGeNf yD;aemuf orwrif;vufxufvnf; ykeu
f efrrI sm;jyKavvQif
xkdrif;ESihfjcm;em;um NrdKUawmifwGifyif wEppfatmif trnfcH Akdvfrif;jyK
aecJo
h nf/ orwrif;u wku
d cf u
dk af pav&m if;rSm ta0;op mawmfcH
vufaqmifyPmqufovku
d af vonf/ if;ausmfaxG;onf "r&mZfrif;
vufxufuyif aomif;usef;jcm;em;aeaom xk"d r&mZf&mZmrif;\ om;awmf
tdraf &SUrif; oufpaH &Tuv
dk nf; qefu
Y sifbufjyKcJo
h nf/ oufpaH &Taeaom
&rf;jynfuRef;Zifacsmif;&Sd eef;ukv
d nf; rD;wku
d af vonf/ "r&mZf&mZrif;\
a,mufzawmfjzpfaom qifuBJ uD;cs;D pk? &rf;jynht
f yk af tmifvw
S &Ydk rxif(&yxif)
t&yf wyfapmihfaeonfukdvnf; wkdufckdufowfjzwfypfcJhavonf/
ausmfaxG;um; a0g? xrf;pif rpD;? em&D pnfarmif;rwD;? '*Fg;rcwfjcif;rSvJT
useftjcif; t&mrsm;um; ajrmufOD;aejynfawmfrif;wkdYESihf twlyifjyK aecJh
onfq\
dk /

bk;d awmfrif; ppfucdk ck cH hJ


bk;d awmfrif;ppfaMumif;teuf wef;vGo
J aYdk &mufvmaom rif;wke;f 0efEiS fh
tdrfa&SU0ef AkdvficRef;onfa&TwkH;jyif wyfpD;wyfeif;cs aevmonf/ if;wkdY
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

183

awmifuw
k o
f Ydk csv
D mpOfuyif ausmaf xG;\ uif;apmiho
f &l w
J yfwu
Ydk vku
d v
f H
wku
d cf u
dk cf MhJ uavonf/ ajrmufO;D orwrif;xHvnf; taMumif;Mum;ppfudk
awmif ; cH c J h a vao;onf / xk d p Of a usmf a xG ; vnf ; rd r d o m;r,m;wk d Y u k d
&rf;jynfuRef;oif; yef;ukdif;pG,f&t&yfodkYykdYvsufxm;avonf/ &rf;jynfrS
vk;H pk&orQ ol&w
J EYdk iS cfh sDvmNyD; a&Tw;Hk jyifwyfudk wku
d cf u
dk af pavonf/ ppfa&;
romaomaMumihf oJppfaqmif (,rf;wku
d af wmif)t&yfoYdk qkwcf mG vmNyD;
wyfcs ckcHcJhMujyefavonf/ xkdtaMumif;ukd &mZ0ifvuFmawmf]]jrom;pdr;f a&mif? ,rf;wku
d af wmifu? v,facgifxrJ mS ? wyfrcsonf?
rsm;vSAv
dk af jc onf;onf;wnf;}}[k pyfqx
dk m;ay\/
xkpd Of tdraf &SUrif;wyfu Munf;a&aMumif;jzihf pukuRef;okYd xyfrcH sDvm
ojzihf ausmaf xG;rSm xkw
d yfwu
Ydk dk wzefwu
dk cf u
dk &f jyefonf/ &ckid rf if;xHrv
S nf;
ausmfaxG;ukd r,kHMunf ppfulray;cJhojzifh ppfa&;tiftm; nHhcJh&onf/
&rf;jynfw;Hk ausmufqyd f wnf&adS om bk;d awmfrif;\Akv
d rf if; e&orkid ;f ausmf
wyfudk ausmaf xG; wku
d jf yefavonf/ bk;d awmfrif;\ ppftiftm;ukd rckcEH idk o
f nhf
aemufqkH;wGif ausmfaxG;onf om;r,m;wkdYukd,lvsuf wyfqkwfum
ukvm;wefjrpf ta&SUbufurf; ukvm;yke;f uRef;okYd a&mufomG ;cJ&h avonf/
if;onf xkduwwef om;r,m;wkdYukdyg,l ydE Jacsmif;Akdvfrif;
aumif; GefY&efwkdif? xGef;ay:a0wkdYxH oGm;a&mufyl;aygif;aeavonf/ xkdtcg
ausmfaxG;\ ajrmufeef;rdz&k m; vsmxm;aom apmrsKd;jzLukd Akv
d rf if; 'g;ykid Bf uD;
ck;d ,lomG ;cJah vojzihf pdw0f rf;uGcJ &hJ onf/ xkaYd Mumihf ydE aJ csmif;uRef;rSxvsuf
r,ljrpfnmjzpfaom ukvm;yef;Zif;t&yfoYdk oGm;a&mufcahJ vonf/ xkrd w
S qifh
t*Fvyd yf idk pf ;dk xm;aom taemufjynf yif;0g(&mrl;)okYd a&mufomG ;cJah vonf/
&mZ0ifvuFmawmf ]]aemufajratmifcsm? yprd m[k? om,mrkrYd ?Ydk yif;0gNrdKUok?Yd ESpv
f v
Ydk sifpmG ? a&mufavyg\}}[k pyfqcdk ahJ v\/
Akv
d af usmaf xG;onf xkt
d aemufjynf ajcuky,
f &l ef ajy;0if&adS eMuNy;D jzpf
aom 'g;ykdifrkZkEm? vuf0Jjrefpaomol&Jaumif;rsm;ESihf wkdifyifNyD;vQif
ppfwaumif;NrdKU0efxH ppfyefavonf/ &ckid jf ynfoYdk csDwufwu
dk cf u
dk Ef idk &f ef
t*Fvyd x
f rH S ol&v
J ufeuftjyif pm;eyf&u
d m ponfwt
Ydk wGuf aiGaMu;acs;jcif;
wkdYyg tulnDcHcJhMu\/okdYaomf if;\tBuHrSm ratmifjrifcJhacs/ Mum;rS
uke;f avQmvQuf &efwu
dk af y;ol op mazmufwaYdk Mumihf t*Fvyd Ef iS fh tqufo,
G f
jywfomG ;cJ&h onfq\
dk / xkaYd Mumihf ausmfaxG;vnf; ewfjrpfta&SUbufurf;
NrdKUopfacsmif; nmzsm;(armif;awmNrdKUe,f ajrmufyidk ;f )okaYd jy;av&m NrdKUolBuD;
ixGe;f pH(&ckid )f ? NrdKU0efeEyusef(jrefrm)paom bk;d awmfrif; trIxrf;wk\
Yd
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

184

vufcsufjzihf toufaoqk;H oGm;cJ&h avonf/

&mZ0ifvuFmawmf rSww
f rf;
xkdtaMumif;ukd &ckdif&mZ0ifvuFmawmf okdYrSwfwrf;wifxm;cJh
ayonf/
]]..awmifrif;ausmfaxG;? &efoal 0;om;? ta&;aumif;&m? NrdKUyif;0gu?
jrifumrae? oGm;avusif ? vl&iS af omif;aomif;? ppfwaumif;ok?Yd vsiaf umif;
vG,u
f ?l a&mufavrlaomf? &efojl zpfjim;? ysLatmufom;uk?d aMuxGm;nufr?I
wkdufckduf,ltHh? ppfulay;yg? awmif;aomcg? rnfomwGifa,Smif;?
ppfwaumif;uk?d taqmif;pk;d ESyd ?f t*Fvyd v
f nf;? ppf&yd o
f jd im;? Akv
d w
f yg;tm;?
vQiv
f sm;rae? xnfv
h u
dk af y\/ csaD xGvmajrmuf? iwf(ewfjrpf) okaYd &mufaomf?
tm;axmufuse;f Ny;D ? "m;ykid Bf uD;ESi?fh ac:nDreS pf mG ? rkZEk m[k? rnfomausmv
f eG ?f
vuf0jJ refw?Ydk qkNd yD;pum;? &rf;jynho
f m;uk?d a&SUvm;twl? rif;jyKrlaomf?
jynfox
l mG ;nuf? ysufBuD;ysuft?hH roufrom? [daomcg? ppfuv
l mjim;?
ol&rJ sm;uk?d ysujf ym;aprI? EI;d aqmfjyKaomf? &efrv
I w
G u
f if;? ausmaf xG; rif;vnf;?
awmwGi;f &dyaf umif;? NrdKUopfacsmif;ok?Yd vQifaumif;rae? oGm;usifav\/
a>ca&rsm;vS? eEyusef? NrdKUa[mif;0efEiS ?fh xGe;f pHwoD;? NrdKUolBuD;wk?Yd NyD;pD;
BuHaumif;? wyfrLS ;aygif;ESi?fh yke;f atmif;ae&pf? aoewfypfaomf? pifppfra0;?
rif;ausmfaxG;uk?d raES;xkv
d Qif? xdcu
dk u
f sifu? r&SiZf 0D ? aoav&onf/
b0topfajymif;csDwnf;/}}

Akv
d af usmaf xG;\t&dyf
a'oE&rI? orkdif;avhvmrI jyKvkdMuolrsm;onf jzpf&yfXmewkdYukd
odtyf\/ wef;vGaJ csmif; ausmaf xG;jcm;em;aecJ&h m NrKd Uawmifudk eef;awmif[k
wGiaf eonf/ if;wyfcscJ&h m atmifvjS yifrmS NrdKUawmifwbufausmufqyd f
awmifurf;&S\
d / NrdKUawmif-eef;awmif\awmifajc&if; uGi;f jyifw0ku
d u
f dk
eef;&mjyif[v
k nf;aumif;? NrKd U&mjyif[v
k nf;aumif;? wyf&mjyif[v
k nf;aumif;?
ac:wGi&f adS o;\/ eef;awmfwnfcsc&hJ m eef;&mawmifvnf; NrKd Uawmifta&SUbuf
wGif uyfvsuf&adS y\/ ,ck O,smOftjzpftok;H jyKxm;&S\
d /
NrKd U&mjyifEiS pfh yfvsuf taemufbufwiG f csi;f acsmif;&S&d m xkad csmif;urf;em;
wkYd cHwyfcscJo
h nf/ wyfwidk if w
k rf sm;ukd awGUEkid af o;\/
eef;&mjyif ta&SUbufEiS pfh yfvsuf ,rf;wku
d x
f m;cJah omae&mukd ,rf;wku
d f
awmif[kac:ae\/ xkdawmif wbufurf; &efolacgif;rsm;ukdjzwf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

185

qGx
J m;cJo
h nfqadk om acgif;qGaJ wmifvnf;&Sad y\/ eef;&mawmif vuf,mbuf
wGif awmifBuD;wvk;H ukd NrdKUawmifBuD;[kac:\/ awmifuw
k Nf rdKUrSvmvQif
NrdKUawmifBuD;ukd OD;pGma&mufrS xkrd aS usmufqyd af wmif? &Gmr? ausmif;jyif?
NrdKUawmif? eef;awmif? atmifvjS yif? eef;&mjyif? eef;&mawmif ponfjh zpf&yf
XmewkdYukd avhvmodrSwfEkdifMuay&mownf;. /

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

186

,Ofaus;rI-9

187

&rmomxl; *kPfa&mifjrL;
toQipf uEd ( &ckid jf ynf)
ppfawGaumvdyEf pS v
f nfr*Zif;1981-82-ckEpS x
f w
k f

&ckid jf ynfe,f\ cI sipf zG,f jrpfyifv,fxuf av;q,fav;uRe;f ay:wuf


xGe;f cJ\
h / &rf;NAJuRef;onf ]]jrOD;eef;}}jzpfonf[k uif;q&m OD;0&u *kP,
f l
xm;onf/ ]]&ckid af v;NrdKU tpkpYd w
Ydk iG ?f vlwaYdk ysmf&m? &rm0wD}}[l 0wDav;&yf
t0ifjzpfaMumif; OD;pHwifu &mZ0ifvuFma&;cJ\
h / uke;f abmifwef; q&mu
vnf; ]]a&Twidk ;f yl&? awmifrpS qG?J &rf;NAJonm? uRef;&rm[k? oDwmjyifxuf?
yef;Mumzufo?Ydk ay:xGuyf wfvnf? jrpfww
d nf ? rif;aeESpv
f ?Ydk &rf;NAJNrdKU}}[k
yx0Dtaetxm;ukd azmfjyxm;onf/ q&meEum; 0rf;bJykHoPmef[l
uRef;ajryku
H adk &;qGcJ \
hJ / &rf;NAJuRef;onfum; aum'r'Dy? aum''Dy? &r'yD
&rm0wD[l trnftpOfvnf; a&TUajymif;wGifvmcJh\/ NrdKUom,m? wefNrdKU
ponfjzihv
f nf; ac:wGiaf o;\/
&rm0wDwnfvmcJo
h nfrmS orkid ;f &SnMf umcJah vNy/D xku
d Re;f r[D 0wDom
wGif aus;vufpnfum; &Gmwef;rsm;jzihf onmrpJcahJ v/ xkjYd yif yl&eD *&
NrdKUrwnfcs rif;cef;wlnt
D rwf0ef? olBuD;wkjYd zihf tkycf sKyfcahJ Mumif;ukd orkid ;f
q&m 0g;ausmif;y@dwu
f azmfjyxm;onf/ xko
d XYdk maeu pmqkrd sm;um;
wm0efauspGm azmfxkwfcJh\/ xkdjyif omoedu 0w Kyp nf;rsm;onf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

188

uk;d uG,,
f MHk unfru
I dk xif[yfaeonfomru &mrm0wD\ omoemorkid ;f
oufaocHvsuf&adS vonf/
&rf;NAJuRef;oabFmqdyaf vmufuo
dk m ajccszl;aom rdrt
d zk(Yd 19-12-78)
aeYu ewfjrpf(OD;0go0)ESit
fh wl avhvma&;c&D;zGiEhf idk cf o
hJ nf/ &[ef;oHCmrsm;
todtuRr;f rsm;? pmayrdwrf sm; ulnMD uolrsm;aMumihf c&D;wavQmufajyjypfc\
hJ /
aumZm (1207)ckEpS u
f &rf;NAJNrdKUrS a&GUajymif;wnfaxmifcahJ om ausmufjzL
NrdKUopfonf ESpaf ygif; (133)ESpw
f idk cf NhJ yD/
&r0wDajrmufbufuRef;OD;a&mufvQif ausmufjzLNrdKUukdjrif&onfESihf
0rf;omjcif;jzpf&ovkd 0rf;enf;rIvnf; cHpm;&avonf/ (1978)ckEpS f rk;d OD;u
omoedutaqmufttkHrsm; r IrvSjzpfae\/ NrdKU\tvS*kPf&nfrSmvnf;
ysujf y,fovkad wGU&onf/ 'Pf&m'Pfcsurf sm;ukd tESpEf pS Mf umatmif ajzazsmuf
&csrd rhf nf &ufpufwwfaom rk;d av[keu
f dk BuHch idk v
f mcJ&h aoma'oum; "rwm
w&m;jzpfavonf/ ]]ausmufjzLuRe;f OD;? e*g;wuf zl;vw }YH } aomtoHaMumihf
&ckid b
f &k if rif;bmBuD;onf ausmufwvk;H *lb&k m;ukd edrw
d t
f & wnfco
hJ nf
qk\
d /
ausmufjzLNrdKU pkdifNcHKe*g;tckd;vTwfonf[l rD;vQHxdefnD;cJhonfukd
aumZm (1317)ckESpfu ukd,fwkdifjrifawGUcJhzl;\/ &rm0wDurf;ajcwGif
e*g;awmif? e*g;wGi;f (rD;awmif)rsm;um; tES&YH adS y\/ wcsdeu
f a&xJepfjrKyf
oGm;cJ&h aom bk&m;BuD;rsm;ukd aemifwiG jf yefvnf&&Sv
d mcJ\
h / ausmufjzLNrdKUrS
ig;rkid af usmftuGm uHah umfawmt&yf zl;&aombk&m;rSm a&vkyo
f m;ioxm
uGefpGefYpOf NidawGU&onfqkd\/ &yf&Gmom;rsm;yifhaqmif xkdae&mwGif udef;cJh
ojzihf ,ck uHaumfawmbk&m;ac:wGi&f \
dS / xkb
d &k m;orkid ;f vuFm ausmufpm
wGif ]]wumy a[(tcsKdU]wumya&}[kq\
dk ) wnfonf? oMupf? 140?
pGe;f a&ckepfc[
k }k } jyxm;\/ v? &uf? aeYyg pkpH mG a&;xk;d cJ\
h / xkpd mt& r[mrked
kyf&SifawmfESihf acwfNydKifjzpfaeonfhtwGuf tvGefa&S;usavNyD[kodEkdif\/
bk&m;rSm ausmuf kd kyfwkjzpf rlvykH[efonfvnf; jyKjyifcHxm;&avNyD/
a,"rma&;xk;d yg ou #ausmufpmrsm;? a0omvDacwfpjE'*Fg;rsm;? qif;wk
vuf&mrsm;vnf; awGU&Sx
d m;Muao;\/ taxmuf? omjcif;oDqcdk MhJ uaom
q&myef;vS? q&momEkcYd ikd ?f eHo
Y mr? pHrjzL paomtqkad wmfrsm;\ r[mrked
kyf&Sifawmf bGJYomjcif;rSmvnf; bk&m;orkdif;ukd ay:vGifapavonf/
ausmufjzLNrdKUbk&m;yGrJ sm;wGif t"du&yGt
J jzpf atmufygwku
Yd dk usif;ycJMh u\/
(1) tkef;awm"mwf
. . . waygif;v
(2) ausmufwvkH;bk&m; . . . wcl;v(oBuFefjyef)
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

189

(3) uHhaumfawmbk&m; . . . wefcl;v(oBuFefjyef)


(4) apwDawmfavsmif;awmfrl . wefc;l v(oBuFejf yef)(ESpq
f ef;2 &uf)

qkawmif;jynhb
f &k m;
(5) apwDawmfNcD&myGJ . e,kev
f
&rm0wDuRef; vuf0v
J uf,m"mwfawmfrsm; wnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf
rSm trsm;yifjzpf\/ bk&m;&Sif Asm'dwf Tef;t&vnf;aumif;? taomurif;\
jzefYcsDapjcif;t&vnf;aumif;? xkdYjyif raem'dXmefjzihf <ujref;jcif;t&
vnf;aumif; tESt
YH jym; uGejYf rL;vmcJ&h onfq\
dk /
0g;ausmif;q&m y@dwu
f rdr\
d &rf;NAJi,fwiG f "mwfawmfav;qlued ;f
onf[pk mqkcd \
hJ / vuf0w
J uf q&m pHabmfO;D u 0rf;awmf"mwfwnf&mjzpf
rdrcd sujf rKyf&mG teD;0g;acsmif;&Gmukd 0rf;acsmif;&GmrS a&TUajymif;ac:vmonf[q
k \
dk /
&r m 0wD rif ; bif B uD ; onf apwD ( 24)ql w nf x m;cJ h a vonf /
rif;zavmif; rif;&mZmBuD;? pE0dZ,&mZmtp&Sdaom &ckdifrif;rsm;vnf;
"mwf a wmf r sm;uk d wnf x m;cJ h M uonf / ajrmuf O D ; acwf r wk d i f r D v nf ;
&ckid rf if;rsm;tpOf qufvufwnfcMhJ urnfyifwnf;/ r[mpjErif;vufxuf
a&csrf;BuD;? rif;jyif? ovlawmif paomt&yfwYdk vlae&yf&mG wnfcscJo
h nf
qk\
d / aexkid &f cdS ,
hJ if; vlwu
Ydk vnf; r[mpjErif;xHrS tcGit
hf rdet
Yf & aus;&Gm
acgif;rsm;&&Scd ahJ Mumif;ukd tif;apmuf&mZ0ifjyqk&d \
dS / xkad emuf yJjzLrif;
vuf x uf &ef o l w k d Y z suf q D ; ajy;a&S m if c J h M uol r sm;&S d c J h o nf / if ; wk d Y
tquftEG,rf sm;onf i&refrif;vufxuf jyefvnfvma&muf aexkid Mf uonf
qk\
d / i&refrif;um; wkid ;f cspfrO Loifrif;\ nDwnf;/ xkrd if;vufxuf
ou &mZf (554)ckEpS w
f iG f trwfo&l ausmx
f ifudk tBuD;jyK &rf;NAJ (12)&Gmukd
wnfapcJhonfqkd\/ rif;apmrGefonfvnf; ajrmufOD;NrdKUopfukdwnfNyD;
aemufwESpt
f Mum (aumZm 739-ckEpS )f wGif bk&m;apwDwyYdk g wnfcahJ Mumif;
uRef;wnforkdif;vm\/
tif;apmuf&mZ0ifwiG f &rf;NAaJ e ijzLBuD;om;ajr;rsm;u bk&m;apwDwnf
ukd;uG,fcJhMuonfqkd\/ &rf;NAJuRef; acsmif;euf&Gm ajrmufbuf odrf?
bk&m;? apwDrsm;&Sad eao;\/ (1324)ckEpS u
f xko
d rd u
f cdk sKHvsuf orkwcf MhJ u\/
odrfwGifa&;xkd;xm;aompm ou &mZf (889)ckESpfu odrfausmif;'um
OD;ijzLBuD;om; i&refrif; aqmufvyk cf o
hJ nfq\
dk / xyfro
H rkwMf upOfum;
rlvodrx
f uf ao;i,fomG ;av\/ rlvodrrf mS awmif ajrmuf (28)awmif?
ta&SUtaemuf (36)awmif&Sd\/ ,cktcg EIwf orkwfcJhaomaMumihf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

190

awmifajrmuf (tvsm;) (19)awmif? ta&SUtaemuf(teH) (15)awmifom


&Sad wmh\/ odrx
f b
J &k m; (33)ql&cdS &hJ musK;d yJo
h mG ; tjynht
f pkrH &Sad wmhNy/D ajc,Suf
ausmuf dk bk&m;rsm;csnf;jzpf&m bk&m;BuD;rSm (3)awmifxjd rih\
f / odraf jrmuf
buf&adS pwD*w
l Ydk vnf; bk&m;ig;qluspD&\
dS / 0okajEewf yk v
f nf; usHKUusHKUae
vsuf qHa& SpfykHxkxm;\/ acsmif;eufbkef;BuD;ausmif;\ ajrmufbuf
a&uefabmifwGif ausmufpmwkdifwck(oMupf 941-ckESpfa&;xkd;)ukdvnf;
awGU&Scd \
hJ / xk\
d rlvae&mukd rnforl QrajymEkid Mf uNy/D &mZ0ifygESifh xkad usmufpm?
,ckord ef &H w
H iG f a&;xk;d pmwku
Yd Edk idI ;f ,SOu
f uGmjcm;aeayvdrrhf nf/ xkad 'ou
q&mwku
Yd m; &[Emt&Siw
f Ydk orkwcf o
hJ nfq\
dk /0g;ausmif;q&m\ oD[Vdk f
omoemjyKrSww
f rf;t&qkv
d Qif i&refrif;vufxufwiG f oHCmtBu;D trSL;onf
Ow &"rouFm"dywdjzpfonf[l awGU&\/ if;t&Sifukdyif &[Emt&Sif[k
ac:wGifcJhavovm;awG;xif&\/
xko
d Ydk "mwfawmfapwDb&k m;rsm;onf wnfc&hJ mwGif aiGawmifomausmif;
odrfESihf uvefwJwkdY pE0dZ,&mZmrif;aumif;rI ausmuf kdqif;wk?
aMu;qif;wkrsm;ukv
d nf; &rf;NANJ rKd U awGUcJ&h \/ acsmif;euford f zl;awGU&aom
ausmufqif;wkykH[efrsm;ukdum; ae&mtESHYawGU&\/]]NrdKifom,mpm;ukd
olBuD;iuGiaf umif;rI}} a&;xk;d yg aMu;qif;wkrsm;? pmxk;d rxm;aom bk&m;rsm;
vn;f awGUcJ&h \/ jrefrmNrdKU0efacwf? t*Fvyd ef ,fcsJUacwf vuf&mrsm;vnf;
trsm;yifwnf;/ em;arG;awmf"mwf&ifjyif]]ou &mZf (1147)ckEpS af umif;rI}}[k pmESpaf Mumif;jzihf a&;xk;d xm;aom
ausmufpm&S\
d / ou &mZf (1173)ckEpS f jrefrmrif;NrKd U0ef aersK;d ol&wnfcahJ om
apwDwql? if;wlarmif&if uav;armifErS wnfapwD ESpq
f w
l u
Ydk m; &rf;NAJNrdKU
Aef;awmifay: wnf&o
dS nfq\
dk / aiGawmifomvnf; apwDwnfco
hJ nf[k
OD;pHwifu jyqkx
d m;\/ atmifapwDrmS rl jrefrmwkv
Yd ufxufwiG f wnfonf[k
ajymMu\/ t*Fvyd v
f ufxuf bk&m;olBuD; umwDonf tif;awmifteD;
a&uefuv
dk nf;aumif;? (1206)ck wefc;l vqef;(1)&uf Ak'[
;l aeYwiG f &rf;NANJ rKd U
ta&SUrsufESm&Sd *Pmp&d, om&ar"mr[max&f oDwif;okH;aecJh&m
awmifausmif;teD; yd#uwftw
k w
f u
dk u
f dk wnfaqmufc\
hJ / orwrif;\
rdzk&m;wefaqmif;&Gmol rjroEmonf tr&yl&rSjyefcJh&NyD;aemuf &rf;NAJ
odrfawmfxdyfwGifodrforkwf apwDBuD;wqlwnfcJh\/ NrdKUtkyfrif;em;xkd;a&T
paomtrIxrf;wko
Yd nfvnf; bk&m; apwD a&uef ponfrsm;ukd jyKvkycf MhJ u\/
t*Fvyd af cwfwiG f trsK;d orD;rsm;u pmvk;H azmfvsu,
f ufvyk cf ahJ om qkawmif;
vuFmyg ayxkycf snBf udK;ukd awGU&ao;\/ aESmif;acwfpmqkrd sm;\ omoema&;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

191

qkid &f m a&;zGcYJ yhJ gaom pmayvuFmrsm;vnf; renf;vSacs/ yef;&Hq&mOD;csuzf m;


\ vuf&mjzpfaom ppfBudKacwf (1301)ckEpS f wnfco
hJ nhf tjrifh (27)awmif&dS
av;awmif0g; used jf yifb&k m;BuD;rSm &ckid jf ynfe,fwiG f tBuD;qk;H bk&m; jzpfav
onf/ xkjYd yif &rf;NAJuRef;wGif xif&mS ;aom orkid ;f 0if"mwfawmf (24)ql &Scd hJ
onf[k rSwfwrf;qkdcJhMu\/ okdYaomf ocifa&Tpef;u qef;tausmf
OD;Zm*&q&mawmfxrH S &&Scd o
hJ nf[al om pm&if;wGif (16)qluo
dk mawGU&onf/
(16)qlwnf&mXmewGif ryg&Sad om "mwfawmfrsm;vnf;&Sad y&m b,m&Gm?
pyg; kdif&GmponfwkdY "mwftrnfrsm; ac:wGifawGU&ay\/ rdrdawGU&aom
ayrlwapmifwiG f &rm0wD vuf0v
J uf,m"mwf qla& (26)qludk awGU&ay&m
kdEIdif;wkdufqkdifMunhfEkdif\/
]]&rm0wD? ac:rnfwiG af qmif? awmifwiG ;f &rf;NAJ? wnfNrJ"mwfawmf?
ezl;awmf[?k yg;awmfrw
k af wmf? em;rG;D awmf? ESmacgif;awmf? vnfacsmif;awmfEiS ?fh
wef;awmfwoD;? pmwDBuD;uk?d 0D;uylaZmf? zl;arQmfMunfpnf? toG,o
f ,
G f
wnf;}}[l pyfqkd&Sdckd;xm;csuf jyKcJhMuavonf/

omoevuFm&usr;f
tvk(d 20)0gajrmuf a&S;orkid ;f tvkd oMupf (113)ckEpS ?f tif;apmuf&mZ0if
tvkd (123)ckEpS ?f irnf;? 0g;ausmif;q&mwkt
dY vkd (147)ckEpS ?f rSeef ef;&mZ0iftvkd
(5)0gwGif bk&m;&Sif &ckid o
f aYkd 'opm&D<uojzihf &rf;jynho
f Ydk omoema&mif
jynhfMuufuGefYjrL;cJhavonf/ &rf;jynhfq&meE u ybk&m;vufxufuyif
&rf;jynhfokdYa0[ifjzihf <ujref;Asm'd TefcJhzl;aMumif; if;\ Ak'0ifvuFmwGif
pyfqcdk o
hJ nf/ tke;f ykw&f mG q&m,ufou
hJ ]]ok;H OD;vlcsm? ajcmufa&mifjzmonf?h
yAwmxuf? vufxufajymifajymif? rSeu
f if;awmifo?Ydk a&mifwvif;vif;?
w&m;rif;\ xGe;f vif;ooem? wnf&mXme? &rmuRef;0,f}}[k pyfqcdk \
hJ /
&rf;jynhf pErmvmvuFmt&onfvnf; &ckid &f mZ0ifopfudk ra&;rDu
if;\ a0&rPDoDv0dedp&usr;f ed*;Hk wGif ]]rSwpf rd hf aemufaemif? vuFmaqmif
ydr?hf bke;f acgifxyd x
f m;? wkb
Yd &k m;vQif? xG#zf sm;wkid af &muf? ig;0gajrmufu?
vQHawmufa&mif0g? omoem\? OD;pGmoufqif;? pEmrif;wk?Yd aysmfcif;pHwnf?
&ckdifjynf}}[l rSefeef;aemufokdY vkduf a&;pyfcJh\/ xkdYaemuf a&TapwD
q&mawmf (ppfawGNrKd U)ESiq
fh Ewl EdS idI ;f um a&;om;MupOfwiG u
f m; 0gawmf(20)
(ou &mZf 123)wGif a0VK0efausmif;rS "n0wDoYdk <ua&mufownf;[k jyKjyif
a&;cJhav\/
xkx
d dk uHah umfawmbk&m; paom a&S;usqif;wkawmf? "mwfawmfrsm;rSp
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

192

omoedu 0w Krsm;um;orkid ;f &Snv


f sm;cJah vonf/ xkaYd Mumihf uAsmvuFm
pmayrsm;pGm pyfqcdk ahJ om ausmufuavitkyq
f &mawmf OD;auo&onf
a&mifawmf jyefyu
JG v
dk u
dk &f atmif av;csKd;ojzef;BuD;jzihEf ;dI aqmfxm;\/
&rf;NAJNrdKUwGif omoema&mifux
dk if[yfaeaom awmifawmfwu
Ydk v
dk nf;
jI rifEidk \
f / tif;awmif? A[aEmif? &Drsuaf wmif? anmifawmif? vufyefawmif?
uk,
d &f aH wmifrsm;wGif apwDyx
k ;dk rsm;wko
Yd nf yeHwifw
h ,fpmG ude;f 0yfwnf&adS e
Muonf/ xkad wmifwo
Ydk nf &rmNrdKUukd 0kid ;f &HumqD;xm;onftvm;jzpfaom
aMumihf &mZN*dK[fNrdKUyrm xif&onf/ xkaYd Mumihf ]]tif;? Aef;? &D? anmif?
uk,
d &f H awmif[v
k nf;aumif;? zGq
YJ cdk zhJ ;l onf? ud,
k &f aH wmifudk uk;d &mawmif[k
oihf&mqGJ emrnfay;cJhMuao;\/ rlvukd,f&Hawmifum; trSefjzpfoihf\/
&ckid b
f &k ifrif;\ uk,
d &f aH wmftrwfBuD; (0g)ud,
k &f BH uD;trwfu rdrNd rKd Upm;tjzpf
pkdufwnfxm;jcif;omjzpf if;\trnfukdpGJxm;aom a0g[m&wnf;?
uk,
d &f aH wmfum; rif;oufawmfapmihyf ifjzpf\/ uk,
d &f BH uD;qkv
d Qif vuf0t
J rwf
&SpfwkdifwGifyg0if twGif;ukd,fawmf&H(ukd,f&Hawmf)wkdYrSm vuf,moif?
vuf0Joiftrwf(8)a,mufwGifyg0if\/ xkdYaMumihf rSL;rwfukdpGJ jzpfaom
trnfpu
JG dk trSet
f jzpf,jl cif;onfom orkid ;f AsLy wft& avsmfuef oihjf rwf
ay\/ ajc&mawmf yd#uwfwu
dk af usmif;? uef? odraf wmfrsm;vnf; &rm0wD\
armfueG ;f xl&mjzpfay\/ &rf;NANJ rKd U0ef ausmx
f if&mZm\jyKorQaumif;rIrsm;vnf;
om"kac: rukefEkdif[k csD;rGrf;xm;\/ t*Fvdyfacwf vrkacsmif;Zmwd
q&marmifyo
Hk nf &rf;NAJatmifapwDt&yfaecJu
h m oN*K[fpmwGif vuFmr&S?d
uREyfk o
f \
d }}[lvsuf y&rw r[m*ro
D m&trnfjzihf oN*K [fu;dk apmifudk vuFm
a&;cJhonf/
rdrad wGU&Sad vhvm&aom &r0wDrS aemufacwfpmqkrd sm;um; (1)OD;pHwif?
(2)0g;ausmif;q&m vlxu
G yf @dw?f (3)uif;q&mOD;0&ac: OD;yef;OD;? (4)q&meE?
(5)opf u wk d ; q&mOD ; a&T v l ? (6)q&m,uf o J h a tmif ? (7)&rsuf a csmif ;
q&mvlxGuf OD;ykn? (8)uif;? ukefabmifwef;q&m OD;ukvm;BuD;?
(9)q&mpHabmfO;D ? (10) aq;q&mBuD; iausmfacgif? (11)OD;y@dwvuFm&?
(12)OD;pErmvmvuFm&? (13) q&myef;vS? (14)q&momEkcYd idk ?f (15)A[ef;
awmifq&mawmf u0d"Z? (16)jym;uRef;q&m OD;ykn? (17)oD;cHNydeq
f &mawmf
OD;eErmvm? (18) qef;q&mOD;Zm*&? (19)ausmufuavitkyq
f &mawmf
OD;auo&? (20)w&m;olBuD; umwD? (21)&rm0wD OD;tmob? (22) icRe;f a,
(omcsrf;OD; kd) ponfwkdYjzpfMu\/ if;wkdY\ vuf&mrsm;onf &rm0wD\
*kPfa&mifukdomru &ckdifjynffe,f\ orkdif;*kPfyg xGef;ajymifcJh&ma&muf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

193

tm;vk;H uk*d P
k jf yKxku
d v
f aS y\/ &rf;NAJuRef;wGiu
f m; avhvmp&m trsm;&Sad y
ao;\/ &rf;NArJ S q&marmify\
Hk ]]tHt
h m;rEkid ?f NyKd iforl rQ? &rmomxl;? *kPaf &mif
jrL;onf? csD;usL;rukeMf u&mwnf;}}[laom csD;usL;jcif;uJo
h yYdk if tvm;wl
xyfqifh csD;usL;vkduf&ayownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

194

,Ofaus;rI-9

195

(tO ee'D-pmyef;cs)D

]tOee'D-jrpfukdrSDvsuf? wnfvDNrdKY jy}


(tOee'D-jrpfrSDNrdKUzGJYrsm;)
t&Sipf uEd pkpnf;onf/

pr0ufac:-yOgNrKd Uawmf
]].p. Vl pjE? om;\aoG;OD;? apma&Tv;l um;? uk,
d x
f ;l a&Smifvpf? ppfwef;
wifxuf? oufESihfbuf ? oufoabmyif? oufrnfwGifom? irifiwkef;?
bkef;vuf kH;um;? pr0ufukd? jzL&GufjzefYrkd;? ESif;vmpkd;u}}
(rif ; orD ; {;csif ; )
]].p. Vl wGif jim;? pE&m;\? oufxm;vkvif om;irifvQif? BuD;tif
BuHpnf xD;eef;wnf ? trnf pr0uf? rif; kd;quf }}..
(rif ; orD ; {;csif ; )
]]..irif;? iwk;H ? vlxyd zf ;Hk um;? a&S;xk;H rysuf? pr0ufu?dk oMuZfocsFm?
ok;H &mhig;q,f? ajcmufc0k ,f? aeEG,b
f ek ;f pGi?hf xD;eef;zGio
hf nf?}}
(ompGavvuFm)
]].p. Vl pjEm;? &ifonf;Mum;rS? rif;om;a&Tv?l wxl;a&Smifvpf? ppfwef;
wifxuf? oufEiS zfh uf ? a&S;qufBuD;pif? irif;iwk;H ? vuf ;Hk xGe;f y? pr0ufr?S
NrdKU&mcs ? wnfvSmt kd;? odrf;jref;pkd;cg?}}..
(a&S;xkH;)
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

196

]]..pr 0uf? rif;qufjyvQif? irif;iwkH;? tp kH; ? aemufqkH;rnf[d?


rif;ywda&muf? xD;atmufpHpm;? qJhig;rif;quf? NrdKUoufrSmrl? Z&me0?
tpf v Qif u s\}}. .
(0g;ausmif;y@dwf)
]].r. if;BuD; yJjzL? ewf&mG ,laomf? plVpjEm;? rif;zsm;om;&if;? irif;iwk;H ?
olb
Y ek ;f ay:vQuf? pr0ufwiG ?f ueuf&yd 0f ,f? pHavaomcg? ESpaf umZmrl?
av;&mig;q,f? pGe;f 0,fajcmufc?k rSwpf o
k csFm}}
(OD ; pH w if )
]]..irif;iwk;H ? bke;f uHuo
k v
dk ?f Murm,kad omf? xkrd if;om;yif? rif;vQif
jyKrnf? pHonfrjcm;? om;awmfrnfom? em*ol&,
d ? (C)? om;ocFo?l onf;tl
rif;ywd? qufNyD;eef;pH? kduf&mcHonf? EkdifiHpr0ufwGifwnf;/}}
(OD ; pH w if )
]].. ae0,fxif&Sm;? pE&m;\ om;&if;rSefyif? oufrnfxifonf?
irif;iwkH;? awZmbkef;ESihf? vuf kH;jzefYMuuf? pr0ufukd? wnfvQufpkd;um?
aZmADomwnf;}}
(OD;ausmfrnf)
]]..om;jrwfonf;csm? rif;&mZmvQif? a0omMuXgef;? z rif;pHau?
bkyH sH eef;rSm? pHjref;wk&H m? w&HcgwGi?f &mZmbk&if? pdwrf &Tiaf u? t,ifcsDum?
xGuf<u vm ? od*Fge'D? jrpfurf;NcDokdY? a&mufvDMuay? pra0[k?
trnfqef;ESi?fh NrdKUeef;wnfv?Ydk xkpd Ofup? or,au? umvaemuf0,f?
NrdKUa0omrSm? &mZmuif;au? okOzf sif;a&av}}
(bk&m;zl;omjcif;)
]]..irif;iwkH? r[mqGDau? omuDbkef;rSm? pk kH;rsm;pGm? twefwefau?
rwf0efrsm; Udk ? cpm;umjzih?f wpf&mig;q,f? ajcmufcu
k ,f ? a&mufonfoMuZf?
xkt
d cgav? od*gF jrpfwiG ?f NrdKUopfwnfvQuf? wGit
f rnfau? pr 0ufrmS ?
eef;wuf wkjH yef? jrif&h n
S Mf umwGi?f cEm,Ge;f au? ewf&mG pHaomf? wzefeef;wuf?
qufcu
H m jzih?f pOfvmajrmufau? q,fah jcmufqufwnf;? &Gw
D ufocFsm?
pumwnf ? Mum&Snv
f sm;au? NrdKUoufrmS um;? ok;H &muk;d ESp?f ou &mZfudk
wGufppfjyefaomf? av;&mausmf ? pGef;ay:ajcmufq,f? ig;cku,fESihf?
|gaeueuf? rif;eDjynfav? pr 0ufrSm? eef;wufpH[d? tqkH;pGefwGif?
bke;f uHzsif;au? rif;ywdu}dk }
(bk&m;zl;omjcif;)
]]..{onfwcsuf? pr0uf? bke;f qufpOfNzHK;? q,fa,mufBuHK;wGi?f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

197

tqk;H pGerf ;I ? rif;bDv;l uk?d BuHx;l vSnyfh wf? ykeu


f efowf ? rwfocF,m? rnfom
wcsuf? 0a&mif;iSuv
f Qif? ok;H quf om? yO mNrdKUa[mif;? usde;f NyD;aESmif;rS}}
(rif ; orD ; {;csif ; )
]].x
. u
dk vGev
f Qif? acw oifonf? tjcif;ig;&m? jynfw
h if;&maMumif;?
yO gac:wGi?f NrKd Ua&Tpifu?dk wnfxiG pf ;dk ajrmuf? q,frif;aemuf? bke;f awmuf
vQHjrL;? rif;bDvl;ukd? BuHxl;owfvQuf? rwfrsKd;wuf ? okH;qufwkdifatmif?
xD ; eef ; axmif o nf . . } }
(ompGavvuFm)
]].i. g;rnft*Fg? jynhpf yHk gom;? yO gac:x? NrdKUod*u
F ?dk ou &mZm? qef;
twmESi?fh cgoma&mufvQif? acw oifonf? pk;d jcif;q,fEpS ?f aeonfjzpfr?S
nDcspft&if;? pEoif;onf? yGiv
hf if;bko
Hk m? eef;atmifcsm0,f? {um'o?
pH&iT yf \/ (y)? om;vSbek ;f [d? rif;ywdum;? w&do;Hk ESp?f a&wGujf zpf\/
pifppfrSefpGm? ESpfaygif;rSmum;? yO gt|? odukefMuavmh? 0HopOfvm?
rif;qufrmS rl? yPg&om? jzpfuek &f monf? od*gF pHbek ;f ? a&Teef;wnf;/}}
(OD;ausmfrnf)
]]vufsmrif;eef xD;eef;pHaomf? tBuHawmfonf? ravQmfaESmih,
f u
S ?f
pr0uf rnf? yO gjynfonf? wnf&if; tcg? Zmwmude;f cef;? NrKd UoufuRr;f Ny?D
wGu&f n
DG rD Q? tO ee'D? oDwmwzuf? avmif;Muufou
Ydk ;l ? &Tijf rL;aysmfyg;?
pHpm;rMum? okH;ESpfomvQif?. }}
(OD ; pH w if )

yxr avmif;MuufNrKd U
]].. vusfmrif;eef? &mZrmefrl? yO t|? pwku[k? ou w&uf?
NrdKUavmif; Muufukd? xD;&GufjzefYrkd;? okH;ESpfpkd;aomf. }}
(ausmfrnf)
]].p. r 0ufrnf? yO gjynfonf? wnf&if;tcg? Zmwmude;f cef;? NrKd Uouf
uRr;f Ny;D ? wGu&f n
DG rD Q? tO ee'D? oDwmwzuf? avmif;Muufuu
dk ;l ? &Tijf rL;aysmyf g;?
pHpm;rMum? okH;ESpfomvQif. }}
(OD ; pH w if )
]]..wifonf xD;eef;? vlx
Y yd pf eG ;f [k? ewfeef;bko
H m? rif;vufsmvQif?
pGecYf gG a&Smifxu
G ?f NrKd Uavmif;Muuf0,f? jzL&Gujf zefrY ;dk ? ok;H ESppf ;dk vnf;? aumif;usK;d
r[d ? jzpf v wf b d u . } }
(ompGavvuFm)
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

198

yxr yk&ed Nf rKd U


]]..vufsmrif;eef? eef; ;dk rSev
f Qif? wzefvnf;aumif;? avmif;pnfocl idk ;f ?
t,lvidI ;f wGi?f rGew
f pfoed ;f ? jyLwpfoed ;f ESi?fh atmifued ;f cgcsed ?f jyu'ed af vQmuf?
yk&defNrdKUopf? axmifvmvpfonf}}
(rif ; orD ; {;csif ; )
]]. . a umZma&muf c sd e f ? cgaMumif ; Bud e f w G i f ? yk & d e f N rd K Uopf ?
wnfvmS vSpw
f iG ?f ok;H ESppf u
H m? vGeNf yD;cgrS? &mZmoD[? wESprf QvQif.}}
(ausmfrnf)
]]..xrdk S eef;odr;f ? yk&ed Nf rdKUrSm? vusfmrif;eef? tppHvQuf? teEo&D ?d
okdYxd&Spfa,muf? toufaxmufu? wpf&mhckepfq,f? &SpfESpfu,fonf
eef;0,fpMH u? NrdKUoufwnf;}}
(0g;ausmif;y@dwf)
]].r. if;vusfmvQif? pGecYf mG a&Smifxu
G ?f NrdKUavmif;Muuf0,f? jzL&Gujf zefrY ;dk ?
okH;ESpfpkd;vnf;? aumifusKd;r[d? jzpfvwfbdu? t|dq|? pwk&m[k?
aumZma&mufBudef? cg&efESdrf0,f? yk&defNrdKUopf? axmifvmvSpfwGif?
okH;ESpfpHaomf}}
(ompGvuFm)
]]..waMumif;yk&ed ?f &dyNf idraf umif;pGm? rnfomwGix
f ? aumvd,EG,?f
jzpfonfig;quf? ,if;NrdKUxufyif? qufayemr? 'o&mZm? pOfvmok;H quf?
ysufavwkHjim;}}
(ausmuf k H ; vuF m )
]]. . v uf s mrif ; eef xD ; eef ; pH a omf ? tBuH a wmf o nf ?
( )?
ajrmufnmpl;pl;? acsmif;oku
Yd ;l rS? &SmMuNrdKU&m? xkt
d cgwGi?f yanmifyifu?dk
pkd;usifwkHvwf? anmifapmihfewfvQif? t0wfjzLxGm;? qif0wfpm;vQuf?
ukvm;oPmef? NypD mG zefr?S a&S;urwdr?f yg&deyf g&de?f ESpBf urd q
f jdkim;? xkpd um;uk?d
rSwo
f m;ESpv
f ?Ydk NrdKUwnfNyD;vQif? bk&ifeef;pH? bdou
d cf o
H nf/ 0ef;&HrLS ;rwf
tv,fwnf;}}/
(OD ; pH w if )
]]vusmf rif;eef vuf ;Hk axmif &atmifwu
dk af u? odr;f jref;jyef ? tvGef
ompnf? NrdKUyk&ed [
f ?k atmifrnf qef;au? xD;eef;wnfv?Ydk pr ,fMu&m?
xkNd rKd UrSmyif? pOfumpk;d ajrmuf? rif;rsm;pGmuk?d &Gu
D mwGuaf u? &Spq
f ufa&muf\/
xkdaemuf woG,f? NrdKUouf0,fum;? av;q,fukd;ESpf? udef;ocsFmav?
trSejf zpfv?Ydk ou &mZfig;&m? wpfcrk mS wGi?f NydKumysufjyKef;? NrdKUyk&ed af v?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

199

&Tu
D eufrmS ? rif;qufw;Hk [k}}
(bk&m;zl;omjcif;)
]]. . ' o&mZm? rif ; o' g um;? &wemok H ; yg;? jrwf b k & m;uk d ?
GwfwGm; kdao? ylaZmfayrS? a&TjynfomNidrf? NrdKUyk&defokdY? arGUodrfMunfjzL?
jref ; awmf r l v Qif . . } }
(OD ; pH w if )

Ncyd Nf rKd Uawmf


]]..yk&defNrdKUxuf? &SpfqufpGef;zsm;? rif;zkef;pm;um;? [l;&m;usrf;u?
av;Nrd K UrS m ok d Y ? tnmNcd d y f N rd K U? wnf a vwk d Y o nf ? ]]a&Bud K jrpf u rf ; ?
OD ; wnf a v;. . } }/
(rif ; orD ; {;csif ; )
]]..oMupfonm? aema'G,mESihf? yO ga&mufjim;? rif;zkef;pm;onf?
pGefYoGm;azG&Sm? NcdyfNrdKU&GmokdY? wnfum eef;aqmuf? pkd;tkyfajrmuf ?
wpfaxmufESpfwef? rif;rsm;vGefaomf. }}
(ompGavvuFm)
]]..wjcm;wnfaxmif? ajymifajymifxcdk g? Ncdyrf mS xif&mS ;? rif;zke;f pm;EG,?f
ES p f q ,f h a v;quf . . } }
(ausmuf k d ; vuF m )
]].. MuiSgef;atmifcsm? NcdyfNrdKUomukd? aumZmESpfa&? azmfjyaytHh?
aema'G;yO ? a&mufaomcg? awZmxufymG ;? rif;zke;f pm;onf? wnfxm;Ny;D rS?
NrdKUeef;cs ? pkd;xtkyfvkduf? ckESpfESpfwGif;. }}
(ausmfrnf)
]].. eef;ajryk&def? okOfzsif;wdrf ? rNidrfvIyf&Sm;? &Sdaomtm;aMumifh?
[l;&m;*Pef;? ude;f cef;qifjcif? a&Tjynf&iS v
f Qif? wkid ;f cGijf ynfo?l rsm;&Siv
f El iS ?fh
yZKefrdk;&dyf? pkd;uGyfESdyfonf? NcdyfNrdKUwnfjyef avownf;/..}}}
(OD ; pH w if )
]].. atmifcsmMuiSgef;? NrdKUXgeDav? yk&defeef;rSm? oufwef;ukefcg?
;dI rSed yf g ? aemufrmS wjcm;? rif;zke;f pm;vQif? wnfxm;pHajrmuf? NcdwNf rdKU0,f?
pkd;onfrif;ukd? pm&if;aumufvQif? xD;atmufaysmf&Tif? Budrfzefzefav?
pHrysufau? q,fqufyifwnf;. }}
(bk&m;zl;omcsif;)
]].. NcdwfNrdKUOD;zsm;? rif;zkef;pm;rS? jyefYyGm;aemufqkH;? iESvkH;wkdif?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

200

vuf kH;qkdifvQuf? pkd;ykdifrif;um;? qJhig;jzpfav? pHrnfaem'Gg? NrdKUZD0gwnf;.}}


(0g;ausmif;yPdw)f
]]..NcdwfNrdKUwnfNyD;? xD;eef;om,m? xkdtcgwGif? tnmrkd;aumif;?
&Sr;f aygif;ok;H ode;f ? ude;f cef;tavQmuf? ppfrufa&mufvQif? ckaxmufvyk Bf uH?
qD;&yfcHaomf? bkef;uHpD&if? ppfatmifjrifu. }}
(OD ; pH w if )

'kw,
d yOmNrKd U
]].". e al yg? rif;&Siaf pmrSm? eef;vsmpHjzpf? ok;H ESppf aH ysmf? NrdKUawmfued ;f cef;?
raumif;vGef; ? xD;eef;ueuf? topfquf ? pr0ufrSm? wnfwkHvSmaomf?
jrihMf umrajrmuf? ajcmufEpS af &muf[}k }
(ausmfrnf)
]]xkNd rdKUwGi0f ,f? ok;H rif;wGio
f m? Murmukev
f wf? rwfpvuFAv
dk ?f
NidKokd&efcif;? ykefuefvQif; ? wifcJhwpfcsuf? pr 0uf? toufokH;ESpf?
cE m ypf r S . } }
(rif ; orD ; {;csif ; )

'kw,
d yOmac:- 'kw,
d yk&ed af c: ae&O&mNrKd Uawmifil
]]..wkdif;cspfwGifrnf? pkd;rif;onfukd? jynfAkdvfvl? BudKufrloem;? &Sif kd;
om;[k? ajr mufpm;pD&if? bd dufwifrS? xkdwGifraxmif? awmif\wl l?
NrdKUawmifil ? wnfrpl OfvQuf? q,fah jcmufqufwiG ?f NrdKUoufuek Nf yD;}}
(rif ; orD ; {;csif ; )
]].. awZmxGef;0if;? rOLoif;um;? aumif;jcif;ompG? NrdKUyO gukd?
ig;&mausmfvpf? av;q,fESpf[k? ou &mZfrSm? wnfwkHyg .}}
(OD;ausmfrnf)
]]..wufonf xD;eef;? trwforG ;f pm;? bke;f yef;yGiv
hf if;? rOLoif;vQif?
twif;owfjzwf? okwo
f ifvwfr?S wifjh rwfom,m? NrKd UyO muk?d ig;&mausmv
f pf?
av;q,fEpS [
f ?k wGupf pfued ;f wGi;f ? wnfzefqif;\/ xkd rif;NyD;aemuf? qJih g;
a,mufvQif? razmufrjyef? &efrsKd;vSef ? bkef;oefausmf[kd;? pHMupkd;onf}}
(ompGavvuFm)
]]..NcdyfNrdKU0,fwGif? xD;pnfysufau? rif;wufwkH;vkdY? NydKifEIef;rjrif?
rif;&TDoifrSm? bkef;a&mifyau? tppHvkdY? wzefaemufrS? iESvkH;au?
tqk;H usatmif? &mZmq,fquf? pHjref;vIaH u? *kPrf csKdUbJ? NrdKUtoufu?dk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

201

&Gw
D u
G w
f aHk y? cgtnDav? Mumonfjzpfau? ESpaf jcmufq,fav? *kP&f nf
awmufxeG ;f ? atmifcsufNrDav? yk&ed ef ef;rSm? qk;H cef;wkid af xG? rif;&mZmESi?hf
uif;uGmNyD;au? ysufp;D a&av}}
(bk&m;zl;omjcif;)
]]ude;f cef;topf? &SmazGvpS f ? rif;ppfreS pf mG ? tavmrmjzL? rif;rl&mZm?
jrwfr[monf? yO mwGix
f ? NrKd Uyl&uk?d awZwufNzKd ;? ESpEf pS pf ;dk rS? &efrsK;d rxGu}f }
(OD;ausmfrnf)
]]iESv;Hk rif;? oufEiS ;f onf;csm? tavmrmvQi?f NrKd U&Gmeef;quf? pr0uf
onf? jzpfysufumv? a'o,Gif;uGuf? ta[mxGuf ? tkwfusufoif;yif;?
rsm;vkH;&if;ESihf? trif;avmrm? ajymif;cJhcGg }}
(OD ; pH w if )

