Jã¨Îq∞OK«x ~°q

1
ÃÑ#∞H˘O_» LѨ ZxflHõ.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì JÉèíºi÷QÍ Ñ¨i\ÏÅ ã¨∞h`« ¿Ñ~°∞ Y~å~°~ÚOk.
Ѩi\ÏÅ Jaè=∂#∞Å∞, \˜_Ñç ≤ HÍ~°ºHõ~Öΰ ’¡ L`åûǨÏO "≥Å∞¡"u≥ OÎ k.
Ѩ^Œ=¸_»= `Õn# <åq∞<Õ+¨<£ !
HÍO„ÔQãπ áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`« [~°∞QÆ∞`«∞#fl
Ѩi}Ï=∂Å#∞ |\˜ì K«∂¿ãÎ, ÃÑ#∞H˘O_»Ö’ áÈeOQ∑ „ѨâßO`«OQÍ
[~°QÆx™êÎ~å ÖË^• J#flk ~å„+¨ì"åºÑ¨ÎOQÍ JO^Œih "Õkèã¨∞Î#fl ã¨O^ÕǨÏO!
K«∂ã¨∂Î K«∂ã¨∞ÎO_»QÍ<Õ "Õ∞ Ѩ^Œ=¸_»= `Õn ~å<Õ =KÕÛã≤Ok.
ÃÑ#∞H˘O_» Ps¤"À HÍ~åºÅÜ«∞O Ѩiã¨~åÖ’¡ ÉèÏs áÈbã¨∞
|O^À|ã¨∞Î. L^ŒÜ«∞O Zxq∞k QÆO@Å#∞OKÕ Ñ¨i\ÏÅ Jaè=∂#∞Å∞
~å=_»O „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. JO`å ÃÑ#∞H˘O_» Ps¤"À HÍ~åºÅÜ«∞O ^ŒQiæÆ H˜
KÕ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. "åǨÏ<åÅhfl K≥H±áÈãπì ^ŒQÆæˆ~ xeÑ≤ "Õã¨∞Î<åfl~°∞.
ã¨=∞Ü«∞O Ѩ^ŒH˘O_»∞#fl~° QÆO@Å∞ HÍ=™ÈÎOk.
JѨÊ\˜ˆH "ÕÖÏk =∞Ok `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ JHõ¯_çH˜
KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. [#O ~ÚOHÍ =ã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. Ps¤"À HÍ~åºÅÜ«∞O
Ѩiã¨~åÅ #∞Oz [#O JO`å ^Œ∂~°OQÍ "≥o§áÈ"åÅx áÈbã¨∞Å∞
P^ÕtOKå~°∞. J~Ú<å [#O Hõ^ŒÅ@O ÖË^Œ∞. JHõ¯ <åq∞<Õ+¨<£ "ÕÜ«∞@O
1
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Hõàϧ~å K«∂_®Åx x<å^•Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
g∞~°∞ QÆ#∞Hõ ã¨Ç¨ÏHõiOK«HõáÈ`Õ g∞ áêsì JÉèíºiú ã¨∞h`«#∞ JÔ~ãπì
KÕÜ«∂eû =ã¨∞ÎO^Œ<åfl~°∞ áÈbã¨∞Å∞.
[#O Ô~zÛáÈÜ«∂~°∞.
=∂ J#fl#∞ K« O Ñ≤ O k QÍHõ =∂ JHõ ¯ #∞ <åq∞<Õ + ¨ < £
"ÕÜ«∞hÜ«∞‰õΩO_® JÔ~ã¨∞ì KÕ™êÎ~å JO@∂ xÅnâß~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q ǨÏ`«º J#O`«~O° JѨÊ\˜=~°‰Äõ Hõhã¨O <åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞
™ê~°∞¡ `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì HÍ~°ºHõ~Åΰ H©, áÈbã¨∞ÅH© =∞^躌 Ѷ∞¨ ~°¬} "å`å=~°}O
<≥ÅH˘#flk. „Ѩu™ês [#O^Õ ÃÑK· ~Õ Ú J=Ù`«∂ =™ÈÎOk. áÈbã¨∞Å JǨÏO
ÉÏQÍ ^≥|ƒux LOk.
áÈbã¨∞ÅH©, „Ѩ[ÅH© =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} U~°Ê_Õ Ñ¨iã≤÷u =∞m§
Z^Œ∞~°~ÚOk.
<åq∞<Õ+¨<£ ~ÀA<Õ cè`å=Ç¨Ï "å`å=~°}Ïxfl ã¨$+≤ìOz, Ѩi\ÏÅ
ã¨∞h`« "≥O@ u~°QÆ_®xH˜ ‰õÄ_® [#O ÉèíÜ«∞Ѩ_ÕÖÏ KÕÜ«∂Å<Õ Ñ¨^äŒHõO`À
H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ [#OÖ’ Hõeâß~°∞. áÈbã¨∞Å g∞kH˜ ~åà◊√§, ã‘™êÅ∞
qã≤~å~°∞.
áÈbã¨∞Å∞ Ѩk~“O_»∞¡ QÍeÖ’ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞.
[#O ~åà◊√§ ~°∞=fi_»O PѨÖË^Œ∞.
„Ѩ[ÅH©, áÈbã¨∞ÅH© =∞^茺 Ü«Ú^ŒúO „áê~°OÉèíO J~ÚOk.
áÈbã¨∞Å∞ Ѩ^ŒH˘O_»∞ QÆO@Å Ü«∂Éèˇ· x=ÚëêʼnõΩ [#O g∞kH˜
qK«Hõ∆}Ï ~°Ç≤Ï`«OQÍ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞.
P~°∞QÆ∞~°∞ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ JHõ¯_çHõHõ¯_Õ „áê}ÏÅ∞
HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.
L^ÕâÌ º◊ ѨÓ~°fiHõOQÍ H˘xfl P~åK«Hâõ ‰◊ Ωõ ÅÎ ∞ ‰õΩiÑ≤Oz# ~åà◊§ =~å¬xH˜
~°∂~°Öò ZÃã· û ‰õΩàϧܫ∞Ñ¨Ê „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞.
ÃÑ#∞H˘O_» ~°HõÎã≤HõÎ=∞~ÚOk.
2
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã¨∞h`« QÆO@Å 1.45 x=ÚëêʼnõΩ <åq∞<Õ+¨<£ "ÕÜ«∂e.
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ J„QÆ<åÜ«∞‰õΩÅ`À áê@∞ P"≥∞ Ps¤"À HÍ~åºÅÜ«∂xH˜
KÕ~°∞‰õΩ<Õã¨iH˜ QÆOII 12.45 x=ÚëêÅ∞ J~ÚOk.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA áê~°¡"≥∞O@∞ LÉèíÜ«∞ã¨ÉèíÖ’¡#∂ ÃÑ#∞H˘O_»
„Ѩu^èŒfixOzOk.
ÉèÏ+¨Ê"åÜ«Ú=Ù, ÖÏsîKèåi˚, HÍÅ∞ÊÅ∞, =∞~°}ÏÅ∞ – „Ѩ[Å
Jaè=∂<åhfl, Ѩ@∞ì^ŒÅh, x|^Œú`«h Un xÅ∞=iOK«ÖËHõáÈ~ÚOk.
<åºÜ«∞™ê÷#O *’HõºO`À áÈeOQ∑ „ѨâßO`«OQÍ [iyOk.
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`« JYO_» q[Ü«∞O ™êkèOzOk.
ÃÑ#∞H˘O_» ZѨÊ\˜ÖψQ Ѩi\ÏÅ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ JO_»QÍ xÅ|_çOk.
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`« q*Ë`«QÍ xezOk !!
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`« JѨÊ\˜=~°‰õÄ ˆH=ÅO XHõ Ju ™ê=∂#º"≥∞ÿ#
WÖÏ¡Å∞. ~å[H©Ü∂« Å QÆ∞iOz F#=∂Å∞ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞x XHõ =∂=¸Å∞
=∞Ç≤Ïà◊. J~Ú<å ã¨~ˆ P"≥∞HÀã¨O „Ѩ[Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ WO`«QÍ „â◊q∞OKå~°∞?
„áê}ÏÅ#∞ ã¨~Ú`«O Ѩ¨}OQÍ ÃÑ\˜ì ZO^Œ∞‰õΩ P"≥∞‰õΩ WO`«\ ˜ JYO_»
q[Ü«∂xfl ™êkèOzÃÑ\Ïì~°∞?
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`« Hˆ =ÅO XHõ `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì ã¨É∞íè º~åÅ∞ =∂„`«"∞Õ
HÍ^Œ∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«=∞ "Õ^•O`«OQÍ áÈ~å@O `«=∞ TÑ≤iQÍ rqOz#
Ѩi\ÏÅ ‰õΩ@∞O|OÖ’ P"≥∞ XHõ ã¨Éèí∞º~åÅ∞.
P"≥∞ ÃÑ#∞H˘O_» „Ѩ[Å∞ xÅɡ@∞ì‰õΩ#fl „Ѩu+¨ì ! JO`ÕHÍ^Œ∞.
ÃÑ#∞H˘O_» „Ѩ[Å P`«‡Q“~°"åxH˜ P"≥∞ XHõ P#"åÅ∞ !
^•^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞#fl~° ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ Ñ¨i\ÏÅ ‰õΩ@∞O|O H˘#™êyã¨∂Î
=ã¨∞Î#fl áÈ~å@ "å~°ã¨`åfixH˜ ã¨∞h`« ˆH=ÅO XHõ „ѨfHõ !
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`« Ѷ¨∞#q[Ü«∞O ˆH=ÅO Ѩi\ÏÅ ‰õΩ@∞O|O KÕã≤#
`åºQÍŠѨ@¡ „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ Hõeã≤ JiÊOz# Hõ$`«[˝`«Å h~å[#O !
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`« QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë P"≥∞ Éèí~°Î Ѩi\ÏÅ
3
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~°gO„^Œx QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œx QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë J`«x `«O„_ç
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë PÜ«∞# `«O„_ç
=Ú`åºÅÑ¨Ê QÍi QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
=Ú`åºÅÑ¨Ê QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë PÜ«∞#, PÜ«∞# "å~°ã∞¨ Å∞
ѨÙ\˜ì ÃÑiy# "≥OHõ\ÏѨÙ~°O QÆ∞iOp ^•x Ѩiã¨~° „áêO`åÅ K«i„`«Ö’
[iy# áÈ~å\ÏÅ#∞ QÆ∞iOp `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
J#O`«ÑÙ¨ ~°O #∞Oz ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ "≥à§ı U_»= <≥O|~°∞ ~°ÇϨ ^•iÖ’
#ÅÉèí~Ú =¸_»= #O|~°∞ H˜Ö’g∞@~°∞ ~å~Ú ã¨g∞ѨOÖ’ <åQÆã¨=Ú„^ŒO
(Z<£.Zãπ.) Ô~·ÖËfi ˆQ@∞. Ô~·ÖËfi ˆQ@∞‰õΩ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù ~À_»∞¤ ¿Ñ~°∂~°∞ "≥à◊√`«∞Ok.
¿Ñ~°∂~°∞ ~À_»∞¤ g∞^Œ∞QÍ |Ü«∞Å∞^Õi`Õ =ÚO^Œ∞QÍ NǨÏiѨÙ~°O =ã¨∞ÎOk.
NǨÏiѨÙ~°O `«~åfi`« ‰õΩO\˜=∞kÌ, âı+O¨ Ѩe,¡ áêÑ≤~Ô _çѤ e¨ ,¡ áÈÖËÑe¨ ,¡ K≥~À¡Ñe¨ ,¡
„H˜+y‚¨ i „QÍ=∂Å g∞^Œ∞QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o`Õ z#fl Ѷ∂¨ \ò~À_»∞¤ `«Q∞Æ Å∞`«∞Ok.
K«∞@∂ì Z@∞K«∂ã≤<å #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ QÍe =∞~°Å =#O. =∞iHÍã¨Î
=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o¡ =∞Å∞Ѩ٠uiy`Õ Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù áÈbãπ¿ãì+¨<£. áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<£
ѨH¯õ <Õ =Ù#fl ~À_»∞Ö¤ ’ XHõ Ѷ~¨ å¡OQÆ∞ ֒ѨÙ<Õ =¸`«Ñ_¨ #ç |OQÍ~°ÑÙ¨ QÆ#∞Å∞,
MÏmQÍ Ñ¨_ç=Ù#fl XHõ HÍÅh HõxÑ≤™êÎ~Ú.
P áÈbãπ ¿ãì+¨<£`À<Õ ~å=∞yi „QÍ=∞O "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. ~å=∞yi
`«~åfi`« Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù# HõOz‰õΩO@, HÍ#∞QƉõΩO@ "≥àı§ ~À_»∞¤. =∞~À Ô~O_»∞
H˜Ö’g∞@~°∞¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o`Õ P~ü. H˘`«ÎѨe¡. P~ü. H˘`«ÎѨe¡ „QÍ=∞O
^•\˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o`Õ ‰õΩ_ç"ÕѨÙ# =Ú`«Î=‰õΩO@¡, Hõ#QÍ#Ѩe¡ „QÍ=∂Å
"≥·Ñ¨Ù "≥àı§ ~À_»∞¤ pÅ∞`«∞Ok. P `«~åfi`« P‰õΩ`À@, QÆOQÆOѨe¡. QÆOQÆOѨe¡
„QÍ=∞O ^•\© ^•@@O`À<Õ ‰õΩ_çKÕu "≥·Ñ¨Ù# u~°∞=∞Å u~°∞Ѩu ^Õ=~°
^Õ=™ê÷#O ™êfiQÆ`« ^•fi~°O ^Œ~°≈#q∞ã¨∞ÎOk. JHõ¯_ç #∞Oz =ÚO^Œ∞‰õΩ
"≥o`Õ #ã¨#HÀ@. #ã¨#HÀ@ #∞Oz H˜Ö’g∞@~°∞ ^Œ∂~°OÖ’ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O,
=Ú`åºÅOѨe¡ „QÍ=∂Å |ã¨∞û™êìѨÙ. Z_»=∞KÕu "ÕѨ٠=Ú`åºÅOѨe¡
"≥à◊√`«∞Ok. ‰õΩ_çKÕu"ÕѨ٠~À_»∞¤ #∞Oz XHõ H˜Ö’g∞@~°∞ ^Œ∂~°OÖ’
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O. "≥OHõ\ÏѨÙ~°O „QÍ=∞OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ>Ëì "å~°O^ŒiH©

4
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J=∞~°g~°∞Å ã¨∂÷ѨO XHõ\ ˜ =ÚO^Œ∞QÍ ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞‰õΩ`«∞Ok. Wk
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞, Ѩi\ÏÅ ã¨∞|ƒÜ«∞º, `«Q~Æ ‰° Ωõ O@ ~å=∂O[<ÕÜÚ« Å∞,
H˘`«ÎˆQi eOQÆ#flÅ *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O Hõ\ ˜ìOz# ™ê‡~°Hõã¨∂ÎѨO. ‰õΩ_çKÕu"ÕѨÙ
=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥o`Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ Ѷ¨∂\ò HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Ѷ¨∂\ò #∞Oz
L`«Î~°O "ÕѨÙ# âßã¨#ã¨Éèí∞º~åÅ∞ Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`«=∞‡ ã¨fiQÆ$ǨÏO.
Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`«=∞‡ WO\’¡H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ_»∞`«∂<Õ Ñ¨i\ÏÅ =Ú`åºÅѨÊ,
PÜ«∞# ÉèÏ~°º Ѩi\ÏÅ z# "≥OHõ@=∞‡, Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅѨÊQÍi ÃÑ^ŒÌ
‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞. N~å=ÚÅ∞ QÍi ÉèÏ~°º <å~åÜ«∞}=∞‡,
N~å=ÚÅ∞–<å~åÜ«∞}=∞‡ QÍ~°¡ ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ, z#fl
‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ѩi\ÏŠǨÏsO„^ŒÅ KèåÜ«∂z„`åÅ∞ =∞#‰õΩ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
Jq ˆH=ÅO KèåÜ«∂ z„`åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. P „áêO`«O K«i„`« ^Œâ◊h,
kâ◊h =∂iÛ# „Ѩ*ÏáÈ~å\ÏʼnõΩ „ѨuaOÉÏÅ∞.

5
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

2
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O KåÖÏ z#fl Ñ¨Öˇ¡. J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ =∞OkH˜ ֒ѨÙ
[<åÉèÏ. #ã¨#HÀ@ „QÍ=∞ѨOKå~Úf H˜O^Œ=Ù#fl J~Ú^Œ∞ t"å~°∞ „QÍ=∂Ö’¡
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O XHõ\ ˜. Hõ~åfl@Hõ ~å„+¨ìO ã¨iǨÏ^Œ∞Ì „QÍ=∞O Wk. WHõ¯_ç
#∞Oz =¸_»∞ H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ =Ù#fl ZQÆ∞=Ѩe¡ „QÍ=∞OÖ’ XHõ
gkè PO„^èŒ~å„+¨ìOÖ’ LO_»QÍ q∞ye# „QÍ=∞O Hõ~åfl@Hõ ~å„+¨ìO H˜OkH˜
=ã¨∞ÎOk. PO„^èŒ~å„+¨ìO H˜OkH˜ =KÕÛ D gkè<Õ H˘`«ÎˆQi JO\Ï~°∞. ˆQi
JO>Ë Hõ#fl_»ÉèÏ+¨Ö’ gkè Jx J~°÷O. "≥Ú`«ÎOQÍ `≥Å∞QÆ∞"åà◊√§ x=ã≤OKÕ
ZQÆ∞=Ѩe¡ „QÍ=∞O `«∞=Ú‰õÄ~°∞ lÖÏ¡, Hõ~åfl@Hõ ~å„+¨ìOÖ’ LOk.
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O „QÍ=∞O J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡, ^è~Œ ‡° =~°O `åÅ∂HÍ, K≥<flÕ H˘`«ÑÎ e¨ ¡
ã¨q∞u, ÃÑ#∞H˘O_» JÃãOc¡ xÜ≥∂[Hõ=~°æOÖ’ LOk. `åÅ∂HÍÅ∞,
ã¨q∞`«∞Å∞ ~°^ŒÌÜ«∂ºHõ „Ѩã¨∞Î`«O ~å=∞yi =∞O_»ÅO ѨikèÖ’H˜ =zÛOk.
Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê P „QÍ=∞OÖ’ÔHÖÏ¡ ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfiq∞. PÜ«∞#
#∂@ Ü«∂Éè̌· ZHõ~åʼnõΩ ÃÑQ· Í Éè∂í =ã¨u QÆÅ ÃÑ^Œ~ÔÌ `· ∞« . "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’<Õ
QÍHõ K«∞@∞ìѨHõ¯Å Ñ¨Öˇ¡Ö’¡#∂ PÜ«∞#‰õΩ Éèí∂=ÚÅ∞<åfl~Ú. |∞„~°g∞™êÅ∞,
`«ÅáêQÍ`À QÆ∞„~°O g∞^Œ u~°∞QÆ∞`«∂ `«# Éèí∂=Úbfl, =º=™êÜ«∂hfl
K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞.
Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê =∞Oz =ºH˜Î. ã¨Ç¨Ï[OQÍ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩO_Õ
JǨÏO PÜ«∞#Ö’ =∞K«∞ÛÔH·<å HõxÑ≤OKÕk HÍ^Œ∞. Q˘_»=Å∞, Ѷ¨∞~°¬}ÅH˜
KåÖÏ ^Œ ∂ ~° O QÍ LO_Õ =∞x+≤ . =∞Oz K« ^ Œ ∞ =i. ~å=∂Ü« ∞ },
=∞ǨÉèÏ~°`åÅ#∞ x`«ºO áê~åÜ«∞}O KÕ¿ã"å_»∞.
6
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
PÜ«∞# HÍÅOÖ’ P „áêO`«=∞O`«\Ï ÃÑ`«ÎO^•s =º=ã¨÷ |ÅOQÍ
"Õà◊¥§#∞‰õΩx LOk.
#ã¨#HÀ@ „áêO`«OÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅO^Œ~°∂ Ô~_»∞¡. Ѩi\ÏÅ
=Ú`åºÅÑ¨Ê Hõ=∞‡ ‰õΩÅã¨∞Î_»∞. P „áêO`«OÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÖˇ·# Ô~_»¡ =∂@‰õΩ
Z^Œ∞~°∞ÖË^Œ∞. gà◊§O^Œ~°∂ ÃÑ`«ÎO^•~°∞¡. „QÍ=∞OÖ’ #∂\˜H˜ `˘OÉèˇ·âß`«O
Éèí∂=ÚÅ∞ „QÍ=∞ ÃÑ`«ÎO^•~°~Ú# Éèí∂™êfiq∞ KÕuÖ’<Õ LO_Õq. U W~°"≥·
ZHõ~åÅHÀ tã¨∞Î K≥eO¡ z =O^ŒÅ ZHõ~åÅ Éè∂í =ÚÅ#∞ J#∞Éèqí OKÕ"åà◊√§.
W=hfl „ѨÉèí∞`«fi |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ∞, t"å~Ú[=∂ Éèí∂=ÚÖË. Éèí∂=ÚÅ`À
áê@∞ H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÅ∞, HÀ#Å∞, ‰õΩO@Å∞, K≥~∞° =ÙÅ∞ Jhfl ÃÑ`«OÎ ^•~°∞Å
™êfinè#OÖ’<Õ LO_Õq. ÃÑ`«ÎO^•~°∞ J#∞=∞u ÖˉõΩO_® P „áêO`«OÖ’H˜
Z=~°∂ J_»∞QÆ∞ ÃÑ@ì_®xH˜ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞.
„QÍ=∂Ö’¡ ^•^•Ñ¨Ù Z#Éèˇ· J~Ú^Œ∞ âß`«O =∞OkH˜ Hõhã¨O KÕÔ~_»∞
<ÕÅ~Ú<å LO_Õk HÍ^Œ∞. ÃÑ`«ÎO^•~°¡ T_çQÆO KÕÜ«∞_»O `«Ñ¨Ê KåÖÏ
‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ =∞~À =∂~åæO`«~°O ÖË^Œ∞. ZHõ¯_»<åfl XHõ\ © J~å Ѩi\ÏÅ
=Ú`åºÅÑ¨Ê ÖÏO\˜ ÃÑ^ŒÌÔ~·`«∞Å∞ =Ù<åfl ÃÑ`«ÎO^•~°∞ ™êfinè#OÖ’ =Ù#fl
á⁄ÖÏÖ’¡ ѨO@Å∞ "ÕÜ«∞_»O ѨÓiÎKÕã≤ QÍh ã¨fiO`« ¿ã^ŒºO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜
ÖË^Œ∞.
„ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO "≥Ú`«ÎO ÃÑ`«ÎO^•~°¡ K≥ѨCKÕ`«Ö’¡<Õ LO_Õk.
Éè∂í ™êfi=ÚÖˇ#· D ÃÑ`«OÎ ^•~°∞Ö’¡ H˘O^Œ~∞° ã¨fiO`« „QÍ=∂Å g∞^Œ<Õ
QÍHõ K«∞@∞ìѨHõ¯Å „QÍ=∂Å g∞^Œ ‰õÄ_® ÃÑ`«Î#O K≥ÖÏ~ÚOKÕ"åà◊√§.
x~°∞¿Ñ^ŒÅ Ѩiã≤÷u =∞iO`« xHõ$+¨ìOQÍ LO_Õk. ÃÑ`«ÎO^•~°¡ Ѩx =uÎ_ç
Éèií OK«ÖHË Í, JѨCÅ∞ f~°ÛÖËHÍ ÃÑàϧO Ñ≤ÅÅ¡ `À Z=Ô~<· å áêiáÈ`Õ ZHõ¯_»
=Ù<åfl "≥uH˜ `≥KÕÛ"åà◊√§. |_»∞QÆ∞ =~åæʼnõΩ K≥Ok# P_»"åà◊√§ U =∂„`«O
HÍãÎ̈O`« #^Œ~°∞QÍ HõxÑ≤Oz<å U^À XHõ ~°∂ѨOÖ’ ÖÁOQÆnã¨∞‰õΩ<Õ"åà◊√§.
1940 `«~åfi`« QÍh *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O „ѨÉèÏ=O J#O`«Ñ¨Ù~°O
lÖÏ¡Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOK«ÖË^Œ∞. PQÆ~°ƒù „j=∞O`«∞Å ‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ ѨÙ\˜ì ÃÑ^ŒÌ
K«^Œ∞=ÙÅ∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩO@∞#fl H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ K«^Œ∞=ÙʼnõΩ ã¨fiã≤Î
K≥Ñ≤Ê ™êfi`«O„`«º ã¨=∞~° ~°OQÆOÖ’H˜ ^Œ∞q∞HÍ~°∞. *ˇ·à◊§‰õΩ "≥àϧ~°∞. *ˇ·à◊§
#∞Oz q_»∞^ŒÅ~Ú =zÛ `«=∞ `«=∞ „áêO`åÖ’¡ ™ê=∂#∞ºÅ r=#

7
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ QÆ=∞xOKå~°∞. Éèí∂™êfi=∞º ÃÑ`«ÎO^•s =º=ã¨÷#∞ JiHõ@ìx^Õ
™ê=∂#∞ºx rq`«O ÉÏQÆ∞Ѩ_»^Œx QÆ∞iÎOKå~°∞. ÃÑ`«ÎO^•s =º=ã¨÷#∞
`«∞^Œ=Ú\˜ìOK«_»"Õ∞ `«=∞ `«Hõ∆} Hõ~°Î=º=∞x ÉèÏqOKå~°∞. D <ÕѨ^䌺OÖ’<Õ
J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡Ö’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ J~°∞} Ѩ`åHõO ~Ô Ñ¨~Ô Ñ¨ÖÏ_çOk.
ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ ѨÙ<åk ~å~Ú Ñ¨_çOk. hÅO ~å[âıY~°Ô~_ç¤,
`«i"≥∞Å <åyÔ~_ç¤, S^Œ∞HõÅ∞¡ ã¨^•t=<£ =O\˜ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Éèí∂™êfi=∞º
ÃÑ`«ÎO^•s q^è•<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å@ â◊OYO ѨÓiOKå~°∞.
1944Ö’ JѨ Ê \˜ ^è Œ ~ ° ‡ =~° O `åÅ∂HÍÖ’x #㨠# HÀ@,
=Ú`åºÅOѨe,¡ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O, ZQÆ∞=Ѩe,¡ QÍkQƉΩõ O@ `«k`«~° „QÍ=∂Ö’¡
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ÃÑ^ŒÌÜ≥∞`«∞Î# L^Œº=∂Å∞
KÕÑ\¨ Oì˜ k. #ã¨#HÀ@ ~Ô _ç¤ Éè∂í ™êfi=ÚÅ Pnè#OÖ’ =O^ŒÅ ZHõ~åÅ „ѨÉ∞íè `«fi
|O[~°∞, t"å~Ú[=∂ Éèí∂=ÚÅ∞ LO_Õq. ã≤. =Ú`åºÅѨÊ, "≥\ ˜ì
=Ú`åºÅѨÊ, _ç.ÉÁ=∞‡Ü«∞º, ^èŒ~°‡=~°Ñ¨Ù =Ú`åºÅÑ¨Ê =O\˜ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
D „áêO`«OÖ’ „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å#∞ xi‡Oz Éèí∂áÈ~å\ÏÅ∞ #_çáê~°∞.
^è~Œ ‡° =~°ÑÙ¨ =Ú`åºÅÑ¨Ê ã¨fiÜ«∂<å Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê "Õ∞#Å∞¡_∞» .
^èŒ~°‡=~°Ñ¨Ù =Ú`åºÅѨÊ, H˘O_»Ñ¨Ê J#fl^Œ=Ú‡Å∞. go§^ŒÌ~°∂ Ѩi\ÏÅ
=Ú`åºÅÑ¨Ê ~ÚO\’¡<Õ ÃÑiy ÃÑ^Œ"Ì åà◊§Ü«∂º~°∞. P q^èOŒ QÍ P „QÍ=∞OÖ’
Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê WÅ∞¡ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ ѨÙ\˜ìxÅ∞¡.
Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°º‰õΩ ã¨O`å#O ÖË^Œ∞. Ô~O_»=
ÉèÏ~°º XHõ ‰õΩ=∂Ô~Î#∞ Hõx K«xáÈ~ÚOk. P"≥∞ ¿Ñ~°∞ Jâ◊fi^Œú=∞‡. =¸_»=
ÉèÏ~°º z#"≥OHõ@=∞‡. D"≥∞‰õΩ P~°∞QÆ∞~°∞ ã¨O`å#O. XHõ ‰õΩ=∂Ô~Î,
J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞. ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂~°∞x ¿Ñ~°∞ N~å=ÚÅ∞. Ô~O_»=
‰õΩ=∂~°∞x ¿Ñ~°∞ Ñ≤.Z"£∞. <å~åÜ«∞}, =¸_»∞ QÆ*Å˚ˇ ѨÊ, <åÅ∞QÆ∞ ã¨∞|ƒÜ«∞º,
J~Ú^Œ∞ z#<å~åÜ«∞}, ‰õΩ=∂Ô~Î ¿Ñ~°∞ <å~åÜ«∞}=∞‡.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ 1935 U„Ñ≤Öò 12 # ѨÙ\Ïì~°∞. P ~ÀA
N~å=∞#=q∞. N~å=∞ #=q∞ ѨO_»∞QÆ ~ÀA# ѨÙ\Ïì_»∞ HÍ|\˜ì
`«e¡^ŒO„_»∞Å∞ `«=∞ `˘e =∞QÆa_»¤H˜ N~å=ÚÅ∞ Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞.
JÖÏ¡~°∞ =Ú^Œ∞ÌQÍ ÃÑiy# Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ ZO`« „â◊^Œú`À K«^Œ∞=Ù
H˘#™êyOKå~À JO`Õ „â◊^Œú`À =º=™êÜ«∞O ‰õÄ_® KÕ¿ã"å~°∞.

8
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
q^•ºi÷ ^Œâ◊ #∞O_Õ N~å=ÚÅ∞ ™êÇ≤Ï`«ºO g∞^•, ~å[H©Ü«∂Å
g∞^• Pã¨H˜Îx ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’#∂, ~å[H©Ü«∞ ~°OQÆOÖ’#∂
„ѨQuÆ jÅ ÉèÏ=*ÏÅO PÜ«∞##∞ ÉÏQÍ PHõ@∞ì‰Ωõ Ok. „áêp# ™êÇ≤Ï`«ºO`À
Ѩ i K« Ü « ∞ O LOk. áœ~å}˜ H õ , ™êOѶ ≤ ∞ Hõ <å@HÍÖ’¡ #\˜ O Kå~° ∞ .
H˘_»=\˜QOÆ \˜ ‰õΩ@∞O|~å=Ù, ~åK«H˘O_» qâ◊fi<å^äŒ âß„ã≤Î ~°K#« Å∞ PÜ«∞#‰õΩ
KåÖÏ ~Ú+¨Oì . =∞ǨHõq NN PÜ«∞# Jaè=∂# Hõq. Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞
QÍi `˘e ™êÇ≤Ï`«º QÆ∞~°∞=Ù Q˘\˜ìáê\˜ ã¨∞Éσ~åÜ«Ú_»∞. QÍkQƉõΩO@
„QÍ=∂xH˜ K≥Ok# ã¨∞Éσ~åÜ«Ú_»∞ PÜ«∞#‰õΩ Ѩ^Œº~°K«#Ö’x "≥∞à◊‰õΩ=efl
<Õ~åÊ_»∞. P `«~åfi`« #ã¨#HÀ@ ã¨∂¯Ö’¡ \©K~« Qü Í Ñ¨xKÕã#≤ HÀy~° "åã¨=Î Ùº_»∞
*ˇ· ã‘`å~å"£∞ ™êǨÏK«~°ºO ~°K«~Ú`«QÍ, HõqQÍ N~å=ÚÅ∞ QÍix
fiÛkkÌ O k. *ˇ · ã‘ ` å~å"£ ∞ KåÖÏ J~° ∞ ^≥ · # „Ѩ u Éè Ï =O`« ∞ _» ∞ .
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ JkèQÆq∞OKåÅ<Õ ã¨fiÉèÏ=O Hõey#"å_»∞. XHõ ™êÇ≤Ïf
ã¨Oã¨÷ PÜ«∞#‰õΩ 'HõqHÀH˜Å— a~°∞^Œ∞xzÛ ã¨`¯« iOKåÅx =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk.
HÀH˜Å, HÍH© Ô~O_»∂ ѨH˜∆*ÏuH˜ K≥Ok#"Õ J~Ú<å ã¨fi~åxfl |\˜ì HÀH˜Å#∞
Q˘Ñ¨Ê^Œ#∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍH˜x Ç‘Ï#OQÍ K«∂™êÎ~°∞. r=# q^è•#OÖ’ D
Ô~O_çO\˜ =∞^茺 KåÖÏ `Õ_® =ÙOk. HÍH˜ ã¨OѶ¨∞rq. ZHõ¯_≥·<å <åÅ∞QÆ∞
"≥∞`«∞‰õΩÅ∞ HõxÑ≤¿ãÎ HÍ=ÙHÍ=Ù=∞O@∂ q∞ye# H͉õΩefl Ñ≤Å∞K«∞‰õΩO@∞Ok.
HÀH˜Å JÖÏ HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì HÍH˜x Ç‘Ï#OQÍ K«∂_»‰Äõ _»^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ PÜ«∞#
HõqHÍH˜ J<Õ a~°∞^Œ∞#∞ ã‘fiHõiOz ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. *ˇ· ã‘`å~å"£∞ ¿ãflǨÏO
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ QÍiH˜ ÉÏQÍ LѨHõiOzOk. H˘`«ÎQÍ PÖ’zOK«_»O
<ÕiÊOk. âß„ã‘ÎÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO ˆHã≤ ^Œ$+≤ìx =∞~°eÛOk.
‰õ@∞O| PiúHõã≤÷ux|\˜ì Zãπ.Zãπ.ZÖò.ã‘ `À K«^Œ∞=Ù =ÚyOK«∞
HÀ=_»O =∞Oz^Œx `«#‰õΩ `å#∞QÍ<Õ x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞ „j~å=ÚÅ∞.
J#fl^=Œ Ú‡ÅO^Œ~∂° ÃÑ^ŒÌ K«^∞Œ =ÙÅ∞ K«^∞Œ =ÙHÀ"åÅ#∞‰õΩO>Ë `«=∞‰õΩ#fl Pi÷Hõ
=#~°∞Å∞ ã¨iáÈ=Ù. JO`ÕQÍHõ, K«^Œ∞=ÙÅHÀã¨=∞x JO^Œ~°∂ |Ü«∞\˜H˜
"≥o§áÈ`Õ =º=™êÜ«∞O ‰õΩO@∞Ѩ_»∞`«∞Ok. Z=~À XHõ~°∞ =∂„`«"Õ∞ ÃÑ·
K«^Œ∞=ÙʼnõΩ "≥àıÎ `«=∞ ‰õΩ@∞O|O `«@∞ìHÀQÆÅ^Œ∞. ÃÑ^ŒÌ `«=Ú‡_»∞ Ñ≤.Z"£∞.
<å~åÜ«∞}x ÃÑK· ^« ∞Œ =ÙÅ∞ K«kqOKÕO^Œ∞‰õΩ `«=Ú‡à◊§#O^Œih XÑ≤ÊOKå~°∞.
Ñ≤.Z"£∞. <å~åÜ«∞} a.Z. P#~üû ^•HÍ K«k"å~°∞. q∞ye#"åà◊√§ ÃÇÏ· ã¨∂¯Å∞
ÖË^• Ze"≥∞O@s ã¨∂¯Å∞ K«^Œ∞=Ù`À<Õ ã¨iÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞.

9
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J#fl^=Œ Ú‡ÅO^ŒiÖ’#∂ N~å=ÚÅ∞ QÍik ZO`À PHõ~¬° }Ü © ∞« "≥∞#ÿ
=ºH˜Î`«fiO. P~°∞ J_»∞QÆ∞Å xO_≥·# q„QÆǨÏO. x`«ºO #=Ùfi`«∂ HõxÑ≤OKÕ
=ÚYO. =∞Ǩ^è≥·~°ºâße. ã¨=∞Ü«∞ã¨∂ÊùiÎ, ^Œ∂~°^Œ$+‘ì Hõey# =ºH˜Î.
K«^Œ∞=Ù =ÚyÜ«∞@O`À<Õ „j~å=ÚÅ∞QÍiH˜ ÃÑo§ „Ѩܫ∞`åflÅ∞
"≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. 1952 Ö’ PÜ«∞# q"åǨÏO J~ÚOk. jiÑ≤ H˘\ÏìÅ
„QÍ=∂xH˜ K≥Ok# H©iÎâı+¨µÅ∞ ~åt<Õx ~å=∞Ü«∞º QÍi ‰õΩ=∂Ô~Î,
ÃÑ^Œ<å~åÜ«∞}Ñ¨Ê QÍi K≥Öˇ¡Å∂ J~Ú# <å~åÜ«∞}=∞‡ z#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ
„j~å=ÚÅ∞QÍi rq`«OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜ìOk. "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’H˜
J_»∞QÆ∞ÃÑ>Ëì <å\˜H˜ PÜ«∞# =Ü«∞ã¨∞û ˆH=ÅO Ѩk¿ÇÏ_Õà◊√§.

10
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

3
~Ô `· ∞« ZO`« Hõ+Ñì¨ _¨ <ç å =∞Oz Ѷe¨ `«O HõxÑ≤OK«x qO`« "å`å=~°}O
P „áêO`«OÖ’ LOk. P "å`å=~°}O JÖψQ H˘#™êy#O`« HÍÅO Ô~·`«∞
rq`«O ÉÏQÆ∞Ѩ_»^Œ∞.
~Ô `· ∞« `«# =º=™êÜ«∞O `å#∞ ¿ãfiKÛ« Qù Í KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ Ñ¨iã≤u÷ ~å"åÅO>Ë
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì xi‡ã¨∞#Î fl „Ѩ*ÏáÈ~å\ÏÖ’¡ áêÖÁæ#_»O `«Ñʨ =∞~À =∂~°Oæ
ÖË^xŒ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩx JuÑ≤#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ áêsì ã¨Éºíè `«fiO fã¨∞‰õΩ<åfl~∞°
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞. =O^ŒÖÏk ZHõ~åÅ |O[~°∞ Éè∂í =ÚʼnõΩ x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞
"å~°ã∞¨ Å∞QÍ =∂i# Kåi„`«Hõ ã¨xfl"âÕ O◊ Jk. 1948–51 =∞^躌 HÍÅOÖ’
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x~°fiÇÏ≤ Oz# K«i„`å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ Éè∂í áÈ~å@O N~å=ÚÅ∞#∞
Hõ=¸ºxã¨∞ì Ü≥∂^è∞Œ _»∞QÍ fiÛkkÌOk. =Ú`«=Î ‰õΩO@¡ Éè∂í ™êfiq∞ z#flÑ~Ô¨ _ç¤
‰õΩ=∂~°∞_»∞ ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ DÜ«∞# g∞^Œ HõH∆õ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl_∞» . `«#ÖÏQÍ<Õ
XHõ Éè∂í ™êfiq∞ H˘_»∞‰õΩ J~Ú=ÙO_ç ‰õÄ_® N~å=ÚÅ∞ [#O =∞^躌 Ç‘Ï~ÀÖÏ
u~°QÆ_®xfl ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
N~å=ÚÅ∞ g∞^Œ J`«x HõHõ∆ ~ÀA~ÀA‰õÄ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ áÈ~ÚOk.
™ê^è•~°} Ô~·`«∞Åg∞^•, ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å g∞^• ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ J`«x
™È^Œ~∞° Å∂ H˘#™êyã¨∞#Î fl AÅ∞O#∞ ZÖÏÔQ<· å ã¨~ˆ JiHõ\ÏìÅx Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì f~å‡xOzOk. z=iH˜ ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤H˜ ^ÕǨÏâ◊√kú KÕÃã·<å 㨈~

11
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
^•iH˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅx x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩOk. `Õn, ã¨=∞Ü«∞O`À ã¨Ç¨
JO`å x~°Ü ‚ ∞« =∞~ÚOk. ZѨC_® ZѨC_® Jx HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ J`«∞º`åûǨÏO`À
Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.
P ~ÀA J=∂"å㨺. 1959 ÃãÃÑìO|~ü <åÅ∞QÀ `Õn. ã¨=∞Ü«∞O
™êÜ«∞OHÍÅO. á⁄^Œ∞ÌQÆ∞OH˜Ok. ã¨#ã¨#fl\ ˜ z#∞‰õΩÅ∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~Ú.
^•^•Ñ¨Ù =ÚѨÊù~Ú =∞Ok Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ =Ú`«Î=‰õΩO@¡
„QÍ=∞OˆHã≤ |Ü«∞Å∞^Õi "≥àϧ~°∞. Hõ@∞ìk@ìOQÍ LOk ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤
WÅ∞¡. K«∞@∂ì [#O HÍѨÖÏ L<åfl~∞° . gà◊§O`å "≥m§ "≥à§◊ @O`À<Õ WO\˜x
HÍѨÖÏ HÍã¨∞Î#fl H˜~å~Ú=¸Hõg∞^Œ ^•_ç KÕâß~°∞. „Ѩ=∂^•xfl Ѩã≤QÆ\ ˜ì#
~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ QÆÉÏÅ∞# ÖËz WO\’¡H˜ áêiáÈÉ’Ü«∂_»∞. ^èŒ~°‡=~°Ñ¨Ù
ÉÁ=∞‡Ü«∞º "≥∞~°∞Ѩ٠"ÕQOÆ `À "≥O|_çOz ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_çx¤ Z`«∞HÎ ˘zÛ <ÕÅg∞^Œ
‰õΩ^Õâß_»∞. JO`Õ. H˜O^ŒÑ¨_ç# ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ g∞^Œ HÍ~°ºHõ~°ÎÅO`å Ѩ_ç
‰õΩ"Õ∞‡âß~°∞. PÜ«Ú^è•Å HÀã¨O "≥à◊√Î#fl `«ÖÏi #~°ã≤OǨïÅ∞ g∞^Œ ‰õÄ_®
JO^Œ~°∂ Hõeã≤ ^•_ç KÕâß~°∞. `«ÖÏi JHõ¯_çHõHõ¯_Õ K«zÛáÈÜ«∂_»∞.
~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤x f„=OQÍ QÍÜ«∞ѨiKå~°∞. WHõ=ÚO^Œ∞ Ô~·`«∞Å*’eH˜,
¿Ñ^Œ„Ѩ[Å *’eH© QÆ#Hõ "≥o`Õ „áê}ÏÅ∞ f¿ã™êÎ=∞x ÃÇÏK«ÛiOz =KÕÛâß~°∞.
~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ g∞^Œ ^•_ç [iy# q+¨Ü«∞O ~å„uH˜ ~å„`Õ
K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „QÍ=∂ʼnõΩ K≥Ok# Éèí∂™êfi=ÚÅO^ŒiH© `≥eã≤Ok.
~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ `«=Ú‡_»∞ ÉÏÅã¨∞ÉσÔ~_ç¤. ˆHã¨∞ ѨHõ_»ƒOnQÍ LO@∞O^Œ<Õ
L^ÕÌâ◊ºO`À K«zÛáÈ~Ú# `«ÖÏi #~°ã≤OǨïÅ∞ "≥∞_»x "Õ@H˘_»=e`À
#iH˜OKå_»∞.
á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙÖ’ |Å"≥∞#ÿ ^≥|ƒÅ∞ `«QÅÆ @O`À ^•_ç [iy# <åÅ∞QÀ
~ÀA# ~å=∞ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ K«zÛáÈÜ«∂_»∞.
^ÕǨÏâ◊√kú KÕã≤ |∞kú K≥Ñ≤Ê =^•Ì=∞x "≥o§#"åà◊√§ [O@ ǨÏ`«ºÅ‰õΩ
=Ú^•Ì~ÚÅ∞QÍ =∂~å~°∞. "≥Ú`«ÎO #ÅÉèí~Ú P~°∞ =∞Ok g∞^Œ ǨÏ`«ºˆHã¨∞
#"≥∂^Œ~ÚOk. D ˆHã¨∞Ö’ Ѩ^Œ=¸_»∞ =∞OkH˜ Ü«∂=r˚= HÍ~åQÍ~° tHõ∆
Ѩ_çOk. D ǨÏ`«ºˆHã¨∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ =Ú^•Ì~Ú ã¨iѨÓ\˜ ÅHõ∆ ‡#fl HÍQÍ
~Ô O_À =Ú^•Ì~Ú Ñ¨i\ÏÅ N~å=ÚÅ∞. =¸_À =Ú^•Ì~Ú _ç. =Ú`åºÅѨÊ,
<åÅ∞QÀ =Ú^•Ì~Ú _ç. ÉÁ=∞‡Ü«∞º. Ü«∂=r˚= HÍ~åQÍ~° tHõ∆ Ѩ_ç#

12
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩ^Œ=¸_»∞ =∞OkÖ’ N~å=ÚÅ∞ QÍi `«=Ú‡_»∞ QÆ*ˇ˚ÅÑ¨Ê ‰õÄ_® L<åfl~°∞.
"åã¨Î"åxH˜ ^•_ç [iÑ≤# ^Œà◊OÖ’ QÆ*ˇ˚ÅÑ¨Ê ÖË~°∞. ^˘OQÆ ™ê‰õ∆Ωºefl ÃÑ\˜ì
ѨHõ_»ƒOnQÍ ˆHã¨∞#∞ #_çÑ≤OK«_»O`À HÍ"åÅ#∞‰õΩ#fl "åà◊§O^ŒiH© tHõ∆
Ѩ_Õ@∞ì KÕâß~°∞.
ˆHã¨∞ qKå~°} [~°∞QÆ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’ gà◊§x Ç≤ÏO^Œ∂ѨÓ~ü,
J#O`«Ñ¨Ù~°O *ˇ·à◊§K«∞@∂ì uáêÊ~°∞. tHõ∆ qkèOz# J#O`«~°O ~å[=∞O„_ç
ÃãO„@Öò *ˇ·Å∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥àϧ~°∞.
*ˇ·Ö’¡ tHõ∆ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl HÍÅOÖ’ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì J„QÆ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ ѨÙK«ÛÅѨe¡ ã¨∞O^Œ~°Ü«∞º, `«i"≥∞Å <åyÔ~_ç¤ ~å[=∞O„_ç
*ˇ·Å∞‰õΩ"≥o§ gà◊§x Ѩ~å=∞i≈OKå~°∞. ~å[=∞O„_ç ÃãO„@Öò *ˇ·Å∞ Ѩiã≤÷u
J^è•fi#flOQÍ LO_»_»O`À `˘q∞‡k =∂™êÅ J#O`«~°O JHõ¯_ç #∞Oz
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x K«OK«ÖòQÆ∂_» *ˇ·Å∞‰õΩ `«~°eOKå~°∞.
QÍOnèr â◊`«[Ü«∞Oux ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞‰õΩx "≥\ ˜ì =Ú`åºÅѨÊ`À
ã¨Ç¨ H˘O`«=∞Okx q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞.
JÑ‘ÊÅ∞Ö’ ˆHã¨∞ H˘\˜ì"ÕÜ«∞@O`À 1962 =∂iÛÖ’ JO^Œ~°∂
|Ü«∞\˜H˜ =KåÛ~°∞.
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_Õà◊§ áê@∞ J#fl^Œ=Ú‡e^ŒÌ~°∂ *ˇ·Å∞ áêÅ=@O`À
Ѩi\ÏÅ ‰õΩ@∞O|O Pi÷Hõ ã≤÷u K≥ѨCHÀ^Œy#O`« ™ê÷~ÚÖ’ ^≥|ƒu#flk.
‰õΩ@∞O| ã≤u÷ x K«H¯õ k^Œ@ Ì O ÃÑ^ŒHÌ ˘_»∞‰õΩQÍ „j~å=ÚÅ∞‰õΩ „Ѩ^•è # ÉÏ^躌 `«
J~ÚOk.
‰õΩ@∞O|O PiúHõ ã≤÷ux K«Hõ¯k^ÕÌO^Œ∞‰õΩ Jx"å~°ºOQÍ PÜ«∞#
PÉϯs "ÕÅO áê@Ö’¡H˜ kQÆ=Åã≤ =zÛOk. P ~ÀAÖ’¡<Õ „j~å=ÚÅ∞QÍiH˜
ã≤^ÑúŒ ʨ `À ѨiK«Ü∞« O J~ÚOk. É’Ü«∞‰õΩÅã¨∞_÷ #·≥ ã≤^ÑúŒ ʨ ã¨fi`«Ç¨ QÍ =∞Oz
"Õ@QÍ_»∞. `«∞áêH© QÆ∞iK«∂ã≤ H˘@ì_»OÖ’ <Õ~°Êi. Öˇ·Ãã<£û `«∞áêH© ZѨC_»∂
J`«x Éè∞í *ÏxH˜ "ÕÖÏ_»∞`«∂ =ÙO_Õk. Hõ~åfl@Hõ „áêO`«OÖ’ U^À ^˘OQÆ`#« O
ˆHã¨∞Ö’ ~Ú~°∞‰õΩ¯x `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ u~°∞QÆ∞`«∂ „j~å=ÚÅ∞QÍi ^ŒQÆæiH˜ KÕi
PÜ«∞# „áêѨHõO ã¨OáêkOKå_»∞. PÉϯs =º=Ǩ~åÖ’¡ ã≤^ŒÌѨÊÖÏO\˜
XHõ J#∞K«~°∞_ç J=ã¨~°O „j~å=ÚÅ∞QÍiH˜ =ÙOk. Ju H˘kÌ~ÀAÖ’¡<Õ
ã≤^ŒúÑ¨Ê PÜ«∞#‰õΩ #q∞‡#|O@∞ÖÏ =∂~å_»∞. „j~å=ÚÅ∞ QÍi KÕu H˜O^Œ
13
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Z#fl_»∂ ÖË#O`« ™êѶ‘QÍ ™êyOk ã≤^ŒúÑ¨Ê rq`«O. <å~åÜ«∞}=∞‡ ‰õÄ_®
ã≤^ŒúѨÊx ZO`À ÉÏQÍ K«∂ã¨∞‰õΩ<Õk.
=∞Oz Hõ=¸ºxã¨∞Qì Í rq`«O ™êyOz# „j~å=ÚÅ∞ QÍiH˜ PÉϯs
=º=Ǩ~°O ã¨iѨ_» ÖË^∞Œ . WHõ¯_»‰Äõ _® PkèÑ`¨ º« OÖ’ =Ù#fl Éè∂í ™êfi=ÚÅ`À
`«ÅѨ_»Hõ `«Ñ¨Ê_»O ÖË^Œ∞.
Ѩ^ÕѨ^Õ PÜ«∞# =∞#ã¨∞û Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞OˆHã≤ ÖÏQÆ∞`«∞O_Õk.
ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x@ìxÅ∞=Ù<å peáÈ~Ú JѨÊ\˜ˆH KåÖÏ
HÍÅ=∞~ÚOk.
qѨ=¡ O =∂@ ã¨~ˆ ã¨i. LÉèÜí ∞« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∂ ZÅHõ#∆ ¡ QÆ∞iOz
`«Ñ¨Ê L^Œº=∂Å TÃã`«Î_»O ‰õÄ_® =∞~°záÈ~Ú# ^Œâ◊. „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∞
x~°fiÇ≤ÏOK«@OÖ’ „Ѩ^è•# áê„`« =Ç≤ÏOz# <åÜ«∞‰õΩÖ’¡ ‰õÄ_® JkèHÍ~°
"åº"≥∂ǨÏO JѨÊ\˜ˆH "≥ÚQÆæ `˘_»QÆ@O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. ѨOKå~Úf
~å[H©Ü∂« Å∞ ™ê÷xHõ HÍ~°ºHõ~eΰ fl ã¨~Ú`«O „Éè+í µ¨ ì Ѩ\ Oì˜ K«™êQÍ~Ú. QÆ`O« Ö’
Éèí∂áÈ~å\ÏÅ ^•fi~å ¿Ñ^ŒÅ∞ ™êkèOK«∞‰õΩ#fl Éèí∂=ÚÅ∞ JHõ¯_»Hõ¯_® uiy
Éèí∂™êfi=ÚÅ =â◊O HÍ=@O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ „Ѩ*ÏhHõO KÕã≤# `åºQÍÅhfl
|∂_ç^ŒÖ’ áÈã≤# Ѩhfl~°∞ÖÏ =∂iáÈÜ«∂~Ú.
D Ѩ i ã≤ ÷ u Ѩ i \ÏÅ N~å=ÚÅ∞ =∞#㨠∞ #∞ f„=OQÍ
QÍÜ«∞ѨizOk.
XHõ<å_»∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÖ’ =ÙO_ç L^Œº=∂Å∞ xi‡Oz# H˘O^Œ~∞°
<åÜ«∞‰õΩÅ "≥·Yix |@ì|Ü«∞Å∞ KÕÜ«∞_®xÔH·<å 㨈~ `å#∞ ™ê÷xHõ
~å[H©Ü«∂ÅÖ’ `«Å^Œ∂~°ÛHõ `«Ñ¨Ê^Œx ÉèÏqOz# Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ `«#
`«=Ú‡_»∞ Ñ≤.Z"£∞.<å~åÜ«∞}x ѨOKå~Úf ZxflHõÖ’¡ áÈ\©H˜ xÅɡ\Ïì~°∞.
UHõ„w=OQÍ "å~°∞¤ "≥∞O|Ô~·# Ñ≤.Z"£∞. <å~åÜ«∞} ѨOKå~Úf ã¨~°ÊOKü
J~Ú`Õ uiy N~å=ÚÅ∞ ã¨q∞u J^茺Hõ∆ Ѩ^ŒqH˜ `«# `«=Ú‡}˜fl áÈ\©QÍ
xÅɡ_»`å_»x ã≤.Ñ≤.Z"£∞. <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ã≤. =Ú`åºÅÑ¨Ê HÍO„ÔQãπ
Éè í ∂ ™êfi=ÚÅ`À q∞ÖÏY`ü J~Ú #㨠# HÀ@ 㨠~ ° Ê OKü Ѩ ^ Œ q x
KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl_»∞.

14
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
nO`À Ô~_ç¤ Éèí∂™êfi=ÚÅH©, Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞H© =∞^茺 qÉèË^•Å∞
=∞m§ "≥Ú^Œ\ ˜H˜ =KåÛ~Ú.
ÃÑ#∞É’Å∞ „QÍ=∞OÖ’ zO`«Ñ¨O_»∞ =º=Ǩ~°OÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ
„ѨÜ∂≥ [<åʼnõΩ Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ J_»∞`¤ y« ÖÏ~°∞. JÖψQ K≥<flÕ H˘`«ÑÎ e¨ ¡
ã¨q∞u y_»O¤ yÖ’ =Ù#fl Z~°∞=ÙÅ∞ ÉÏ¡‰Ωõ Ö’ J=Ú‡HÀhÜ«∞‰õΩO_® KÕÜ∞« @"Õ∞
QÍHõ Ô~·`«∞ÅO^Œih fã¨∞‰õΩ"≥o¡ `«∞Åã‘ ~åq∞Ô~_ç¤ J<Õ =º=™êÜ«∞ JkèHÍi
ã¨=∞Hõ∆OÖ’<Õ |Å=O`«OQÍ y_»¤Oyx `≥iÑ≤OKå~°∞. Ô~·`«∞ʼnõΩ Z~°∞=ÙÅ
|™êÎÅ∞ ѨOz „ѨÉèí∞`«fiO x~°‚~ÚOz# ˆ~@∞ „ѨHÍ~°O _»|∞ƒ Hõ\ ˜ìOKå~°∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ K«@ì|^ŒúOQÍ<Õ =º=ǨÏiOz#@∞ì „Ñ¨Éèí∞`«fi JkèH͈~
ÉèÏqOK«@O`À J„Hõ=∞ˆHã¨∞‰õΩ J=HÍâ◊O ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk.
ÃÑ#∞H˘O_» Z"≥∞‡Ö˺ QÆOQÆ∞Å <å~åÜ«∞}Ô~_çH¤ ,© K≥<flÕ H˘`«ÑÎ e¨ ¡ ã¨q∞u
„ÃÑã≤_≥O@∞ ™ê<≥ K≥<åflÔ~_ç¤H© Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ „Ѩ^è•# â◊„`«∞=ÙQÍ
HõxÑ≤OKå~°∞. Z"≥∞ºÖ˺ <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ÃÇ·Ïã¨∂¯Ö’¡ N~å=ÚÅ∞QÍiH˜
ã¨Ç¨^蕺~Ú.
XHõ~ÀA L^ŒÜ«∞OѨÓ@ á⁄ÖÏxH˜ "≥o§ =ã¨∞ÎO_»QÍ N~å=ÚÅ∞
g∞^Œ ǨÏ`庄Ѩܫ∞`«flO [iyOk. D ^•_çÖ’ PÜ«∞# J#∞K«~°∞_»∞
K« x áÈÜ« ∂ _» ∞ . „j~å=ÚÅ∞ =∂„`« O gѨ Ù g∞^Œ |Öˇ ¡ O áÈ@∞`À
`«Ñ≤ÊOK«∞HÀQÆeQÍ_»∞. D ^•_ç [iÑ≤Oz# Éèí∂™êfi=ÚÖË K«xáÈ~Ú#
J#∞K«~°∞}˜‚ N~å=ÚÖË K«OÑ≤#@∞ì z„uOz PÜ«∞# g∞^Œ ǨÏ`«ºˆHã¨∞
ÃÑ\ì̃OKå~°∞. nx "≥#∞Hõ ™ê÷xHõ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ <åÜ«∞‰õΩÅ^Õ QÍHõ Z"≥∞ºÖ˺,
ã¨q∞u J^茺‰õ∆ΩŠǨÏã¨ÎO ‰õÄ_® LOk.

15
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

4
P~ÀA ǨÏ`«ºˆHã¨∞ "å~Ú^•.
„j~å=ÚÅ∞ J#O`«Ñ¨Ù~°O =KåÛ~°∞.
âßOu x"åãπ ÖÏ_ç˚Ö’ |ã¨.
„Ѩã¨∞Î`«O ã¨ÑÎ̈yi ÖÏ_ç̊ L#fl ã¨÷ÅOÖ’x H˘O`« ÉèÏQÆOÖ’ XHõѨÙC_»∞
âßOux"åãπ ÖÏ_ç˚ LO_Õk. ^•x ѨHõ¯<Õ ~å=∞Ü«∞º |_ô¤ H˘@∞ì. WѨÊ\˜H©
P |_ô¤ H˘@∞ì J^Õ ã¨÷ÅOÖ’ LOk. JѨÊ\’¡ „ѨQÆujÅ L^Œº=∂ʼnõΩ
㨠O |Okè O z# Ѩ „ uHõ Å ∞, Ѩ ٠㨠ΠH ÍÅ∞, Hõ ~ ° Ñ ¨ „ `åÅ∞ Jhfl JHõ ¯ _»
^˘~°∞‰õΩ`«∞O_Õq. L^Œº=∂Å∞, ™êÇ≤Ï`«º, ™êO㨯 $uHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ Pã¨H˜Î
L#fl [<åÅO^Œ~°∂ „Ѩu~ÀE ™êÜ«∞O„`åxH˜ JHõ¯_çH˜ KÕˆ~"å~°∞. QÆO@Å
`«~|° _ç K«~Û° Å∞, "å^ÀѨ"å^•Å∞ ™êQÆ∞`«∞O_Õq. ã¨fi`Ç« ¨ QÍ, Hõg, ~°K~« Ú`å,
HõàÏHÍ~°∞_»∂ J~Ú# Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ ‰õÄ_® J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’
L#flÑC¨ _»∞ ™êÜ«∞O„`åÅ∞ `«Ñʨ xã¨iQÍ JHõ¯_Õ QÆ_¿ç Ñ"å~°∞. JHõ¯_» PÜ«∞#
XHõ Hõ~°Ñ¨„`«O K«∂âß~°∞. Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞O x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl ™êÇ≤Ï`«º ã¨Éèí‰õΩ
kQÆO|~° Hõ=ÙÅ∞ Ǩ[~°=Ù`«∞<åfl~°x P Hõ~°Ñ¨„`«OÖ’ LOk.
kQÆO|~° Hõ=ÙÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«º ~°OQÍxfl xÅ∞=Ù<å ‰õΩkÑ≤"ãÕ ∂¨ #Î fl
HÍÅO Jk.
„j~å=ÚÅ∞ QÍ~° ∞ Ü« Ú =[# 㨠O Ѷ ¨ ∞ O QÆ ∞ iOz P~å
fâß~°∞.J#O`«~O° WO[hiOQ∑ HõàÏâßÅ q^•º~°∞Åú ∞ ™ê÷x‰õΩÖˇ#· H˘O^Œ~∞°
16
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ü«Ú=‰õΩÅ`À HõÅã≤ #_»∞ѨÙ`«∞#fl ã¨OѶ¨∞O Jk. "åà◊§O^Œ~°∂ P
ã¨=∞Ü«∂xH˜ JHõ¯_Õ L<åfl~°∞. „j~å=ÚÅ∞QÍ~°∞ P q^•º~°∞úÖ’¡ XHõ_≥·#
„H˜ëê‚~å=Ù ^ŒQÆæiH˜ "≥o§ `«#x `å#∞ ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. „H˜ëê‚~å=Ù
Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞OÖ’ `«#`À áê@∞ ѨxKÕã¨∞Î#fl `À\˜ WOlhiOQ∑
q^•º~°∞úÅ∞ QÆ∞à◊§Ñ¨e¡ ~°gO„^Œ<å^£, JbMÏ<£, <åQÆ~åA, [f<£^•ãπ,
~åq∞Ô~_ç¤ Å#∞ „j~å=ÚÅ∞ QÍiH˜ ѨiK«Ü«∞O KÕâß_»∞. `«=∞`À áê@∞
J#O`«Ñ¨Ù~°O \∫#∞‰õΩ K≥Ok# =Ú_®~°∞ "Õ}∞QÀáêÖò, ™êO|=¸iÎ,
#~°ã¨Ñ¨Ê =O\˜ q∞„`«∞Å∞ ‰õÄ_® ѨxKÕã¨∞Î#fl q+¨Ü«∞O „j~å=ÚÅ∞QÍiH˜
K≥áêÊ_»∞.
`«H}∆õ „Ѩ*Ï ã¨=∞㨺Šg∞^Œ Hõ~Ñ° „¨ `åÅ∞ ѨOzÃÑ@ì_O» , g∞\˜OQÆ∞Å∞
ÃÑ\˜ìOK«_»O =O\˜ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#flO^Œ∞‰õΩ Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞O
ã¨Éèí∞ºÅ#∞ „j~å=ÚÅ∞QÍ~°∞ Jaè#OkOKå~°∞. `«#=O`«∞ K«O^•QÍ Ñ¨k
~°∂áêÜ«∞Å∞ fã≤ WKåÛ~°∞. Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ W@∞=O\˜ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ `«ÅÃÑ_ç`Õ
`å#∞ â◊H˜Î=OK«#ÖˉõΩO_® ™êÜ«∞O JOk™êÎ#x Ǩg∞ WKåÛ~°∞. `«#
J„_»ã¨∞ ‰õÄ_® ~ÚzÛ `«~°K«∞QÍ HõÅ∞ã¨∞‰õΩO@∂ =ÙO^•=∞x K≥Ñ≤Ê
"≥o§áÈÜ«∂~°∞. N~å=ÚÅ∞ ѨiK«Ü«∞O`À `«=∞‰õΩ XHõ ÃÑ^ŒÌ Éèí∂™êfiq∞
JO_» ^˘iH˜O^Œx Ü«Ú=[#ã¨OѶ¨∞O ã¨Éèí∞ºÅ∞ =Úiã≤áÈÜ«∂~°∞.
N~å=ÚÅ∞QÍ~°∞ ™êÇ≤Ï`«º ã¨Éèí‰õΩ‰õÄ_® Ǩ[~°Ü«∂º~°∞.
ã¨Éèí KåÖÏ ÉÏQÍ [iyOk.
^ÕâßxH˜ ™êfi`O« „`«ºO =zÛ ~Ô O_»∞ xO_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞ QÆ_zç áÈÜ«∂~Ú.
ã¨fi`«O„`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Jxfl ~°OQÍÖ’¡#∂ J#∂ǨϺ"≥∞ÿ# Jaè=$kúx
™êkèã¨∞ÎO^Œx ÉèÏqOz#"åà◊§‰õΩ PâßÉèíOQÆO Z^Œ∞~°~ÚOk. Éèíq+¨º`«∞Î
=∞iO`« JO^èŒHÍ~° |O^èŒ∞~°OQÍ HõxÑ≤OK«™êyOk. ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ
Ü«Ú=`«~°OÖ’, =∞s =ÚYºOQÍ q^•º~°∞÷Å∞, "Õ∞^è•=ÙÖ’¡ f„= Jã¨O`«$Ñ≤Î
<≥ÅH˘#flk.
ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∂Å#∞ XHõ ã¨iH˘`«Î =∞Å∞Ѩ٠u¿ÑÊ ã¨OѶ¨∞@#
HÀã¨O K«i„`« JâßOu`À JÅ=∞\˜ã¨∂Î Z^Œ∞~°∞`≥#∞flÅ∞ K«∂ã¨∞Î#flk.
L#fl@∞ìO_ç ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò ~å„+¨Oì Ö’x #HõûŃs „QÍ=∞OÖ’ qѨ=¡ O