'kw,
d avmif;MuufNrKd U
]]. . j rpf B uD ; ul ; vQuf ? jrpf a emuf b uf 0 ,f ? avmif ; Muuf r nf a c:?
NrdKUomausmfu?dk tavmrmjzL? wnfawmfro
l nf}}
]]tavmrmjzL? NrdKUawmifilu? BuH,lpl;pl;? avmif;Muuful; ?
txl;NrdKUrGe?f wnfvwfweG o
f nf? &mefrmefNidr;f a&;}}
(rif ; orD ; {;csif ; )
]]tavmrmjzL? rif;rlwv
Hk Quf? NrdKUavmif;MuufwiG ?f eef;qufaemufp?H
apmrGeo
f aYdk &muf? pOfavQmufumjzpf? qJch Ek pS w
f nf;? &efppfaxmifvm? jrefrmrGe?f
jynfwidk ;f ukv
d ?k ppfrufxv
k Qu?f rif;jyKcgjzpf? ESpq
f ,fw
h pfEiS ?fh wGupf pftwfAsn;f ?
a'G;wnf;od?Yk ESpaf ygif;wkw
Yd iG }f }
(0g;ausmif;y@dwf)
]]avmif;MuufNrdKUrGe?f wzefrif;vS? eef;us BuD;i,f? ESpq
f EhJ pS q
f uf?
avmif; MuufNrdKUBuD;? rif;xD;tEG,?f wq,fah v;quf? axmif;axmif;
ysufaomf}}
(ausmuf k d ; vuF m )
]]ude;f cef;topf? &SmazGvpS f ? rif;ppfreS pf mG ? tavmrmjzL? rif;rl&mZm?
jrwfr[monf? yO gwGix
f ? NrKd Uyl&uk?d awZwufNzKd ;? ESpEf pS pf ;dk rS? &efrsK;d rxGu?f
NrdKUavmif;Muufukd? a&wGufoMuZf? ESpfrSmaumZm? ajcmuf&mav;q,f?
ok;H ck0,fwiG ?f yE ufcif; ? zefqif;jyKx? xD;eef;csvQuf? aexajcmufEpS ?f
pHNyD;&pfrS}}
(OD;ausmfrnf)
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

202

]]trif;avmrm? ajymif;cJhcGm ? NrdKU&Gmta[mif;? avmif;MuufokdYul;?


pk;d csKyfrLS ;onf? pdezf ;l a0NrdKif pku
d x
f w
l nf;}}
(OD ; pH w if )
]]..tO ee'D? jrpfurdk v
DS Quf? taemufbufwiG ?f avmif;MuufNrdKU&Gm?
tavmrmrif;? &yfwif;ranmif;? pHNy;D a&Smif;aomf? wkid ;f cGi;f om,m? &Sprf suEf mS
onf? aumZmoMuZf? wGupf pfocsFm? ajcmuf&mwpfc?k &wkarpk?H wdrrf eI f
&pfoef;? rkd;ao;jzef;onf? vqef;ESpf&uf? pef;v*fa&G; ? paeaeYwGif?
acsmarmom,m? BuD;pGmNrdKUeef;? tcef;cef;uk?d ryef;ryif? wnfNyD;usifaomf}}
(OD ; pH w if )
]]xkcd gumv? bke;f awmfa&mifjzih?f ajymifajymifyau;? rif;vS&mZm?
rnfonmrSm? tavmrmjzL? avmif; Muufjynfukd? wnfwkHvwfau?
eef;pku
d x
f v
l Quf? rif;rlonfr?S aemufqufcH eef;pHrsm;uk?d wGujf im;uvQif?
&mZEG,af jrmuf? xD;atmuf0,f? pr m,fcahJ u? wpfqahJ jcmufwnf;}}
(bk&m;zl;omjcif;)
]]..NrdKUavmif;Muuf0,f? bkef;wuf GefYvl? &mZolvQif? quf,la&TxD;?
vGev
f wfNyD;aomf? woD;qifah xmuf? ESpq
f ufajrmuf0,f? rawmufbek ;f rD;?
rBuD; tm;tef? rif;apmrGeaf Mumih?f ESprf eS w
f u
G pf pf? oMuZft|? q ow wGi?f
"natmifajr? taervS? ysufued ;f usonf}}
(ompGavvuFm)
]]..rif;apmrGev
f Qif? Adrmef&yfa[mif;? pHranmif;onf? avmif;Muuf
ucGm? aemufrsuEf mS ? oDwmjrpfjcm;? ukvm;aerSe?f ol&wef0,f? ESpq
f w
hJ pfEpS ?f
pHonfjzpfEiS ?fh xkad cwfumv? "n0wD? ac:nD&ckid ?f pk;d ykid af vmif;Muuf?
wkdif;jynf ysuf }}
(OD ; pH w if )
]]. . o l & wef r if ; ? om;&if ; toG i f ? oem;Muif ? eef ; wif a cs[k ?
OD;vlciftm;? Akv
d af jcrsm;ESi?fh cefx
Y m; aqmpGm? csDwufvmvQif? eef;&mrysuf?
NrdKUavmif;MuufciG f qku
d af &muf0ifaomf}}
(OD ; pH w if )
]]csv
D mcJah omf? rMumaeY&uf? avmif;MuufoaYdk &muf? pm;aomuf&yfwif;?
&ckid rf if;uk?d cif;usif;wkrH eS ?f rusefr<uif;? pD&ifvQif;rS? rif;apmrGet
f m;?
eef;wifjim;&Sifh}}
(OD ; pH w if )
]]..&mZmapmrGef? a&mufvSmjyefvQuf? qufvuf om? wkdif;cGifomukd?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

203

pk;d vSmwGupf pf? oMuZfum;? wGiv


f pfow ? t|t|? ESpaf umZm0,f? roG,rf ysu?f
NrKd Uavmif;Muufu?dk wnfvmS qufonf? aepufvES,f awmufxeG ;f wnf;}}
(OD;ausmfrnf)
]]..awmufxGef;vES,f? &efrsKd;y,f ? bkef;<u,fjrwfrGef? rif;apmrGef
um;? trSerf ysu?f NrKd Uavmif;Muufu?dk ueufpu
dk af qmuf? pk;d tkyaf jrmufaomf?
xGef;awmufemr? Ou oF? pkd;xESpfESpf? pHonfjzpf ?..}}
(OD;ausmfrnf)
]]. . , S O f N yd K if r zuf ? wjcuf j cuf v Qif ? rouf r om? aeMucg?
&mZmapmrGef? a&mufvSmjyef ? wzefavmif;Muuf? wnfvSmqufaomf?
&efzufcyfodrf;? uif;Nidrf;aysmufvGifh? xD;jzLzGihfonf.}}
(ompGavvuFm)
]]..a&mufaumZmvQif? ckepf&mukd;q,f? ESpfck0,fwGif? bkef;<u,f
apmrGef? avmif;Muufrnfau? &TDjynf&yfukd? pGefYvTwfjyef ? *kPf0SefuJ;rkd;?
aqmifbyHk sEH iS ?fh tvGex
f ;l au? ajrmufO;D NrKd Uuk?d aqmufvw
Ydk nfjyef? vSwifw
h ,f
au? NrdKUjynfopfrmS ? ok;H ESppf v
H ?Ydk ewfxaH jymif;<u//}}
(bk&m;zl;omjcif;)

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

204

,Ofaus;rI-9

205

arkdY yef&m uAsmwd


toQipf uEd ( &ckid jfynfe,f)
2-2-79

&ckid o
f nf yGiv
hf ef;cJph Ofu yef&myef;rsm;vnf;a0qmcJo
h nf/ tvSyef;jzihf
&ckid o
f rl sm;wkv
Yd nf; Muufoa& wufxeG ;f cJo
h nf/ yef&myef;wkw
Yd iG f tvSyef;um;
tpOfwif&h eT ;f &efvo
dk nf/ wBudKifBudKifoif; wvIid v
f idI jf zef;ae&rnfjzpfonf/
oHwo
JG al pm&ifro
d nf o&PmyGifh yef;ok;H qifjh zih?f rif;c&DtvDcifudk arESifh
"dXmefyef&apaMumif; qufo,
G u
f rf;cJo
h nfwum;/
yef;wumwGif o&PmyGifh o&Pmyef;um;twGwfjrwfqkH;wnf;/
MunfjzLESv;Hk toufq;Hk jzpfownf;/ xkyd ef;ukd tcspfq;Hk armifawmfudk yefqif
apvko
d nf/ armifawmfEiS chf spfMunfjzLpGm yeforIjyK&apvko
d nf/
apm&ifr\
d o&PmyGihf yef;ok;H qifu
h dk arESi"fh Xd mefyefcsiv
f o
dk nfwum;/
eef;wGif;rd kdvnf; yef;okH;yGifhukd zl;yGifhapcsifonf/ wpfyGifhyef;um; aeYcif;
yGiv
hf ef;aom aea&mufvQHwum;/ wpfyiG yhf ef;um; nOfch if;a&mif0gvef;aom
aiGvpEmwnf;/ wpfyiG yhf ef;um; aeYa&mnOfyh gwifw
h ,fvaS om oeif;xGwaf cgif
bkef;a&mif&Sifwnf;/
xkaYd Mumihf olronf okYd wrf;wcJo
h nfr[kwaf vm/
(1) yef;ok;H yGihf wpfyiG yhf ef;um;? edcif;a&mif0g eduo
kd mvsif? yGiyfh gay\
tkdcspfrd/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

206

(2) yef;okH;yGifh wpfyGihfyef;um;? nOfhcif;a&mif0g nOfhukdomvsif?


yGihfygay\? tkdcspfrd/
(3) yef;okH;yGifh wpfyGifhyef;um;? edcif;wnf;yGihf nOfhvnf;yGihf\/
oeifx
h #G cf sm? apm&mZmuk?d pmqkt
d uRef jrifjyefvwf\/ tkcd spfr/d
&ckid o
f w
l u
Ydk m; yef;tvSjzihf wifco
hJ nft
h wkid ;f Ak'j rwfpmG ? xG#cf smoeif;?
yef;rsm;rif;uk,
d f "n0wDacwfuyif yefqifvmcJMh uaom yef;bk&ifrrsm;
aywum;/ xkaYd Mumihf txG#q
f ;Hk vkypf &Dyef;? vdp& ?D vdp ?dk a*:oZif? y'krm Mum
yef;wkjYd zihf oeif;xG#cf sm? xdyaf wmfrmS yefocJMh uay\/ xkyd ef;wku
Yd m; wacwfu
vef;cJo
h avmuf &ckid rf mS yGiq
fh ef;cJo
h nfr[kwyf gavm/ &moDtvku
d f yef;rsm;ukd
qGwfcl; Ak'ocif arhxG#fwifukd yefqifcJh\/ yef;atmifyGJ? rmvmjyefyGJ?
ajymhO;D bk&m;pify?JG EGcYJ o
hJ nfwum;/ yef;wumwGif o&Pmyef;? (uk;d uG,&f myef;)
o&Pmyef;ac: ]]bk&m;? w&m;? oHCm}} yef;ok;H qifo
h m tjrwfq;Hk jzpfonfudk
&ckid o
f rl wkt
Yd odjzpf&MdS uonf/ wrf;wqGwcf ;l cJMh uonf/ &ckid rf mS om yGiyfh g&ef
&nfrSef;cJhMuonf/ xkdyef;ukd ar kdUyef&mjyKcJhonf/
tvm;wl &ckid af wmifciG af wmifwef;wkrYd S tvSyef;rsm;ukv
d nf; rajcmuf
vef;apvkad cs/ zl;yGio
hf rQ arwkyYd ef&momjzpfapcsifonf/ armifwcYdk spfpzG,f
tvSa0 zk;d apvko
d nf/ wacwfu &ckid f ;dk &m uk,
d af rT;jzihf 0if;vSBudKifoif;&eHY
csif;apvko
d nf/ aq;yef; ?dk ypJ yJeo
YH maphwEYdk iS t
fh nDtrQ trIejYf yK yGwv
f rd ;f
vmcJhMuonf/ a&rkd;csKd;pOftcg yGwfvdrf;jcif;jzihf acs;a Smfuif; tom;ta&
0if;aponf/ tpOfvrd ;f ojzihf arT;BudKifoif;ysHUaom &eHv
Y idI af ponf/ ,if;okYd
wuk,
d v
f ;Hk 0if; oif;ysUH BudKifvidI w
f ifEh idk af tmif qif,ifyefovsuf ]]oQio
f m&ckid hf
wefaqmifavmh}}[k toa&jzef;<u&ayvdrrhf nf/
&ckid o
f rl \ wif&h mpzG,?f yef&myef;axGaxGwiG f &ckid "f avhp u
dk f ,Ofr[
l ef
wa0a0wku
Yd dk ryku
d o
f ihaf y/ xkaYd Mumihf &ckid o
f w
l \
Ydk yifu,
dk t
f vSrsm;ukd a&G;cs,f
yefocsifpzG,f yef&muAsmyef;wkdYukd vef;qef;ap&ef tpOfa&jzef;qGwfcl;
Mu&rnf/ "avhtvSukda&G; pkdufysKd;um tpOfrjywfqifMu&ef ar kdUyef&m
yef;cif;ukd vSwifh vSaumif; pifwif jyMu&rnf/ rdrdESihfvSwifh&m vufiif;
a&G;cs,f zvS,fyefqifMuapvkdownf;/ (apmjynhf kd pmyDykdif;twGuf
&nf&,
G v
f suf)

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

207

arkUd yef&mMumy'krm
twGi;f uefrmS MumeDaxmifaomif;
Mumaygif;axmif&m? yGiahf omcgvnf;
ar kdUyef&m y'krmum; rygod/
tjyifuefrmS MumeDaxmifaomif;
Mumaygif;axmif&myGihfaomcgvnf;
ar kdUyef&m y'krmum; rygod/
,if;MumyGiu
hf m; omawmif;om,m
&ckdifrSmom yGifhpygvd?
yGifhygvdar? yGifhvdar/
(toQifpu dE\ &ckdifobm0aw;uAsmrsm;rS)

TjD ynf&uKd if r@dKipf u


dk x
f l
&ura,r@dKif? rsKd;&ckdifav
BudKifBudKifvnf;oif;? tjynfjynfrmS
ausmfowif;ESihf? cyif;&efol
rjyLuif;0D;? jynfA[kd&frSm
yef;a,mif;rT;D vk?Yd ylqyd q
l m
ig kdUrSmav? aMumif;&mr[d
csKdi;f tdtEd iS ?fh &u0o
H m
rsKd;Zmwmav? vef;umyGijfh yL;
ar kdUrSmav? rSefuif;zl;okdY
xl;xl;cRefcRef? ppfatmifvu
H dk
wHceG v
f nf;xl? &TjD ynforl mS
yl r [d a u? csKd i f ; td t d a v. . /
0rf;od0rf;om? aysmf&maysmfyg;?
&ckid o
f m;av? ompGav/

yifv,fig;obif
&efiNHk rKd U&Gm? xGuo
f mG ;ygonf? ,if;cgwGif urf;rjrif vwmrSm vdyaf usmuf
iref;? >yef;>yef;ay:vSmjyefu? ig;qifoma&mufvwfr?S ig;awmifov
l nf;?
&DwiG Nf zKd xk;d Mu\/ vif;oQLuay:vSmum? &Drad usmif;vnf; wku
d rf nfcsnf;om
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

208

&Smvsuf? jyifomrSmw&G? ywfum0ef;um? &pfMuygonf/ xkrd v


S yd if ef;ruk?d
aqmif&mS ;ujyK yk [
f ef? ig;"m;&Snf &DwiG cf ek v
f mT ;jyefvsuf wcg;[efo
Y b
Yl mom?
ig;obifudk ,if;wGijf rif&yg\/
(jrefrmcsD&wkrS)
(tdr&f iS rf uvifarmifa';0ef;BuD;atmifausmf&dS jrefrmjynfoYdk a&vrf;
oGm;pOfjrif&yku
H dk armifz&YJG wk pyfqx
dk m;onf)

yifv,fiu
S o
f bif
(ig;obifrS tquf)
(ig;obifukd ,if;wGifjrif&yg\/) a0blrSmpOfumarsm? wif;usdyf
i,fvnf;? &DwGifikwfumpm;vsuf? BudK;MumrSm wXme? tNcDpif;pif;
vkid Mf uif;Muif; (usi;f usi;f qif\)ESi?fh ckeq
f if;ckeq
f if;Mu\/ &D&u
S yf [oFmrSm?
armifESHESpfyg;? wlpkHoGm; ? awmifzsm;,SufcsHKumESihf? tpmvmcGHMuvsuf?
vkid cf sif;,Suw
f if? jrL;aysmf&iT o
f nf?
&DwiG o
f bifiu
S w
f ?Ydk arcspfoufjyifaomcg? om;OD;rdcif? i,fuRrf;
0ifonf? ,if;wGijf rifvmS \wnf;/
(jref r mcsD & wk )

vifAed w
f ;Hk
y'k;H ya,mifa,mif? &armifav?
Ade;f orwk?Yd r,m;rppf? om;rppf
Ade;f ,pfvyYdk if? rD;jyifjyif? vufwiG q
f ;D vdyf
b,fu SyfvkdY? rtdyfa,mifa,mif? tdyfa,mifa,mif
oaygufq;dk rSm um;&Dum;&m;? vlwumykid f
tm;cGefxkwf? vkyfrpm;av? r,m; kdUrSm
cg;rSmzGo
D m? wtmem cg;rSmr[d? tdraf &mufcg
&Gmjywfr?d eif Udk ajE&wwfau?
rsuf&nfukdokwf? w Iyf IyfESihf?
vlvydk w
d m? arw mESv;Hk ? pdwyf yl if
vifAdef;wkH;av/
(eef ; wG i f ; rd k d q k d - taxmuf )

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

209

ay;ygaq;vdyf
(Zrf ; vuF m )
cukdoa0? 0ukdwG,f
0pfuv
dk nf;pD;? vrSm0wif
*ukd yufveS ?f wefceG v
f nf;vTm;
ykpm rsm;uk?d ajymvku
d yf gav?
ay;vkdufav?
(&ck d i f o l p mqk d e ef ; wG i f ; rd k d z G J Y )
0pf= (0p )0p ayguf/

arkv
Yd DS
(v&J;jy? wuf&;J jy)
TDeef;awmfu vSDNydKifcs?
opfcufopfyif OD;rSmS wif-OD;rSmwif/
yJph ifuavSmf OD;uavSmf
vSDavQmfaumif;\? ar kdUvSDa[h/
vSaD umif;a&eef?Y vm;a&eefaY [h/
wqJih g;vH? oabFmysH?
vku
d rf nfq?dk vku
d rf nfqadk u?
avmif;tkMd uHqpf? aemufuvku
d /f
BuHqpfavmif;rSm xD;rygau/
ar kdUxydef? wif;xdef;cg;BudK;
xD;vkyv
f rYdk ;dk /
(&rm0wDukefAGD ausmif;q&mawmfrS)

tdyyf gykv
J mS
(ykcGuf&GJom;acsmh)
tdyfygftdyfyg? ykvJ Smau? onf;csmwOD;
jrat;,OfrmS ? wifumusL;au?
om;OD;armifvS
ru vmvnf;wxnf? avQmv
f nf;wxk;H ?
aemufuzk;H au? NyHK;odyo
Hk iG f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

210

uRJausmif;0ifav? rjrifvu
dk &f ?
cspfawolav? toHy;D au
t0D;uav? t0D;u/

cspaf &mufrzkYd owif;


t0&mvnf; &Dief?
tzsm;&mvnf; &Daumif;?
ukeo
f nfaysmfau? &Domacsmif;rSm
0g;a&mif;vm;cg? wif;0g;yga&
0,fygcvkduf?
aumuf Sif;qefukd jzLa,mifzGwfau?
zkwfpm;uwfar?
cspfa&mufrukd rSmvku
d af wav/

&ufuef;wwfapmif
wGi;f yl; wGi;f ckid ?f tNydKifvuf,u
S f
av;wkid pf ifau? ,OfpifxufrmS
wef;jyufp?D BudK;NcD? rygpDbJ
tem;nDa,mif? EIw&f o
DT jH r?
orD;ysKdudk ajymqkjd ya&/
(wef;ckd;q&mxGef;)

oZifyef&m
oZifpay: vewfawmfrmS
Akid ;f ykid Ef iS ;f jzef;? oZifyef;rSm
qufqufvef;a&
yGaJ &mif,if;yef;? qGwcf ;l NyD;au
eef;A&a0? aqmifv,
Ydk al u?
OD;pjrwfpmG ? ylaZmfNyD;rS
xd y f a cgif v sif y ef NyD ; aurd H
uRefrukr? aemufrSyef&/

ay:OD;oZif
ay:OD;oZif? txGww
f if
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

211

wwef& om;tzkYd
wwef& c,frzkd
ajymhxufO;D tdrOf ;D bk&m;pif?
anmif&t
D ;dk ? rdc,mvm;-tkrd wfaoQ/
aZmifyifru
dk v
f m; tkrd wfaoQ/
xk;H wrf;pOfvm? bk;d pOfabmifquf
rd kd;zvm? [da&pGmukd
jrifc,mvm;-tkdrwfaoQ/
aZmifyifru
dk v
f m; tkrd wfaoQ
aumufO;D oZif? bk&m;wif
tdrOf ;D t& wwefyef?
tdyo
f Qif&moQif? ylaZmfyo?
tv,fqw
d x
f &H ewf>yeft;dk /
xk;d NyD;aurS? yef&pGmukd
rdc,mvm; tkrd wfaoQ
aZmifyifru
dk v
f m;? tkrd wfaoQ/
(okawoD armifomatmif(uG,fvGef)xHrS

i,fuuRe;f ukd vGr;f zkq


Yd dk
u0du@? usrf;jyxm;
t,ifucg jynf"nm0,f?
a0omeef;r? &mZwEIduf
0Pybm? uvsmarvs?
tvSoZif? wovQifonf
jrif&tm kH? pGJxkHww
*kP
d ;f &Sp0f jzih?f azmfjyNyD;cg
ybmrnf&? ok0Ponf
i,fuuRrf;ukd? vGrf;bGJYqkd
wownf;/
(q&mOD;OD;omxGef;xHrS)

tysK"d rwm? qkad jymMu&m


Zrf;vuFmjzih?f aromwvSnfh
jrMumanmifrmS ? armifwvSnEfh iS fh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

212

zGEYJ UJG ajymqk?d nOfAh [k&d af v


ok;H Ak&d u
f ;l ajymuf? em&Daqmfau
cgawmfa&mufv?Ydk rk;d aomufcsdew
f ef?
MuufO;D wGeaf omf? bke;f vQHrif;om;?
eef;a0,Hu jyefavjim;a&/
(wefckd;q&mxGef;)

r0gpDcsif
cNyHK;vnf;&,f? unmysKdav? qkjd ymacsmrSm? ajymvwfawav 0gjcnf
&ufuef;? aq;xef;a&T0g? eEGi;f 0gok?Yd c0gwef;u? 0g*Gr;f vkv
d ?dk 0gjcnfvadk u?
0gqkdukefx? 0gacgifvrSm? 0gr&SDwGif? rGD;rdcifvQif? zGm;jrif ay? ouFef;0gukd?
c0gzGwo
f ?Ydk 0gvwfawvm;? 0Suu
f ,
G rf xm;? ar\xHrmS ? rSe&f majymau?
rsm;jym;&wem? aiGojymav? qkawmfcsrnf/
(wefckd;q&mxGef;)

armifuw
dk rf;
(vuf GD;vSvuFm)
awmausmif;0d[m? wku
d af wmfomu?
rvmarmifaMumih?f pk;d aESmifAh smyg
ovGeo
f m0,f? aromac:xl;?
rMum;bl; ? nOfhOD;oef;acgif
va&mifay:xGe;f ? armifuv
dk rG ;f onf
Tef; Tef;rsuf&nf ,kd\wnf;/
(rluGJ-rMum;bl;onf)

wGupf m;rus?D 0rf;r<uD


ajzmufpw
d af u&m vqkid ;f xrf;
aumif;uifjynfrmS Mu,fueef;uk?d
OD;pGe;f awmfu Mu,fMunhaf rvkid f
rk;d ESiEfh ?DG &moD&mav tajymif;
jrwf&m 0ifau oQifyifausmif;u
opfarmif;pnfoH wD;vwfawav/
tcgusvk?Yd arvSEpS w
f iG ?f
pdwfr&Tifav? Ekd;vsifAsmyg?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

213

tjzmjzmuk?d 0rf;rSmwGuv
f ?Ydk
woufruefY Ekid w
f um;av/
(&ckdifolpmqkdapmvkHrzGJY)

wyftyfr*Fvm? jrifjh rwf&m


(jrwf&m0if&Siftjzpf)
om;i,fom;BuD;? igrdcifav? a&T&ifoGD; kdU
BuD;cJhwkHajrmuf? rsuf IozG,f? oufEke,fu
t&G,fa&mufvQif? ESpfa,mufnDaemif? a&SUaemufjrif
rdcifzGm;au? om;vSarmifwkdY? ajymifajymif0g Tef;
pD0&Hav? zef&nfpGef;onf? ouFef;oydwf?
qHauomuk?d y,fum&dwaf u? y&du& m?
0wfyef;qifv?Ydk &Sit
f jzpfu?dk tif&pS jf zmESifh
omoemwGi;f ? wift
h yfr*Fvm? jrifjh rwf&mokYd
oGwfumoGif; ? aqmufESif;atmifNrdKuf
t&[rnfwiG ?f jrwf&m0ifav? &Sit
f jzpf
om;cspfEpS af ,muf? tprf;0ifav?
w0ifaomufw?Ydk csD;ajr mufNyD;a&/
(wef;ckd;q&mxGef;)

TyD ef;wlpum;pOfqo
dk H
usm; (twif) -

r (tajz)
usm; (twif)
r (tajz)
usm; (twif)
r (tajz)

(usm; r twiftcs qkd[ef)


&TDyef;wl armifyif? GefY&SifvkH;wuf? xkdrSmzufu
uRcJ wfawav? uRyJ MJG unhaf pmif? eifo
h rD;ukd ac:vmzkYd
av;/ arrxm; kdU/
rac:ygvD-ac:ygvD? orD;jzLurBuD;od?
EGm;o&D? qdwf&djyifvkdY? ESif;vmzkdYav? arrsm; kdU?
rESi;f ygvD? ESi;f ygvD? uRerf cspo
f ?l orD;jzLu rBuD;od/
uRJyMJG unfah pmif? ac:vmzkq
Yd adk &-ZmcguvJ/
tuRefwcg? rajymygbl;? TDyef;wl? TDyef;ajymuf?
(wjyufEpS jf yuf? arvufjyuf? jzLuE m;? EGm;uykw;D ?
rif;orD;? nD;nD;ajymifajymif rkd;&TD;awmif TDawmif
wufar? iGjD zLjym? vlvmxGu)f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
yef;ok;H yifyiG ihf q
Hk if
(tJ;jcif;)
wDwv
D aD &? wDwvD0ef;usif
opfom;ok;H yif? artdr&f rdS mS ? yGirhf q
Hk ifav/
wyifxufvsif wyifrjrifh?
yef;opfom;rSm tqifq
h ihaf v/
wyifESihfvsif? wyifwdwd?
wwefrkH[ef? ESpfwefBudKiftD;?
yef;opfom;rSm? &Gmvk;H rT;D av/
ok;H wefy[
Hk ef? av;wefBudKift;D ?
yef;opfom;rSm jynfv;Hk rT;D av/

&cdkifom;BuD;pmay

214

,Ofaus;rI-9

215

&cdkif Pfprf; yef;zGufwrf;


&cdik w
f iG f yef;0Suef nf;[l ,Ofaus;rI&o
dS nf/ ArmwGif pum;xm0Suef nf;
uJo
h jYkd zpfonf/ ygVdtoH;k ESiq
hf v
kd Qif ya[Vdar;ajzjcif;[kqEkd ikd o
f nf/ odYk
yef;0Su?f pum;xm0Su?f ya[Vdar;ajzrsm;onf vlw\
Ykd pdwu
f ;l pdwx
f m;
BuHzef&nf tpGr;f tp mPf&nfay:wGif jzpfay:vm&jcif;[k qdEk ikd o
f nf/ &cdik u
f
ya[Vdpum; xmyef;udkajz azmf r&vQif yef;tpm;yif yef;wpfrsdK;rsdK;udk
avsmfaMu;tjzpfay;&onf/ xdt
k cg yxryef;0Suaf r;olu t0Sucf rH ajzEdik f
avsmaf Mu;? azmfaMu;? ajzaMu;tjzpfay;aom yef;tpm;udk Oyrm-ESi;f qDyef;?
uHhaumfyef; ,lav[kay;onfudk bk&m;yef;wifjcif;jyK tajzrSefudk azmfjy
vdu
k &f onf/ yef;ay;jcif;? bk&m;wifjcif;wdrYk mS wu,fyh ef;udk wu,fay;jcif;?
wu,f bk&m;wifjcif; jyKonfr[kwf? yg;pyfESifhyef;ay; yg;pyfESifh
bk&m;wifjcif;yifjzpfonf/
xdaYk Mumifh pum;xm0Suaf om ya[Vdypk m rSm pum;jzifh 0Suo
f jzifh if;?
0Suaf ompum;rSmvnf; t&m0w Ktjzpf t0Sucf yH p nf;[l yef;udw
k ifpm;
trnfay;xm;jcif;jzifv
h nf;aumif; &cdik u
f pum;0Suyf ef;? pum;yef;0Su[
f k
qdv
k &kd yd &f o
dS nf/ odaYk omf twdck sHK;tm;jzifu
h m; pum;0Suo
f nf? pum;yef;
0Suo
f nfukd yef;0Suw
f rf;? yef;0Suef nf; upm;onf[k tpOftvm toH;k jyK
vmcJhMuonf/ xdkyef;0Sufjcif;um; pum;wefqmqifvsuf 0Sufvdk&mudk
twktpm;jyK jzpfap? o@mef[ef yefvTJajymif; jzpfap Oyrm Oyar,s
twiftpm;enf;y&d,m,f trsdK;rsdK;cs,fv,
S v
f suf mPfupm;jcif;? mPfprf;
ykpmvkyfjcif;jzifh 0SufqdkMu&avonf/ xdkYaMumifh yef;0Sufolrsm;uif;?
t0Sucf &H ol (yef;ajz-yef;azmf) uif;? mPfprG ;f mPfpvdrrf ma&;jcm;&S&d onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

216

xdo
k Ykd tcsif;csif; mPfupm;jcif; jzifh mPfprf;owfjcif;jzifh mPf&nfzef&nf
BuH&nfrsm;rSm wppyGiv
hf if;vm Edik af vonf/

&cdik yf ef;pum;rsm;
1/ tvif;(10)vif;? ighyef;yD;/ (ykvif;? wvif;? vif;csL? vif;w?
vif;NrD? vif;uGuif u
S ?f vif;n ?D rd;k vif;?vif;jym;? vif;,ke)f /
2/ toD;xufu tyif? tyifxufu toD;/ (eE&moD;? emewfo;D )/
3/ awmif B ud K awmif M um;? vS D a ,S w pif ; vm;? (&G e f ; ? vG e f ; ?
&ufuef;vGef;)/
4/ awmifo;kH vH;k ausmf? atmfyiG ahf wyef;? (awmifo;kH vH;k cHak vmuf
oH;k vH;k / yef;aygufaygufyef;)/
5/ ewforD;&D;wGi;f ? rjznfb
h EJ iS jhf ynf?h (tke;f oD;? ukvm;tke;f oD;)/
6/ ewf o rD ; td r f w d k i f ? yd k ; razmuf E d k i f ? azmuf j yef a omf v nf ;
wpfaygufwnf;/ (jcKyftyfezm;? csKyftyfezm;)/
7/ vm;au >cD>cD? eDau prfph rf?h (acgif;ck)/
8/ vm;au prfph rf?h eDau >cD>cD? (NrD? a>r)/
9/ ckvcD v
k yf? cGuif g;csyf? ('jyKwfo;D ? ojyKoD;)/
10/ j*ifch g;oD;-xufjcrf;cG?J wdik rf mS uyfZmvJ/ (yufusdw?f yufusd)/
11/ xd&k u
dS eD-eDwm&J? wGv
J BJG uD;? (ESysdKzl;? iSuaf ysmzl;)/
12/ NcD,pS af csmif;-acgif;ryg? &,ifazmfvD b&PD? NcD,pS f acsmif;A&aemif? ta*gif;ryg-b&csm? az:ygvDz-d A&csd/
(ueef?Y *Pef;aumif)
13/ ausmufzsm;ay:? rIw
d pfyiG /hf (zd;k a&Tv)/
14/ xd&k u
dS eD-eDwm&J;? oG;D zsifzsifEiS ?hf (eDrif? aerif;)/
15/ xd&k u
dS vm? &wemiSuBf uD;? oG;D csif;csif;ESi/hf
(qGr;f ydt
Yk yk ?f qGr;f tkyef )D /
16/ qifrig;&m? &Daomufvm? NcD&mvnf;aysmuf? &Dvnf;aemuf/
(qefq?D &D? qefaq;a&)/
17/ ighEmG ;waumif? bdw
Yk pfaxmif? (j*ifch g;oD;? Muuf[if;cg;oD;)/
18/ t0Duvm rJr?J tdrrf mS a&muf &J&?J (ueef?Y *Pef;aumif)/
19/ t0D;uvm &J;&J;? tdrrf mS a&muf rJ;rJ;/ (td;k )/
20/ EdcYk sOfwtd;k ? vufrxd;k / (csD;td;k ? acs;td;k )/
21/ awmifxufu rIid ;f p&D? vDxvdYk r<uD? (qHyif)/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

217

22/ tdrw
f ikd ;f tdrd w
f ikd ;f ? 'dik w
f csyf/ (pHu;kd ? paum)/
23/ tzd;k csDw;kH vm;rqH;k / (um&D? v,fuefoif;)/
24/ ppfom;ig;&m? qif;vdv
Yk m? awmifyw
k rf mS a&muf? ikwf wkww
f w
k /f
(awmifyw
k rf ?dI awmifyrYkd )dI /
25/ qifr0rf;acgif;? avmufwaomif; (xrif;td;k )/
26/ eifrh mS vnf; tvH;k ESihf tacgif;ESi?hf ighrmS vnf;tvH;k ESihf tacgif;ESi?hf
ighpmG xd;k ? eifph mG NyJus/ (aomhcavmufEiS hf aomh)/
27/ t dk; r[d? t&Dyifv,ful; ca&/ (rIdU? arQmh)/
28/ <uufuv
kd ckd si?f uRNJ *Kd vufpyG ?f n yfr;D vwf/ (<uwf? uRwaf umif)/
29/ iawmifolwaumif? rQdK;eDa&/ (jzm;&D? 'Da&)/
30/ armif dkUwu,f? vm;uwfaw? vm;vdkYrqHk? ikwfwHk;wHk;/
(yifv,f)/
31/ rpdr;f uyufvuf? ijzLuGu?f ieufu 0ifvEYkd u
S ?f irm ujyifu
apmif/h (rpdr;f -uGr;f ? ijzL-xH;k ?ieufau-&Sm;ap;? irm-uGr;f oD;)/
32/ awmifusdKifMum;u [kev
f v
Ykd m;? vlvnf;rjrif? ewfvnf;rjrif/
(vD?av)/
33/ tykwt
f ykw-f oH;k ykw/f (0ufyw
k ?f O,smOfyw
k ?f 0g;ykwf acsmif;)/
34/ csif;r ig;axmif? yavmifr ig;odr;f ? uGr;f ESp,
f mudk 0DvpYkd m;/
(csif;rig;axmif aeap? yavmifru&aom ig;udk odrf;qnf;
aeap? if;wdEYk pS af ,muf uGr;f ESp&f mudk wpfa,mufwpf,mpD
cGJa0 pm;ap)/
35/ bkef;BuD;armifESr? vlvifr,m;? rkefYoHk;,Sufudk? 0DvdkYpm;?
(vlvifr,m;wGif r,m;u bkef;BuD;ESrjzpf ? bkef;BuD;wpfyg;?
vlwpfa,muf? rde;f rwpfa,muf? aygif;oH;k OD;jzpfonf/ bke;f Bu;D u
rkew
Yf ,Su?f bke;f BuD;\ESrvnf;jzpf vl\r,m;vnf;jzpfou
l
rkew
Yf pf,u
S ?f vlu rkew
Yf pf,u
S t
f m;jzifh oH;k OD;u rkeo
Yf ;kH ,Suu
f kd
a0pm;Muonf)/
36/ trdu NrDxv
J ?l tzu awmif&if;om;? om;upsmefEiS v
hf m;/
(NrD;yef;wl? yef;wlwH? rD;cdk;/ ajraq;wH? aq;wH dk;? rD;cdk;)/
37/ tNcDav;acsmif;? A&aemif;? tacgif;ryg/
A&csm? az:ygvDzd-A&csd? (pm;yGJcHk)/
38/ uRJNcD&mwcGurf mS ? csD;wH;k wpfw;kH yg? (ig;pvH;k )/
39/ tzd;k ikwpf w
k ?f xrdejf cKyf? (zm;jyKwf)/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
40/
41/
42/
43/

44/

45/
46/
47/
48/
49/
50/
51/
52/
53/
54/
55/
56/
57/
58/
59/
60/
61/
62/
63/
64/

218

vQmuyg,if?h pm;zdrYk wwf/ (uyfy,f? csdecf iG )f /


vnf;yif;uyg,if?h rvIyEf ikd /f (&Duawmif;? a&waumif;)/
EIwo
f ;D u yg,if?h rwdq
Yk w
d Ef ikd /f (bJ? a&c&m;)/
wpfu-q,fxad zmfyg/ (1-ae? 2-v?3yd#uwfo;kH yH?k
4-t&yfav;rsufEmS ? 5-ig;BuD;tmeEm? 6-ewfjynfajcmufxyf?
7-awmifpOf ckepfxyf? 8&Spyf g;oDv?9- w&m;? 10-bk&m;)/
ewf o rD ; waumif ? xif ; yd k i f ; av;q,f ? aow mwvH k ; ?
ydu
k q
f iH g;jym;ESihf 0,fau&\/ ZmvJ/ (ewforD;? wHqyd f rD;MuKwfewforD;wHqyd ?f rD;jcpfw?H rD;jcpfc)HG /
ewforD;wHqyd f zsmvdy/f (rD;aoG;)/
ighysOfyufvuf? wem;oG;D au t&nfxu
G /f
(oeyfcg;aoG;aom ausmufysOf)
csif; dkif;wpfaumif? vSHusDoHk;pif;? xdk;zdkYvdkufvm/ (ig;pif; dkif;)
tzdik jym? oGm;w&m/ (acgif;zD;? bD;)/
tdrw
f ikd ;f tdrw
f ikd ;f ? MuufcsD;pk/ (tdrt
f jcifwYkd csnfaomES;D pk)/
tdrw
f ikd ;f tdrw
f ikd ;f ? y'dik ;f qG?J (Edo
Yk ;D ? om;jrwf)/
tzd;k tdraf Mumuf? avmif;wHak rSmuf/ (tdr&f yd )f /
rde;f rwpfa,mufrmS om;w&m?cGyv
f u
kd cf gt&nfxu
G /f
(a&tkef;cdkif? "edcdkif)/
irJ;zif? ieD,uf/ (tdk;ESifhrD;)/
wDwaumif? 'g;axmif/ (yyef;? AAGe;f ? yd;k eodef aumif)/
av;zufav;pD? a'gifhav;zuf/ (MunfhrSefaMu;rkef)/
pkwu
f D pkwu
f -D x&Haxmif? yif;0gu rD;avmif/ (yef;wl aq;wH)/
wdu
k af oQ wdu
k af oQ-txdu
k x
f u
kd ?f cd;k olvmvSEH iS v
hf u
kd /f (ysm;tH)k /
av;zuf av;pyf? eifrh sufEmS ? ighpmG [yf/ (aMu;rH?k rSe)f
iSu0f ga,S? NrDrmS O/ (eEGi;f O? qEGi;f O)/
tzd;k a,irG?J oDwq
JG /JG (eysdK;zl;? iSuaf ysmzl;)/
txyftxyf Mumuvyf? tyGirhf xl yGiMhf umjzL/ (pmtky)f /
ip dkif a,S0rfyl? ttlr[d/ (0cGuf? a&tdk;)/
tdrw
f ikd ;f tdrw
f ikd ;f ? ta,S wa,muf? aigufapmuf apmuf/
(qDrD;cGuf)/
uavGa,Swa,muf? csD;vl;vl;eefY NyD;vm;ca&/ (i kyfoD;
ausmufoGm;)/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

219

&cdik yf ef;pum;rsm;onf ajrmufjrm;pGm&Syd gonf/ rQudk erlemtjzpf


azmfjyjcif;omjzpfygonf/ uREyfk w
f o
Ykd nf yef;pum;rsm;udk pkaqmif;vsu&f o
dS nf/
aemufpmtkyrf sm;wGif azmfxw
k o
f mG ;ygrnf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

220

,Ofaus;rI-9

221

&cdkif "avh xHk;pH wdkprsm;


&cdkif dk;&m"avhxHk;pHrsm;udk &cdkifynm&Sd rSL;BuD;rwfBuD;rsm;utp
vdkufemavh&Sdonfrsm;udk udk;um;avQmufxm;&SdcJhaMumif; awGU&SdEdkifonf/
avmuDrq
I o
kd rQ olawmfaumif; tjypfrjyKEdik yf g[kqakd om r[mynmausmBf uD;
\ ,xmblw obm0tcsufvnf;&So
d nf/ "avhx;kH pHrmS avmuDrjI zpfonf
um;rSe\
f / odaYk omf aMumufojzifh if;? pnf;urf;uvem; owfrw
S cf suft&
vnf;aumif;? vlU,Ofaus;rI pnf;rsOf;t&vnf;aumif;? tqifhqifhtajccH
vdu
k ef mjyKvkycf &hJ jcif;rsm; trsm;tjym;&So
d nf/
r[mynmausmfavQmufx;kH rSm trwfBuD;r[mynmausmf\ a&S;"avh
cH,lcsuf vdkufemoifhcsufrsm;ESifhywfouf avQmufxm;xHk;rIrsm;&Sd&m
tenf;i,fxkwfjyygrnf/
rif;zavmif;crnf;awmf rif;bm;BuD;vufxuf 'g*gNrdKUwGif eef;wnf
cJhaomae&mudk ukvm;olaX; tpvifqdkolu wdkufwnfvdk 'g*gpm;odkY
vmbfx;kd jcif;ESiyhf wfoufaomjzpf&yfwpfcu
k kd r[mynmausmu
f avQmufxm;
&mwGif ]]vlwYkd rdBuD;bBuD; vkyaf qmifxm;cJah om tcrf;tem;taqmufttHk
udk rzsufaumif;yg/ zsufq;D &acsaomf tusdK;r&Sd tjypfoma&mufaMumif;
xHk;a[mif;oufao&Sdygonf}}[k avQmufxm;ojzifh om;rif;zavmif;u
rysufp;D ap&ef xde;f odr;f apmifah &Smufay;apcJ&h onf/
rif;zavmif;vufxuf jyifNrKd UBu;D udk aumifpmG vkyaf qmifpOf rif;trdet
Yf &
vufqnfuefEiS hf tdik w
f t
Ykd Mum; NrKd Uwxyfpu
D mvsuv
f yk &f onf/ tkXaf usmuf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

222

raumif;ojzifh yef;aps;ajrmif;zsm; awmifbuf&adS om NrKd UESpx


f yfrmS jyifNrKd Uonf
a&umvkyfaqmifxm;jcif;omjzpfonf/ NrdKUwHwdkif; t0ifr[kwf jyifNrdKUudk
zsuf vkyfap[k trdefYawmfay;zl;onf/ xdktrdeYfaMumifh r[mynmausmfu
avQmufxm;onfum;]]a&S;u oifah vQmforQ wifw
h ,fpmG vkyaf qmifxm;cJjh cif;udk rzsufq;D
aumif;yg/ txl;ojzifh a&S;rif;wdYk pHaecJ&h m NrdKU? eef;? xD;? y[d&k pf nf? em&D?
xdk(4)yg;onf pwkpufxGef;&m r*Fvmcsnf;jzpf xdkodkYzsufqD;toHk;jyKjcif;iSm
roifhyg/ waMumif;rlvnf; rif;wdkYusifhtyfaom t"dywdoHk;yg;&Sdonf/
rif;ppfawmfral om usuo
f a& eef;awmfobifc&H m &mZyvi&f adS om eef;aqmif?
ab&DpnfBuD;? A[dk&fpnf&Sdaom eef;aqmif? xdkoHk;&yf t"dywdwdkYonf
jynfoQirf if;&Sv
d suf rqdwn
f t
H yfyg}} ,if;odYk xH;k a[mif;ESiahf vQmufxm;zl;onf/
onfuMkd unfjh cif;jzifh ordik ;f twGuf if;? a&S;a[mif;vuf&m? vlrI
,Ofaus;rI? &mZ0ifqikd &f myp nf;twGuf wefb;kd &Sd rzsufq;D oifh xde;f odr;f
xm;oifah Mumif;udk xdak cwfu ynm&Srd sm;uyif tjrif&cdS hJ usix
hf ;kH ? vdu
k ef mxH;k
&Scd b
hJ ;l aMumif; xH;k "avh oufaocHyifr[kwyf gavmh/
&cdik w
f t
Ykd ,l0g'ESiyhf wfouf r[mynmausmf avQmufx;kH wpfcu
k kd wifjy
vdo
k nf/
wpf&Ha&mtcg rD;acsmif;pm;aovGef xdkpm;aus;&mxl;udk &vdkrIjzifh
aygif;xkwu
f Ref;ae ukvm;rSmvDqo
kd u
l tojymwpfaxmifukd rdz&k m;BuD;odYk
vmbfx;kd ay;vsuf rD;acsmif;t&mudck aH vonf/ xdt
k cg r[mynmausmfu
rif;zavmif;tm; atmufygtwdkif; ukvm;ESifh&cdkif t,l0g'ESifhywfouf
avQmufxHk;jyKcJhonf/
]]t&Sirf if;jrwf? &cdik w
f Ykd rd ;kd zvm t,ltusirhf mS bk&m;? w&m;? oHCm
&wemoH;k yg;udk MunfnKd NrJNrHapmifx
h ed ;f rS omoemawmfwnfygonf/ ,if;odYk
&cdik t
f ,lEiS hf ukvm;t,l rwlacs/ yk yf mG ;? qif;wk? "mwfawmf? arGawmfrsm;udk
tvD vuftkyfcsDrdtHh vufudkjzwf ypfap? ,if;odkYukvm; bk&m;trSm
usrf;*ef&o
dS nfqkd t,lEiS ahf eolrsm;jzpfygonf/ &cdik w
f Ykd rif;usif0h wf o*F[
w&m;av;yg;vnf; bk&m;t,ludk jynfolwdkYtm; TefjyqHk;rwwfrS
rif;jrwf[l &cdkifwdkY bk&m;usrf;*efvmygonf/
]]ukvm;ae&yfrsm;rSm &cdkifudkrSL;rwfwifvQif ukvm;t,lysufuGuf
&cdik t
f ,loaYkd &mufatmif aoG;aqmifygorQonf rif;rSL;rwfwYkd tusdK;vd&k m
a&mufygonf/ rif;vnf; o*F[w&m;wnf&monf/ ,if;odrYk [kwf &cdik w
f Ykd
ae&yfrsm;rSm ukvm;udk rSL;rwfxm;aomfvnf; uk;vm;wdYk t,loyYkd g0ifatmif
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

223

aoG;aqmif jyKav&m &cdik w


f &m;uG,yf sufvsuf ukvm;t,ltusifo
h Ykd ygav
aomf jynfot
l m; oem;jcif;r&S?d xdrk if; tpd;k &aomEdik if H rd;k rrSe?f toD;tyGihf
rnD? t&omr&Sd? Owk&moD rajzmifh? "gwfav;yg; acsmufcsm;aMumif;
a&S;ynm&Sw
d Ykd trSm&Syd gonf/
]]rsmvDudk aus;&Gmpm;ay;awmfrlvdkvQif wdkif;jynfawmftwGif;
ukvm;NrdKU&Gm trsm;&Syd gonf/ rdrw
d t
Ykd usifh t,lw&l m obm0csif;jzpfaom
&yf&mG rsm;udk aus;pm;&Gmpm; ay;&rnf/}}
odYk avQmufavaomf rif;zavmif;onf rdz&k m;tm; orD;trSwx
f m;
qH;k rap&ef trdeaYf wmf&NdS y;D trwfBuD;odYk 0wfpw
kH efqm qkay;awmfral vonf/
,if;odkY a&S;"avhxHk;rIrsm;udkvnf; rif;utp vdkufemcJh&jcif;rsm;
&SdcJhbl;onf/ r[mynmausmfum; avmup dkufcsnf; vdkufem&rnf rqdkvdk
"rp dkufonfyif avmup dkuf avmuynwf? avmuusifh0wf? avmu
usix
hf ;kH xufomvGeaf Mumif;/ xdjYk yif avmuDavmukw &mwdYk vnf; usuo
f a&
&Sad Mumif; avQmufx;kH jyKcJzh ;l ao;onf/
rif;zavmif;onf ajrmufO;D NrdKUudk a&TUajymif;oif?h roifah Mumif; [l;&m;
xGucf sufukd r[mynmausmftm; avQmufxm;&ef trde&Yf zdS ;l &m vd&k if;udk
aumufEIwfjy&vQif]]"gwfawmf? arGawmf? bk&m;? ykx;kd ? yd#uwfusr;f *ef? oDv0ef? *kP0ef?
rSL;aumif;? rwfaumif;? qifaumif;? jrif;aumif;jynfhpHk wjynfrif;wdkY
0yfpif;MunfnKd akd oav;jrwfpmG om;orD;&wemwdu
Yk q
kd ufo a&TaiGausmuf
oHyw jrm; yGm;rsm;jcif; &eforl sdK;ig;yg; rzsufq;D Edik &f maomae&m? &efrmefukd
atmifjrifaom xGe;f vif;aom NrdKUawmfjzpfvQif omuD0ifrif;wdYk ae&mXme
rSeo
f nf/
]]Owk? &moD? "gwf? ude;f ? pef;? N*dK[f? euw?f wm&m? ae? v?
Mu,f ? ajrvI y f ? wd w f e d r d w f p aomtrI w d k Y r S m avmuynwf p um;rQ
w&m;awmfom bk&ifrif;ESifhtrwf jynfolwdkY udk,fusifh? 'kp kdufq,fyg;udk
MuOfa&Smif apmifhxdef; okp dkufajrmufvQif xdkt&yfudk &efolrESdyfpufEdkifyg/
avmuD avmukw &mESpjf zmyif usufoa&wd;k wufygonf}}
odYk r[mynmausm\
f "avhp u
kd t
f ay: tjrifreS rf sm; usio
hf ;kH csurf sm;
udk avhvmEdik af vonf/ ,ck &cdik w
f Ykd ;kd &m"avhrI taxGaxGukd wifjyygtH/h

emrnfay;&m OD;wyf&w
DS yfjcif;"avh
&cdkifwdkY yXrOD;qHk; om;orD;arG;zGm;vmvQif tOD;tvQifjzpfonfqdk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

224

xdo
k m;OD; orD;OD;udk trnfrn
S &hf mwGif emrnf&if; tpjzpfap? tqH;k jzpfap
]]OD;}}wyf rSnfhac:avh&Sdonf/
Oyrm-om;OD;udk OD;ompde?f ausmv
f OS ;D ? armifO;D ausm/f orD;OD;udk rOD;pde?f
OD;cdik v
f ?S cdik rf OD;? vSjrOD;/
xdkodkY OD;wyf rrSnfhbJ ]]&SD}}wyf vnf; rSnfhac:xHk; &Sdao;onf/
f oHxu
G jf zpfap&rnf/
]]&S}D }udk (She) [k toHrxGu&f yg/ (Rhi)[k &cdik t
]]&S}D } rSm ygVdvkd ]]oD&}d } ou # vdk ]]&S&}D }jzpfNyD; usufoa&&So
d nf/ xdo
k Ykd
teuft"dy g,f &Sad vonf/ [dED u ]]oQ&D}}[k oH;k pGNJ yD; em*&Dbmom?
b*FgvDbmomwdw
Yk iG f ]]q&D}}[k rSnahf vh? oH;k avh? a&;avh&adS vonf/
om;jzpfvQif- ausmfZ&H ?DS vSazmf&?DS atmifausmf&?DS atmifxeG ;f &S/D
orD;udk - atmifr&S?D bkr&S?D jzLr&S?D rr&S?D r&SjD zL/
]]&SD}} wyf trnfrSnfhjcif;rSm om;orD; tOD;? r[kwfuvnf;
rSnEhf ikd o
f nf/ [dEL? A*FgvD vlrsdK;wdYk *kP&f o
dS ?l BuD;jrifo
h rl sm;udk xdo
k w
l \
Ykd
emrnft&if;tpwGif oQ&D? q&Dwyf rSnfhac:oHk;pGJjcif;jyKonf/ &cdkifwdkYwGif
um; trnf&if;xuf trnfzsm;u tv,fuwyfjcif;jzifh toH;k rsm;aMumif;
awGU&onf/

wl0&D;a&SmifMuOfykH
wl0&D;qdv
k Qif wd&pmefjzpfaom uR?J EGm;rQuykd if twlxrf;zd;k wpfcw
k nf;
wyf xGef;a&iifqGJavh rjyKMuacs/ vludkum; ydk yif a&SmifMuOfavh&Sdonf/
wl0&D;rSm orD;a,mur vnf; awmfpyfojzifh &cdik w
f w
Ykd iG f av;pm;jcif;
;kd om;jcif; ESrd chf sjcif;? ta&mw0if tuRr;f w0ifrjyKjcif;jzifh a&Smifa&SmifMuOfMuOf
av;av;pm;pm; tm;emaMumufvefrY rI sm; &Sad vonf/

aMumifarG;pm;&m
&cdik w
f w
Ykd iG f aMumifarG;pm;u ]]eifu
h u
kd m; vufc\
H ? acs;udv
k ufrf cH}}
[kqkd arG;pm;&onf/ xdrk S xdak Mumifonf acs;ao;r,dpk eG b
Yf J oefo
Y ef&Y iS ;f &Si;f
&So
d nf[k t,l&o
dS nf/

toD;tESu
H kd vufnKd ;rxd;k rTe&f
rnfonfhtoD;tESHudkrqdk vufn dK;xdk; Tef rjy&? xdk; Tef jyvQif
toD;tESo
H nf tHu
h swwfonf (0g) tHMh oavmuf&m a&mufonft
h wGuf
ysupf ;D jcif; yky?f aysmt
f emusjcif; jzpfomG ;wwf&onfq\
kd / jyvdu
k vufn Kd ;udk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