17
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=ã¨O`«"Õ∞Ѷ¨∞"≥∞ÿ QÆi˚OzOk.
P QÆ~°˚# PO„^èŒ~å„+¨ìOÖ’x NH͉õΩà◊O J_»=ÙÖ’¡ „Ѩu^èŒfixOzOk.
™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@O =∞m§ Z*ˇO_® g∞kH˘zÛOk.
=∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì áêsì J=`«iOzOk.
XHõ"≥·Ñ¨Ù K«^Œ∞=ÙÅ∞ H˘#™êyã¨∂Î<Õ =∞~À"≥·Ñ¨Ù „Ѩ[Ö’¡H˜ "≥o§
ѨxKÕã¨∞Î#fl 'Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞O— x~åfiǨωõΩÖˇ·# WO[hiOQ∑ HõàÏâßÅ
q^•º~°∞÷ʼnõΩ =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì áêsì`À ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. D
q^•º~°∞÷Å ^•fi~å<Õ Ñ¨i\ÏÅ N~å=ÚÅ∞‰õΩ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ`À ѨiK«Ü«∞O
J~ÚOk.
„Ѩ*Ï L^Œº=∂Å∂, ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å\ÏʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕ
XHõ |Å"≥∞ÿ# x~å‡}O =∞m§ ZѨÙC_»∞ LxH˜Ö’H˜ =ã¨∞ÎO^• Jx Z^Œ∞~°∞
K«∂ã¨∞#Î fl Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ QÍiÖ’ =∂i¯ûã¨∞ì – Öˇxxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ
ѨiK«Ü«∞O ã¨iH˘`«Î Pâ◊Å#∞ zQÆ∞iOѨ KÕã≤Ok. #ã¨# HÀ@ „áêO`«OÖ’
áêsì `«~°Ñ¨Ù# L^Œº=∞ x~å‡}ÏxH˜ Hõ$+≤ KÕÜ«∞@O `«# `«Hõ∆} Hõ~°Î=ºO Jx
`«ÅOKå~°∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ „Ѩ"Õâ◊O`À ~å=∞yi „áêO`«OÖ’ =∂i¯ûã¨∞ì
– Öˇxxã¨∞ì áêsìH˜ |Å"≥∞ÿ# ѨÙ<å^Œ∞Å∞ Ѩ_ç#@¡~ÚOk.
QÆ∞O`«HÅõ ∞¡‰Ωõ K≥Ok# qѨ=¡ ~°K~« Ú`«Å ã¨OѶ∞¨ O ™ê#∞Éè∂í uѨ~∞° _»∞
[Ü«~å"£∞ KÒ^Œi`À Hõeã≤ J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ ~°K«~Ú`«Å∞, HõàÏHÍ~°∞Å`À
„j~å=ÚÅ∞ XHõ ã¨=∂"ÕâO◊ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. D ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ü«Ú=[#
ã¨OѶ∞¨ O ã¨É∞íè ºÅ∞ ‰õÄ_® Ǩ[~°Ü∂« º~°∞. `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞‰õΩ"≥àı§O^Œ∞‰õΩ XHõ Ѩ\ ˜+¨ì"≥∞ÿ# x~å‡}O J=ã¨~°=∞x JO^Œ~°∂
UHÍaè„áêÜ«∂xH˜ =KåÛ~°∞. D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ [iy# K«~°ÛŠѶ¨e`«"Õ∞
K≥`· #« º ™êÇ≤Ïu J<Õ ™êO㨯 $uHõ ã¨Oã¨÷ Pq~åƒù=O. D ã¨O㨉÷ Ωõ ã¨O™ê÷ÑH¨ õ
J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞. K≥`· #« º ™êÇ≤Ïu LxH˜Ö’H˜ =zÛ# `«~∞° "å`«
Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∞O ã¨Éèí∞ºÅ∞ ‰õÄ_® D ã¨Oã¨÷ H˜O^Œ<Õ Ñ¨xKÕÜ«∞@O
„áê~°OaèOKå~°∞.
qѨ¡= ~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞O Pq~°ƒùqOzOk.
18
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„j~å=ÚÅ∞ qѨ¡= ~°K«~Ú`«Å ã¨OѶ¨∞OÖ’ ã¨Éèíº`«fiO fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
J#u HÍÅOÖ’<Õ PÜ«∞# q~°ã¨O ~å„+¨ì HÍ~°º=~°æ ã¨Éèí∞º_»∞QÍ ZkQÍ~°∞.
K≥·`«#º ™êÇ≤Ïux z=iH˜ q~°ã¨OÖ’ qb#O KÕâß~°∞. KåÖÏHÍÅO áê@∞
K≥`· #« º ™êÇ≤Ïu J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡#∞Oz qѨ=¡ ~°K~« Ú`«Å ã¨OѶ∞¨ O ã¨É∞íè ºÅ
i„‰õÄ\ò"≥∞O\ò ˆHO„^ŒOQÍ Ñ¨xKÕã≤Ok.
W^ÕHÍÅOÖ’ Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂Ô~Î [Ü«∞=∞‡ q"åǨÏO
[iyOk. z#fl`«#OÖ’ `«#‰õΩ Hõ=¸ºx[O QÆ∞iOz áê~îåÅ∞ K≥Ñ≤Ê#
`«# "Õ∞#=∂=∞, ÉÏ"å J~Ú# ^èŒ~°‡=~°Ñ¨Ù =Ú`åºÅÑ¨Ê ‰õΩ=∂~°∞_»∞
[Ü«∞O`ü`À D q"åǨÏO [iyOk. D ÃÑo§ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ N~å=ÚÅ∞
U~åÊ@∞ KÕã≤# qO^Œ∞Éè’[#O P „áêO`«OÖ’ [iy# "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\ ˜
ã¨Ç¨ÏѨOH˜Î Éè’[#O.
=∂i¯ã¨∞ì – Öˇxã¨∞ì áêsì ~å„+¨ì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ L#fl J#O`«Ñ¨Ù~°O
lÖÏ¡‰Ωõ K≥Ok# ~°=ÓѶ,π |O_»Ü∞« º, P~ü.HÔ . (=∂Åáê\˜ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù)
Å∞, áêsì ˆHO„^Œ Hõq∞\© <åÜ«∞‰õΩÅ∞ H˘O_»Ñ¨e¡ j`å~å=∞Ü«∞º,
ã¨`«º=¸~°∞ÎÅ`À ‰õÄ_® N~å=ÚÅ∞QÍiH˜ ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê_®¤~Ú.
WO[hiOQ∑ HõàÏâßÅ q^•ºi÷ Hõ$ëê‚~å=Ù "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù J<Õ
¿Ñ~°∞`À #ã¨#HÀ@ „áêO`«OÖ’ qѨ¡= áêsì „Ñ¨uxkèQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞_»O
„áê~°OaèOKå_»∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ Ju `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ D „áêO`«OÖ’
áêsìx |Ö’¿Ñ`«O KÕÜ«∞QÆeQÍ~°∞. ~å=∞yi, H˘`«ÎѨe¡, QÆOQÆOѨe¡,
#ã¨#HÀ@, ZQÆ∞=Ѩe¡, =Ú`åºÅOѨe¡, "≥OHõ\ÏѨÙ~°O, áê`«ˆQ^Œy‰õΩO@,
H˘`«ÎˆQ^Œy‰õΩO@, Ñ≤zÛÔ~_ç¤ H˘\ÏìÅ, =∂^•Ñ¨Ù~°O, QÆi"Õ∞HõÅѨe¡, "≥∂\Ï~°∞
zO`«Ñ¨e¡ „QÍ=∂Ö’¡ Ô~·`«∞‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å∞ xi‡OKå~°∞.
[#<å@º=∞O_»e HõàÏHÍ~°∞_»∂, „Ѩ*Ï "åˆQæÜ«∞HÍ~°∞_»∂ J~Ú#
QÆ^~ÌŒ ü K≥<åfl~Ô _ç¤ ¿Ñ~°∞`À D „áêO`«=∞O`å uiy áê@Å ^•fi~å L^Œº=∞OˆHã≤
„Ѩ[Å#∞ L`åûǨÏѨiKå_»∞. ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅáê@∞ P
„áêO`«OÖ’ =ÙO_ç Ѩx KÕã#≤ QÆ^~ÌŒ ü J<ÕH=õ ∞Ok ™êO㨯 $uHõ HõàÏHÍ~°∞Å#∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞@"Õ∞HÍ^Œ∞ Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞QÍi ~ÚO\˜x XHõ ã¨iH˘`«Î
™êO㨯 $uHõ áê~î°âßÅQÍ =∂ˆ~Ûâß_»∞.

19
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞H©, QÆ^ŒÌ~üH© =∞^茺# =∞Oz ¿ãflǨÏO U~°Ê_çOk.
W^ŒÌ~°∂ Ѩ~°ã¨Ê~°O ÉÏ"å ÉÏ"å Jx Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ<Õ"å~°∞.
`«# Ü«∞=fi# ^Œâ◊Ö’ ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì x~°fiÇ≤ÏOz#
Éèí∂áÈ~å@O „j~å=ÚÅ∞ =∞ã≤Î+¨¯OÖ’ ѨK«ÛѨK«Ûx *Ï˝Ñ¨HõOQÍ WOHÍ
ã¨r=OQÍ<Õ LOk.
Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ Éèí∂áÈ~å\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
XHõ |∂¡„Ñ≤O\ò#∞ ã≤^OúŒ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~∞° . #ã¨#HÀ@ „áêO`«OÖ’x Éè∂í ™êfi=ÚÅ
™êfinè#OÖ’=Ù#fl „ѨÉèí∞`«fi |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ∞, t"å~Ú[=∂ Éèí∂=ÚÅ
ÖˇH¯õ Åhfl ѨHͯQÍ `«Ü∂« ~°∞ KÕ~ÚOKå~°∞. =ÚO^Œ∞QÍ `«# `«O„_ç ™êfin#è OÖ’
=Ù#fl Éèí∂q∞x q_»nã≤ ¿Ñ^Œ„Ѩ[ʼnõΩ ѨOzÃÑ\Ïì~°∞.
x*ÏxH˜, Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ „áê~°OaèOz# Éèí∂áÈ~å\ÏxH˜
QÍkQƉõΩO@ „QÍ=∞O <åOk ѨeH˜Ok. |uÎ# z#áÈ`«#fl‰õΩ K≥Ok#
=ÚѨÊ~Ú=¸_»∞ ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x ¿Ñ^Œ Ô~·`åOQÆO ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩOk.
Z„~°*Oˇ _®Å ~Ô Ñ¨~Ô Ñ¨Å =∞^躌 ã¨∞=∂~°∞ #∂~°∞ J~°HÅõ `À L=∞‡_ç ¿ã^•ºxH˜
„jHÍ~°O K«∞\Ïì~∞° . P `«~åfi`« J^Õ „QÍ=∂xH˜ K≥Ok# ɡ\· x˜ ã¨∞|ƒ~åÜ«Ú_»∞
™êfinè#OÖ’ =Ù#fl t"å~Ú[=∂ Éèí∂q∞Ö’ Z„~°*ˇO_®Å∞ ZQƈ~âß~°∞.
Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ „Ѩ^•è # ã¨ÇϨ K«~∞° Ö’¡ XHõ_#·≥ ɡ\· x˜ "≥OHõ@ ~å=Ú_»∞
`«O„_ç ¿Ñˆ~ ɡ·\ ˜x ã¨∞|ƒ~åÜ«Ú_»∞. ɡ·\ ˜x"åà◊√§ Ѩi\ÏÅ =Oj‰õΩÖË.
Hõ~°∞=ÙHÍÅOÖ’ T~°∞ q_çz |Ü«∞\˜H˜ "≥à◊§@O`À Ѩi\ÏÅ ™ê÷#OÖ’
ɡ·\ ˜x J<Õk ~ÚO\˜ ¿Ñ~°∞QÍ ã≤÷~°Ñ¨_çO^Œx JO\Ï~°∞.
P „áêO`«OÖ’ <≥ÅH˘x=Ù#fl Éè∫uHõ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ, Ѩi\ÏÅ
N~å=ÚÅ∞ QÍi ã¨=∞~°÷=O`«"≥∞ÿ# <åÜ«∞Hõ`«fiO `À_»=@O`À =∂i¯ûã¨∞ì –
Öˇxxã¨∞ì áêsì k#k<åaè=$kú K≥OkOk. N~å=ÚÅ∞ Q˘Ñ¨Ê `≥yOѨÙ,
^è≥·~°º™êǨϙêÅ∞#fl =ºH˜Î =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. =ӺǨÅ∞, Z`«∞ÎQÆ_»Å
q+¨Ü«∞OÖ’#∂ JO^≥ "Õã≤# KÕ~Ú. ZO`À ã¨=∞Ü«∞ã¨∂ÊùiÎ QÆÅ =∞x+≤.
JxflO\˜H© q∞Oz P „áêO`«O PÜ«Ú=٠Ѩ@¡xflO\˜h Ju ã¨∞xt`«OQÍ
J^茺ܫ∞#O KÕã≤# =∞x+≤.
áêsìH˜ Ju `«‰Ωõ ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ P „áêO`«OÖ’ |Å"≥∞#ÿ x~å‡}O
U~°Ê_çOk.

20
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ áÈ~å\ÏÅ N~å=ÚÅ∞QÍ „Ѩã≤kú á⁄O^•~°∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ x"åã¨O P „áêO`«OÖ’ qѨ¡"åxH˜ ˆHO„^ŒOQÍ
=∂iáÈ~ÚOk.
áêsì HÀã¨O Z@∞=O\˜ `åºQÍxÔH<· å "≥#∞nÜ«∞x HÍ~°ºHõ~Åΰ ã¨OYº
~ÀA~ÀAH© QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑiyáÈ~ÚOk.
~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
tHõ∆}Ï`«~°QÆ`«∞Å∞ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
^ŒàÏÅ∞ U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú.
™ê=∂#∞ºÅ∞ ™êÜ« Ú ^è Œ áÈ~å@Ü≥ ∂ ^è Œ ∞ Å∞QÍ ~° ∂ áêO`« ~ ° O
K≥O^Œ∞`«∞<åfl~°∞.
„Ѩ [ Ö’¡ Ѩ i \ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ „áêK« ∞ ~° º O ~ÀA~ÀAH©
ÃÑiyáÈ`ÀOk. qѨ¡"À^Œº=∞O T~°∂~å "Õà◊¥¡#∞‰õΩO\’Ok.
Éè∂í ™êfi=ÚÅ QÆ∞O_≥Ö’¡ ~Ô à· √◊ § Ѩ~∞° QÔ `«_Î O» „áê~°OaèOKå~Ú. `«fi~°QÍ
U^À XHõ x~°‚Ü«∞O fã¨∞HÀHõáÈ`Õ Ñ¨iã≤÷u ѨÓiÎQÍ `«=∞ KÕ~Ú ^•\˜
áÈ`«∞O^Œx Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
^è~Œ ‡° =~°O W<£ûÃÑHõ<∆ £ |OQÆàÏÖ’ ã¨=∂"ÕâO◊ [iáê~°∞. „j~å=ÚÅ∞
ǨÏ`«º‰õΩ ѨHõ_»ƒOnQÍ Ñ¨^äŒHõO `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ`À áê@∞
`«QÆ~°‰õΩO@‰õΩ K≥Ok# =Ú`åºÅѨÊ, =Ú<≥ѨÊ, [šѨÊ, |O_»g∞kѨe¡
ÉèíQÆ=O`« `«k`«~°∞Å∞ D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
Ѩ ~ ° ã ¨ Ê ~° O Ѷ ¨ ∞ ~° ¬ }ʼnõ Ω kQÆ ‰ õ Ω O_® Hõ e ã≤ ‰õ Ä ~° ∞ Ûx
=∂\Ï¡_»∞‰õΩO^•=∞x „j~å=ÚÅ∞ QÍiH˜ =~°Î=∂#O ѨOÑ≤OKå~°∞. J@∞
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O, W@∞ Hõ#QÍ#Ѩe¡ H͉õΩO_® #~°ã¨OѨe¡Ö’ ‰õÄ~°∞Ûx
=∂\Ï¡_∞» ‰õΩO^•=∞x „Ѩuáê^Œ# KÕâß~°∞. K«~Û° ÅHÀã¨O =KÕÛ@ѨÙ_»∞ ^•iHÍã≤
K«O¿ÑÜ«∂Åx ‰õΩ„@ Ѩ<åfl~°∞.
D K«~°ÛʼnõΩ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ =O^ŒÅ=∞Ok [#O`À "≥àϧ~°∞
„j~å=ÚÅ∞.

21
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
nO`À „Ѩ`«º~°∞úŠѨ^äŒèHõO ZO`«=∂„`«O áê~°ÖË^Œ∞.
J~Ú<å, „Ѩ`º« ~°∞Åú ∞ `«=∞ „ѨÜ∞« `åflÅ#∞ q~°q∞OK«∞HÀÖË^∞Œ . J^Œ#∞
HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂_»™êQÍ~°∞. ZÖÏÔQ<· å ã¨~ˆ „j~å=ÚÅ∞#∞ J_»∞¤ `˘ÅyOK«∞
HÀ=@"Õ∞ ÅHõ∆ ºOQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞.
p\˜H© =∂\˜H© N~å=ÚÅ∞ g∞^•, PÜ«∞# J#∞K«~°∞Å g∞^•
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, "åà◊§ `åÉË^•~°∞¡ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ@ì_»O „áê~°OaèOKå~°∞. z=iH˜
P „áêO`«OÖ’ [iˆQ Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`«<åÅ∞ N~å=ÚÖË KÕ~Úã¨∞Î<åfl_»x
„ѨKå~°O KÕâß~°∞. ^˘OQÆÅ#∞ Ѩ@∞ì‰Ωõ x ^˘OQÆ`<« åÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl f~°∞#∞
|@ì|Ü«∞Å∞ KÕã≤ Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ Q˘„Ô~Å∞ JѨÊyOz# `«~°∞"å`« ‰õÄ_®
PÜ«∞# g∞^Œ D ^Œ∞„+¨ÊKå~°O PQÆÖË^Œ∞.
Hõ=¸ºxã¨∞ì L^Œº=∞OÖ’ ѨxKÕ¿ã <åÜ«∞‰õΩÅ g∞^Œ ^˘OQÆ`«<åÅ∞
PáêkOz „ѨKå~°O KÕÜ∞« _»O D lÖÏ¡Ö’ "≥Ú^Œ\˜ #∞Op XHõ JÅ"å@∞QÍ
=ã¨∞Î#flk. ÉèÏ~°`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ L[fiÅOQÍ
Éèí∂áÈ~å\ÏÅ∞ ™êQÆ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’ `«i"≥∞Å <åyÔ~_ç¤, S^Œ∞HõÅ∞¡
ã¨^•t=<£Å g∞^Œ Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`«#O <Õ~°O "≥∂ѨÙ`«∂ ã¨fiÜ«∂<å
<åyÔ~_ç¤QÍi `«O„_ç Hõ~°Ñ¨„`«O "Õ~ÚOz#@∞¡ K≥|∞`å~°∞.
Éèí∂™êfi=ÚÅ ™êfinè#OÖ’ =Ù#fl „ѨÉèí∞`«fi |O[~°∞ Éèí∂=ÚÅ∞,
t"å~Ú [=∂ Éèí∂=ÚÅ g∞^Œ =ÚO^Œ∞QÍ ^Œ$+≤ìx ˆHO„nHõiOKå~°∞.
N~å=ÚÅ∞ g∞^•, J`«x J#∞K«~∞° Å g∞^• `«ÑC¨ _»∞ Hˆ ã¨∞ŠѨ~O° Ѩ~°
„áê~°OÉèíO J~ÚOk.
Z=i^≥·<å P~ÚÖò WO[<£#∞ Z=~°∞ ѨQÆ∞ÅQ˘\˜ìOz<å 㨈~ gà◊§
g∞^Œ<Õ ˆHã¨∞.
J„Hõ=∞OQÍ `«=∞ ѨO@#∞ HÀã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°x ˆHã¨∞.
`«=∞ Éèí∂=ÚÅhfl J„Hõ=∞OQÍ P„Hõq∞OK«∞‰õΩ<åfl~°x ˆHã¨∞.
N~å=ÚÅ∞ g∞^•, PÜ«∞# J#∞K«~∞° Å g∞^• ^•^•Ñ¨Ù áêuHõ =~°‰Ωõ
ˆHã¨∞Å∞ #"≥∂^Œ∞ JÜ«∂º~Ú.
„Ѩf~ÀE U^À XHõ ˆHã¨∞ g∞^Œ HÀ~°∞ìHÀ, áÈbãπ¿ãì+¨<£HÀ Ǩ[~°∞
22
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
HÍHõ `«Ñ¨Êx Ѩiã≤÷u. N~å=ÚÅ∞ J#∞K«~°∞ÅO^Œ~°∂ Ѩ~°=∞ x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞.
~Ô Hͯ_ç`Õ `«Ñʨ _˘Hͯ_»x x~åƒùQ∞Æ ºÅ∞. N~å=ÚÅ∞`À ã¨Ç¨ JO^Œ~∂° á⁄^Œ∞<Ì flÕ
ÖËz ~åy=Ú^ŒÌÅ∞ =¸@QÆ@∞ì‰õΩx ^èŒ~°‡=~°O #_çz "≥àı§"åà◊√§. HÀ~°∞ì‰õΩ
Ǩ[Ô~· pHõ\ ˜Ñ¨_Õ "Õà◊‰õΩ Wà◊§‰õΩ KÕˆ~"åà◊√§.
D Hˆ ã¨∞Å q+¨Ü∞« OÖ’ „j~å=ÚÅ∞QÍiH˜ =H©Å∞ ~°OQÆÜ∞« º ã¨ÇϨ HÍ~°O
ZO`«QÍ<À LO_Õk. Ѷ‘AÅ „Ѩã¨H˜Î ÖˉõΩO_® „j~å=ÚÅ∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ#
„Ѩu ˆHã¨∞h ZO`À ÉÏ^茺`«QÍ ã‘fiHõiOz "åkOKÕ"å~°∞. ^èŒ~°‡=~°OÖ’
„Ѩ=ÚY <åºÜ«∞"åkQÍ ¿Ñ~°∞ ã¨OáêkOz# ‰õΩ~°∞áê\˜ ~°OQÆÜ«∞º ã¨fiã¨÷ÅO
Hõ#QÍ#Ѩe¡ =∞O_»ÅOÖ’x "ÕѨ‰õΩO@ „QÍ=∞O.
Ñ≤zÛÔ~_ç¤ H˘\ÏìʼnõΩ K≥Ok# z# "≥OHõ@Ô~_ç¤ J<Õ Éèí∂™êfiq∞ D
ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ@ì_»O "≥#∞Hõ „Ѩ^è•# ã¨∂„`«^è•i. W`«#∞ ™ê÷xHõ Z"≥∞‡Ö˺
=∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù (QÆOQÆ∞Å) <å~åÜ«∞} Ô~_ç¤H˜ `åÉË^•~°∞. #ã¨#HÀ@,
=Ú`«Î=‰õΩO@¡ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, K≥<ÕflH˘`«ÎѨe¡ ã¨q∞u J^茺‰õ∆Ω_»∞ Hõ#∞=ÚHõ¯Å
(™ê<≥) K≥<åflÔ~_ç¤Å =∞^ŒÌ`«∞ LOk. H˘O`«HÍÅO ã≤.Ñ≤.Z"£∞.Ö’ ‰õÄ_®
=Ù<åfl_»∞. ã≤.Ñ≤.Z"£∞. <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ã≤. =Ú`åºÅѨÊ`À =∞Oz ¿ãflǨÏ
ã¨O|O^è•Å∞<åfl~Ú.
p\˜H© =∂\˜H© `«=∞g∞^Œ ÃÑ_»∞`«∂#fl ˆHã¨∞Å`À N~å=ÚÅ∞
J#∞K«~°∞Å∞ z=iH˜ qã¨∞ÔQuÎáÈÜ«∂~°∞.
z# "≥OHõ@Ô~_ç¤H˜ QÆ\ ˜ì QÆ∞}áê~î°O K≥áêÊÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
D =º=Ǩ~°O áêsì ^Œ$+≤ìH˜ "≥o§Ok. <åQÆã¨=Ú„^ŒO ˆQ@∞=^ŒÌ z#
"≥OHõ@~Ô _ç¤ g∞^Œ ^•_ç [iyOk. z# "≥OHõ@~Ô _ç¤ D ^•_ç #∞Oz H˘kÌáê\˜
QÍÜ«∂Å`À `«Ñ≤ÊOK«∞HÀQÆeQÍ_»∞. <≥Å~ÀAÅ áê@∞ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ zH˜`«û
á⁄O^•_»∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞#∞ K«O¿Ñ¿ãÎ `«Ñ¨Ê D „áêO`«OÖ’ `å=Ú
=∞#∞QÆ_» ™êyOK«Ö=Ë ∞<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ_»∞. Éè∂í ™êfi=ÚÅO^Œi`À Hõeã≤
‰õΩ„@Ѩ<åfl_»∞. Hõ_»Ñ¨lÖÏ¡ ã¨∞#ˆHâ◊√Å #∞Oz H˜~å~Ú Ç¨ÏO`«‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_®
~°Ñ≤ÊOKå_»∞. gà◊§H˜ #ã¨#HÀ@ H˘O_»g∞^Œ =∞HÍO U~åÊ@∞ KÕ~ÚOKå_»∞.
ǨÏO`«‰õΩʼnõΩ `«∞áê‰õΩÅ∞ ã¨=∞‰õÄ~åÛ_»∞.

23
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
lÖÏ¡ HõÖˇHõì~ü Ѩ~°º@# xq∞`«ÎO P „áêO`«O =ã¨∞Î<åfl_»∞. #ã¨#HÀ@
g∞^Œ∞QÍ HõÖˇHõì~ü ¿Ñ~°∂~°∞ ÔQãπìǨÏ∫ãπ‰õΩ "≥à◊`å_»∞. YzÛ`«OQÍ J^Õ~ÀA
HõÖHˇ ~ìõ ü #ã¨#HÀ@ g∞^Œ∞QÍ "≥à§ı ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ Ñ¨i\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ [<åxfl
"Õã¨∞‰õΩx #ã¨#HÀ@ g∞kH˜ ^•_çH˜ kˆQÖÏ KÕÜ«∂e. nxH˜ ™êH∆Í`«∂Î lÖÏ¡
HõÖˇHõìˆ~ ™êH˜∆ J=Ù`å_»∞. D ^•_ç ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘O_»g∞^Œ á⁄Oz =Ù#fl
H˜~å~Ú Ç¨ÏO`«‰õΩÅ∞ ^•_çKÕã≤ N~å=ÚÅ∞#∞ K«O¿Ñ™êÎ~°∞. Wn Ѩ^äŒHõO.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞#∞ P „áêO`åxH˜ ~°Ñ≤ÊOK«_®xH˜ qѨ¡= áêsì
HÍ~°ºHõ~åÎ, N~å=ÚÅ∞‰õΩ J`«ºO`« ã¨xflÇÏ≤ `«∞_»∂ J~Ú# "≥\ ì̃ =Ú`åºÅѨÊ
g∞^Œ ^•_ç KÕâß~°∞. L^ŒÜ«∞O U_»∞ U_»∞#fl~° QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥\ ˜ì
=Ú`åºÅѨÊ#∞ fã¨∞‰õΩ"≥o§ HÍà◊¥§ KÕ`«∞Å∞ q~°QÆQ˘\˜ì XHõ K≥@∞ìH˜O^Œ
Ѩ_»"Õâß~°∞. D "å~°Î K«∞@∞ìѨHõ¯Å „QÍ=∂Å "åà◊§‰õΩ `≥eã≤áÈ~ÚOk. Ѩn
Ѩ^HŒ ˘O_»∞ QÆO@ÅHõÖÏ¡ [#O "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’ N~å=ÚÅ∞ QÍi ~ÚO\˜H˜
KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞.
JO^Œ~∂° ‰õÄ~°∞Ûx K«iÛOK«∞‰õΩ<åfl~∞° . JO`å HÀѨO g∞^Œ =Ù<åfl~∞° .
=¸‰õΩ=∞‡_çQÍ "≥o§ ^•_ç KÕ^•Ì=∞<Õk Z‰õΩ¯= =∞OkÖ’ L#fl PÖ’K«#.
J~Ú`Õ nx "≥#HÍÅ "Õ~ˆ ÃÑ^ŒÌ Ѩ^HŒä Oõ U^À LO_ç LO@∞O^Œ<kÕ „j~å=ÚÅ∞
J#∞=∂#O. #ã¨#HÀ@ "≥o§ ^•_ç KÕÜ«∞@O Hõ<åfl Jã¨Å∞ ã¨∂„`«^è•i
z#"≥OHõ@Ô~_ç¤x Ѩ@∞ì‰õΩ =zÛ tH˜∆OK«@O ã¨=∞O[ã¨OQÍ =ÙO@∞O^Œ<Õk
„j~å=ÚÅ∞QÍi Jaè„áêÜ«∞O. P~åf¿ãÎ z# "≥OHõ@~Ô _ç¤ Ñ≤zÛÔ~_ç¤ H˘\ÏìÅÖ’
~ÚO\’¡<Õ L<åfl_»x `≥eã≤Ok.
=∞^蕺ǨÏflO XO\˜ QÆO@ ã¨=∞Ü«∞O. =∞Oz ZO_». ã¨∞=∂~°∞
_≥|ƒù~Ú =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ [#O Ñ≤zÛÔ~_ç¤ H˘\ÏìÅ "≥àϧ~°∞. P „QÍ=∂xH˜
K≥Ok# ^•^•Ñ¨Ù ã¨QOÆ =∞OkH˜ ÃÑQ· Í [#O gà◊§`À KÕiáÈÜ«∂~°∞. JO^Œ~∂°
Hõeã≤ z# "≥OHõ@Ô~_ç¤ WO\˜g∞kH˜ ^•_ç KÕâß~°∞. z# "≥OHõ@Ô~_ç¤
„áê}ÉèíÜ«∞O`À `«Å∞ѨÙÅ∞ a_®~ÚOK«∞‰õΩx WO\’¡ ^•‰õΩ¯<åfl_»∞.
H˘O`«=∞Ok <å@∞ÉÏO|∞Å∞ fã¨∞‰õΩx q∞^≥Ìg∞kH˜ ZHͯ~°∞. |Ü«∞\˜H˜
~åHõáÈ`Õ ÉÏO|∞Å∞ "Õã≤ K«OѨÙ`å=∞x ɡkiOKå~°∞. D֒ѨÙ# XHõi^Œ~Ì ∞°
ÃÑ· #∞Oz gÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩx Ju Hõ+Oì¨ g∞^Œ ֒ѨeH˜ ky `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥iKå~°∞.
=ÚO^Œ∞ z# "≥OHõ@~Ô _çx¤ |Ü«∞@‰õΩ fã¨∞‰õΩ =KåÛ~°∞. `«=∞`Àáê@∞
=∞~åº^ŒQÍ |Ü«∞Å∞^Õ~°=∞x K≥áêÊ~°∞. Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞, Hõ$ëê‚~å=Ù
24
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=ÚO^Œ∞ #_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞. "åà◊§ "≥#Hõ z#"≥OHõ@Ô~_ç¤. J`«xH˜ #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ
áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞. QÆ∞@ìňHã≤ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞<åfl~°∞. go§OHÍ =Ó~°∞ ^•@<Õ
ÖË^Œ∞. z#"≥OHõ@Ô~_ç¤ |O^èŒ∞=Ù XHõ_»∞ L#fl@∞ìO_ç Q˘_»¤e Ѩ@∞ì‰õΩx
P„QÆÇϨ O`À 'HÀ|b— JO@∂ ^Œ∂HÍ_»∞. J`«x =ÚO^Œ∞ Ѩ_@Õ @∞ì Hõ$ëê‚~å=Ù
XHõ <å@∞ÉÏO|∞ qã≤~å_»∞. ^•O`À J`«#∞ JHõ¯_çHõHõ¯_Õ PyáÈÜ«∂_»∞.
^•iÖ’ #_»∞ã¨∂Î LO_»QÍ áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÖ’¡ XHõ_»∞ HÀѨO Ѩ@ìÖËHõ
z# "≥OHõ@Ô~_ç¤ g∞kH˜ Q˘_»¤e`À ^•_ç KÕÜ«∞É’Ü«∂_»∞. N~å=ÚÅ∞
"åiOK«@O`À PyáÈÜ«∂_»∞. =zÛ# "åà◊§Ö’ KåÖÏ=∞Ok Z=ià◊§‰õΩ
"åà◊√§ "≥oá¡ ÈÜ«∂~°∞. ^•^•Ñ¨Ù ~ÚOHÍ Ü«∂Éè~í Ú =∞Ok =~°‰Äõ q∞yÖÏ~°∞.
z# "≥OHõ@Ô~_ç¤x "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx ^Œ∂~°OQÍ =Ù#fl QÆ∞@ì g∞kH˜
fã¨∞‰õΩ"≥àϧ~°∞.
pHõ\ ˜ Ѩ_çOk. H˘O`«=∞Ok Wà◊§‰õΩ "≥o§ "åà◊§ HÀã¨O Éè’[<åÅ∞
fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. JO`å u<Õâß~°∞. z# "≥OHõ@~Ô _çx¤ u#=∞O>Ë =^Œ<Ì åfl_∞» .
WO`«H© z# "≥OHõ@~Ô _çx¤ UO KÕ^•Ì=∞#flk Jã¨Å∞ K«~Û° . ~ÚO`«HOõ >Ë
=∞Oz J=HÍâ◊O ^˘~°H^õ ∞Œ K«O¿Ñ^•ÌO J<åfl~∞° Z‰õΩ¯==∞Ok. N~å=ÚÅ∞
Hõ$ëê‚~å=Ù Hˆ ã≤ K«∂âß_»∞. Hõ$ëê‚~å=Ù Jaè„áêÜ«∞=∞O>Ë áêsì Jaè„áêÜ«∞=∞x
ÖˇH¯õ . K«OѨ@O J<Õk =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ <å‰õΩ ~Ú+¨Oì ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, K«OѨ@O
=Å¡ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º Ѩ~°º=™ê<åÅ#∞ `«@∞ìHÀQÆÅ=∞#∞‰õΩO>Ë K«O¿ÑÜ«∞O_ç.
JÖÏ `«@∞ìHÀQÆÅ =∞#∞‰õΩ#fl"åàı§ P Ѩx KÕÜ«∂e J<åfl_»∞ Hõ$ëê‚~å=Ù.
=∞m§ K«~°Û. z=iH˜ "≥\ ˜ì =Ú`åºÅѨÊ#∞ Ѩ_»"Õã≤# K≥@∞ìH˜O^Œ<Õ JÖψQ
HÍà◊¥§ KÕ`«∞Å∂ qiz Ѩ_Õ^•Ì=∞<Õ x~°‚Ü«∂xH˜ =KåÛ~°∞.
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O, =Ú`åºÅOѨe¡, #ã¨#HÀ@ =Ó~°¡x Hõe¿Ñ ~À_»∞¤
ÃãO@~°∞Ö’ =Ù#fl zO`«K≥@∞ì ^ŒQÆæiH˜ z#"≥OHõ@Ô~_ç¤x fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
H˘kÌ Hõ∆}ÏÖ’¡ „Ѩ[Å f~°∞Ê J=∞Å=Ù`«∞Ok.
z#"≥OHõ@Ô~_ç¤ J=∂O`«OQÍ Ñ¨i\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ áê^•Åg∞^Œ
Ѩ_ç<å_»∞.
'ÉÏO|∞Å∞ "Õã≤ ##∞ K«OѨ<≥·<å K«OѨO_çQÍh ^ŒÜ«∞KÕã≤ HÍà◊¥§
KÕ`«∞Å∂ =∂„`«O f¿ãÜ«∞=^Œ∞Ì. ^ŒÜ«∞`«ez WѨÊ\˜=~°‰õΩ <Õ#∞ KÕã≤#

25
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
`«Ñ¨Cefl =∞xflOK«O_ç. [#‡Ö’ g∞ *’eH˜ ~å#∞. ^Õ=Ù_çg∞^Œ „Ѩ=∂}O
KÕã¨∞Î<åfl#∞— JO@∂ `«Åg∞^Œ KÕ~ÚÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞.
=∞m§ K«~Û° . JѨÊ\˜=~°‰Äõ K«O¿Ñ^•ÌO, #iˆH^•ÌO JxK≥ÑÊ≤ # [<åxH˜
"≥OHõ@Ô~_ç¤ Ñ¨iã≤÷ux K«∂ã≤ *Ïe HõeyOk.
JѨ Ê \ ˜ = ~° ‰ õ Ä `« = ∞ g∞^Œ ÃÑ\ ˜ ì # `« Ñ ¨ C _» ∞ ˆ H 㨠∞ Åhfl
LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀ"åÅx +¨~°`«∞ ÃÑ\Ïì~°∞. z# "≥OHõ@Ô~_ç¤ [#O ÃÑ\˜ì#
+¨~°`«∞ÅxflO\˜h JOwHõiOKå_»∞. z# "≥OHõ@Ô~_ç¤x "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx
N~å=ÚÅ∞ WO\˜H˜ "≥àϧ~°∞. =∞~åº^ŒQÍ HÍѶ‘ ~ÚKåÛ~°∞. z#"≥OHõ@Ô~_ç¤
HÍѶ‘ `åy "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
JHõ¯_» #ã¨#HÀ@ Éèí∂™êfi=ÚÅ ta~°OÖ’ ÉèíÜ«∞O, PO^Àà◊# !
ã¨=∞Ü«∞O ~å„u ѨkQÆO@Å∞ HÍ=™ÈÎOk. z#"≥OHõ@~Ô _çx¤ #HõûÖˇ@· ∞¡
Ѩ@∞ì‰Ωõ áÈÜ«∂~°x ã¨=∂Kå~°O JO^Œ@O`À áÈbã¨∞Å∞ ÉèÏs |O^À|ã¨∞`Î À
kQÍ~°∞. z#"≥OHõ@Ô~_ç¤x D™êi „áê}ÏÅ`À =keÃÑ@ì~°x, Jã¨Å∞
Dáê\˜H˜ K«O¿Ñ¿ã =ÙO\Ï~°#fl x~°‚Ü«∂xH˜ =KÕÛâß~°∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞.
áÈbã¨∞Å∞ „QÍ=∂Å g∞kH˜ ^•_çH˜ ã≤^ÑúŒ _¨ ∞» `«∞#fl ã¨=∞Ü«∂xH˜ z#"≥OHõ@~Ô _ç¤
"åà◊§ =ÚO^Œ∞ „Ѩ`«ºHõ∆=∞Ü«∂º_»∞.
z#"≥OHõ@Ô~_ç¤ uiy ~å=@O`À J@∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, W@∞
áÈbã¨∞Å∞ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. Jã¨ÖOË [iyO^À K≥Ñʨ =∞x J_çQÍ~°∞. `å#∞
Ѩx=ÙO_ç =ÓiH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å#x, ^•iÖ’ HÍÅ∞ *Ïi H˜O^Œ Ѩ_»@O`À
z#fl ^≥|ƒÅ∞ Ô~O_»∞ `åHÍÜ«∞h K≥áêÊ_»∞. "åà◊√§ ZO`« QÆ∞zÛ QÆ∞zÛ
J_çy<å z#"≥OHõ@Ô~_ç¤ JO`«‰õΩq∞Oz XHõ¯ =ÚHõ¯ ‰õÄ_® J^Œ#OQÍ
K≥ѨÊÖË^Œ∞.
PO„^茄Ѩ^Õâò #HõûÖˇ·\ò K«i„`«Ö’<Õ D ã¨OѶ¨∞@# XHõ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#
"≥∞ÿÅ∞~å~Ú.
Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ „Ѩ[ÖË K«i„`«
x~å‡`«Å<Õ ã¨`åºxfl XHõ ã¨iH˘`«Î HÀ}OÖ’ Pq+¨¯iOKå~°∞. „Ѩ[Å∞ `«=∞
<åºÜ«∞™ê÷<åxfl ZÖÏ x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩO\Ï~°#flk x~°∂Ñ≤OzK«∂áê~°∞.
K«OѨ^Œy# â◊„`«∞=Ù `«=∞ KÕ`« zH˜¯# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ‰õÄ_® „Ѩ[Å∞ ZO`«

26
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=∂#gÜ«∞OQÍ =º=ǨÏi™êÎ~À, ZO`«\˜ Hõ=∆ ∂QÆ∞}Ïxfl „Ѩ^iŒ ≈™êÎ~À Ö’HÍxH˜
Kå\˜K≥áêÊ~°∞.
K«i„`«Ö’ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êiQÍ „Ѩ*Ï HÀ~°∞#ì ∞ x~°fiÇÏ≤ OK«@O ^•fi~å
ÉèÏ~°`« qѨ¡"À^Œº=∂xˆH XHõ ã¨iH˘`«Î ÉÏ@ "Õã≤ K«∂Ñ≤OKå~°∞.
P `«~åfi`« z# "≥OHõ@Ô~_ç¤ uiy Z#fl_»∂ gà◊§ *’eH˜ ~åÖË^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ „Ѩu TiÖ’#∂ XHõ Éèí∂áÈ~å@ Hõq∞\©x
U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. D Hõq∞\©Å‰õΩ J#∞|O^èOŒ QÍ q∞e>ˇO@¡`À „QÍ=∂xHÀ
~° H õ ∆ } Hõ q ∞\© x xi‡OKå~° ∞ . D Hõ q ∞\© Å HÍ~° º Hõ Ö ÏáêÅ#∞
Ѩ~°º"ÕH˜∆OKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ „áêOfÜ«∞ Hõq∞\©x ~°∂á⁄OkOKå_»∞. 1974
<å\˜Hˆ N~å=ÚÅ∞ <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’ ¿Ñ^Œ „Ѩ*ÏhHõO J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ ZHõ~åÅ
t"å~Ú[=∂ Éèí∂=Úefl ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩOk. D L^Œº=∞O ™ê^è•~°}
„Ѩ*ÏhHÍxfl ZO`«QÍ<À L`ÕÎ[ѨizOk. ã¨∞^Œ∂~°„áêO`åÅ #∞Oz ‰õÄ_®
¿Ñ^Œ [#O N~å=ÚÅ∞ =^ŒÌ‰õΩ =ã¨∞Î<åfl~°∞. `«=∞ ã¨=∞㨺ÅQÆ∞iOz
K≥ Ñ ¨ C ‰õ Ω O@∞<åfl~° ∞ . `« = ∞ „QÍ=∂Ö’¡ ‰õ Ä _® ¿Ñ^Œ Å QÆ ∞ iOz
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀ=Åã≤OkQÍ „áê^èÕÜ«∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞.
=Ú`åºÅOѨe¡ „QÍ=∞OÖ’ Hˆ =ÅO ~Ô O_»∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ KÕ`∞« Ö’¡ 700
ZHõ~åÅ "≥∞@ì, 40 ZHõ~åÅ =∂QÍ}˜ =ÙOk. ~Ú^ŒO`å „â’„uÜ«∞O Éè∂í q∞.
P Ô~O_»∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõÄ 150 ZHõ~åÅ "≥∞@ì, 10 ZHõ~åÅ =∂QÍ}©
=^ŒeÃÑ\˜ì 550 ZHõ~åÅ "≥∞\Ïì, 30 ZHõ~åÅ =∂QÍ}˜ ™êfinè#O
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
ZQÆ∞=Ѩe¡Ö’ 60 ZHõ~åÅ |O[~°∞ Éèí∂q∞ Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ ™êfinè#O
J~ÚºOk.
P „áêO`«O áÈ~å\ÏÅ K«i„`« „j~å=ÚÅ∞ ~åHõ`À ã¨iH˘`«Î =∞Å∞ѨÙ
uiyOk.
„Ѩu ™ê=∂#∞º_»∞ PÜ«Ú^èOŒ ÖËHáõ È~Ú<å XHõ áÈ~å@ Ü≥∂^è∞Œ xÖÏ
„Ѩ=iÎOKå_»∞.
nxH˜ XHõ z#fl L^•Ç¨Ï~°}........

27
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
#ã¨#HÀ@ „QÍ=∞OÖ’ "≥OHõ@~åq∞Ô~_ç¤ J<Õ XHõ z#fl~Ô `· ∞« L<åfl_∞» .
W`«#∞ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ ã¨g∞Ѩ |O^èŒ∞=Ù. ZšѨC_»∂ Éèí∞*ÏÅ g∞^Œ Q˘_»¤e
ÃÑ@∞ì‰Ωõ x u~°∞QÆ∞`«∞O_Õ"å_»∞. Jã¨=Î ∂#O Q˘_»e¤ ѨÙK«∞Û‰õΩ u~°∞QÆ∞`«∞O\Ï_»∞
HÍ|\˜ì |O^èŒ∞q∞„`«∞Å∞ J`«xx Q˘_»¤e Ô~_ç¤ Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. J`«xx
K«∂¿ãÎ<Õ KåÅ∞ ™ê^è•~°} [#O QÆ[QÆ[ =}˜H˜áÈÜÕ∞"å~°∞.
Tà’¡ |ã¨∞û Pw PQÆ@O`À<Õ Q˘_»¤e Éèí∞*Ï# "Õã¨∞‰õΩx |ã¨∞û ZH˜¯
fHõ}∆ OQÍ K«∞@∂ì HõÅÜ«∞ E¿ã"å_»∞. „ѨÜ∂« }©‰Ωõ ÅO`å a‰õΩ¯a‰õΩ¯=∞O@∂
`«Å=OK«∞‰õΩx ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞. ^Œ~å˚QÍ XHõ q+¨Ñ¨Ù #=Ùfi #qfi |ã¨∞ûx
áÈx=fi=∞#fl@∞ìQÍ „_≥·=~üˆHã≤ K«∂ã≤ H˜OkH˜ kˆQ"å_»∞.
Tà’§x ™ê^è•~°} „Ѩ[ŠѨâ◊√=ÙÅ∞ HõxÑ≤¿ãÎ KåÅ∞. "≥O@Ѩ_ç
Q˘_»¤e`À "å\˜ `ÀHõÅ∞ #iˆH¿ã"å_»∞. J~Ú<å J`«x *’eH˜ "≥à◊§\ÏxH˜
Z=~°∂ ™êǨÏã≤OKÕ"å~°∞ HÍ^Œ∞.
Wk Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ áÈ~å\ÏÅ N~å=ÚÅ∞QÍ =∂ˆ~=~°‰õÄ
H˘#™êy# ™ê^è•~°} ^Œ$â◊ºO.
J#O`«~°O D ^Œ$â◊ºO `«Å¡H˜O^Œ∞Å~ÚOk.
"≥\ ˜ì #~°ã≤OǨïÅ∞ XHõ =∂kQÆ ‰õΩÅã¨∞Î_»∞. qÖË*ò ã¨Ô~fiO\òx "≥\ ˜ì
JO\Ï~°∞. XHõ~ÀA #~°ã≤OǨïÅ∞ ^•i# áÈ`«∞O_»QÍ Q˘_»¤e Ô~_ç¤
Z^Œ∞~°∞Ѩ_®¤_»∞.
'Ô~_ô¤ PQÆ∞— J<åfl_»∞ #~°ã≤OǨïÅ∞.
PyáÈÜ«∂_»∞ Q˘_»¤e Ô~_ç¤.
'Q˘_»¤e JHõ¯_» áêˆ~~Ú.— P^ÕtOKå_»∞ #~°ã≤OǨïÅ∞.
=∂~°∞=∂\Ï_»‰õΩO_® Q˘_»¤ex H˜O^ŒÑ¨_Õâß_»∞ Ô~_ç¤.
'=∞m§ [#‡Ö’ ZѨC_≥·<å Q˘_»¤e ÃÑ@∞ì‰õΩ uiy#@∞ì HõxÑ≤OKå"À
J^Õ Q˘_»¤e`À #iˆH™êΗ J<åfl_»∞ #~°ã≤OǨïÅ∞.
Q˘_»¤e Ô~_ç¤ ¿Ñ~°∞ =∂„`«O ~ÚѨÊ\˜H© JÖψQ q∞yeáÈ~ÚOkQÍh
Éèí∞[Og∞^Œ Q˘_»¤e =∂„`«O =∞m§ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.

28
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
^•^•Ñ¨ÙQÍ ~Ú^Õ HÍÅOÖ’ =∞~À ã¨OѶ¨∞@# ‰õÄ_® [iyOk.
XHõ Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`#« O Hˆ ã¨∞ q+¨Ü∞« OÖ’ PK«∂H© HÀã¨O áÈbã¨∞Å∞
P „áêO`«OÖ’x „QÍ=∂Åhfl QÍeã¨∞Î<åfl~°∞. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ XHõ
~ÀA =Ú`åºÅOѨe¡ "≥àϧ~°∞. KÀs [iy# Q˘„Ô~Å∞ P Tà’§ ÖË=h,
Jk P „QÍ=∞ã¨∞ΊѨx HÍ^Œh áÈbã¨∞ʼnõΩ J~°÷O J~ÚOk. J~Ú<å㨈~,
LuÎKÕ`«∞Å`À "≥à◊§ÖËHõ Tà’§"åà◊§x HÀã¨∞‰õΩx uO\ÏxH˜ Ô~O_»∞ Q˘„Ô~Å∞
~Ú=∞‡x J_çQÍ~°∞. "Õ∞O ~Úfi=∞x `≥ˆQã≤ K≥áêÊ~°∞ „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞. J~Ú`Õ,
Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`«#O g∞ˆ~ KÕã≤#@∞ì ˆHã¨∞ ÃÑ_»`å=∞x ɡkiOKå~°∞.
^Ò~°˚#ºOQÍ Q˘„Ô~Å∞ Ѩ@∞ì‰õΩáÈ`«∞#fl áÈbã¨∞Å#∞ Ti "≥Ú^Œ\’¡ =Ù#fl
"åQÆ∞^•HÍ áÈxzÛ Tà’§x P_»"åà◊§O`å Hõeã≤ XHõ¯™êiQÍ "åà◊§g∞kH˜
^•_ç KÕã≤ Q˘„Ô~Å#∞ q_çÑ≤OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. "åà◊§ KÕ`«∞Ö’¡Oz `«∞áê‰õΩÅ∞
ÖωõΩ¯<åfl~∞° . áÈbã¨∞Å KÕ`∞« Å∞ "≥#H˜¯ qizHõ\ì˜ =Óà’§H˜ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞.
`«∞áê‰õΩÅ∞ T_»c‰õΩ¯x áÈbã¨∞efl Hõ\ ˜ì Ѩ_ÕÜ«∞_»O =~°‰õÄ ^è≥·~°ºOQÍ<Õ
KÕâß~°∞ QÍh P `«~åfi`« UO KÕÜ«∂Ö’ "åà◊§H˜ J~°úO HÍÖË^Œ∞.
UOKÕÜ∂« Ö’ k‰õΩ¯`ÀK«Hõ =∞QÆ"åà◊√§ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O "≥o§. q+¨Ü∞« O
JO`å „j~å=ÚÅ∞ QÍiH˜ q=iOz K≥áêÊ~°∞. „j~å=ÚÅ∞ H˘kÌ¿ãѨÙ
PÖ’K«#Ö’ Ѩ_®¤~°∞.
'g∞~°∞ U^≥·<å KÕÜ«∞O_ç. HÍh ^•x=Å¡ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º Ѩ~°º=™ê<åÅ∞
ZÖÏ LO\ÏÜ≥∂ PÖ’zOz, "å\˜x `«@∞ìHÀQÆÅ â◊H˜Î =∞#‰õΩ LO>Ë<Õ
=∞#O PѨx KÕÜ«∂e. =∞#O KÕÜ«∞QÆÅO HÍ|\˜ì KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞. KÕã≤#
^•x Ѩ~°º=™ê#O ZÖÏ L<åfl `«@∞ìHÀQÆÅ KÕ= =∞#‰õΩ#flѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞
KÕÜ«∂e. J=QÍǨÏ# ÖËx J`«∞º`åûǨxH˜ áÈ`Õ Ñ¨iã≤÷u ~ÚÖψQ
=ÙO@∞O^Œx =zÛ# "åà◊§x =∞O^ŒeOKå~°∞. "åà◊§`À Hõeã≤ =Ú`åºÅOѨe¡
"≥o§ áÈbã¨∞Å∞`À =∂\Ï¡_®~°∞. "åà◊§ `«∞áê‰õΩÅ∞ "åà◊§H˜zÛ Ñ¨Oáê~°∞.
#ã¨#HÀ@ „áêO`«O ѨÓiÎQÍ qѨ¡= áêsì Jnè#OÖ’H˜ =KÕÛã≤Ok.
Ô~·`«∞Å∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ `«=∞ =º=™êÜ«∞O `å=Ú KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
=∞^茺HÍ~°∞, ã¨#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞ÅÖ’ KåÖÏ=∞Ok N~å=ÚÅ∞‰õΩ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ<À
Ѩ~ÀHõO∆ QÍ<À ã¨ÇϨ HÍ~°O JOkã¨∞<Î åfl~∞° . t"å~Ú[=∂ Éè∂í =ÚŠѨOѨHOõ
„áê~°OÉèíO J~ÚOk. nO`À Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =∂~°∞Ê =zÛOk. JѨÊ\˜=~°‰õÄ

29
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã¨Ç¨ÏHõiOz# Ô~·`«∞Å Jnè#OÖ’ ‰õÄ_® t"å~Ú[=∂ Éèí∂=ÚÅ∞<åfl~Ú.
giÖ’ H˘O^Œ~°∞ N~å=ÚÅ∞ ã¨g∞Ѩ |O^èŒ∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~°∞. nO`À
g~°O`å ÃÑ`«ÎO^•~°∞Öˇ·# Éèí∂™êfi=ÚÅ ‰õÄ@q∞`À KÕ`«∞Å∞ Hõeáê~°∞.
N~å=ÚÅ∞ â◊„`«∞=ÙÅ ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ áÈ~ÚOk. XHõ¯ N~å=ÚÅ∞#∞
J_»∞¤ `˘ÅyOK«∞‰õΩO>Ë q∞ye#"åà◊§#∞ ^•iH˜ `≥K∞« ÛHÀ=@O ÃÑ^ŒÌ Hõ+"ì¨ ∞Õ O
HÍ^Œ#∞‰õΩ<åfl~°∞. ™ê~å~Ú áê@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #q∞‡# |O@∞ÖÏ =Ù#fl
ã≤^ŒúÑ¨Ê ^•fi~å<Õ N~å=ÚÅ∞#∞ =∞@∞ìɡ\ÏìÅx f~å‡xOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
„j~å=ÚÅ∞QÍi ^ŒQÆæiH˜ ~åHõáÈHõÅ∞ ѨÓiÎQÍ `«yæOz# ã≤^ŒúѨÊ
Éèí∂™êfi=ÚŠѨOK«# KÕi U^À QÆ∂_»∞ѨÙ~îå}© KÕã¨∞Î#fl@∞ì JѨC_»Ñ¨C_»∂
"å~°ÎÅ∞ qxÑ≤ã¨∂Î<Õ=Ù<åfl~Ú. „j~å=ÚÅ∞ U<å_»∂ "å\˜x ã‘iÜ«∞ãπQÍ
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. „j~å=ÚÅ∞#∞ K«OѨÙ`å#x Éèí∂™êfi=ÚÅ ^ŒQÆæ~° ÉË~°O
‰õÄ_® ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl_»x, JHõ¯_»Hõ¯_® „j~å=ÚÅ∞ QÍi g∞^Œ J"å‰õΩÅ∂
K≥"å‰õΩÅ∂ ¿ÑÅ∞`«∞<åfl_»h `≥eã≤Ok. J~Ú<å ‰õÄ_® P =∂@Å∞
„j~å=ÚÅ∞ K≥qH˜ ZHõ¯ÖË^Œ∞.
„j~å=ÚÅ∞QÍ~°∞ XHõ ~ÀA =Ú`åºÅOѨe¡Ö’x KÕÖ’ =Ù<åfl~°∞.
J#∞HÀ‰õΩO_® ã≤^ŒúÑ¨Ê Z^Œ∞~°Ü«∂º_»∞.
'U~å, ã≤^ŒúáêÊ ! ##∞fl K«OѨÙ`å#x Éèí∂™êfi=ÚÅ ^ŒQÆæ~° ÉË~°O
‰õÄ_® ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl=@. UO\© Hõ^äŒ?— Jx xÅnã≤ J_çQÍ~°∞.
ã≤^ŒúÑ¨Ê ÅÉ’kÉ’=∞<åfl_»∞. J\ÏìO\˜ =∂@Å∞ #∞=Ùfi Jã¨ûÅ∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀHõ<åfl h ¿Ñ~°∞ K≥ѨÙÊH˘x Éèí∂™êfi=ÚÅ ^ŒQÆæ~° |uˆHã¨∞Î<åfl#∞—
JO@∂ #=∞‡|eHÍ_»∞.
„j~å=ÚÅ∞ x[OQÍ<Õ "å_ç =∂@Å∞ #=∂‡~°∞.
Z=Ô~xfl q^è•Å∞QÍ ‰õΩ„@Å∞ KÕã≤<å ã≤^ŒúÑ¨Ê `«#<Õg∞ KÕÜ«∞ÖË_»#flk
„j~å=ÚÅ∞QÍi nè=∂. KåÖÏ=∞Ok KåÖÏ™ê~°∞¡ KåÖÏ QÆ\ ˜ìQÍ K≥áêÊ~°∞.
J~Ú<å „j~å=ÚÅ∞ QÍ~°∞ ã≤^ÑúŒ ʨ `«#‰õΩ Ǩx `«ÅÃÑ_»`å_»x J#∞HÀÖË^∞Œ .
Hˆ =ÅO `«# ^ŒÜ∂« ^ŒH} ∆˜ ϺŠg∞^Œ |uH˜ ÉÏQÆ∞Ѩ_#ç "å_»∞ `«#<ÕO KÕ™êÎ_<» Õ
J#∞‰õΩ<åfl~°∞.
1975 "Õ∞ 29 = `Õn.