225

uk w f v k y f jzpf a p? vuf o D ; ud k q k y f jzpf a p T e f j yEd k i f o nf / ,if ; od k Y


vufn Kd ;xd;k jcif; udo
k mruao;bJ ]]toD;tvGeBf u;D onf? odyv
f v
S eG ;f onf?
enf;vSovm;? BuD;vSygay&JU}}[k tHhMoajymqdkrI &ifxkvuf Hk;wrf;
ajymqdrk u
I ykd if rjyK&acs/ auseyfpmG 0rf;ompGm 0rf;omtvJ tm;&rIuakd wmh
jyKEdik yf gonf/ tb,faMumifq
h akd omf EIwyf g;pyfaumif;olwYkd cs;D rGr;f cH&jcif;onf
ta&;rBuD; EIwyf g;pyfraumif;olEiS u
hf srdu tHu
h sysufp;D wwfvo
S nf[\
l /
xdaYk Mumifh tvGeBf uD;vGe;f vSveG ;f aom opfo;D rsm;udk tHrh usrad p&ef yd;k rTm;us
rysufpD;ap&ef xrdefqdk;BudK;rsm;udk csnfaESmifxm;avh jyKwwfMuonf/
&cdik o
f bm0 aw;uAsm ocGg;oH;k yifuAsmyifvQif &cdik w
f "Ykd avhukd pyfqx
kd m;&m
]]yGiw
hf w
kH ?kH yGiw
hf ?kH vdyv
f uf? rxd;k vDauh? &Sw
d w
kH ?kH &Sw
d v
kH yd v
f uf?rxd;k vDau}}[k
"avhx;kH pHukd azmfjyjcif;awGU&onf/
xdaYk Mumifh tHu
h sjcif;udk aysmufuif;wm;jrpfEikd o
f nf[k ,lq,HMk unfcsuf
jzifh &cdik t
f rd w
f ikd ;f 'd;k awmifah c: *Hn
k if;awmifu
h kd tdraf cgifr;kd pGezf sm; tdrw
f iG f
t0ifwHcg;rkcf tdrfacgif dk;wdkY csdyfqGJavh&Sdonf/ tHhusxifrdcH&oltm;
vif;avS&u
G f *Hn
k if;wdEYk iS hf ol\ud,
k cf Emudk yGwo
f yfNy;D *Hn
k if;udk rD;zkwv
f suf
*Hn
k if;aygufu&JG mt&yfoYkd tHyh pfavh(0g)wefjyefoabm ypfavhjyKx&Sad o;onf/

pyg;ykwf qefyw
k o
f ;kH &ef&uf
pyg;ykw?f qefyw
k u
f kd tOD;tp pyg;qefxnfo
h ;kH &ef &ufaeYukd a&G;cs,af vh
&So
d nf/ aomMumaeYonf tptOD; toH;k jyK&rnfah eY&uf[\
l /

aumufO;D csykH (rsKd ;cs&uf)


aumufO;D csonfukd ysdK;OD;csonf[ak c:onf/
v,fxGef aumufOD;cs&m &ufOD;jzpfaom we*FaEGaeYtcgwGif
xrif;oH;k qkyu
f kd yde;f zufwiG x
f nfNh y;D v,fuiG ;f axmifw
h pfcck w
k iG cf sxm;&onf/
xdaYk emuf uefpeG ;f yifu yif&n
S &f n
S ?f yde;f eDyifwyif aumif;aumif;? [if;acsmyif
ac: *Hak vQmyf if vSvw
S yifwu
Ykd kd v,fuiG ;f wGif pdu
k &f onf/ xdaYk emuf pyg;rsm;\
rdcifqakd om aumufn if;pyg;wpfqyk u
f kd OD;pGmBuJjzefpY u
kd yf sKd ;&avonf/ xdo
k Ykd
BuJ&m eHoifh&yfudka&SUrl BuJ&ao;onf/ xdkodkY BuJysdK;NyD;rS rdrdBuJysdK;vdk&m
pyg;rsdK;rsm;udk BuJysdK;oGm;&avonf/

aumufni ;f pyg; pdu


k yf sKd ;jcif;
&cdik jf ynfrwGif aumufn if;pyg;udk v,fcsif;pyfaom v,f&iS (f 2)OD;wdYk
cyfpdrf;pdrf; apmif;apmif;pyf (pvGJapmif;) rpdkufysdK;tyf xdcdkufwwfonf[k
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

226

a&SmifMuOfaom t,ltavh&MdS uonf/ taemufjynfac: ta&SUygup wefa'o


&Sad eMuaom &cdik w
f u
Ykd m; xdo
k t
Ydk ,lr&SMd u/ aumufn if;pyg;rSm rdbESiw
hf al om
aMumifh xnfv
h &kd m pdu
k yf sKd ;vd&k m v,fuu
G w
f iG f pdu
k yf sKd ;avh&adS Mumif; awGU&onf/

pyg;rsKd ;toH;k tpGJ


&cdik w
f w
Ykd iG f pyg;trsKd;trnf trsm;tjym;&Sad vonf/ v,form;wpfO;D
onf pyg;rsdK;rnf (5)rsdK; (6)rsdK;udk pdu
k yf sdKvmvQif xdx
k ufrsdK;rnfavQmh om
pdkufysdK;Edkifonf/ ydk rsdK;rnfudktoHk;rjyK&[l\/ ab;bdk;pOfquf Oyrmtenf;qH;k aqGrsKd ;(3)quf (b? bd;k ? ab;) oH;k jyKpdu
k yf sKd ;zl;vQiu
f m; aemifvm
aemifom; om;ajr;jrpfwYkd oH;k pGpJ u
kd yf sdK;Edik af Mumif; t,l&w
dS wfMuonf/

acsmif;ajrmif;ul;jzwf&mwGif
acsmif;ajrmif;ul;vQif qEGif;wufudkudkuf if;? qEGif;r&u opfydkif;
wpfckckudkudkuf vnf;aumif; ul;jzwf&onf[l\/ tb,faMumifhqdkaomf
qEGi;f udk rdausmif;aMumufavonf/ qEGi;f ESirhf ad usmif;rSmrwnfh &efol
jzpfonf/ rdausmif;tE&m,f tumtuG,t
f wGuf xdo
k t
Ykd ,l"avhwpfcu
k kd
toH;k jyKavh &Sv
d m&onf[\
l /

yH;k &nfBuKd csu"f avh


&cdik w
f w
Ykd iG f yH;k &nfac: tcsdK&nfwpfrsdK;udk &Sijf yKyG?J &[ef;cHyw
JG Ykd om
csufjyKwfaom "avh&o
dS nf/ xdyk ;kH &nfwiG f iSuaf ysmoD;uif? qD;oD;? oum?
tke;f oD;? ESr;f ponfwYkd yg0ifavonf/ xdyk ;kH &nfcsdKudk wjcm;yGv
J rf;rsm;wGif
csujf yKwfo;kH jyKavh r&Sad cs/ xdyk w
JG rYkd w
S yg; rdrw
d t
Ykd rd rf sm; pm;oH;k vdk csujf yKwf
vdu
k xdyk ;kH &nfcsu&f mwGiyf g0ifaom trsKd ;trnfwpfcck u
k kd EIwx
f m;vdu
k &f onf/
,if;odkY ,kwfavQmhxm;ap csufjyKwf om toHk;jyKEdkifonf[l\/

Muufrsu0f if ajzyH"k avh


Muufrsuf0if rsufpad Mumifawmif&o
dS rl sm;udk &cdik "f avht& ]]Muuf0
wif;vnf}}&onf[k jyKvkyaf vh&o
dS nf/ ,if;odv
Yk nf&mwGif ]]Muuf0wif;vnf?
c&if;vnf? qef;a&vvm;? atvvm;? uef;a&rsufpd? yGifhAsmvm;}}[kqdk
[pfatmfumar;&onf/ xdt
k cg Muufrsuf0ifou
l ]]atv}}[k qd&k onf/
xdo
k v
Ydk yk jf cif;jzifh Muufrsuf0ifjcif; a0'emaysmufuif;onf[k t,l&o
dS nf/

aea&mifumudik o
f jzifh jyK&aom"avh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

227

aea&mifumudik o
f nfrmS aeewfzrf;qD;onf[q
k v
kd o
kd nf/ aea&mifum
udkifvQif acgif;udkuf? ESm dk;emusif? rl;ar;jcif;jzpfavh&Sdonf[l\/ xdktcg
0g;ES;D acsmif;rsm;jzifh yspn
f yfuav;o@mef &ufvyk af vonf/ xdw
k iG f axmifh
4-buf? tcsdKU 8-buf ygonf/ if;axmifh 4-buf? 8-bufpv
kH ;kH wGif
0g*Gr;f udk csdyq
f cJG snfxm;&onf/ ,if;odYk jyKvkyNf yD;aemuf tdr0f if;NcHwyfwm
t&HwYkd aea&mifum udik cf sed u
f v
kd u
kd f (naeudik v
f Qif naecsed w
f iG f xdak 0'em
jzpfay:vmonf/ eHeufuikd v
f Qif eHeufcsdejf zpfay:vmonf[\
l ) naeqdv
k Qif
taemufbuf? eHeufqdkvQif aexGuf&mta&SUbufodkY a&SU IjyK csdefqGJxm;&
onf/ odYk jyK&jcif;rSm aeewfuikd o
f nf[t
k ,l&dS if;udk yoylaZmfjcif;jzifh
aysmufNidr;f onf[k ,lqavh&o
dS nf/ ]]aea&mifumudik o
f nf/ aea&mifumudk
yoylaZmf&onf[k t,l"avh&jdS cif;jzpfonf/}}

Al;yifpu
kd &f m a&SmifMuOf&yH"k avh
Al;yifrmS ,kwef rd v
hf aS omtyifjzpfonf[k t,l&MdS uonf/ arSmq
f &mrsm;
u Al;yif? Al;oD;udk vH;k 0rpm;MubJ a&Smif&mS ;wwfMuonf/ Al;yifatmuf?
Al;pifatmufudk r0ifrvQdKUrd&efyif * kwpdkuf apmifha&SmufMuavh&Sdonf/
xdak Mumifh tokbwvm;twGuf toH;k jyK&m Al;pif? uv0gwdik pf aom
toH;k rsm;trnfrsm; rSnahf c:toH;k jyKavh&o
dS nf/ xdaYk Mumifh od,
Yk w
k ef rd o
hf nf[k
t,l&MdS uaom Al;yifukd &cdik w
f u
Ykd tdraf &SU (armif;umOD;)wGif pdu
k yf sdK;jcif;
rjyKwwfMuay/ a&SmifMuOfavh&SdvmcJhMuonf/ pdkufysdK;vQif r*FvmrJh pD;yGm;
vmbfvmb qkw,
f w
k yf sufjyKef;wwfMuonf[k t,l&MdS uonf/
&cdik yf jkH yifwpfck vnf; ocifv,foBl uD;tdraf &SUu Al;yifukd tdraf &SUwGif
pdu
k yf sdK;rdco
hJ jzifh t&Siw
f iG af rG;xm;aom acG;ESiahf Mumifwu
Ykd ao&rnf[k
pd;k &draf MumifMh u oHo,jzpf rpdu
k yf sKd ;&ef wm;Muonf/ odaYk omf wm;r&ojzifh
pdu
k yf sdK;avaomaMumifh tdraf &SUocif emrusef;jzpfonf/ xdaYk Mumifh acG;u
aMumifudkac: xdkAl;yifudk zsufqD;ypfvdkufavonf/ xdktcgrS t&Sifocif
oufomusef;rmvmonf/ usef;rmvmvQif Al;yifrjrif ar;prf;avonf/
acG;ESiahf Mumif zsufq;D aMumif;odojzifh a'goxGuf u
kd Ef u
S af vonf/ xdo
k Ykd
cH&ojzifh acG;ESiahf MumifwYkd xGuaf jy;cJah vonf/ v,foBl uD;onf aumif;pGm
usef;rmvmNyD;aemuf xdkacG;ESifhaMumifwdkYtm; jyef ac:avonf/ xdktcg
aMumifum; jyefvmaomfvnf; acG;url uHw&m;twdkif;aeygap[kqdk
aMumifudk udkufvTwfvdkufavonf/ xdktcgup acG;ESifhaMumifwdkYvnf;
&efbufjzpfcJhMu&avonf[l\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

228

&cdik pf mqdrk sm;onf &cdik "f avhupkd yfqikd &f m xnfo


h iG ;f a&;zGUJ xm;cJo
h nfukd
awGU&onf/ &rf;jynfu
h if;q&monf &cdik w
f Ykd touf0n
d mOfvyd jf ym ,d;k avhukd
if;\ a&vm;c&D;pOf vuFm ]]aygMuLaygMuL? vdyfjym,lom;}}[l a&;zGJU
cJo
h nf/ wpfcck ak Mumuf&UHG xdwv
f efrY jI zpfomG ;vQif ]]xdk yufMuL-yufMuL}}[kif;?
]]yufu k-yufu k}}[kvnf;aumif; vdyfjym,dk;oHqdk ,dk;aeMuao;onf/
if;jyif c&D;awmifajrmufomG ;&m ]]oH;k csuo
f &P*H?k ig;pHak qmufwnf?
ud;k rnfe0&wf? *gxm&Gwv
f suf? rjywfyw
k ;D ? bdyEd iS }hf }[kvnf;aumif;?
&wemoH;k yg;? OD;xdyx
f m;vsuf? w
G w
f mG ;rdb? uif;ux }}[kk vnf;aumif;?
]]aemifawmfBuD;jrpf? ul;vSpw
f aoG? aemifawmfi,fu? yifv,fiyoH?k tvH;k pHk
ud?k tm b
kH &k m;? ESv;kH xm; }}[l v
k nf;aumif;? &wemok;H yg;ESihf rdb q&mrsm;
udk OD;xdyx
f m;NyD; c&D;oGm;aMumif; "avhx;kH &So
d nfukd pyfqakd z:jyxm;onf/
xdjYk yif &cdik w
f Ykd "avhwpfcu
k kd uif;q&ma&;pyfcahJ o;onf/ xd"k avhrmS
&cdik w
f w
Ykd iG f c&D;awmifajrmufrS jyefvmvQifaomfvnf;aumif; awmawmif
jrpfacsmif;wdrYk S jyefvmaomfvnf;aumif;? nOfeh ufoaH umiftcsdef tdro
f Ykd
0ifa&mufvmaomfvnf;aumif;? 'g;jym;oQyaf vh&o
dS nf/ 'g;udk cyfapmif;apmif;
vkyf 'g;oGm;jzifh &rf;a0SUcufonfoabmjzpfonf/ ,if;odkYjyKvkyfavhrSm
raumif;rdpmrsm; ,SOfwGJuyf,yf ygvmwwfojzifh 'g;&rf; ESifjcif;oabm
jzpfavonf/ ,if;ESifh uif;q&monf uif;&GmuxGuf ppfawG? awmuef?
0gAdt
k &yfoYkd c&D;xGucf NhJ yD; jyefvmvsuf rdrw
d t
Ykd &yfo0Ykd ifaom rif;&yfacsmif;
ta&mufwiG f ab;uif;&Si;f jcif;jzpf&ef 'g;jym;vQyf ('gjym;oQyf)yHu
k kd -]]&r0wD?
od*a rmif;armif? rif;&yfacsmif;ud?k ajymif;ajymif;0ifcwf? 'g;jym;vQyo
f ?Ykd ab;uif;
csrf;uGm? pdwfrSm&Tifvif;? atmifajreif; ? atmifjcif;&Spfyg;? tvHvTm; ?
vrf;oGm;y&dw?f arw mpdwu
f ?kd pdwpf w
d &f w
G q
f ?kd wufvwfonfaomf}}[l
a&vrf;? c&D;zGiv
hf uFmwGif pyfqckd ahJ vonf/
&cdik o
f mcsi;f pmqdw
k pfO;D jzpfaom wefc;kd q&mxGe;f onf rdrad &;zGUJ cJah om
omjcif; 0w KzGUJ wdYk "avhrsm;udyk g azmfjywwfonf/ xdak Mumifh &cdik w
f \
Ykd
"avhwapriS pf mypf&jcif;udk aumfumEkomjcif;zGUJ a&;pyfxm;cJo
h nf/ rdcifvS
rkwd K&f\ uRefronf if;om;awmf (aumfumEk)twGuf wapypfyu
kH kd odYk
pyfqdkazmfjyxm;\/
]]eef;&a0rSm rae&bJ arG;bbk&if jynfuESiv
f Ykd NrdKifciG af wmvrf;
rd0rf;0ifav oZifyef;rSm tcsrf;rwl tylrrQ ighonf;tlrSm BuHKyg&vdkY
'kuy ifv,f awmNrKd ifajcrSm wapriS f pmNyw
d mpke;f zkwf ewfrpd m av emem yk w
f Ykd
jyKvkyf aESmuf,u
S o
f nftwGuaf Mumifh [if;&Gu[
f if;&nf aovkb,
G v
f Qif
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

229

jzpfavovm; u
k p ;kd wGif wefc;kd xifau &Sief wfrsm;udk wdik Mf um;Ny;D rHk z0g;ajcrSm
oJajrrIeu
Yf kd iHYk ,lysm rSeu
f o
l w
k v
f ;l ESz;l rSmwdYk vSrw
k d K&frmS qdEk w
I cf eG ;f ESihf
wefaxG;wdYk EdcYk sdKwdu
k jf yef jynf0h uRefvnf; ylyefaESmif,
h u
S f &Sirf wGuaf Mumifh
roufrom ysmu,mvQif &Smumzufjcif; pm;vdNYk yD;au opfo;D <uif;ESihf
csufcsif;xnfu
h m &Sirf om;udak rSmifph m;ygrl omapaumif; aprMumapESihf
wapriS pf m awm0rSm pm;Muyg[k &Gr;f umrae rde;f r"r w
m rqdik &f mudk
pOfvmvdu
k af u ypfvu
kd af wav}}/
q&mxGe;f onf trSwrf od&aom omcsif;zGUJ wpfck &cdik w
f pYkd Ofvm
ewfyefoqkawmif;yH"k avhukd atmufygtwdik ;f a&;zGUJ cJyh gao;onf/
]]'o'Dom? q,frsufESmudk? yefxGm dkusdK;? vufa&T0gudk? xdyfrSmrdk;vdkY?
wefc;kd awmufy? j'yfa0au? ewfa'0wGi?f u
k b
rk m ? tmumopd;k ? yd Ed;k ESi?hf
wefc;kd BuD;jrwf? pwkr[m? 0w omrS? Emewfu? "w&V? 0d Vl ESi?hf 0dou
k r?
jrifhjrwftoa&? xufewfjynfrSm? uka0&[k? a'0o&xd? rmwvdESifh
rPdarcvm? wda'0gu? pEmpED? AD&eDEiS ?hf a'0D'd,
? j'yf&adS u? ewfred ;f rESi?hf
a'0'dyg'f? wefcdk;ay:xif? rdk;bk&ifau? tdk&SifewfwdkY? dk Gwfc,?
uRefa,armifudk? BuHaqmifcvdkY? apmifrygavm? pdwfBuHaqmifau?
atmifapaom0fav/ (q&mxGe;f omcsif;xHr&S &So
d nf)/
&cdik w
f Ykd ud;k uG,jf yKcJah om yk*Kd vfrsm;udk q&mxGe;f onf O'dE omjcif;wGif
pyfqx
kd m;cJo
h nf/ xdEk iS t
hf vm;wl &cdik af 0vm[u aA'ifusrf;wGiv
f nf;
pyfqx
kd m;onfukd awGU&onf/ odom&efEidI ;f ,SOaf zmfjyygtH/h
]]BwdoaD [m? ema*gow ? y yd Ed;k ? BuD;wef;cd;k ESi?hf av;rsdK; r[m&mZf?
tcsmpdu
k f ? &Sp&f [Em? ,um {au? a'G&mZmESi?hf jA[my ? Euau?
e0a'a0g? q0a mu? av;yg;op m? &Spf0dZmESifh? r[m"dywd? t&[Hav?
orKa'gau? ig;rke\
d ? BuD;bdawaZmf}} (O'dE omjcif;rS)
]]zD;rwGad tmif? jcaoFo
h ;kH xm;? e*g;ow ? y Ad Ed;k ? av;rsdK; r[m&mZf?
&ef p pf a yguf c s? q0 0a&m? aEgig;a,muf ? apmif h a &S m uf w pf O D ; ?
bDv;l tVm0u? a'0ud;k rnf? wefc;kd pnfom;? xufjynfo'k g ? jA[mig;a,muf?
uRef;wdik ;f aESmufonf? ESpaf ,mufpu 0wf? jrwfx#G x
f if&mS ;? &Spyf g; &[Em?
urm? e0gawmfrSL;? aygif;ig;OD;udk? MunfEl;tifjznfh? udk;uG,f\/}}
(&cdkifa0vm[u aA'ifusrf;rS)
q&mxGe;f um; xdo
k u
Ykd ;kd uG,rf q
I ikd &f m xH;k "avhrQom a&;zGUJ cJo
h nfr[kw/f
vlU,Ofaus;rIqikd &f m"avhwu
Ykd v
kd nf; a&;pyfcahJ o;onfom/ ,ck {nf0h wfrI
"avhwpfckudkwifjyygrnf/ &cdkif dk;rwGif iSufqifysufusojzifh oHwGJNrdKUodkY
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

230

a&mufvm&aom ol&,
d ukrm rifom;onf &cdik yf ef;onfrtdrw
f iG w
f nf;cdk
&onf/ xdktcg tdrf&Sif yef;onfru{nfhonftm; {nfh0wfjyK xrif;
wnfcif;yHk &cdik "f avhwpfcu
k kd pyfq
f x
kd m;onf/ a&S;u&cdik w
f o
Ykd nf aMu;
vifyef;BuD;jzifh {nfo
h nftm; {nf0h wfauR;arG;avh&o
dS nf/ xdv
k ifyef;udk
]]BuD;[if;&m}}[k ac:ygonf/ ,ckxd ]]BuD;[if;&m? a&T[if;&mrSm? tcsi;f aq;
arG;zGm; vmolwnf;}}[k <um;0gavhyif jyKaeMuao;onf/ xdo
k Ykd {nf0h wf
wnfcif; auR;arG;yHu
k kd atmufygtwdik ;f q&mxGe;f \ ]]ol&,
d ukrm ESihf
u mea'0D iSuq
f ifcsDomjcif;}}rS aumufEw
I af zmfjytyfayonf/
]]xdo
k nftcg? avSucHu
k ? ajcpH&k yfv?Ykd vuf,ufac:au? tdraf y:
twGi;f ? bd;k 'gabmifrmS ? csOfaygif[if;ESi?hf ckcsif;a&mif;&m? abmif;jcifac:au?
iv0g azmif;apmuf? rif;om;armifu?kd zifaxmifajcmufEiS ?hf aomufygpm;yg?
BuD;[if;&mrSm? rkvmvufokwf? wcGufvkyfvdkY? i kyftwef? ay;avjyefau?
bke;f uHBuD;jim;? armifvv
k ifau? &Sirf if;om;vnf;? EGr;f yg;acwfwiG ?f pm;wHk
usifh ? ae0ifNyD;aemuf xdkonftdrfrSm? tdyfcsdefa&mufu? oaygufwxnf?
tv,f xGm;nuf? tem;ysufEiS ?hf ajymhxufrmS ody?f ol&,
d ukrm ? rif;om;
ausmfrmS ? pufaysmftyd af w/}}

yGjJ yifvyk "f avh


&cdik w
f w
Ykd iG f wpfEpS t
f wGi;f yGjJ yifEpS cf k rjyKvkyt
f yf[\
l / Oyrm &Sijf yK?
r*Fvmaqmif (2)yG/J wpfEpS t
f wGi;f yG(J 2)ck rjyKtyf/ jyKvkyv
f u
kd ESprf xyfap&ef
oBuFew
f iG ;f wpfc?k oBuFev
f eG w
f pfck usif;y&onf/ oH;k yGu
J u
kd m; vkyaf umif;
onf/ xdkYaMumifh tjcm;tvSLtwrf;wpfckyg tydkESifhoHk;yGJaphatmif
aqmif&u
G jf cif;wdu
Yk jkd yKMuavonf/ xdjYk yif yGv
J yk &f m a&Smif&onfrmS yGv
J yk v
f o
kd l
tdrw
f iG Ef w
I yf pf ud,
k 0f ef&u
dS r*Fvmaqmifvufxyf xdr;f jrm;yGw
J v
Ykd yk jf cif;
rjyK&[l\

tdraf xmifysuf a&SmifMuOfykH


vifao r,m;aoaomolonf tdraf xmifysuf[\
l / xdo
k u
l kd wv?
tcsdKU(3)v? wjcm;tdro
f Ykd 0ifxu
G o
f mG ;vmjcif;rjyK&acs/ a&G;z,fjcif; cH&
avonf/ xdkol0ifrdu y&dwfur0gzwf zD;vGJay;&onf/ p&dwfpu
tuket
f usudk 0ifro
d x
l rH S vH;k 0uscH&onf/

tokbESihf qdik &f m "avhwpkd rsm;


arG;&ufaeY? vuG,af eY? &cdik jf ynf\ &ufA'k [
;l aeY1 wdw
Yk iG f aoqH;k aom
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

231

olukd nOfu
h ;l ? nOfo
h yd ?f nOf&h ufveG af usmf rxm;&acs/ xdak oqH;k aomaeYwiG f
yif aeYvnf? nae? tcsed t
f cgwdYk vnf; oN*K [fjcif;rjyK&acs/ ae0ifNy;D aemuf
Mu,fxu
G v
f Qif oN*K [fjcif;jyKMu& ;kd xH;k pH&adS vonf/ arG;&ufaeY? vuG,af eY?
Ak'[
;l aeY Mu,fxu
G ?f Mu,faygufcsed w
f iG f aovQif xd&k ufveG Nf y;D [k ,lqyH&k
&ufveG x
f m;Edik jf cif;? nOfu
h ek af usmfveG x
f m; Edik jf cif;jyK&onf/ Mu,fayguf?
rayguf? Mu,fxu
G ?f rxGuu
f v
kd u
kd f xdo
k o
Ykd N*K [frq
I ikd &f m "avhjyKxH;k vmonf/
&cdik t
f csdKUa'o vlysdKtysdKaoqH;k vQif romacgif;wGif pu Lruyf&/
if;jyif vifom; r,m;&&Scd b
hJ ;l aMumif;odap&ef rde;f rjzpfou
l iSuaf ysmwH;k
wpfwHkpD a,musfm;jzpfu ,rif; kyf(nD;rif; kyf)wpfckpD acgif;xJwGif
tavmif;aumife;D uyfarQmifvsuf xnfah y;avhjyK&xH;k &So
d nf[\
l /
a&S;u ud,
k 0f eft&ift
h rmjzifah ooltm; jr KyfEcHS geD;wGif 0rf;ydu
k u
f kd
cG&J onf"h avh&cdS b
hJ ;l \/ ,ckum; xdo
k rYkd jyKMuawmhbJ 0rf;ydu
k u
f kd "m;jzifh
cG[
J efjyKNyD; "m;wifjyvsuf oN*K[fvu
kd Mf uawmhonf/ "avhrmS oHupd
omraP rdciftjzpftysuf 0w KrSqif;oufvmonf[,
k q
l Muonf/
toufESpfq,frjynfhbJ romacgif;wGifoGif; (0g) romacgif;jzifh
roN*K[f&/ BuD;&ift
h rkd if;ol r[kwb
f J rD;oN*K[frrI jyK&[l\/
wapo&l pJ aom tpGt
J aESmifh ya,m*wdaYk Mumifh aoqH;k oGm;cJ&h onf[k
xif&aom cav;i,ftavmif;udk roN*K[frw
D iG f qD;oD;aph? pyg;aphwu
Ykd kd
rD;oif;&onf/ xdo
k Ykd rD;oif;xm;aom taphrsm;udjk yKvsuf ]]pyg;? qD;oD;
toD;oD;NyD;rSjyefvmyg}}[kqdkvsuf(zD;vTJonf[l\) ,MwmoabmjyKum
cav;tavmif;wGix
f nfNh yD;rS jr KyfEo
HS N*Kvfavh &SMd uonf[\
l /
&yf&mG wdw
Yk iG f vlot
l aotaysmufrsm;u od,
Yk Mwm acszDvw
JT wf
Muonf/ jyKyHrk mS "m;rBuD;xrf;NyD; vlwpfa,mufu ocsKif;0a&SUrSaevsuf
apmifah e&onf/ vlaoaumifjr KyfE&HS ef vdu
k yf o
Ykd N*K [fow
l aYkd &mufvmMuaom
tcg? ]]oifwkdYcPcP? vmjr KyfESHraeMuESifhoGm;Mu? rvmESifhawmh}}[kqdk
[efUqD;wm; jrpfavhjyK&avonf/ xdt
k cg jr Kyf&efvmMuolrsm;u ]]
wpfacgufomjzpfygonf/ aemufb,fawmhrS rvmawmhyg}}[k awmif;yef
ajymqdk&onf/ xdkaemuf tcGifh&onfoabmjzifh ocsKif;odkY0ifoGif;um
jr KyfEo
HS mG ;Mu&avonf/ "avhrmS ab;&efuv
kd zJT aJ ponfh enf;vrf;jyKjcif;
onf[\
l /
tokbydo
Yk rl sm; romoN*K[fNyD; ocsKif;rS rdrt
d rd o
f jYkd yefvmaomtcg
tdrfwGifusef&pfolrsm;u tdrfodkYjyefvmaMumif;awGUjrifjcif; csufcsif;
pm;zdjk ymwqkyf a&wrIww
f u
Ykd kd vufaESmufjyefypfvu
kd &f onf/ xdo
k yYkd pfvyk Nf y;D rS
yif xdjk yefvmolrmS rdrt
d rd o
f 0Ykd ifEidk af wmhonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

232

tokbtvSL uefawmhyJG
tokbtwGuf uefawmhyaJG c: w&m;yGu
J kd tkyu
f vyf odrYk [kwf ZvHw
k iG f
jyKjyifu t GefYrxdk;&acs/ xdkYaMumifh iSufaysmoD;? tkef;oD;? Muefwyif?
ydwfzsifjzLxnf wpfudkufudkt GefYxdk; tkyfuvyfwGif rxnfh&acs/ if;wdkY
zmom toD;oD;omvQif xrf;yd;k ,lomG ;&onf/ xdu
k efawmhyJG yp nf;rsm;udk
ocsKif;wGif bke;f awmfBuD;tm;yif vSL'gef;vdu
k &f avonf/ tcsdKUt&yfww
Ykd iG f
tvSLyp nf;rsm;tjyif ya'omyifrsm;oD;vsuf tvSL&H0w Krsm;onf vSL'gef;&ef
xnfhoGif;yg&Sdavh&Sdonf/
aooltwGuf&nfpl; tvSLtwef;tjzpf oydwfoGyfjcif;udk oydwf
jznfo
h nf[ak c:qdak vonf/ xdo
k ydwo
f yG jf cif;onf &ufvnf? ESpv
f nfoyG jf cif;
[k ESprf sKd ;&So
d nf/ tcsKd Uvnf; tavmif;aumif tdraf y:&Spd Ofyif oydwo
f yG af vh
&SMd uonf/ if;oydwo
f yG jf cif;udk taumifxuf oydwjf znf[
h k ac:avonf/
aoqHk; ckepf&ufaphwGif oydwfoGyfvSL'gef;jcif;um; &ufvnf
oydwjf znf[
h ak c:avonf/ oydwo
f yG &f m (3)&uf (5)&uf? (7)&ufwYkd jyKvkyf
avhvnf;&SdMuonf/ xdktcg (3)&ufoydwf? (5)&ufoydwfponfjzifh
ac:avonf/
ESpv
f nfoydwjf znfrh mS ESprf ukev
f eG rf D oBuFet
f us? tMuwfaeYww
Ykd iG f
jyKvky&f onf/ trSerf mS oydwo
f ;kH cgjznfah y;&onf[\
l / rd;k wGi;f aoqH;k ol
twGuq
f u
kd 0guRww
f cgyg jznfah y;&ojzifh oH;k cgaphavonf/ 0guRwo
f w
D if;
uRwfveG Nf yD;aemuf aoqH;k oltwGuu
f m; txufaz:jyyg oydwEf pS cf gom
oGyaf y;jznfah y;&ef tcGiu
hf mv&&Sad wmhonf/
oydwjf znf&h ef oydwu
f kd bke;f BuD;ausmif;rSyif,
h al csNyD; aooGm;ol
OD;acgif;cscJ&h mwGicf s&onf/ xdak emuf oydwt
f wGi;f wGif aumufn if;qGr;f
wpf0uf? odrYk [kwf tenf;i,fcef?Y usefqrG ;f udk pcGe;f ac: qGr;f jzL tjynfh
xnf&h onf/ [if;&HtwGuf EdUk ? oMum;? oumpaom csdKcsOf? ajrmufO?
z HkoD;[if;? ig;[if;wdkYudk qGJcsdKifhjzifhxnfh&onf/ xdkodkYpDpOfNyD; ausmif;odkYydkY
vSL'gef;vsuf a&pufcs trQa0wrf; ay;a0&avonf/
a&S;tcgu oydwo
f yG jf znfrh nfah eYwiG f aooltm; jr KyfEcHS &hJ m ocsK if;odYk
oGm;Ny;D ]],ckoifu
h kd &nfp;l tvSLtwef;jyKvkyf oydwjf znfrh nf/ trQtwrf;
,l om"ktEk arm'emac:Edkif&efvdkufvmcJhyg}}[kqdk ac:&onf/ wpfcsdKU
t&yfwGif Muufvsmwpfckckudk,loGm;NyD; xdkMuufvQmwGif vdkufvmyg&ef
ac:,l a vh & S d o nf / aoqH k ; oG m ;&mae&mrS a e vnf ; ac:avh & S d o nf /
wpfEpS t
f wGi;f aoqH;k Muol rSeo
f rQtwGuf oBuFet
f wGi;f wGif ESpv
f nfaph
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

233

tjzpf qGr;f oGyo


f ydwjf znfyh JG jyKMu&onfcsnf;wnf;/ aoonfrS jr KyfEo
HS nf
xdwikd f &uftwGi;f um; oydwo
f yG rf rI &Sad omfvnf; romqGr;f tjzpf ausmif;odYk
tNrJqrG ;f ydx
Yk m;Edik o
f nf/ ,if;odYk qGr;f ydx
Yk m;Muonfvnf;&Sad vonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

234

,Ofaus;rI-9

235

&cdkifdk;&m uxdefyGJtpDtrH
wefaqmifrkef;v c0JyGifh0if;0gvmcsdefumvwGif Ak'bmomp dkuf
uxdefcif;yGJ usif;yavhjyK dk;pOfvm&SdcJhMuonf/ xdkYaMumifh &cdkifaus;vuf
aw;omjcif;wdkYc0Jra,0if;0g? yGifhjyefvmau?
oDumvnf;uH;k ? wef;aqmifrek ;f rSm?
oQifbek ;f oHCm? ausmif;0d[m?
uxdefvnf;uyf? ar dkUrSmav?
aysmfyg;uwfar/
[l zGJUqdkjcif;yif jyKvmcJhMu&onf/
wefaqmifrkef;vwGif uxdefcif;yGJusif;yvm&jcif;rSm &moDyGJtjzpf
Ak'bmom0ifvlrsdK;wdkY\ "avhp dkufozG,f[kqdkEdkifavmufonf/ Ak'
vufxufrSp 0gqdk0guyfaom &[ef;wdkYtm; 0gvuRwfvQif uxdefcif;
cGifhjyKcJh&mutp xdkva&mufvQif &moDyGJwpfckwdk;vm uxdefcif;yGJudk
&cdkifAk'bmomwdkYvnf; ,ckxdusif;yNrJjyKvm&avonf/ uxdefcif;yHk
cif;enf;rSm Ak'u
srf;*eft& trsm;odNyD;yifjzpfonf/
odkYaomf &cdkifvlrsdK;wdkYp dkuft& uxdefyGJaeYwGif tvSLtwef;
uxdeyf &du& mtaxGaxGukd ud,
k pf u
D ,
kd pf u
D ikd cf sD ausmif;awmfoYkd vma&muf
Muonf/ vli,fvl&G,f umvom;rsm;qdkvQif aw;omjcif;rsm;qdk wD;rIwf
um aemufrw
S aysmfwyg; vdu
k yf gvmMuonf/ a&SUqH;k u oufBuD;olrrsm;u
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

236

wHceG ;f ? uku m;? rav;zGm;? yef;rmvf rsm;udk udik af qmifygavonf/ xdyq


f ;kH u
ya'omyifrsm;udk jrifhjzL;pGm twifhtw,fqif,if GwfuspGm ya'omoD;
ouJo
h Ykd vSLbG,0f w Krsm;udk oD;vsuw
f &JG &Gq
J yJG gvmonf/ ausmif;odaYk &mufvQif
vusfm&pfvSnfhywf om"kNrdKifNrdKif ac:vsuf rD; SL;rD;yef; ypfazmufum
vSnyhf wfMuonf/ if;udk ya'omvSno
hf nf[k ac:onf/
xdkYaemuf cif;usif;xm;aom w&m;r@yf? uxdefr@yfodkY0if
q&mawmfrsm;udk OD;csylaZmfMuonf/ y|rqHk;oDv,lNyD; uxdefruyfrD
odMum;rif;? pwkavmu ygvewfrif; if; (5)a,mufwu
Ykd uxdeyf aJG tmifjrif
ap&efoabmjzifh tapmift
h a&Smufay;&onf/ xdaYk Mumifh ewf0wfoPmef
qif,ifxm;aomol(5)a,mufu ewfxGufcef;udkjyK&onf/ aemuf(4)
a,mufu t&yfrsufESm(4)bufuae&m,lae&onf/ y|rqHk;odMum;rif;
vkyfolu odMum;rif;xGufonfhoabm oufqdkif&mewfav;yg;wdkYtm;
trdefYay;&onf/
xdaYk emufrS ta&SUrsufEmS u "w&|ewfrif;uif;? awmifrsufEmS u
0d l V uewf r if ; uif ; ? taemuf r suf E S m u 0d l y u e wf r if ; uif ; ?
ajrmufrsufEmS u uka0&ewfrif;u if;toD;oD; apmifah &Smufun
l aD Mumif;
ewfvt
l aygif;wdt
Yk m; aqmfMowdu
k w
f eG ;f today;aomtaejzifh trdeu
Yf kd
pmwrf;zwfqdkMuavonf/ ,ck ewfxGufpmrsm;um; tcsdefr&jcif;?
tpDtpOfrsm;jcif;wdkYjzifh wpwptoHk;enf;avh&SdvmcJhavNyD/ if;tpm;
uxdeftar;tajzwdkYudkyif &[ef;omraPwkdYu aqmif&GufMuavonf/
,if;odjYk yKNyD;rS uxdeu
f yf? w&m;em? a&pufcsNyD; uxdeyf u
JG t
kd qH;k owf
vdu
k Mf uavonf/
;kd &muxdeyf w
JG iG f toH;k jyKMuaom ewfxu
G t
f rSm a&S;u q&mawmfrsm;?
pmqdak wmfrsm;\ vuf&mrsmomjzpfonf/
pmayoabmtm;jzifh wefz;kd &So
d nf/ aemifvmaemifom;rsm;um; xdo
k Ykd
a&S; dk;,Ofaus;rIESifhqdkif&m pmayrsm;udk avhvmoifhonf/ rSwfwrf;wifjcif;?
az:xkwjf cif;? ,Ofaus;rIt& xdr;f odr;f xm;jcif;rsm;jyKoifo
h nf/ xdaYk Mumifh
uREkyf w
f Ykd awGUBuHKcJ&h ? odrw
S af vhvmxm;rdaom xdu
k xdeEf iS yhf wfouf&m
ewfxu
G pf mudk atmufygtwdik ;f &SmazGwifjy&jcif;jzpfygonf/

tv,f zwfMum;&ef oua'0odMum;rif; ewfxu


G pf m
earmw b*0awm t&[awm ormrK'
(oHk;acgufqdk)
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

237

pD&H wd|wk ZdeomoeH/


/ oH;k axG yk-'dtm? av;op mESi?hf ig;jzm
rm&fatmif? bkef;acgifZde? orK'\? >ruf[rdefYrSm? omoemonf?
&S n f M umrsm;ajrmif ? wnf a Mumif ; aqmif ? ig;axmif t rS e f ? pD & H p D & ?
ESpu
f mvonf? wd|wk-tNrJwnfawmfryl gapownf;/
jrifhrdk&fcsufcsm? tmvdifig;wef? ,k*efNcH ? ckepfxyfawmifpOf?
av;O,smOfEiS ?hf EIid ;f ,SOrf rQ? ewfa'0gaygif;? c0yfanmif;pH? vkyaf uR;cHvsuf?
okZr wd a'0dew
f o
Ykd cif? ewf&iS rf mC? ou Em? 0wdeo
f mw ;kd ? jrifrh &kd pf ;kd om;?
&Sio
f Md um;onf? ta&SUavmu"mwf? t&yfrsuEf mS ? *EAewfrsKd ;? tkypf ;kd ydik o
f ?
"w&|? emrausmo
f ;D ? ewfrif;BuD;tm;if;? awmifavmu"mwf? &yfrsuEf mS vH;k ?
ydkufusHk;ydkifo? ukr@ewfrsdK;? tkyfpdk;awmfrl&m? 0d lVu? ewfrif;vStm;if;?
taemufavmu"gwf? t&yfrsufEmS ? pd;k umydik u
f yG ?f a&ewfe*g;? trsdK;rsm;ud?k
pd;k jim;awmfr?l 0d yl u? emrausmfo;D ? ewfrif;BuD;tm;if;/ ajrmufOw &m?
tmPmydik v
f wf? ,uq;kd ;kd ? bDv;l rsdK;ud?k tkypf ;kd ydik o
f ? rnf&emr? uka0&u?
ewfrif;BuD;tm;if;? jrzvfa&TaiG? av;axGa&mifjzm? abmifaovmra[?
r@dKifar k? c kvusfm? ZrLajrtcsm0,f? ruk#uk#? twkv"r&mZf?
ewfxufewf jzpfawmfral om? oH;k avmu rsuf ?I bk&m;oAnKonf? 'DyuF&m?
xG#fcsmrSefuif;? w&m;rif;txH? Asm'dwfawmfcHonfup ? av;toacsF?
ode;f aeurm? umvMumanmif;? q,fwefaom yg&rDtaygif;wdu
Yk ?kd usifBh uH
tm;xkwf ? tEkw &? twkv*kP?f b0*fcsKH ojzif?h bk&m;qk jynfah wmfro
l nf/
xdb
k &k m;jrwfpmG ? pdaE,sm\? a'oemawmftxGu?f uxde[
f al om? yGcJ suf ?
,dr;f uGuw
f rd ;f yg;? rw&m;rI? rjyKpGeyYf pf? vdu
k pf m;awmfrrlap&? owdawmf
csxm;ojzif?h av;yg;aom y&dowfwu
Ykd ?kd ewfrif;ausmaf '0? "w&|? 0d Vl u?
0d yl u? uka0&[k? emrausmfacgif? ewfrif;armifwu
Ykd ? aumif;aumif; om"k?
aZ,EKjzifh? Munfh Irdkif;r? apmifhMuyfMu&rnf/
/ tdkewfrsm;taygif;wdkY/

ta&SUrsuEf mS "w&Vewfrif; ewfxu


G pf m
(earmw oHk;acgufqdk)
od&rf @vm? *d&Ed mxuf? a'0gtaygif;? &Haomif;pd;k &? t,kZy &l ?
ok' e? tr&0wD? XmeDMuiSef;? bHkeef;BuD; toQif y oDc? *EA Z0e
0doBuHK? 0ef;csKH &Hywf? ewftwGi;f 0efwEYkd iS w
hf uG? avmuygv? rnf&ausm[
f ;D ?
ewfrif;BuD;av;yg;ud?k cdv
k akH ponfEiS t
hf nD? wGirf nf"w&|? ewfrif;jrwfonf?
ta&SUavmu"gwf? t&yfrsufESmtjyif? usifhtifpm&dwf? 0g&dwfw&m;?
pnfum;wd;k yGm;atmif? apmifrxdr;f odr;f &m? tmPmacwfwiG ?f cyif;rsm;pGm?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

238

bkrm ku? ponfausmfaomif;? tdkewfaygif;wdkY/ aumif;rIBudK;ukwf?


tm;xkwMf u&m? igwdyYk u? wlrQMunfjzLvsuf? ay;vSLEIwNf rde?f uxdeyf JG
tcsuf? ouf0ifcv
kd MHI u ? &efru
l ad v? rdap&pdw?f rdpm 0efw?kd NidKjiif&efum;?
rw&m;trI? rolawmfBudKufu?kd vdu
k pf m;awmfrrlMubJ? cyJrsm;pGm? r[mOu |f?
aZmjrwfpifppf? jzpfapMu&rnf/ / tdek wfrsm;taygif;wd/Yk
(aiGa&miftqif;udk
0wf qdk&rnf)/

awmifrsuEf mS 0dVl uewfrif; ewfxu


G pf m
(earmw oHk;acgufqdk)
r@vmod&f? *d&defr[m? od&dEmxuf? a'0gw dk;? ewftrsdK;udk?
pdk;&uGyfESdyf? Emou ? o[ mPf? ukrPfxif&Sm;? ewfodMum;onf?
r[Dusuo
f a&? a&Toajy&dy?f Asm'dwaf rmfueG ;f ? uRe;f vusmf awmif? awmifArL
tcsm0,f? qufpnfjyefyY mG ;? ewfvrl sm;ud?k 'geoDv? orxw&m;? yGm;BuDap
&rnf? 'da &mifvuf? NydK;jyufoeG ;f ydu
k &f m? ZrL'DygtvTm? e*g;*VKef?
ukrmPf&udK uf? zkwNf ydww
f ap? ajraeoHbuf? rdpm taygif;wd?Yk igwdt
Yk wl?
t,lazmufv?GJ r&Sb
d v
J suf? atmifyBJG uD;obif? "r &? oH;k avmurud#k ?f
oH;k wdu
k v
f ;kH wef;aqmif? ,acgif&n
S v
f sm;? a&S;bk&m;wd?Yk a[mMum;wHxmG ?
"rwmEIwfNrdef? uxdefyGJobif? qif,ifMuqJtcg? qtom"gP?
pwka0om&Z? 'oAv? mPq,ftif? qifZmenfudef;? uka#odef;rQ?
um,Av? EIwq
f ruke?f xHak wmfrt
l yf? bk&m;jrwfu?kd a&SUrsufarSmufxm; ?
trsm;igwd?Yk rcsdKU*kPo
f &d ?f uxdeyf o
JG bifwiG ?f qif,ifawmfrMl u&rnf/
(jra&miftqif;udk0wf qdkMu&rnf)/

taemufrsuEf mS 0dyl uewfrif; ewfxu


G pf m
(earmo oHk;acgufqdk)
jrzvfa&TaiG? av;axGa&mif&edS ?f tmvdiif g;xyf? &Hywf &pfqikd ?f c ikd Af [d&k ?f
jrifrh &kd yf Aw? Ou oF0,f? 0go0yl&Ed w ? emrxif&mS ;? ewfoMd um;onf? 0d yl u?
rnf&ewfjrwf? r[mrwftm;? taemufavmu"gwf? &yfrsufEmS vH;k ? ydu
k u
f sHK;
apiSm? XmeE&xl;? csD;usL;jrwfav;? tmPmpuf? ay;tyfonfEiS t
hf nD?
aemufraDS vmu"gwf? &yfrsuEf mS wGi;f ? cyif;rsm;pGm? ewfwumwd?Yk tZ#mwdrpf eG ?f
a&mif0Sefwuf&Sdef? aiG&0defodkY? xGef;vif;omoem? a&mif0gatmifvJ?
BuKH BuKd ufvmqJtcg? igwdBYk uKd ;yrf;? uxdet
f cef;? pdw0f rf;"avh? csr;f ajrph n
kH D
vsuf? usL;csDom"k? * *k g&0? ou p aZm? raem&TiNf yHK;cg? ESpv
f ;kH ESpNf rdKU?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

239

igwdw
Yk b
l uf? ESpo
f ufarw m? ',mcED ? oH;k vD wefqm? 'Gg'&mqifovsu?f
w&m;awmfou
H ?kd emcHawmfrMl u&rnf/ tdek wfrsm;taygif;wd/Yk /
(zvfa&miftqif;udk 0wf qdk&rnf)/

ajrmufrsuEf mS uka0&ewfrif; ewfxu


G pf m
(earmo oHk;acgufqdk)
r[Dr@vm? tyjyifpeG ;f ? ay:xGe;f orkw?f ywfcsKyf0ef;um? oDwm
ow &bef? ckepfwef&Hywf? txyfxyfESifh? 0d0pXm,D? uyfvHk;wnf ?
av;rnfuRef;vH;k ? EIe;f rxdu
k af y? usufoa&[k? axGvm&ifu
h sL;? uxdeOf ;D
r@vm? wm0w eef;r0,f? Ouifobif? aysmf&iT pf v
H suf? ewf&iS rf mC?
ol&Ed onf? Ow &"mwf? &yfrsuEf mS vH;k ? odr;f ;kH usO;f Muyf? pd;k uGyaf ptyfaom?
uka0&ac:? ewfrif;ausm\
f ? acwfwiG t
f mPm? 0ifvmNraJ ESmif? tdek wfarmifw?Ykd
a&mifpeG rf m;rm;? wefc;kd tm;aMumif?h bk&m;bk&m;[k? xif&mS ;jzpfvm? Ak'K y g'?
e0racwf? BuHKBudKufrcsdKU? igwdkYcyif;? ouf0ifeif; ? cif;usif;awmfNrJ?
uxdeyf 'JG ge? vSLMuqJ tcg0,f? ynmowd? 0d&,
d ? t"darmu? ukov
kd q
f E?
wlrQapaMumif;? atmifqak wmif;vsu?f aumif;pG"r? emMu&rnf/ / tdek wfrsm;
taygif;wdkY/ / (a&Ta&miftqif;0wf qdk&rnf)/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

240

,Ofaus;rI-9

241

&cdkifGefY zl; NrdKY ajrmufOD;


&cdkifNrdKUawmfa[mif;rsm;wdkYwGif ajrmufOD;NrdKUvnf; tyg0ifjzpfonf/
ajrmufO;D NrKd Uum; aemufq;kH jzpfaom &cdik Nf rKd Uawmfa[mif;jzpfcahJ yonf/ xdNk rKd Uudk
a*gpm (792)ckEpS f (c&pf 1430)wGif rif;apmrGef pwifwnfaxmifcahJ Mumif;udk
atmufyg &mZ0ifvuFm tzGUJ tEGUJ rsdK;pHw
k jYkd zifh rSww
f rf;wifxm;cJMh uavonf/
]]upye'D? onfnmrGef? ,Ofxefwbuf? yifv,fxGufrS?
ESpb
f ufurf;NrD? jzm;&Dr0DS ,f? &Sq
d jD yKAm? tmumrScD ikd ;f ? awmifNrdKif;NrdKif;?
qdkif;qdkif;r@dKif? &cdkif GefYzl;? rGefMu,fjrL;odkY? ajrmufOD;NrdKUeef;? wnfvuf
xGe;f onf}}
]]a&wGuo
f Mupf? ckepfu;kd q,f? pGe;f 0,fEpS af omf? vawmfovif;?
vQH0if;xGe;f nd? &0daexGu?f qef;w&uf0,f? uefvufuefpef;? NrdKUESiehf ef;ud?k
usdef;cef;ppfppf? wnfwHkvSpf }} (arSmufawmif{;jcif;rS)
]]awmufxGef;vES,f? &efrsdK;y,fvsuf? bkef;<u,f GefYoef? rif;apmrGef
onf? trSerf ysu?f NrKd Uavmif;Muufu?kd ueufpu
kd af qmuf? pd;k tkyaf jrmufaomf?
xGe;f awmufeef;r? Ou oF? pd;k xwESp?f aeonfjzpfr?S wvSp,
f if;u? odMum;
jyom;? rdk;0a&mif l;? aomfwmjrL;odkY? ajrmufOD;rnfom? NrdKUatmifcsmudk?
wnfvmS jyKvSp?f ou&pfum;? a'G;jzpfe0g? ow omwnf;}}(&cdik &f mZ0if vuFmrS)
]]yGifhonfxD;jzL? qufumxlvsuf? aerlESpfESpf? usdK;rjzpfaomf?
wvSpf,if;u? odMum;jyom;? rdk0a&mifjrL;? Mu,faomuf SL;odkY? ajrmufOD;
rnfom? NrdKUatmifcsmud?k wnfumpifppf? aornfjzpfvnf;? ajr;jrpfpOfquf?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

242

bkef; GefYwufvsuf? rysufyGm;pnf? &Snfvwfrnfudk? jrifonftrSef? tqHk;cH


onf? aomif;cGefr@dKif? &cdkifoma,mifh? om,mpGav? &cdkifom;av
ompGav}}/ (&cdik o
f mpGavvuFmrS)
]]ckepf&mud;k q,f? pGe;f 0,fEpS af z:? vawmfovif;? vQH0if;xGe;f nD;?
xGe;f NyD;aexuf? qef;w&uf? ajrmufO;D NrdKUom? wnfjcif;&mum;? awmifnKd
uku m;? ESpyf g;wl&dS (nd )? bkred ufoef? ajrMuefoif&h m? ,ifonfrmS vnf;?
tumtifo;D ? xm;wHNk yD;rS? wnfaxGNrdKUeef;? uefpef;uefvuf? waxmif
oufu?kd rysufxakd &mf? qufwwfaomfum;? t&maxmifaomif;? usdef ;f cef;
aumif;\}} (&cdkifNrdKUwnf yd kumusrf;ESifh ,Mwmusrf;rS)/
]]"njynfwiG ?f a&Munfjrjr? csrf;at;vSom;? upye'D? rIid ;f &D&v
D Qif?
jrpfqDvusfm? a&SUrsufESm0,f? jynfomr@dKif? csufc dkif[k? &cdkif GefYzl;?
NrdKUajrmufOD;wGif? rnfxl;orkwf? wnfxGifckwfvsuf? wnfvkyfonfESpf?
ou&pfr?l &mpkEpS cf ?k ud;k q,fjyKom;? ESppf pk eG ;f wGi?f xD;eef;up? MuiSe;f csvsu?f
rif;vSapmrGe?f pd;k tkypf \
H }} (0g;ausmif;q&m y@dw\
f &cdik &f mZ0ifvuFmrS)/
]]armifwaYkd e&m? omarmvSom;? ESrrdjzL? vdu
k af wmfral vmh? ZrLr@dKif?
a&T&cdik 0f ,f? &Spq
f ikd &f yfrif;? cGeo
f if;ysi;f ajym? oabFmpif;>yef? qdwrf nHwnf;?
tvGex
f eG ;f awmuf? aI rQmfapmufom;? armufarmufoeG ;f oGe;f ? a&Teef;jym m'f?
txG#fwef;aqmif? a&Tawmif[efvS? eef;reef;&H? rsufpdrGH ? ompHaysmfyg;?
odMum;olZm? oufusvmod?Yk o&PmyGi?hf yef;oH;k qifu
h ?kd r,fEiS "hf |d mefyef&ap}}
(oHwrJG zd &k m;apm&ifrx
d H e&Ekrif;c&D; tvDcifu arw mquf jyefpmo0Pfr)S /
odYk tzGUJ tEGUJ rsm;onf ajrmufO;D NrdKUeef;wnfcyhJ w
kH u
Ykd kd xif&mS ;apaom
taxmuftxm;rsm;yif jzpfonf/ NrKd Ueef;zGUJ rsm;jzifh ]b,frmS cs;D rTr;f ? a&;Edik pf rG ;f &Si}hf
[laom cifraESmif;vufajr muf&ouJo
h Ykd zGUJ qdu
k ek Ef ikd pf &m b,frmS wwfEikd f
tHhenf;/
rSe\
f ? rif;apmrGeo
f nf avmif;MuufNrKd Uawmfukd pGecYf mG ajrmufO;D NrKd Uopf
udk wnfcjhJ cif;jzpfonf/ avmif;MuufNrdKUawmfrmS tif;0rif;acgif om;awmf
rif;&JausmfpmG wdu
k cf u
kd jf cif;udck &H ojzifh a*gpm (768)ckEpS f ol&wefjynfrif;
tmrwfoQm ( ykH goQmrif;)xHoYkd (21 ESpf 5 v)wdik f a&Smif&mS ;aecJ&h jcif;aMumifh
rGefESifhjrefrmwdkY tjyeftvSefppfcif;yGJjzpfcJh&jcif;? xdkYaemuf ol&wefrif;
tultnDjzifh wzefrif;apmrGef a*gpm (790)ckEpS w
f iG f avmifMuufNrdKUudk
jyefvnfodrf;ydkufEdkifcJhNyD; (2)ESpfcefYpdk;pHcJh&pOftwGif;vnf; eef;awmf
rd;k BudK;avmifr;D usjcif;? ief;usm;arGuu
kd w
f wfjcif;? iSuq
f ;kd iSu,
f w
k f em;0ifjcif;
paom twdwfedrdwf t0r*FvmESifhBuHK&jcif;? xdktaMumif;wdkYaMumifh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

243

rif;apmrGeo
f nf ppfruf'PfaMumifh ysufp;D avaomaMumifh rESpNf rdKUbG,&f m
tjcif;t&mjzpfvm&onfhtwGuf NrdKUoufukefNyD[l pGJrSwfcJhonftjyif
[l;&mwyfwu
Ykd vnf; NrdKUopfajymif;oifyh gaMumif; avQmufxm;csufwaYkd Mumifh
vnf; ajrmufO;D NrKd U&mopfu&kd mS ajymif;a&TUum a*gpm (792)ckwiG f wnfaxmif
aecJh&jcif;taMumif;jzpfcJh&avonf/
NrdKUopf&mS pOf ig;oJMh uol orD;a,mif;rESpOf ;D wd\
Yk ajrmufO;D 0oJ[al om
tcsDtcs tac:txl;udkMum;&onfhedrdwfMwif;udk tpGJjyK ajrmufOD;[laom
trnfudk rSnfhac:cJh&aMumif;jzifh &cdkifrif;orD;{;jcif;paom a&S;usonfh
tzGUJ tEGUJ rsm;uvnf;aumif; &cdik &f mZ0ifa[mif;wdu
Yk v
dk nf;aumif;qdo
k nf/
xdkYjyif ajrmufOD; NrdKU&mum;qdkvQif a0omvDausmufavSum;NrdKUwGif
NrdKrif;tjrwlwdkY a*gpm (131-138) (c&pfat'D 769-776)ckESpfwdkif
tkycf sKyfcMhJ upOf om;yJjzLrSm (ivyfysL;vnf;[l)NrKd Upm;tjzpf xdak jrmufO;D NrKd U&m
ajrmufO;D &Gm pm;aus;ay;jcif;cHc&hJ onf/ if;yJjzLyifvQif tjrwlrif;vGev
f Qif
rdrNd rdKUpm;tjzpfaecJ&h &m ajrmufO;D &Gm yxrOD;pGm ajrmufrsm;BuD;yGm;jcif;odYk
a&mufc&hJ onfjzpfojzifh ajrmufO;D NrdKU[l OD;pGma*gpm (138rS 155 xd) (c&pf
at'D 776 rS 792 xd) (17)ESpf NrdKUawmfwnfvsuf xD;eef;pd;k pHczhJ ;l aMumif;
&cdik &f mZ0ifvuFmtcef; xGuq
f ckd suf&adS vonf/ xdo
k Ykd rif;apmrGef rwdik rf D
yJjzLOD;pGm NrKd Upm;tjzpfaecJ&h &m ajrmufO;D &Gm? xdrk S NrKd Ueef;wnfcsp;kd pHc&hJ mjzpfaom
ajrmufO;D NrKd U[lonfh &mZ0ifuvnf;&SNd y;D ojzifh rif;apmrGeo
f nf odYk a&S;trnf
emrudkvdkuf ajrmufOD;NrdKU[l trnfrSnfhac:apcJh&jcif;[kvnf; jzpfEdkifay&m
onf/ tcsdKUajrmufOD;NrdKU[l vnf; trnfwGifjcif;rsm;&Sdonfudk awGU&onf/
wGiyf rkH mS rif;apmrGeNf rdKUudw
k nfaomtcg awmifnKd awmif uku m;awmif
ESpfvHk;udk wl;NzdKn dESdrfhonfhumv a&TOa'gif;Oudk arsmufapmifh aeonfudk
awGU&onf[kqdk NrdKUtrnfudk arsmufONrdKU[l trnfay;cJh&aMumif;[l\/
xdt
k csuf ou &mZf (1139) (c&pf at'D 1777)ckEpS f eef;wufcahJ om?
pE0drv rif;vufxuf? trwfBuD; a&TorJ ,m;? oD&rd vmbGUJ cH rdyef;&H
avQmufx;kH wGiaf wGU&onf/ rdyef&u
H vifjzpfol NrdKUopfpm;trwfBuD; ajymqdk
bl;onfqakd ompum;tvdu
k kd avQmufxm;cJjh cif;[l\/ xdak vQmufx;kH NrKd U&mudk
wl;NzdKonfumv arsmufEiS Ohf a'gif;rwdYk pyf,u
S Mf uvsuf a'gif;rOonfukd
arsmufapmifh aeonf awGUjrif&aomaMumifh NrdKUudk arsmufONrdKUac:aMumif;
pma[mif;t&[l yg&Sdonf/
"mwfawmfordkif;&mZ0ifwGifvnf; ajrmufONrdKUwGifvdrfhrnftaMumif;
Asm'dwrf ed >Yf rufwpfck awGU&ao;onf/ tusOf;azmfjy&aomf- jrwfpmG bk&m;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

244

"n0wDjynfodkY<ua&mufpOf aovm*d&drnfaom ausmufawmfawmif


&yfwefv
Y suf tmeEmtm; Asm'dwpf um;rdeMYf um;csuf &Sb
d ;l onf[\
l /
xdAk sm'dwf Agukvawmif Agukvrax&faeaomaMumifh Agukv
awmif[k wGiaf eonfukd aemifumvMumaomf Agblawmif[w
k iG v
f wH /
,if;awmif ig*sw
D ppf (wZmwf)jzpfcb
hJ ;l aomaMumifh y&deAd mefveG v
f Qif ig\
ta&awmf"mwfukd apwDwnfvwf om;a&awmfapwD[w
k iG v
f wH /
tmeEm? "rmaomurif;BuD;onf xdkAgukvawmifaeaomtcg
xdkrif;BuD;udk arsmufrif;u tOqufvmrnf/ oifwdkYrSm tOb,fu
&oenf;[kar;avu? tuRefwGifvnf; r,m;r&Sd? OD;a'gif;rwGifvnf;
vifr&Syd gojzifh uReq
f if;&Jonf tdraf xmifae&ygonf[k avQmufvwH / xdt
k cg
rif;BuD;u olwaYkd e&mXmeudak r;ojzifh awmifnKd awmifEiS hf uku m;awmif
aeaMumif;avQmufvwfvQiftmeEm? xdkawmifonf aemifumvMumvwfaomf ajrmufOD;[k
wGiv
f rd rhf nf/ xdak wmifujkd yKjyif NrKd Uawmfwnfaxmifrnf/ tOD;<uufom;jyif
wq,hfwpfquf ajrmufwGif e*g;tEG,fjzwf udk;qufajrmufvdrfhrnf[l
Asm'dwv
f m&Sad Mumif; tus,fqakd vonf/
xdkxdk NrdKUtrnfwGif&jcif;ESifhpyf,SOf&m Mwif;edrdwfAsm'dwf
odu
k w
f abmifwu
Ykd m; azmfjyygqdck sufyifjzpfonf/ odaYk omf ajrmufO;D NrdKUum;
tu,fyif rif;apmrGe(f 792)ckEpS f wnfaxmifc&hJ jcif;udk rnfonf&h mZ0if?
vuFm? odkufpm? udef;cef;wdkYu jiif;y,fcsufr&Sdacs/ woabmwnf;
wnDwnf; rSww
f rf;xGuq
f ckd suf&cdS ahJ Mumif;rSm wlrQcJMh uayonf/
rif;apmrGefum; arSmufawmf{;jcif;vmtwdkif; ]]avmif;MuufwGifrl?
&dyjf zLazG;azG;? wpfq,fah v;0,f? cifah b;qH;k pGe?f rif;apmrGev
f Qif}}qdak om
aMumifh avmif;Muufrif;(14)quf tqH;k rif;yifjzpfonf/ od&Yk mwGif xd{k ;jcif;
qdkaom ]]oajy GefYzl;? ajrmufOD;NrdKUr? tpwnfxGef;? rif;apmrGefum;?
ed'gef;usifx
h ;l ? yGizhf ;l EG,jf rpf? ud;k ESiw
hf pfwiG ?f pifppfrrSm;}}[l qdck suftvmudk
axmufMunf&h m (91)qufajrmufE,
G f pOfusonfqckd suu
f kd rnfo,
Ykd &l tHeh nf;/
apmrGefrwdkifrDtp ajrmufOD;wnfcsaom yJjzLrif;u,l vnf; (91)quf
rjynfhacs/ pEol&d,rif;("n0wDacwf)up ,lvQifom (91)qufajrmuf
jynfah umif; jynfrh nf[x
k ifro
d nf/ odw
Yk nf;r[kwf (9 ESihf 1)onf rif;apmrGef
rwdkifrD avmif;MuufNrdKUrif;rsm; eef;pHNrdKUouf (91)ESpf[l qdkjcif;avavmh/
,if;odq
Yk u
kd tavmrmjzLrSp rif;apmrGex
f aD vmif;MuufNrKd Uudk &cdik &f mZ0ifopf
tvdk a*gpm (612 rS 792)xd NrKd Uouf(180)&Sncf o
hJ nf[o
k &d onf/ xdt
k qdt
k &
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

245

vnf; rnDacs/ irnf&mZ0iftvdEk iS hf tcsdKUtqdk &cdik rf [m&mZ0if BuD;tvdk


(601 rS 792)xd avmif;MuufNrKd Uouf (191)ESp&f &Sad y&m? xd{k ;jcif;yg (91)onf
NrKd Uouf (191)udyk if vG,v
f ,
G Ef iS t
hf pyftzGUJ oifph mG pyfqckd jhJ cif;oabmavavmh
[k xifrw
S pf &mjzpfaeayonf/ xdjYk yif apmrGef (791)ckwiG f ajrmufO;D NrdKUudk
wnfjcif;udkyif (91)[k qdkvdkoavm/ ,if;odkYqdkuvnf; tpazmfjyyg
]]a&wGuo
f Mupf? ckepfu;kd q,f? pGe;f 0,fEpS af omf? vawmfovif;}} tp
&Sdonfjzifh xdk{;jcif;quf qdkaom ajrmufOD;NrdKUwnf ckESpfou &mZfESifh
nDrnfr[kwaf cs/ xdaYk Mumifh {;jcif;yg (9 ESihf 1)[k pyfqjkd cif;onf rnfonfh
taMumif;udk&nf pyfqdkcJhjcif;rsm;enf;/
odkYr[kwf avmif;MuufNrdKUouf (191)ESpfajrmuf (irnftvdk)udk
qdak voavm? rif;rsdK;EG,pf Of (91)qufajrmufuq
kd akd voavm? odrYk [kwf
ajrmufO;D wnftahH om (791)ESpaf jrmuf (&cdik &f mZ0ifvuFm)udk qdv
k jkd cif;ayavm?
odrYk [kwf {;jcif;pmrl a&;ul;,low
l Ykd yrm'avc cRwf,iG ;f avjcif;rsm;jzpf
wrlayavm/ ynm&Sw
d Ykd csif;ESiEhf idI ;f qap&monf/
]]xdak &mfwzef? ab;apmrGev
f Qi?f a&mufjyefwv
kH su?f NrKd Uavmif;Muufu?kd
NrdKUoufuek \
f ? raewnf[
h ?k arQmfMunfph mem? NrdKUaumif;&mud?k &Smonf
wnfph nfa&S;? aemifvma&;/ {vnf,if,if{;}}qdo
k nft
h wdik ;f rif;apmrGet
f p
NrKd Ueef;&m&SmyH?k ajrmufO;D NrKd U[l trnfay;cJ&h yHrk sm;? ightoufwakd p? NrKd Utouf
&Snfapqdk axmifudef;xm;um ajrmufOD;NrdKUudk bkrdeufoefatmifajrrSef
wGif ou &mZf (792)ck? awmfovif;vqef; wdxaD y:wpf&uf? we*FaEGaeY0,f
uefvufuefpef; NrdKUESiehf ef;udk wNydKifeufwnf;wnfawmfro
l nf/ txufyg
rSwo
f if&h mwdu
Yk kd &cdik rf if;orD;{;jcif;ac: arSmufawmf{;jcif; yd'k af & 28? 30
wdv
Yk mjzifv
h nf;aumif;? &rf;jynfph w
H if\ &cdik Nf rdKUwnf jcif;vuFm ]*d} csyfEiS hf
]*D}csyfwdkYvmjzifhvnf;aumif; tus,frSwf IEdkifygonf/
(yd'k af & 28){? {um&ifah zsmf? rdr,fawmfu?kd tdyaf ysmfapaMumif;?
rdejYf yefa&Smif;tH/h NrKd Uaumif;&mud?k &Smonfru
l m;? av;ql[;l &m? odMum;pufyif?
aA'if&iS w
f ?Ykd a&SUwifMuyfwnf;? penf;ESiw
hf w
d ?f edrw
d ef mcd;k ? tusdK;ajrmfaxG?
pH&k mS abGaomf? urf;ajcESpu
f ?JG vlcyJw?Ykd ewfnpJ o
H ;D ? orD;a&mufr? ig;oJMh u ?
csDcsac:xl;? ysHUwysL;vQif? ajrmufO;D 0oJ;? zefwvJ;wnf?h ac:qJpnfwiG ?f
aysmufcJhusifaomf? xdkwGifcsdefaxmuf? Ivwfajrmufu? csDa[mufoHMum;?
usm;(bm;)um;vefaY &Smif? aMumifral jy;xGu?f <uufum;vdu
k af xG? a>rudk
bm;Edkif? w&if;qdkifvsuf? &cdkifrSefzl;? a&TajrmufOD;udk? ewfrSL; Tefjy?
eef;&m&onf/ / bkre ufoefx;l wnfah v/ xl;wnfah rSmufawmf? [kww
f nfh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

246

aMomf? ajrmfww
kH &if;? atmifjcif;&efEikd ?f NrdKUcsufwikd [
f ?k &cdik rf eS zf ;l ? ajrmufO;D
rnfom? bkrc smonf? eef;&mwnf&h mS a&G;? cefw
Y u
G af wG;/ / {vnf;,if,if{;/
(yd'k af & 30) {? {vsufrjywf? ab;vwfab;BuD;? zsifn;D vGeaf v?
taxGaxGwd? oajy GefYzl;? ajrmufOD;NrdKUr? tpwnfxGef;? rif;apmrGefum;?
ed'gef;usifhxl;? yGifhzl;EG,fjrpf? udk;ESifhwpfwGif? pifppfrrSm;? ig;yg;vl;BuD;?
pGecYf NhJ y;D cGg? cEmawmfouf? ud,
k x
f ifvsuw
f nf?h csed ;f csuNf yKd ifcikd ;f ? jynfEiS Ehf idI ;f ?
xifwikd ;f emem? aemifvm&Snv
f sm;? rsKd ;av;yg;wd?Yk pD;yGm;rnfom? BudKufaumif;
yg\? igomtao? qH;k yap[k? av;axGav;yg;? ewf[;l &m;wd?Yk NrdKUum;
axmifymG ;? rif;um;oufw?Ykd jrifwikd ;f qdo
k nf? wdu
Yk rkd ESp?f rif;aumif;jzpfjzif?h
topf a &T j ynf ? Nrd K Uaumif ; wnf o nf / / &S p f r nf & ef o l l ; wnf h a v;/
;l wnfah rSmufawmf? [kww
f nfh aMomf/ / avmif;awmfapmjrwf? txGw&f ef
vSp?f "r&mZfum;? MunfcspEf pS v
f ?Ykd axmifused ;f NrKd U[k? olwu
Ykd o
kd m? oufarw m
ud?k &Smonfwnfrh a0;? aemifvma&;/ {;vnf;,if,if{;/

NrKd Uwnfjcif;vuFm ]*d-*D} csyrf S


pwkpu ? "rw&m;? taMumif;rsm;aMumif?h rif;zsm;apmrGe?f eef;Adrmefu?kd
xdu
k w
f eford ;f ,l? pHawmfrv
l Qif; vlrsdK;av;yg;? vGepf nfymG ;vsuf? wdik ;f um;
yGifhvef;? &[ef;oCFm? omoema&mif? ajymifajymifxGef;vif;? rif;wdkY
usufoa&? jynfph akH v\? eef;ajravmif;Muuf? odu
k if u
S "f gwfqef;? ude;f cef;
ukef ? ysufwHkwnfwHk? wvHkvJvJ? jrifhNrJ&SnfMum? rae&m[k? ynmjrifod?
ewfrsufpo
d ?Ykd nD;nD;rSL;rwf? avQmufwifvwfaomcg? NrdKU&m&Sm[k? rsm;pGm
avSabmif? aqmifa,mifcif;usif;? oif;yif;Adv
k af jc? a>ca&GppD Of? tee'D?
avSmn
f q
D efwuf? taemufbufo?Ykd qdu
k v
f suf0ifaomf? a&Tawmifyw
Ykd iG ?f
vltoGiw
f nf;? aAgif;zsif tif;*sD? pdeef rD jc,f? wifw
h ,fjzLjzL? wa,mufol
vQif? wlwlwydk;? tm;BudK;rIwfvsuf? vuf,uf om? rSmbufodkY? rSm
odkY[k? ewfwdkYMunfh I? ac:jyKtoH? em;cHacsay? aysmufuG,favrS? Adkvfajc
pOfavQmuf? oGm;ava&mufaomf? ajrmuftaemufrSm? a&TawmifomrS?
ruGmvSwHk? *VKefawmif,H? toHa&SUoGif? ac:wHkusif\? xdkwGifa&SUyg;?
acsmif;i,fem;od/Yk vlrsm;csOf;avukeo
f wnf;/
]]acsmif;i,ftwGif;? jynfh&Sifrif;onf? 0ifvQifNyD;aomf? tmvkyfazmf ?
ac:wHo
k nfrnf? wGio
f nfaMumif;a&;? ar;pOfwiG o
f m? awZmvQNH zKd ;? bkrp ;kd ewf?
avsmufywfwifw
h ,f? rde;f ri,f[ef? NypD mG zef ? ,ufoyhJ vH;k ? vH;k vH;k vG,v
f su?f
a&SUuxGuf ? wpfzufpaD e? axGaxGo>H ruf? awmifbufuol? ac:onfru
l m;?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

247

onf;tlEke,f? [,fr,fajrmufOD;? usL;ausmfrysuf? ajrmufbufoludk?


ac:qdw
k v
kH su?f ajrmufbufuol? enf;wlaoG0,f? [,fr,f0oJ? rSwpf aJG c:&m?
ynm&Sdrsm;? um;ajrmufOD;? pHkyl;rvGJ? 0oJudk? 0rf;0,fodkYvsuf?
qefavwufaomf? xdek wfausmfw?Ykd xifay:odatmif? aMumifEiS <hf uufyif?
zefqif;csif ? &efudkawGU[k? <uufa&SUuajy;? pm;a&;ra&Smif? aMumif
aemufuvdu
k ?f pOfpu
kd u
f rf;avsmuf? ajrmufO;D acsmif;zsm;? xl;jcm;wifw
h ,f?
vusfmEG,af wm? usaomtcg? aMumifajy;&Smonf? <uufomvdu
k jf yefav
ownf;/
]]xdkrSwoG,f? zm;i,fwzef? vdkufjyefaomtm;? a>rum;ajy;jyef?
xdk&yfXmefudk? eufoefbkrd? wGif,Sd[k? odomojzifh? mPf&ifhvdrm?
q&mtausmf? ykPm;awmfEiS ?hf jrifajrmfonfvm;? [l;&m;tndK? xdx
k x
kd ;kH pH?
&SmBuHaxGaxG? wGucf sufavaomf? eefawmfMumoyaw;? wnfa&;rysuf?
rdev
f *fwiG o
f m? NrdKUwnfygrl? cEmtouf? &Snrf nfxu
G \
f ? NrdKUoufo;kH ESp?f
jzpfonftrSe?f uefwiG v
f *fEiS ?hf wnfojzifv
h Qi?f wd&Yk iS o
f ufawmf? &Tiaf ysmo
f ;kH ESp?f
jzpfonfrcsKd U? NrKd Uoufw&m? &SnMf umvdrahf om? ta[mxGuaf Mumif;? ek ;f aygif;
xkwfaz:? pum;avQmfatmif? a&Tem;awmfoifh? wifhojzifhvQif? BuD;&ifh
mPfawmf? pOf;pm;awmfr?l ta[mf0w? oHom&wGi?f yknaxmufu?l vl\b0?
wcPom? cEmudk,f? xdkxdkaus;Zl;? xdefjrL;rJhaxG? rMuOfurm?
&SnfMumorQ? ajymy&pfap? a&TESvHk;awmf? t&SnfarQmf ? udk,fawmftouf?
,Gif;uGufraoG? jzpfapvdk&m? ow 0gwdkY? csrf;omt&Snf? jzpfpdrfh&nf ?
a&TjynfawmfrSm? tcgpef;v*f? rdefYawmfxGufonf? NrdKUouftrSef&Snf
aMumif;wnf;/
]]tavmif;wum? oljrwfpGmwdkY? cEmudk,fouf? riJhuGufwnf;?
tkyfusufrsm;pGm? a0ae,smudk? u kPm a&T mPf? usifhbl;[efudk? zefzef
pdwo
f iG ;f ? rif;rif;wum? 0Hch phJ mG om;? tcgpef;v*f? odvsuEf iS o
hf m ESpaf *gpmrl?
ckepf&mud;k q,f? pGe;f 0,fEpS cf ?k &wk0oef? uefawmfovif;? vrif;qef;vuf?
w&ufreS v
f ?S ol&Z'0d g? vQjH zmxde0f if;? we*FaEGaeY? ra&GUuefv*f? eHeuftcg?
&wemvQHvef;? a&Teef;usHK;NrdKU? tpdpYk u
Ykd ?kd rif;wdzYk ,
G &f m? us,fpmG cif;usif;?
wnfwv
kH sif;onf/ / eef;cif;NrdKU&m wnfownf;/
]]acsmif;BuD;tv,f? ydwfwG,frqD;? xm;NyD;aomcg? vusfm0oJ?
vuf0aJ jrmufO;D ? pHyk ;l wnfvsuf? aESmif,
h u
S &f efo?l xGujf yLray:? MuefaY usmf
dkif;jy? a&muforQ&ef? rmefrwuf0Hh? aMumuf&GHUapaMumif;? q&maumif;wdkY?
tif;aygif;rsm;pGm tumBuD;BuD;? ydwfqD;w&m? tumi,fwpfaxmif?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

248

ukeaf tmifp&D if? xdjk yifewfBuD;? &Sp&f yfq;D vsuf? a&Tx;D vlv?l ig;qlb&k m;?
usm;ukvm;jzif?h csif;ESichf sif;vk? qef;jyK,w &m? rsm;pGmxdx
k ?kd tvkad wmf
avQmuf ? pD & if a jrmuf v Qif ? ausmuf p moG , f j yK? ajrmuf O D ; armf u G e f ; ?
pdu
k w
f nfxeG ;f onf/ / a&Teef;tquf &SnMf umwnf;}} /

wnfaxmifjcif;rsm;
azmfjyyg{;jcif;vuFmwdkYjzifh ajrmufOD;NrdKUeef;wnfyHkum; xif&Sm;NyD
jzpfayonf/ rif;apmrGefonf ajrmufOD;NrdKUudk pwifwnfaqmufcJhpOfu
tkww
f jYkd zifh eef;awmfukd wnfaqmufco
hJ nfq\
kd / xdrk ifum; oH;k ESpcf efo
Y m
NrdKUawmfxD;eef;udk jyKjyifEdkifchJonf/ xdkoHk;ESpftwGif; rif;apmrGef\
ajrmufO;D NrdKUawmf wnfaqmufrv
I yk if ef;rSm rSe;f oavmuf c&D;a&mufcrhJ nf
r[kwaf y/ xdaYk Mumif-h "n0wDta&;awmfyu
kH NrdKUeef;rNyD;rD ,m,Deef;ESihf
aeawmfrpl Ofyif a0'emuyfa&muf rif;apmrGev
f eG af wmfro
l nf[k qdak vonf/
xdrk if;vGev
f Qif nDawmf e&EltvDcifrif; c&D;qufccH &hJ ojzifh if;vufxufwiG f
ydk jyKjyifcjhJ cif; jyKcJ&h avonf/ NrKd Uawmfawmifbuf od*eF 'Dacsmif; wbufjcm;&Sd
0oJbuf&yfxd NrdKUawmfudk csJUxGifjcif;jyKcJhavonf/ &cdkif&mZ0ifuNrdKUudk
axmifused ;f jynfah tmif 0oJEiS hf NrKd Uopfuw
kd nf "mwferEmESin
hf aD tmif a*gpm
(812)wGif NrdKUoufquf wnfawmfrlonf[l\/ (820)ckESpfwGif 'dkif;usDxd
wdk;csJUae&mwGif ysOfpDysOfaxmif NrdKUopfwnf ysOfaxmifNrdKUopf[l jyKvkyf
avonf/
NrdKUawmfEiS ehf ef;awmfukd ydrk ckd ikd cf u
hH s,fjyefpY mG aqmif&u
G cf aJh om rif;wdrYk mS
qdkvQif (893)ckESpf eef;wufaom rif;Am;BuD; vufxufyifjzpfonf/
xdrk if;vufxuf (894)ckwiG f ajrwGi;f eef;aqmifawmfrsm;ESihf tjyifeef;aqmif
awmfrsm;wdu
Yk kd twGi;f bufrS tkw?f tjyifbufrS ausmufrsm;jzifh xyfrH
wnfaqmufcjhJ cif;jyKavonf/ t&HNrKd Ursm;udv
k nf; wd;k csUJ um wnfcsay;cJah v
onf/ NrKd UwHwikd ;f rsm;udk wd;k cJsU tcdik t
f rmjyKvkycf ahJ vonf/ xdrk if; vufxuf
NrdKUawmfwnfaxmifjyKpkjcif;ESifh wdkif;jynfa&;&m pDrHudef;csvsuf pDrH
vkyaf qmifcsufrsm;udu
k m; tvGex
f if&mS ;NyD;jzpfonf/ xdrk if;vufxufwiG f
NrdKU\t*FgjynfhpHkpGm wHcg;auGU? wHcg;aumufponfjzifh a&avSmifajrmif;?
wefaqmif;? jytd;k ? yp if? &ifwm;wdu
Yk kd aumif;pGmpDpOfonf/ a&usKH ;? eT u
f sKH ;?
usHK;ajcmuf? usHK;yifv,f ponfwdkYjzifh txm;taeoifhpGm tumt&H
tqD;twm;jyKavonf/ NrdKUopfESifh0oJudkzuf odkuf"mwferEmudef;tvdk
toufquf wGzJ ufjyefavonf/ ,if;odYk aqmif&u
G jf cif;ESiphf yf &cdik Nf rKd Uwnf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

249

vuFmu atmufygtwdik ;f zGUJ qdx


k m;avonf/
]]ab;awmf? bd;k awmf? &Tiaf ysmfpo
H nh?f ajrmufO;D jynfonf? wnf&if;
umv? 0 &SnfMum? ESpfw&m[k? NrdKUoufjyK&Sifh? ,ckigum;? axmifudef;
xm;tH?h BuD;rm;BuHawmf? t&Snaf rQmf ? a&S;aomtcg? xH;k pOfvm[k? erEmusr;f ?
xH;k wrf;,SOv
f suf? "mwfbufrw
d pf pf? Opfuopfe?H pHajrwdx?D em&D&ufaeY?
wGufcsuf vQif? odrfarGUwHkvQif;? tif;tdkif kyfrsdK;? aumif;usdK;a&S; I? aMu;jzL
aiGom;? a&;xm;jr KyfESH? pDrH,Mwm? NyD;wdkif;pGm ? rdpmarS;ul? &efolt dkif;?
awGa0rIid ;f atmif? BuHaqmifaomtm;? odMum;ae&m? t,kZm yl&? jynfrwrGw?f
NrdKUok'ofo?Ykd ,kwjf rwfav;yg;? vlrsm;wum? csrf;Nidr;f omonf/ / ESpjf zm
Munf;a& tkwu
f sufwnf;}}/
xdjYk yif wmwrH? qnfajrmif;? a&EIwaf jrmif;? usHK;BuD;wdjYk zifh &efol
tumtuG,f tqD;twm;wdkYyg jyKvkyfxm;avojzifh ydkrdk vHkNcHKrI jzpfap
cJah vonf/ xdaYk Mumifyif &mZ0ifvuFmu ]]odNYk rdKUBuD;? wnfNyD;xyfr?H
Edik if aH wmfwiG ?f vkycf if;v,f,m? rsm;pGmuGi;f usif;? jzpfavvQif;rl? NrdKUvnf;
rokO;f ? uke;f vnf;usi;f jzpf? acsmif;jrpfqnfuef? twefwefu?kd t&Hoifah tmif?
BuHaqmifpD&if}}[l pyfqdkjcif;jyKavonf/
rif;Am;BuD;vufxuf wmaygif;ckepf&mpD owfrw
S f NrKd U&H (11)NrKd Uwnfc&hJ m
NrdKUawmfywfvnf 0ef;&HwiG jf zpfonf/ xdNk rdKU&Hwu
Ykd kd ta&SUzufup vufsm&pf
vSnyhf wfvsuf wnfcsNy;D wifw
h ,fatmif pDraH vonf/ xdjYk yif NrKd Upm;rsm;udyk if
pepfwusxm;ay;cJah vonf/ xdNk rdKU&Hwu
Ykd m; tpOftwdik ;f 1/
&efatmifNrdKU/
7/
ydef;eJawmifNrdKU/
2/
oHvsifNrdKU/
8/
ewfawmifNrdKU/
3/
jrawmifNrdKU/
9/
oQrf;awmifNrdKU/
4/
ukvm;NrdKU/
10/
tifMuif;awmifNrdKU/
5/
om,mNrdKU/
11/
usm;ckwfawmifNrdKU/
6/
wvufawmifNrdKU/ wdYk jzpfMuavonf/
rif;apmvS (a*gpm 918-926)vufxufwGifvnf; ajrmufjyif
aiGawmifNrdKU? awmifjzLNrdKU? NrdKUvSNrdKU[l NrdKU&HtopfoHk;NrdKUudk xyf wnfcs
ay;cJah vonf/ (926)ckEpS f eef;wufaom pMum0aw;rif;vufxufwiG f
qdkvQifvnf; ta&SUawmift&yf&Sd aygufqdefawmifudk jzwfydkif;wl;wGif;
,cifNrdKU&Hrsm;uJo
h Ykd aumif;pGmpD&ifapvsuf NrdKUpm;wdu
Yk ykd g wnfxm;ay;cJh
avonf/ rif;zavmif;? rif;&mZmBuD;? rif;carmif;? rif;[&Dpaom
tqufquf xif&mS ;onfrh if;rsm;vufxufum; xyfrjH yKjyifjcif; ponfrsm;jzifh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

250

NrKd UawmfrmS ydk us,jf yefcY &hJ avonf/ rif;zavmif;vufxufwiG f a&Teef;awmfukd


(939)ckEpS f opfaumif;rsm;jzifh aumif;pGmaqmufvyk cf ahJ o;onf/ ,if;odYk
NrdKUawmftus,ft0ef; vlaetrsm;tjym;wdjYk zifh urmt
h qift
h wef;rS;D jzpfchJ
aMumif;udk rSww
f rf;ordik ;f wdu
Yk oufaocHaeMuayonf/ ajrmufO;D NrKd Uawmf\
vlO;D a&udk rqdx
k m;ESihf tdraf jcOD;a&rSmyif (5)ode;f ausmfcahJ Mumif;od&onf/
xdkYaMumifhyifvQif ]]yef;rLBudKifBudKifrTD;? tdrfNcDpm&if;yD}}[l &cdkifwdkY pyfqdk
cJhMuonf/ ajrmufOD;NrdKUodkYvma&muf vnfywfolrsm;yif a&TNrdKUawmfwdkif
ra&mufao;rDyif oabFmqdyu
f rf; azgif;'GwNf rdKU wavQmufukd a&mufrd rkH Qyif
a&TNrKd Uawmfa&mufNy[
D k xifrw
S rf Md ujcif;jzpfc&hJ onfq\
kd / xdaYk Mumifh ]]ajrmufO;D
ra&muf? aAgif;'Gwaf vmufu? jyefvwfNy;D }}[l vnf;aumif;? ]]NrKd Uawmfrayguf?
aAgif;'GwftqD? jyefvwfNyD;}}[l kvnf;aumif; qdk dk;&SdcJhbl;onf/
ajrmufO;D NrdKUawmfum; a*gpm (792 rS 1146)xd rif;quf (48)quf?
NrdKUouf(354)ESpw
f ikd cf o
hJ nf/ ,ck (1331 ckEpS )f xdom bk&ifpepf pd;k pH&adS e
ao;rnfqu
kd ESpaf ygif;(539)ESpcf efY wdik v
f may&mNy/D rQeef;ouf? NrKd Uouf&n
S f
MumEdik af om NrKd Uawmfrsm; tvGe&f mS ;ayonf/ ajrmufO;D acwfwiG f t'lrif;ndK?
O*gyspH aom xif&mS ;onfh &cdik pf mqdBk u;D rsm;? r[mynmausm?f 0drv? ynm0Ho?
ivuf Hk;ponfh trwfBuD; tausmftarmfrsm; ay:aygufcJhavonf/
omoemawmftwGuf q&mawmfoC
H mawmfrsm; bmomomoema&;qdik &f m
bk&m; ausmif;uef apwDyx
k ;kd paom ,Ofaus;rI? vlraI &;&m,Ofaus;rI?
ordik ;f 0ifrw
S w
f rf;wifrrI sm;um; rsm;pGmjzpfxeG ;f cJ&h avonf/ xdx
k
kd wdu
Yk kd
c&maphtpHak &;&vQif ajrmufO;D NrKd Uordik ;f usr;f BuD;wapmifyif vdt
k yfayvdrrhf nf/
urmESit
hf 0Sr;f qufo,
G jf cif;rsm;utp Edik if w
H um qufo,
G af &;rSww
f rf;rsm;
vnf; &Sad o;ayonf/ ajrmufO;D um; &cdik rf if;NrdKUawmf? &cdik af ejynfawmf
wpfco
k mjzpfco
hJ nfr[kwaf cs/ &cdik o
f rdik ;f 0if? &cdik ,
f Ofaus;rI zGUH NzKd ;xGe;f um;&m
Xmevnf;jzpfonf/ xdkYaMumifh &mZ0iftwGufomru ordkif;&yfrsm;ESifh
tEkynm,Ofaus;rItwGuv
f nf; *kP,
f pl &maumif;avonf/ taxmuf
txm;vnf; oufaooufum cdik rf mpGmjyaeao;onf/ xdjk yif okawoe
AdrmefNrdKUawmftjzpf wnf&adS eonf[q
k u
kd vnf; rrSm;acs/
ajrmufO;D NrKd Uawmfum; yuwdtwdik ;f r&Sad wmhNy/D &cdik f aemufyikd ;f rif;rsm;
jynfwiG ;f a&;cif; tmPmvkyrJG sm;? xD;eef;usqH;k odr;f ydu
k cf &H onfh ta&;
wdaYk Mumifh eef;awmfrmS rD;ab;wGicf vsuf jyifwvif;wrQom use&f pfawmhonf/
odkYaomfvnf; NrdKU dk;? eef; dk;? NrdKUawmf&m? wHwdkif;0if;wdkYum; ajrmufOD;NrdKUudk
ajymjyaebdtvm; usef&adS eao;onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

251

ajrmufOD;NrdKUawmfa[mif;rSm ,ckppfawGc dkif NrdKUa[mif;NrdKUwGif wnf&Sd


aeonf/ ukvm;wefjrpf vuf0b
J uf jrpfvufwufwiG f wnf&&dS mum;
oabFma&vrf;c&D;jzifh oGm;a&mufEikd o
f nf/ NrKd Uawmfa[mif;ta&muf ppfawGNrKd UrS
rD;oabFmjzifh rdik af ygif; (40)&So
d nf/ (5)em&Dcefo
Y mom ckwaf rmif; oGm;&
avonf/
az:jycJNh yD;aom &cdik Nf rdKUawmf? eef;awmfwnfcscJ&h m? ordik ;f 0if &mZ0if
okawoejyK&m tcsuftcsmjzpfaom NrdKUa[mif;odkY taemufEdkifiHrS
okawoDrsm;? &mZ0if ygarmursm;yif wzGzJ aJG vhvm&ef a&muf&cdS b
hJ ;l avNyD/
,cif bk&ifvufxufrSp ,ckacwfxda&mufNyD;? a&mufqJyifwnf;/
xD;eef;NrdKU&m ysufp;D oGm;cJv
h ifu
h pm;? ajrmufO;D NrdKUawmfordik ;f um; b,frmS
aysmufEdkifrnfenf;/
&mZ0ifq&m 'D?*sD?tD;?a[mu NrdKUawmfyrmP wnfaqmufru
I kd odYk
a&;om;xm;avonf/
]ppfawG 'dpBwdwf &Sad om? NrdKUa[mif;NrdKUonf? ta&SUwdik ;f (Aif;epf)NrdKU
jzpfNy;D ? ,ckacwf&dS befaumufNrKd UuJo
h Ykd wl;ajrmif;rsm;? uefrsm;&S&d m yifv,fEiS hf
'Dwuf'u
D s&Sad om jrpfrsm;jzifh qufpyfxm;av\/ xdNk rdKU\ tjyifbuf NrdKU ;kd
tm;vH;k t&Sno
f nf (12)rdik af vmuf&\
dS / BuD;aom tkww
f w
H ikd ;f BuD;rsm;ESihf
cHwyfrsm;udk rif;Am;bk&if(c&pf 1532-1553) aqmufvyk x
f m;cJah vonf/}
,ckxd wnfaeyHrk mS eef;awmfukd ausmufww
H ikd ;f oH;k xyfum&Hvsuf
&Sdonf/ tjrifhqHk;wHwdkif;u tedrfhqHk;rSp wqifhwqifh wHwdkif;wdkYonf
uvmyfuJhodkYjrifhwufoGm;avonf/ txufqHk;jzpfaom wwd,wHwdkif;
tv,fA[djk yif eef;awmfukd wnfxm;aqmufvyk cf ahJ vonf/
eef;awmf? NrdKUawmfwHwdkif;? NrdKU dk;rsm;onf tcdkif ausmuftkwfwdkYjzifh
wnfxm;cJo
h nf/ odaYk omf ordik ;f 0if0w Kyp nf;wefb;kd udk rav;pm; em;rvnf
Muolrsm;? pD;yGm;a&; uefx dkufwmpaom ukefonfrsm;vufcsuf? odkufwl;
zsufq&mrsm;vufcsufwdkYaMumifh tkwfausmufwdkYrSm aMuuGJ0rf;enf;p&m
aumif;avmufatmif NydKusysufp;D jcif;jzpfc&hJ onf/ usD&m? wHwikd ;f &mNrdKU ;kd wdYk
onf obm0twdik ;f r[kwaf wmhb?J ab;tE&m,frsm;jzifh tBudrBf udrcf H
ay;cJh&av Iraumif;? jrifraumif;jzpfae&onf/ bk&m;? apwD? ykxdk;?
a&wGi;f ? a&uefrsm;yif rormolwYkd vufcsufEiS hf 'kup &d,mqdu
k cf &hJ onf/
,cif tpd;k &rsm;vufxufwiG f a*Zuf0ifNrdKUawmf[yk if owfrw
S jf cif;rjyKcJ/h
xdaYk Mumifh (1961)ckEpS w
f iG f NrKd U&meef;awmfuek ;f ;kH aqmufvyk cf iG ahf y;cJo
h nfxd
jyKavojzif?h wl;,ufzsuq
f ;D jcif;oabm a&mufc&hJ onf/ xdt
k jzpfukd rcHEikd cf hJ
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

252

Muojzifh NrdKUol? NrdKUom; tzGUJ tpnf;rsm;pGmu uefu


Y u
G cf sufjyKcJ&h ojzifh
Hk;aqmuf a&TUoGm;cJh&onf/ oufqdkif&m a&S;a[mif;okawoeXmerSvnf;
ta&;,ljcif;jyKvm&avonf/ (10-5-61)aeYu qdik &f m,Ofaus;rI0efBuD;ESihf
awGUqHk a*Zuf0ifNrdKUawmftjzpfowfrSwfay;rIjyK&ef awmif;qdkcJh&onf/
xdaYk Mumifh xdEk pS rf Mumcifyif twif;t"r a*Zuf0ifNrdKUawmf owfrw
S jf cif;udk
&&Sv
d mcJ&h avonf/ awmfveS af &;tpd;k &vufxufwiG u
f m; eef;NrdKU ;kd BuD;rsm;udk
jyKjyifay;vsuf&adS vNyD/ bk&m;? wefaqmif;? apwD? ykx;kd ponfrsm;udv
k nf;
wpfEpS x
f ufwpfEpS f wd;k wufpmG rGr;f rHaeayNyD/ a&S;a[mif;0w Kyp nf;rsm;
tufOya'udv
k nf;jy|mef; xdOk ya't& vdt
k yfovdk umuG,rf rI sm;udv
k nf;
jyKaeayNyD/ eef;awmf&m tus,ft0ef; twdkif;twmudk &cdkif&mZ0ifu
oD;jcm;raz:jycJah y/ xdaYk Mumifh &mZ0ift& eef;awmf0if; wHwikd ;f oH;k xyfonf
rnfrQ us,f0ef;avonf[k rodEikd af v/ odaYk omf &mZ0ifu jyifww
H ikd ;f wd\
Yk
y&dr@vt0ef;onf O b(40)&Sd\[kum; qdkxm;cJhonf/ aytm;jzifh
wGucf suf&aomf ayaygif; (8400)cefjY zpfayrnf/ 0if;wHwikd ;f oH;k xyfv;kH om;
xdek nf;twl us,f0ef;rnfqykd gu ayaygif; (8400x3=25200) ESpaf omif;
ig;axmifausmf us,f0ef;bG,&f m&Sad yonf/
odaYk omf ,aeYwikd ;f wmcsufukd odo
Yk &d onf/ausmuf pm0efa[mif;
OD;vlaz0if; wdik ;f wmcsut
f & az:jy&aomf txufq;kH (wwd,xyf)wHwikd ;f onf
ywf0ef;usifajrjyifxuf ay (50)jrifhvsufwnfonf/ tvsm;tm;jzifh
taemufrt
S a&SUodYk ay (1750)eD;yg; &Snv
f sm;\/ teHtm;jzifh ajrmufrS
awmifoYkd ay(1600)ausmf us,f0ef;onf[q
k o
kd nf/
urmch &D;onfrsm;onf ajrmufO;D NrdKUawmf\ BuDus,fcn
hH m;? <u,f0
csrf;omjcif;udk cefrY eS ;f csuf&cdS MhJ uonf/ if;wd\
Yk avhvmbl;aom ud,
k af wGU
rSww
f rf;uvnf; txift&Sm; a&;om;xm;cJMh uonf/
&cdik b
f &k if oD&o
d "k r&mZm rif;[&Dvufxuf tdEd jynf *dt
k me,frw
S pfqifh
c&pfEpS (f 1630) (a*gpm 991)avmufu a&muf&cdS b
hJ ;l aom qDAmpwDa,,dk
zm;om; rif;e&pf rSww
f rf;wGif ]]ajrmufO;D NrKd Uawmfukd xdt
k csed u
f NrKd U\yrmPESihf
<u,f0csrf;omjcif;rsm;rSm urmhtaemufzuf&Sd tpfpwm'rf NrdKUawmf?
vef'efNrdKUawmfrsm;ESiw
hf n
l aD Mumif; cefrY eS ;f cJah vonf/
pudv
k ifqakd om yk*Kd vfuvnf; ajrmufO;D NrdKUawmfonf? tm&Swu
kd f
rSmbufw0dkufrSm t<u,f0qHk;aom NrdKUjzpfaMumif;? NrdKUawmf<u,f0
csr;f omjcif;\ tajccHtaMumif;t&mrsm;rSmvnf;? [Hom0wD(yJc;l )ESihf ,d;k ',m;
(t,k',
)NrdKUawmfrsm;xufomvGeaf Mumif; rSww
f rf;wifco
hJ nf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

253

ajrmuf O D ; Nrd K Uawmf o nf a&vrf ; c&D ; aumif ; rG e f v S a omaMumif h ?


oabFmqdyfurf;NrdKUawmfvnf;jzpfcJhonf/ xdktcsdeftcgu abmif;'Gwf
oabFmqdyu
f rf;? 'wfcsf? ay:wl*rD sm;? ta&SUtdEd ,uRef;pk ponfrsm;rS
oabFmrsm;onf ajrmufO;D NrdKUawmfEiS hf ukepf nfazmufum; a&mif;0,frjI zifh
xif&mS ;BuD;us,fcahJ omXmevnf; jzpfcahJ vonf/
]]"n0wD? a0omvDNrdKU? tpdpYk aYkd emuf? ajrmufO;D wdik af tmif? pd;k aqmif
raem? apmrGeftp? orwtqHk;? odrf;usHK; pHpm;?&Snfvsm;rif;quf?
EG,rf ysufwnf;}}[lonft
h wdik ;f ajrmufO;D NrdKUonf orwrif;wGif rif;quf
jywfcahJ vonf/
xD;usdK;pnfayguf wdkif;jynfyg olUatmufcHjzpfcJh&onf/ odkYaomf
ajrmufO;D NrdKUawmfonf ordik ;f udak jymjyaeygao;onf/ ajrmufO;D NrdKUawmfonf
&cdik v
f rl sdK;rsm; xD;eef;cscJ&h m? tEkynm? ,Ofaus;rIxeG ;f um;cJ&h mjzpfaMumif;
Tefjyvsufyif &Sdaeao;ygonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

254

,Ofaus;rI-9

255

&cdkifaq;0g;rsm;
uREkyf w
f iYkd ,fpOfu jrifawGUvdu
k &f ao;onf/ ,ckxv
d nf; rSwrf ad eyg
ao;onf/ uREkyf w
f \
Ykd rdbaqGrsdK;rsm;tdrw
f iG f tdrw
f iG ;f vufo;kH aq;rsm;
xm;&SdMuonf/ xdkaq;rsm;rSm dk;&mtpOftquf toHk;jyKvmMuaom
aq;yifrsm;jzpfonf/ tjrpf? tO? toD;? t&Gurf sm;udk axmif;xk trHUI jyKvsuf
a&mpyfaz:jyKxm;onfh aq;rsm;yifwnf;/
xdt
k rd w
f iG ;f vufo;kH aq;rsm;rSmqdv
k Qif tpmzsufaq;? tpm;rSm;aq;?
"gwfav;yg;aq;? aq;rnf;aoQ? ajcmufyg;aq;? c&rf;pdwfauaq;?
pwkynmoaq? [def;&mZmaq;? a&Tva&mifaq;? pwkynmoaq?
[de;f &mZmaq;? a&Tva&mifaq;? aq;0gaoQ? oufwef;aq;? 0J,m;emaq;?
acsmif;qd;k aq;? ief;aq;ponf vlBuD;vli,f tzsm;tem a&m*ga0'emrsm;ESihf
avQm&f m pm;oH;k &aom aq;rsm;toift
h wifh pHpk mG yg0ifMuonf/ xdak q;rsm;udk
toHk;jyK&if; odrf;qnf;xm;um; tdrfwGif;aq;cef;wpfckjzpfapcJhavonf/
tdrw
f iG ;f use;f rmrItwGuv
f nf;aumif;? a&m*gBudKwifumuG,rf I taxmuftyHh
twGuv
f nf;aumif; toH;k jyKcJMh uonf/
aq;rsm;rSm aq;ay;rSm; a&m*gwdk;yGm;Edkifjcif;? aq;rSm;jcif;jzifh
Oyg'fjzpfap&efvnf; pd;k &drpf &mr&Sad cs/ tdro
f rl wdik ;f yif tpOfo;kH vmMuNy;D &mum;
temESiahf q;wnfah tmifay;Edik &f ef tm;vH;k od&x
dS m;MuNyD;om;vnf; jzpfonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

256

xdak q;0g;wdjYk zifh umuG,?f MuyfrqD;wm;uko raysmufrNird ;f rSom odrYk [kwf


tvGet
f uRH jyif;xefvaS oma0'emrsm;udo
k m wwfoed m;vnf ukowwfaom
orm;rsm;udw
k ifac: ukoMunfh aI pcJ&h avonf/ rQxd &cdik f ;kd &m tdrw
f iG ;f
oH;k aq;rsm;onf uRe;f urf;aus;vufawm&GmtESUH wdYk a&S;OD;olemjyK tdrw
f iG ;f
oufapmifh tdro
f Ul orm;awmfrsm;wppf tm;ud;k tm;xm;jyKcJ&h onf/
tvm;wl wckcsif;? wjrpfcsif;aumif; aq;NrD;wdrk sm;uvnf; ycsKyfzm
wpfv;kH ? ESpv
f ;kH jynfch efrY Q &Sw
d wfMuonf/ tdraf cgifr;kd uGyMf um;? x&HMum;?
rD;zdx
k uf? Muyfpifxufrsm;wGiv
f nf; [d[
k 'kd 'D jD ynfEh x
YHS m;&Sw
d wfMuonf/ csHKU
ajym&vQif tdrw
f pfaqmifv;kH onf aq;Al;? aq;usnaf wmuf? aq;jrpfrsm;jzifh
jynfEh u
S af eonf/ awmifoefBuD;? tay:oum (Oygoum)? a&Twav;*H*k g;?
tpm;rSm;aq;jrpf? eHYomrsdK;ig;yg;pHk? om;&Jwd&dpmefrsm;\ t dk;tcGHrsm;uyg
pHpk mG ? Al;z n
kH myg r<uif;pk ;kH xm;&SMd uonf/ xdak q;jrpf opfjrpf 0g;jrpfrsm;udk
wl;az:a&mif;csMuolrsm;vnf; r&Sm;cJah cs/ t*Fvyd yf ikd Nf yD;aemuf rD;oabFm?
rD;&xm;wdYk ay:aygufvmaomtcg toH;k jyK&aom ausmufr;D aoG;vnf;
&cdik w
f t
Ykd bdYk aq;0g;wpfct
k jzpf ycsKyfzmwGif toifyh g0ifvsuf&adS eaMumif;
awGUjrifvu
kd &f onf/ xdak q;rSm temwGif toH;k cs&jcif;jzifh aq;wpfyg;tjzpf
tusdK;jyKae&mum; tdro
f ;kH aq; tygt0ifjzpf&onf/
aq;Budw&f ef ausmufysOfrmS vnf; r&Srd jzpfaom yp nf;jzpf&mum;
toifyh if&MdS u&onf/ xdjYk yif tdrNf cH0if; ywfvnfe;D em;wdw
Yk iG f eEGi;f ? csif;?
rdovif(ykvJ)? bkr&mZm?uefYcsKyfeuf? uefYcsKyfeDponf aq;yifaq;jrpf
rsm;uvnf; pdu
k cf sxm;avh&MdS uonf/ t,kwq
f ;kH rD;zdek m;wGif toifyh if
aq;yke;f &nft;kd BuD;wpfv;kH wnf&adS e&onf/ acsmif;qd;k ? yef;[J? &ifMuwfvQif
qm;cyf aomufvdkufu oufom&m&apEdkifonfh aq;&nfyifjzpfonf/
uif;yGe;f csOf &GuMf urf;? refusnf;&GuMf urf;? oum? prkerf sdK;ig;yg;? aq;ykvw
J Ykd
xnfh BudKcsufum t&nfvkyfxm;aom tpmaMu? &ifaMuaq;&nfrsm;yif
rpm;csif raomufcsif tm;tifcsed o
YJ rl sm;twGuf toifh aomufo;kH p&mtjzpf
wnf&&dS onf/ odrYk [kwf pyg;ykw?f pyg; ikd ;f wdYk taEG;ay;vsuf xm;&S&d onf/
tke;f oD;ykwrf sm;udyk if aevSr;f vsuf ykvif;wGix
f nfu
h m temqd;k temysuw
f Ykd
okwv
f rd ;f &ef jyKjyifxm;wwfMuonf/
xdak q;O? xdak q;jrpf? xdak q;&Gu?f xdak q;&nfwv
Ykd nf; yGwv
f rd ;f ?
pm;oH;k jcif;jzifh tdro
f ;kH aq;tjzpftm; xm;cJMh u&avonf/ ,ckuo
hJ Ykd Edik if jH cm;jzpf
acwfraSD q;0g;rsm;? xd;k aq;? yGwaf q;? vdr;f aq;rsm;ESihf EIid ;f ,SOf txiftjrif
ao;p&mvnf; roifah cs/ tb,faMumifq
h akd omf Edik if jH cm;om;wdo
Yk nfvnf;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