30
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„j~å=ÚÅ∞ L^ŒÜ«∂<Õfl |Ü«∞Å∞^Õi HÀ~°∞ì‰õΩ "≥àϧ~°∞. HÀ~°∞ì
"å~Ú^•‰õΩ Ǩ[Ô~·# |O_»Ü«∞º =∂™êì~°∞‰õΩ Z„~°âßÅ∞"å HõÑ≤Ê g_À¯Å∞
K≥áêÊ~°∞.
™êÜ«∞O„`«O =Å∂¡~°∞ "≥àϧe. KåÖÏ ^ŒQÆæi |O^èŒ∞=ÙÅ WO\’¡
ÃÑo§. "≥OHõ\ÏѨÙ~°O „QÍ=∞O #∞Oz =Å∂¡~°∞ ã¨∞=∂~°∞ Ѩk¿ÇÏ#∞
H˜Ö’g∞@~°∞.¡ ZQÆ∞=Ѩe¡ #∞Oz áê=QÆ_» "≥à§ı ~À_»∞¤ =∂~°Oæ Ö’ =ÙO@∞Ok.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ `«# `«=Ú‡_»∞ ã¨∞|ƒÜ«∞º, =∞iH˘O`«=∞Ok q∞„`«∞efl
"≥O@ɡ@∞ì‰õΩx ZQÆ∞=Ѩe¡ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. |ã¨∞ûÖ’ "≥à◊§@OHõ<åfl
=Ú`åºÅOѨe¡g∞^Œ∞QÍ JO^Œ~°∂ HõÅã≤ #_çz"≥à◊§@O =∞Oz^Œx ã¨ÅǨ
~ÚKåÛ_»∞ Hõ$ëê‚~å=Ù. =Ú`åºÅOѨe¡ g∞^Œ∞QÍ J_»¤^•i# "≥o`Õ =Å∂¡~°∞
P~°∞ H˜Ö’g∞@ˆ~¡. N~å=ÚÅ∞ q#ÖË^Œ∞. |ã¨∞ûg∞^Œ "≥àı§@@ì~Ú`Õ Ñ¨ÓiÎ
|O^À|㨠∞ Î ` À "≥ à ◊ § @O =∞Oz^Œ x K≥ á êÊ_» ∞ . `« # =^Œ Ì P~° ∞
<å@∞ÉÏO|∞Å∞O>Ë P ã¨Ozx |Å=O`«OQÍ N~å=ÚÅ∞ KÕuÖ’ ÃÑ\Ïì_∞» .
ZQÆ∞=Ѩe¡ |™êìѨ٠KÕ~°∞‰õΩ<Õã¨iH˜ `«#`Àáê@∞ =Å∂¡~°∞ ~å=Åã≤#
"åà◊§O^Œ~°∂ JHõ¯_çH˜ KÕ~°∞‰õΩ<Õ=Ù<åfl~°∞.
=∞~À J~°QÆO@Ö’ |ã¨∞û ~å"åe.
=∞m§ JHõ¯_» ã≤^ŒúÑ¨Ê QÆ∞iOz K«~°Û =zÛOk.
Éè∂í ™êfi=ÚÅ∞ _»aƒzÛ ã≤^ÑúŒ ʨ x H˘<Õâß~°h, „Ѩã∞¨ `Î O« ѨÓiΙê÷~ÚÖ’
"åà◊§ #q∞‡#|O@∞QÍ =∂~å_»h, ZÖÏÔQ·<å 㨈~ N~å=ÚÅ∞#∞
^≥|ƒfÜ«∂Åx ã¨=∞Ü«∞O HÀã¨O HÍK«∞‰õΩ‰õÄK«∞<åfl_»h JO^Œ~°∂ K≥áêÊ~°∞.
ã≤^ŒúÑ¨Ê q+¨Ü«∞OÖ’ N~å=ÚÅ∞ ^èÀ~°}˜ ~°=O`« ‰õÄ_® =∂~°ÖË^Œ∞.
WO`«Ö’ áê=QÆ_» "≥àı§ |ã¨∞û ~å<Õ=zÛOk.
|ã¨∞û ky# "åà◊§Ö’ H˘O`«=∞Ok ˆH`«QÍxK«~°¡ Ti|Ü«∞@
H˘O`«=∞Okx "≥O>Ëã¨∞‰õΩx ã≤^ŒúÑ¨Ê U^À U~åÊ@¡Ö’ L<åfl_»x K≥áêÊ~°∞.
N~å=ÚÅ∞ nè=∂ Ñ≤ã¨~°O`« ‰õÄ_® `«QÆæÖË^Œ∞.
QÆi"Õ∞HõÅѨe¡ „QÍ=∂xH˜ K≥Ok# `«# ã¨g∞Ѩ |O^èŒ∞=Ù eOQÍ
uѨÊ#fl |ã¨∞ûÖ’ "≥àÁ§^ŒÌx |u=∂e =∞s K≥áêÊ_»∞. J~Ú<å 㨈~ PÜ«∞#
q#ÖË^Œ∞.
31
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
'UOHÍ^Œ∞ ZHõ¯O_ç |ã¨∞û— J<åfl~°∞. JO^Œ~°∂ |ã¨∞û ZHͯ~°∞.
N~å=ÚÅ∞ "≥O@ |Ü«∞Å∞^Õ~∞° `«∞#fl "åà◊§Ö’ ã≤^ÑúŒ ʨ U*ˇO@∞‰õÄ_®
XHõ_»∞<åfl_»∞. gà◊√§ Z@∞=O\˜ PÜ«Ú^è•Å∞, *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_®<Õ
|Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°<Õ ã¨=∂Kå~åxfl ã≤^ŒúѨʉõΩ ZѨC_À KÕ~°"Õâß_»∞.
|ã¨∞û |Ü«∞Å∞^ÕiOk.
JO^Œ~°∂ ã¨~°^•QÍ Hõ|∞~°∞¡ K≥ѨC‰õΩO@∞<åfl~°∞.
|ã¨∞û ˆH`«QÍxK≥~°¡ „QÍ=∞O ^•\˜Ok. ~À_»∞¤ XHõKÀ@ ÉÏQÍ
Q˘~ÚºÖÏQÍ =ÙO@∞Ok. =O^• #∂@Ü«∂Éèí~Ú QÆ*ÏÅ∞ ÉÏQÍ _Ò#∞Ö’H˜
ky =∞m§ "≥∞~°Hõ ZHͯe.
|ã¨∞û _Ò#∞Ö’H˜ kyOk. |ã¨∞û Z@∂ "≥à◊§\ÏxH˜ gÅ∞ÖˉõΩO_®
"≥∞~°Hõg∞^Œ ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ ~åà◊√§ J_»¤OQÍ ¿ÑiÛ=Ù<åfl~Ú.
L#fl@∞ìO_ç |ã¨∞û PyáÈ~ÚOk.
ZO_» f„=`« KåÖÏ=~°‰õΩ `«yæOk.
„j~å=ÚÅ∞ ã‘@∞Ö’Oz ÖË=É’Ü«∂~°∞.
'J<åfl #∞=Ùfi ‰õÄ~ÀÛ. ‰õΩ„~°"åà◊√§ ky ~åà◊√§ f™êÎ~°∞— J<åfl~°∞
q∞ye#"åà◊√§.
‰õΩ„~åà◊√§ H˘O`«=∞Ok |ã¨∞û kQÍ~°∞. `«Q~Æ ‰° Ωõ O@ ~å=∂O[<ÕÜÚ« Å∞
~À_»∞¤Hõ_»¤OQÍ =Ù#fl ~åà◊√§ `˘ÅyOK«É’Ü«∂_»∞.
^äŒ<£=∞O@∂ `«∞áêH© â◊|ÌO.
XHõ¯™êiQÍ JO^Œ~°∂ J@∞ˆHã≤ K«∂âß~°∞. K«∞@∂ì =ÚѨÊ~Ú
#ÅÉèí~Ú =∞Ok [#O. JO^Œi KÕ`«∞Ö’¡#∂ U^À XHõ PÜ«Ú^èŒO. ~À_»∞¤x
P#∞‰õΩx=Ù#fl Hõ@ìg∞^Œ HÍÅÜ«∞=ÚxÖÏ g∞ã¨O ^Œ∞=Ùfi`«∂ ã≤^ŒúѨÊ. J`«x
Hõà◊√§ zO`«xѨCÖÏ¡ =∞O_çáÈ`«∞<åfl~Ú.
N~å=ÚÅ∞`À ã¨Ç¨ JO^Œ~°∂ |ã¨∞û kQÍ~°∞.
~å=∂O[<ÕÜ«ÚÅ∞ `«# „Ѩܫ∞`«flO =∂#∞HÀÖË^Œ∞. =∞m§ ~åà◊√§
fÜ«∞É’Ü«∂_»∞.
32
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
'Xˆ~Üü∞ ~å=∂Or ! =∞m§ D™êi ~åà◊§g∞^Œ KÕ~Ú "Õâß=O>Ë
ã¨fiO`« ‰õΩÅáÈ_ç=<Õk ‰õÄ_® K«∂_»#∞, HÍeÛáêˆ~™êÎ. =∞~åº^ŒQÍ `«ÑC¨ HÀ—!
QÆi˚OKå_»∞ ã≤^ŒúѨÊ.
ã≤^ŒúѨÊ, ~å=∂O[<ÕÜ«ÚÅ∞ W^ŒÌ~°∂ É’Ü«∞‰õΩÅã¨∞ÎÖË.
'UOk~å `«Ñ¨C‰õΩ<Õk ! HÍÅ∞™êÎ"å Un HÍÅÛ~å ! WHõ¯_» HÍÅ∞Û—
JO@∂ `«# [#<åOQÍňHã≤ K«∂Ñ≤OKå_»∞ ~å=∂O[<ÕÜ«ÚÅ∞.
^ä<Œ =£ ∞O@∂ =∞m§ `«∞áêH© ¿ÑeOk. `«∞áêH© QÆ∞O_»∞ ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ~Ú
~å=∂O[<ÕÜ«ÚÅ∞ QÆ∞O_≥ ~°HõÎO =∞_»∞QÆ∞ÖÏ =∂iáÈ~ÚOk.
DÖ’QÍ |ã¨∞û "≥#H˜¯ uiy "≥à◊§\ÏxH˜ ‰õÄ_® gÅ∞ ÖˉõΩO_®
~åà◊√§ ¿Ñ~åÛ~°∞.
ã≤^ŒúѨÊ`Àáê@∞ ^•^•Ñ¨ÙQÍ #ÅÉèˇ·=∞Ok |ã¨∞û xÅ|_ç=Ù#fl
„áêO`åxfl K«∞@∞ì=Ú\Ïì~°∞. #Å∞QÆ∞~°~Ú^Œ∞QÆ∞i KÕ`«∞Ö’¡ `«∞áê‰õΩÅ∞‰õÄ_®
L<åfl~Ú.
N~å=ÚÅ∞ `«=Ú‡_»∞ ã¨∞|ƒÜ«∞º KÕu ã¨OzÖ’x <å@∞ÉÏO|∞ fã≤
ã≤^ŒúÑ¨Ê ˆHã≤ qã≤~å_»∞. ÉÏO|∞ ¿ÑÅ@O`À ã≤^ŒúÑ¨Ê J`«x J#∞K«~°∞Å∞
"≥#H˜¯ `«QÍæ~°∞. ÉÏO|∞Å∞ "Õã¨∞‰õΩO@∂ ã¨∞|ƒÜ«∞º =∞iH˘O^Œ~°∞ "åà◊§x
H˘O`« ^ Œ ∂ ~° O "≥ # H˜ ¯ `« i =∂~° ∞ . gà◊ § ^Œ Q Æ æ i <å@∞ÉÏO|∞Å∞
J~ÚáÈÜ«∂~Ú.
ã¨∞|ƒÜ«∞º =∞Ǩ|Åâße. =∞Oz `≥yOѨ٠=Ù#fl =∞x+≤. ã¨∞|ƒÜ«∞º
|uH˜=ÙO_»QÍ N~å=ÚÅ∞#∞ Ug∞ KÕÜ«∞ÖË=∞x ã≤^ŒúѨÊH˜ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞.
JO^Œ∞ˆH =ÚO^Œ∞ ã¨∞|ƒÜ«∞ºg∞^Œ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê_»∞.
Ѩi\ÏÅ ã¨∞|ƒÜ«∞º „áê}ÏÅ∞ J#O`« "åÜ«Ú=ÙÅÖ’ Hõeã≤
JO`«~åú#O JÜ«∂~Ú.
N~å=ÚÅ∞`Àáê@∞ =zÛ# [#OÖ’ H˘O`«=∞Ok „áê}cèu`À
áêiáÈ=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
=Å∂¡~°∞Ö’ ÃÑo§‰õÄ`«∞~°∞ ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~°∞Ûx=Ù#fl <å~åÜ«∞}=∞‡‰õΩ
"å~°Î `≥eã≤Ok. P"≥∞ Hõ∆}ÏÅg∞^Œ |Ü«∞Å∞^ÕiOk.
33
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
H˘O`«=∞Ok áêiáÈ~Ú "≥OHõ\ÏѨÙ~°O „QÍ=∂xH˜ D Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ#
"å~°xÎ KÕ~"° âÕ ß~°∞. =Å∂¡~∞° #∞Oz "≥o§ H˘O^Œ~∞° u~°∞=∞}˜ áÈbãπ¿ã+ì <¨ Ö£ ’
iáÈ~°∞ì ~ÚKåÛ~°∞. WOHÍ Ñ¶¨∞~°¬} [~°∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙOk.
HÍÅ∞ÊÅ∞ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú.
<å~åÜ«∞}=∞‡ =KÕÛOk.
'HÍÅÛ~å HÍÅ∞Û— JO@∂ `«# QÆ∞O_≥ÅHˆ ã≤ K«∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl_∞» N~å=ÚÅ∞
`«∞áêH©x QÆ∞iÃÑ\˜ì# ã≤^ŒÌÑ¨Ê HÍÅÛ_®xH˜ `«@Ѩ\Ï~Úã¨∞Î<åfl_»∞.
<å~åÜ«∞}=∞‡ `«# Éèí~°ÎH˜ J_»¤OQÍ "≥o§ xÅ|_çOk.
'WO\’¡ nѨO ÃÑ\˜ì# =∞x+≤x K«OѨ\ÏxH˜ `≥yOKå=Ù~å— JO@∂
ã≤^ŒúÑ¨Ê g∞kH˜ "≥à◊§É’~ÚOk.
ã≤=OyÖÏ =ÚO^Œ∞‰õΩ ^Œ∂HõÉ’~Ú# <å~åÜ«∞}=∞‡x K«∂ã≤ ã≤^ŒúѨÊ
"≥#H˜¯ `«QÍæ_»∞. ZuÎ# `«∞áêH©x H˜OkH˜ kOKå_»∞.
ã≤^ÑúŒ ʨ ѨH¯õ <Õ =ÙO_ç Ѩiã≤u÷ QÆ=∞xã¨∞#Î fl ã¨∞|ƒ#fl J=HÍâ◊O ZHõ¯_»
KÕ*Ïi áÈ`«∞O^À Jx N~å=ÚÅ∞ ˆHã≤ `«∞áêH©˜x QÆ∞iÃÑ\˜ì ¿ÑÖÏÛ_»∞.
Ô~ѨÊáê@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ¿Ñe# <åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞ `«∞áê‰õΩÅ QÆ∞à◊¥§
„j~å=ÚÅ∞ â◊s~åxfl pÅ∞Û‰õΩO@∂ "≥àϧ~Ú.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ <ÕʼnõΩ XiQÍ~°∞.
ѨtÛ=∂„k# ã¨∂~°∞º_»∞ Jã¨Îq∞OKå_»∞.
Éèí∂™êfi=ÚÅ Hõ|O^èŒ Ç¨Ï™êÎÖ’¡Oz q_çÑ≤Oz#O^Œ∞‰õΩ Hõ$`«[˝`«QÍ
<ÕÅ`«e¡ Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ #∞^Œ∞\˜x =Ú^•Ì_OÕ ^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk.
N~å=ÚÅ∞ WOHÍ ã¨r=OQÍ<Õ =Ù<åfl~°∞.
ã≤^ŒúÑ¨Ê XHõ ÃÑ^ŒÌ |O_»~å~Úx ZuÎ N~å=ÚÅ∞ QÍi `«Åg∞kH˜
qã≤~å_»∞.
„Ѩ*ÏáÈ~å\ÏÅ∞ =i÷ÖÏ¡ÅO@∂ „j~å=ÚÅ∞ QÆ∞O_≥efl pÅ∞Û‰õΩx
z@ì z=i™êiQÍ "≥eH˜ =ã¨∂#Î fl x<å^ŒO PÜ«∞# Q˘O`«∞ ѨÓ_çáÈ=@O`À
PYi P~°Î<å^ŒOQÍ q∞ye áÈ~ÚOk.
34
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Éè~í ΰ „áê}ÏÅ∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ z=i Hõ}∆ O =~°‰Äõ áÈ~å_ç# g~°Ñu¨ fl
<å~åÜ«∞}=∞‡ Hõ#fla_»¤ÅHÀã¨O QÆ∞O_≥#∞ |O_»~å~ÚQÍ =∂~°∞Û‰õΩOk.
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O #∞Oz [#O =KÕÛã¨iH˜ JO`å J~ÚáÈ~ÚOk.
ǨÏO`«‰õΩÅ∞ `«=∞ Ѩx =ÚyOK«∞‰õΩx "≥o§áÈ~Ú# QÆO@ `«~åfi`«
u~°∞=∞}˜ ¿ãì+¨<£ #∞Oz áÈbã¨∞Å∞ f~°∞|_çQÍ ~°OQÆOÖ’H˜ kQÍ~°∞.
=H©Å∞ ~°OQÆÜ«∞º ã¨ÅǨ „ѨHÍ~°O ˆHã¨∞ ˆH=ÅO #Å∞QÆ∞i g∞^Œ<Õ
ÃÑ\Ïì~∞° . ã≤^ÑúŒ ʨ `À áê@∞ ã¨∞|ƒ#fl, =∂Ô~#fl, ǨÏ#∞=∞O`«∞Åg∞^Œ =∂„`«"∞Õ
ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ J~ÚºOk.
ZѶ.π S.P~ü #"≥∂^Œ∞ J~Ú#ѨÊ\˜#∞Op xOk`«∞ʼnõΩ tHõ∆ Ѩ_=Õ ~°‰Äõ
=H©Å∞ ~°OQÆÜ«∞º, „j~å=ÚÅ∞QÍi z#fl `«=Ú‡_»∞ z# <å~åÜ«∞}
x„^ŒáÈÖË^∞Œ . D Hˆ ã¨∞ q+¨Ü∞« OÖ’ ZQÆ∞=ѨeH¡ ˜ K≥Ok# HÔ .l. "≥OHõ@<å~°Ñʨ ,
`å\˜"∞Õ HõÅѨeH¡ ˜ K≥Ok# #~°ãO≤ ǨÏÜ«∞º ã¨ÇϨ HõiOKå~°∞. Zxfl X_ç^∞Œ _»∞‰õΩÅ∞
Z^Œ∞~°~Ú<å ˆHã¨∞ ZHõ¯_® |ÅÇ‘Ï#Ѩ_»‰õΩO_® KÕâß~°∞. ǨÏO`«‰õΩʼnõΩ
tHõ∆Ѩ_ç<åHõQÍh =H©Å∞ ~°OQÆÜ«∞º, z#<å~åÜ«∞} q„âßOu fã¨∞HÀÖË^Œ∞.

35
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ
=Ú`åºÅѨÊ,
z# "≥OHõ@=∞‡
^ŒOѨ`«∞Å∞

Ѩi\ÏÅ ™È^Œ~°∞Å∞ z# <å~åÜ«∞}, ã¨∞|ƒÜ«∞º,

QÆ*ˇ˚ÅѨÊ, Ñ≤.Z"£∞.<å~åÜ«∞}, N~å=ÚÅ∞

36
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ
N~å=ÚÅ∞
<å~åÜ«∞}=∞‡
^ŒOѨ`«∞Å`À
‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞
[Ü«∞=∞‡, L+¨,
‰õΩ=∂~°∞Å∞
~°q, ǨÏi

"≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’x Ѩi\ÏÅ "åi ã¨fiQÆ$ǨÏO

37
38
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

#ã¨#HÀ@ ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞Ö’ `À\˜ q^•º~°∞úÅ∞, QÆ∞~°∞=ÙÖ`À

 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ÃÑo§ ÃÑ^ŒÌ HÀy~° *ˇ· ã‘`å~å"£∞

q"åÇ¨Ï ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ã¨∞h`«, ~°gO„^Œ

39
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
HÍ„"Õ∞_£ Ѩi\ÏŠǨÏi

HÀ<åѨÙ~°O ~å=∞Hõ$ëê‚ Ô~_ç¤, Ѩi\ÏÅ <å~åÜ«∞}Ñ¨Ê (=Å∂¡~°∞)Å`À

40
 HÍi‡Hõ âßMÏ=∂`«∞ºÅ∞QÍ „Ѩ=∂} ã‘fiHÍ~°O

41
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

ˆHO„^Œ HÍi‡Hõ âßMÏ=∂`«∞ºÅ∞ Ñ≤.Z. ã¨OQ͇ `À

"Õ∞ _Õ k<À`«û= "Õ_»∞HõÅÖ’ =ÚYº=∞O„u ZhìP~ü `À

42
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

ÉÏ=Å∞ [Ü«∞O`ü, Hõ$ëê‚~å=Ù, ˆHâ◊#flÅ`À ~°q ^ŒOѨ`«∞Å∞

z#fl K≥ÖÅ¡ˇ ∞ â‹Å· *, "Õ∞#Å∞¡_∞» NǨÏ~°¬, ÃÑ^ŒÌ K≥ÖÅ¡ˇ ∞ L+¨, JHõ¯ [Ü«∞=∞‡Å`À

43
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

5
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ =∞~°}O`À P „áêO`«OÖ’ qѨ¡"À^Œº=∂xH˜
ZO`À ÃÑ^ŒÌ Z^Œ∞~°∞^≥|ƒ `«yeOk. áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ N~å=ÚÅ∞ ÉèÏ~°º
<å~åÜ«∞}=∞‡#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩx F^•~åÛ~°∞. J=∞~°g~°∞Å ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ
áêsì JO_»^ŒO_»Å∞ ZšѨC_»∂ =ÙO\ÏÜ«∞x Ǩg∞ WKåÛ~°∞. Ѩi\ÏÅ
N~å=ÚÅ∞ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å HÀã¨O `«# „áê}ÏÅ∞ ^è•~°áÈâß~°∞. P ¿Ñ^Œ
„Ѩ[ÖË N~å=ÚÅ∞#∞ K«OÑ≤# ǨÏO`«‰Ωõ Å JO`«O K«∂™êÎ~x° <å~åÜ«∞}=∞‡
=ÚO^Œ∞ „Ѩu[˝ KÕâß~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@# [iy# <å\˜H˜ „j~å=ÚÅ∞ ÃÑ^ŒÌH˘_»∞‰õΩ ~°gO„^Œ
~°q =Ü«∞ã¨∞û Ѩk¿ÇÏ_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞. z#flH˘_»∞‰õΩ ǨÏsO„^ŒH˜ Ѩk¿ÇÏ<Õà√◊ §.
Ô~O_À ‰õΩ=∂Ô~Î L+¨ =Ü«∞ã¨∞û Ѩ^Œ=¸_»∞. z#fl‰õÄ`«∞~°∞ â‹·Å[H˜ Ѩk
ã¨O=`«û~åÅ∞.
Ѩ^Œ= `«~°QÆu ‰õÄ_® WOHÍ Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ Ñ≤Å¡Å K«^Œ∞=ÙÅ∞
PyáÈÜ«∂~Ú.
Éèí~°Î K«xáÈ~Ú# `«~åfi`« |O^èŒ∞=ÙÅ∞ =º=ǨÏiOz# f~°∞
<å~åÜ«∞}=∞‡#∞ xÅ∞=Ù<å ÉÏ^èŒ ÃÑ\˜Oì k. J~Ú# "åà◊§Ö’ #∂\˜H˜ `˘OÉè·ˇ
J~Ú^Œ ∞ âß`« O Ѩ ~ å~Ú"åà◊ § Hõ < åfl Ѷ ¨ ∞ ’~° O QÍ „Ѩ = iÎ O Kå~° ∞ .
|O^è∞Œ =ÙÅ^•fi~å Z^Œ∞~Ô #· XHÀ¯ |~°∞"≥#· J#∞Éè=í O <å~åÜ«∞}=∞‡ QÆ∞O_≥
x|ƒ~åxfl =∞iO`«QÍ ÃÑOz áÈ+≤OzO^Õ `«Ñ¨Ê P"≥∞#∞ ZO`«=∂„`«O
x~°∞`åûǨxH˜ QÆ∞i KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
44
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
<å~åÜ«∞}=∞‡ `À|∞@∞ì=ÙÅ∞ ÃÑ^Œ <å~åÜ«∞}ѨÊ, z# <å~åÜ«∞}ѨÊ,
ÅK«Û#flÖË Hõ+¨ìHÍÅOÖ’ P ‰õΩ@∞OÉÏxfl Jxfl ~°HÍÅ∞QÍ J^Œ∞‰õΩ<åfl~°∞.
„j~å=ÚÅ∞QÍi ™È^Œ~°∞Ö’¡ z# <å~°Ñ¨Ê ˆHã¨∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ JO_»QÍ
xeKå_»∞. ¿ã^ŒºO q+¨Ü«∞OÖ’ ɡ·\ ˜x ™È^Œ~°∞Å∞ KÕÜ«¸`« xKåÛ~°∞.
qѨ¡= áêsì XHõ"≥·Ñ¨Ù<å, |_»∞QÆ∞ [#O XHõ"≥·Ñ¨Ù<å ZšѨC_»∂ P
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ÉÏã¨@QÍ xeKå~Ú.
Hõ#fla_»¤Å`Àáê@∞ J`«Î=∂=∞bfl HõO\˜H˜ Ô~ѨÊÖÏ HÍáê_»∞‰õΩOk
<å~åÜ«∞}=∞‡. `«# Éèí~°Î‰õΩ JO_»^ŒO_»ÅOkOz# ¿Ñ^Œ „Ѩ[ÖË `«#H©, `«#
Ñ≤ Å ¡ Å H© J㨠Š∞ ã≤ ã ¨ Ö ˇ · # P`« ‡ |O^è Œ ∞ =ÙÅx <å~åÜ« ∞ }=∞‡H˜
J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõOQÍ J~°÷=∞~ÚOk. ‰õΩ@∞OÉÏxfl ZO`À QÆ∞@∞ìQÍ
<≥@∞ì‰Ωõ =zÛOk. ÉÏ^躌 `«efl QÆ∞~Ô iÎ y „Ѩ=iÎOKÕÖÏ Ñ≤Åe¡ fl ÃÑOzOk. K«^∞Œ =Ù
ã¨O^躌 Å∞ ÖËHáõ È~Ú<å `«# Éè~í ΰ „Ѩu+¨hì , ‰õΩ@∞O| Q“~°"åhfl xÅɡ>OìË ^Œ∞‰õΩ
Jq„âßO`«OQÍ „â◊q∞OzOk. HÀà◊√§ ‰õÄÜ«∞HõáÈ~Ú<å <å~åÜ«∞}=∞‡ x`«ºO
^èŒiOKÕ ~°|ƒ~°∞ K≥ѨCÅ â◊|úO x„^ŒÖ’LO_»QÍ qxÑ≤¿ãÎ `≥Å¡"åiO^Œx
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O [<åÅ∞ x^Œ∞~°"Õ∞ÖÁ¯x Ѩ#∞ʼnõΩ "≥àı§"åà◊√§.
N~å=ÚÅ∞ `«e¡ z# "≥OHõ@=∞‡ U_®k „H˜`«O #∞OKÕ Ñ¨Hõ∆"å`«O`À
=∞OKå# Ѩ_=ç ÙOk. N~å=ÚÅ∞, ã¨∞|ƒÜ«∞ºÅ ǨÏ`«º [iy# H˘kÌ ~ÀAňH
z# "≥OHõ@=∞‡ K«xáÈ~ÚOk.
N~å=ÚÅ∞ QÍ~°∞ =∞~°}˜Oz ~ÚOHÍ ZO`À HÍÅO HÍÖË^Œ∞.
^Õâ◊OÖ’ Z=∞Ô~˚hû J=∞Ö’¡H˜ =zÛOk.
Hõ$ëê‚~å=Ù`Àã¨Ç¨ áêsì ÉÏ^èŒ∞ºÅO^Œ~°∂ áÈbã¨∞Å ÉÏi#∞Oz
`«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ `«Ö’^•s "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
Hõ$ëê‚~å=Ù#∞ áÈbã¨∞Å∞ QÆ∞O`«HõÅ∞¡Ö’ JÔ~ã¨∞ì KÕâß~°∞.
1972 Ö’ JÔ~ã¨ì~Ú ~å[=∞O„_çÖ’ *ˇ·Å∞ rq`«O QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl
|O_»Ü«∞º, P~ü.ÔH Å#∞ HÀ~°∞ìÖ’ Ǩ[~°∞ ѨiKÕO^Œ∞‰õΩ áÈbã¨∞Å∞ _À<£
fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. ~å„uH˜ =∞m§ _À<£#∞Oz ~å[=∞O„_çH˜ „Ѩܫ∂}O.
JѨÊ\˜=~°‰õÄ Ô~·ÖËfi áê¡\òá¶ê~°O g∞^Œ<Õ "åà◊§ =∞lb.