257

ody yH nmrwd;k wufcphJ Ofuqdv


k Qif uREyfk w
f EYkd iS rhf jcm; toH;k jyKcJ&h onfukd ordik ;f u
oufaocHvsufyif &Sad o;onf/ ,ckw;kd wufaeaom t*Fvyd ?f tar&duef?
jyifopfpaomEdik if w
H Ykd yif a&S;,ciftcgu tzktjrpftO t&Guw
f u
Ykd kd trIeYf
axmif;xk jyKvkyfcJh&avonf/
a&mr? acgracwf a&S;a[mif;&mZ0if yk &f iS Zf mwfum;rsm;wGif eef;wGi;f
orm;awmfrsm; aq;0g;wdu
k af uR;uko&yHk tjcif;t&mrsm;udk jrifawGUEdik &f m
uREkyf w
f \
Ykd a&S;u ;kd &mESihf rsm;pGmuGmjcm;vSonf r[kwyf g/ aq;0g; xnfph &m
qdk vnf; zefAl;? zefcGuf? zefykvif;yif ryg&Sd/ opfom;udk xGif;xm;um
tzH;k tydwjf zifh xnfx
h m;onfh aq;Al; aq;ykvif;rsm;omjzpfonf/ if;wdu
Yk kd
brf;BuD;xJ tpDvu
kd x
f nfh vnfyif;BudK;odik ;f qGu
J m vSnv
hf nf ukoaeyHw
k u
Ykd kd
om jyo awGUjrifMunfh I&onf/
&cdik af jrmufO;D rif;rsm; eef;wGi;f oH;k aq;Al;aq;ykvif;rsm;vnf; xdt
Yk wlom
jzpf\/ opfom;udk yg;vTmatmif tacgif;xGi;f opfom;udyk if tzH;k tydwf
vkyx
f m;aom opfom;Al; ykvif;zifcRe;f rsm;udk ,ckx&d mS azG awGU&S&d ao;onf/
xdak q;0g;rsm;udk Budwrf eI aYf p&eftwGuf ausmufysOrf sm;udk tv,fcsKd if0h rS ;f a'o
ausmufysOf; uRef;uJo
h Ykd rdaYk rmufaom ausmufysOf? tem;ywfvnfwiG f
pD;qif;Edik &f ef ajrmif;rsm;ygNyD EIwo
f ;D cReu
f awmh oPmefoeG cf s&aom ausmuf
ysOftrsdK;tpm;rsm;jzifh awGUjrif&onf/ ausmufysOfwiG f atmufajcwyfjcif;?
tvStytjzpf ausmufqpfyef;ykvuf&m xkxm;jcif; ponfrsm; tEkynm
rGrf;rHxm;ay;onfrsm;udkygawGU&ao;&m ausmufysOfuyif ,Ofaus;rI
o kyfaqmifovdkjzpfaeonf/
xdkodkY taemufwdkif; a&S; dk;aq;0g; toHk;cscJhonfhtvm;yif uREkfyfwdkY
&cdkif dk;&maq;0g; toHk;cscJhjcif;rsm;onf vGefpGmuGmjcm;vSonf r[kwfacs/
odkYaomf taemufwdkif;aq;ynmonf? acwfrDwdk;wufvmoavmuf
uREykf w
f \
Ykd &cdik af q;ynmonf acwfrb
D aYkd eaeomom ,ckqv
kd Qif ,Ofaus;rI
jyo&ef[l dk;&mrQyif usefao;\avm[k xifrSwfp&mxd qkwf,kwfvmcJh&
onf/ taemufwikd ;f aq;0g;rsm;udt
k m;ud;k Ny;D rdrw
d Ykd ;kd &m aq;0g;rsm;udk vH;k vH;k
vufvw
T v
f u
kd Mf u&rnfqu
kd r[mtrSm;BuD;yifjzpfonf/ olrsm;ESmacgif;ESihf
touf SLae&ouJhodkYEdkifvSonf/ taemufwdkif;aq;0g; tcuftcJESifh
BuHKae&aomtcg ajcrudik rf d vufrudik rf jd zpfum bmrSrvkyw
f wfbJ aemifw
&aeMu&acsrnfomjzpfonf/
uREkyf w
f o
Ykd nf uREkyf w
f \
Ykd aq;ynmESihf aq0g;rsm;udk az:xkw&f ef
oifMh uayNy/D vlwo
Ykd nf rwd;k wufaomacwfwiG f use;f rma&; enf;yg;cJ&h onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

258

toufaoqH;k &jcif;jzifBh uHKcJMh u&onf/ aq;0g;[l vnf; rnfrnf&&toH;k jyK


&jcif;? toH;k cs&jcif;udk odwwfMuonf r[kwaf cs/ odaYk omf vlom;onf
ab;tE&m,fudk aMumufvefYwwfolrsm;omwnf;/ xdkaMumifh tm;udk;
tm;xm;rIukd &SmMu&onf/ ud;k uG,rf b
I momw&m;[l vnf; tppftrSerf &Spd Of
ewfe*g;? awmawmifa&ajrponfrsm;udk toQifociftjzpf ud;k uG,v
f suf
tm;xm;cJMh uonf/ ewfwif ewfyal Zmfjcif;rsm;? ,Zfyal Zmfjcif;? yojcif;rsm;jzifh
tppt&m&mudk ajzqnf; azsmufzsuf dk;om jyKcJh&onf/
tzsm;tem jzpfvmvQiv
f nf; umuG,rf I rwwfEikd af csu xdt
k m;xm;&m
ewfrsm;udyk if yo ulrapcJ&h onf/ odaYk omf tm;xm;cH toQief wfrsm;vnf;
trSerf mS wwfEikd &f mS Muonf r[kwaf cs/ odaYk omfvnf; ewfremvdv
k ?Ykd ewfr
apmifrvd?Yk ewfurkd av;rcHh jyKrdv[
Ykd q
k u
kd m xdt
k oQif ewfrsm;udyk if *kPw
f if
vdu
k &f jyefavonf/ ,aeYxv
d nf; awmacsmifawmifMum;us&mt&yfwYkd
ewfaq;ewf0g;rsm;jzifh ukowke;f ? tmud;k wke;f &Sad eMuao;onf/
vlom;onf pHpk rf;&SmazGwwfjcif;? qifjcifww
kH &m;jzifh pOf;pm;wwfjcif;
paom todynmrsm; &SdMuolcsnf;omwnf;/ xdkYaMumifhyif ylvmvQif
at;jraprS[l v
k nf;aumif;? at;vmvQif ylaEG;ay;rS[l v
k nf;aumif;? yk 0f w K
rsm;udk jyKjyifrq
I ikd &f m obm0ab;'Pfukd wm;qD;cJjh cif;rsm;qdik &f mudk wpwp
BuHqvmcJMh u&onf/ xdo
k Ykd tyltat;onf "gwfoabmudk jyKjyifr?I qD;wm;
ckcrH q
I ikd &f mwdu
Yk m; aq;ynmoabmyif jzpfonf/ xdaYk Mumifh at;aom
aq;jrpf0g;jrpf? ylaomaq;jrpf0g;jrpfrsm;udk jrnf;prf; toH;k jyKvmjcif;jzifh
wpwp aq;0g;qdik &f m todynmrsm;udk &&Sv
d mMu&avonf/
&cdkifwdkYwGif aq;0g;rsm;jzpfay:vmyHkudk wDxGifajymqdkcJhMuaom dk;&m
yHjk yifrsm;udak wGU&onf/ wd&pmefief;ru aoqH;k aeaom om;i,fief;uav;rsm;
udk rdru
d u
kd ,
f v
l maomaq;jrpfjzifh wdx
Yk v
d u
kd jf cif;jzifh touf&iS o
f mG ;&yH/k
xdkodkY&Sifvmaom aq;jrpfudk ief;aq;jrpf[kac:yHk? xdkudktpGJjyK ,ckxd
ief;aq;[kac:wGiyf rkH sm;jzpfonf/ yHjk yifrsm;rSm vlom;u wnfxiG af jymqdjk cif;
omjzpf&um; xdik ef;aq;jrpfqo
kd nfrmS vnf; vlom;uyif avhvmpl;prf;jcif;jzifh
pwiftoH;k jyKcJ&h aom aq;jrpfomjzpf&ayonf/
xdkodkYaq;0g;rsm;udk pwiftoHk;jyKwwfvmojzifh usef;rmrIqdkif&m
tm;xm;&jcif;? touftE&m,fudk umuG,fwm;qD;Edkifjcif;rsm;tusdK;udk
odvm&avonf/ xdt
k cg rdrw
d t
Ykd m;xm;cJ&h aom toQirf sm;rSm aq;0g;tjzpfrS
,kwfavsmhvm&onf/ aq;0g;rsm;jzifhyifvQif ,if;toQif ewf? wap?
o&Jrsm;udk wefjyefcck u
H muG,f cJMh uavonf/ xdaYk Mumifh aq;Murf;yifrsm;udk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

259

&cdik t
f rd 0f if;NrdKUwdik ;f wGif pdu
k cf sum tumtuG,t
f jzpf toH;k jyKxm;avh &Scd hJ
Muonf/ xdjYk yif tdr0f if0? tdrrf ;kd pGe;f zsm;? tdrrf ;kd a'gifw
h Ykd *Hn
k if;awmifh
('d;k awmif)h rsm;udk xdo
k Ykd tumtuG,t
f jzpfif;? bl;cg;oD;? usm;? qif? om;&J
wd&pmefOD;csdKt dk;rsm;udk tdrfwGif;kvnf;aumif;xm;um tumtuG,f
jyKvmcJMh uavonf/ xdo
k abmudak qmifaom yHjk yifrsm;udv
k nf; &cdik w
f u
Ykd
xnfx
h iG af jymvmMuonf/ rdrw
d pYkd u
kd yf sdK;xm;aom aq;yif aq;jrpfrsm;jzifh
pkef;? ewf? waprsm;udk umuG,fvdkufEdkifyHkrsm;udk yHkjyifvkyf ajymvm
cJMh uonfrsm;udk &cdik yf jkH yifwYkd awGUae&onf/
&cdik af q;0g;rsm;onf a&m*gvuPmESihf udu
k n
f aD tmif az:pyfxm;jcif;
vnf; renf;acs/ vdkovdk tuJa&vSnfhay; toHk;jyKjcif;jzifhvnf;
mPfouf0ifrrI sm; yg0ifavonf/ wckaumif;? ESpcf ak umif;paom wpfcck sif;
aq;Nr;D wdrk sm;vnf; 'kEiS ahf ';&Sad csonf/ aq;0g;az:pyfrrI mS trSew
f u,ftm;jzifh
tema&m*g vuPmESifhif;? &moDOwk? "gwfobm0 nDrQjcif;jzifhif;?
aq;ynmqdkif&m oabmw&m;rsm; yg0if&rnfomjzpfonf/ tcsdKUaom
aq;orm;qdik &f m ukx;kH t&vnf; aq;ylukd toH;k tpGJ vufuikd rf sm;jcif;
ponfvnf;&Sw
d wfonf/ rnfoq
Ykd akd p az:jyygaq;ynm ryg0ifbJ rnfonfh
aq;0g;rQ az:pyfEikd rf nfr[kwaf y/ xdaYk Mumifh aq;ynmqdik &f mudk em;vnf&rnf
jzpfonf/ &ckid af q;ynmonfvnf; "gwfav;yg;udk t"duxm;Ny;D yk v
f uPm
obm0udk pdwjf zmod&aom ynmwpf&yfomjzpfayonf/ ynmudk tdEd ,rS
jrpfzsm;cH &cdkifodkY ESpfaygif;rsm;pGmuyif 0ifvmcJh&onfupNyD; jyefYESHY
vmcJ&h avonf/
&cdkifjynf aq;yifrsm;pGm aygufa&mufEdkif&ef pdrf;vef;pdkajyaom
awmawmifrsm;pGm &Sdavonf/aq;zkaq;jrpfrsm; aygrsm;cJhonfomjzpf\/
awmawmifwdkif; aygufa&mufavhr&SdbJ cJcJ,Of;,Of; &Sm;&Sm;yg;yg;om
wawmifwav aygufa&mufwwfaom aq;rsm;udk ewfaq;ewf0g;[l yif
wifpm; ac:a0:cJhMuonf/ a&S;u xdkodkY ewfaq;0g;trnfcH &Sm;yg;cJhrnf
jzpfaom aq;xl;rsm;udk a'0*Em&Dawmifawmfordik ;f wdYk awGU&onf/
xd k Y j yif jref r myk * H r if ; vuf x uf if ; ? rif ; wk e f ; rif ; vuf x uf
vnf ; aumif ; &cd k i f r S a q;enf ; ES i f h aq;0g;rsm;a&muf & S d o G m ;aMumif ;
taxmuftxm;rsm; awGU&onf/ &cdkifajrmufOD;acwf ay:wl*Dbkef;BuD;
zmomrmefe&dwf a&muf&v
dS monf/ if;onf &cdik b
f &k if oD&o
d "k r&mZmrif;ESihf
tvGef&if;ESD;pGm aexdkifoGm;cJh&olvnf;jzpfonf/ if;onf yxrwGif
&cdik af q;0g;rsm;udk txiftjrifao;cJah vonf/ aemifwiG f rdrd aovkarsmyg;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

260

pGu
J yfcpH m;ae&aom iSuzf sm;a&m*ga0'emudk &cdik ef ef;wGif aq;orm;awmfBu;D u
aq;jrpfwpfcrk Qjzifyh if ukoaysmufuif;apEdik rf S tHt
h m;BuD;oifv
h suf csD;usL;
vmcJ&h avonf/ odjYk zifh &cdik af q;0g;rsm;onfvnf; &cdik v
f al erIEiS hf ,Ofaus;rI
ponfrsm;wGif tusdK;jyKvsuf wwyfwtm; yg0ifaqmif&u
G v
f mcJo
h nfrmS
MumjrifhcJhayNyD/
tb,faMumifhqdkaomf aq;0g;ESifhaqorm;wdkYrSm jynf\t*Fgtjzpf
yg0ifc&hJ olrsm;yif jzpfonf/ ]]aA'if? [l;&m? orm;aumif;onf? rsupf rd nf\}}
[kqo
kd jzifh jynf\t*FgwGif aq;orm;onf jynfrsufpjd zpfacsonf/ xdjYk yif
aq;orm;onf e0&wfu;kd yg; tygt0ifjzpf ]]rsupf rd azmuf? em;aygufry,f?
jynfp,
G rf cGm? rsufEmS rvTr;f ? jynf0rf;rarT? jynfajcrjzwf? usifEh ikd w
f wfr?S
e0&wfudk;jzm? qif&&monf? wef;qmrif;wdkY? usifhxHk;wnf;}}[l qdkojzifh
jynf&iS rf if;wdu
Yk tp tav;tjrwfxm;cJMh u&avonf/ &cdik rf if;vufxuf
orm;awmfrsm;udk cs;D ajr mufxm;cJo
h nf/ wcGuq
f &m armifay:vmudk trnfpJG
,ckxd NrdKUa[mif;NrdKU wcGuq
f &marmif ay:vmawmif[k ausmuf&pfau
&yfteD; awmif&aDS jrmif; taemufbufwiG f trnfwiG &f adS eao;onf/ if;jyif
aq;orm;awmfBuD; iud;k ESiihf ndKwdu
Yk v
kd nf; odomEdik af y&monf/
&cdik f ;kd &m aq;usr;f rsm;onf ,aeYwydik ;f wp useaf o;onf/ "gyumeD
aq;usrf;trnfjzifh aq;usrf;pm tenf;tyg;udk awGUae&ao;onf/
xdak q;usrf;udk &ckid jf ynfe,f awmifyikd ;f aq;orm;wdYk toH;k jyKrsm;ayonf/
rsm;pGmaom aq;ynmqdik &f m aq;usr;f rsm;? aq;0g;az:pyfykH aq;enf;rsm;rSm
wdraf umaysmufysufvsuf&adS eonf/ odaYk omfvnf; tpOftquf toH;k jyKae
ao;aom aq;enf;aumif; 0g;enf;aumif;rsm;um; tawmftoifh &SmazG
&Edik af o;rnfjzpf&m &cdik af q;ynm&Sirf sm;? orm;awmfrsm;u tjrwfwEd;k &SmazG
pkpnf;jcif;? az:xkwaf y;jcif;? jzefcY sdjcif;rsm;jyK&ef vdt
k yfaeayao;onf/
aq;0g;trnf trsdK;rsdK;ESihf toH;k jyKyHk jyKenf;qdik &f m aq;o'grsm;udv
k nf;
pk ;kH &ef vdt
k yfonf/ [dw
k p'DwpESihf z zkd &JjyefBY uJvsuf aysmufq;kH oGm;&acsu
0rf;enf;bG,&f mom jzpfacsrnf/ wcsdKUvnf; o0efwrkd ?I jyefEY o
YHS mG ;rnfukd
pd;k cJrh ?I vQdKU0Suzf ;kH uG,x
f m;rIrsm;aMumifh aemufq;kH wGif ao&mygoGm;cJ&h jcif;jzifh
ed*;kH csKyfc&hJ acsonf/ rdr\
d om;? ajr;? jrpf? aqGrsKd ;rsm;yif cHpm;qufcH vdu
k Ef ikd cf iG hf
rjyKcJMh u&vdu
k af cs/ ,if;odYk tjrifusOf;rI wud,
k af umif;qefrrI sm;aMumifh
&cdik af q;ynmonf ,ckuo
hJ Ykd uG,f aysmufq;kH ;IH &jcif;? rwd;k wuf acwfrrDjcif;?
vloHk;vG,fpGm rjyefYESHYojzifh vlod&SifMum;enf;yg; rausmfMum;jcif;paom
qkw,
f w
k rf rI sm;pGmjzifh c&D;avQmufc&hJ avonf/ pOf;pm;vQif tvGe0f rf;enf;p&m
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

261

aumif;onfomwnf;/
rdrdwdkY dk;&moHk;aq;0g;rsm;udkyif az:pyfa&mif;csrnfhol? ukornfhol
w&yfwiG w
f pfa,muf wpfNrKd UwGiw
f pfa,muf r&So
d avmuf enf;yg;oGm;cJjh cif;rSm
&ifav;p&mvnf;aumif;vSonf/ pOf;pm;p&mvnf; aumif;vSonf/
&cdik o
f m;rsm;u toH;k rjyK tav;r,l * rk rl avm/ &cdik o
f rm;awmfrsm;uyif
nHhzsif;wdrfarS; avm/ ,if;odkYqdkvQif ESpfbufpvHk;u tjypfwifcsifMuay
vdrrhf nf/ odaYk omf ESpOf ;D ESpb
f ufpv
kH nf; wm0efruif;acs/ xdjYk yif orm;t*Fg
vuPmrjynfrh pHk orm;a,mifa,mifrsm; aq;q&mtwktyrsm;aMumifv
h nf;?
&cdik af q;0g; txifao; tjrifao;cH&rI&adS csonf/ taemufwikd ;f aq;0g;rsm;udk
toH;k jyKMuol acwfro
D v
l w
l ef;pm;trnfcw
H \
Ykd tawG;tac: &ifo
h ;D rIrsm;?
a,murudk tarac:vdo
k l rsm;aMumifv
h nf; wm0efruif;acs/
rdrw
d o
Ykd nf taemufwikd ;f aq;0g;udck snf; xm0pOftm;udrk I jyKae
&rnfavm/ rdrdwdkYaq;0g;rsm;udkum; tm;udk;rJhypfy,fMu&tHhavm/ ,ck
tajctaewGijf zpfap? aemifujkd zpfap? taemufwikd ;f aq;0g;rsm;ESihf wef;wl
r[kwaf pumrl acwfraD om aq;0g;tqifo
h Ykd vSr;f jr ifv
h map&ef BudK;pm;jcif;?
wnfxiG jf cif;? taemufwikd ;f aq;0g;rsm;udk rvTr;f rd;k apEdik u
f mrl wcsdKUw0uf
tpm;xd;k ,SONf yKd ifEikd jf cif;ponf wwyfwtm; rdrw
d w
Ykd ikd ;f jynfEiS v
hf rl sKd ; tay:wGif
yg0iftrIxrf;aqmif&rnfom trSejf zpfonf/
taemufwdkif;aq;ynm xGef;um;oavmuf uREkfyfwdkY\wdkif;jynf
wdk;wufrIr&SdvQif xdkaq;0g;rsm;vnf; tvum; 0ifvmEdkifp&mr&Sdacs/
xdak q;0g;udk toH;k jyKwwfrq
I ikd &f m a'gufwmaq;bufynm? 0,f,o
l ;kH pGaJ &;
qdik &f m aiGaMu;ponf trsm;BuD;vdt
k yfayrnf/ xdo
k Ykd wjcm;u,l&rnf?
rdrdwdkYu tukeftusrsm;&rnfudk rdrdwdkYu yg0ifjznfhpGufjcif;? rdrdwdkYu
toH;k jyKvdu
k Ef ikd jf cif;jzifh tpm;xd;k Edik &f ef BudK;pm;Mu&rnfomwnf;/
&cdik af q;ynmqdik &f m aq;usrf;0g;usrf;rsm;vnf; tvGeyf if &Sm;yg;
oGm;cJ&h ayNyD/ &cdik jf ynfukd bd;k awmfrif; odr;f ydu
k t
f yk cf sKyfpOf yd#uwfusrf;?
aA'ifAm[d&usrf; (56)apmifudk tr&yl&odkYay;quf&onf[l\/ xdkwGif
Ag[d&usrf;wdkY &cdkifaq;usrf;rsm;pGmvnf; yg0ifcJh&avonfomwnf;/
aq;usr;f rsm;omru aq;orm;awmfrsm;yg ydq
Yk ufc&hJ aMumif;jzifh &cdik &f mZ0if
qdx
k m;ao;&m aq;ukx;kH rsm; aq;enf;rsm;yg wdraf umrIjzpfc&hJ avonf/
xdjYk yif t*Fvyd o
f rd ;f ydu
k jf cif;cH&pOfvnf; &cdik af q;usr;f rsm;udk em;yefqu
H kd
&dwjf zwfouJo
h Ykd 0dik ;f &H&w
d jf zwf ukeaf pcJ&h aMumif;udk &mZ0ifvuFmordik ;f q&m
wdu
Yk emusnf;p&m pyfqrkd w
S w
f rf;wifxm;cJMh uonf/ &cdik &f mZ0ifvuFmrS
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

262

yd'k af &(136)wGif atmufygtwdik ;f pI m;Edik Mf uyg\/]]a*gwr\? a[mxusr;f *ef?


"rue Ef iS ?hf av;wefaA'if? usrf;rsm;zsifu? vlwiG pf rJG w
S ?f "rowfEiS ?hf rjywf
rSepf mG ? Am[d&mjzif?h rSwu
f ma&;zGUJ ? wGupf pfcahJ omf? ud;k q,fah jcmufjzm?
tmAmrmESi?hf urmemruf? ausmuf0ufoufEiS ?hf vdu
k zf ufoifph mG ? rsm;vSygom;?
emem*E? usr;f ody tm;? oDoauoH? em;yef;qHu?kd 0ef;&H vQi?f &dwNf y;D usirf ?S
ukepf ifNyD;u}}az:jyygtwdik ;f &cdik af usmufaq;xd;k jcif; twwfonfvnf;
t*FvdyfwdkY ydwfyifjcif;udkcH& wdrfaumcH&avonf/ uREkfyfwdkYi,fpOfu
vQKd U0Suu
f m ausmufx;kd rIjyKavh&MdS uaom ausmufx;kd q&mwpfO;D wpfavwdu
Yk kd
jrifawGUvdkuf&onfjyif &cdkifausmufaq;udkyif txdk;cHvdkuf&bl;onfudk
0d;k 0g;rSwrf d aeao;onf/
&cdkifaq;0g;rsm;onf rnf rnfrQ aysmufysufjcif;? jyefYBuJoGm;jcif;?
wdrjf r KyfomG ;jcif;? od0k u
S &f adS ejcif;udk rodEikd af cs/ aus;vufawm&Gmrsm;wGif
dk;&maq;0g;rsm; toHk;jyKaeMuolrsm;vnf; &SdMuao;rnfyifwnf;/ &cdkif
orm;awmftcsdKUvnf; ukojcif;? az:pyfa&mif;csrI&adS ejcif; jyKMuao;onf/
xdx
k v
kd ufusef aq;aumif; 0g;aumif;rsm;udv
k nf; pkaqmif;&SmazGxed ;f odr;f jcif;
rsm; jyKoifMh uonf/ odrYk [kwv
f Qif wjznf;jznf;ESihf ukeq
f ;kH p&mjzpfomG ;ayu
vufuikd jf yKwf&efom &Sad wmhrnf/ xdjYk yif jrefrmjynft&yf&yfww
Ykd iG v
f nf;
&cdik af q;enf;aumif;rsm; a&muf&jdS yefEY o
YHS mG ;cJo
h nfukd awGU&S&d onf/ tcsdKU
aq;usr;f rsm;wGiyf iftxift&Sm;awGU&onf/ aq;ynmqdik &f m? aq;okawoe
qdik &f m aq;ordik ;f rSww
f rf;wif&ef taxmuftuljzpfapvdrrhf nf[k uREkyf w
f Ykd
atmufarhro
d nf/ xdaYk Mumifh vufvrS ;f rD&m jrefrmhaq;usrf;rsm;? orm;awmf
pmapmifrsm;udk avhvmMunfh&m y&d,wd aomre aq;awmfBuD; trnf
ay;xm;aom &cdik af q;enf;wpfcu
k v
kd nf;aumif;? rsufpOf;aq;enf;wpfcu
k kd
vnf;aumif; awGU&S&d onf/ xdx
Yk uf trSwrf xm;aom &cdik af q;enf;rsm;vnf;
jrefrmaq;usr;f rsm;wGif if;? aq;enf;ausmrf sm;wGiv
f nf;aumif; aq;Nr;D wdrk sm;
wGiv
f nf;aumif; yg&SEd ikd af o;rnfyifjzpfonf/

y&d,wad omreaq;awmfBu;D
aq;udk (1260)jynfh e,kev
f qkwf (10)&ufaeY pD&ifonfqakd om
aboZrLom aq;usrf;wGif az:jyawGU&S&d onf/ yHEk ydS pf mrsufEmS (173)
rsufESm&Sdonf/ if;pmtkyfESifhyl;wGJvsuf aeYpGJBwdowf"mwfusrf;udkvnf;
wGzJ uf u
kd Ef ydS x
f m;onf/ xd"k mwfusrf;rSm pm&Gupf w
k yf sufomG ;&um; tqH;k xd
rawGU& (94)rsufEmS xdomygonf/ if;aq;usrf;ESihf "gwfusrf;ESpw
f pJG vH;k rSm
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

263

tpu (4)rsufEmS rygbJ pmrsufEmS (5 rS 94)xdom taumif;yuwd awGU&


onf/ tptqH;k yg&Sad om pmtkyv
f nf;&SMd uayvdrrhf nf/ xdak q;usr;f rSm yg&Sad om
&cdkifaq;awmfBuD;onf "n0wD&cdkifjynfu aygufuHjynf uspGmrif;udk
qufoaomaq;jzpfonf[kqdk\/ xdkaq; Tef;twdkif;qdkvQif yk*Hacwfuyif
jrefrmjynfodkYa&mufoGm;aom aq;enf;jzpf ausmfMum;aomaq;awmfjzpfcJh
ojzifo
h m rQ ouf&n
S v
f mcJ&h aMumif; xif&mS ;onf/ &[ef; oHCmawmfrsm;\
rS0D &J m aq;awmfjzpf vnf; omoemtusdK;udk trsm;BuD;xrf;yd;k ay;Edik cf o
hJ nf
jzpf&m\/ aq;enf;azmfpyfyHkESifhwuG aq; Tef;ygrltwdkif; az:jyvdkufyg\/

aq;enf;
Zmwdyd Kvf 2 a&G;? av;n if; 2 a&G;? 2 yg;tav;&Sed cf /kd 3 yg; tav;
ausmufpuf? 4 yg; tav; ynmvuFm/ 5 yg; tav; aq;ykv/J 6 yg;tav;
bkr& mZm/ 7 yg; tav;wdv*Fom/ 8 yg; tav; vufxyk Bf uD;/ 9 yg;tav;
rkw/f 10 yg; tav; ql;acgufeuf/
aq;tm;vH;k udk aygif;? av;pkp?k wpfpt
k av; qm;/ wpfpt
k av;
prHrk sdK;ig;yg;/ wpfpt
k av; *sif;/ wpfpt
k av; jiKwfaumif;/
if;aq;tm;vH;k udk aygif;/ &Sppf pk jk yef 1-wpfpt
k av; ESycf sdK/ 2wpfpktav; BuH[if;/ 3-wpfpktav; ouf&if;/ 4-wpfpktav;
aMumifyef;jrpf/ 5-wpfpt
k av; aMumifyef;&Gu/f 6-wpfpt
k av; aMumifyef;oD;/
7-wpfpt
k av; izH;k aq;/ 8-wpfpt
k av; vif;av/ aygif; 26 yg;? trIefYjyK
xm;/
aq;tusdK;um;
;um;/ / aygufujH ynfwiG f &[ef; q&mawmfwYkd yd#uwfukd
toD;oD;csydkYoifMum; jyKpkawmfrlMupOftwGif; anmif;nmjcif;udkpGJ xHkem?
usifem? ajcem? wufem? wGeeYf m? tom;aoG;pkonft
h em? onf;ajcudk
ylapwwfaomav? rsuf ;kd udk udu
k af pwwfaomav? &ifujkd ynfah pwwfaom
av? &ifuq
kd aYkd pwwfaomav? tr0g wav? yusm ygwav? plvav?
edvav? edvw av? avausmufq;l ? avausmufomG ;? avqGv
J ?JG avacgif;
avmif;? avwul? avwHusif? aMumvufjyif 2buf wif;Muwfaomav
pGu
J yfvmaomf? rsupf rd aHI omf? em;tlaomf? t&G,rf a&muf qHjzLaomf? rde;f rwdYk
rD;,yfydef? rD;,yf ajcmufvdkuf pm;r0if tdyfraysmf&Sdaomf? &moDOwk rrSef
aomf? b0g;EIu
d f tjcm;0w K uyfouJo
h Ykd xifaomf? ayG;n if; wif;wdy?f
orifjzL orife?D orif,uf &Sad omf? uepdv
k u
kd af omf? oGm;udu
k af omf?
oGm;emaomf? oGm;yd;k xaomf neHeuf oH;k aqmifav/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

264

aq;jrwfukd "n0wDjynfBuD;u uspmG rif;udq


k ufo aygufujH ynfoYkd
a&mufrS uspGmrif;BuD;u if;aq;udkaz: &[ef;awmfwpfyg;vQif 7-usyf
2-rwfpD uyfvSLojzifh &[ef;awmfwdkYoHk;aqmifawmfrlrS qdktyfcJhaom
a&m*gcyfodrf; uif;Nidrf;csrf;om &[ef;awmfwdkYonf &Tifvef;0rf;ompGm
y&d,w "d rukd tm;xkwEf ikd o
f nfut
kd aMumif;jyK xdak q;jrwfukd y&d,wd
aomre aq;BuD ; [l wG i f a vonf /

"n0wDrsupf Of;aq;
aq;udk "n0wD&cdik jf ynfrS rif;wke;f rif;xH qufoiG ;f cJb
h ;l onf[k
od&onf/ orm;awmf OD;ausmf&ifwYkd BuD;rSL;xkwaf 0cJb
h ;l aom aboZ0Zd m
aq;r*Zif;rS awGU&S&d onf/ aq;azmfenf;udk uAsm&Snjf zifh a&;pyfxm;&mrl
twdkif;az:jyygtHhoDocGH a,mufomG ;ESi?hf ausmufom;wJh jrif;oDvm? MuufOode?f
qifhcgavmif;? carmif;a&Munfaph? aET; xnfhyg?yifv,f&Sm? a&omtjr Kyf?
ajcmufyg;tnDEiS ?hf tvDvn
D ufpmG Budw?f t&dyw
f iG af oGUpGm vSe;f ?pef;rjrifol
wdv
Yk if;atmif? uGi;f cyft[kw?f ,drk suf&nf r"l&? ,m;jyefu ESr;f awvm?
wdrx
f &l if ememcyfygawmh? axmywfEiS o
hf m? jzLeDjymoDwm a&at;? Muufrsuf
yke;f &nfy? &cdik jf ynf [dak 'oqDu? ausmufzsmvSecf g&aomfaMumif?h bk&ifukd
yPmovdu
k w
f ,f? ow 0ga0ae,swu
Ykd ?kd uif;ywJah q;/ /

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

265

&cdkifpmqdk ZeD;armifESH
&cdik rf if;vufxuf trwfBuD;a&To;J rSm xif&mS ;aom ynm&Syd *k Kd vfwpfO;D
jzpfonf/ trwfBu;D rSm r'&mZfrif; (1099-1104) rif;vufxufwikd f trIawmf
xrf;&Gucf &hJ aom trwfynm&Sd ud,
k &f BH uD; &Jatmif\ om;ti,fvnf;jzpf
onf/ EG,pf Ofqufuyif rSL; ;kd rwfreG f rsm;csnf;jzpfvmcJMh u&onf/ xdaYk Mumifh
r'&mZfrif;u ]]trwfawmfu,
kd &f BH u;D wdYk trsKd ;onf yw jrm; ausmufaumif;ESihf
wlonf/ xD;eef;rif;quf t&Snq
f ufcg rif;wdik yf iftrwf xGe;f vsuv
f monf/
rif;tm;vnf; jypfrSm;onf r&Sd/ rif;rrSm;ap& avQmufxm; vmcJhonf/
trsdK;ynmt&m t*FgjynfhpHkpGmESifh &mZ0ifordkif; xGuf&Sdonf/}}[l trdefY
&Scd b
hJ ;l onf/
xdaYk Mumifh a&To;J \ zciftrwfynm&Sd ud,
k &f BH uD; &Jatmifuv
kd nf;
trwfBuD;&mxl;jzifh ceYt
f yftoH;k jyKNrJ jyKxm;cJo
h nf/ trwfBuD;&JatmifrmS
ud,
k &f BH uD;cifnKd \ om;jzpfonf/ cifnKd rSm ivuf ;kH \om;jzpfonf/ ivuf ;kH
um; usD;ndKomwnf;/ usD;ndKrSm r[mynmausmf\om;jzpfonf/ odYk
trwfrsdK; dk; tpOfvmonf/
r'&mZfrif;vufxuf xGuaf jy;vmMuaom ta&SUjynfom; ia&TavSm?f
ipHO;D ? iyknKd wdYk avQmufxm;csufukd acsyavQmufMum;cJo
h nfh avQmufx;kH rSm
&mZ0ifwGif txift&Sm;&Sdaeao;onf/ ia&TavSmfwdkYrSm tif;0NrdKUysuf
&cdik rf if;xH xGuaf jy;cd0k ifvmMuolrsm;jzpfonf/ odaYk omf if;wdu
Yk tif;0NrdKU
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

266

ysufpD; tajctaervSjzpfaepOf tcGifhaumif;,l csDwufodrf;ydkufavu


tvG,w
f ulEiS hf &Edik af Mumif; wifjyMujcif;jzpfonf/
odkYaomf trwfynm&SdBuD; udk,f&HBuD;um; ysm;wdkYESifhOyrmjy wm;jrpf
onf/ ]]&eforl &Su
d a&mufwuf&m&m ysHUoGm;aeMuvifu
h pm; ysm;zGyv
f mol
&efola&mufvwfu pk Hk; ckcHudkufcJ xdk;ukwfwwfonf/ xdktvm;wl
vlow 0grSmum; qdzk ,
G &f mr&SNd y/D ud,
k v
hf t
l rsm;aoqH;k rS olUvlukd &rnfjzpfaom
ratmiftyfonft
h rIrsKd ;udk atmifjrifaom rif;um; rif;rrnf&m}}[k atmufyg
a&S;ola[mif; pum;tvmpyfqdk&Sdonfudk udk;um;vsuf avQmufxm;
cJah vonf/
]]wpfa,mufcsrf;om? ud,
k w
f &Ykd mS ? ow 0gaygif;? qH;k aMumif;ysuf&?
t"rr?I oljyKolU0ef? oluaH cw ? a&>yufrQud?k edp xifrmS ;? awmom;rkq;kd ?
tm;BudK;rmefwuf? vufeufpu
JG ikd ?f xdNk rdKifxakd wmif? ukeaf tmifvn
S yhf wf?
om;ig;owfo?Ykd rwwfp&m? yrmxdw
k ?l t,larSmufveS ?f aus;uReu
f Ukd ,fom;?
olwyg;udk rke;f xm;&efppf? avmbjrpfu?kd EIwyf pfavNyD;? rif;xD;apmxGw?f
EG,fawmfjrwfwdkY}}
,if;odaYk vQmufxm;jcif;aMumifh tif;0NrKd Uudk &efjyKodr;f ydu
k rf I rjzpfcahJ v/
odaYk omf ia&TavSmw
f EYkd iS t
hf wl xGuaf jy;ygvmMuolwu
Ykd u
kd m; ayacsmif;wGif
csxm; av;ausmt
h pdYk zGUJ avonf/ iyknKd udv
k nf; av;cufawmifpm;t&mudk
ay;tyfcJhavonf/
xdktrwfynm&Sd udk,f&HBuD;&JatmifwGif om;tBuD;&J ausmfOD;ESifh
om;ti,fa&Tow
J Ykd xGe;f ajrmufco
hJ nf/ trwfBuD;\ trsKd ;t ;kd udk oabmus
ojzifh om;tBuD; jrausmfO;D ESihf r'&mZfrif;\ orD;awmf jrwfbek ;f <u,f
udyk if ay;jrm;xm;cJah vonf/ if;aemuf jrausmfO;D udk aomif;wD;uRef;udk
vnf;aumif;? aumif;ausmx
f if&mG udv
k nf;aumif;/ oli,fawmf&mG udk if;? aus;
pm;ay;tyfjcif;jyKcJah vonf/ om;ti,f a&To;J udu
k m; ]]t&om MoZm&Sad om
tyiftoD;wdu
Yk kd rsdK;aphrysufap&? aumif;rGepf mG pdu
k yf sdK;ouJo
h Ykd om;trSwf
ig;arG;jrLawmfrrl nf}}[kqkd aumuf,v
l suf rdz&k m;BuD;odYk tyfawmfral vonf/
xdaYk Mumifh a&To;J rSm i,fpOfuyif bk&ifo
h m;wppftjzpf Edx
Yk rd ;f tcst
D ,tpHjk zifh
eef;awmfxm; arG;jrLBuD;jyif;vmcJh&avonf/ odkYaomf arG;zcifESifhum;
rsm;pGm&Snf MumpGmraevdu
k cf &hJ acs/
xdkrif;um; a*gpm(1104)ckESpfwGif vGefavojzifh e&tb,&mZm
(1104-1123)vufxufa&mufvmavonf/ xdkrif;vufxufwGifvnf;
a&To;J rSm *kP&f nfn Kd ;cJ&h onfum; r[kwaf cs/ tpfuBkd uD;jzpfol aemifawmf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

267

aumif;ausmfxifpm;\ ESv;kH &nfynm&yfwu


Ykd vnf; t&Sed t
f 0gBuD;aeojzifh
om yif *kPfwifhNrJwifhcJh&onfomwnf;/ aemifawmf trwfBuD;uvnf;
r*drk if;odr;f ydu
k cf H taemufjynf oufNrdKU? ppfwaumif;NrdKU? a*:awmfyviNf rdKU
wdu
Yk ay;NrJtcGeb
f @mwdu
Yk kd &atmifaqmifEikd pf rG ;f cJah vonf/
xdrk if;vufxuf (1115)ckEpS w
f iG f tif;0trwf rif;BuD; eEausmx
f ifEiS hf
if;\nDtygt0if trwfo;kH a,muf aus;uRefaemufygwdEYk iS w
hf uG vlaygif;
ESp&f mwdYk 0ifa&mufvmcJMh uonf/ xdv
k rl sm;vnf; (1113)ckEpS w
f iG f tif;0NrdKU
ysufojzifh vGw&f mvGwaf Mumif; xGuaf jy;a&mufvmcJMh uolrsm;jzpfavonf/
if ; rif ; BuD ; \ avQmuf x m;csuf u d k M um;emNyD ; ? e&tb,&mZmrif ; u
t&nftaoG;tvdu
k f &mxl;? XmeE&? pm;aus;NrKd U&Gmay; ceft
Y yfxm;avonf/
ygvmolwt
Ykd m;vnf; NyKd if;acsmif;? rD;acsmif;wdYk if;? ckepfc ikd f awmifpOfwYkd if;?
&Gmwnfcsay;xm;cJah vonf/ xdo
k w
l u
Ykd m; (1116)ckEpS w
f iG f jyefomG ;Muav
onf[q
k o
kd nf/
rif;BuD; eEausmfxif\orD;i,f rdyef;&Huu
kd m; a&To;J ESihf ay;jrm;awmf
rlavonf/ xdkYjyif a&Twdkuf? aiGwdkuf? vufeufwdkufrsm;udkif;? dk;uRef;ESifh
pdefwifudk pm;aus;ay;jcif;udkif;? ESif;tyfcHcJh&avonf/ a&S;ynm&Sd
trwfBuD;om; rsdK; ;kd qufE,
G pf Ofvm rSeo
f jl zpfojzifv
h nf; trwfBuD; &mxl;
ceYt
f yfjcif;jzifh toH;k jyKvmcJ&h avonf/
&cdik &f mZ0ift& a&To;J rSm (1104)ckEpS rf wdik rf D r'&mZf rif;vufxuf
arG;zGm;NyD; (1123)ckESpftwGif; tdrfaxmifusNyD; trwfBuD;jzpfcJh&onf[k
xif&onf/ xdu
k Mkd unfjh cif;jzifh trwfBuD; a&To;J rSm toufEpS q
f ,fcefY t&G,f
ysKd EkpOfuyif trIxrf;b0a&mufvmcJ&h Ny;D [k xif&onf/ trwfBu;D a&To;J onf
e&tb,&mZm rif;vufxuf? b@mpdk;? dk;uRef;ESifh pdefwifpm; trwfBuD;
tjzpf olaumif;jyKjcif; cHvmcJ&h ojzifh xif&mS ;vmcJ&h olwpfO;D aywnf;/
trwfBu;D a&To;J onf e&tb,&mZmrif;xHwiG f trIxrf; r&Snjf rifrh yD if
xdrk if;vGeaf vonf/ if;om; oD&o
d &k mZm(1123 ckEpS )f qufcaH vojzifh
3-vom &Snjf yef ausmufaygufojzifh vGeaf v&m if;nD pEy&r (11231126) qufc&H pOfvnf; trwfBuD;b0wGif &Sad ecJah vonf/ xdrk if;wGif
OD;abmfa0[laom om;awmfwpfyg; xGe;f um;avonf/ xdrk if;om; EdUk xde;f
EdUk wdu
k x
f m;a&;udp ESihf trwfBuD; pdew
f ifpm;a&To;J tm; avQmufxm;apcJo
h nf/
trwfBuD;\ EdkYxdef;a&G;cs,foifha&; avQmufxHk;rSm tvGefwefbdk;
&Sv
d o
S nf/ Edx
Yk ed ;f raumif;ojzifh ysufp;D &jcif;? twdZmwom;jzpf&ef tvGef
vdak Mumif;udk xH;k oufaoom"u usrf;*ef&mZ0ifyjkH yifrsm;jzifh tus,fw0ifh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

268

ud;k um;avQmufxm;cJo
h nf/ rde;f rrsm;\ t&nftaoG;tvdu
k f Ed&Yk nfxu
G yf ?kH
xdEk &Ykd nfw\
Ykd t&om? a0'emjzpfEikd ?f rjzpfEikd yf w
kH u
Ykd m; rSwo
f m;p&m aumif;vS
ayonf/ ,if;odaYk vQmufxm;ojzifh bk&ifrif; EdUk xdr;f a&G;jcif;? xde;f odr;f jyo
qH;k rapol a&G;jcif;rsm;udjk yKcJ&h onf/
odEYk iS hf jynf&iS rf if; trde&Yf o
dS nfrmS - ]]pdew
f ifpm;wdYk trsKd ;onf "n0wD
'kwd,NrdKUwnf uH&mZmBuD;rif;uqif;ouf rSL; dk;rwfpOf om;ajr;ynm&Sd
cHwiG v
f suf rif;q,fquftrsm; ESpaf ygif;t&Snf pdew
f ifpm;wdYk trsdK;rwdrf
va&mifyrm csrf;at;pGmom rif;xHavQmufxm;aMumif;? xH;k a[mif;pmwrf;
xGuf&Sdonf}}[l trwfBuD; a&ToJ;tm; csD;usL;jcif;jyKcJhavonf/
a&ToJ;r,m; rdyef;&Hudkvnf; trsdK;t dk;vdkuf csD;usL;avonfum;?
]]pdew
f ifpm; r,m;trdvnf; tif;0rif; orD;awmf? tbrif;BuD; eEausmx
f if?
bDab;vnf; yJc;l rif; ausmfxifaemf&xm om;ajr;qufum; tif;0rif;
vufxuf qifuJBuD;trwfwdkYtrsdK; rSL; dk;rwf dk;rysuf tif;0NrdKUonf
umv0dy wd tavsmufjzpfcJh ajrmufOD;NrdKUodkY a&mufvmjyefvQifvnf;
trsdK;apmifhaom w&m;rvGwf? rSL;rwft*FgESifh jynfhpHkoljzpf crnf;awmf
e&tb,rif;u qifuBJ u;D t&mudk ay;awmfro
l nf/ qifuBJ u;D orD; trwfBu;D
a&ToJr,m; rdyef;&Hvnf; rSL; dk;rwf dk;orD;rSef owd ynmESifh tqif;t*Fg
vuPmjynfph o
kH nf}}[k csD;usL;avonf/
,if;odYk cs;D usL;Ny;D aemuf pEy&r&mZmrif;onf om;awmf OD;abmfa0udk
trwfBuD;a&ToJ;ESifh r,m;rdyef;&HwdkYtm; vTJtyfavonf/ ]]ighom;awmf
OD;abmfa0udk wwfov
d rd m atmif pdew
f ifpm;u xde;f odr;f jyo qH;k roGeo
f ifap/
pdefwifpm;r,m; rdyef;&Hu EdkYwdkuf arG;jrLap}}[kqdk vTJtyfvdkufjcif;cH&
xde;f odr;f wdu
k af uR; arG;jrLoGeo
f if qH;k rjcif;trIukd jyKcJMh u&avonf/
xdkrif;vufxufum; trwfBuD; ZeD;armifESHwdkYonf (3)ESpfcefYom
trIxrf;&Gucf iG Bhf uHKvdu
k &f onf/ rif;rSm a,mufzawmfvuf0jJ ref ykepf m;NyD;
vGefavojzifh vuf0Jjrefuyif tb,r[m&mZm (1126-1139) bGJUcH
bk&ifjyKvmavonf[k "n0wDta&;awmfykH qdak vonf/ awmifausmif;
q&mawmf\ &cdik &f mZ0ifopfum; pEy&r&mZm rif;um; aqGawmfrsKd ;awmfwYkd
t,HkoGif;aompum;udkvdkufem a,mufzawmf &rf;jynfhoHawmifpm;udk
owfrnfBuHavonf/ xdkYaMumifh od*Fygrif; (rif;jym;NrdKU usdef;uRef;
taemufbuft&yfwGif Adkvfrif;jyKaeol)xHuyf vlolrsm;pGmpk Hk;vsuf
wdu
k af vonf/
xdktcg pEy&&mZmrif;udk& &[ef;jyKxm;av&m if;oHawmifpm;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

269

tb,r[m&mZmbGJUcH rif;jzpfNyD; aemufrS pEy&rif;eef;us&[ef;udk


,lapvsuf ajriluRef;odYk ydaYk pavonf/ tydw
Yk iG f iqifw;kH (iSuq
f ifw;kH t&yf)
ay:ta&muf 0rf;us aoavonf[l\/
(1126 rS 1135)xd pd;k pHc&hJ aom tb,r[m&mZmrif; vufxufvnf;
trwfBu;D a&To;J ESihf rdyef;&Hwu
Ykd m; aumif;rGepf mG trIxrf;vsuyf if &Sad eMuonf/
pmzwfwwf 'd;k a0trnf&dS trwfBuD;wdo
Yk m rdz&k m;ESihf rzG,rf &mrIjzpfjcif;
owif;qdk;&SdcJhzl; xGufajy;jcif;cH&onftxd jzpfcJh&onf/ trwfBuD;
a&ToJ;wdkYum; xdkodkYowif;qdk;rsm;udk &mZ0ifwGif rawGU&acs/ odkYaomf
op m&SdrSef&m avQmufwwfaom rSL; dk;rwfrGefwpfa,mufjzpfonfhtwdkif;
bk&ifrif;tay:vnf; tusdK;enf;? trwfBuD;rSmvnf; toufab; qdu
k cf hJ
&avonf/
taMumif;um; xdktb,r[m&mZmrif;wGif i,fuRef oufvlrsKd;
iaomufMum (iaomufMu,f[v
k nf; rlu&JG o
dS nf) nDtpfukd ESpaf ,muf&o
dS nf/
xdkESpfa,mufwdkYudk bk&ifrif;u o'gawmfrl trwfBuD;cefY&ef jyKavonf/
xdo
k cYkd efrY nfjyKpOf trwfBu;D a&To;J u trSet
f wdik ;f raxmufrn m avQmufxm;
avcJo
h nf/
trwfBuD;avQmufxm;csufwiG f a&S;ynm&Sw
d q
Ykd ckd ahJ om &mZvufo;kH
xH;k a[mif;pmwrf;tvm xGucf sufrmS tvGew
f efb;kd &Sad vonf/ trwfBuD;
vnf; odq
Yk akd om ynm&Spd um;&Syd gonf[k xH;k a[mif;pmwrf;udk atmufyg
twdik ;f avQmufxm;onf/
]]a&ajroeif;? rif;wdu
Yk sio
hf ;kH ? a&SUxH;k roke?f &mZ*kPjf rwf? e0&wfu;kd cdik ?f
r@dKifrysuf? rif;vufeufwnf?h a00ufpw
d jf zm? rvdrm jim;? olru
kd o
f m;ud?k
rSm; jynf&Sif? olaumif;wifvsuf? wdkif;cGifc dkif? tydkifuHauR;? rif;cGifhay; ?
rSL;a&;rwf&m? ESif;tyfygrl? bZmusdK;&Sd? EGrf;&dow 0g? NrdKU&GmwkefvIyf?
tusdK;,kwf ? pufqkwfozG,f? ysuf&,fwEK? jynfrI IyfaxG;? wdkif;a0;wyg;?
pum;rwnf? t&Snrf aumif;? Al;awmif;yrm? rdpm iSuq
f ;kd ? vifaumify;kd od?Yk
qd;k ;kd wpfcsuf? <uufEiS ahf >rwl? olUrlrazsmuf? arsmufEiS ahf jracG;? qdak &;woD;?
usDEiS 0hf ufw?l trl,w
k o
f rG ;f ? oluef;tBuH? avmbvQHonf/ / rif;xHe;D
pyfroHk;tyf}}/
odaYk vQmufx;kH tjyif r*Fvmw&m;awmfvm rrS0D t
J yfot
l aMumif;udk
if;? rqnf;uyf raygif;az:oifo
h El iS hf qnf;uyfru
d tusKd ;rxGe;f vif;&mwdu
Yk kd
avQmufxm;aomfvnf; remr,lcahJ v/ odaYk omf trwfBuD;udu
k m; NrdKUopfukd
pm;aus;xyf ay;jcif;? rdyef;&Hudkvnf; a&S;rif;rsm;enf; toHk;taqmifudk
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

270

ay;jcif;jzifh olaumif;jyKcJjh cif;rQudk cHcMhJ u&onf/


xdaYk Mumifh trwfBuD;rSm NrdKUopfpm;[l pm;aus;&mxl; wpfcw
k ;kd vmjcif;
om tusdK;cHpm;&onf[q
k u
kd qkEd ikd o
f nf/ odrYk [kwf trwfBuD;udk azsmifzh s
ESpNf cdKuf rsufajzapjcif;vnf;jzpfonf/ rdyef;&HrmS um; eef;wGi;f rdz&k m;
armif;rwdYk em;vnfatmif a&S;toH;k taqmif toGm;tvmtaetxdik f rif;crf;
rif;em;paom trIrsm;udk jyoxdef;odrf;qHk;r&jcif;jyKvsuf trIxrf;&Guf
aecJh&onf/
rif;\i,fuRef iaomufMum nDtpfuEkd pS af ,mufuu
kd m; 'g;ydik Bf uD;
&mxl;jzifh trwfBuD;ceft
Y yfjcif;cHomG ;cJ&h onf/ trwfBuD; a&To;J um; rif;\
trIxrf; op mawmfudkcH&if;aevmcJh&m rif;vdkrvdkufbJ tjrifrSefudk
avQmufxm;a&;wdEYk iS hf rMumcP&ifqikd v
f m&avonf/
Oyrm rif;u tke;f uRe;f v,fawmfvyk f vrdik ;f om; rif;w&m;uRew
f u
Ykd kd
ol&t
J rwfcefv
Y o
kd nf/ xdaYk Mumifh "g;vSu
H m 'dik ;f vTm;vufeuf ay;tyfrnf
jyKavonf/ xdt
k a&;vnf; trwfBuD;u arsmufukd csLqGo
J nfEiS rhf jcm;
jzpfwwfonf/ ]]olrdkufrsm;rSm t*Fgav;rnf? pnfpnfum;um;? &ruf
rsm;onf}}[kqykd gonf/ ,if;odYk avQmufxm;jcif;udk rif;urem,lbJ vufeuf
tyfav&m wpfEpS cf ef&Y v
dS wfu "g;jywdu
k f vk,ufrjI yKvmMuavonf/
xdaYk Mumifh &rf;0jrpfujkd zwfoef; toGm;tvmrjyK0HMh uawmhrS xdv
k al ygif;
ig;&mausmfuo
kd wfNyD;vQif vufeuford ;f vdu
k &f onftxd jzpfc&hJ avonf/
trwfBuD;onf ynm&SdyDyD BudKwifajrmfjrifjcif;ESifhjynfhpHk owday;jcif;?
avQmufxm;jcif;rsKd ;udk jyKcJah vonf/ rif;wum em,lvu
kd em,l rem,lvu
kd
rem,lbJ oabm&Sjd yKcJo
h jzifh aemifwiG rf S trsu&f jS cif;? tusKd ;rJjh zpf&jcif;wdEYk iS hf
BuHKcJh&aygif;udkcHcJh&avonf/
wpfcgaomfvnf; ppfawGuRef;ae ukvm;wdkYudkac: 'g;ydkifBuD;
iaomufMumu qkvmbfay;avonf/ xdkpOfvnf; trwfBuD;a&ToJ;uod
avQmufxm;bl;onf/ ]t&Sirf if; aemufukd iaomufMum rif;jzpf&ef&o
dS nf}}
[k avQmufxm;aomfvnf; ta&;rrlcahJ v/
xdkYaMumifh iaomufMumonf xdkppfawGuRef; ukvm;wdkYtygt0if
&Jruftaygif;udk pk OD;&pfawmifwGifwyfcsonf/ wdkufpnfwdkufarmif;wD
aomif;Murf;avonf/ rif;uvTwv
f u
kd af omwrefwv
Ykd nf; iaomufMum
xHcsnf; t0ifcHoGm;Muonf/ nDawmf &rf;jynfhpm;cspfolyifvQif if;
iaomufMumzufoYkd yg0ifaf vonf/ rif;\om;awmf tdraf &SUrif;&Jabmfuvnf;
qdk;oGrf;,kwfrmESdyfpufjyKoljzpf&um; trsm;uyif xdkrif;udk oabmus
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