45
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~Ô Å· ∞ `≥Å"¡ å~°∞ ~°≠Ï=Ú# QÍh ~å^Œ∞. áÈbã¨∞Å`À áê@∞ |O_»Ü∞« º
=∂ã¨~ì ∂° , P~ü.HÔ Å∞ ‰õÄ_® áê¡\òáê¶ ~°"∞£ g∞^Œ<Õ Ñ¨_∞» ‰õΩ<åfl~∞° . Mˇn· e^ŒiÌ H©
ÉË_ôÅ∞ "Õ¿ã L<åfl~Ú. J~Ú#ѨÊ\˜H© P~ü.ÔH ZO`À KåHõK«HõºOQÍ ÉË_ôÅ∞
q_çÑ≤OK«∞‰õΩx áÈbã¨∞Å Hõà◊√§ HõÑ≤Ê `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩx áêiáÈÜ«∂_»∞. D
ã¨OѶ¨∞@# 1976 Ö’ [iyOk.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞Ô~·# L^Œº=∞O P~ü.ÔH ~åHõ`À =∞m§
r=O áÈã¨∞HÀ=@O „áê~°OaèOzOk.
Hõ$ëê‚~å=Ù 1977 z=iÖ’ *ˇ·Å∞#∞Oz q_»∞^ŒÖˇ· =KåÛ_»∞. 1981
=~°‰õÄ J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’<Õ L<åfl_»∞QÍh bQÆÖò HÍ~°ºHõÖÏáêÅ =~°ˆH
Ѩiq∞`«"≥∞ÿ ѨxKÕâß_»∞.
L#fl@∞ìO_ç XHõ~ÀA áÈbã¨∞Å∞ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O =zÛѨ_®¤~°∞.
<å~åÜ«∞}=∞‡‰õÄ_® ã¨=∞Ü«∂xH˜ WO\’¡ ÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ `Àáê@∞ N~å=ÚÅ∞
QÍi `«O„_ç Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê =∂„`«"Õ∞ L<åfl~°∞. ~°qh, ǨÏih,
"åà◊§ ÉÏ= [Ü«∞O`üh áÈbã¨∞Å∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ Ѩ@∞ì‰Ωõ áÈ`«∞<åfl~∞° . ÃÑ^•ÌÜ∞« #
Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê "åà◊√¡ U `«ÑÓ¨ C Z~°Q~Æ h° , Ѩãa≤ _»e¤ fl =keÃÑ@ì=∞x,
J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ `«##∞ JÔ~ã¨∞ìKÕã≤ fã¨∞ÔHà◊§=∞x áÈbã¨∞efl „áê^èÕÜ«∞Ѩ_ç
J_çQÍ_»∞. T~°∞ ^•>Ë=~°‰õÄ |u=∂Å∞`«∂<Õ =Ù<åfl_»∞.
Ѩi\ÏÅ =Ú`åºÅÑ¨Ê QÆ∞O_≥ ѨO_»∞\ωõΩÖÏ =}˜H˜áÈ~ÚOk.
Hõà◊§=ÚO^Õ K≥@ìO`« H˘_»∞‰õΩÅ∞ K«zÛáÈ~Ú# qëê^ŒO ~ÚOHÍ
ѨÓiÎQÍ Q˘O`«∞ ‰õÄ_® kQÆH=õ ÚO^Õ Ñ¨ãa≤ _»e¤ fl Ѩ@∞ì‰Ωõ áÈ~Ú UO KÕ™êÎ~À#x
P =Úã¨e ǨÏ$^ŒÜ«∞O qÅqÖÏ `«#∞fl‰õΩOk.
áÈbã¨∞Å∞ D =ÚQÆ∞æix <Õ~°∞QÍ J#O`«Ñ¨Ù~°O áÈbã¨∞¿ãì+¨<£H˜
fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. JѨÊ\˜ˆH ZQÆ∞=Ѩe¡ „QÍ=∂xH˜ K≥Ok# KÒ_»Ñ¨Ê, =_ç¤
"≥OHõ@~å=Ú_»∞Å#∞ JÔ~ã¨∞ìKÕã≤ JHõ¯_çH˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. `«~°∞"å`«
`å_çѨ„uH˜ `«~°eOKå~°∞. JHõ¯_ç#∞Oz u~°∞Ѩu fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞.
[=∞‡Å=∞_»∞QÆ∞ ¿ãì+¨<£ g∞^Œ #HõûÖˇ·@∞¡ ^•_çKÕã≤ ^•^•Ñ¨Ù W~°=~Ú Ô~O_»∞
Ô~·Ñ¶≤Öòû Z`«∞ΉõΩáÈÜ«∂~°∞. P ˆHã¨∞ ^Œ~åºÑ¨ÙÎÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ D JÔ~ã¨∞ìÅ∞
[iQÍ~Ú. D q+¨Ü«∞O u~°∞ѨuÖ’ Éèí∂=∞<£ ^•fi~å `≥eã≤Ok. [#=i
<≥Å ã¨O„HÍOu ã¨=∞Ü«∞OÖ’ gà◊§O^Œih =keÃÑ\Ïì~°∞.
46
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
N~å=ÚÅ∞ ǨÏ`«ºHˆ ã¨∞Ö’ „Ѩ^•è # =Ú^•Ì~ÚÅ~Ú# ã≤^ÑúŒ ʨ , =∂Ô~#fl,
ã¨∞|ƒ#flʼnõΩ Ü«∂=r˚= tHõ∆Ѩ_çOk. ǨÏ#∞=∞O`«∞ J<Õ"å_»∞ áÈbã¨∞ʼnõΩ
zHõ¯‰õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩx u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞.
„j~å=ÚÅ∞QÍ~°∞ K«xáÈÜÕ∞<å\˜H˜ P ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ^•^•Ñ¨Ù
#ÅÉèˇ·"ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ JѨCOk. J#fl^Œ=Ú‡Å∞ ~°g, ǨÏs J+¨ìHõëêìÅ∞
Ѩ_®¤~°∞. XHõ ^Œâ◊Ö’ ѨO^Œ∞efl ‰õÄ_® ÃÑOKå~°∞. Z\Ï¡ J~Ú`Õ<ÕO, `«=∞
`«O„_ç KÕã≤# JѨC#∞ J}Ï ÃÑ·ã¨Å`À ã¨Ç¨ fiÛ"Õâß~°∞.
ÃÑ^ŒÌH˘_»∞‰õΩ ~°gO„^Œ ¿ã^ŒºOÖ’H˜ kQÍ_»∞.
z#flH˘_»∞‰õΩ ǨÏsO„^Œ `«O„_ç "å~°ã¨`åfixfl JO^Œ∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
L^Œº=∂Å"≥·Ñ¨Ù J_»∞QÆ∞Å∞ "ÕÜ«∞@O „áê~°OaèOKå_»∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ =ºH˜Î`«fiOÖ’ H˘\ÁìzÛ#@∞ì HõxÑ≤OKÕ Ô~O_»∞
„Ѩ`ºÕ Hõ QÆ∞}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. XHõ\ –˜ PÜ«∞# XHõ =∞Oz =º=™êÜ«∞^•~°∞_»∞.
HõÖˇHõì~ü KÕ`«∞Åg∞^Œ∞QÍ lÖÏ¡ ™ê÷~ÚÖ’ L`«Î=∞ Ô~·`«∞QÍ J"å~°∞¤‰õÄ_®
JO^Œ∞‰õΩ<åfl~°∞. Ô~O_»∞– PÜ«∞# XHõ Q˘Ñ¨Ê qѨ¡=HÍ~°∞_»∞. ˆH=ÅO =¸_Õ
=¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ Juã¨fiÅÊ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P „áêO`«OÖ’ qѨ"¡ À^Œº=∂xfl
qã¨ÎiOѨ*ËÜ«∞_»O`Àáê@∞ Ѩ\ ˜+¨ì"≥∞ÿ# x~å‡}Ïxfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü áêsì, =∞s =ÚYºOQÍ H˘O_»Ñe¨ ¡ j`å~å=∞Ü«∞º PÖ’K«#Å#∞
Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ PK«~°}Ö’ ÃÑ\˜ì xQÆ∞æ^ÕÖÏÛ~°∞. ёѨÙÖòû"å~ü áêsì
q^è•<åʼnõΩ `å#∞ ѨxKÕã≤# „áêO`åxfl XHõ „ѨÜ≥∂QÆâßÅQÍ =∂~åÛ~°∞.
J#fl^Œ=Ú‡e^ŒÌ~°∂ Z=i^•iÖ’ "åà◊√§ K«∞~°∞‰õΩQÍ =∞#ã¨∞ÃÑ\˜ì
Ѩ x KÕ Ü « ∞ _» O JÅ"å@∞ KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω <åfl~° ∞ . W^Œ Ì i =∞^è • º Zxfl
aè<åfla„è áêÜ«∂Å∞#flÑʨ \˜H,© `«=∞ `«O„_çx, z<åflÜ∞« ##∞ `«=∞‰õΩ ÖˉΩõ O_®
KÕã,≤ `«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏxfl Hõ_Q» OÆ _»á¡ êÅ∞ KÕã#≤ â◊„`«∞=ÙÅ q+¨Ü∞« OÖ’ =∂„`«O
~Ú^ŒÌi =∞^蕺 ѨÓiÎ UHÍaè„áêÜ«∞O =ÙO_Õk.
qѨ=¡ ~å[H©Ü∂« Ö’¡ u~°∞QÆ∞`«∞O_»@O`À z#fl H˘_»∞‰õΩ ǨÏi QÆ∞iOz
J#∞Hõ∆}O PO^Àà◊# Ѩ_»∞`«∞O_Õk <å~åÜ«∞}=∞‡. pHõ\ ˜Ñ¨_Õ "Õà◊H˜ ǨÏi
~ÚO\˜H˜ ~åHõáÈ`Õ QÆQÀæÅ∞ ÃÑ>Ëìk. P"≥∞ PO^Àà◊# Ѩ_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ<Õ
~å„`«∞ʼnõΩ ~å„`«∞Å∞ H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÖ’¡ QÆ_çÑ≤ =ã¨∞ÎO_Õ"å_»∞ ǨÏi.
<å~åÜ«∞}=∞‡ =∞#ã¨∞ `«Å¡_çe¡áÈ`«∞O_Õk. `«=Ú‡_»∞ ZHõ¯_≥Hõ¯_» uiy
47
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~å„uà◊√§ ZHõ¯_» QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fln ~°qH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú<å `«e¡H˜
Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞O K≥¿ÑÊ"å_»∞ HÍ^Œ∞. `«e¡ HõOQÍ~°∞ Ѩ_»‰õΩO_® U^À XHõ\ ˜
ã¨iÌK≥¿ÑÊ"å_»∞.
`«e¡ <å~åÜ«∞}=∞‡`À z#fl`#« O #∞Op ~°qH˜ J#∞|O^èOŒ Z‰õΩ¯=.
J=∞‡ U^≥<· å T~°∞ "≥o§O^ŒO>Ë P"≥∞ uiy =KÕÛ=~°‰Äõ JO^Àà◊# Ѩ_∞» `«∂
Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞ÎO_Õ"å_»∞. `«e¡H˜ U=∂„`«O P~ÀQƺO ÉÏQÍÖËHõáÈ~Ú<å
ɡOQÆѨ_çáÈÜÕ∞"å_»∞.
=∞m§ P „áêO`«OÖ’ áÈbã¨∞Å ^•_»∞Å∞ q∞ug∞i áÈÜ«∂~Ú.
`å`å¯eHõOQÍ<≥·<å 㨈~ L^Œº=∞O "≥#∞HõO[ "Õã≤Ok.
1980 Ö’ ã≤^ŒúÖÏOѨÙ~°O „QÍ=∂xH˜ K≥Ok# ˆHâ◊#fl`À „j~å=ÚÅ∞
QÍi Ô~O_À‰õΩ=∂Ô~Î L+¨ q"åǨÏO [iyOk.
#ã¨#HÀ@ „áêO`«OÖ’ J~åK«Hõ Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ uiy =∂=¸Å∞ ^Œâ‰◊ Ωõ
KÕ~°∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
ÃÑ`«ÎO^•~°¡ ^Œ∞~åQÆ`åʼnõΩ JO`«O ÖˉõΩO_® áÈ`ÀOk.
^•i ^ÀÑ≤_ôÅ∞, Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`«<åÅ∞ x`«ºHõ$`«ºOQÍ =∂~å~Ú.
„Ѩ[Å#∞ z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕÜ«∞_»O, Z^Œ∞~°∞ uiy#"åà◊§x
Tà◊§#∞Oz `«i"Õ∞Ü«∞_»O, "åà◊§ Pã¨∞eÎ fl ™êfinè#O KÕã∞¨ HÀ=_»O, Pã¨∞ÅÎ ∞,
ѨÅ∞‰õΩ|_ôQÆÅ"åà◊§H˜ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯QÍ =∂iáÈ~ÚOk. #ã¨#HÀ@,
=∂^•Ñ¨Ù~°O „áêO`åʼnõΩ K≥Ok# [#O ¿Ñ~°∂~°∞, `«Q~Æ ‰° Ωõ O@, Hõ#QÍ#Ѩe¡
„QÍ=∂ʼnõΩ "≥o§ ˆH∆=∞OQÍ uiy ~å=_®xH˜ gÖË¡x "å`å=~°}O.
J#O`«Ñ¨Ù~°O "≥àϧÅO>Ë Hõ~åfl@Hõ ~å„+¨ìOÖ’x áê=QÆ_» g∞^Œ∞QÍ uiy
"≥àϧeû# Ѩiã≤÷u.
Ѩi\ÏŠǨÏi ѨÓiΙê÷~Ú Ñ‘Ñ¨ÙÖòû"å~ü áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ
=∂iáÈÜ«∂_»∞. „Ѩ*ÏáÈ~å\ÏʼnõΩ ѨÙ\˜xì Å¡~Ú# „j~å=ÚÅ∞ ~ÚO\˜#∞Oz
=∞~À áÈ~å@ Ü≥∂^èŒ∞_»∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å=@O`À P „áêO`«OÖ’x Ñ‘_ç`«
„Ѩ*ÏhHõO J=∂O`«OQÍ J‰õΩ¯# *Ë~°∞Û‰õΩOk.
Ѩi\ÏŠǨÏi „Ѩ"Õâ◊O`À L^Œº=∞O XHõ¯™êiQÍ TѨO^Œ∞‰õΩ#flk.
Ô~·`«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∂Å#∞ =∞m§ ѨÙ#ifli‡OK«_»O`Àáê@∞ "å\˜x =∞iO`«
48
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
|Ö’¿Ñ`«O KÕÜ«∞QÆeQÍ_»∞. `«# `«O„_ç <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ [iy#
K«i„`å`«‡Hõ"≥∞ÿ# Éèí∂áÈ~å\ÏÅ ^•fi~å ¿Ñ^Œ„Ѩ[Å∞ ™êkèOK«∞‰õΩ#fl ѨO@
Éèí∂=ÚÅ∞ J<庄HÍO`«O H͉õΩO_® J_»∞¤‰õΩ<åfl_»∞. #ã¨#HÀ@ „áêO`«OÖ’
ёѨÙÖòû"å~ü áêsì uiy #∂`«# [=ã¨`åfiÅ#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
™ê^èŒ#OQÍ LѨÜ≥∂QÆѨ_®¤_»∞.
QÆOQÆOѨe¡, #ã¨#HÀ@, "≥OHõ\ÏѨÙ~°O „QÍ=∂Ö’¡ =Ù#fl J~°=~Ú
ZHõ~åÅ ^Õ"åÅÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ#∞ ¿Ñ^Œ „Ѩ[ʼnõΩ ™êfinè#OKÕâß_»∞. Hõ~åfl@Hõ
~å„ëêìxH˜ J„Hõ=∞OQÍ ~°"å}Ï J=Ù`«∞#fl ^è•#ºO |à◊§#∞ xeÑ≤"ãÕ ≤ ^•^•Ñ¨Ù
Ô~O_»∞ =O^ŒÅ |™êÎÅ ^è•<åºxfl ѨOz~ÚKåÛ_»∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ =∞~°}O`À P „áêO`«OÖ’ ёѨÙÖòû"å~ü áêsì
âßâ◊fi`«OQÍ `«∞_çzÃÑ@∞ì‰õΩáÈ~ÚO^Œx `«ÅOz# „Ѩ*Ïâ◊„`«∞=ÙÅ∞
„ѨâßO`«OQÍ x^Œ∞~°áÈÖËx Ѩiã≤÷ux HõeÊOKå_»∞.
#HõûÖˇ@· ∞ HÍ~°ºHõ~Qΰ Í Ñ¨i\ÏŠǨÏi ~ÀA~ÀAH© ZkyáÈ`«∞<åfl_∞» .
áêsì HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ KåÖÏ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæO@∞<åfl_»∞. Ju ã¨fiÅÊ
HÍÅOÖ’<Õ Ç¨ Ï iH˜ =∞Oz QÆ ∞ iÎ O Ѩ Ù =zÛOk. qѨ ¡ " À^Œ º =∂Ö’¡
ѨxKÕ¿ã"å~°O^ŒiH© J`«x ¿Ñ~°∞ ã¨∞Ѩiz`«=∞~ÚOk.
ZQÆ∞=Ѩe¡ „QÍ=∞OÖ’ `«# `«O„_çHÍÅO #∞Oz ¿Ñ^Œ„Ѩ[ÅH©
Éè∂í ™êfi=ÚÅH© =∞^躌 q"å^ŒOQÍ =∂i# „ѨÉ∞íè `«fi |O[~°∞ Éè∂í q∞Ö’ uiy
¿Ñ^ŒÔ~·`«∞ ‰õÄbÅ KÕ`« "Õ~°∞â‹#QÆ q`«Î<åÅ#∞ K«e¡OKå_»∞. ѨO@KÕuH˜
=zÛ# `«~°∞}OÖ’ Ñ‘‰õΩ¯áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOz# Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞
J_»∞¤‰õΩ<åfl_»∞.
XHõ~ÀA ёѨÙÖòû"å~ü P~°æ<≥·[~ü ã¨`«ºOx áÈbã¨∞Å∞ JÔ~ã¨∞ìKÕã≤
fã¨∞ÔHàϧ~°∞. D ã¨OѶ¨∞@# [iy# H˘kÌ QÆO@Ö’¡<Õ Ñ¨iã¨~° „QÍ=∂Å
#∞Oz =O^ŒÅ ã¨OYºÖ’ [<åxfl ã¨g∞HõiOz áÈbã¨∞Å Hõã¨ì_ô #∞Oz
ã¨`«ºO#∞ q_çÑ≤OK«∞‰õΩ=KåÛ_»∞.
Ѩi\ÏŠǨÏi Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü áêsìH˜ XHõ |Å"≥∞#ÿ „ѨfHõQÍ =∂~å_»∞.
ǨÏi „Ѩ^Œi≈ã¨∞Î#fl ^è≥·~°º™êǨϙêÅ∞, L^Œº=∂ŠѨ@¡ „Ѩ[Å #=∞‡HÍxfl
ÃÑOK«@O`Àáê@∞ áÈ~å@O ^•fi~å ™êkèOK«ÖËx q[Ü«∂Å∞ ÖË=<Õ
"åã¨Î"åxfl „Ѩ[ʼnõΩ ÉÏQÍ J~°÷=∞ÜÕ∞ºÖÏ KÕâß~Ú.
49
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏŠǨÏi #∞Oz `«=∞ LxH˜H˜ ÃÑ#∞„Ѩ=∂^ŒO =ÚOK«∞‰õΩ
~å=\ÏxH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O Ѩ@^ì xŒ „Ѩ`º« ~°∞Å÷ ∞ ѨãQ≤ \Æ Ïì~∞° . W^Õ Ñ¨iã≤u÷
=∞iH˘O`« HÍÅO ~ÚÖψQ H˘#™êy`Õ D „áêO`«O âßâ◊fi`O« QÍ qѨ=¡ HÍ~°∞Å
J^Œ∞áê[˝Ö’¡H˜ "≥o§áÈ`«∞O^Œh, J^Õ QÆ#Hõ [iy`Õ `«=∞x Ñ≤zÛ‰õΩHõ¯efl
K«OÑ≤#@∞ì K«O¿Ñ™êÎ~°x ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞.
ZÖÏQÆ ~ Ú<å㨠ˆ ~ Ѩ i \ÏŠǨ Ï ix =∞@∞ì à Ñ\Ïì Å x
f~å‡xOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
#ã¨#HÀ@‰õΩ K≥Ok# t"åÔ~_ç¤ J<Õ Éèí∂™êfiq∞ KÕÖ’ QÆOQÆOѨe¡H˜
K≥Ok# "åà◊√§ =∞\˜ì `«=Ùfi‰õΩx "≥àϧ~°∞. nxg∞k t"åÔ~_ç¤ áÈbã¨∞ ˆHã¨∞
ÃÑ\Ïì_»∞. XHõ ~ÀA ~å„u áÈbã¨∞Å∞ QÆOQÆOѨe¡ „QÍ=∞O g∞^ŒÑ¨_ç <å<å
cÉèí`«ûO ã¨$+≤ìOKå~°∞. *˺+¨ª ~å=∞Ü«∞º, ÔH.ã≤."≥OHõ@~å=Ú_»∞, `«H©¯~°#fl,
*˺+¨ª <å~åÜ«∞} `«k`«~°∞efl fã¨∞‰õΩ"≥o§ ¿Ñ~°∂~°∞ ÔQãπìǨÏ∫ãπ =^ŒÌ L#fl
áÈbã¨∞ J=Ù\ò áÈã¨∞ì ÖÏHõÑπÖ’ x~°ƒùOkèOKå~°∞. ZQÆ∞=Ѩe¡ ã¨~°ÊOKü
"å~å^èÑŒ ʨ #∞ "≥O@ɡ@∞ì‰Ωõ x "≥o§ ZÃã· û`À =∂\Ï¡_ç J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ *Ïg∞#∞
WzÛ q_çÑ≤OK«∞‰õΩx ~°=∞‡x ÉÏ= [Ü«∞O`üh, =∂=∞ H˘O_»#flh
ѨOÑ≤OKå_»∞ ~°q. =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ "≥o§# [Ü«∞O`üh, H˘O_»#flh ‰õÄ_®
ÖÏHõÑÖπ ’ ÃÑ\Ïì_∞» ZÃã· û. Jã¨Å∞, q+¨Ü∞« O Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx =^•Ì=∞x
"≥o§# ~°qx‰õÄ_® ÖÏHõÑπÖ’ ÃÑ\Ïì_»∞.
"≥ o §# "åà◊ § x "≥ o §#@∞ì Q Í<Õ JÔ ~ 㨠∞ ì KÕ ã ≤ ÖÏHõ Ñ π Ö ’
ÃÑ_»∞`«∂O_»@O`À D J„Hõ=∞ JÔ~ã¨∞ìÅ∞, x~°ƒO^è•xH˜ x~°ã¨#QÍ =ÚO^Œ∞
áÈã¨ì~°∞¡ "Õã≤ |ã¨∞ûʼnõΩ JO\˜OKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕâß_»∞ ǨÏi. JѨÊ\˜H˜
#ã¨#HÀ@ =O\˜ =∂~°∞=¸Å„áêO`åÅÖ’ áÈã¨ì~°∞¡,Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ `«Ñ¨Ê
L^Œº=∞HÍ~°∞ʼnõΩ „ѨKå~° ™ê^èŒ<åÅ∞ Uq JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖË=Ù.
áÈã¨~ì ∞° ¡ JO\˜OKÕO^Œ∞‰õΩ ǨÏi`Àáê@∞ ‰õΩ„~åà◊O¡ ^Œ~∂° <åÅ∞QÆ∞~À_»¡
‰õÄ_»eÖ’ #∞OK«∞x |ã¨∞ûÅ HÀã¨O Z^Œ~∞° K«∂ã¨∞<Î åfl~∞° . hÅO~°OQÆ∞ „ÃÑ"· @Õ ∞
|ã¨∞û ZQÆ∞=Ѩe¡ "≥Ñ· Ù¨ #∞Oz ~å=@O QÆ=∞xOKå~°∞. |ã¨∞ûÖ’ áÈbã¨∞Å∞O_ç
=ÙO\Ï~°<Õ J#∞=∂#O`À ǨÏix ѨHõ¯H˜ `«Ñ¨ÙCH˘=∞‡#@O`À ǨÏi
`«ÑÙ¨ C‰õΩ<åfl_∞» gà◊√¡ J#∞=∂xOz#@∞ìQÍ<Õ áÈbã¨∞Å∞ `«∞áê‰õΩÅ∞,ÖÏsîÅ`À
kQÆ@"Õ∞ HÍ^Œ∞, ky kQÆ@O`À<Õ gà◊§g∞^Œ ÖÏsîÅ`À q~°∞K«∞‰õΩѨ_®¤~°∞.
|^Œ Ö ÏѨ Ù ~° O <å~åÜ« ∞ }™êfiq∞,"≥ O Hõ \ ÏѨ Ù ~åxH˜ K≥ O k#
50
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ǨÏ#∞=∞O`«∞,<å~åÜ«∞}Ñ¨Ê áÈbã¨∞ʼnõΩ Ѩ@∞ì|_®¤~°∞. =ÚQÆ∞æih
z`«HõÉÏ^•~°∞. ÃÑ_»Ô~Hõ¯Å∞ qiz "åà◊§ =O\˜g∞k Å∞OwÅ∞ Ñ‘H˜ "≥#H˜¯
Hõ\Ïì~°∞
áÈbã¨∞Å∞ gà◊§x z„`«Ç≤ÏOã¨Å∞ ÃÑ_»∞`«∞#fl q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞‰õΩx
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O #∞Oz P_»"åà◊O¡ ^Œ~∂° =zÛ áÈbã¨∞Å`À Ѷ∞¨ ~°¬}‰õΩ kQÍ~°∞.
Zãπ.S. Hõc~ü P_»"åà◊¡g∞^Œ ‰õÄ_® ÖÏsî ~°≠oÑ≤OKå_»∞. N~å=ÚÅ∞QÍi
ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂Ô~Î [Ü«∞=∞‡x H˘\Ïì_»∞. nO`À P Ѩiã¨~åÅÖ’<Õ á⁄Oz L#fl
„QÍ=∞ „Ѩ[Å∞ áÈbã¨∞Å g∞^Œ ~åà◊§ =~°¬O ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. áÈbã¨∞ÅH©,
„QÍ=∞„Ѩ[ÅH© =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬} ÃÑiyáÈ~ÚOk. [#O =∞^茺L#fl ǨÏix
QÆ∞iÎOz JO`«=∞Ok [#O =ÚO^Œ∞ ǨÏix HÍeÛK«OѨ=∞x P^Õâ◊O
WKåÛ_»∞.
`«∞áêH© `«∂\Ï Ñ¨i\ÏŠǨÏi á⁄@ìÖ’H˜ ^Œ∂ã¨∞‰õΩ "≥o§Ok. ¿ÑQÆ∞Å∞
|Ü«∞\˜H˜ =KÕÛâß~Ú.
Ѩi\ÏŠǨÏi <ÕʼnõΩ XiQÍ_»∞.
ǨÏig∞^Œ áÈbã¨∞Å∞ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°x `«e¡ <å~åÜ«∞}=∞‡H˜
`≥eã≤Ok. „Ѩ=∂^Œ ã¨÷ÖÏxH˜ "≥o§Ok. ǨÏix ^Œ∂~åxflOz K«∂ã≤Ok.
H˘_»∞‰õΩ â◊s~°O #∞Oz ^è•~°Å∞QÍ <≥`«∞Î~°∞ HÍ~°@O QÆ=∞xOzOk. XHõ¯
Hõ∆}O‰õÄ_® JHõ¯_» PQÆÖË^Œ∞. JÖÏ #_»∞K«∞‰õΩO@∂<Õ <Õ~°∞QÍ ¿Ñ~°∂~°∞ˆHã≤
|Ü«∞Å∞^ÕiOk. ZQÆ∞=Ѩe¡ ^ŒQÆæ~° XHõ KÕÖ’ `≥eã≤#"åà◊§ „\ÏHõì~ü ^Œ∞H˜¯
^Œ∞#∞fl`ÀOk. P „\ÏHõì~ü g∞^Œ ZH˜¯ áÈbã¨∞ J=Ù\ò áÈã¨∞ì‰õΩ "≥o§Ok.
ZÃã· û g∞^Œ ~°∞„^ŒHÍoÖÏ q~°∞K«∞‰õΩѨ_Oç k. áÈbã¨∞Å g∞^Œ ^Œ∞"≥∞‡uÎáÈã≤Ok.
~°qx |Ü«∞@H˜ fã¨∞‰õΩ~å"åÅ#flk P"≥∞ „Ѩܫ∞`«flO.
ǨÏi á⁄uÎ Hõ_»∞ѨÙÖ’Oz ~°HõÎO ^è•~°Å∞QÍ HÍiáÈ`«∞#flk. `«#
„áê}ÏʼnõΩ Z@∞=O\˜ JáêÜ«∞O ÖË^Œx K≥|∞`«∞<åfl_»∞ ǨÏi. QÍÜ«∞O
g∞^Œ #∞Oz #_»∞OK«∞@∂ì @=Öò K«∞\Ïì~°∞. @=Öò "≥Ú`«ÎO <≥`«∞Î\ ˜`À
`«_çzáÈ~Ú ^è•~°Å∞ HÍ~°∞`«∞#flk. `«fi~°QÍ Pã¨∞Ѩ„uH˜ fã¨∞‰õΩáÈ"åÅx
|ã¨∞ûHÀã¨O JO`å Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. Psìã‘ |ã¨∞û =zÛOkQÍh
PQƉΩõ O_®<Õ "≥o§áÈ~ÚOk. KåÖÏ¿ãѨ\ ˜ `«~åfi`« „ÃÑ"· @Õ ∞ |ã¨∞û =zÛOk.
ǨÏix fã¨∞‰õΩx JHõ¯ [Ü«∞=∞‡ W`«~° ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞ Pã¨∞Ѩ„uH˜

51
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
fã¨∞‰õΩ"≥à◊√`«∞<åfl~°∞. qѨ¡=O =iúÖÏ¡Åx Ѩ^ÕѨ^Õ x#kã¨∂Î#fl Ѩi\ÏÅ
ǨÏi ã¨fi~°O L#fl@∞ìO_ç =∂~°æ=∞^茺OÖ’<Õ =¸QÆÉ’~ÚOk. Ѩ@∞ì=∞x
áêuˆHà◊√§ xO_»x Ѩi\ÏŠǨÏsO„^Œ „áê}ÏÅ∞ âßâ◊fi`«OQÍ J#O`«
"åÜ«Ú=ÙÖ’¡ b#"≥∞ÿáÈÜ«∂~Ú.
ÖÏHõÑπÖ’ L#fl"åà◊¡O^Œi`À áê@∞ =∞m¡ "≥o¡ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤
f㨠∞ ‰õ Ω =zÛ# =ÚQÆ ∞ æ i h Hõ e Ñ≤ `« H õ ∆ } O JHõ ¯ _ç # ∞Oz
Hõ#QÍ#Ѩe¡,=∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù „QÍ=∂Åg∞^Œ∞QÍ ^èŒ~°‡=~°O `«~°eOKå~°∞.
^è~Œ ‡° =~°O Zãπ.S. É’[#O KÕÜ∞« =∞O>Ë JO^Œ~∂° x~åHõiOKå~°∞. `«=∞#∞
"Õ∞l„¿ãì\ò =ÚO^Œ∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëì=~°‰õÄ Ñ¨zÛ=∞Ozhà◊√¡‰õÄ_® =Ú@∞ìHÀ=∞x
K≥áêÊ~°∞. gà◊¡Ö’ ^≥|ƒÅ∞ u#fl =ÚQÆ∞æi Ѩiã≤÷f =∞s ^•~°∞}OQÍ LOk.
Xà◊¡O`å Ǩ˙#"≥∞ÿ Ѩ_ç=Ù#fl# "åà◊¡ =ÚQÆ∞æiH© |Å=O`«OQÍ ~å„`«O`å
P~ÚO\ò"≥∞O\òÅ∞ ѨÓ~ÚOKå~°∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA N~å=ÚÅ∞ QÍi ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂Ô~Î [Ü«∞=∞‡`À ã¨Ç¨
J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ P_»"åà◊¡#∞ ‰õÄ_® JÔ~ã¨∞ì KÕã≤ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. =∞^蕺ǨÏflO
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO^Œih HõeÑ≤ HÀ~°∞Öì ’ Ǩ[~°∞ ѨiKå~°∞. `«# JHõ¯ [Ü«∞=∞‡
=zÛ K≥¿ÑÊ=~°‰Äõ `«# `«=Ú‡_»∞ ǨÏi Z<£H“O@~üÖ’ K«xáÈ~Ú# q+¨Ü∞« O
~°qH˜ QÍh, ~°q`À Hõã_ì¨ Öô ’ L#fl |O^è∞Œ q∞„`«∞ʼnõΩ QÍh `≥eÜ«∞^Œ∞. P~À*Ë
Y##O KÕÜ«∞@O ‰õÄ_® J~ÚáÈ~ÚOk
<åºÜ«∞™ê÷#O gà◊¡‰õΩ ^èŒ~°‡=~°O ^•\˜ "≥à◊¡‰õΩO_® HõO_ô+¨<£ ɡ~ÚÖò
=∞OE~°∞ KÕã≤Ok.
„Ѩ[Å HÀã¨O „áê}ÏÅ#∞ JiÊOz# áÈ~å\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ Hõ_∞» ѨÙ#
ѨÙ\˜ì# XHõ g~° H˜â’~°O `«O„_ç J_»∞QÆ∞*Ï_»Ö’¡ #_çz K«i„`« <˘ã¨\ ˜g∞^Œ
~°HÍÎHõ∆~åÅ`À `«# ¿Ñ~°∞#∞ `å<Õ edOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
1982 #=O|~ü 28 = `ÕnH˜ `åºQÍÅ K«i„`«Ö’ XHõ „Ѩ`ÕºHõ
„áê^è•<åºxfl „Ѩ™êkOKå_»∞.
Hõ#fla_»¤efl HõO\˜áêѨÅHõ<åfl q∞#flQÍ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ "åà◊§
Éèíq+¨º`«∞Îg∞^Œ<Õ QÆOÃÑ_»∞ Pâ◊Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩx |`«∞‰õΩ |O_çh_»∞ã¨∞Î#fl `«#
`«e¡ g~°Ñ¨ufl <å~åÜ«∞}=∞‡ ¿Ñ~°∞#∞ qѨ¡"À^Œº=∞ K«i„`«Ö’ g~°=∂`«QÍ
‰õÄ_® #"≥∂^Œ∞KÕã≤ "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
52
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
`«=Ú‡_»∞ JO`«º„H˜Ü«∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ~°qx J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞
áÈbã¨∞Å∞.
ǨÏi Z<£H“O@~ü [iy# J~Ú^À ~ÀA# ~°q`À áê@∞ q∞ye#
JO^Œih ^è~Œ ‡° =~°O HÀ~°∞Öì ’ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ\Ïì~∞° . ɡ~ÚÅ∞g∞^Œ JO^Œ~∂° |Ü«∞\˜H˜
=KåÛ~°∞.

53
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

6
ǨÏi =∞~°}O ~°qx xÅ∞=Ù<å ‰õΩOQÆnã≤Ok.
N~å=ÚÅ∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’ WHõ q∞ye# UÔH·Hõ =∞QÆ ã¨O`å#O ~°q.
~°q g∞^Œ<Õ ~ÚHõ „Ѩ`«º~°∞÷Å QÆ∞i !
ёѨÙÖòû"å~ü ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ „Ѩ^è•# ™ê÷=~°OQÍ =∂i# Ѩi\ÏÅ
N~å=ÚÅ∞ WO\˜ #∞Oz =∞m§ =∞~À qѨ=¡ HÍ~°∞_»∞ TÑ≤iáÈã¨∞HÀ‰õΩO_®
KÕÜ«∂Å#flk „Ѩ`«º~°∞÷ŠѨ<åflQÆO.
Ѩi\ÏÅ ~°qÖ’ =∂#ã≤Hõ Ѷ¨∞~°¬} "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
`«# ‰õΩ@∞O|O g∞^Œ ~Úxfl JѶ¨∂~Ú`åºÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H©
=ºH˜ÎQÆ`«OQÍ `å#∞ Z#fl_»∂ Z@∞=O\˜ „ѨfHÍ~° K«~°º‰õÄ Ñ¨Ó#∞HÀÖË^Œ∞.
J~Ú<å ‰õÄ_® XHõ "≥Ñ· Ù¨ # áÈbã¨∞Å∂, =∞~À"≥Ñ· Ù¨ # Éè∂í ™êfi=ÚÅ∂, HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∂ `«#x TÑ≤i ã¨Å∞ѨÙHÀhÜ«∞‰õΩO_® "≥O\Ï_ç "Õkèã¨∞Î<åfl~°∞.
=º=™êÜ«∞O KÕã¨∞‰õΩO@∂ `«# |`«∞ˆH^À `å#∞ |`«∞‰õΩ^•=∞#∞‰õΩO@∞<åfl
gà◊√§ `«#x |`«HõxKÕÛ@∞ì ÖË~°∞. U=∂„`«O J=HÍâ◊O ^˘iH˜<å `«#h
K«O¿Ñ™êÎ~°∞. JO^Œ∞Ö’ J#∞=∂#O ÖË^Œ∞.
Kå"À– |`«∞HÀ !
U^À XHõ\ ˜ ZOK«∞‰õΩx f~åe.
=¸_À =∂~åæxH˜ Jã¨Å∞ P™ê¯~°"Õ∞ ÖË^Œ∞.
54
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
`å#∞ |uH˜ |@ìH\õ ÏìÅ#∞‰õΩO>Ë "åà◊§x K«OÑ≤f~åe. `«#∞ "åà◊§x
K«OѨHõáÈ`Õ "åà◊√§ `«#x K«O¿Ñ™êÎ~°∞. Jk `«^茺O.
Wn J`«x =ÚO^Œ∞#fl ã¨=∞㨺.
W^Õ Ñ¶¨∞~°¬} ! XHõ>Ë =∂#ã≤Hõ ã¨OѶ¨∞~°¬} !
„Ѩ`«º~°∞÷efl ZkiOz `«@∞ì‰õΩx xÅ|_®ÅO>Ë =∞m§ Ô~O_Õ Ô~O_»∞
„Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∞.
XHõ\ ˜– ёѨÙÖòû"å~ü áêsìÖ’ KÕiáÈ=_»O.
Ô~O_»∞– =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ â◊„`«∞=ÙÅ#∞ Z^Œ∞~À¯=_»O.
ёѨÙÖòû"å~ü áêsìÖ’ KÕi`Õ P áêsì ÅH∆ͺŠHÀã¨O Ѩx KÕÜ«∂e
`«Ñ¨Ê `«#ÅHõ∆ ºO „Ѩ^è•#O J#∞‰õΩO>Ë ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. Jã¨Å∞ U ÅHõ∆ ºO
ѨÓiÎH͉õΩO_® `«# `«=Ú‡_çÖÏ J~°O÷ `«~O° QÍ JO`«=∞~ÚáÈÜÕ∞ J=HÍâ◊O
‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË^Œ∞. JxflO\˜H©q∞Oz #HõûÖˇ·@∞ L^Œº=∂xH©, `«#
=∞#ã¨Î`åfixH© Jã¨Å∞ ZO`«=∂„`«O ã¨iѨ_»^Œ∞.
=ºH˜ÎQÆ`«OQÍ „Ѩ`«º~°∞úÅ#∞ ZkiOK«QÆey# â◊H©Î, JO^Œ∞‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# ™ê^èŒ<å ã¨OѨfÎ, x~å‡}O Un „Ѩã¨∞÷`«O `«# ^ŒQÆæ~° ÖË^Œ∞.
JO`«~°‡^äŒ#O `«Ñ¨Ê ZO`«H© JO`«∂^Œs zHõ¯_»O ÖË^Œ∞.
`«# `«O„_çH©, `«=Ú‡_çH© "≥Ú`«ÎOQÍ `«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏxH© J`«ºO`«
PO`«~°Oy‰õΩÅ∞QÍ =Ù#fl"åà◊§`À ã¨O„ѨkOKå_»∞. „Ѩã¨∞Î`«O =Ù#fl
Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ ёѨÙÖòû "å~ü áêsì Q˘_»∞QÆ∞ H˜O^Œ U^À ~°HõOQÍ „áê}ÏÅ∞
HÍáê_»∞HÀ=_»"Õ∞ UÔH·Hõ =∂~°æ=∞x ã¨xflÇ≤Ï`«∞ÅO^Œ~°∂ ã¨ÅǨ~ÚKåÛ~°∞.
z=iH˜ `å#∂ J^Õ x~°‚Ü«∂xH˜ =KåÛ_»∞.
P „áêO`«OÖ’ Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü áêsìH˜ JѨÊ\’¡ ÃÑ^ŒkÌ ‰õΩ¯QÍ =Ù#fl P~ü.HÔ .
x P„â◊~ÚOKå_»∞.
KèåÜ«∂ѨÙ~°O „áêO`«OÖ’ H˜+¨ìÑ¨Ê ¿Ñ~°∞`À áêsìÖ’ „H˜Ü«∂jÅ
HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå_»∞.
1982 [#=iÖ’ =∞^≥ Ì Å K≥ ~ ° ∞ =Ù <å~åÜ« ∞ }Ô ~ _ç ¤ g∞^Œ

55
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ǨÏ`庄Ѩܫ∞`«flO [iyOk. ÉÏO|∞Å ^•_ç#∞Oz <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤
㨠∞ ~° H ˜ ∆ ` « O QÍ |Ü« ∞ @ Ѩ _ ç < å_» ∞ . D ˆ H 㨠∞ Ö’ „j~å=ÚÅ∞QÍi
W`«~|° O^è∞Œ =ÙÅ`À áê@∞ H˘_»∞‰õΩe^ŒiÌ h =Ú^•Ì~ÚÅ *Ïa`åÖ’ KÕ~åÛ~°∞.
QÍkQƉõΩO@‰õΩ K≥Ok# ÉÁQÆ∞æ #~°ã≤OǨïÅ∞ Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ.
KåÖÏHÍÅO áê@∞ „j~å=ÚÅ∞QÍi J#∞K«~∞° _»∞QÍ ‰õÄ_® L<åfl_∞» . ã≤^ÑúŒ ʨ ,
ÉÁQÆ∞æ #~°ãO≤ ǨïÅ∞ =O\˜"åà◊√§ „j~å=ÚÅ∞QÍi "≥O@ =ÙO@∂<Õ PÜ«∞#‰õΩ
`≥eÜ«∞‰õΩO_® Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`«<åʼnõΩ áêÅÊ_»∞`«∞O_Õ "åà◊√§. `«# g∞^Œ
Q˘„Ô~Å ^˘OQÆ`«<åÅ∞ KÕ~Úã¨∞Î#fl@∞ì P~ÀѨ}Å∞ ~å=@O`À „j~å=ÚÅ∞
W@∞=O\˜ "åà◊§O^Œih ^Œ∂~°O ÃÑ_»∞`«∂ =KåÛ~°∞. PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ ~ÚHõ
`«=∞ P@Å∞ ™êQÆ=x J~°úO KÕã¨∞‰õΩx "≥∞Å"≥∞Å¡QÍ "åà◊√§ ‰õÄ_®
^Œ∂~°=∞=@O =∞Oz^Œ#∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ, ÉÁQÆ∞æ #~°ã≤OǨïÅ∞ ‰õÄ_®
ã≤^ŒúѨÊÖψQ Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ U*ˇO@∞QÍ =∂~å_»<Õ q+¨Ü«∂xfl Z=~°∂
QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞. „j~å=ÚÅ∞ QÍi =∞~°}Ï#O`«~°O KåÖÏ HÍÖÏxH˜ QÍh
gà◊§H˜ J#∞=∂#O ~åÖË^Œ∞. WHõ¯_ç q+¨Ü«∂Å QÆ∞iOz# ã¨=∂Kå~°O
ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ „Ѩ`«º~°∞÷ʼnõΩ JO^Œ∞`«∂O^Œx D „áêO`«OÖ’ Ѩx KÕã¨∞Î#fl
P~ü.ÔH. =O\˜ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ J#∞=∂#O =zÛOk. D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ xѶ¨∂
ÃÑ\˜ìOKå~°∞. ÉÁQÆ∞æ #~°ã≤OǨïÅ∞ ^•fi~å<Õ ~Ú^ŒO`å [~°∞QÆ∞`ÀO^Œx
`ÕeOk.
1983 Ö’ ÉÁQÆ∞æ #~°ã≤OǨïÅ∞ ǨÏ`«º [iyOk.
ÉÁQÆ∞æ #~°ã≤OǨïÅ∞ ǨÏ`«ºˆHã¨∞Ö’ „Ѩ^è•# =Ú^•Ì~ÚQÍ Ñ¨i\ÏÅ
~°q ¿Ñ~°∞ #"≥∂^Œ∞ J~ÚOk.
ǨÏi Z<£H“O@~ü‰õΩ ^•ifã≤# áÈbã¨∞ iáÈ~°∞ì‰õΩ HÍ~°‰õΩ_≥·#
#ã¨#HÀ@ t"åÔ~_ç¤x x~°∂‡eOKåÅx áêsì x~°‚~ÚOzOk. D ѨxH˜ XHõ
„Ѩ`ÕºHõ ^Œà◊O U~åÊ@~ÚOk. =ÚǨ˙~°ÎO ‰õÄ_® xâ◊ÛÜ«∞=∞~ÚOk. D
Ѩ^äŒHõO ZÖÏQÀHÍx |Ü«∞\˜H˜ á⁄H˜¯Ok. =ÚO^Œ∞ "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’x ~°q
ã¨g∞Ѩ |O^èŒ∞=ÙʼnõΩ D Ѩ^äŒHõO QÆ∞iOz `≥eã≤Ok. Jk ѨO@Å∞ KÕuH˜
JOk=KÕÛ `«~°∞}O. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ t"åÔ~_ç¤x U"≥∞ÿ<å KÕ¿ãÎ áÈbã¨∞Å∞
cÉè`í û« O ã¨$+≤™ì êÎ~∞° . JO`å JÅ¡HÖõ ’¡ÅO J=Ù`«∞O^Œx ÉèÜ í ∞« Ѩ_®¤~∞° . <Õ~∞° QÍ
D ã¨=∂Kå~åxfl t"åÔ~_çHˆ¤ KÕ~"° âÕ ß~°∞. `«H}∆õ O t"åÔ~_ç¤ #ã¨#HÀ@ #∞Oz
*Ï~°∞‰õΩ<åfl_∞» . „áê} ~°H}∆õ HÀã¨O J`«ºO`« PѨÙÅÎ ~Ú# |O^è∞Œ =ÙÅ ~Úà◊§Ö’
56
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
`«Å^•K«∞‰õΩO^•=∞x „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. Jxfl KÀ\Ï¡ J`«xH˜ XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ#
KÕ^∞Œ J#∞Éè=í O Z^Œ∞~Ô O· k. `«#H˜ ~°H}∆õ HõeÊOK«_O» =Å¡ `å"≥∞Hõ¯_» #HõûÖˇ@· ¡
P„QÆÇ¨ xH˜ QÆ∞~°=Ù`å"≥∂##fl ÉèÜí ∞« O `«# |O^è∞Œ =ÙÅO^ŒiÖ’#∂ =ºHõ"Î ∞≥ Oÿ k.
H˘O`«HÍÅO =∞^èŒ# Ѩ_®¤_»∞. z=iH˜ q~°H˜Î HõeyOk. Z@∞=O\˜
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ #HõûÖˇ·@¡`À q~À^èŒO ÃÑ@∞ìHÀ=^ŒÌh, D â◊„`«∞`«fiO `«#`À<Õ
âßâ◊fi`«OQÍ JO`«O HÍ"åÅx `å#∞ =∞#ã¨∂ÊùiÎQÍ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#h
H˘_»∞‰õΩÅ ¿Ñ~°∞# L`«Î~°O ~åã≤ÃÑ\˜ì t"åÔ~_ç¤ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
D ã¨OѶ¨∞@#x J_»¤OÃÑ@∞ì‰õΩx ёѨÙÖòû"å~ü áêsìH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
„Ѩ[Å ™ê#∞Éèí∂ux ã¨g∞HõiOKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞ áÈbã¨∞Å∞,
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞.
=∞^Œ∞ÅÌ K≥~∞° =Ù <å~åÜ«∞}Ô~_çx¤ ZÖÏQÆ~Ú<å J_»∞¤ `˘ÅyOKåÅ#fl
Hõ$`«xâ◊ÛÜ«∂xH˜ =zÛOk ёѨÙÖòû"å~ü.
J`«x Hõ^ŒeHõÅ g∞^Œ xѶ¨∂ =ÙOK«_®xH˜ `«y# =ºH˜ÎÔH· J<Õfi+¨}
„áê~°OÉèí=∞~ÚOk. <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤H˜ `«# ã¨g∞Ѩ|O^èŒ∞"≥·# XHõ =∞Ç≤Ïà◊`À
J„Hõ=∞ ã¨O|O^èOŒ =ÙO^Œx `≥eã≤Ok. P"≥∞ Éè~í ΰ ã¨fiÜ«∞OQÍ áêsì ÉÏ^è∞Œ ºefl
HõÅ∞ã¨∞‰õΩx `«# QÀ_»∞ "≥à◊§É’ã¨∞HÀ=@O`À "≥`«HõÉ’~Ú# fÔQ HÍà◊§‰õΩ
`«ye#@¡~ÚOk. P ÉÏkè`«∞_ç<Õ áêsì W<åÊù~°‡~üQÍ xÜ«∞q∞OzOk. P
ÉÏkè`«∞_»∞, J`«x ÉèÏ~°º, <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ‰õΩ@∞O|ã¨Éèí∞ºÅ∞ u~°∞Ѩu #∞Oz
|ã¨∞ûÖ’ |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl~°∞. |ã¨∞û <≥O|~°∞, >ˇÿ=Ú, <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤
‰õÄ~°∞Û#fl ã‘@∞ <≥O|~°∞`À ã¨Ç¨ áêsì Ü«∂Hõ<∆ £ \©"∞£ H˜ ã¨=∂Kå~°O JOkOk.
|ã¨∞û J#O`«Ñ¨Ù~°O J#flѨÓ~å‚ ÖÏ_ç˚H˜ ã¨g∞ѨOÖ’ PyOk. |ã¨∞û
kwkQÆ@O`À<Õ ^ŒàO◊ ^•_çKãÕ ≤ <å~åÜ«∞}Ô~_çx¤ K«O¿Ñã≤Ok. D ã¨OѶ∞¨ @#
1983 E<£ 16 # [iyOk.
Jã¨ÖË=∂„`«O ã¨O|O^èŒO ÖËHõáÈ~Ú<å ~°q ¿Ñ~°∞#∞ <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤
ǨÏ`«ºˆHã¨∞Ö’ ~ÚiH˜OKå~°∞.
XHõ"≥·Ñ¨Ù# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ÃÑ`«ÎO^•~°¡ Ѩ^Œú`«∞efl, HÍO„ÔQãπ áêsì
<åÜ« ∞ ‰õ Ω Å ‰õ Ω à◊ √ § ~å[H© Ü « ∂ efl Jã¨ Ç ≤ Ï ºOK« ∞ ‰õ Ω <Õ ~° q H˜ qѨ ¡ =
~å[H©Ü«∂ÅѨ@¡ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌQÍ Pã¨H˜Î =ÙO_Õk HÍ^Œ∞.

57
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
`«# `«O„_ç N~å=ÚÅ∞ ёѨÙÖòû"å~ü áêsìÖ’ ѨxKÕâß_»∞ HÍ|\˜ì
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HõHõ∆QÆ\ ˜ì `«# `«O„_çx K«O¿Ñâß~°∞.
`«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏxfl <åâ◊#O KÕâß~°∞. N~å=ÚÅ∞ ã¨O`å#"≥∞#ÿ O^Œ∞‰õΩ `«=∞#∞
‰õÄ_® "ÕkèOz Ç≤ÏOã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. `«=∞g∞^Œ ѨQÆ|\˜ì#@∞ì „Ñ¨=iÎã¨∞Î#fl
â◊„`«∞=Ùefl Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü áêsì JO`«O KÕ¿ãÎ `«=∞ |`«∞Hˆ ^À `å=Ú „ѨâßO`«OQÍ
|`«∞‰õΩ`å=∞x PÖ’zã¨∂Î =ÙO_Õ"å_»∞ ~°q.
~°qH˜ ZѨC_»∂ ~Ô `· ∞« rq`«O g∞^Œ `«Ñʨ qѨ"¡ À^Œº=∞O Ѩ@¡ U=∂„`«O
Pã¨H˜Î =ÙO_Õk HÍ^Œ∞.

58
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

7
PO„^è Œ ∞ Å P~å^è Œ º #@∞_» ∞ #O^Œ = ¸i `å~° H õ ~å=∂~å=Ù
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìx ™ê÷Ñ≤Oz qã¨Î $`« ™ê÷~ÚÖ’ ZxflHõÅ „ѨKå~°O
„áê~°OaèOKå_»∞. [#O ZhìP~ü ã¨ÉèíʼnõΩ q~°QÆ|_ç "≥à◊√Î<åfl~°∞. QÆO@Å
`«~°|_ç ZhìP~ü K≥·`«#º ~°^äŒO ~åHõHÀã¨O Z^Œ∞~°∞`≥#∞flÅ∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ}Ï lÖÏ¡Ö’¡ Ѩ~º° \˜ã∂¨ Î '#HõûÖˇ>· ¡Ë x["≥∞#ÿ ^ÕâÉ◊ ‰íè Ωõ ÅÎ ∞— Jx ZhìP~ü
KÕã≤# „ѨHõ@#‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# „Ѩuã¨ÊO^Œ# ÅaèOzOk.
1983 [#=iÖ’ JÃãOc¡ ZxflHõÅ∞ [iQÍ~Ú.
PO„^茄Ѩ*ÏhHõO Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù‰õΩ „|Ǩχ~°^äŒO Ѩ\ ˜ìOk.
PO„^èŒ~å„+¨ìOÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ ™êiQÍ HÍO„ÔQ¿ã`«~° „ѨÉèí∞`åfixfl
™ê÷ÑO≤ z `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì K«i„`« ã¨$+≤Oì zOk. [#=i 9= `Õn# Z<£.\˜.
~å=∂~å=Ù PO„^茄Ѩ^Õâò =ÚYº=∞O„uQÍ „Ѩ=∂} ã‘fiHÍ~°O KÕâß~°∞.
nO`À PO„^èŒ~å„+¨ìOÖ’ ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~° ã¨g∞Hõ~°}ÏÅ∞
=∂iáÈÜ«∂~Ú. H˘`«Î H˘`«Î JkèHÍ~° Hˆ O„^•Å∞ LxH˜Ö’H˜ =KåÛ~Ú. HÍO„ÔQãπ
ǨÏÜ«∂OÖ’ K≥ѨCHÀ^Œy# QÆ∞iÎOѨ٠ÅaèOK«x ™ê=∂lHõ ã¨=Ú^•Ü«∂ʼnõΩ
Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù =∞O„u=~°æOÖ’ „Ѩ`ÕºHõ „áê^è•#ºO ÅaèOzOk.
=¸_»∞#fl~° ^ŒâßÉÏÌÅ PO„^茄Ѩ^Õâò JkèHÍ~° ~å[H©Ü«∞ K«i„`«Ö’
J„ѨuǨÏ`«OQÍ H˘#™êy# ~Ô _ç¤ ‰õΩÅã¨∞ÅÎ PkèÑ`¨ åºxH˜ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\˜ ™êiQÍ
J_» ∞ ¤ H õ @ ì Ñ ¨ _ ç O k. `≥ Å ∞QÆ ∞ ^Õ â ◊ O áêsì Jkè H Í~° O Ö’H˜ ~å=_» O `À
59
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Hõ=∞‡‰õΩÅã¨∞ÎÅ#∞ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ =ÚYº=∞O„u Ñ‘~î°O =iOzOk.
JO`«=~°‰õÄ „áê^è•#ºOÖËx J<ÕHõ W`«~° ‰õΩÖÏʼnõΩ ˆHa<≥\òÖ’ H©ÅHõ"≥∞ÿ#
Ѩ^Œ=ÙÅ∞ ÅaèOKå~Ú.
~å„+¨ì ~å[H©Ü«∞ "å`å=~°}OÖ’ XHõ `å*Ï^Œ#O "≥e¡qiã≤Ok.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ã¨g∞Ѩ|O^èŒ∞=Ù HÀ<åѨÙ~°O „QÍ=∂xH˜ K≥Ok#
~å=∞Hõ$ëê‚Ô~_ç¤ Ñ¨i\ÏÅ N~å=ÚÅ∞QÍi ÉèÏ~°º <å~åÜ«∞}=∞‡#∞
=ÚYº=∞O„u Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù ^ŒQÆæiH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àϧ~°∞. ~å=∞yi
„áêO`«OÖ’ D ‰õΩ@∞O|O „Ѩ`ÕºHõ`«h, Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl ã¨=∞㨺bfl
=ÚYº=∞O„u ^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àÏ¡~°∞.
1984 U„Ñ≤Öò 22 # J#O`«ÑÙ¨ ~°OÖ’ WO[hiOQ∑ K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∂
qѨ¡=áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O „áêO`«OÖ’ ѨxKÕã≤# =_»¡=¸_ç
Hõ$ëê‚~å=Ù`À ~°q z#fl K≥Öˇ¡Å∞ â‹·Å[ q"åǨÏO [iyOk. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~üÖ’x PH±ûѶ¨~ü¤ „QÍ=∞~ü ã¨∂¯Ö’¡ KåÖÏ x~å_»O|~°OQÍ
[iy# D q"åǨxH˜ '=∂ Éè∂í q∞— K«Å#z„`« x~å‡`«Å∞ a.#~°ãO≤ QÆ~å=Ù,
l.~°gO„^Œ<å^ä£, QÆ^ŒÌ~üÅ∞ ÃÑo§ ÃÑ^ŒÌÅ∞QÍ =º=ǨÏiOKå~°∞.
~°q JѨÊ\˜H© ~ÚOHÍ J*Ï˝`«"åã¨OÖ’<Õ =Ù<åfl_»∞.
D q"åǨxH˜ =∞^茺=iÎ`«fiO =Ç≤ÏOzOk QÆ∞à◊§Ñ¨e¡ ~°gO„^Œ<å^ä£.
„j~å=ÚÅ∞QÍi <Õ`$« `«fiOÖ’ L^Œº=∞O L^è$Œ `«OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ~ÀAÖ’¡
Hõ$ëê‚~å=Ù`À áê@∞ P „áêO`«OÖ’ uiy#=ºH˜Î ~°gO„^Œ<å^ä£. `˘e
„Ѩ*ÏѨOKå~ÚfÖ’ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ áêÖÁæ#fl"åiÖ’ DÜ«∞# ‰õÄ_® L<åfl_»∞.
=ºH˜ÎQÆ`« HÍ~°}ÏÅ s`åº ~°gO„^Œ<å^ä£ L^Œº=∂xH˜ ^Œ∂~°=∞~Ú#ѨÊ\˜H©
Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ QÍi ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ =∂„`«O Z#fl_∂» ^Œ∂~°O HÍÖË^∞Œ .
QÆ∞O`«HõÅ∞¡Ö’x #=Ü«ÚQÆ Ñ≤HõÛ~üû _ç„ã≤ì|∂º+¨<£ HõOÃÑh ~°gO„^Œ<å^ä£
‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ^Õ. Ѩi\ÏŠǨÏi ‰õÄ_® D ã¨Oã¨Ö÷ ’ H˘O`«HÍÅO ѨxKÕâß_»∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°gO„^Œ<å^ä£ Ñ¨i\ÏÅ ‰õΩ@∞OÉÏxfl PiúHõOQÍ P^Œ∞‰õΩ#fl
ã¨O^Œ~åƒùÅ∂ H˘xfl L<åfl~Ú. „j~å=ÚÅ∞QÍi Ô~O_À JÅ∞¡_»∞, L+¨ Éèí~°Î
ˆHâ◊#fl‰õÄ_® H˘O`«HÍÅO D HõOÃÑhÖ’ ѨxKÕâß_»∞. ǨÏi Z<£H“O@~üÖ’
K«xáÈ~Ú# q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞‰õΩx "≥OHõ\ÏѨÙ~°O „QÍ=∞O "≥o§ P
‰õΩ@∞OÉÏxfl Ѩ~å=∞i≈Oz =KåÛ_»∞ ~°gO„^Œ<å^ä£.

60
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
1984 PQÆã¨∞ìÖ’ ~°q "≥OHõ\ÏѨÙ~°O =KåÛ_»∞.
PYi K≥ÖÅ¡ˇ ∞ â‹Å· [ ÃÑo§‰õÄ_® J~ÚáÈ=_»O`À `«#∞ ‰õÄ_® ÃÑo§
KÕã¨∞‰õΩO>Ë ÉÏ=ÙO@∞O^Œx ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å∞ ã¨ÅǨ~ÚKåÛ~°∞. ~°q ‰õÄ_®
J^Õ PÖ’K«#Ö’ L<åfl_»∞. ZÖò.<å~åÜ«∞} KÒ^Œi, P~ü.ÔH.Å∞ ~°q ÃÑo¡H˜
=∞^茺=iÎ`«fiO =Ç≤ÏOKå~°∞.
1984 JHÀì|~ü 27 = `Õn# ^èŒ~°‡=~°Ñ¨Ù H˘O_»#fl QÍi ÃÑ^ŒÌ
‰õΩ=∂Ô~Î ã¨∞h`«`À ~°q q"åǨÏO [iyOk. "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’ ~°q WO\˜H˜
PˆQflÜ«∞ kâ◊# P#∞‰õΩx =ÙO_Õ ~ÚÖË¡ H˘O_»#flQÍik. `«# `«O„_ç
N~å=ÚÅ∞`Àáê@∞ ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞Ô~·# ~°q z<åflÜ«∞# ã¨∞|ƒÜ«∞ºH˜ H˘O_»#fl
ã¨fiÜ«∂<å ÉÏ==∞ik. Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ QÍi q∞„`«∞_»∞, HÀy~°
"åã¨=Î Ùº_≥#· *ˇ· ã‘`å~å"£∞ KÕ`∞« Åg∞^Œ∞QÍ D ÃÑo§ J`«ºO`« x~å_»O|~°OQÍ
[iyOk. Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ ™ê‡~°Hõ ã¨∂ÎѨO =^ŒÌ [iy# q"åǨxH˜
|O^èŒ∞q∞„`«∞Å`À áê@∞ ÉèÏiã¨OYºÖ’ [#O Ǩ[~°∞ JÜ«∂º~°∞.
~ÀAÅ∞ QÆ_çzáÈ`«∞<åfl~Ú.
1984 Ö’ Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù =∞O„u=~°æOÖ’ Pi÷Hõ=∞O„uQÍ
=ÙO_ç `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ '#O|~ü–@∂—QÍ =º=ǨÏiã¨∞Î#fl <å^≥O_»¡
ÉèÏ㨯~°~å=Ù Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù =∞O„u=~åæxfl ‰õÄÅ^Àã≤ <≥Å ~ÀAÅáê@∞
=ÚYº=∞O„uQÍ L<åfl_»∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì f„= ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ Ѩ_çOk.
<å^≥ O _» ¡ Éè Ï ã¨ ¯ ~° ~ å=Ù âß㨠# ã¨ É è í Ö ’ `« # "≥ ∞ *Ïi\© x
x~°∂Ñ≤OK«∞HÀÖËHáõ È=_»O`À ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ K«i„`«Ö’<Õ Hõh qh Z~°∞QÆx suÖ’
Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù =∞m§ =ÚYº=∞O„u JÜ«∂º_»∞.
âßã¨#ã¨Éèí ~°^ŒÌ~ÚºOk.
1985 Ö’ âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ =∞^茺O`«~° ZxflHõÅ∞ =KåÛ~Ú. ZhìP~ü
=∞m§ =ÚYº=∞O„u JÜ«∂º_»∞.
1986 Ö’ Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ ǨÏ`«ºˆHã¨∞Ö’ „Ѩ^è•# =Ú^•Ì~Ú
É’Ü«∞ ã≤^ŒúÑ¨Ê tHõ∆ ѨÓiÎKÕã¨∞‰õΩx *ˇ·Å∞ #∞Oz q_»∞^ŒÅ JÜ«∂º_»∞.

61
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
H˘O`«HÍÅOáê@∞ =∞ø#OQÍ =ÙO_ç P `«~åfi`« "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ [<åÅ#∞
ɡkiOz |`«H_õ O» „áê~°OaèOKå_»∞. Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ =O\˜ Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü
<åÜ«∞‰õΩ}Ë‚ K«OÑ≤#"å}flO@∂ [#O =∞^茺 „ѨQÆÖσùÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∂
"åºáê~°ã¨∞ÎÅ #∞Oz _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕÜ«∞@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞. Hõ~åfl@Hõ
~å„+¨ìOÖ’x áê=QÆ_»Ö’ ‰õÄ`«∞~°∞ ÃÑo§ HÀã¨O ™ê=∂#∞¡ H˘O@∞O_»QÍ
Ѩ@ìѨQÆÅ∞ [#O =∞^茺 ã≤^ŒúѨÊ#∞ "Õ@H˘_»=à◊§`À #iH˜ K«Oáê~°∞.
D ǨÏ`«º ˆHã¨∞Ö’#∂ Ѩi\ÏÅ ~°qx =Ú^•Ì~Úx KÕâß~°∞.
D ^Œâ◊Ö’ ~°q Hõ~åfl@HõÖ’x qq^èŒ „áêO`åÖ’¡ ~°Ç¨Ï㨺 rq`«O
QÆ_çáê_»∞. D ˆHã¨∞ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç# J#O`«~°O uiy "≥OHõ\ÏѨÙ~°O
„QÍ=∞O KÕ~°∞‰õΩ<åfl_»∞.

62
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

8
`«=∞ „áêO`«OÖ’ "Õà◊¥§#∞H˘x =Ù#fl Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷#∞ Kå=Ù
^≥|ƒ fÜ«∞O^Õ ™ê=∂#∞ºÅ „|`«∞‰õΩÅ∞ ÉÏQÆ∞Ѩ_Õ P=HÍâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. `«#
`«O„_ç N~å=ÚÅ∞, `«=Ú‡_»∞ ǨÏi ™êyOz# áÈ~å\Ïxfl U^À XHõ q^èOŒ QÍ
=ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥à◊§_»O ^•fi~å `«Ñ¨Ê =∞#∞QÆ_»∞ ™êyOK«@O ™ê^茺O
HÍ^Œ<Õ ã¨`åºxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ~°qH˜ Z‰õΩ¯= HÍÅO Ѩ@ìÖË^Œ∞. J~Ú`Õ
qѨ¡= áêsìʼnõΩ#fl Ѩiq∞`«∞Å∞, Q˘_»=Å∞ ã¨=∞㨺#∞ ã¨`«fi~°OQÍ
Ѩi+¨¯iOK«hÜ«∞=x ÉèÏqOKå_»∞. Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷‰õΩ ‰õΩOÉèí ã¨÷Å"≥∞ÿ#
á¶êºHõx∆ *Ï<Õfl H˘\ÏìÅx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl_∞» . JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ Ãã<· åºxfl
ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ"åÅx J#∞‰õΩ<åfl_∞» . Ãã#· ºO ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ=_®xH˜ =#~°∞Å∞
J`«ºO`« J=ã¨~°=∞<Õ q+¨Ü«∞O J`«xH˜ `≥eã≤Ok.
PiúHõ Ѩiã≤÷ux "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«∞HÀ‰õΩO_® XHõ J_»∞QÆ∞‰õÄ_®
=ÚO^Œ∞‰õΩ "ÕÜ«∞@O ™ê^茺O HÍ^Œx ~°qH˜ J#∞Éèí=ѨÓ~°fiHõOQÍ J~°úO
J~ÚOk. JǨϟ~å„`«∞Å∞ „â◊q∞OK«@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞. 1987 <å\˜H˜
JѨCKÕã≤ XHõ „\ÏHõì~ü H˘<åfl_»∞. W~°"≥·<åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å∂ „\ÏHõì~ü`À Ѩx
KÕ~ÚOKå_»∞. `å#∞ Ѩx KÕÜ«∞@"Õ∞ QÍHõ <å~åÜ«∞} J<Õ „_≥·=~ü#∞
ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. Ju `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ „\ÏHõì~ü HÀã¨O KÕã≤# JѨC#∞
fˆ~Ûâß_»∞.
HÍã¨ÎO`« "≥ã¨∞Å∞ÉÏ@∞ zH˜¯Ok. =Ú`åºÅOѨe¡Ö’x =Ú`åºÅ=∞‡
QÆ∞_çH˜ PˆQflÜ«∂#=Ù#fl W~°"≥· ZHõ~åÅ KÕ#∞ ÉË~åxH˜ =zÛOk. J~Ú^Œ∞

63
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"ÕÅ∞ |Ü«∂<å ~ÚKåÛ_»∞. P KÕÖ’ hà◊√¡ Ѩ_»`åÜ≥∂ ÖË^À#x J#∞=∂#O
=zÛOk. ~å„uH˜ ~å„u É’~°∞ "Õ~ÚOKå_»∞. <åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞àÏÅ∞ hà◊√¡
Ѩ_®¤~Ú. "≥O@<Õ q∞QÆ`å _»|∞ƒ Hõ\ ˜ì KÕ#∞ il„¿ãì+¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
KÕ#∞ ã¨ã¨ºâߺ=∞ÅO J~ÚOk. J~Ú`Õ, QÆ∞_ç"≥#Hõ"≥·Ñ¨Ù# á⁄ÖÏÖ’¡
¿ã^ŒºO KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ô~·`«∞Å∞ h\˜ Z^ŒÌ_ç =zÛ#ѨÙ_»ÖÏ¡ hà◊√¡ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞.
"åà◊§O`å `«# `«O„_ç „j~å=ÚÅ∞ QÍi HÍÅO#∞Op `«# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
KÕ^À_»∞ "å^À_»∞QÍ =ÙO@∂ =ã¨∞Î#fl z#fl Ô~·`«∞Å∞. "åà◊§x HÍ^Œ<ÕO^Œ∞‰õΩ
ÖË^Œ∞. ~°qH˜ P KÕÖ’ H˘|ƒi `À@ "Õã≤ ÃÑOKåÅx HÀiHõ. H˘|ƒi`À@
QÆ#∞Hõ "Õ¿ãÎ "åà◊§‰õΩ ho§=fi@O ™ê^茺Ѩ_»^Œ∞.
=Ú`åºÅ=∞‡ QÆ∞_çH˜ <≥·~°∞u k‰õΩ¯# XHõ ÉÏq =ÙOk. P ÉÏqx
QÆ#∞Hõ ÉÏQÆ∞ KÕ¿ãÎ `«# KÕÖ’Oz hà◊√§ ~Ú"åfieû# Ѩx `«Ñ¨C`«∞Ok.
Ô~·`«∞ÅO^Œsfl ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì P ÉÏqx ÉÏQÆ∞KÕ^•Ì=∞x „ѨáÈ[Öò ÃÑ\Ïì_»∞.
JO^Œ~∂° XѨC‰õΩ<åfl~∞° . ZHõ~å‰õΩ |™êÎ ^è•#ºO K˘Ñ¨C# ~Ú™êÎ=∞<åfl~∞° .
ÉÏqx ÉÏQÆ∞ KÕ~ÚOKÕ ÉÏ^躌 `« =∂„`«O JO^Œ~∂° Hõeã≤ ~°q g∞^Õ ÃÑ\Ïì~∞° .
`«# „Ѩuáê^Œ# Ѷ¨eOK«É’`«∞#flO^Œ∞‰õΩ ~°q ZO`À ã¨O`À+≤OKå_»∞QÍh
P ã¨O`À+¨O Z‰õΩ¯= ¿ãѨ٠xÅ|_»Ö^Ë ∞Œ . ÉÏq =∞Oz^ÕQÍh Uà◊§ `«~|° _çQÍ
"å_»HOõ Ö’ ÖË#O^Œ∞KÕ`« ÉèÜ í ∞« OHõ~O° QÍ `«Ü∂« ~°~ÚOk. áê=ÚÅ`À áê@∞
~°Hõ~°HÍÅ q+¨Ñ¨Ù ѨÙ~°∞QÆ∞Å`À Å∞HõÅ∞HõÖÏ_»∞`«∂ LOk P ÉÏq.
=Úà◊§HõOѨÅ`À ^•^•Ñ¨ÙQÍ ÉÏq "≥Ú`«OÎ =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú=ÙOk. JO^Œ∞Ö’H˜
ky „áê}ÏÅ`À |uH˜ |Ü« ∞ @Ѩ _ » Ö Ë ~ ° x [<åÅ Éè í Ü « ∞ O. Zxfl
_»|∞ƒe™êÎ=∞<åfl P ÉÏqÖ’ ѨÓ_çHõ fÜ«∞\ÏxH˜˜ Z=fi~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ
~å=@O ÖË^Œ∞.
z@ìz=iH˜ ~°q `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ÉÏqÖ’H˜ ky Ѩx KÕÜ«∞@O
„áê~°OaèOKå_»∞. Xà◊§O`å ^Œ^Œ∞Ì~°∞¡, ^Œ∞~°^Œ. =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ [fi~°O
=zÛOk. J~Ú<å =^ŒÖË¡^Œ∞. =∞m§ kQÍ_»∞. "≥∞Å"≥∞Å¡QÍ =Ú`åºÅOѨe¡
Ô~·`«∞Å∞ XHõ¯~˘Hõ¯~°∞QÍ =zÛ Ñ¨xÖ’H˜ kQÆ@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
P „áêO`«OÖ’ XHõ ~Ô `· ∞« QÍ ~°q KÕã#≤ Hõ$+‘, Ѩ_#ç „â◊=∂, ™êkèOz#
Ѷe¨ `åÅ∞ „Ѩ`ºÕ H˜Oz „ѨâO◊ ã≤OK« ^Œy#q. áêuHõ ZHõ~åÖ’¡ ZO`À Hõ+Ñì̈ _¨ ç
H˘|ƒi`À@ ÃÑOKå_»∞. H˘|ƒi K≥@¡ =~°ãŨ =∞^躌 =Hõ¯ K≥@∞¡ ÃÑ\˜Oì Kå_»∞.

64
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Z=Ô~·<å ~ÚѨÙ_»∞ P `À@Ö’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ_ç`Õ x[OQÍ<Õ HÀ#ã‘=∞Ö’
u~°∞QÆ∞`«∞#fl J#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
WO\˜=ÚO^Œ∞ ã¨∞=∂~°∞ U_»∞ ZHõ~åÅ∞ =∞$^Œ∞Å~°HOõ ^•x=∞‡ `À@
ÃÑOKå_»∞. ~åà◊¥§ ~°Ñ¨ÊÅ`À ѨK«Û^Œ#O =∞K«∞ÛÔH·<å HõxÑ≤OK«x P
„áêO`«OÖ’ `À@Å ÃÑOѨHõO ZO`« „â◊=∞`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl^À P „áêO`åxfl
QÆ∞iOz# J=QÍǨÏ# =Ù#fl"åiH˜ `«Ñ¨Ê J~°÷O HÍ^Œ∞. =º=™êÜ«∂xH˜
㨠O |Okè O z# P^è Œ ∞ xHõ Ѩ ^ Œ ú ` « ∞ Å∞, 㨠㠨 º ~° H õ ∆ } HÀ㨠O Éè í ∂ ™ê~° O
<åâ◊#OH͉õΩO_® fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ`«ÎÅ∞, ã¨Ç¨Ï[ã≤^Œú"≥∞ÿ# Z~°∞=ÙÅ
`«Ü«∂s, "ÕѨ#∂<≥#∞ „H˜q∞ã¨OǨ~°Hõ~°OQÍ "å_»@O =O\˜ q+¨Ü«∂ÅÖ’
~°q P „áê`«OÖ’x Ô~·`«∞ʼnõΩ P^Œ∞º_»∞QÍ, P^Œ~°≈„áêÜ«Ú_»∞QÍ xeKå_»∞.
É’~°∞ áê~ÚO@∞¡ ÃÑ@ì_»OÖ’ ~°qH˜ `«#^≥·# ã¨fiO`« Ѩi*Ï˝#O
=ÙOk. Jk ѨÓiΙê÷~Ú ^ÕjÜ«∞ Ѩi*Ï˝#O. ã¨g∞ѨOÖ’ =Ù#fl H˘O_»Å#∞
|\˜ì, P H˘O_»Å kâ◊#∞ |\˜ì áê~ÚO@∞ ÃÑ>Ëì"å_»∞. =¸_è»qâßfiã¨O
J#∞HÀHõ áÈ`Õ QÆ∞iÎOK«^Œy# =∞~˘Hõ =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O =ÙOk. ~°q
ZHõ¯_» ~ÚÅ∞¡ H˘<åfl, ã¨÷ÅO H˘<åfl, á⁄ÅO H˘<åfl ã¨=∞$k÷QÍ hà◊√§
Ѩ_»`åÜ«∞x J#∞‰õΩO\Ï~°∞. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ Ѷ≤e"£∞#QÆ~ü ~ÚO\’¡ Ѩ_ç#
hà◊√§ "≥Ú`«ÎO Ѷ≤e"£∞#QÆ~üH˜ ã¨iáÈ`åÜ«∞#@OÖ’ P=yO[O`« ‰õÄ_®
J"åã¨Î=O ÖË^Œ∞.
"≥∞Å"≥∞Å¡QÍ ~°q [<åÅg∞^Œ ^Œ$+≤ìx ™êiã¨∂Î =KåÛ_»∞. „Ѩ[Å`À
ã¨O|O^è•Å#∞ ÃÑOK«∞HÀ=@O „áê~°OaèOKå_»∞. "≥Ú^Œ\ ˜#∞Op J`«x
‰õΩ@∞O|O`À ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞#fl "åà◊§O^Œ~°∂ uiy ~°q K«∞@∂ì
ã¨OѶ¨∞\˜`«O J=Ù`«∞<åfl~°∞. H˘`«ÎѨe¡ „QÍ=∂xH˜ K≥Ok# K«=∞<£ ~°qH˜
PO`«~O° y‰õΩ_»∞QÍ =∂~å_»∞. JuH˘kÌ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°qH˜ `«#^≥#·
XHõ~°Hõ∆} =º=ã¨÷ U~°Ê_çOk. <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ `˘e J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã¨∞Î<åfl_»∞.
p\˜H˜ =∂\˜H© ˆHã¨∞Å∞, J*Ï˝`«"åã¨O J`«xH˜ x`«ºrq`«OÖ’
ÉèÏQÆ=∞Ü«∂º~Ú.
1989 ÃãÃÑOì |~ü 22 = `Õn# J#O`«ÑÙ¨ ~°O Pã¨∞Ѩ„uÖ’ ã¨∞h`«=∞‡
=∞QÆa_»¤#∞ „Ѩã¨qOzOk. ~°q "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’<Õ L<åfl_»∞. "å~°Î `≥eã≤#
"≥O@<Õ |Ü«∞Å∞^Õi ~À_»∞g¤ ∞kH˜ "≥àϧ_»∞. J@∞"ÕÑÙ¨ QÍ XHõ rѨ٠=™ÈÎOk.