271

aomfvnf; om;udrk ESpNf cdKufaeMurI&adS eMuavonf/ xdt


k cdu
k w
f iG f 'g;ydik f
iaomufMumcsDvm wdkufcdkufykefuefavojzifh tb,r[m&mZmrif;
vGecf &hJ avonf/
xdrk if;vGev
f Qif iaomufMumvnf; pEokre&mZmbGUJ cH rif;jzpfav&m
trwfBuD;rSm ud,
k u
f sKd ;enf;jcif; cHomG ;cJ&h avonf/ rlvuyif iaomufMumudk
trwfBuD; rcefo
Y ifah Mumif; avQmufxm;bl;onfrsm;? iaomufMum vky&f yf
rsm;udk zGichf scJjh cif;rsm;aMumif?h rif;vnf; tusdK;rJjh zpf& trwfBuD;rSmvnf;
toufab; BuHKvm&avonf/
xdkiaomufMum pEokre&mZm (1135-1139)rif; jzpfavvQif
a&S;ynm&Sd rSL;aumif;rwfaumif;rsm;udk ESdyfpufowfjzwfjcif;? ynm&Sdudk
roHk;jcif;aMumifh? vGwf&mvGwfaMumif; xGufajy;ykef;a&SmifcJhMu&onf/
taemufjynf uHomNrdKUodkYcsnf; ajymif;aecJhMuavonf/ trwfBuD;
a&To;J udu
k m; e*du
k yif &efNidK;&Scd b
hJ ;l onft
h avQmuf pD&ifjcif;udk cHomG ;&av
onf/ vlukd acG;owfonf[al om pav OD;ykntjzpfoepfuo
hJ Ykd cHomG &&Smjcif;
aywnf;/ trwfBuD; a&To;J rSm toufyikd ;f t&qdv
k Qif trIxrf;Edik af o;ol[k
qdak vmufayonf/ if;tpD&ifco
H nfrmS (1139)ckEpS f rif;jzpfaom pEokre&mZm
rif;eef;wuf rMumao;aomtcsdew
f iG jf zpfrnfjzpfay&m toufav;q,fcefY
t&G,fwGifom qHk; HI;oGm;&rnf[k xif&onf/
xdrk if; oabmrusMuaom trwfBuD; pmzwfwuf 'd;k a0wdv
Yk nf;
rif;udk ykeu
f efawmfveS cf MhJ uavonf/ vlopl k csw
D ufwu
kd cf u
kd cf MhJ uavonf/
xdjYk yif &rf;jynfu
h Ref; rif;&yfoaH csmif;om; olyek Af v
kd rf if;atmifpkH (aemifwiG f
pEowd &mZm"r&mZfrif; jzpfavonf)xH ppfyefac: tultnD awmif;cH
Muao;onf/ ,if;odYk 'd;k a0paom trwfBuD;rsm; vlorl sm;u wdu
k cf u
kd o
f jzifh
xdrk if;onf a&Teef;awmfrq
S if;ajy;&avonf/ xdrk if;eef;usvQif 'd;k a0wdYk
nD Gwf udk,f&Hawmftrwf ydk;a&Tudk pE0drv&mZmbGJUjzifh eef;wifMuonf/
eef;usrif;udk jynfolwdkYzrf; ydkYtyfvmojzifh &Spfaomif;ausmif;wdkufwGif
&[ef;jyKxm;avonf/ eef;us&[ef;um; aornfhab;udkaMumufojzifh
'd;k a0tm; orD;awmf ,uforhJ ,fuakd y;tyfav&m olUudo
k m ay;&moavm?
igwdkYudk ray;&avoavm[k rvdkvm; olwdkYu,l owfypfMuavonf/
xdkYaMuifh eef;usrif;onf &[ef;jyK (15)&ufaphwGif owfypfjcif; cHoGm;
&avonf/
trwfBuD;a&To;J um; woufwmwGif rif;rIxrf;b0jzifh csnf;aevmcJh
onf[kqdk&aomfvnf; &cdkifjynfESifhtrsdK;om;wdkYtwGuf wdkif;jynfEdkifiH
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

272

eef;wGif;a&;? rif;a&;rif;&mup wm0efauspGm xrf;aqmifoGm;cJholwpfOD;


jzpfcahJ vonf/ if;\vky&f yf vuf&majc&mwdu
Yk m; &mZ0ifwiG f rQom
uHaumif;axmufr rSww
f rf;usef&pf &Sad eao;onf[k qd&k rnfjzpfacsonf/
trwfBuD; a&To;J onf &cdik &f mZ0ifusrf;rsm;udk jyKcJah o;aMumif;udk
vlwdkif;od&SdMurnf r[kwfay/ odkYaomfvnf; trwfBuD;jyKpkcJhaom
OD;a&To;J &mZ0ifum; ordik ;f wGiv
f suf&&dS pfco
hJ nf/ &cdik &f mZ0ifusrf;OD;a&wGif
trwfBuD;a&To;J \ &mZ0ifusrf;vnf; wpfusrf;tygt0ifjzpfonf/
trwfBuD; qHk; HI;cJhaomfvnf; r,m;rdyef;&HESifh om;awmfausmfZHwdkY
usef&pfavonf/ trwfBuD;r&SNd yD;aemuf om;i,fvnf; qufrcHEikd af cs/
rdyef;&Honfyif trwfBuD;xHrS Mum;emrSwo
f v
d u
kd rf ad om xH;k enf;om"uwdjYk zifh
wdik ;f jynftwGuf tusdK;jyKaqmif&u
G cf ahJ o;aMumif; &mZ0ifwiG f rSww
f rf;
awGU&ao;onf/
pEokrerif;aemufqufcaH om pE0drvrif;um; eef;ouf&ufaygif;
(40)om &SnfMumcJhonf/ odkYaomfvnf; 0drvrif;onf a&S;rSL;a[mif;
rwfa[mif;rsm;udpk pD pf ynm&St
d avQmuf jr ifah jr mufawmfral vonf/ xdaYk Mumifh
txuftrwfynm&Sd NrdKUopfEiS hf pdew
f ifpm;a&To\
J r,m;rdyef;&Hukd ;kd uRef;ESihf
pdew
f ifukd pm;aus;ay;tyfEiS ;f avonf/ xdjYk yif a&S;rif;wdeYk nf; eef;olrzd &k m;?
armif;rrsm;udk a&S;xH;k rSeaf tmif jyo&rnf[k tyfawmfral vonf/ om;ausmZf H
udkvnf; ynm&SdtrsdK;? rSL; dk;rwfrGef om;ajr;jzpfonf[kqdkumynmudo
k ifap&ef trde&Yf adS vonf/ ynmoifMum;&efvnf; q&mawmf
pEm&mrodYk tyfawmfral vonf/ ,if;odYk ynm&Sw
d t
Ykd m; ,cifajr mufpm;cJo
h nfh
enf;wlajr mufpm;jcif;jyKcJah vonf/
xkjYd yif bk&if0rd vrif;ud,
k w
f ikd u
f yifvQif ]]NrdKUopfpm;onf ynm&Sd
trwfrsdK;? a&S;omuD0ifrif;quf t&Snf? rif;wdkifyif trwfcHvsuf?
qufumvmcJo
h l om;ajr;jzpfygonf/ xdo
k yYkd if jzpfygvsuv
f nf; pEmokrerif;
onf pm&dw r&Sd jynfwefaom yw jrm;udk pyg;wpfcu
G Ef iS hf a&mif;pm;aomolEiS hf
wlonf/ qd;k aumif; rodwwfav/ NrdKUopfpm;uJo
h Ykd todtjrifx;l aomol
rSL;rwfr&SNd y}D }[kqkd cs;D usL;jcif;jyKavonf/ r,m;rdyef;&Huv
kd nf; ]]NrKd Uopfpm;
r,m;vnf; ynm&SEd iS ahf ygif;zufco
hJ jl zpfonf? NrdKUopfpm;raorD wdik ;f jynf
taMumif;t&mrsm;udk rnfoaYkd jymqdzk ;l onf rSwo
f m;rdorQukd avQmuf&rnf}}[k
trdefY&Sdavonf/
xdo
k aYkd vQmufxm;&ef trde&Yf &dS jcif;rSm xdrk if;eef;pH (28)&ufajrmufwiG f
eef;awmf zGwfwufjcif;? NrdKUwGif;usm;0if jyif;pGmjrL;ckef[kef;jrnfoGm;jcif;?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

273

aEGumv rdk;BuD;pGm&Gm eef;axmifhpGef; rdk;BudK;ypfrSefjcif;paom edrdwfrsm;


awGUvm&onft
h wGujf zpfonf/ xdt
k cg rdyef;&Hu ynm&SEd iS ahf ygif;zufro
d nfh
aus;Zl;jzifh rif;wdik yf ifc&H aMumif; xH;k a[mif;xGu&f o
dS nf/ ajrmufO;D NrKd UwnfpOf
edrw
d Mf wif;rsm;udk trwfBuD;ajymcJb
h ;l orQ Mum;od&onfrsm;udk avQmufxm;
avonf/ t"duqdv
k Qif rif;ESit
hf rwfwUkd ud,
k u
f sifw
h &m; rlvjzpfaMumif;
r[m&mZm rif;BuD;udk avQmufx;kH jyKcJzh ;l ygonf/
zGww
f uf? rd;k BuKd ;ypf? ysm;pG?J iSuef m; paomtaMumif; yg&musr;f xGuv
f m
avQmufxHk;udk avQmufxm;cJhavonf/ ]]rSwfavm&Sifvl? cyfodrf;olwdkY?
pG,
J o
l ifah Mumif;? edrw
d af ygif;ud}k }tpcsv
D suf avQmufxm;csuu
f m; "avhp u
kd f
dk;&mrSwfom;zG,f tvGefaumif;vSayonf/ avQmufxHk;udk uREkfyfwdkY
wifjyxm;aom ]]&cdik "f avh xH;k pHwpkd rsm;}}taMumif;wGif azmfjyNyD;jzpfonf/
rdyef;&Hum; trwfBuD;a&ToJ;xHrS aus;Zl;jzifhavQmufxm;Edkifojzifh
bk&ifu tvGefBudKufawmfrl oD&drvm[laombGJUtrnfudk ay;tyfjcif;
xyfrcH cH &hJ avonf/ xdrk if;vufxuf rif;a&;rif;&mudk avQmufxm;cGi&hf chaJ om
'g;ydkifBuD;trwfvnf; wpfOD;&SdcJhonf/ xdktrwfvnf; ]]t&Sifrif;jrwf?
a&S;ynm&Sd a&To;J qdck aJh om pum;? "mwfued ;f udk r,m;oD&d rvmrdyef;&H
wifavQmufaomtaMumif;vnf; pma[mif;xGurf eS yf gonf}}[kyif axmufcH
jcif; jyKcJ&h onf/
,if;odrYk yd ef;&Hvnf; trwfBuD; a&To;J xHrS rSwo
f m;enf;em xH;k rl
om"ursm;udk aumif;pGm&&Sx
d m;Edik v
f u
kd rf o
d jl zpfonft
h avsmuf rif;wdik yf if
trwfBuD;wppf wdkif;jynfa&;wGif trIxrf;jcif;jzifh tusdK;jyK wm0ef
ausyGecf ahJ yonf/ 0drv&mZmum; eef;pH (40)&uf? xdak emuf qufcMH uaom
Adkvfrif;atmifpkef powd &mZm "r&mZfrif; (1139-1144) (5)ESpf?
r[morwrif; (1144-1146) (2)ESpfwGif &cdkifjynfum; jrefrmrif;
vufatmufa&muf xD;eef;rif;quf jywfoGm;cJh&ayonf/ rdyef;&H
wpfoufwm trIxrf;umvudu
k m; twdtusrod&ao;acs/ odaYk omfvnf;
rdyef;&Htouf&o
dS a&GU trIxrf;vdu
k xrf;Edik cf iG &hf a&;um; &Scd rhJ &Scd u
hJ kd rodEikd af cs/
tb,faMumifq
h akd omf aemifwiG f xD;eef;wGi;f rif;rIxrf;a&;um; a0;cJNh yDom
xif&onf/ rif;r&Sd? eef;NrdKUysuf okef;avjcif;jzifh trIxrf;p&m[l &SdEdkif&m
tHhavm/
oD&rd vmrdyef;&H wpfoufwmrl wefb;kd &Spd mG avQmufxm;oGm;cJo
h nfh
avQmufxHk;teufrS &cdkiftrsdK;om;ESifh &cdkifwdkif;jynf xD;eef;ESifhqdkif&m
&mZ0ifordik ;f twGuyf g tusdK;&Sad om &cdik af tmifvt
H zGUJ vuFmonftwdik ;f
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

274

rod aus;Zl;&Sad yonf/ rdyef;&H\ aemufq;kH ordik ;f wifc?hJ azmfxw


k cf ahJ om
&cdik af tmifvaH wmfzUJG [k qdck siaf yonf/ xdv
k uFmum; xifvnf; xif&mS ;aeNy;D
jzpfonf/ b0opf*sme,f? "n0wD*sme,f? &cdik w
hf efaqmifr*Zif;? tjcm;
tjcm;aom &cdik ,
f Ofaus;rIqikd &f m pmtkypf mwrf;rsm;wGif awGUjrifEidk af vonf/
odkY &cdkifrif;acwf ynm&SdtrsdK;t dk; trwfBuD;rsm;um; xifvnf;
xif&mS ;cJ&h onf/ ajr mufvnf; ajr mufpm;cJ&h onf/ t[kwt
f rSev
f nf; tepfem
cHum aqmif&u
G cf MhJ uavonfwu
Ykd kd ordik ;f wGif ,ufow
J ifawGU&onfu
uHaumif;axmufr rwdrfjr KyfraysmufuG,foifh [k qdkEkdifayonf/
trsm;tjym; uG,af ysmufwrd jf rKyfomG ;cJ&h jcif;wdUk um; ordik ;f twGuf 0rf;enf;
p&myif jzpfMu&ayonf/ wdik ;f jynfwpfjynfonf ynm&Srd sm;ESiu
hf if; rjzpfay/
ynm&Sd tm;enf;aomwdik ;f jynfonf tiftm;enf;onfh tvm;&Sw
d wfonfukd
oifcef;pm ,lEikd af yownf;/
]]Mum;ydrAhf v
kd v
f ?l tHch s;D rlavm? aomif;,lZem? ajrrsuEf mS xuf? ajrmufrmS
tmoH? awmif&o
H [
D Vkd ?f aemufukd vSnv
hf nf? r&GUjH ynfEiS ?hf OD;wnfyikd jf cif;?
yifv,fqif;atmif? pdk;rif;wum? OD; Gwf&monf? om,m&Gufaqmif?
&efwikd ;f atmifonf? bke;f acgif"r&mZm? Ou mrkcrf sKd ;? orkwf ;kd vQi?f pHp;kd aomcg?
&umyl&? "nNrdKUBuD;? wdik ;f vH;k xD;ud?k NyD;pD;cef&Y n
S ?f a&Teef;wnf ? atmifpnf
nHn?H bduo
f u
d cf u
H ? ausmfoo
H wif;? aomif;vH;k csif;rQ? jrif;vnf;odE0 ?
em*q'ef? &efrmefy,fvn
S ?hf jcaoFah uo&D? atmifeaD tmifjzL? y u
l ?kd MunfjzL
ESpfouf? ewfwdkYqufu? bkef;usufoa&? rdk;ES,fapG\? a&TaiG&wem?
ya'omoD;? Ny;D pD;apwwf? ewforw? apmifo
h v
D ESi?hf E0ZD&m? tvuFm&?
tpjzefYcsd? oD&d"Z? csdKjrom,m? aemufydwfrSmvnf;? r[mok"r? &mZ*k k?
Hk;umpk ? rsuf IcwfESdyf? a&TwHqdyfudk? pdwfpdyfMunfEl;? a&Teef;OD;?
&Tijf rL;MunfjzL? vSLawmfru
l ? ewfvw
l um? aumif;cs;D nmvsu?f om,mjrwfE;kd ?
arw mNzdK; ? a&rdk;rSefpGm? ajrMoZmvnf;? &omjynfhESuf? atmifqkquf ?
&moufwnfaMumif;? rsdK;opfavmif;onf/ dkufaoQmif;yJhwifNidrfhNidrfhwnf;}}/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

275

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

276

,Ofaus;rI-9

277

&cdkifyef;wsm;pnf
&cdik rf if;rsm;vufxuf yef;wsm;pnfukd tpOftquf toH;k jyKvmcJo
h nf/
yef;wsm;rSm ESpfrsdK;&Sdonf/ (1)ewfyef;wsm;ESifh (2)orufwufyef;wsm;wdkY
jzpfMuonf/ if;udk &cdik t
f oHjzifh yef;wsif;-yef;usif;-yef;usm;[l trsdK;rsdK;
a&TUajymif;ac:qdkvmcJhMuonf/

ewfyef;wsm;
yef;wsm;twdkif;twmrS tvsm; (2)awmif? xdyf0awmifqkwf?
wajzmifw
h nf;jzpfonf/ qdwo
f m;a&udk Muuf&onf/ t0wfrmS t0wfjzLwGif
teDpif; tem;owfonf/ odkif;BudK;rSm uGrf; dk;ceYf&Sdaom BudK;vHk;i,f (3)vHk;
7vHk;wdkYjzifh tzsm;wGif bl;yGifhi,frsm; az: jyKvkyf&onf/ ywfpmwifjcif;
rSm aumufn if;? ajreDreI ?Yf oZifO? iSuaf ysmoD;aESm BudwNf y;D vQif rsuEf mS jyif
tem; (2)vufrceYcf sef wjyifv;kH tjynfw
h if&onf/ a'0wmAvdyal Zmfaom
tcg yef;wsm;udk wD;&onf/ ewfyeJG wfuem;qifaomtcg ewfw\
Ykd
taMumif;t&mudkvdkuf a&S;ynm&SdBuD;rsm; pDuHk;xm;cJhaom ewfoHcsyf?
ewf , d k i f ; oH w d k Y u d k v d k u f wD ; &onf / yef ; wsm;um; a&S ; &cd k i f r if ; rsm;
tpOftquf tpOftvmtm;jzifh jyKvkycf ahJ om ewfyef;wsm; jyKvkyf ;kd xH;k yif
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

278

jzpfonf/
&cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pmwGif rd;k OD;? rd;k aESmif; vpOfrysuf ewfyal Zmfavh
tpOf&v
dS mcJah Mumif; awGU7onf/ &cdik rf if;rsm; tkycf sKyfyzkH UJG pnf;&mwGif vuf0o
J if;
8a,mufwGif yef;wsm;onf wpfOD;tygt0if awGU&onf/ if;jyif
jyifu,
kd &f aH wmftrwfu ewfyo&ef yef;rmefopfo;D paom ewfyal Zmfoum
yp nf;udk &SmBuaH y;&onf[\
l / vufawmf&q
d akd om trSL;Bu;D u ewfyal Zmfyu
JG kd
rd;k OD;? rd;k aESmif; vpOfewfuawmf (ewfaumif;r)wdEYk iS hf ylaZmfyu
JG kd vkyaf qmif
ay;&onf[l\/ twGif;udk,f&Hurl acgcGuf? ewftdrf? yef;zGm;wdkYudk vkyf
ay;&aMumif; awGU&onf/ ewfyal Zmf&m rkejYf yKvky&f mwGif vufawmf&q
d efukd
toHk;jyK&onf/ ewfyef;wsm;udkum; ,ckxd &cdkifjynfe,fa'owdkYwGif
ewfyef;wsm;q&mwdkYxH awGUEdkifygao;\/ ewfyef;wsm;ESifhqdkifaom
ewf,dkif;oHomjcif;rsm;um;rsm;jym;ay\/

orufwufyef;wsm;
yef;wsm;udk &cdik w
f rYkd *Fvmaqmif vufxyfxrf;jrm; yGw
J Ykd toH;k jyKav
onf/ orufwufyef;wsm;rSm &cdik ef ,fwiG f uG,af ysmufvek ;D yg; &Sm;yg;
oGm;avNy/D orufwufyef;wsm;tpm; tdEd ,pnf? aAsm? brf;? wD;rIwv
f suf
tpm;xd;k aeMuonfukd awGU&onf/ taemufjynfac: ta&SUygup wefa'o&Sd
&cdik w
f u
Ykd m; xdak 'o r*Fvmaqmifyw
JG w
Ykd iG f orufwufyef;wsm;udk toH;k jyKae
Muwke;f yif awGUjrif&ao;onf/
&cdik ef ,fwiG f orufwufyef;wsm;udk 'kw,
d ppfBuD; rwdik rf x
D d awGUjrif
vdu
k &f ao;onf/ 'kw,
d ppfBuD;jzpfvmNyD;aemufwiG f aysmufu,
G o
f mG ;jcif;
jzpfc&hJ onf/ ,ckqv
kd Qif orufwufyef;wsm; wD;cwfou
H ykd if rMum;&?
tpteyif &Smr&jzpfc&hJ avNyD/
xdkyef;wsm;pnfESifhywfouf ajc&mpdkufvdkufvHMunfh&efvdkonf/
okawoejyK rSww
f rf;wif&ef ta&;BuD;onf/ wwfEikd u
f azmfxw
k &f efyif
oifah vonf/ uREkyf w
f Ykd avhvmod&oavmufqv
kd Qif a&S;tcgu wD;cwf
zl;l olrsm; toufxif&mS ; &Sad eMuao;onf/ xdyk *k Kd vfrsm;teuf ppfawGNrdKU
armvdy&f yfuu
G w
f iG f touf (76)ESp&f NdS yD;aom yk*Kd vfwpfO;D yif &Sad o;onf/
if;rSm Zmwdawmifuw
k Nf rdKUom;jzpfonf/ touf (22)ESpu
f yif ppfawGNrdKUodYk
a&mufonf/ orufwufyef;wsm;udk ud,
k w
f ikd 0f ifa&mufw;D zl;onf/ if;xH
(6-6-66)aeYu oGm;a&mufawGUqHk avhvmzl;olrsm;&Sdonf/ if;xHrS
ar;jref;pHpk rf;od&&dS onfjh yif if;wD;jyonfh wD;yHw
k ;D uGuu
f v
kd nf; awGUjrif
vmcJMh u&onf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

279

tbd;k td\
k ajymjycsuf
if;ajymjycsuft& orufwufyef;wsm; twdkif;t&SnfrSm tvsm;
(2)awmif? t0tcsi;f wxGmESihf vufav;vH;k ? tv,fv;kH ywf wpfawmifEiS hf
awmifqw
k ?f (0g) (2)awmifcef?Y cwfausmufo;D (aus;om;wkwcf wf upm;aom
aus;om;cwf p&mtvHk;)? yHkoPmef cyfavsmhavsmh jyKvkyf&onf/
EGm;om;a&jzifjh zpfap? qdwo
f m;a&jzifjh zpfap Muuf&onf/ apmif (vufjzifh
toHazmf)bufukd tyg;/ NAed ;f ('kwjf zift
h oHvu
kd w
f ;D )bufukd txlMuuf&onf/
yef;wsm;\t0wfrSm tpdrf;Eka&mifESifh tjzLjzpfonf/ tjzLxnfwGif
tpdrf;Ektem;pif;jzifhjzpfap? tpdrf;EktxnfwGif tjzLtem;pif;jzifhjzpfap
0wf&onf/
pum;csyf /
/ apmifzufrSm tjcif;azmfaom (toHazmfaom)
rsufESmzufudkac:\/ xdkzufudk vuf0Jzufuxm; toHudkazmfay;onf/
NAdef;zufrSm vusfmzufuxm; 'kwfjzifh toHvdkuf wD;cwfay;&onf/
wD;olw0Ykd wf&onfrmS yef;Eka&mif acgif;aygif;? t0g? tjzL? teD? tpdr;f
tp&So
d nfjzifh wqifwnf;0wf&onf/ tusrmS 0efBuD;tusykH tpdr;f em;
ab;&Howf ajcovHk;em;xdt&Snfjzpfonf/ vufwGifvnf; vuf&Snf
vufzmG ;jzpfonf/ vHck snf ('a,m)rSm tpdr;f a&mif 0g-MuufaoG;a&mif
ud;k awmifyikd ;f eHvsm;&Snf t0wftxnfjzpfonf/ wqifwnf; 0wf&onf/
acgif;aygif; t&Snf (3)awmif aygif;NyD;? tpGe;f udk aemufrn
S yf xm;&onf/
qif;&Jcsrf;omvdkuf pnf (5)vHk;? (7)vHk;? (9)vHk;? 11vHk;xdwD;&onf/
wD;yHw
k ;D enf;rSm orufrwufrD eHeufyikd ;f wGif acgif;aqmifjzpfou
l
r*FvmiSuaf ysmyGu
J kd ewfac:ewfyifjh zifh NrdKUapmifeh wf? &Gmapmifeh wf? tdraf pmifh
ewfwdkYudkyifhac: ewfyef;wsm;uJhodkY wD;&onf/ eHeuft kPfwufwGif
r*Fvmajr mufwD;uGufESifhwD;NyD;vQif yGJwif&onf/ yGJwifwD;uGufESifh
orufwufw;D uGuf twlwjl zpfonf/ norufwufrmS vnf; ,if;wD;uGuyf if
wD;&onf/ acgif;aqmifu aqmfpnfjzifh aqmfvu
kd v
f Qif aemufvu
kd w
f u
Ykd
ESprf sufEmS pvH;k udk vufEpS zf ufjzifh zGiw
hf ;D &onf/ wD;uGurf mS ZrLoajy&Guf
avcwfoEH iS hf ZrLoajy&Guf vIyo
f w
H ;D &onf/ csed ;f wD;? apmifw
h ;D rsKd ;jzpfonf/
tjrefw;D r[kwf taES;wD;jzpfonf/
aqmfpnfwD;olup aqmfvdkufvQif aemufvdkufrsm; (2)zufzGifhwD;?
vrf;avQmufvQif ajcvSrf;udkMunfh taES;wD; wD;&onf/ &cdkiforufwuf
vdkufygMuaom trsdK;orD;rsm; a&Tajccsif;ESifhvSrf; b,fnmvdkufatmif
wD;&onf[l\/ xdkYaMumifh &cdkiftrsdK;orD;wdkYonf orufwufyef;wsm;
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

280

wD;uGuu
f kd tvGejf rwfE;kd Muukeo
f nf/

orufwufyef;wsm;wD;ykH
1/ apmif.....apmif NAD; ..... [D; ..... [D; .....
2/ apmif..... NAD; ..... [D; ..... [D; .....
wD;uGuu
f kd vrf;avQmufaomtcg wD;&onf/

xdr;f jrm;aomtcg wD;yHw


k ;D uGuf
1/ jAapmif ..... jAapmif ..... NAD; ..... [D;.....[D; .....
2/ jAapmif . . . NAD ; [D ; [D ; . . .
3/
jAapmif.....
jAapmif.....
NAD;.....[D;.....[D;.....
4/
jAapmif.....NAD;.....[D;.....[D;.....

vufxyfNy;D pD;aomtcgwD;yHk
1/
NAdef-apmif.....NAdefNAdefapmif.....NAD;.....[D;.....[D;.....
2/ jAapmif-jAapmif NAdefNAdefapmif. .NAD;-[D[D;-

tqH;k owfw;D aomtcg


1/ apmif-apmif-NAD;-[D;-[D;2/ apmif-NAde;f -apmif-NAde;f -apmif-NAde;f qifhwD; wD;&onf/
&cdik o
f rufwuf yef;wsm;ESiyhf wfouf qufcv
H u
kd Mf ubl;aom yk*Kd vf
tcsKd UxHrS ar;jref;pHpk rf; od&&dS csurf mS rQjzpfonf/ tvm;wl wD;zl;Muolrsm;
xHvnf; ar;jref;pHpk rf; avhvmrSww
f rf;wifMu&efoifyh gonf/

yef;wsm;pnfonf iyif
&cdik rf if;vufxuf yef;wsm;pnfonfrsm;udk cs;D jr ifah jr mufpm; tm;ay;
vsuf jyKpkxm;cJah Mumif;udk rSww
f rf;rsm;wGif &SmazGawGU&onf/ Oyrm &cdik f
rif;Am;BuD; bk&ifvufxuf ajrmufO;D NrdKUawmfwiG f yef;wsm;0dZmjzpfczhJ ;l aom
q&miyifrmS ,ckxd &cdik w
f yYkd g;pyfwiG f a&yef;pm;vsu&f ydS gao;onf/ xdq
k &mESihf
ywfouf a&S;u '@m&DozG,f ajymqdak ecJMh u&m trSeyf if if;\twwfynm
rSm ausmfMum;aMumif; bk&ifuyif csD;ajr muftxl;jyKcJhaMumif;udkum;
uREkyf w
f &Ykd mS azG&&Sx
d m;aom rSww
f rf;u oufaocHygonf/
xdrk w
S w
f rf;udk rltwdik ;f yif azmfjyvdu
k &f onf/ rSww
f rf;rSm &cdik t
f oHjzifh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

281

a&;xm;onft
h wGuf wrsKd ;qef;aeygonf/ okawoetwGuf tusKd ;rsm;rnf
jzpf pmzwfolrsm; em;rvnfuvnf; onf;cHNyD;avhvmzwf Iapvdkygonf/
rSww
f rf;wGif rxif0g;0g;rIerf mS ;rSm; ysuaf eaom yHEk ydS pf mvH;k rsm;aMumifh tcsKd Uudk
oifo
h vdjk yKjyifum zwfu;l ,lc&hJ ojzifh rSww
f rf;udk tjypfwif&efr&Sb
d J wifvu
kd
azmfjyol uREkyf w
f t
Ykd m;omtjypf wifEikd yf g\/
]]rif;bmvufxuf rd;k OD;usau? eef;&mjyif r@yfx;kd au ESppf Ofrysuf
ewfwufaw/ rif;bmvufxuf tpde;f t0g;ydv
k aD &/ rif;bmvufxuf
tD;a[mufxzkd Ykd wwfygvwfau? qkBuD;vm'fBuD;csvaD &/ yef;usm;wD;zdYk wwfyg
vSau? vcar;em yD;vDa&? ynmudk ynmBuD;vJ rSnv
hf aD &/ r,Hq
k akd u
Zmwf0w K jyefajymar/
]]aAmif ' l q d k a u rk p nf ; uRef ; rS m ? Muuf r aus&G m vd k Y [d v d a r/
rif;bmvufxufusvDa&/ xdt
k cgau rdrw
d a,muf rif;bmvufxuf
ud,
k 0f efMuifau/ om;udk wu,f zGm;arvdv
Yk ;J BuHvaD &/ Alj*ifo
h m;udk rzGm;cif
wem&Du tbck0,f eef;&GmpHau uHawmfuek v
f Ykd ajymif;vDa&/ ,if;tcg
wem&Daemufus om;Alj*ifu
h kd trdrmS av zGm;vDa&/ 0rf;uusau yifem
aomaom ygvDa&/ yifemygau ,if;taoQukd trdrmS iyifBuD;vdYk xm;vDa&/
]],if;iyifukd rG;D pyfygau aAmif'q
l kd rkpnf;uRef;rSm (6)ESpo
f m;t&G,f
ajrmufvDa&/ ajrmufvSygau? iyifrSm rif;bmvufxuf vlroif;yJ
yef;usi;f wD;zdYk wwfvaD &? iyifw;D au ewfapmif;ozG,f jzpfvaD &/ ,if;tcg
iyif;BuD;rSm bke;f awmufygau? trdrqr (rkwq
f ;kd r)udk vufzsm;qGJ ajymif;vdYk
vmau? rif;bmteD; &cdik jf ynfrmS 'dik ;f *sDzufu eDca&/
]],if ; tcg rif ; bm;vuf x uf tD ; [k w f x d k ; zd k Y wwf v S y gau?
qkBuD;vm'fBuD;csvDa&/ yef;usif;wD;zdYk wwfygvSau vcar;emyD;vDa&/
ynmudk ynmBuD;rSnv
hf aD &/ xdt
k cgau 'dik ;f *sb
D ufu iyif;BuD;vJ eDvaD &/
jynfol jynfom; ynmudk toH;k usau iyifxw
H Ykd om;orD;Nr;D jrpf Ukd udak v
ynmoifzYkd &Gwv
f aD &/ rif;bmvufxuf iyifrmS udk wu odv
k v
f J jzpfvaD &/
]],if;tcg iyifxw
H Ykd wynfo
h m;au (3)aomif;? uka#a&mufvaD &?
iyifBuD;rSm rwwfoal u wwfow
l csdKU trsdK;rsdK;udk oifMum;vdv
Yk J jyvDa&/
tcg wynfhrsm;pGma& wwfvdkYygau? rif;bmvufxuf iyifBuD;rSm
pm;rukefau? iGDudk wu,fykwfjynfh dkifjynfh [dvDa&/ ,if;tcg iGDudk
wu,fpm;rukefau? ref'&mZDukvm;iSm;vdkY uefbufudkvnf; wl;ca&/
,if;uefuakd v uefemrnfEiS hf vlemrnfukd a&maESmvdv
Yk ;J urmw
h ef;qm
rysuf&a,mif 'dik ;f *sDuefvx
Ykd m;yga&/ iyifuv
kd nf; 'dik ;f *sDiyif ac:yga&/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

282

um; wu,fih yifueom jzpfyga&/ bk&ifuefonf r[kwaf cs/


]],if;tcg rdk;oD;us rif;bmBuD;rSm eef;&ifjyif&Sdu r@myfBuD;udk
qifw0if jrif;w0ifx;kd NyD; xd;k a&/ nOfeh wfwufzv
Ykd Ykd BuHvaD &/ ,if;tcg
rif;bm;BuD;u ewfq&mr axmifu;kd &mudk pmwdpk m&Snf urf;vdu
k af w/
ewfq&mr axmifu;kd &mvnf; rif;bmeef;&ifjyif a&mufvaD &/ rif;bmBuD;rSm
ewfq&mraxmifu;kd &ma&mufvv
Ydk mau? yef;usm;wD;zdYk 'dik ;f *szD ufu q&miyif
wynfrh sm;pGm vm&arvdYk 'dik ;f *sDbufukd pmwdpk m&Snu
f rf;vDa&/,if;tcg
iyifBuD;rSm yifemydak u awmif;arSmufvv
Ykd jJ zpfeaD &/ rvdu
k Ef ikd af u wynfh
ig;usdwaf vmuf xnfv
h u
kd af w/
]]wynfih g;usdwf vdu
k v
f v
Ykd mau? ewfq&mr axmifu;kd &mtv,frmS
pnfiyifwynfh yef;usm;udk vdik rf mS qGv
J w
Ykd ;D jya&/ wD;jyygau? ewfq&mr
wBudKif;uau? iyif ywfoH rMum;&au? y&d,m,frm,mvkyv
f Ykd ewf q&mr
tukeo
f l Ukd NydKxGuaf w/ ,if;tcg qdo
k aH jymoH rMum;ygau? rif;bmBuD;rSm
jywif;aygufukd vSpzf iG v
hf v
Ykd nf; Munfv
h aD &/ ewfq&mr tukeo
f l Ukd rjrifygau
iyifwynfh ig;usdwfavmufudk yef;wsm;udk vdkifrSmqGJ jrifvDa&/
]],if;tcg rif;bmBuD;vJ? pdwq
f ;kd a&/ iyifwynfh q&mryg? wynfu
h kd
csn;f vdu
k v
f v
Ykd mau? rwwfygyJ ewfq&m tv,frmS vJ 0ifw;D a&/ yef;usi;f udk
tjcif;r&? ewfq&mr NydKxGufaw/ *ed&ufrSm ewfwufzdkYrjzpfygau?
rif;bmBuD;udk ewfwumvJ vdik v
f rd v
f v
Ykd ;J owfvmS ar? igvJ;,ed oD&rnf/
igroDcif? iyifwynfh ig;usdwaf vSmufukd yef;usm;udk vdik rf mS pGwaf u ykwu
f kd
csKyf rD;wdkufarvdkY NidKUvDa&? ,if;tcg iyifwynfh q&mryg rif;bmBuD;
csKyfvx
Ykd m;au? rsufprd sufqef jyefvaD &/
]]attcg 'dkif;*sDbufu q&mudk yef;usm;oH yD; ac:ygvdar/
urmOD;up yef;wsm;wD;jcif;trIonf urmOD;u iyifoifypfcaomaMumifh
,ckxufxd iyiftvdu
k u
f kd wD;eDuwfaw/
]],ckvnf; wynfrh sm;pGmudk rif;bm;BuD; csKyfxm;ojzifh yef;wsm;wD;
'dik ;f *sDbufu q&mudak c:ygvdrrhf nf? em;axmifMuyg/ yef;wsm;oHay;ygar/
'dik ;f *sDiyifoQif? q&mreD? 'dik ;f *sDbufu? wynfyh wfo?H Mum;ygvD/
rif;bmocif? eef;awmfoQif? &G,af wmfcc? eef;OD;udik u
f ?kd tydik &f au? rif;vS
&mZm? NidK;xm;a&/ ewfq&mr? y&d,m,fau? rm,mjyau? AADrwdkY?
NydKxGuaf w? 'dik ;f *sDiyif? q&moQif? iyifreD? 'dik ;f *sD;bufu? u,fygvD/
odkY wu,f wynfh dkUu wD;jya&/
]]xdktcg 'dkif;*sDbufu q&miyif Mum;vDa&? udk,fhtoufESifh
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

283

pyf,u
S yf gau? a0'emudk rppfEikd af u? awmif;udk wu,f vufjyefcwfau?
yef;usm;udk vdik rf mS qGv
J v
Ykd u
dk v
f ma&/ xdt
k cg iyif;BuD;onf vdu
k v
f ma&/
vdu
k v
f v
Ykd mau? rif;bmvufxuf tjcm;rif;udk aMumufygojzifh acsmif;udk
wu,f rif;bmBuD;rSm wefwm;rxd;k yJ [dvo
D nf}}/
]]xdktcg iyifBuD; yef;usm;udk vdkifrSmpGyf vdkufvmaomtcg
rdk;oD;usjzpfygojzifh acsmif;rSm jzm;&Tef ykef;ykef; jynfheDonf? ,if;aMumifh
iyifBuD;temonfvnf; yef;usm;udkaqmif rul;Edkifygojzifh acsmif;urf;
axmifu
h &yfapmufaqmuf eef;wGi;f rSm[dorQ wynfw
h u
Ykd kd yef;usm;wD;vdYk
ac:ygvdar/ em;axmif yef;usm;oHy;D ygrnf/
'dik ;f *sDiyif? q&moQif? iyifreD? 'dik ;f *sDbufu? rif; Ukd ywfo?H Mum;rda&/
ywfoMH um;au? vdu
k v
f v
Ykd mau? rd;k oD;rd;k aESmif;? &moDajymif;? rd;k OD;wu,f?
acsmif;rSmom? jzm&Tef;vdkYvnf;? jynfheDa&/ igvJvcsdKif? rul;Edkifau?
ywfuu
kd ikd v
f ?Ykd acsmif;urf;axmifu
h ? rIid ef aD &/
]]tcg eef;wGi;f u q&mywfoH Mum;vDa&/ wynfh Ukd u eef;wGi;f u
eD dkUjyefvdkY wD;ac:ygvdar/ y&dowftaygif; dkU em;axmifuwfyg/
'dik ;f *sDiyif? q&moQif? iyifreD? 'dik ;f *sDbufu? wynfyh wfo?H Mum;yg
vDa&/ ywfuakd cgif;wif? t,if; ul;vwf? ywfuakd cgif;wif? t,ifu;l vwf?
]]odq
Yk akd u? 'dik ;f *sb
D ufu wynfyh wfoH Mum;vDa&/ xdt
k cg iyifq&m
temonfrmS yef;usm;udk &ifrmS tkyaf zmifvyk v
f Ykd ul;a&/ xdrk mS bufuakd &mufvYkd
vm;cg eef;wGif;rSm0if ck0,f yef;usm;udk vdkifrSmqGJau? vufESpfbufESifh
NrDNrDqmvdYk wD;jya&/ iyif;wD;au? ewfapmif;ozG,jf zpfvaD &/ ,if;tcgau?
ewfq&mr axmifu;kd &mvnf;? pkusa&/ qdo
k H ajymoH Mum;vSygau?
rif;bmBuD;rSm wefcg;zGihf Munfv
h aD &/ ewfq&mr axmifu
h ;kd &m tv,frmS vJ
iyifq&m jrifvaD &/ ,if;tcg rif;bmBuD;rSm tvGew
f &m 0rf;ajrmufaw/
,if;tcg iyifuakd c:vdYk tojymwpfaxmifqck sa&/
]],if;tcg ajrmufO;D oQifr rdz&k m;vnf; jrifvaD &/ armifocifau?
rif;bmBuD;rSm iyifukd oabmusau? ojymwpfaxmif qkcs&/ uREfyk rf vJ;
iyifudk rif;bmBuD;rSm oabmwl cGifhjyKa&/ ,if;tcg ajrmufOD;oQifrESifh
iyifyef;usif;onfESifh armifESrvJjzpfvDa&}}/
yef;wsi;f q&miyif taMumif;rSm rSww
f rf;t& odavmufygNy/D xdo
k Ykd
ajrmufO;D acwf wu odv
k u
f o
hJ Ykd yef;wsi;f q&miyif\ yef;wsi;f tEkynmrsm;udk
oif,lcJhMujcif;? yef;wsif;tEkynmudk &cdkifrsm; tjrwfwEdk;xm;cJhMujcif;
bk&ifrif;rsm;uvnf; qkvmbfawmf tcar;emrsm;jzifh csD;jr ifhajr muf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

284

pm;cJjh cif;rsm;rSm xif&mS ;aeayNyD/ q&miyif\ twKy wd tjzpftysufrmS


trSew
f u,f xif&mS ;cJNh yD;aMumif;udk rSww
f rf;u oufaoxlaeygNyD/
rSwfwrf;om tcdkiftrm r&Sdrusef&pfcJhygu ,ck oligup
uav;oli,frsm;yg iyifq&mwynfh ywfojH zifh wD;ac:oHukd odu
k w
f abmif
aw;uAsm ywfow
H pfcrk Qom wefz;kd xm; od&MdS uayvdrrhf nf/ ,ckuREkyf w
f Ykd
od&aomtcgrS xdik ,fi,fup uREkyf w
f ,
Ykd ckxd oDqakd eMuaom ywforH mS
iyifq&m\ wu,ftjzpftysuf ygwum;[k ,Hrk mS ;uif;pGm vufcH ordik ;f
wifvmEdik af yonf/ odrYk w
S w
f rf; rSw&f mrsm;um; ordik ;f \ armfueG ;f yif
r[kwyf gvm;/

vH;k aumuft"dym ,f
aAmif ' l

- woufwuRef; tjypfay;cH&ol (woufwpf uRef;


tjypfay;cH&olrsm; ae&muRef;udk aAmif'luRef;[k
ac:onf)
rkpnf;uRef; - ,ck&aohawmifNrdKUe,f ar,kjrpf0wGif wnf&o
dS nf/
Al j *if h o m; - om;qd;k om;,kwf odrYk [kwf 0rf;ydu
k yf al om om;i,f/
yif e m
- cav;wdYk jzpfwwfaom acsmif;qd;k &ifMuwf Muufn m
a&m*g? yef;ema&m*gjzpfonf/
'dkif;*sDbuf - ,ckNrdKUa[mif;NrdKU taemufbuf 'dik ;f *sDuRef;jzpfonf/
AAD r
- rde;f rysuf/ ygyDr/
jzm;&T e f
- 'Da&jynfhvQHonf/
rdk;oD;us - rd;k v&moDuscsde?f rd;k OD;uscsde/f

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

285

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

286

,Ofaus;rI-9

287

&cdkifomjcif;
omjcif;udk &cdik u
f Asmq&mrsm; trsm;qH;k oDu;kH zGUJ qdck MhJ uonf/ &cdik f
omjcif;onf a&S;OD;pGm aus;vufawma'oudk tajccHaom aw;oDcsi;f wpfck
jzpfonf/ odaYk omfvnf; aESmif;umvwGif eef;awmfoiG ;f uAsmwpfct
k jzpf
e,fus,v
f monf/ ajrmufO;D acwf rif;Am;BuD; (a*gpm 893-915) vufxuf
wGif 0drvtrwfBuD;u ow mEkaumfumEkpaom tEkZmwf0w Krsm;udk
omjcif;jzifzh UJG qdNk yD; em;awmfoiG ;f cJo
h nf/
tif;0 taemufbufveG rf if;w&mBuD;vufxufwiG f a*gpm(927)ckEpS f
avmuf aZ,s&E rdwu
f
Oaweomcsif;? y#mpm&Domcsif;? pdr me0dum
omcsif;wdu
Yk kd qufoiG ;f cJah Mumif; awGU&S&d onf/ odaYk omfvnf; omcsif;ESihf
omjcif;udk a&maxG;roGm;apvdyk g/ aZ,s&Erw
d o
f mcsi;f rSm &cdik o
f mjcif;rsm;ESihf
um&efttkyt
f cH tuGmtvSr;f csi;f jcm;em;onf/ atmufwiG af zmfjyxm;aom
aZ,s&Erw
d o
f mcsif;ESihf &cdik o
f mjcif;wdu
Yk kd EIid ;f ,SOaf pvdyk gonf/
]]pmou &mZf? bke;f awmfopf ? ESpEf pS q
f ,fausmf? &muay:vsuf?
oufawmf&n
S rf ?l yefxmG jyKonf/ atmifqq
k ifr?S r*FvmBuD;? a[mpmBud,m?
MobmusL;[dw?f ZrLwdww
f iG ?f edrw
d t
f &Sn?f Edik if pH nfonf[?k ewfjynf
<uanmif;? ab;awmfavmif;wd?Yk aAmif;pvG,t
f yf? pGaJ &T,yfEiS ?hf c0yfMunf&iT ?f
rif,ifjyifrmS ? avQmufwifNc&D onf}h } rif;aZ,s&Erw
d af &; Oawoe omcsi;f rS/
]]vSrf;csDMuau? &mZm&mZm? rdwD vmwGif? &wemwHqdyf?
nD;vlvEl iS ?hf xD;jzL&dyrf mS ? ud;k usdyu
f ;kd yg;? tjynfjynfu? a&mufonf
rsm;rSm? wyg;wGuw
f m? rapGyg ? yifv,fywf0ef;? oD[Vqd?k pdr;f jrndKau?
ode;f CKdVu
f Ref;ud?k pHjref;pd;k jcif;? vGeBf uD;us,fau? acgif;q,fv;kH [k?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

288

bDv;l rif;u? owif;pum;? yGBJ u;D vnf;cH? av;wif&efu?kd oefoefMum;ud?k


&xm;ay:wuf? b,ufwef;qm? 'Gg'&mud?k qifumwufv?Ykd Zeu
onf;tl? oD'gjzLud?k ig,lawmhrnf? igxufonfom? &mZmxdvQif?
rcsdacs[k? BuD;us,fwefc;kd ? tm;udu
k ;kd vd?Yk xufr;kd uom? ,mOf&xm;ESihf
oGm;ygav ? rdwd vmjynf? a&mufwakH vaomf? pmoli,fMum;? Vif;'
em;od?Yk rif;rsm;tv,f? jynfoed ;f CdKVfav? xdb
k v
D ;l rSm? &Tijf rL;aeaomf?
Adv
k af jcwpfaxmif? av;pGeaf 'gifu?kd OD;aqmifuikd rf ? rdw v
D mNrdKUolrsm;
Adv
k v
f w
l ?Ykd ,lvmusa&}} wef;cd;k q&mxGe;f a&; &mromjcif;rS/
txufyg aZ,s&Erw
d \
f Oaweomcsif;ESihf wef;cd;k q&mxGe;f \
&mromjcif;udk EIid ;f ,SOMf unfu
h Armomcsi;f ESihf &cdik o
f mjcif;wGif jcm;em;aMumif;
odomEdkifygonf/
&cdkifomjcif;rsm;udk tpyxr oDqdk HkoufoufrQif;? xdkYaemuf
oDqdkrIESifhwl&d,ma&m if;? xdkYaemuf oDqdkwD;rIwfrIESifh uuGufu[efudkyg
a&m vnf;aumif; zefw;D vmcJ[
h ef&o
dS nf/ yif;clomjcif;rSm uuGuf u[efEiS hf
,SOfwGJ oDqdkaomomjcif;wpfrsdK;yifjzpfonf/
omjcif;rsm;udk taMumif;t&mtvdu
k f twdt
k &Snt
f vdu
k f trsdK;rsdK;
zGUJ qdMk uonf/ wdu
k o
f mjcif;? Zrf;omjcif;? ompGav? [efpaG v? yd'k pf o
kH mjcif;
ponfwdkYudk cyfwdkwdkpyfqdkMu Zmwf0w KzGJUomjcif;rsm;udk &Snfvsm;pGm
pyfqMkd uonf/
&cdik pf mqdrk sm;onf 0w KZmwfvrf;rsm;udk omjcif;jzifh acwftqufquf
zGUJ qdck MhJ uonf/ ajrmufO;D acwfwiG f trwfBuD;0drv? pmzwfouf OD;'d;k a0?
avmurmefatmif q&mawmf ponfwYkd omjcif;rsm;udk zGUJ qdak &;om;cJMh uonf/
NAdwo
d QacwfwiG f q&marmifomatmif? armifa,mufau? q&mxGe;f vS?
wefc;kd q&mxGe;f ? q&m OD;atmifxeG ;f ? omcsrf; OD;bponfwYkd omjcif;rsm;udk
zGJUqdka&;om;cJhMuonf/
&cdik af wmaus;vufrsm;wGif qefzw
G ?f armif;eif;? ig;&Sm? [if;cl;ygrusef
omjcif;oHwnHnjH zifh &cdik o
f &l cdik o
f m;rsm; oDqMkd uonf/
]]ar dkUrSmav? aysmfyguwfar? vHkysdKarav? t&G,fcsif;csif;
a&GUJ omjcif;ESi?hf vrif;pEm? avmif;&dyo
f mwGi?f aysmf&mwpfaMumif;?
ar dkUrSmav? azmftaygif;ESifh? qefarmif;eif;a&}}/
EGm;ausmif;? uRJausmif;? azmifp;D ? wvif;e,fpaom vkycf if;udik &f m
rsm;wdYk vnf; &GUJ omjcif;rsm;udk oDqakd vh&MdS uonf/
]]Zmwf&UJG aunH? aysmfyg;oHu?kd Mum;jyefvwfaw? armifvyl sdKrSm?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

289

onf;NcDpdrfhau? Nidrfha&av}}/
omjcif;qdjk cif;? omjcif;wwfjcif;onf *kP&f o
dS nf/ omjcif;udk
yGJBuD;vrf;BuD;vkyf oDqdkcJhMuonf/ omjcif;wwfwdkYuvnf; omjcif;
oDqrkd jI zifh toufarG;rIjyKEdik cf MhJ uonf/ wpfjynfv;kH udk vSnv
hf nfum
omjcif;qdjk cif;jzifh toufarG;olrsm;&Scd MhJ uonf/
]]toufarG;&ef? mPfjzifhBuDau?toHESifh&if? trsm;wum?
em;aomwrSm? emaysmn
f if;atmif? omjcif;udo
k if? q&moQirf mS ? pHv
k if
jynfh0? qifjyavjyef? prusefau? twef&u? "eaMu;aiG? &csifay ?
jynfudkvSnfhywf? n dK;rokefau? *kPfowif;ESifh? omjcif;wwf[k?
&yftjzmjzm? t&Gm&GmrSm? aysmfygwHkvsuf. }}
a,musfm;omjcif;wwfrsm;omru trsdK;orD;omjcif;wwfrsm;vnf;
ay:aygufxeG ;f um;cJah o;onf/ trsdK;orD;rsm;onfvnf; a,musfm;rsm;ESihf
wef;wlyif y&dowftv,fwGif ,SOfNydKifoDqdkvsuf omjcif;twwfjzifh
toufarG;cJMh uonf/
]]toufarG;&efav? mPfESifh&if;vdkY? omjcif;udkoif? jynfcGif
vSnyhf wf? oljrwfwx
Ykd ?H toH;k cHau? tuRefarrSm? twefMumvd}Yk }
omom,m,m NidrfhNidrfhajimif;ajimif;ESifh em;axmif aumif;aom
aw;oDcsif;wpfrsdK;jzpfjcif;aMumifh omjcif;[kac:onf[k ,lq&onf/
omjcif;onf &cdik jf ynfe,fwiG f a&S;ya0PD tcguyif&adS om omjcif;pyfenf;
rsm;jzifh pyfqdkxm;onfudkvnf;awGU&Sd&ojzifh omjcif;rSm a&S;usaom
oDcsif;wpfcjk zpfaMumif; xif&mS ;vSonf/ &cdik jf ynfe,fwiG f ,ckwikd af tmifyif
omjcif;rsm;udk zGUJ EGUJ pyfqakd vh &Gwzf wfoq
D akd vh&adS o;aMumif; awGU&S&d onf/
Armomcsif;udk cauG;,yifEh iS hf a&;Muaomfvnf; &cdik o
f mjcif;udrk l
&cdik t
f oHxu
G t
f & cauG;&&pfEiS hf a&;Muonfukd owdjyKapvdyk gonf/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

290

,Ofaus;rI-9

291

&cdkifZrf;jcif;
&cdik jf ynfe,fwiG f a&S;tcgu vlysKd vSn&hf mwGif Zrf;jcif;rsm;udk toH;k jyKMu
onf/ ,cktcsdew
f iG f &cdik jf ynf tcsdKUaomt&yfa'orsm;wGif toH;k jyKwH;k yif
&Sad o;onf/ Zrf;qdo
k nf yef;zGuw
f rf; oabmrsdK;ESihf cyfqifqifwo
l nf/
odaYk omf Zrf;wGif um&efoabmygonf/ tzGUJ tEGUJ oabmygonf/ taxhtaigh
tapmif;tcsdwyf gonf/ tvkpd rf;jcif; ynmprf;jcif; oabmygonf/
rdrdudk,fwdkif qufoG,f if;? tjcm;&yf&GmrS umvom;rsm;jzpfu
&GmcHumvom;rsm;rSwqifh qufoG,f if;? tysdKESifhvlysdK yGifhyGifhvif;vif;
;kd ;kd om;om; pum;ajymEdik cf iG &hf o
dS nf/ xdo
k pYkd um;ajym EkH iS v
hf nf; orD;&nfpm;
jzpfonf[k rqdEk ikd af o;acs/ orD;&nf;pm;rjzpfrjD zpfap? jzpfNyD;rSjzpfap?vl
ysdKvSnfh&m odkYr[kwf vlysdKtysdK awGUqHkpum;ajym&m Zrf;jcif;udk
toH;k jyKMuonf/ Zrf;jcif;jzifh axhMuonf/ aighMuonf? apmif;Muonf?
csdwMf uonf/ tvdpk rf;Muonf? tcspfprf;Muonf? ynmprf;Muonf/
&cdik u
f mvom; umvorD;rsm;onf vlysKd azmf0ifp tysKd azmf0ifpuxJu
yif vlysdKBuD;rsm; tysdKBuD;rsm;xHrw
S qifh Zrf;jcif;udo
k if,Ml uonf/ xdo
k Ykd
oif Hkru rdrdbmomvnf; mPf&Sdoavmuf csJUxGifpyfqdkMuao;onf/
Zrf;wwfrS Zrf;csif;NydKif EdkifrS mPf&nfomaom vlysdK tysdKwpfa,muf
jzpfEdkifonf/ xdkYaMumifhvnf; vlysdKtysdK0ifp Zrf;wwfrS[k qdk dk;pum;
jyKMuonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

292

Zrf;qdak ompum;onf rnfonfu qif;oufvmonf/ o'ga&;tm;jzifh


rnfodkYt"dy g,f&Sdonf[k twdtusrod&ao;aomfvnf;? tvdkprf;jcif;?
ynmprf;jcif;wGif toH;k jyKojzifph rf;? qef;[laompum;rS a&GUvsm;vm[ef
&So
d nf/ Zrf;qdak ompum;rSm ;kd ;kd wef;wef;ESihf 'J'h ;kd ajymaom pum;rsdK;r[kw?f
oG,foG,f0dkuf0dkuf y&d,m,frm,mESifhjzpfap axhvHk;aighvHk;ESifhjzpfap?
tcspfprf;aom oabmjzifjh zpfap? tjyeftvSeaf jymqdak om uAsmwpfrsdK;yif
jzpfonf[k ,lq&ayonf/ xdaYk Mumifh ]]rtyfr&m? Zrf;vuFmud?k z,fum
xm;vd k u f ? armif a jymonf u d k ? avS e H x pf v Qif ? 'k d u f d k u f a jymyg}}[l
vnf;aumif;? ]]rm,m>yrf;au? Zrf;wwfrav? ESrckcg? igharmifawmfu?kd
&&mum;&m;? &rf;jynfo
h al ,mif? vlyzkH rf;Asm? Zrf;rajymESi}hf }[l vnf;aumif;?
q&matmifxeG ;f \ vGr;f rajyomjcif;wGif pyfqx
kd m;onf/
pkaqmif;&&Sdxm;aom Zrf;jcif;rsm;rS tenf;i,fxkwfEkwf odom Hk
wifjyygrnf/
vl y sd K w&dy&f mwaysm?f pufawmfac:av? armifawmfvmEI;d / unmysKd ?
jzLar dkUrSm? pdwfqdk;a&vm;? wcGef;ac:av? atmfatmf&TDem;?
armifac:oHau? x&Hem;rSmrMum;vdv
Yk m;/
tysd K tarmiftarmif? wdik rf mS arQmif? tarmifZmuvJ (odrYk [kw)f
nOfeh ufoef;acgif? wdik rf mS arQmif? tarmifZmuvJ/
vl y sd K o&ufyifnKd ? t&dycf ?kd vlysdKaygufp? wef;vGu
J / (odrYk [kw)f
iSuaf ysm&mwyif? *&if&mwykw?f ESi;f rd;k &Gmau? vDrokwaf u?
qifykwfu&m/ (odkYr[kwf) vTmudkvJjzKwf? armifr,kwf?
eEIwq
f w
d f ckeyf w
k u
f ? tdEk rS / aemufxyfwpfy'k f xyfrw
H ifjy
ygOD;rnf/
tysd K ausmufp&pfauwef;wif? &D&SifauoGwfoGwf? ysdKUar&D?
zsOzf sOaf ujzwfv?Ykd &DcwfauxGuv
f m? bl;yGi&hf H MumwHvufukd
wGv
J yYkd g? cGgavarmifa&? vljrifau &Suaf wrcs?d bl;yGi&hf aH u?
MumwHbufu?kd &Gwyf gbdav/ ausmufp&pfau ukeb
f w
k f
uif;rGe;f axmifau? eDa&mifrxd;k ? cspaf warmif? vmarvrf;ud?k
&TDxD;rdk;ar/
vl y sd K c,if0g;aoQ? c,if0g;zsm;? tqpftaoQ? NzDvdkYxGif;?
pHnif;auyvGD? vufq,facsmif;ESifh? ajcmufacsmif;csD?
yvGDpHausmf? ar dkUeD? tdrfaxmifzufu? rIwfazsmfac:?
emaysmfovm;? arhtoHau? wyfwyfauoda&? ar dkU
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

293

tdrfrD;vHk;vif;vdkY? cspfabarmif? r0if0HhbJwyfem;au


a,mifvdkY/
tysd K yvGaD usmt
f oHMum;au? ysKd UoufErHS mS ? eDvrYkd jzpf? cspaf barmif
ud?k vmcsifvwfaw? rajympDu/hJ
vl y sd K armifoufESHrSm? vmcsifyg&ifh? ar dkUtdrf? cGD;'defrsm;vdkY?
rvm0Hhacs/
tysd K ,if;ydik q
f akd u? armifoufEu
HS ?kd jrifcsifauav? ysdKUouf
vS,rf mS ? rjrif&au? eDvrYkd jzpf? yaZmifjyifau? aumif;vdrhf
arvJ/
vl y sd K armifoufErHS mS 'kuw
adG &? arhtaz:wpfa,muf a,mufu?kd
taMumif;pHu
k kd pmESi&hf ;DT vd?Yk yD;zd&Yk w
T v
f u
kd /f
tysd K *kydkifqdk? armifoufESHudk? rjrif&,m/
vl y sd K aMumif;Muumpd;k &dr?f rjzpfygvDu?hJ eDrif;0if? npmapmif;rSm?
yvG D o H w aMumf a Mumf E S i f h ? ar d k U td r f a xmif b uf e m;rS m ?
armif[ed aD r? rSwv
f aD ya&m/
&cdik pf ma&;q&mrsm;onf 0w KyHjk yifrsm; a&;om;aomtcg vlysdK tysdK
vSnchf ef;? vlysdKESit
hf ysdK pum;ajym&mwGif Zrf;vuFmjzifh ajymqdyk akH &;om;
wwfMuonf/ atmufygwdrYk mS yJ,molEiS hf &efatmifyjkH yif 0w KwGif yJ,molEiS hf
&efatmifwYkd Zrf;pum;jzifh tacstwif ajymqdyk jkH zpfonf/
atmif cG;D rajymufau? om;oH;k q,f/ cG;D rSmxif ay:? aemif&aJ usm/f
cs;D ajcmufrpm;? cG;D ykPm;/ rd;k oD;rrD? oH*v
k /D yJ,mol?
jzL[if;jcif;ud?k zsufuwfcad pmif? vm;uwfcad r/
ol
[dik ;f cG;D [dik ;f cG;D ? yJyiG yhf efau? yefygvDvm;? yJo;D pm;au?
pm;ygvDvm;? yJ&nfaomufau? aomufygvDvm;? cG;D rSm
cG;D ykw?f cG;D pufqw
k af u? cG;D ,kwt
f oQif rygvDvm;/
atmif yJyiG yhf efau em;vefa&av acsmESr? yJo;D pm;au? vQm;yg;
a&vJacsmESr? yJa&aomufau? vQmaygufa&av acsmESr/
ol
cG;D ,kwzf sufau? yJcif;w0uf? ysufvAD smav/ cG;D ,kwf
jzKef;au? wjcif;yJv;kH ? jyKef;vm;Asmav/ cG;D rSmcG;D ykw?f
cG;D pufqw
k ?f cG;D ,kwt
f oQif rygvDvm;/
atmif wd r f r S e f ; a,rxif ? euf r S e f ; a,rod ? BuD ; zd q d k a u?
v[macsmif;ud?k ul;cDrmS ;vd?Yk 'a,mwxnf? pGwcf a&av?
cspfawolau? tjzLESr? 'a,mwxnf iSm;ygvwfvm;/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
ol

294

tuRef dkUrSmum;? MuufaoQeif;wHk? cGD;eif;wHk? oaumif;


0wfw?kH bke;f awmfarmif? &efatmif0wfau? rke;f arvm;av/
atmif cspfcifrufEiS ?hf Muifemrufv?Ykd ESpyf g;twl? yJ,molau?
tjzLyD;au? 0wf&arav/
ol
aumufuvD aumufuavmuf? MumjzLtif;ESihf MumndK
tif;rSm? ig;oH;k aumifu?kd AH;k axmif,cl ?D cGwb
f 0Ykd aD u? rnDyg
bJ tjzmjzmav? oH;k jzmuGv
J ?Ykd vnf&aJT rmifv?S arqifNcu
D ?kd
rNzDbEJ iS ?hf rxGu&f av/
atmif aumufuvD aumufuavmuf? Mum jzLtif;ESiMhf umndKtif;
rSm? ig;oH;k aumifu?kd AH;k axmif,cl ?D cGwv
f yYkd aD u? rnDygbJ?
tjzmjzmav? oHk;jzmuGJvdkY? vnf&GJESr? tmumjynfrSm?
eDESifhvav/
ol
rd;k rif;ndKav? r&Gmwpfcsuf? &Gmwpfcsufau? aMumif;ysuf
awav? armif;vlysdKav? rvmw&uf? vmw&ufau?
pdwyf sufawav/
atmif rd;k rif;ndKav? &Gmcsiyf g,uf? xuftumrSm? vDoif;xke;f ud?k
rkew
f ikd ;f zsuv
f ?Ykd armifvyl sKd av? vmcsiyf g,uf? eifh rdcifEiS ?hf
eifb
h cifu?kd tjrifw
h ;kH au? igrke;f a&av/
ol
acsmif;zsm;&Dau? acsmif;&Dwxl;? tnmcGiu
f ?kd r0ifz;l au?
jzm; l;a&av? n&DwxGD? nOfh&Dwxl;? armifvlysdKav?
arhtdrfaMumufudk? r0ifzl;au? pdwf l;a&av/
uJo
h aYdk om um&efygaom axhv;kH aighv;kH pum;xm pum;0Surf sm;
ygaom? y&d,m,frm,m0 ersm;ygaom Zrf;uAsm odrYk [kwf Zrf;omjcif;rsm;udk
&cdik o
f ?l &cdik o
f m; umvorD; umvom;rsm;onf omreft&yfol t&yfom;
rsm;jzpfapumrl? pyfqt
kd oH;k jyKEdik jf cif;rSm &cdik jf ynfe,fonf ,Ofaus;rIapmaom
wkid ;f jynfjzpfco
hJ nfjh yif uAsmvuFmudk t&yfol t&yfom;rsm;yg vdu
k pf m;jcif;
Zrf;ajymjcif;rSm "avhx;kH pHjzpfjcif;wkaYd Mumifyh if jzpfayonf/

vH;k aumuf t"dyg ,frsm;


wef;vGJ-&Gmtrnf
*&if-iSufaysmwpfrsdK;
vDrokw-f avroGw?f avrwdu
k f
EIwfqdyfckefykwf-&Gmtrnf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9
&Twyf gbd-vTwyf gbd
c,if0g;aoQ-c,if0g;uav;/
yvG-D yavG? a>y
rajympDuJh-rajymygeJYaemh
cGD;'defrsm;vdkY-acG;awGrsm;vdkY
,if;ydkifqdkau- 'Dvdkqdk,if
yaZmifjyifau-b,fvdkvkyfvQif
*kydkifqdk-'DvdkqdkvQif
cGD;rajymufau-acG;rajymuf
aemif&Jausmf-acG;trnf
cG;D ykPm;-acG;trnf
oH*kvD-acG;trnf
zsufuwfcDapmif-zsufMu&atmif
[dik ;f cG;D [dik ;f cG;D -[Jh acG;[Jh acG;
'a,m-ykq;kd ? vHck sD
MuufaoQ-Muufuav;
cGwfbdkY0Dau-ckwfvdkYa0vQif
tjrifw;kH au-tjrifuyfonf? rjrifcsif? rke;f onf/

&cdkifom;BuD;pmay

295

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

296

,Ofaus;rI-9

297

&cdkifrsdK;quf&mZ0if
d;k &mESiahf cwfenf;pepftajccHa&;
vlrsKd ;wpfrsKd ;tm; rnfonft
h rsKd ;tEG,u
f qif;oufvmonfukd ppfwrf;
xkwfMuonf/ xdkodkY xkwfMu&m udk,fhvlrsdK;wdkY\ dk;&mordkif;&mZ0ifudk
tajccHvsuf ,Sv
d mcJMh uayonf/ odaYk omf acwftavsmuf vufcEH ikd af om
ordik ;f ESihf tpOftquf qdk ;kd ,Sv
d mcJMh uonfh &mZ0ifordik ;f wdo
Yk nf wlnrD [
I l
r,SdMuacs/
od&Yk mwGif ,ckacwftavsmuf vufcEH ikd af omordik ;f rSm wdik ;f jynfwpfjynf
vlrsdK;wpfrsdK;wdkY\ rlvtp qufEG,fvmyHk tcsdefumvtvdkufjzpfpOfudk
,xmblw rEk aA'usus avhvmvsuf rSwfwrf;wifEdkifrSom ,aeYacwf
tjrif t,ltqjzifh useaocsmpGm vufcEH ikd af vmufMurnfjzpfonf/
dk;&m&mZ0ifrsm;onf ,ckacwftajctae t,ltqtm;jzifh '@m&D
qefvsuf twdwrf if;qufrsm;udk ESpaf ygif;rsm;pGm axmufjyum urmuyfO;D odYk
EG,x
f ;kd ay;ojzifh acwfoak woDrsm;tbdYk vufcMH urnfr[kwjf zpfonf/
xdaYk Mumifh ;kd &m&mZ0ifrsm;udk acwfoak woDrsm;taejzifh vufrcHp&m
taMumif; tcsufrsm;aMumifh if;? yHjk yif0w K'@m&Drsm;jzifo
h m jznfph w
G v
f suf
,Sad omaMumifv
h nf;aumif;? pifppftm;jzifh tm;ud;k rIrjyKMubJ acwfordik ;f
jzpfay:vma&;udo
k m enf;vrf;&SmazGrI ,Sv
d mMuawmh\/
xdkYaMumifhvnf; dk;&m&mZ0ifrsm;? ayyk&ydkufrsm;onf toHk;enf;yg;
vmcJMh ujcif;? * w
k pdu
k pf pk nf; &SmazGord ;f qnf;rI uif;yg;jcif;? umvMumjrifh
ojzifh ysupf ;D jyKef;wD;&jcif;wdjYk zifh tvGe&f mS ;yg;aom tjzpfoepfoYkd qdu
k af &muf
cJhMu&jcif;jzpfayonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

298

odaYk omfvnf; ]]cvkwx


f rd S trdw}}[louJo
h Ykd wu,fww
d u
d sus
avhvm&ef vdktyfayu xdk dk;&mrl&if;ryguvnf; taxmuftul tajc
rjzpfEikd rf eS ;f odawmhrS ta&;wBuD; &SmazGpak qmif;&awmh&m]]rd;k vGerf S xGecf s}}[l
ouJhodkYaom aemuftusBuD;us ESajrmworqHk; ,lusHk;r&jzpfum
tcuftcJEiS o
hf m &ifqikd af wGUBuHKvmcJ&h onf/
xdkodkYtcuftcJESifh BuHKawGUMu&mrS owdBuD;pGm& tylwjyifvdkufvH
&Sm&rnfrmS vnf; rvG,?f tenf;tyg; &&SMd uonfrmS vnf; tysuftpD;ESihf
rpHkrvif? EIwfiHktm*Hk usufrd&,Sdolrsm;vnf; aoaMuqHk; HI;Mu&awmh&m
rnfrnf&& bmrSraorcsm a,mifvnfvnfEiS hf Zmwfarsmrnfh pcef;odUk om
&ifqikd Mf u&awmhonf/ odt
Yk m;jzifh Mumavepfav pdw"f mwfygysufjym;NyD;
vlrsdK;yg qHk; HI;rIjzpfvmEdkifonfhtwGuf owdBuD;pGm,SdzdkYvdktyfayonf/
&cdkifjynf &cdkifvlrsdK;wdkY\ &mZ0iftquftEG,fudk avhvmMu&m
acwfreD nf;pepfusus rSww
f rf;wif Edik o
f nfw
h ikd af tmif rlvtajccHoabmudk
raysmufapbJ xde;f odr;f &efvt
kd yfonf/
&cdik jf ynf &cdik &f mZ0ift&qdv
k Qif? &cdik jf ynf\twdwf rif;qufrsm;udk
ESpfaygif;axmifaomif;csD jyqdkvsuf&Sdavonf/ odkYaomf rSefonfrSm;onf
xm;OD ; awmh r nf o d k Y y if j zpf a p taxmuf t xm;&rd a p&ef (rl d k ; &mZ0if )
aESmif;acwf&mZ0ifyikd ;f udk tajccHrjDS irf;&rnfh tcsuftvufvnf; &Sad umif;
&Sdayrnf/

&cdik rf sKd ;quf &mZ0ifaumufEw


k cf suf
xdo
k t
Ykd a&;t&m&Sv
d Qif tud;k om"u oufaojy&ef '@m&Dqefaom
tpOftquf qdk ;kd aESmif; ordik ;f OD;acwftrSwt
f om; taMumif;t&mwdEYk iS yhf if
qufpyf &mZ0if OD;wnfjy&NrJjzpfonfhtavQmuf? &cdkifvlrsdK;wdkY\ ordkif;udk
pDppf&mvnf; &mZ0ifyg a&S;OD;u@rSyif tajccHNyD;pwif&rnfjzpfayonf/
&cdik o
f nf rm&,k &cdik rf if;qufpuwnf;uyif ESpaf ygif;ig;axmifausmrf Q
ud,
k rhf if;ud,
k chf si;f ESihf aexdik cf ahJ Mumif;? bd;k awmfrif;w&mvufxuf ou &mZf
(1146)ckusrS jrefrmu &cdik u
f kd tkypf ;kd Edik cf ahJ Mumif;? jrefrmonf &cdik u
f kd
bBuD;awmfvufxuf (1185)ck t*Fvyd -f jrefrm yxrppfyx
JG d ESpaf ygif;(39)
ESprf Qom tkypf ;kd Edik cf ahJ Mumif;? &cdik &f mZ0ift&od&ayonf/
odaYk omf &cdik &f mZ0ift& &cdik rf sdK;qufrsm;onf awG;awmp&m rsm;pGm
&Sad e&m acwfO;D trSwt
f om;ESiq
hf ufpyf avhvmEdik Mf u&efif;? aESmif;acwf
t,ltqrS tajccHobm0rl acwfrSDenf;pepfusus avhvmrSwfwrf;
wifEdkif&efif;? &cdkif&mZ0ifrl&if;rsm;rS &cdkifrsdK;quftpudk &SmazGxkwfEIwf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

299

wifjytyfayonf/

&cdik rf [m&mZ0ifBu;D rSvmaom &cdik rf sKd ;quf


wyfO;D tp r[morwrif;\ tquftEG,jf zpfaom r*"&mZfwikd ;f udk
tpd;k &aom r*a'0rif;\ ajr;awmfjzpfaom om*&rif;om;onf wdik ;f jynf
wnfaxmifawmfr&l ef Adv
k af jc wpfaxmifEiS w
hf uG &aohq&mjrwfwyYkd g pHv
k ifpmG
r*"&mZfwikd ;f jynfrS ajrmuft&yfp;l pl;odYk csDwufawmfro
l nf/ upye'Djrpf
vuf0Jbufurf;xdyf csdKifh0Srf;aomt&yfwpfckodkYa&mufaomtcg xD;eef;
pdu
k af wmfrNl y;D vQif Edik if aH wmfukd e,fowfrw
S f NrKd Uawmfukd zGUJ pnf;awmfro
l nf/
om*&rif;onf eef;wufawmfrl Edik if aH wmfukd odr;f ydu
k t
f yk cf sKyf rif;vkyaf wmf
rlonf/
NrdKUawmfudk trsdK;av;yg; ruG,fraysmuf rwdrfuG,fapjcif;iSm
Ow &r"lNrdKU[korkwfonf/ wkdif;jynf\ trnfudkvnf; Ak'[l;N*dK[frif;
&m[kN*dK[frif;eHudk aqmifawmfrl &uyl&wdkif;? vlwdkY\trnfudkvnf;
if;eHN*dK[fudkaqmif &cdkifvlrsdK;[k trnfemrynwfawmfrlav\/
xdkaeYup wdkif;c dkifEdkifiHawmf rif;pOfrif;qufEG,f rysufbJ xD;eef;
pdkufxl pdk;pHawmfrlMuaom wdkif;jynfjzpfawmfrlavownf;/
xdkudk&nf &cdkif&mZ0ifvuFm ]]uko0wD? od*a&TbHk? wnfwHkrjym;?
wqJih g;jynf? twnfwnf0,f? pHonfwu
G u
f ed ;f ? tode;f ru? aemufq;kH
uswiG ?f r*"&mZfwikd ;f ? cGev
f idI ;f odr;f ,l? pd;k awmfro
l m;? &mZtm;vQi?f qufymG ;
ajr;vS? om*&a'0? rif;jrwfuvQif? Ow &r"l? ZrLaMu;rH?k omrsdK;pHo
k nf?
a&TbekH ef;xD;? pHrnD;onf? jynfBu;D tkyu
f m? pd;k avcg}} [l pyfqakd vownf;/
onfum; &cdik t
f rsdK;tEG,\
f tpaywnf;/

'oedygwfCw@dwZmwfrv
S m &cdik rf sKd ;quf
uy gOD;r[morw\ tquftEG,jf zpfaom r[muHorif;onf vlwYkd
touf ESpaf omif;wrf; rZdr a'o Ow &yxwdik ;f todw eNrKd UwGif rif;jyK&m
xdrk if;\orD;awmf a'0*Amrif;orD;ESihf azmfjyyg &uy&l wdik ;f Ow &r"lNrdKU&Sif
r[mom*&rif;\ om;awmfjzpfaom Oy om*&rif;om;wdYk oifjh rwfMu&mrS
0goka'0Ava'0 paoma'obmwdu aemifnw
D usw
d w
f u
Ykd kd zGm;jrifavonf/
xdknDaemifwdkYonf t&G,fa&mufvlvm;ajrmufaomtcg OD;&D;awmf
uHorif;BuD;ESifh OyuHotdrfa&SUrif;wdkYtm;us HI;ap todw eNrdKU rif;jyK
Muavonf/
xdkYaemuf todw eNrdKUrSxGuf tpOfojzifh ppfcsDMuavaomf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

300

umva,meurif;ae&m t,kZNrdKUudk odrf;ydkufcJhNyD; &cdkifbufodkYvm


'Gg&m0wDrnfaom oHwNJG rdKUudo
k rd ;f ,ltyk pf ;kd um NrdKUawmfopfwnfpu
kd cf o
hJ nf/
xd k u d k & nf oH w G J b k & if r apm&if r d p yf q d k a om tjznf h c H & wk
]]rif;apm'o? bmwduwd?Yk 'DyZrL? vH;k vH;k csL ? cGe,
f o
l rd ;f jref;? xD;eef;wnf&m?
r,f w d k Y & G m vnf ; ? 'G g &m0wD ? od * a &mif v QH ? Nrd K U&S i f y sH 0 ,f . . } }[l if ; ?
&cdik af &S;xH;k &mZ0ifvuFm ]]ZrLcGif ? bk&ifNydKifx?l 0goka'0?Ava'0?
rif;vSnaD emif? wusw
d af tmifw?Ykd zsuaf qmifwNl zKd ? e*d&k af tmifcsm? wlNyKd &mud?k
pOfvmausmaf csmuf? NrKd Uawmfayguf[?k ,ckwikd w
f iG ?f atmifjrifrvT?J oHEiS w
hf JG ?
oHww
JG iG af v? omarmpnfvQi?f obmifBuD;&Sn?f pH&iT af yonf? qdak vewfb?kH
rrSm;wHk[k? vlUbHkatmifcsm? pHMuyg\}}[l if;? armfuGef;pmqdk e0a';onf
&cdik Ef ikd af rmfueG ;f ]]0goka'0? 'onDaemif? rif;ukeaf tmifw?Ykd ajymifajymifZrL?
vSnfhodrf;,laomf? SL SLyifv,f? iSufe,fysH0J? NrdKUoHwGJ0,f? 0SefoJ[nf; SL;?
jrnf;bDvl;udk? yGJOD;cif;vSpf? rif;csnf;jzpfu. }}[l if; pyfqdkavonf/
onf u m; 'oed y gwf C !y@d w Zmwf vmaom 0w Kpum;
tpnfwnf;/
onfvnf; &cdik t
f rsdK;tEG,\
f qif;ouf&m tpwpjzpfayonf/

rm&,kqufrv
S maom &cdik t
f rsKd ;quf
xdak emufrS rZrd a'o uyd v0wfjynfrS &Sib
f &k iftZKeonf &aohjyKNy;D
aemuf wawm0if0if wjyifxu
G x
f u
G v
f mcJ&h m &cdik jf ynf upye'Drnfaom
ukvm;wefjrpfzsm;odaYk &mufaomtcg Erm,krnfaom qwfr odrYk [kwf
ouftrsdK;orD;ESihf oifjh rwfMu&m rm&,krnfaomom;udk arG;zGm;av\/
rm&,konf t&G,af &mufaomtcg vltrsm;tm; tE&m,fjyKaeaom
bDv;l wd\
Yk &efuakd v;jr m;jzifh NzdKcGi;f owfNyD; a0omvDNrdKUwGif rif;jyK\/
"n0wDNrdKUudkvnf; wnfaxmifawmfrl pdk;pHcJhavonf/ xdkrif;um;
&cdik &f mZ0ifwiG f rSww
f rf;wif &cdik rf if;qufrsm;\ tprif;yifwnf;/
xdu
k &kd nf &cdik rf if;orD; {csi;f ac: armufawmf{csi;f ]]{;-{wHu
k mum?
rnfom"n? jynfrxdyfzsm;? odMum;ay;ESifh? vufeuf&if; ? xdkrif;rm&,k?
wnfpjyKu}}[l if;? &cdkif&mZ0ifvuFm ]]odMum;vufeuf? xdefxdef
xGuo
f nf? pMumta&mif? 0if;0if;ajymifEiS ?hf awmawmifcrkd ?DS tvZDbv
D ;l ?
vlpm;MuL;udk? *kPfxl;tmPm? bkef;rdk;jzm ? vdk&matmifjrif atmifNrdKU0if ?
ac:wGif&cdkif? ckwdkifrysuf? armfuGef;xGuf ? rif;qufaysmfrSD? a0omvDwGif}}
ponfjzifh pyfqakd vonf/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

301

xdo
k Ykd bDv;l &udK ufwu
Ykd kd xd;k owfy,fEiS &f mjzpf &cdik jf ynf? vlrsKd ;udv
k nf;
&cdik v
f rl sdK;[k ,aeYwikd af tmifwiG o
f nf/
onfvnf; &cdik t
f rsdK;quf\ tpaywnf;/
rm&,krif;quf tkypf ;kd NyD;aemuf &cdik jf ynfwiG f uH&mZmBuD;rif;quf
tkypf ;kd cJo
h nf/ xdaYk emuf pEol&,
d rif;quf? r[mpE&mrif;quf? NrdKrif;
tjrwlrif;quf ponfjzifh rif;qufaygif; ajrmufrsm;pGmtkypf ;kd cJo
h nf/
xd&k cdik jf ynfonf oD;jcm;wkid ;f jynfwpfct
k jzpf ud,
k rhf if;ud,
k chf sif;jzifh
ESpaf xmifaygif;rsm;pGm xD;ESiehf ef;ESiMhf uiSe;f ESihf aexdik cf MhJ uojzifh &cdik ,
f Ofaus;rI
taqmufttHo
k nfvnf; BuD;rm;cJah yownf;/

&cdik jf ynfEiS hf 0wDav;&yfrsKd ;quf


irnf;&mZ0ifum; odq
Yk akd vonf/
]]tE&uyf wqJw
h uyfajrmuf wifajr muftyfaom r[morwrif;rS
p 0&rEmwkrif;jzpfawmfrlaomtcg xdkrif;\om;awmfonf *Zmywd?
t ywd? e&mywd? 0Pybm[l av;a,muf&Sdavonf/
]]xdak v;a,mufww
Ykd iG f *Zmywdom;awmftm; ZrL'dyu
f Re;f \ ajrmufyikd ;f
udk? t mywdom;awmftm; ZAL'dyfuRef;\ awmifydkif;udk? e&ywdom;awmf
tm; ZrL'dyfuRef;\ ta&SUydkif;udkay;awmfrlavonf/ ti,fjzpfaom
0Pybmudak r;awmfr&l m rdru
d t
H m;ay;&mudv
k ykd gonf[k avQmufojzifh
]uHjrif&h mZm}[k wGiaf y\/
]]xdu
k jH rif&h mZmtm; *0Hywd y&rDomG ewfrif;wdYk zefqif; wnfaxmif
ay;tyfaomaMumifh "n0wD? arC0wD? &rm0wD? 'Gg&m0wDjynfwYkd jzpfxeG ;f
ay:aygufvmaMumif;ESifhqdkavonf/ xdkYaMumifh &cdkifjynf &uyl&0,f
0wDav;&yf wnfvwfxeG ;f ojzifh &cdik t
f rsdK;qufrsm; aexdik v
f mcJjh cif;jzpfo
wnf;}}/
tif;apmuf&mZ0ifESifh bk&m;"gwfawmfordkif; u yjrwfpGmbk&m;
omoemawmftwGi;f aum&Asrif;wdik ;f aum&Asrif; rif;jyKonft
h cg igwdYk
bk&m;tavmif;onf 0d"&l trwfjzpfavonf/ xdak um&Asrif; wpfq,fEh pS q
f uf
ajrmufrif;vufxuf e*g;nDaemifwdkYzsufvm ysufavvQif 'Gg&m0wD
oHwNJG rKd Uudk wnfaxmifvsuf rif;apmonf qufcaH eaMumif;ESihf qdak vonf/
onfvnf; &cdik rf sdK;quf tpw&yfaywnf;/
,if;odYk qdt
k yfaom pum;rsm;udv
k nf; axmufxm; qifjcif,&l rnf[k
awmifausmif;q&mawmfqo
kd nf/ odYk jyqdt
k yfaom &mZ0ifpum;wdo
Yk nf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

302

wifpm;onfyifjzpfap? rSefonfyifjzpfap? pifppfrSmrl 0goka'0rif;nDaemif


wusdwfwdkY rvmra&mufrDuyif 'Gg&m0wD? a0omvDpaom &cdkifjynf
r[m0d[u
d wdik ;f a&S;a&S;aom r[morwrif;wd\
Yk tquftEG,af wmf
jzpfaom rif;rsm;wdYk jyKpkwnf axmifaexdik af wmfrzl ;l Muaom wdik ;f jynf[l um;
rSwo
f m;&ef oifah yaMumif;[l vnf; &cdik &f mZ0ifopfq&m awmifausmif;q&m
awmfBuD;u axmufcaH &;om;xm;avonf/

&rmyl& &rm0wDrS &cdik f jzpfxeG ;f jcif;rsm;


xdaYk emuf &cdik f a&S;a[mif;orkid ;f pmwrf;? vufa&;&mZ0ifrw
l pfck vnf;
&cdik t
f rsdK;qufjzpfxeG ;f vmyHrk sm;udk odaYk &;om;yg&So
d nf/
urmOD;yxr cwd ,orwrif;BuD;rSp oH;k ode;f oH;k aomif; av;axmif
ig;&majcmufusdwu
f ;kd a,mufaom rif;taygif;wdYk t&if;tp rlvyxr OD;pGm
qif;oufvmNy;D aemufaomVmo wq,fah jcmufwidk ;f wdw
Yk iG f tygt0ifjzpfaom
&rmyl&wdik ;f ? &rmyl&jynfukd &&Sad vonf/ orkwd a'0rif;rSp &cdik t
f rsdK;[k
jzpfxGef;avonf/
xdaYk Mumifh &cdik rf if;orD;{csif; ]]&cdik rf nfom? r[morw? cwd ,\?
qufrSwoG,f? tEG,fudky? aevyHkcif;? xGef;yvQif;[k? owif;pum;?
emolrsm;ESi}hf }[k pyfqckd ahJ vonf/
0g;ausmif;q&m y@dw&f cdik &f mZ0ifvuFm ]]&cdik ef mrnf a&Tjynfukd
OD;wnfrnf&?dS orkw[
d ?k blro
d cif? wefc;kd xifonf? Ak'u
&Fk ? avmuacgifcsm?
r[morwf? rif;jrwfyak w m? 0a&mZac:? om;awmfqufp;kd ? trsdK;pOfvm?
ukomemr? Am&Pqd?k &mZN*dK[f0,f? NrdKUjynfwnfvsuf? xdo
k nfujzef?Y
e,fjcm;uefY ? zGm;qeYfxD;aqmif;? rif;taygif;wdkY? a&mifarmif;vif;xdef?
a&Teef;tdrfxuf? pnf;pdrfcHMu? cwd ,wGif? {upuK? emrnfjyKvsuf?
jynf[ak rmfueG ;f ? wnfxeG ;f ajrmufNyD;}}[k pyfqckd ahJ vonf/
xdo
k rkwd a'0rif;tEG,af wmf 0&&mZnrif;ESihf ok0Puvsmwd&Yk vsuf
rif;vkyaf wmfral vonf/ xdt
k cg aumP*Hb
k &k m; yGiahf wmfral v\/ xdo
k Ykd
wdik ;f BuD;wpfq,fah jcmuf? wdik ;f jynfBuD; wpfq,fah jcmufjynfwo
Ykd nf xGe;f um;
yGm;rsm;vmvQif w&mhwpfyg;aom rif;wdo
Yk nf cGv
J suftoD;oD;zGUJ pnf;awmf
rlav\/
xdo
k zYkd UJG pnf;MuonfwiG f om*&a'0rif;? if;om;r[m om*&a'0rif;?
if;om; om*&rif;ESihf Oy om*&rif;[l om;awmfEpS yf g;? a'0uoFrif;?
if;om; r[muoFrif;? if;om; uoFrif;ESiOhf y uoFrif;[l om;awmfEpS yf g;?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

303

orD;awmfa'0*Arif;orD;? txde;f awmf t@ua0@? eEda*g ygvESpaf ,muf


(Oy om*&-a'0*A)om;awmf 0goka'0 paom rif;nDaemif wpfusw
d w
f o
Ykd nf
tea'0D rdz&k m;ESiw
hf uG 'Gg&m0wDNrdKU rif;vkyaf wmfral vonf/ xdt
k xuf
qdck ahJ om om*&rif;jrwfwo
Ykd nf todw j ynf Ow &r"l&NrKd Uawmf[k wnfawmf
rlavonf/ xdkodkY wdkif;jynfzGJUaomtcg or,up &cdkifvlrsdK;[k jzpfxGef;
ay:aygufMuavonf/ xdrk aS &S;enf;wl a0omvD? "n0wD[l tpOfjzpfxeG ;f
cJah vownf;/

&cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f vm &cdik rf sKd ;quf
uREkfyfwdkYonf &SmazG&&Sdxm;aom armfuGef;pmwrf;wpfck&Sdonf/
xdak rmfueG ;f pmwrf;udk &cdik Zf mwd0o
H armfueG ;f pm[k ac:onf/ ayay:wGif
tpOftquf a&;rSwx
f m;ojzifh tpOfwnfvmaom armfueG ;f ordik ;f pmvnf;
jzpfonf/ &cdkifjynf? &cdkifvlrsdK;quf? &cdkifrif;pOf? &cdkifjynftkyfcsKyfyHk
pepfzGJUpnf;jcif;ponfwdkYudk tusOf;armfuGef;wifordkif;jzpf wefbdk;&Sdaom
pmwrf;wpfcjk zpfonf/ xdpk mwrf;rS &cdik jf ynfEiS hf &cdik v
f rl sdK;quf taMumif;udk
aumufEkwf az:jyvdkayonf/
]]rZdr a'owdik ;f jynf bke;f wefc;kd BuD;jrwfawmfral om pMum0wD
rEmwfrif;onf ewf&GmpH uHawmfukefonfhumv om;BuD;av;yg;wdkYudk
wk d i f ; jynf u d k c G J a 0 ay;NyD ; onf h a emuf aemuf r S a y:xG u f a &muf v maom
om;iusefwpfa,mufudk &uyk&odkYoGm; xnfhvdkufaom vltaygif;wdkYESifh
rif;\pnf;pdru
f kd cHpm;vsufaeav[k crnf;awmfrif;BuD;u trdet
Yf mPm
ay;vd k u f o nf h t wd k i f ; om;awmf u vnf ; crnf ; awmf p um;ud k e mcH
vltrsm;wdEYk iS hf &uy&k od0Yk ifNyD;vQif ukvm;wefjrpfnm vuf0v
J uf,mESihf
&ubDvl;wdkYudk aMumufaomaMumifh pk aeMuukef\/ xdktcg bkef;uHBuD;
rm;aom rZdr a'ot&yfu? uyd v0wfjynfoQifrif;BuD;onf &aohvyk f
&u y k & od k Y a&muf v monf & S d a omf &aoh w d k Y \ usif h 0 wf t |oD j zif h
usifah qmufwnf aeaomtcg a&S;a&S;aom b0u ajc&if; tvkyt
f auR;
jzpfcb
hJ ;l aomaMumifh ,ckb0 ormcsi;f rwlaomfvnf; a&S;aMumif;&if; qHak v
aomaMumifh Erm&Dqwfronf uyd v&aohEiS hf oifah epHaysmaf vaomaMumifh
rm&,ktrnf&adS om om;ud&k av\/
xdkrif;om;onf BuD;vwf armif;rrd Ha>c&HwdkYESifhwuG NcH&Hvsuf
xD;eef;pnf;pdrf &dyfNidrfcsrf;om pdk;pHawmfrl xdkrif;onf tdrfedrfh(18)ESpf
eef;pnf;pdr(f 62)ESpu
f ckd aH v\/ rm&,krif;\bke;f awmfaMumifh odMum;rif;onf
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

304

ewfpMumjzpfaom av;vufeufut
kd yfav\/
xdrk if;vnf; &ubv
D ;l wdu
Yk kd cGi;f owfvsuf bDv;l wdYk aoqH;k ysufjyKef;
onfhumv? bDvl;r&SdaomaMumifh wdkif;om;jynfol vltaygif;wdkYonf
at;csrf;pGm vkyfudkifpm;aomuf aeavMuukef\/
jynfoltaygif;wdkYonf tcsdKUaomolwkdYum; ukvm;wefjrpfnmrS
vkypf m;avaomaMumifh tnmom;[kac:uke\
f / umv&Snjf rifah omaMumifh
tnmom;trnfaysmuf ausmufawmfom;[k bGUJ rsm;om&vmonf/ ae&m
t&yfut
kd pGjJ yK tac:cH&avonf/ tcsdKUaom olwu
Ykd vnf; ukvm;wefjrpf
vuf0Jvuf,macsmif;i,fudk0if vkyfpm;avaomaMumifh acsmif;trnfudk
vd k u f tac:cH & avonf / umv&S n f v sm;jrif h M umvwf o nf & S d a omf ?
acsmif;trnfaysmufvsuf acsmif;om;[k ac:avuke\
f / ukvm;wefjrpfr ;kd wGif
vkypf m;avaomaMumifh r ;kd om;[kac:uke\
f / tcsdKUaomolwu
Ykd ukvm;wef
jrpf0 &*dik w
f u
Ykd kd ckwx
f pfvsuf vkypf m;aomaMumifh &*dik o
f m;[k ac:wGif
avonf/ umvjrifMh um&Snv
f sm; vwfonf&adS om &*dik o
f m;trnf aysmuf
&cdik o
f m;[k trnfwiG af vonf/ if;wzef umv&Snjf rifv
h wfonf&adS omf
rdrdwdkYae&mt&yfudktpGJjyK uRef;trnf &Gmtrnf vltrnfwGifavukef\/
"n0wDjynfukd a&S;a&S;aom vltaygif;wdEYk iS w
hf uG rif;taygif;wdo
Yk nf
&ubv
D ;l &Sad omaMumifh &uy&k [k orkwaf c:Muavonf/ &ubv
D ;l wdYk
aoNyD;onfhaemuf awm&*dkifudkckwfxpf pm;aomaMumifh &cdkifjynf[k
ac:wGifavonf/
xd&k cdik jf ynfBuD;odYk bk&m;ocif<uvmawmfral omtcg emrovJ qefpyg;
yGm;rsm;onfudkjrif csD;rTrf;awmfrlavonf/
]]Xmae "n0wD,H or aE ? [wd t *[ywdvuFm &dwv
H bv
ab[dyla&wk}}[l ygXfawmfjzifh pyg;yGm;rsm;aomaMumifh "n0wD[k
csD;usL;awmfrlavonf/ ,ckxufwdkif "n0wDjynfBuD;[k vltaygif;wdkY
ac:a0:orkwfMuukef\/}}
awm&BudKifukd ckww
f nfxiG u
f sif; vkyu
f ikd pf m;aomufvmaom vlrsdK;
jzpfojzifh &BudKifvlrsdK;[l wGifvmonfrS &cdkifjzpfvmaMumif;udk 0g;ausmif;
q&m y@duvnf; odv
Yk Qif OwdE vuFmed*;kH pyfqckd ahJ vonf/
]]&cdik [
f o
l nf? jynfemrnfum;? Ownftp? rIid ;f ysndKarSmif? BuD;aom
awmifr?S a&ajrmif qif;pD;? c&D;0D;qef?Y &Snt
f "GeaYf Mumif?h vdrw
f eG aYf rmfjzpf?
ywf&pfqufo,
G ?f us,x
f ufus,v
f Qi?f yifv,foaYkd yguf? ork'af &mufatmif?
urf;avQmufopfpnf? pyf,n
S af ygif;jruf? EG,Nf cHK,Suf ? acsmif;wufBuD;i,f?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

305

oG,foG,f[dx? upy[k? rnf&e'D? jrpfudkrSDvsuf? ckwfwDxGifusif;?


v,fuiG ;f qdik Nf rKd if? awm&BudKifu?kd vkyu
f ikd Nf rKd Uwnf? umv&Snaf omf? wdik ;f jynf
&cdkif? ckwdkifarmfuGef;? ordkif;xGef;\}}/
xdkodkY&cdkifvlrsdK;wdkY\ wnf&Sdvmaom &cdkifjynftus,ft0ef;udk
0g;ausmif;q&my@donf OwdE vuFmed*;kH wGif odYk pyfqakd z:jyxm;cJah vonf/
]]&Snjf rifrh v
l ? yXru? &|ordik ;f ? onfwikd ;f um;? us,0f ikd ;f e,fquf?
taemufzufrmS ? ypdr mESi?hf 'g*gjrpfavQmuf ajrmufuakd wmifnKd ? uke;f udk
xdc?H tmoefcsif;wGi;f ? acsmif;qif;a&wGu?f a&SUS zuf'o
D m? {&m0wD? jrpfqD
jcm;uef? i0HxdyfarQmif? a&Sawmift*d? 'udPcGif? armfwifa&vIyf?
orkw0f ifav? &cdik ef ,fvQif? 0Sru
hf s,fc&D;? jynfBuD;[kausmf? ckwikd af c:\}}
&cdkifjynfwGif &rm0wD? "n0wD? a0omvD? 'Gg&m0wD[laom
0wDav;&yfyikd ;f jcm;tyfNyD; NrdKUBuD;av;NrdKUwnfcscJah vonf/ xdNk rdKUwd\
Yk trnf
jzpf&yfukd &cdik &f mZ0if edoQayrl odaYk zmfjyxm;ao;\/
&rm0wD-txl;xl;aom0w KwdkYjzifh jynfhpHkvsuf ESvHk;arGUavsmf
aysmfz,
G [
f ad omaMumifh &rmyk&[k trnfay;Muuke\
f /
"n0wD-txl;xl;aom pyg;rsdK;wdkYjzifh jynfhpHkxGef;um; vwHhaom
taMumif;udjk rifojzifh "n0wD[k trnfwiG af p\/
a0omvD-ZrLw0Sr;f ukeo
f nfwo
Ykd nf aemif&wem twdjynfNh zdK;
vwfvQif ukeo
f abFmavSwo
Ykd nfvnf; qdu
k v
f mvwHah om taMumif;udjk rif
a0omvD[l trnfay;Muukef\/
'Gg&0wD-,if;NrdKUonf aumif;uifodkYvnf;aumif;? ork'&modkY
vnf;aumif;? xGufvnf; xGufjyefEdkifav\/ 0ifvnf;0ifjyefEdkifav\/
av;wHcg;0 ,jEm;ESifhwlonfaMumifh[l 'Gg&0wD[kwGif\/

vuf0v
J uf,m (99) NrKd UpD
odjYk zpfxeG ;f cJMh uaom &cdik jf ynfwiG f &cdik rf if;rsm;onf upye'Djrpf
ta&SUtaemuf ud;k q,fu
h ;kd NrdKUpDtm;jzifh NrdKUaygif; (198)NrdKUrsm;udk wnfaxmif
cJMh uuke\
f / xdv
k uf0J vuf,m (99)NrKd UpD wnfxm;cJMh uonfum; 0goka'0tp
orwrif;tqH;k &Sad om rif;qufaygif; wpfq,fu
h ;kd (19)quf? rif;aygif;
ESp&f mhig;q,f&h pS f (258)a,mufww
Ykd iG f bke;f tifBuD;rm;aom rif;wdw
Yk nfaxmif
jyKpktyfaom NrdKUrsm;omjzpfonf[k &cdkif &mZ0ifopfq&mqdkavonf/
"n0wD&mZ0ifopf q&muvnf; ]]eef;pOfrjywf qufumqufum
wnfaxmifaomNrdKUwdo
Yk mjzpfaMumif;jzifh jyqdak vonf/ upye'D vuf0J
vuf,m[kyifqakd omfvnf; &cdik jf ynf tESt
YH jym;&Scd o
hJ nf[k odrw
S &f m\/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

306

xdNk rKd Ursm;rSm upye'Djrpfukd ydik ;f jcm;owfrw


S v
f suf a&wGux
f m;cJjh cif;aMumifo
h m
odYk upye'D0,
J majrudak zmfjyjcif;jzpf&monf/ xd0k ,
J m (99)NrdKUpDwiG rf ygbJ
use&f &dS pfaom NrKd Ursm;vnf;&Sad o;onf/ xdNk rKd Ursm;um; rif;ygwnfaom oD&0d wD
NrdKU? ude;f omNrdKU? a&csrf;0wDNrdKU? aZ,s&efuek Nf rdKU/ xdjYk yif csif;ysHwnfaom
o&ufcsdKNrdKU? aZ,s0wDNrdKUwdYk jzpfMuonf) odaYk omfvnf; &cdik &f mZ0ifBuD;u
0wDav;&yfv;kH wGiyf g0ifojzifh &cdik w
f pfjynfv;kH tESNYH rdKUawmfwnfcahJ Mumif;
jyqdx
k m;avonf/
xdu
k &kd nf &cdik &f mZ0ifvuFm ]]tordE ? cwd ,[k? 0goka'0?
rif;up ? upye'D? jrpfurkd v
DS su?f vuf0v
J uf,m? rsmpGmNrKd Ujynf? wnfcahJ yrS?
aemufqHk;usonf? awZjyif;xef? o&befrif;? qufjyefvQif;onf}}[l
vnf;aumif;/
ayg&mP&mZ0Ho tqH;k rSm ]]yl&rD [m? NrdKUjrwfpmG wGi?f vuf,mvuf0?J
omxl;uJEiS ?hf t-tJvQn
H ;D ? axGaxGp;D onf? jrpfBu;D jrjr? upye'D? rIid ;f &DomvS?
qdypf urf;om? vuf,m vuf0?J ud;k q,fu
h ;kd NrKd U? xdo
k rYkd jcm;? vuf0eJ m;vnf;
vuf,mcsnf;jzifh? jynfxnf;axGaxG? omavavESifh? a&Tajr&yfpnf?
ewfwikd ;f jynfo?Ykd wlrnfbufvw
G ?f Edik if jH rwfu?kd tkyu
f u
G yf ikd o
f ? tpd;k &onf?
b0ocif? a&Teef;&Si[
f ?k bk&if&mZm? cwd ,mwd?Yk 0HopOfvm? qufE,
G u
f mvQi?f
&wemqEef? ajymifreG jf rifjh rwf? e0&wfx;l uJ? zsiyf ;J rsm;ajrmif? raemaqmif ?
bkef;a&mifawmufy? pdk;pHMu\}}[l vnf;aumif;/
0g;ausmif;q&ma&; &cdik &f mZ0ifvuFm ]]upye'D? jrpfqv
D uf,m?
NrKd U&GmwnfcsUJ ? bHek ef;zGUJ om;? ud;k q,fu
h ;kd NrKd U? vuf0o
J v
Ykd nf;? rcsKd Uvnf;aumif;?
NrdKUtaygif;? xD;aqmif;BudrBf udr?f tored [
f ?k ZedE&mZf? pnfumjzpfonf?
EG,fppfqufum? qufumwnf;}}[l vnf;aumif;/
]]pEol&d,rif;vufxuf bk&m;&Sif<ua&mufpOf cspfom;tmeEm?
"n0wDjynf upye'D ukvm;wefjrpfonf? (505)pif;wGif tusH;k 0ifonf/
xdjk rpf\ta&SUbuf (99)NrdKU? taemufbuf (99)NrdKUwdu
Yk kd rif;wdw
Yk nfxm;
pdk;pH ? NrdKUjyjynf&GmwdkYjzifh jynfhESufpnfum;vsuf xif&Sm;jrifhjrwfaom
wdik ;f jynfjzpfvrd rhf nf[k Asm'dwrf ed >Yf rwfcahJ Mumif;}}jzifv
h nf; &mZ0if? Ak'0 if
ordik ;f wdYk vnf; awGU&onf/
&cdik af &S;xH;k &mZ0if ]]a&ompdr;f jr? upy\? 'udP
0grm? urf;yg;
omwGif? e0ge0H? a&MuHusvsuf? emraxGzGJU? EdkifiHcsJU ? udk;q,fhudk;NrdKU?
ESpfyg;pdkYaomf? rcsdKUt*Fg? jynfhpHkygom;? ESpf&mjynfhvkyf? ESpfNrdKU,kwfudk?
t[kwrf if;aygif;? pd;k tkyaf &Smif; ? jyefajymif;wnfx? jyKukeMf uvsuf? emro
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

307

rdkuf? xD;eef;pdkufonf? rSwfydkufwHqdyf cif;vwfwnf;}}[l vnf;aumif;/


]]xdkYjyifpnfvm? om;ajr;qufrysuf rif;aygif;? odef;aomif;ru?
atmifXmerl? upye'D? jrpfraDS vQmufum? rsm;pGmNrKd Uaumif;? wnfcahJ &Smifonf?
aygif;wpf&mud;k q,f? pGe;f &Sp0f ,fEiS ?hf oG,o
f ,
G af rmfueG ;f ? pdu
k w
f nfxeG ;f onf?
a&Teef;wnf&m? trSefwnf;}}[l vnf;aumif; pmqdk&Sifrsm; a&;om;
pyfqdkcJhMuayonf/
vuf0Jvuf,m (99)NrdKUpDtm;jzifh 198NrdKUvHk;rSm rif;aeNrdKUawmf
txdu&NrdKUrsm;csnf;r[kwfay/ NrdKU&Hrsm;pGm&Sd\/ NrdKUrsm;teuf rif;ae
jynfawmfudkum; 'Gg&m0wD? a0omvD? "n0wD? (acG;oif;awmif)?
ausmufavSum;? uefo;kH qif?h eDvmyef;awmif? ausmufyef;awmif? oydwf
awmif? pr0uf? y m? yk&ed ?f Ncdw?f ae&&mawmifi?l avmif;Muuf? ajrmufO;D
ponfjzifh xif&mS ;&Scd MhJ u\/
vuf0v
J uf,mNrKd U&HBuD;aygif; (198)NrKd Uwdu
Yk u
kd m; tusO;f tm;jzifh rSwo
f m;
vG,Ef ikd pf rd ahf omiSm a&S;ynm&Srd sm;pyfqx
kd m;cJah om r[m0d[ u &mZ0if
vuFmBuD; xif&mS ;vS\/
xdv
k uFmBuD;wGif yxrvuFmyd'k f ]]cwfvwfwq
H yd ?f &efrsdK;ESyd v
f suf?
bke;f &dyx
f eG ;f y? &mZnwd?Yk upye'D? jra&rSo
D m;? jrpfqv
D uf,m? a&SUjyKy gu?
wnfvmS tp? yxrrl? 'Gg&0wD}} tpcsDvsuf ]]vusfmrSmrl? qufumpnfx?hJ
a&wGucf ahJ omf? ud;k q,fu
h ;kd NrdKU? tpdpYk u
Ykd ?kd rif;wdx
Yk ;D eef; wnfvwfwnf;}}
[l qdkavonf/
'kw,
d vuFmyd'k f ]]wnfvwfx;D eef;? tpOfxeG ;f ? wcef;xkrd ?S ypy\?
ypdrma'o? aemufrsufESmrS? wnfvSmtp? yxrrl? usdef;rwfoa&?
ac:axGxif&mS ;}} tpcsDvsuf ]]a&;wGucf ahJ omf? ud;k q,fu
h ;kd NrdKU? tcsdKUcsdKU
tm;? rif;wdw
Yk nfx? xD;eef;csonf? emrordu
k ?f rnfvwfwnf;}}[l pyfqkd
avonf/
onfum; &cdik rf if;rsm;wdYk BuD;pd;k pOfu wnfaxmif pdu
k af qmuf
cJ&h mNrdKUawmfrsm;taMumif;ESihf NrdKU&Hwt
Ykd aMumif;udk az:jyjcif;jzifh &cdik jf ynfEiS hf
xD;eef;tpOfxeG ;f cJah Mumif; xif&mS ;odomEdik af wmhownf;/

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

&cdkifom;BuD;pmay

308

,Ofaus;rI-9

309

&cdkif&mZ0iftusOf;
az:jyvwHw
h rYkd mS ]]0g;ausmif;q&m &cdik &f mZ0if vuFmtusO;f }} jzpfonf/
jrwfr*FvmtpcsDvsuf vuFmydk'fa& (21)ydk'fzGJUqdkcJhonf/ &cdkif&mZ0ifudk
tusOf;csKyf pyfqx
kd m;jcif;yifjzpfonf/ pmqdrk mS xdv
k uFm\ yd'k af & (15)
ed*;kH wGif ay:vGiNf yD;jzpfonf/ &cdik jf ynf aESmif;acwfpmqdak wmf wpfO;D jzpfaom
0g;ausmif;q&mvlxu
G f y@dyifwnf;/ ]]oHacsmif;[kausmf? q&mawmfvQif?
EI;d aqmfn Ed idI ;f ? tvkycf ikd ;f vsuf? qef;*dP
k ;f qifjcif? &mZ0ifjzif?h enf;iif ;kH pk?
pDu;kH jyKonf? a0VK0d[m? ausmfapmpGmom;? q&mvlxu
G ?f vuFmqufonf?h
0dbufNidrf;apaomaMumif;wnf;}}[l a&;zGJUol\trnfudk wyftyfaocsm
az:jyNyD;jzpfonf? &cdik &f mZ0if EIwif kH rdrt
d &usufxm; od&efaumif;atmif
vuFmjzifh pDu;kH xm;ojzifh rsm;pGmwefz;kd &Sv
d o
S nf/ uREkyf w
f Ykd &&Sx
d m;aomrlrmS
ou &mZf (1235)ckEpS f rmvmvufa&;rltwdik ;f jzpfonf/ xdrk mvmvufa&;rl
udkrl twdkif;ul;,l avhvmEdkifMuap&ef ,ckwifjyvdkuf&jcif;jzpfygonf/
earm w b*0awm t&[awm or m orK' /
pD&H wdVwk o'arm/ / o'arm-b&m;rkcyf g'f? yd#uwfo;kH yH?k tvH;k pHk
aom? olawmfaumif;w&m;onf/ pD&H pD& umvH-jrif&h n
S v
f pS mG ? omoem
ig;axmif? aphatmifywfvHk;? wdVwk-r,kwfrysuf? xGef;vsufywfvnf?
wnfygapownf;/ /

&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

310

1/ / jrwfr*Fvm? jrwfaMumif;&Smvsuf? jrwfpmG bk&m;? tyg;yg;wd?Yk


w&m;udk,fusifh? orm&ifh ? mPfzGifhMu&m? ,lZemrl? ocsFmaomif;ajr?
uRef;oajyxuf? awma[0efawmif? *EdkifacsmifrS? a&ajrmifqif;pD;?
c&D;a0;qef?Y &Snt
f "GejYf zif?h vdrw
f eG aYf rmfjzpf? ywf&pfqufo,
G ?f us,fxuf
us,fvQif? yifv,foaYkd yguf? ork'af &mufatmif? urf;aoQmufopfpnf?
pyf,n
S af ygif;jruf? acsmif;wufBuD;i,f? uGi;f v,fjyif0ef;? udik ;f uRef;omvS?
upy[k? jrpfrurf;aoQmuf? a&Teef;aqmufvsuf? rif;ajrmufx;D aqmif;?
bk&ifaygif;wd?Yk oifah Mumif;cGew
f w
k ?f aumufct
H yk v
f suf? odr;f csKyfewfw?l
pHMurlaomf? ZrLywfu;kH ? vltm;vH;k vnf;? rSo
D ;kH pGpJ m;? qefpyg;aMumif?h
tjcm;wdik ;f rnf? xdx
k jkd ynfr?S a&mufonfoabFm? a&aMumxGu0f if? o,fwif
rEdik ?f ykwf ikd u
f sDjynf?h oGi;f xnfx
h m;&m? r[m0d[ u? emrobif;? aumif;eHY
oif; ? cyif;EG,f dk;? trsdK;rsdK;wdkY? rSDcdkoD;oD;? aysmfrNiD;onf/ wdkif;BuD;&cdkif
jynfvQifwnf;/
2/ / &cdik ef mrnf? a&Tjynf? OD;wnfrnf[?d orkw[
d ?k blro
d cif?
wefc;kd xifonf? Ak'u
KF &? avmuacgifcsm? r[morwf? rif;jrwfyak w m?
0a&mZac:? om;awmfqufp;kd ? trsdK;pOfum? ukomemr? A&Pqd?k &mZN*dK[f
0,f? NrdKUjynfwnfvsuf? xdkonfujzefY? e,fjcm;uefY ? zGm;qefYxD;aqmif;?
rif;taygif;wd?Yk a&mifarmif;vif;xde?f a&Teef;tdrx
f uf? pnf;pdrcf MH u? cwd ,wGi?f
{upuK? emrnfjyKvsuf? jynf[ak rmfueG ;f ? xnfxeG ;f ajrmufNyD;? xdrk if;BuD;\
orD;awmfv?S a'0*Am? &wemonf? onmrnf[?d todwe? e*&ud?k
pd;k &oeif;? xdo
k nfrif;\? om;&if;t[kw?f Oy om*&? rif;ysdKvSEiS ?hf oifMh u
aomtm;? a,musmf ;wpfq,f? aemifi,forD;? zGm; Ny;D aomf? om;BuD;nDaemif?
vuf ;kH axmifvsu?f MuaH qmifywfu;kH ? ZrLvH;k ud?k cGeu
f sKH ;&vQi?f wefc;kd xifom;?
NrdKU&Siaf Mumfjim? 'Gg&0wD? jynfy&l [
D ?k &efrv
DS wfjyef? 0JysHaejcif;? owif;
tavQmuf? csDvmS a&mufaomf? NrdKUaysmufavu? pHpk rf;Murl? awm&odraf rGU?
&aoht>ruf? qdck sufa00kw?f pum;ikwaf Mumif?h MuHvyk rf w
S pf ?JG oHjzifw
h v
JG suf?
tNrJav;axmifh? NrdKUapmifhaeMu? ,uav;aumif? wefcdk;aqmifom;?
oef;aumif,rfwiG ?f pm;yGq
J ifaomf? aysm&f iT pf m;BudKuf? arGUavsmcf u
kd u
f ?kd cwf u
kd f
tm;ESyd ?f oHuiG ;f csw
d u
f ? NrBJ uw
d v
f ufcs? NrKd Uud&k ? xdrk pS onf? umv&Snaf tmif?
emrnfazmufv?JT NrdKUoHw[
JG ?k rSwpf v
JG Ul cGi?f ckwikd w
f iG o
f nf/ / bk&if&mZm
XmeDwnf;/
3/ / &mZXmeD? eef;od*r ?S cGeq
f ZD rL? uRe;f vH;k ,lvsu?f rif;rlawmfjyK?
atmifaZ,sjzif?h 0goka'0? rif;vSvufxuf? NrKd Ujynfysuf ? ajy;xGuMf uaomf?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

311

ESrawmf[?k ewfavsmf yl ? teESi?hf jA[PokNED? wlnrD uGm? q&myg\?


vrf;rSm ab;awGU? rif;pkawhaomf? aemufa&SU,Ofr;DS ? rif;orD;ud?k c&D;twl?
ykPm;,l ? oGm;rle,fjcm;? 'vufzsm;? wefYem;aeaomf? xdkoa&mf?
wdik ;f awmfc ikd ?f eef;ydik o
f mrd? a0omvDwiG ?f r[dazmufjyef? ewf&mG pHr?l qufcH
rif;avmif;? om;aumif;rjzpf? orD;ppfom;? usef&pfcgjzif?h xD;ESiw
hf efonf?
rwefonfudk? wdkif;jynfpuK? rwfwpkudk? Munfh ItwGif;? owif;pum;?
odMum;vwfaomf? yifhac:axmufvSrf;? pHkprf;Mu&m? ynmarQmfjrif?
bke;f uHoQif[?k eef;wifavu? jA[Pvnf;? wluaG emufyg? ewfqif;0gESi?hf
a0omNrKd UBuD;? rif;orD;ud?k aqmif;oD;&mxm;? rdz&k m;[k? ajr mufpm;wifw
h ,f?
aysmfpr g,f ? eef;EG,q
f ufp;kd ? xdrk if;rsdK;rl? xD; ;kd cHMu? upye'D? jrpfqv
D usfm?
NrKd U&GmwnfcsUJ ? bHek ef;zGUJ om;? ud;k q,fu
h ;kd NrKd U? vuf0o
J v
Ykd nf;? rcsKd Uvnf;aumif;?
NrdKUtaygif;? xD;aqmif;BudrBf udr?f torde [
f ?k ZedE&mZf? pnfumjzpfonf/
EG,pf pfqufum qufumwnf;/
4/ / EG,pf pf pOfavsmuf? jzpfajrmufrsm;ajrmif? jynfwnfaxmifaomf?
xdak emifqufr?SD NrKd UuyD u/ tZKeonf? w&m;ESpo
f uf? awmodx
Yk u
G f ? NrKd ifeuf
pdr;f ndK? &*Hck v
kd suf? xdx
k akd jymif;vG?J rNrJae&m? jrpfnmod?Yk a&mufvm
vwfvQi?f yanmifyifu?kd rSu
D siaf ex? xdu
k mv? qwfrESirhf ?l twlEpS o
f uf?
a&S;txufu? rdwb
f uftppf? cifyeG ;f jzpf ? Muifcspo
f jzif?h oifw
h ift
h aMumif;?
qHMk uaygif;aomf? rif;avmif;oaE? xdrk mS ae\/ rd;k apGxefjyif;? avcwfjcif;
aMumif?h jrpf&if;rSjywf? yifv;kH uRwu
f ? xdq
k wfrBu;D ? wufcgpD;vsu?f c&D;&Snpf mG ?
arsmwdik ;f ygu? udik ;f rSmNidwif? xdw
k iG o
f m;zGm;? bke;f uHtm;aMumif?h awmoGm;
&SmrS;D ? oif;BuD;atmifvm? NrKd UawGvmS ? ,lumjrwfav;? om;jyKarG;\? vla&;
owd ? ajrmufonf[rd ?l rdr&d ifwiG ;f ? orD;&if;ESi?hf aqmifEiS ;f wHjk yK/ rm&,k[?k
0ef;pkcpm;? pGr;f tm;xifay:? ynmausmf\? xdak &mtcg? jynfrmS ab;rsm;?
bDvl;pm; ? ysufjym;avbd? rif;r[daMumifh? a0&dapmifrmef? bDvl;&efudk?
y,fveS af tmifjrif? a&S;bk&if\? eef;wGi;f [dx? orD;vSEiS ?hf &mZbdou
d ?f
rifwq
H yd jf zif?h jzL&dwaf qmif;um? oD&rd m\? jrpfnma'o? NrdKU&mcsvsuf?
"n0wD ? atmif c G r f ; csD v suf ? od * 0 if ; awmuf ? a&T e e;f a qmuf o nf ?
rif;ajr mufpnf u
kd Nf cdrNhf cdrw
hf nf;/
5/ / atmifpnfxpfBudK;? bkef;awmfwdk; ? wef;cdk;tESHU? xdkxdkjyefY ?
&ef eG rYf ay:? a&Teef;awmfxuf? pHaysmfrif;jyK? rm&,konf? ajymif;pkawaemuf?
om;ajr;avQmufvsuf? xD;atmufpr g,f? ig;q,fru? av;a,mufusrSm?
uH&mZmonf? jzpfvSmEG,fajrmuf? ESpfq,fhajcmufwnf;? xdkaemufESHYod?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

312

bke;f awmf[o
d nf? oD&&d mZm? rif;r[m\?awmifnmeef;pH? ukrm&H[?k emrHa'0D?
ra[oD? wdxrD mo? jymodv
k v
f \? jynfx
h aeYwiG ?f ae0ifvq
k ?J &J&aJ &mifjzm?
pE&mvnf;? ay:vSmxGuw
f ?kH vbHak etdr?f xGe;f ycsdeu
f ?kd csrf;Nidr;f vG,u
f ?l
zGm;awmfrl ? ol&d,pE? trnf&vsuf? awZbkef;vIdif? b&mxdkifrI?
*Edik o
f marm? a[0efawmrS? aumif;aomaiGw?l qifjzLud;k pD;? oD;oD;a&mufvmS ?
rSL;rwfrmS vnf;? rsm;pGmwGuu
f ed ;f ? wpfoed ;f ajrmufay? &Ha>ca&Gwnf;? eef;ae
jynfoQif? rsm;bk&ifw?Ykd c0ifusdK;EG?H uRefawmfco
H m;? bke;f uHBuD;jcif;? xdo
k nf
rif;\? eef;wGi;f pHaysm?f rlcgaomf? NyKd ifabmfr[d? oarm"dvnf;? rsm;bdoC
H m?
ax&fig;&mESi?hf tmumc&D;? ,mOf&iS pf ;D vsuf? jynfBuD;ordik ;f ? &cdik w
f ikd ;f od?Yk
qdik ;f qdik ;f rwfrwf? <uwHv
k wf ? ynwfonm? aovm*D&?d rnf[d awmif eG ?Yf
ud,
k af wmfoefo
Y nf/ / a&mifueG Yf ajcmufo,
G x
f ed ;f nD;wnf;/
6/
/ nD;nD;ajymifajymif? ajcmufrnfa&mifjzif?h xdak wmifxyd zf sm;?
&yfwefeY m;vsuf? bk&m;pOfvm? "rwmjzif?h 'dom0ef;vSn?hf MI unfv
h wfvQif?
,cifa&S;usL;? jzpfb;l Xme? a'ordiI ;f ndKU? t&yfwu
Ykd ?kd okUd odq
Yk ifjcif? odjrifwl ?l
NyHK;awmfru
l ? av;ql'E? pG,af wmfro
S nf? umvobG,?f xef;vH;k ES,v
f Qif?
a&mifo,
G v
f ufvuf? ajy;xGuv
f wfcg? tmeEonf odomajciH? avQmuf
awmif;yefu? rdeo
Yf u
H sL;au? wdik ;f jynfr?l ywfvnfx;l qef;? a&TbekH ef;wnf;?
ajr mufxeG ;f ordik ;f ? uRe;f udik ;f 0Sr;f us,?f uGi;f jyifv,fjzif?h qef;us,o
f marm?
Nrde,
f u
S Mf oZm? jzpfjcif;&maMumif;? jrwfpmG trsm;? a&S;bk&m;wd?Yk pum;rdeYf eG ;f ?
csD;rTrf;ukefMu? "n0wD? rnfcJhNyDwnf;? ighnDax&frGef-oQiftmeef/
a&S;vGeaf omcg? igjrwfpmG onf? a0omvDwiG ?f *kPx
f ifEo
YHS ?d yka&m[d[?k
y@dtifjynfh? wynfhajcmufaomif;? &G,fay:aygif;ESifh? olaumif;wppf?
xdrk jS zpf ? ajyjypfypkH ?H ighoPmefEiS ?hf wqHr,kw?f oGe;f vkyNf yD;cg? r[mrke?d
rnf[x
d if&mS ;? ighu,
kd pf m;vQif? wnfxm;vwft?hH &yfwefOY ;D ay? igwdaYk eom;?
NzdK;a0 armufpmG ? aovm*D&?d jrifb
h n
d Kd armif? onf awmif? ,acgif
a&S;"gwf? yef;yGwo
f rm;? jzpfcjhJ im; ? aemifum;edAmef? igvGeaf omcg? ighormrSm?
ajcmufjzma&mifvw
T ?f ausmuf ;kd "gwfonf? wnfvwfxifNyD? ausmufapwD?
ac:nDtES?YH wGiv
f wH[?k rdeYf eG aYf z:jy? xdrk pS ? a'oywfvnf? wdik ;f jynf?
usiv
f nfawmfb;l ? OD;OD;t&yf? used ;f 0yfto
hH nf? "gwfrnfrnfu?kd EIwjf cnfpum;?
Asm'dwMf um;u? bk&m;wefc;kd ? bke;f awmfx;kd vsu?f xpfBudK;yJw
h if? ivsio
f rd o
hf rd ?hf
awmfNcdrNhf cdrEhf iS ?hf NcdrNhf cdro
hf NH cdr?hf 'dom[de;f onf/ / aMumufBude;f beef;
jzpfownf;/
7/
/ aMumufb,
G af om[dw?f xdek rd w
d af Mumif?h vefx
Y w
d t
f t
kH ;kH ?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

313

w Hk; Hk;vQif? jynfvHk;[dMu? e&ocif? a&TjynfoQifvnf;? aA'ifjrifod?


yka&m[dEiS ?hf y@dajr muf pm;? rSL;rwfrsm;ud?k aMumif;vsm;oda&;? pdppfar;aomf?
uGma0;c&D;? ewf,mOfp;D vsuf? bke;f BuD;rkeed ?f rm&Zdeo
f nf? jr[den
f Kd arSmif?
aovmawmif ? rsm;ajrmif o H C m? &[E m ES i f h ? <uvmaomwd w f ?
ed r d w f r S e f a Mumif ; ? Mum;aomcP? xd k r if ; vS o nf ? x<uvQif j yif ; ?
zl;csifjcif;aMumifh? qifjrif; rpD;? xD;jzLraqmif;? rSL;rwfaygif;ESifh?
yef;aumif;eHo
Y m? vufpu
JG mjzif?h vsipf mG vSr;f <um;? cs<D uoGm;aomf? ud,
k t
f m;
yifyef;? cEmEGrf;u? pcrf;cs&nf? yGJawmfwnfrS? pm;onf xrif;?
a&mufcsijf yif; ? rJ[if; wpd? rpm; rSw
d nf;? owd aqmifum? oGm;av&mwGi?f
Akdvfyg csif;pyf? xlxyfnHnH? toHrpJ;? oJ;oJ;tHk;tHk;? w Hk; Hk;wnf;?
jyifvHk;>yrf;>yrf;? jynfhwif;usrf;aMumifh? jrLvTrf;zHk;tkyf? ajrrIefY csKyfu?
uJ;qkwrf azmuf? awmifajrmuf0ef;usi?f rjrifwu
kH ? vrf;r&aomf? Ak'o
&Ykd ,
G ?f
&Su
d ;dk uG,rf ?I bke;f <u,facgifx#G ?f bk&m; jrwfonf? a&mifvw
T cf gwH?k tukef
vif;bd? vrf;prf;od vsu?f &Tib
f v
d sijf yif;? oGm;avvsi;f aomf? ajc&if;awmf?
OD ; acgif ; qd k u f vuf c d k u f & S d u sd K ;? vG e f j rwf E d k ; vsuf ? &S d c d k ; 0rf ; ajrmuf ?
yef;aygufaygufjzif?h cs;D jr ifyh al Zmf? jyKMuaomfvQi?f rdeaYf wmf>ruf[? w&m;jyonf/
/ "r&apaomaMumifw
h nf;/
8/ / "r&ap? tpdaEvQi?f a[mayrdeMYf um;? xdw
k &m;ud?k csi;f em;0ifx?
yDwd0 ? e&ocif? xdkjynfoQif vnf;? OD;wifwzef? avQmufawmif;yef\/
tuREyfk o
f nf? jrwfo;kH rnfu?kd MunfMunfnKd ndK? qGr;f vSLvd\
k ? yk*Kd vf xdypf ?k
oAnKonf? ,ckaemufyg? &[EmESifh? r[mbkef;xGef;? uREkfyfeef;odkY?
<ujref;awmfr?l o,rL[k? MunfjzL aompdw?f yifzh w
d cf NhJ yD;? rif;BuD;toQif?
NrdKUawmf0ifu? jrwfoQifvlxG#f? ewfxuf ewfvQif? jy 'f,mOfaqmif?
nD;nD;ajymifEiS ?hf ajcmufa&mif awmufvif;? oH;k vlUrif;onf? ajzmifph if;<u,Ge;f ?
avomeef;? awmufxeG ;f a&mifNrdKuf? a&Tpufqu
kd x
f ? tvdu
k o
f jd cif;?
jynf o Qif r if ; vnf ; ? jrwf c if ; ae&m? oef Y M u,f p G m ud k ? jyif u xm;NyD ; ?
jrwfapmxD;vnf;? oD;oD;ax&fys?H t&[HEiS ?hf aumif;rGef ajE? Nird ;f oufae\?
a&Tjynfocif? a&Teef;oQifvnf;? pD&ifaumif;rGe?f oav;qef? Edo
Yk eG o
f iG ;f
jznf?h rxnfah &puf? Edo
Yk ufoufwnf;? avmif;csuf*Pm? xdMk oZmESi?hf
&omxl;jcm;? tjym;jym;ud?k &Tit
f m;ESpo
f uf? rdrv
d ufjzif?h uyfvsuf jrwfav;?
qGr;f vkyaf uR;\/ pnf; a0;aemufyg? t&d,mud?k rwf&m&mwd?Yk tpdpYk rkd ?l ESpv
f kd
MunfjzL? vkyfauR;vSL\? ewfvlwdkYxD;? bkOf;ay;NyD;aomf? rif;BuD;tp?
xdrk rS LS ;rwf? y&dowftm;? avQmufywfom arm? w&m;a[m\? rif;apmr[m?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

314

xd&k mZmvnf;? o'gxuf uJ? tvSL&Jonf/ / 0rf;xJyw


D ?d pdro
hf wnf;/
9/
/ 0rf;xJyDwd? ESpfoufbd ? ol&d,pEm? rif;r[m rl?
xdyfrSmvufajr muf? odkYavQmuf\? ESpfa,mufrwGif? bHkoHk;cGif0,f?
rjrifbufwk oAnK? ,ckuREkyf ?f jrwfacgif csKyftm;? vuftyk af z:az:?
ylaZmf0Ee? zl;awGU&onf/ r0 rSwpf ?JG ra&muf&cJ ?hJ tHt
h rhJ Edik ?f edAmefyikd o
f nf?
c dkife,fjcm;? wdkif;wyg;odkY? <uoGm;avrl? aomuxlvdrfh? t,lpdwfMunf?
owdwnfatmif? oH;k rnfvUl zsm;? jrwfb&k m;ESi?hf rjym; r,Gi;f ? yk af wmfqif;wk?
cyif;ywfuHk;? vltm;vHk;wdkY? pk Hk; OD;cs? udk;uG,f&atmif? Ak'xG#facgif?
ig;rm&f a tmif o nf ? vl U abmif B uD ; rm;? uREk f y f t m;ud k ? oem;ojzif h ?
xm;oifyh gaMumif;? tcGiahf wmif;aomf? a&mifarmif;vif;xde?f rm&Zdev
f nf;?
csifhcsdef mPfawmf? Munfh IarQmfrl? aemifaomf&Snf Mum;? omoemonf?
jrifph mG t"Ge?Yf wnfvwHah Mumif?h ude;f atmif; [de;f oH? y#d mPfjzif?h 0efcaH vu?
&Tiaf Zmx ? e&omrd? rif;bke;f [dvnf;? rsm;bdOp m? &wema&T? ud;k uka#ud?k
,lapNy;D wH;k ? pkumyHv
k su?f oH;k yHrk eS u
f if;? w&m; rif;tm;? avQmufwifMum;aomf?
bk&m;jrwfpmG ? orK'gvnf;? a'0grnfjcif;? odMum;rif;ud?k xH&if;od[
Yk ?l
ac:awmfrv
l suf? ighwyl jkH yK? igh yk w
f v
k sif? aygif;pkyp nf;? rQwnf;jzif?h
ighenf;jzpfap? oGe;f vkyaf v[k? pdaEoQifcspf? ckepfvufcyk ?f udik t
f yk u
f mvH;k ?
,lusKH ;Ny;D aomf? rd;k ewfausmt
f m;? tyfawmfru
l ? 0go0vnf;? 0if;ya&mifarmif;?
a&Tyef;awmif;jzif?h w
G af jymif;cHw?kH 0doBuHKESi?hf wlpv
kH ,
G u
f ?l jrwfqifjzLxuf?
wif,q
l ifw
h ;kd ? xD;jzLrd;k vsu?f jrwfE;kd a'o? u
I ek Mf u ? "n0wD? NrKd UqDrajzmif?h
a&SUawmifaxmifh 0,f? ewfapmifb
h rk ?d oD&*d w
k af wmif? aAGacgif xdyx
f uf?
wnf&m uGuv
f suf? NydK;ysuf a&mifvw
T ?f r@yfp&D if? wefqm qifonf/
xGu0f ifvyl kH ewfaygif;wnf;/
10/ / vlyekH wfaygif;? aomif;aomif;oJo?J ewfyJG jyKvky?f wDrw
I Nf ird Nhf ird ?hf
yJhwifxdrfhrQ? NcdrfhNcdrfhtHk;tHk;? w Hk; Hk;ESifh? jcKef;jcKef;oHjrnf? vlewfpnfwdkY?
ywfvnfox
H u
G ?f ckepf&ufwikd ?f tqdik t
f qdik ?f NrdKifNrdKifou
D ? ig;0y if?
wD;oHviG jf zif?h aysm&f iT o
f ;D oD;? yGBJ uD;cif;cif;? oGe;f pOfwiG ;f 0,f? rif;xuf rif;zsm;?
jrwfb&k m;tm;? avQmufMum; avvQif? oH;k vkoQifvnf;? a&T&ifawmfaiG?
,layGUvufcyk ?f xdrk mS tkyv
f suf? igh yk af wmfBuD;? tNyD;ighE,
S ?f wifw
h ,f ajyjypf?
,ckjzpf\? tESpjf rif&h n
S ?f wnf&pfap[k? rdeaY f yvwfr?l o,rLESi?h f yHw
k o
l Pmef?
wqHr,dr;f ? rwdr;f nDnm? pHt
k *Fgjzif?h aumZma&mufx? wpf&mhav;q,f?
pGe;f 0,fcek pf? BudK;xpfojH yK? rd;k Owkonf? ukev
f ck geD;? xGe;f nD a&mifvw
T ?f
euwv
f QjHzm? Muwd umonf? a&mif0gawmufy? wefaqmifv\? qef;xbufopf?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

315

ckepf&ufrSm? aeYZD0gwGif? jrwfpGmbk&m;? udk,fpm; kyfBuD;? oGef;vkyfNyD;rl?


nD;nD;ajymifajymif? ta&mifvQyv
f Qy?f wefc;dk vTwaf omf? ewfjrwfjA[m? pk ;kH vm ?
jrwfpGmxG#fwif? aAg"dyif? mPfjrifcgodkY? ewfvlwkdYrl? ESpfvdkYzl;arQmf?
ylaZmfaomif;oJ? jzefBY uJajzmufajzmuf? aygufaygufjynfv
h Qrf;? ewfyef;NzdK;NzdK;?
&Gmonfrdk;odkY? rIwf dk;oHanmif;? ewfpnf;apmif;ESifh? vlaygif;tm;BuD;?
oD;oD;xdu
k v
f u
kd ?f a<u;aMumfcu
kd u
f ?kd aomif;wdu
k jf zKwfjzKwf? ivsifvyI o
f nf/
/ tkwt
f w
k yf w
hJ if edrw
d w
f nf;/
11/ / edrw
d Of ;D OD;? xl;xl;jyvSm? Asm'd[muk?d &mZmbk&if? wyfwyfjrifu?
jrwfoQifrudk#f? ajcawmfyif? OD;cdkuf0yfpif;? o'gjyif; ? jzpfjcif;yDwd?
*Gr;f qDxo
d ?Ykd aysmif;tdzrd zhf rd ?hf ud,
k v
f ;kH pdrv
hf su?f tdru
hf mrdeaYf rm? b0if aZmjzif?h
[d a omcgonf ? owd w nf ? pd w f M unf v wf a omf ? k y f w k a wmf u d k ?
ylaZmfESpfouf? yvifxufodkY? wifvsuf xm;um? &wem a&mif?
vif;ajymifn;D nD;? odraf wmfBuD;[k? vSyNf yD;ajyjypf? pkvpfreG cf Ref? pDrv
H ;kH csHK?
wef ; qmpH k v Qif ? bH k t qif h q if h ? vS w if h x l ; jrwf ? ausmif ; jy 'f E S i f h ?
avQmufywfapom;? vSL wnfxm; ? bk&m;jrwfoQif? <uapcsif [k?
avQmufwif jyefaomf? jrwfZdaemfvnf;? <uawmfrlcg? rif;&mZmonf?
wefqmqifNyD;? vrf;c&D;jzif?h xGe;f n d a&mifueG ?Yf ajcawmf qefv
Y suf?
wef Y w ef Y I a rQmf ? Munf h v wf a omf v Qif ? k y f a wmf r k e d ? ouf [ d o bG , f ?
0d mPfw,
G o
f ?Ykd bkw;f <u,fx#G x
f m;? aemif bk&m;ud?k oGm; a&SUqD? c&D;OD;BudK?
qdv
k akd oma,mif? jrwfbek ;f acgif\? *kPaf qmif awaZmf? wefc;kd awmfaMumif?h
aI rQmcf ck ?k xvkxcsi?f xdt
k oGiu
f ?kd jrifvwfxakH omf? pdaEa,mfonf? ajcawmf
&yfwef?Y vufawmf qefv
Y suf/ / wm;[efY jrpfawmfrv
l wfwnf;/
12/ / &wemaumif;? rsm;pGmaygif;vsu?f oGe;f avmif;yHpk ?H odMum;zef ?
igh[ef yk af wmf? vGeo
f ifah vQmf onf? nDawmfa&mifNid? jrwfrek ?d *kP&f EdS MHS um;?
igbk&m;onf? ouftm; oQpfq,f? t&G,fa&mufvSm? rsm;rMumvQif?
edAmef0ifvrd ?hf ighoiG yf x
kH m;? ighu,
kd pf m;onf? xif&mS ; a&mifvw
T ?f vlewfq&k ,
G ?f
tud;k uG,u
f ?kd ighE,
S cf u
H m? omoemonf? jrifMh umrsm;ajrmif? ESpif g;axmifvQi?f
&Snaf tmif wnf&pf? ighnpD pf[?k zGiv
hf pS o
f aH wmf? Asm'dwf az:\? xdak &m
tcg? ol&d,mpE? 0rf;ajrmufvS ? e&ocif? aZm&Tif Munf jzL?
qGr;fuyfvLS aomf? ewfvw
l x
Ykd ;D ? bkO;f ay;NyD;cg? rZrd 0,f? om0wd jynf?
pd;k onf&mZ? aumovonf? Ak'u
,
kd pf m;? wnfxm;oifah Mumif;? avQmuf
awmif;yefr?l pEul[?k arT;MuLeHx
Y u
G ?f o&ueo
f pf? tESpjf zifx
h ?k xdq
k if;wku?kd
jyKpkaomcg? a'oemESi?h f jcif;&mrjym;? xl;rjcm;yif? bk&m; oQiaf pm? w&m;a[mu?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

316

emaom vlewf? y&dowfwdkY? tuRwf"r? &ukefMu\? rsm;xewfvl?


wdik ;f jynfow
l ?Ykd ESpq
f b
l &k m;? jzpfonfum;wnf;? ud,
k pf m;oQi?f yif ow K?
oAnK[k? Munfh EI ik d ;f n ?d rSerf odatmif? nD;nD;ajymifajymif? vlUabmif wifw
h ,f?
tHhbG,fo&J? vGef jzpfcJudk? rSwfpGJ&wkH? ajymrukef[k? vlyHkESpfouf?
&Tiftm;wufonf/ zl;vsuf IarQmf rnD;wnf;/
13/
/ IarQmfrnD;? woD;oD;vQif? jynfBuD;twGif;? vlcyif;wdkY?
0yfpif;OD;wif? zl;pOfwGif0,f? rsm;oHCmysH? t&[HESifh? a&mifvQHNydK;jyuf?
ewf,mOfxufodkY? wufpD;NyD;cg? b*0gonf? 'Gg&m0wD? jynfqDodkYay?
<uwHak v\? Bu;D awZmoef? bke;f uHawmfvif;? ZrLcsi;f om? rif;"dywd? ol&,
d
pEm? omoem'g,um? xd&k mZmvnf;? r[mrke?d xGe;f n d a&mifvw
T ?f
qif;wkjrwfudk? jznfh0wfnae? "avh jyKjyK? aumif;rIxyfavmif;?
qkawmfawmif;vsuf? taygif;jznfhom;? yknyGm;atmif? w&m;ojzifh?
oN*[yf ifv
h suf? rif;usifh rrSm;? aysmfppH m; ? ajymif;oGm; woD;? ewf&mG rD;S rl?
om;BuD;emr? ol&,
d m"dywd? trnf[v
d suf? bkrjd ynfyikd ?f b&mxdik v
f suf?
&dyfNrdKifpr g,f? om;ajr;wG,fvsuf? qufEG,fpOfvm? ol&d,mauwk?
rsm;[kou
Ykd s? cwd ,wd?Yk "n0wD? NrdKUXmeD? vDvrD if;um;? ESpq
f ,fih g;wnf?
pHpm;&SnMf um? ckepf&m wpfq,f? ajcmufEpS u
f ,f\? aemuf0,f ESo
YH ?d
a0omvd w G i f ? ol & d w E&m;? paomtm;jzif h ? aemuf u m;yJ j zL?
rif;rlaemufaESmif;? ,d;k acsmif;eHa,mif? oydwaf wmif? eef; aqmiforkw?f
pEuk w f [ k ? rif ; vk y f o nf j zpf ? wpf q ,f h o Qpf ES p f ? wG u f p pf a &jy?
eef;pHcsrl?av;&moHk;q,f?pGef;onf
oHk;ESpf(rluGJ?
av;&mhu;kd q,fpeG ;f u,fwESp?f a&TapwDrl)aygif;jzpf NrKd Uouf rif;qufq,fEpS ?f
wpfvpfpHvsuf? pr 0uf? rif;qufjyvQif? irif;iwHk;? tp Hk;vsuf?
aemufqHk;rnf[d? rif;ywda&muf? xD;atmufpHpm;? q,fhig;rif;quf?
NrKd UoufrmS rl? Z,me0? {ufvQiu
f s\? xdrk eS ef;tdr?f y&deNf rKd UrSm? vusmf rif;eef;?
tpcH ? teEo&D ?d odx
Yk d oQpfa,muf? toufaxmufu? wpf&mckepfq,f?
oQpfEpS u
f ,fonf/ eef;0,fpMH uNrdKUoufwnf;/
14/ / pHMupdpYk ?Ykd a0ydyYk EYkd iS ?hf Ncyd Nf rKd UOD;zsm;? rif;bke;f pm; rS? jyefyY mG ;aemufq;kH ?
iESyv
f ;kH wdik ?f vuf ;kH qdik v
f suf? pd;k ydik f rif;um;? q,fih g;jzpfav? pHrnfaem'Gg?
NrdKUZD0gwnf;? tavm rmjzL? rif;rlwHkvsuf? NrdKUavmif;? MuufwGif?
eef;qufaemufp?H apmrGeo
f aYkd &muf? pOfavQmufumjzpf? q,fcek pfwnf;? &efppf
axmifvm? jrefrmrGef? jynfwdkif;udkvk? ppfrufwkvsuf? rif;jyKcgjzpf?
ESpfq,fhwpfESifh? wGufppftwfAsnf;? a'G;wnf; odkY? ESpfaygif;wdkYwGif?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

317

a&TNrKd UajrmufO;D ? wnfu;l ocsmF ? aumpm cGrJ w


S ?f a'Gaemowfjzif?h ynwfMujyK?
,cka&mufjzpf? ou &mZfwikd ?f cspfoQifa&mifvif;? yk af wmfqif;ud?k oGe;f &if;
aumZm? xdo
k csmF ESi?hf a&umcsucf sed ?f NrKd UBudrBf udrw
f iG ?f ZedE qd?k rif;xdx
k \
kd ?
xD;udk&dyfaqmif;? pHavaMumif;jzifh? Hk;aygif; aomcg? omoemESifh?
nDvmonfjzpf? odpYk pfvsuf? oepf MunfjzL? aemifoQifvw
l ?Ykd t,lrjym;?
owdxm; ? rSwo
f m; pdrihf mS ? t>rufrmS onf/ / vuFmoHcsKd em;qdrw
hf nf;/
15/ / oHcsKd Nird Nhf ird ?hf em;wdik ;f pdrahf tmif? Mum;ydrw
hf d vif;? pum;&Si;f tH/h
oGe;f &if;rlv? NrdKUrSp ? "n0wD? a0omvDu? aemufNyDNrdKUuGu?f pr 0ufEiS ?hf
aemufqufbt
kH rd ?f y&deNf cyd Nf rKd U? rif;wdyYk nwf? avmif;Muuf ajrmufO;D ? rnfx;l
emr? ajcmufXmewGi?f ZD0NrdKUouf? ESpu
f w
kd u
G v
f suf? a&mufxu
G f aumZm?
ocsFmwGupf pf? oMupfwikd ?f pD;ppfazG&m? omoemESi?hf EIid ;f umcsifah xmuf?
ydk armufc?hJ aemuforYkd qkw?f r,kwt
f vsOf? rif;pOf eef;quf? [dygvsufu?kd
,Gi;f uGut
f ,l? wcsdKUvlw?Ykd enf;,lrawGU? pHak phtyk af & - 3000 1969ck?
Zlvikd v
f tzd;k -2usyu
f sr;f wGi?f &mZ0ifu? ,cifx;kH a[mif;? taMumif;oabm?
ES;D aESmr[d? ajymrdajym&m? 0goemESi?hf r[mrke?d wnfu,
kd pf m;? yk af wmfymG ;ud?k
bk&m; edAmef? vGeo
f nfaemufr?S oGe;f vkyMf u\? Ak'v
ufxuf? oGe;f puf
r[kwf? {u0kpf[k? az:xkwfajymum? rvdrmwdkY? jcif;&mpum;? jiif;cHkrsm; ?
av;yg;yg,fb?kH r,Hpk w
d af e? jzpfwakH yrl? Aka'ucFw?d tp[dom;? ygVdtvm?
usrf;rSm pum;? ajimifih g;yg;wGi?f wyg;0ifvrd ?hf txif,iG ;f cRwf? odrYk rSwv
f if?h
xl;jrwform? rif;rsmpGmESi?hf oHCmax&fjrwf? usrf;wufy*k Kd vf? 0denf;"d&k w
f ?Ykd
tqdrk ed yYf u
G ?f odyk r>rufwnf;? EIwx
f u
G &f rf;um;? rjypfrmS ;vif?h w&m;csiahf vm?
roifh pum;? odkYMum; ? bk&m;rIxrf;? jrwf&mvSrf;om;? r*f vrf;wDxGif?
rsmoHCmxJ? BuD;uJjzpfajrmuf? ygarurnf? wnfMunfou
d m ? *Pmp&d,?
emrnfwiG af [mif;? oHacsmif; [kausmf? q&mawmfvQif? EI;d aqmfn Ed idI ;f ?
tvkyfcdkif;vsuf? qef;*dkPf;qifjcif? &mZ0ifjzifh? enf;iif Hk;pk? pDuHk;jyKonf?
a0VK0d[m? ausmaf pmpGmom;? q&mvlxu
G ?f vuFmqufonf/ / 0dwufNird ;f ap
aomaMumifhwnf;/
16/ / rSwo
f m;aemifoQi?f a&Tem;wifavmh? oH;k cGif xdypf ?k oAnK\
kyfwkawmfjzpf? oGef;onfESpfESifh? wGufppf Munfh&m? omoemxuf?
rsm;pGmNrdKUouf? nDayvsufwnf;? rif;qufwdkYwGif? odkYqifjcifavmh?
tMuif r if ; wH k ? cE m uk e f a tmif ? vH k ; pH k E S p f a vQmuf ? eef ; pH a jrmuf \ ?
wpfa,mufrif;jyK? xdkckoMupf? tpjzpf[k? wGufppf Hk;pk? aoqHk;ESpfyif?
eef;ae0if\? ao&SiEf pS &f yf? ckcsi;f xyf\? rSwt
f yfowd? od[
Yk ad vmh? ol&,
d pE?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

318

rif;jzpfpu? Ak'r a&muf? rnfrQavmufr?S <u a&mufvmonf? yk yf mG ;wnf[?k


t&Snt
f wd?k ESpu
f ckd sihf ?I rif;tm,k? aphio
k if&h m? wdik ;f jynfrmS vnf;? &mZrif;jrwf?
ESpv
f yf[o
d if?h r[doif[
h ?k axmufcsifph pkH rf;? odrYk eS af vmh? *Pef;azmufv?J
eef;oufxw
J iG ?f uGv
J o
JG wwf? ta&;cRwf vdr?hf trSw&f csif? &mZ0ifu?kd
odjrifv,
G af tmif? tapmifapmif ESi?hf zufarQmifwu
kd q
f ikd ?f pmcsif;NydKifvsuf?
r@dKiftwl? rsm;&m ,lavmh? pdwjf cLaomcg? enf;emESi&hf iS ;f ? ynmvif;tH?h
uefjiif;onf[dwf? ESvHk;ydwfvsuf? MunfpdwfjzpfrS? ukodkvf&onf?
okc&vG,rf *fzv
kd w
f nf;/
17/
/ r*fzv
kd &f ,
G cf sL? tdjk ynfow
l ?Ykd t,lowd? odo
Yk ad vmh?
rsm;bdvpl nf? igwdjYk ynf? "Ge&Yf n
S jf rifMh um? omoemESi?hf jrwfpmG ud,
k pf m;?
kyfawmfyGm;udk? wnfxm;cJhjcif;? w&m;rif;um;? cyif;oQifvl? cyfodrf;oludk?
om;wl yrm? &m[kvmod?Yk arw mawmfymG ;? vGeo
f em;vsuf? aemifum;
csr;f Nird ;f ? vlpnf;pdrEf iS ?hf ewftrd Af rd mef? edAmef r*fzv
kd ?f &apvd\
k ? ukov
kd jf zpfr?I
odkY Iavmh? qif;wka&mifjzm? r[mrked? rnf[dxif&Sm;? udk,fawmfpm;udk?
wdkYum;BuHKBudKuf? zl;awGUxdkuf ? OD;wdkuf&onf? wdkif;jynftxJ? t,lvGJESifh?
pdwfpGJr[d? owd Gefaysmh? ayghavsmh aom vl? xdkoltm;vHk;? b0 HI;wnf;?
uRef;qH;k ajrjcm;? a0;&yfom;vnf;? tiftm; rcdik ?f ra&mufEikd cf ?hJ uHqikd f wH?k
igwdBYk uHK[k? Munf,akH ZmEl;? bk&m;zl;wd?Yk pdwu
f ;l ajzmifah jzmif?h owdapmifah vmh?
MuH K acgif M uH K cJ ? vl b H k y G J 0 ,f ? tH h t J ; rEd k i f ? EI d i f ; Nyd K if r [d ? jrwf r k e d u d k ?
rsufpdxifxif?zl;jrif Iazsmf? ylaZmf&ay? raocif? OD;wdkuf&aMumif;? wdkY
uHaumif;[k? qkawmif;qk,?l jyKaomolu?kd vlb0? pkawMuaomf?
av;0tyg,f? rawGUwqpf? t&yfjypfodkY? rjzpfwHkjcif;? ab;&efuif; ?
oef&Y iS ;f jrwf&m? ewf&mG vlUjynf? usifvnfacgufacguf? a&mifawmufn;D nD;?
AdrmefBuD;? rIww
f ;D aomif;oJ;? atmifycJG cH ?H raempHvsuf? zefzefvv
D ?D
aumif;cs;D tm P
k ?f ukov
kd [
f ek af Mumif&h yd Nf rKH jynfNh zKd ; qifqifw
h ;kd ? tusKd ;BuD;pGm
&NyD;cgrS? aemifomvQifyif? xHawmfwGif? OD;wif"r? Mum;em&vQif?
okcacgifcsKyf? r*fzt
kd yk o
f m;? avmukw &m? acrmedAmef? a&TjynfreG o
f ?Ykd
{uef&vG,?f t"dy g,fonf/ usrf;0,f xif&mS ;[d\ wnf;/
(ae&m t"dy g,ft>rufukd jyaomf-"n0wDNrKd UrSm pEol&,
d rif;up
avmif;MuufNrdKU rif;apmrGef wdkifatmif 92a,mufaom rif;wdkYonf
wrif;vGefusvQif wrif;quf xdkrif;wdkYonf ou &mZfESifh ESpfv
xyfaomaMumifh owdrxm; rpOf;pm;vQif bk&m;oGef;omoemESpfESifh
wG u f p pf p memaomf ES p f v G e f & S d o nf / od k Y j zpf 92ck E S p f w pf c suf E I w f ?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

319

(bk & m;ra&muf r D p Emol & d , rif ; eef ; pH c k E S p f E I w f ) aumZmou &mZf w G i f


NrKd Uwnfou &mZf 792 ckEw
I ?f ajrmufO;D NrKd Uouf jzpf\/ if;ajrmufO;D NrKd Uoufukd
txufwiG Ef w
I ?f <uif;wGiaf ESm? omoemESpjf zpf\/ / pum;csyf)
18/ / Zmwd mPfa&mif? vif;xdeaf jymifom;? tacgif rkeed ?f rm&Zdev
f Qi?f
tpdaE,s? wkr&onf? avmuxG#x
f m;? jrwfb&k m;\? ud,
k pf m;rSeb
f ?d
ajcmufa&mif[o
d m;? rked jrwfpmG ? Asm'd[mESi?hf used v
f mS ulvidI ;f ? &udK ifwikd ;f [k?
ordik ;f emrnf? "njynfwiG ?f a&Munfjrjr? csrf;at;vSom;? up ye'D?
rIdif;&D&DvQif? jrpfqDvuf,m? a&SUrsufESm0,f? jynfom r@dKif? csufc dkif[k?
&cdkif GefYzl;? NrdKUajrmufOD;wGif? rnfxl; orkwf? wnfxGifckwfvsuf?
wnfvyk o
f nfEpS ?f ou &mZfr?l &mckepfc?k ud;k q,fjyKom;? ESpcf pk eG ;f wGi?f
xD;eef;up? MuiSmef;csvsuf? rif;vSapmrGef? oHk;ESpfpH ? vGefonfaemufwGif?
tvDcif[?k nDvQifjzpfxm;? wpfq,fih g;wnf;? ukvm;rosm? bt&mud?k
ydkifum wGufusHK;? ESpfq,fhoHk; wnf;? odrf; Hk;rm;rm;? om;a'gvsm;rl?
pHpm;eef;wGi?f q,fEpS yf ifwnf;?tvDcifom;qd?k bapmndKonf? eef;udk pd;k um?
ESpEf pS Mf umu? a'gvsmom;armif? eef;aqmif aqmifrmS ? &efatmifcek pf? aewwf
opfo?Ykd jzpfcw
hJ NkH yD;? vlUjynfn;D rS? OD;&D;pvifo?l ckepf[v
l suf? rif;rlveG cf g?
byrmod?Yk &mZywd? q,fih g;pdom? jzpfbw
d NkH y;D ? eef;pOfr;DS vsu?f pd;k BuD; odr;f csKyf?
(pvif O D ; jzL
ES p f E S p f t k y f u ? wok w f o nf h j yif ? ajcmuf v vQif wnf ; ?(pvif
rif ; acgif [ l o m;? oD & d o l r nf ? xd k a emuf o nf w H k ? wava'gvsm?
om;ykw m[k? oZmwrif;? ajcmufEpS v
f Qif; wnf;) pHjcif;&dyNf ird ?f a&Teef;tdrf ?
arGUodrpf aH ysmf? rsm;a&TabmfEiS ?hf om;awmfajr;quf? q,fw
h pfqufwnf;/ /
EG,v
f suf jzpfMuukeNf yD;wnf;/
19/ / EG,v
f Qifjzpfajrmuf? q,fw
h pfa,muf0,f? aemufrw
S pfcg?
jzpfwv
kH mS onf? &mZmywd? ausmfuw
d d ESi?hf rnf[w
d iG jf cif;? xdo
k nfrif;\?
om;&if;rif;Am;? eef;yHo
k m0,f? Bwd,me0? t|wGupf pf? ou &mZfwiG ?f
wufopfae[ef? bdfodufcH ? &HvHk;ydwfqdkY? tifrcsdKUatmif? NrdKUud&d,m?
ausmuf w d o mvQif ? ywf u myd w f q d k i f ; (n D ; &rI d i f ; ) n mordkif;?
wHwikd ;f usHK;ajrmif;? *lwefaqmif;ESi?hf oQpfaomif;bk&m;? uefwiG ;f rsm;jzifh
wnfxm;,Mwm? xdx
k rkd mS ? oif&h mjyKjyif? xdb
k &k ifonf? pHusifwu
G u
f sHK;?
ES p f q ,f h o H k ; rS ? a&T b k e f ; awmuf y ? om;wd u v nf ; ? eef ; &rif ; jzpf ?
ESpfq,fhESpfwnf;? om;cspfykaw m? pG,facgacgESifh? rif;apmeef;xkdif?
oQpfEpS w
f ikd v
f Qif? pd;k ydik af emuf,?l pMum[lom;? nDjzLjzpfvmS ? ESpo
f w mwGi?f
rif;ygom;aESmif;? rif;zavmif;[k? xD;aqmif;ESpfq,f?
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

320

ESpEf pS 0f ,fwnf;?uG,cf t
hJ cg? om;ykw m[k? rif;&mZmBuD;? eef;pOfr;DS vsuf?
aqmif;xD; aysmaf rGU? q,fu
h ;kd aphwiG ?f a&GUavwHak oQmif;? bk&m;avmif;vsu?f
carmif; olrGef? q,fESpfpH ? vGefawmfrljyK? om;rsuf I[k? oD&dok"r?
aomVowGif? ewf&Gmaysmfav? om;oufa0vnf;? pHonf eef;ouf?
a'G ; tV0f & uf w nf ; ? rif ; quf pOf a vQmuf ? q,f h ud k ; a,muf y if ?
ajrmufxa&Ttrd ?f eef;pnf; pdru
f ?kd &dyNf idrpf MH uukeNf yD;wnf;/
20/ / pHMuavav? rif;wdkYEG,fudk? jzpfaywHkx? mPfpGrf;jyvsuf?
e&ywd? rnfwGifbdvsuf? eef;[d qufppf? ckepfESpfvQif? jzpfcJhwvD?
eef; ;kd rSaD tmif? nDnmtkypf ;kd ? xD;jzL rd;k vsuf? owd;k "r&mZm? ESpo
f w mwGi?f
cEmuGJx? b&m& ? pEokwGif? xdkbk&ifvQif? yvifqef;Mu,f? aqmif
bHkv,f? oHk;q,faphvSm? om;ykw monf? O*gAv? av;ESpfrSwnf;?
0&"rrnfac:? ESpEf pS af y: ? vGeaf omfaemuf[?k om;qufjyKonf? rkeo
d rk if;?
ESpEf pS w
f iG ;f wGi;f ? vGev
f Qif om;armif? owd;k atmifr?l aqmifaqmifeef;xH?
ESpEf pS pf rH ?S vGeaf vaoqH;k ? om;iwH;k [k? olUbke;f u aH y;? xD;azG;azG;ESi?hf
q,f h a v;pH w H k ? b&mvI H v suf ? r H k U 0D & d , ? ajcmuf E S p f r S v Qif ?
umvr@yf?rsdK;udkjzwf ? tvGwfxdkif vSm? om;ykw mvnf;? e&m'dy ?
ESpq
f ufuswiG ?f tbajcmufEpS ?f om;ESpEf pS w
f nf;? jzpfcx
hJ akd &mf? Adrmefay:0,f?
rif;ausmfod*Fed? ajcmufESpf[du? pdk;bdaemufonf? owdk;rnfom;?
r&Snef ef;ouf? ESpEf pS x
f ufyif? vGew
f kH usiaf omf? NrKd UwGi;f eef;oH;k ? MumjrifNh rKH ;rS?
vuf ;kH axmifjy? 0dZ,[k? jzpfumNzdK;armuf? a&Teef;aqmifvsuf? xD;atmuf
qef;Mu,f? yvifv,frSm? ESpfq,fru? cgvnf&rl? ol&d,oruf?
oHk;ESpfquf ? rysufjzpfvSm? om;[komvQif? e&m"dywd? cgvnf[daomf?
nmwdjcm;x? y0&onf? {u0 H? aemufwoGefwHk? om;rGef0dZvm?
ESpfcGJMumonf? qufum nDcspf? "r&mZfvnf;? jzpfvwf oa&mf?
baxG;awmf[?k eef;ay:&dyrf ;kd ? wpfq,fu
h ;kd wnf;? owd;k tb,? vGecf <hJ url?
ykw ,OfE?k oD&o
d v
k Qi?f jyKwHk eef;xJ? ESpv
f cGw
J nf;? vTu
J m nDv?S y0&onf?
jzpfx aysmfarGU? oH;k ESpaf ph aomf? rsdK\r[m? &mZm[lom;? cgwpfyg;?
ppfrufwdkuf ? xD;cdkufpGifhpGifh? udk;ESpf ESifhyif? q,fcGif &wk? wzef vk ?
rif;okre? oH;k ESprf Qyif? 0drvquf? a&Teef;wuf ? &ufav;q,fjzpf? w&HwH?k
"r&mZf[ed ;f ? olUacwf usde;f aMumif?h ydik o
f rd ;f bke;f [dw?f atmiferd w
d jf zif?h
bdodufpHeef;? ajcmufESpfjref; ? ewfvrf;<uu? orw[k? jzpfxpdk;ydkif?
oH;k ESpw
f ikd v
f Qif? r@dKifrrYkd ?Ykd ajrmufO;D NrdKU? rif;wdu
Yk kd aygif;? &wHak ,Smif;aomf?
xD;aqmif;tppf? av;q,fo
h Qpfonf/ / jzpfNyD;{uefrvGw
J nf;/
&cdkifom;BuD;pmay

,Ofaus;rI-9

321

21/ / t|pwk? rif;aygif;pkwiG ?f aemufq;kH tp? orw[k? &mZbk&if?


vufxufwGif? wdkif;cGifoQifvl? rD;odkYylcJh? jynfolrSL;rwf? tusifhfcRwf ?
owfjzwf&efppf? oD;oD;jzpfc?hJ oMupfaumZm? qpm&mESi?hf {um {u?
xdu
k mv0,f? nhx
H ude;f pef;? odu
k ef 'd gef;aMumif?h xD;eef;n Kd ;cdu
k ?f xdck gBudKuf ?
a&SUw ;kd ? tmPmrd;k onf? trsKd ; jrefrm? rSL;Adv
k yf gESi?hf &umywfu;kH ? Edik if v
H ;kH ud?k
odrf; Hk;zsufqD;? bk&m;BuD;udk? yifhNyD;wHkjim;? 0efcHxm;onf? a&SUzsm;tp?
rnfemrum;? eEyaus? udkvQifap ? raewzef? aemufwdkuf0efvQif?
vmjyef&yd Nf ird ?f acgufwBudrw
f nf;? ykord f a&mufx? armifausmv
f [
S ?k aemufrS
wdkifwm;? qifhqifh yGm; ? zGm;zGm;jrpf,Suf? anmifvsifMuufodkY? ig;qufu
usL;? 0ef&mxl;ESifh? pdefAl;vufxuf? ESpfudkwGufaomf? wpfaxmifay: ?
ausmfonfw&m? ajcmufq,frSmyif? nDnmjzjz? csif;jyefx r&Edkifbd?
olUacwf[d ? Bwdow ? {um {upf? ou&pfwiG ?f jzpfatmifpifjzL? csi;f jyefvl
vnf;? xl rEdik ?f oHausmufwikd o
f ?Ykd cdik o
f nfxakd &mf? w&Haomfw?kH taemf&xm?
bG J U ynmES i f h ? armif M um d k ; qk w f ? wzef t k y f ? w k w f 0 ef a&muf ?
apud;k a,mufwiG ?f taemufjcm;[l? oQirf jzLaMumif?h &efrMl uHw?kH used ;f cdu
k Mf uHK ?
aemuf[kefwvTm;? &cdkifrsm;ESifh? TefoGm;c&D;? MuHpnfNyD; ? wdkufcsDwGef;vSef?
aqmf&rf;jyefu? ,rf;yHkrD;vQdKU? yrmodkYvQif? ydwfqdkYrNrJ? AHk;ESifhBuJaomf?
anmifvJonfxHk;? jrefrm HI;\? odrf; Hk;NrdKUwGif;? ukvm;rif;vnf;? csif;onf
aumpm? qt|mESifh? {um {u? wefcl;vwGif? rd &moD? rukefrDwnf;?
wnfbcd ikd ?f ckxufwikd v
f Qif? ydik yf ikd f um;um;? av;NrdKUpm;[k? ukvm;ynwf?
yw ifoyfu?kd ceft
Y yf[o
d nf? xdak &Tjynf? rsdK;rnf uG;J a,Smif;? taMumif;
aMumif;jzifh? zavmif;jrefrm? pD&if &mudk? cHumae&? &SnfjrifhpGwnf;?
aemufrrS @dKif? tkypf ;kd ydik f ? &cdik rf if;aumif;? xD;jzL aqmif;vsuf? rif;aygif;
OD;ESrd ?f tBudrBf udrv
f Qif? vS&H Ed rm? ewfpMumESi?hf &mZmrif; zsm;? rif;w&m;[k?
um;um;vQaH &mif? rSeu
f if;axmifo?Ykd MuHaqmif,u
l sKH ;? ZrLvH;k ud?k a&Tbek ;f ya'?
rd;k BudK;apGo?Ykd aewyGix
f ;l ? jzpfvrd [
hf o
k nf/ / olZmodMum; ozG,w
f nf;/
(rluGJ)/ rdk;odkYapGvsuf? olawmfou ozG,fwnf;/

&cdkifom;BuD;pmay

You might also like