65
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Jk `«# ѨiK«Ü«∞ã¨∞ÎÅ^Õ. rѨ٠Páê_»∞. q+¨Ü«∞O K≥Ñ≤Ê rѨ٠J_çQÍ_»∞.
P =∞x+≤ =∂~°∞=∂\Ï¡_»‰õΩO_® rѨ٠WKåÛ_»∞. Ѩل`À`åûǨÏO J~Ú`Õ
ѨÙ+¨¯ÅOQÍ<Õ =ÙOkQÍh *Ë|∞Ö’ _»|∞ƒ=∂„`«O ze¡Q=Æ fi ÖË^∞Œ . rѨ٠fã¨∞‰õΩx
<Õ~°∞QÍ J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ ÖÏÜ«∞~°∞ QÆ∞~°∞„Ѩ™ê^£ ~ÚO\˜H˜ "≥àϧ_»∞.
QÆ∞~°∞„Ѩ™ê^£ `«# *Ë|∞Ö’=Ù#fl <åÅ∞QÆ∞=O^ŒÅ∂ ~°q KÕuÖ’ ÃÑ\Ïì_»∞.
Pã¨∞Ѩ„uH˜ "≥o§ `«# `˘e a_»¤#∞ K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. q∞~îå~ÚÅ∞ `≥Ñ≤ÊOz
Pã¨∞Ѩ„u ã≤|ƒOkH©, JHõ¯_»=Ù#fl [<åxH© ѨOzÃÑ\Ïì_»∞. P ^ŒOѨ`«∞Å∞
`«=∞ `˘e =∞QÆa_»¤H˜ „j~å"£∞ Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞.
J^Õ ã¨O=`«û~°O =∞m§ JÃãOc¡ ZxflHõÅ∞. ™ê<≥ K≥<åflÔ~_ç¤ HÍO„ÔQãπ
JÉèíºi÷QÍ |iÖ’H˜ kQÆ∞`«∞<åfl_»∞. ZÖÏÔQ·<å 㨈~ ~å=∞yi ^•\˜ `«=∞
„áêO`«OÖ’H˜ K≥<åflÔ~_ç¤ ZxflHõÅ „ѨKå~åxH˜ ~å‰õΩO_® KÕÜ«∂e. Ѩi\ÏÅ
~°q `«#Ö’ `å#∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl f~å‡#O Wk. <å<å HõëêìÅ∞ Ѩ_ç Ô~O_»∞
=¸_»∞ `«∞áê‰õΩÅ∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. `«# ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ J`«ºO`«
ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ =ÙO@∞#fl Ѩiã¨~° „QÍ=∂ʼnõΩ K≥Ok# Ü«Ú=‰õΩefl
ã¨g∞HõiOKå_»∞. q+¨Ü«∞=∞O`å "åà◊§‰õΩ q=iOz K≥áêÊ_»∞. `«# HÀã¨O
„áê}ÏÅ∞ áÈQ˘@∞ìHÀ=_®xH˜ g∞Ö’ ZO`«=∞Ok ã≤^ŒúOQÍ =Ù<åfl~°x
J_çQÍ_»∞. hHÀã¨O UO KÕÜ«∞=∞<åfl KÕÜ«∞\ÏxH˜ `å=∞O`å ã≤^ŒúOQÍ
=Ù<åfl=∞x JO`å Ǩg∞ WKåÛ~°∞. JO^Œ~°∂Hõeã≤ J`«x KÕuÖ’ KÕ`«∞Å∞
"Õã≤ „Ѩ=∂}O‰õÄ_® KÕâß~°∞.
K≥<åflÔ~_ç¤ Ñ¶¨ÖÏ<å ~ÀA Ѷ¨ÖÏ<å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞ „áêO`åxH˜
„ѨKå~åxH˜ =ã¨∞Î#fl@∞ì `≥eã≤Ok.
~°q `«# J#∞K«~°∞Å#∞ "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx H˘`«ÎѨe¡H©, ~å=∞yiH©
=∞^茺=Ù#fl Z„~åÅQÆ∞@ì ^ŒQÆæiH˜ "≥àϧ_»∞. P QÆ∞@ì ~À_»∞¤#∞ P#∞‰õΩ<Õ
=ÙO@∞Ok. ã¨∞=∂~°∞ #∂~°∞ #∂@Ü«∂Éèˇ· J_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î =ÙO@∞Ok.
K≥<åflÔ~_ç¤ HÍ<åfiÜü∞ ~å=∞yi "ÕѨÙ#∞Oz ~å"åe. QÆ@∞ì‰õΩ =O^•, Ô~O_»∞
=O^ŒÅ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ ~À_»∞¤‰õΩ ~åà◊√§ J_»¤OÃÑ\Ïì~°∞. "åǨÏ<åÖ’¡
=KÕÛ"åiH˜ Hõ#|_»‰Ωõ O_® JO^Œ~∂° QÆ@∞ìg∞^Œ #∞OK«∞<åfl~∞° . gà◊§#∞ K«∂ã≤
á⁄ÖÏÖ’¡ ѨxKÕã¨∞Î#fl P_®, =∞QÍ [#=∞O`å =O^ŒÅ ã¨OYºÖ’ QÆ∞@ìÅ
g∞kH˜ KÕ~å~°∞. XHõ Ãã·<åºkèѨuÖÏQÍ `«#‰õΩ `≥eã≤# Ѩ^Œ÷uÖ’ ~°q Ô~O_»∞
xq∞ëêÅ áê@∞ JO^ŒiH© Ü«Ú^Œúhux É’kèOKå_»∞............ 'H˘kÌ

66
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
¿ãѨ\’¡ =∞#O Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞É’`«∞<åflO. „Ѩã¨∞Î`«O =∞# ÅHõ∆ ºO "åà◊§x
=∞# „áêO`«OÖ’H˜ ~åhÜ«∞‰õΩO_® J_»¤O Ѩ_»@O. =∞# â◊„`«∞=Ù ^ŒQÆæ~°
áÈb㨠∞ Å∞<åfl~° ∞ . `« ∞ áê‰õ Ω Å∞<åfl~Ú. =∞#=∞O`å „áê}Ïʼnõ Ω
`≥yOz=KåÛO. ~Úk Ü«Ú^ŒúO. ~ÚO^Œ∞Ö’ "åà◊§~Ú<å K«xáÈ=K«∞Û.
=∞#"≥∞ÿ<å K«xáÈ=K«∞Û. =∞#Ö’ Z=iHõ~Ú<å QÍÜ«∞=∞~Ú<å, z=iH˜
K«zÛáÈ~Ú<å =∞#O ÉÏ^èŒ Ñ¨_»‰õÄ_»^Œ∞. =∞#efl QÍÜ«∞Ѩ~°z# "åà◊§x
=∞iO`«QÍ QÍÜ«∞Ѩ~K° åe. "åà◊√§ =∞#Ö’ XHõix K«OÑ≤`Õ "åà◊§Ö’ =∞#O
#Å∞QÆ∞ix K«Oáêe. XHõ"Õà◊ <å‰õΩ QÆ#∞Hõ U^Œ~Ú<å [iy`Õ Z=~°∂
ÉÏ^èŒ Ñ¨_»‰õÄ_»^Œ∞. J=`«e"åà◊§x JO`«O KÕÜ«∂e. <Õ#∞ QÍÜ«∞Ѩ_ç<å,
K«zÛáÈ~Ú<å 'J#flÜ≥∂º— JO@∂ U_»∞Ѩ٠Z=Ô~·<å ÅOH˜OK«∞‰õΩ<åfl~å
=∞m§ ÖË z =zÛ U_ç Û # "åà◊ § x #iH˜ áÈQÆ ∞ Å∞ ÃÑ>Ë ì ™ êÎ # ∞— Jx
ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. JO^Œ~°∂ |∞kúQÍ q<åfl~°∞. ~°q ZHõ¯_» xÅ|_»=∞O>Ë
JHõ¯_» xÅ|_®¤~°∞.
HÍ<åfiÜü∞ =™ÈÎOk.
~°q |$O^ŒO JO`å JÅ~üìQÍ=ÙOk.
HÍ<åfiÜ∞ü ~åà◊§QÆ∞@ìÅ ^ŒQ~æÆ ° PyáÈ~ÚOk. QÆ<"£ ∞Õ <£Å∞, HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞
ky ~À_»∞¤‰õΩ J_»¤OQÍ =Ù#fl ~åà◊§#∞ `˘ÅyOK«É’Ü«∂~°∞.
HÍ<åfiÜü∞H˜ ã¨g∞ѨOÖ’=Ù#fl H˜Ö’g∞@~°∞ ~å~Úx QÆ∞iÃÑ\˜ì `«∞áêH©
¿ÑÖÏÛ_»∞ ~°q. `«∞áêH© ^≥|ƒH˜ H˜Ö’g∞@~°∞ ~å~Ú ÃÑK«∞Û =Ó_ç Ѩ_áç È~ÚOk.
HÍ<åfiÜü∞Ö’ XHõ¯™êiQÍ HõÅHõÅO ˆ~yOk. áÈbã¨∞Å∞ `«∞áê‰õΩÅ∞
á⁄l+¨<£Ö’ Ѩ@∞ì‰õΩx ~°q "åà◊√§#fl QÆ∞@ìˆHã≤ =ã¨∞Î<åfl~°∞. áÈbã¨∞Å∞ =∞~À
=O^Œ J_»∞QÆ∞Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ "Õ¿ãÎKåÅ∞. ^ŒQÆæi^•HÍ ~åxzÛ `«∞áêH©x
QÍÖ’¡H˜ ¿ÑÖÏÛ_»∞ ~°gO„^Œ.
áÈbã¨∞Å∞ PyáÈÜ«∂~°∞.
áÈbã¨∞Å`À =∂‰õΩ ZÖÏO\˜ â◊„`«∞`«fiO ÖË^Œ∞. K≥<åflÔ~_ç¤ =Ú~îåx
=∂ „áêO`«OÖ’H˜ „ѨKå~åxH˜ ~åhÜ«∞O. "Õ∞O =O^ŒÅ ã¨OYºÖ’=Ù<åflO.
=∂ ^ŒQÆæ~° PÜ«Ú^è•Å∞<åfl~Ú. "Õ∞=∞O`å „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz=KåÛO Jx
áÈbã¨∞ʼnõΩ qxÑ≤OKÕ@∞ì JizOk ~°gO„^Œ |$O^ŒO.

67
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
K«∞@∂ì HõÅÜ«∞Eâß~°∞ áÈbã¨∞Å∞.
H˘O_»Q@Æ g¡ ∞^Œ Z@∞K«∂ã≤<å #Å∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ DÅÅ∞ "Õã∂¨ Î =O^ŒÅH˘nÌ
[#O. ^•iá⁄_»=Ù<å áê¡ã≤ìH± "≥·~°∞¡ . ZHõ¯_» HÍÅ∞ÃÑ_ç`Õ U =∞O^Œ∞áê`«~°
¿ÑÅ∞`«∞O^À##fl J#∞=∂#O.
áÈbã¨∞Å∞ H˘kÌ¿ãѨ٠U^À =∂\Ï¡_»∞‰õΩ<åfl~°∞. "≥#∞kiy HÍ<åfiÜü∞
^ŒQiæÆ H˜ "≥àϧ~°∞. q+¨Ü∞« O K≥<åfl~Ô _çH¤ ˜ q=iOz K≥áêÊ~°∞. K≥<åfl~Ô _ç¤ HÍÅ∞ÊÅ∞
[~°∞ѨىõΩO@∂ J~Ú<å 㨈~ HÍ<åfiÜü∞x =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈx=fi=∞<åfl_»∞.
áÈbã¨∞Å∞ ã¨iÌK≥ѨÊÉ’Ü«∂~°∞. K≥<åflÔ~_ç¤ q#ÖË^Œ∞. `«y#O`« ã≤|ƒOn, ÃÑ·
JkèHÍ~°∞Å J#∞=∞f ÖˉΩõ O_® `å=Ú =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à§◊ ÖË=∞x `Õe≥ Û K≥áêÊ~°∞
áÈbã¨∞Å∞. K≥<åflÔ~_ç¤ J#∞K«~°∞Å∞ ‰õÄ_® áÈbã¨∞Å`À â◊$u Hõeáê~°∞.
QÆO@¿ãѨ٠`«~°˚# Éèí~°˚#Å∞Ѩ_ç QÆ`«ºO`«~°O ÖËHõ HÍ<åfiÜü∞ "≥#∞kiy
"≥o§áÈ~ÚOk.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ ~Úk `˘e q[Ü«∞O !
D ã¨OѶ¨∞@#`À Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ L`åûǨÏO "≥Å∞¡"≥uÎOk. [#OÖ’
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ <åÜ«∞Hõ`fi« O Ѩ@¡ ѨÓiÎQÍ #=∞‡HõO U~°Ê_çOk. „áê}ÏÅ#∞
ÖˇHõ¯KÕÜ«∞x J#∞K«~°∞Å ã¨OYº J#∞k#O ÃÑiyOk.

68
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

ZhìP~ü ^ŒOѨ`«∞Å`À

`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕ~°∞`«∞#fl ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ

69
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

|O^èŒ∞q∞„`«∞Å`À

"≥·.Zãπ.~å*ÏÔ~_ç¤`À

70
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨʼnõΩ
qKÕÛã≤# <å\˜ =ÚYº=∞O„u
<å~å K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞
QÍi`À

u~°∞=∞Å ^Õ=~°
^Õ=™ê÷#OÖ’H˜
=ÚYº=∞O„ux PǨfixã¨∂Î

71
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

Q“~°= =O^Œ#O
ã‘fiHõiã¨∂Î

72
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

Hõ~å‚@Hõ ZO.ZÖò.U "≥OHõ@~°=∞}ѨÊ, áê~°ú™ê~°kè, #~°ã≤OǨÏÜ«∞º QÍ~°¡`À

ã¨fi„QÍ=∞O "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’ WO„^•Ô~_ç¤`À

73
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞, QÆ^ŒÌ~üÅ`À

~°[hHÍO`ü`À

74
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

ã≤OǨ„k JѨÊ#fl ã¨xflkèÖ’

"≥·*ÏQ∑Ö’ ã¨=Ú„^ŒÜ«∂#O

75
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

`«e¡ <å~åÜ«∞}=∞‡`À

QÆ^ŒÌ~ü ^ŒOѨ`«∞Å`À <å~åÜ«∞}=∞‡

76
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

9
JÃãOc¡ ZxflHõÖ’¡ q[Ü«∞O ™êkèOz U_»∞ ã¨O=`«û~åÅ n~°…
q~å=∞O `«~∞° "å`« HÍO„ÔQãπ áêsì ~å„+¨Oì Ö’ uiy JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk.
_®Hõì~ü =∞„i K≥<åflÔ~_ç¤ =∞m¡ =ÚYº=∞O„u JÜ«∂º_»∞. ÃÑ#∞H˘O_» #∞Oz
™ê<≥ K≥<åflÔ~_ç¤ JÃãOc¡Ö’H˜ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ J_»∞QÆ∞ÃÑ\Ïì_»∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì ѨÙ\˜ì#ѨÊ\˜#∞Op ‰õΩO\˜=∞kÌ „QÍ=∞OÖ’
"≥∞*Ïi\© „Ѩ[Å∞ P áêsì̂H =∞^ŒÌ`«∞xã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~°∞. D ZxflHõÖ’¡ ‰õÄ_®
J^Õ [iyOk. \˜_çÑ≤ "≥∞*Ïi\©x `«yæOKåÅx K≥<åflÔ~_ç¤ „ѨÜ≥∂yOz#
=ӺǨÅ∞ Z`«∞ÎQÆ_»Ö’¡ Un Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. nO`À K≥<åflÔ~_ç¤ =ÚYº
J#∞K«~°∞_≥·# ÃÑ#∞É’Å∞ Ѷ¨H©~åÔ~_ç¤ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ J`«x J#∞K«~°∞Å∞
‰õΩO\˜=∞kÌ „QÍ=∞Og∞^Œ ^•_çKÕã≤ cÉèí`«ûO ã¨$+≤ìOKå~°∞. K≥<åflÔ~_ç¤H˜
ã¨Ç¨ÏHõiOK«x"åà◊¡ Wà◊¡x ã¨~°fi<åâ◊#O KÕâß~°∞. P_»=∞QÍ J<Õ qK«Hõ∆}
ÖˉõΩO_® =∞#∞+¨µefl Ѩ@∞ì‰õΩx Ѩâ◊√=Ùefl ÉÏk#@∞¡ ÉÏ^•~°∞. Å∂\©Å∞
KÕâß~°∞. Ѩâ◊√=Ùefl K«Oáê~°∞. Wà◊¡#∞ `«QÆ∞Å ÃÑ\Ïì~°∞. ~åHõ∆ã¨∞ÖÏ¡
K≥ň~yáÈ~Ú J<ÕHõ ‰õΩ@∞OÉÏÅ "åà◊¡x T~°∞ =ke "≥àı¡ÖÏ `«iq∞ `«iq∞
H˘\Ïì~°∞.
K≥<åflÔ~_ç¤ =∞#∞+¨µÅ∞ ‰õΩO\˜=∞kÌ „QÍ=∞O g∞^Œ ^•_ç [iÑ≤ ã¨~°fi
<åâ◊#O KÕâß~°<Õ "å~°Î ^•"å#ÅOÖÏ "åºÑ≤OzOk.
~°qH˜ q+¨Ü∞« O `≥eã≤Ok. "≥O@<Õ XHõ „\ÏHõ~ì ü „@‰õΩ¯ xO_® PǨ~°
Ѩ^•~åúÅ`À `«e¡ <å~åÜ«∞}=∞‡#∞ ‰õΩO\˜=∞kÌH˜ ѨOáê_»∞. „QÍ=∞O =ke
77
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
|Ü«∞\˜H˜ "≥o§# ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ `«# ã¨fi„QÍ=∞O "≥OHõ\ÏѨÙ~°O fã¨∞‰õΩ=zÛ
áÈ+≤OKå_»∞. ã¨~°fiO HÀÖ’Ê~Ú# ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ ^•^•Ñ¨Ù J~Ú^Œ∞
ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ uiy `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KÕÛ =~°‰õÄ
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ<À, Ѩ~ÀHõ∆OQÍ<À áÈ+≤ã¨∂Î =KåÛ_»∞.
D ^•_ç ~å„+¨ì "åºÑ¨ÎOQÍ ã¨OK«Å#O ã¨$+≤ìOzOk.
1990 "Õ ∞ <≥ Å 9 = `Õ n # ^è Œ ~ ° ‡ =~° O =∞O_» Å O
F|∞à◊<åÜ«∞xѨÖÖ¡ˇ ’ Z<£H“O@~ü [iyOk. D Z<£H“O@~üÖ’ Hˆ â◊=<åÜ«∞H±
J<Õ #HõûÖˇ·@∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ =∞~°}˜OKå_»∞. áÈbã¨∞ Ѩ\ÏÖÏxfl <åÅ∞ÔQ·^Œ∞
QÆO@Åáê@∞ XHõ¯_Õ g~Àz`«OQÍ Z^Œ∞~˘¯x Jã¨∞=ÙÅ∞ ÉÏâß_»∞
ˆHâ◊=<åÜ«∞H±.
^•^•Ñ¨ÙQÍ ~Ú^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’, ёѨÙÖòû"å~ü <åÜ«∞Hõ`åfixH©,
~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`«O, =∞s =ÚYºOQÍ J#O`«Ñ¨Ù~°O „áêO`åxH˜ K≥Ok#
áêsì <åÜ«∞‰õΩÅH© =∞^躌 qÉè^Ë •Å∞ `«ÅÜ≥∞`åÎ~Ú. ™ê<≥ K≥<åfl~Ô _ç¤ q+¨Ü∞« OÖ’
D qÉèË^•Å∞ =∞iO`« |ÅOQÍ |Ü«∞\˜H˜ =ºHõÎO JÜ«∂º~Ú. K≥<åflÔ~_ç¤
g∞^Œ K«~°º fã¨∞‰õΩ"åÅx "åkã¨∞Î#fl =~°æO H˘O_»Ñ¨e¡ j`å~å=∞Ü«∞º
=∞^ŒÌ`«∞#∞ ‰õÄ_»QÆ\ ˜ìOk. K≥<åflÔ~_ç¤x gà◊√§ ZÖÏQÆ~Ú<å K«O¿Ñ™êÎ~°x
ÉèÏqOz# ~Ô O_»= =~°Oæ ^•xfl J_»∞‰¤ Ωõ <ÕO^Œ∞‰õΩ ~Ú^Œ~Ì ∞° ™ê#∞Éè∂í uѨ~∞° efl
J#=ã¨~°OQÍ HÍeÛK«OÑ≤Ok. D K«~°º ^•fi~å H˘O`« „Ѩu‰õÄÅ
"å`å=~°}O J~Ú`Õ ã¨$+≤ìOK«QÆeyOkQÍh K≥<åflÔ~_ç¤ q+¨Ü«∞OÖ’
ёѨÙÖòû"å~ü áêsì <åÜ«∞Hõ`«fiO `«# =∂@x K≥e¡OK«∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk.
™ê<≥ K≥<åfl~Ô _ç¤ HÍ<åfiÜ∞ü x q[Ü«∞=O`«OQÍ "≥#H˜¯ uÑ≤Ê Ñ¨OÑ≤Ok.
#HõûÖˇ>· ¡Ë Jx "≥Ú^Œ\’¡ J#∞‰õΩ<åfl~∞° QÍh z=iH˜ D Ѩx KÕãO≤ k Ѩi\ÏÅ
~°q Jx `≥eã≤áÈ~ÚOk. nO`À ~°qh, J`«x J#∞K«~°∞Åh `«#
„Ѩ^è•#â◊„`«∞=ÙÅ∞QÍ Ñ¨iQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞ K≥<åflÔ~_ç¤.
K≥<åflÔ~_ç¤ J#∞K«~°∞Å PQÆ_®Å∞ q∞ug∞iáÈÜ«∂~Ú. QÆOQÆ∞Å
<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ Z"≥∞‡Ö˺QÍ =Ù#flѨC_»∞ ™ê<≥ K≥<åflÔ~_ç¤ `«# J#∞K«~°∞Å`À
J~åK«HÍÅ#∞ H˘#™êy¿ã,Î K≥<åfl~Ô _ç¤ Z"≥∞‡Ö˺ J~Ú# `«~åfi`« <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤
‰õΩ=∂~°∞Å∞ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, ~°Ñ¶¨Ú<å^èŒÔ~_ç¤Å∞ JѶ¨∂~Ú`åºÅ‰õΩ
„Ѩu~°∂áêÅ∞QÍ =∂~å~°∞. "ÕѨ‰õΩO@, áê`«áêà◊ºO, ÉèÏ#∞HÀ@ `«k`«~°

78
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„QÍ=∂ÅÖ’ gà◊§ JHõ$`åºÅ‰õΩ JO`«∂á⁄O`«∂ ÖˉΩõ O_®áÈ~ÚOk. #HõûÖˇ\· ò
HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞QÍ áê`«áêà◊ºO „QÍ=∂xH˜ K≥Ok# É’Ü«∞ "≥OHõ@~å=Ú_»∞,
"ÕѨ‰õΩO@‰õΩ K≥Ok# Z~°∞HõÅ "å~å^èŒÑ¨Ê H˘`«ÎQÍkQƉõΩO@Ö’ =ÙO@∂
=∞^≥ Ì Å K≥ ~ ° ∞ =Ù ™È^Œ ~ ° ∞ Å ^Œ ∞ ~åQÆ ` åʼnõ Ω =ºuˆ ~ Hõ O QÍ „Ѩ [ efl
ã¨g∞Hõiã¨∞Î<åfl~°∞. gà◊§#∞ ‰õΩ~°∞QÆ∞O_»¡ ã¨g∞ѨOÖ’ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤
J#∞K«~°∞Å∞ Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. =∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù, "ÕѨ‰õΩO@ „QÍ=∂Ö’¡
„Ѩ[ÅO^Œ~°∂ K«∂ã¨∂Î=ÙO_»QÍ z„`« Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕÜ«∞_»O`À áê@∞
HÍà◊¥§ KÕ`∞« Å∂ Hõ>ãìË ≤ Tˆ~yOKå~°∞. `«=∞ PkèÑ`¨ åºxfl „ѨtflOz# "åà◊§‰õÄ
~Ú^Õ QÆu Ѩ\ ˜ì™êÎ=∞x ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. Z~°∞HõÅ "å~å^èŒÑ¨Êx "ÕѨ‰õΩO@
ã¨g∞ѨOÖ’x Ѩ~H° ÍÅÖ’ =ÚHõ¯Å∞QÍ #iH˜ K«OѨ@O`Àáê@∞ HõOѨ`˘_»∞QÆ∞
g∞^Œ"Õã≤ _ôlÖò áÈã≤ xѨÊO\˜OKå~°∞. D ã¨OѶ¨∞@# 1991 "Õ∞ 2 =
`Õn# [iyOk.
L^Œº=∞ HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«\ÏxH˜ ™ê^•~°} [#O
ÉèÜ
í ∞« Ѩ_∞» `«∞<åfl~∞° . =∞^Œ∞ÅÌ K≥~∞° =Ù ™È^Œ~∞° Å∞,K≥<åfl~Ô _ç¤ J#∞K«~∞° Å∞ K≥Å~ˆ y
áÈ`«∞<åfl~°∞. J_»∂¤ J^Œ∞Ñ¨Ó ÖËx J~åK«HõO JO`«\Ï H˘#™êyáÈ`«∞#flk.
1991 "Õ∞ 7 = `Õn. L^ŒÜ«∞O P~°∞ QÆO@Å∞ HÍ=™ÈÎOk.
^èŒ~°‡=~°O áÈbãπ¿ãì+¨<£ "≥#∞Hõ Q˘Å¡gkèÖ’ Z"≥∞‡Ö˺ ™ê<≥ K≥<åflÔ~_ç¤
WÅ∞¡. K≥<åfl~Ô _ç¤ ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx ¿ÑѨ~ü K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∞<åfl_∞» . ã¨g∞ѨOÖ’<Õ
XHõ QÆ<"£ ∞Õ <£ ‰õÄ~°∞Ûx =Ù<åfl_∞» . q∞ye# QÆ<"£ ∞Õ <£Å∞ áÈbãπ¿ã+ì <¨ £ Z^Œ∞~°∞QÍ
=Ù#fl ÉÏq ^ŒQÆæ~° ™êfl<åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
WO`«Ö’ XHõ "≥∂\Ï~ü Ãã·H˜Öò =zÛ P ~ÚO\˜ =ÚO^Œ∞ PyOk.
"≥∂\Ï~°∞ Ãã·H˜Å∞g∞^Œ =zÛ# =ÚQÆ∞æ~°∞ =º‰õΩÎÅ∂ áÈbã¨∞
Ü«¸xá¶ê~åÖ’¡ =Ù<åfl~°∞. XHõ =ºH˜Î ZÃã· û ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ =ÙO_»QÍ q∞ye#
~Ú^ŒÌ~°∂ HÍx¿ãì|∞à◊§ ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ =Ù<åfl~°∞. HÍx¿ãì|∞Öò ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ =Ù#fl XHõ
=ºHÎ̃ "≥∂\Ï~°∞ÃãH· Ř ∞ ^ŒQ~æ̂Æ PyáÈQÍ q∞ye# ~Ú^Œ~Ì ∂° K≥<åfl~Ô _ç¤ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
=KåÛ~°∞. ZÃã· û Ü«¸xá¶êOÖ’ =Ù#fl =ºH˜Î K≥<åflÔ~_ç¤H˜ âßÅ∂º\ò KÕâß_»∞.
âßÅ∂º\ò ã‘fiHõiã¨∞Î#fl K≥<åflÔ~_ç¤x ZÃã· û Ü«¸xá¶êOÖ’=Ù#fl =ºH˜Î"≥#∞Hõ
#∞OK«∞x=Ù#fl HÍx¿ãì|∞Öò "Õ+¨^è•i K≥<åflÔ~_ç¤ g∞kH˜ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê_»∞.
`«∞áêH© `«∂\ÏÅ∞ â◊s~°O #∞Oz ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ=@O`À K≥<åfl~Ô _ç¤ JHõ¯_çHHõ ¯õ _Õ

79
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
‰õΩѨʉõÄe „áê}ÏÅ∞ =kÖÏ_»∞. _»∂º\©Ö’=Ù#fl QÆ<£"≥∞<£ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iÑ≤#
=ºH˜Î KÕuÖ’x Ããì<£QÆ<£ ÖÏHÀ¯=_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. H˘kÌHõ∆}ÏÅ áê@∞
"åà◊§=∞^茺 `ÀѨÙÖÏ@ [iyOk. QÆ<£"Õ∞<£ KÕuH˜ zH˜¯# Ããì<£QÆ<£ ÃÇÏ_£x
=kÖËã≤ PQÆO`«‰Ωõ Å∞ HÍÅ∞ÊÅ∞ [~°∞ѨىõΩO@∂ "≥∂\Ï~°∞ ÃãH· Ö˜ òg∞^Œ qѨ=¡
x<å^•Å∞ KÕã¨∂Î "≥∞~°∞Ѩ٠"ÕQÆO`À "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@# ~å„+¨ì "åºÑ¨ÎOQÍ ã¨OK«Å#O ã¨$+≤ìOzOk.
ˆH=ÅO Ѩk~ÀAÅ =º=kèÖ’ =¸_»∞ JuÃÑ^ŒÌ ã¨OѶ¨∞@#Å∞
[~°QÆ@O`À PO„^èŒ ~å„+¨ìO ã¨OK«<åÅ xÅÜ«∞OQÍ =∂iOk.
[=∞‡Å=∞_»∞QÆ∞Ö’ Z"≥∞‡Ö˺ t"åÔ~_çg¤ ∞^Œ ÉÏO|∞Å ^•_ç [iyOk.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ #QÆ~°O #_çÉÁ_»∞¤#=Ù#fl ˆHO„^Œ =∂r =∞O„u
Ñ≤.t=â◊OHõ~ü WO\’¡Oz PÜ«∞# ‰õΩ=∂~°∞_»∞, =∞ÅH±¿Ñ@ Z"≥∞‡Ö˺ J~Ú#
ã¨∞nè~ü ‰õΩ=∂~ü#∞ ёѨÙÖòû"å~ü #HõûÖˇ·@∞¡ H˜_®flÑπKÕã≤ fã¨∞ÔHàϧ~°∞.
"Õ∞ U_»= = `Õn# K≥<åflÔ~_ç¤ Ç¨Ï`«º [iyOk.
"Õ∞ <≥ŠѨ^HŒ ˘O_À `Õn# ~å=∞yi =∞O_»ÅOÖ’x H˘`«QˆÎ ^Œy‰õΩO@
g∞^Œ ^•_ç [iyOk. „QÍ=∞O „QÍ=∞=∞O`å ã¨~fi° <åâ◊#"≥∞Oÿ k. =∞^≥ÅÌ K≥~∞° =Ù,
¿ÑѨ‰õΩO@, `«∂=ÚK≥~°¡, ÉèÏ#∞HÀ@ `«k`«~° „QÍ=∂ʼnõΩ K≥Ok# ^•^•Ñ¨Ù
Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok K≥<åflÔ~_ç¤ J#∞K«~°∞Å∞ =∂~°}ÏÜ«Ú^è•Å`À
Qˆ ^Œy‰õΩO@ „QÍ=∞O g∞kH˜ ^•_çKâÕ ß~°∞. L^ŒÜ∞« O P~°∞QÆO@Å „áêO`«OÖ’
[iy# D "≥∞~°∞ѨÙ^•_çÖ’ =Ó~°∞=Ó~°O`å ã¨~°fi<åâ◊#"≥∞ÿOk. K≥<åflÔ~_ç¤
J#∞K«~∞° Å∞ =pÛ~å=_»O`À<Õ ÉÏO|∞Å`À cÉè`í û« O ã¨$+≤Oì Kå~°∞. ^Œo`«∞Å∞,
"åb‡‰õΩÅ ~Úà◊§g∞^Œ ÃÑ„\’Å∞áÈã≤ xѨÊ\˜OKå~°∞. Q˘_»¤à◊§`À [iÑ≤#
^•_»∞Ö’¡ P~°∞QÆ∞~°∞ =º‰õΩÅÎ ∞ f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_®¤~∞° . Wà◊§‰õΩ xѨÊO\˜Oz#
J#O`«~O° P_»"åà◊§g∞^Œ J`åºKå~åʼnõΩ áêÅÊ_®¤~∞° . Z#ÉèÜ ·ˇ ∞Õ _»∞ ~Úà◊√§
HÍe|∂_ç^Œ JÜ«∂º~Ú. "Õ∞HõÅ∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ =∞O@ʼnõΩ PǨïu
J~ÚáÈÜ«∂~Ú. ^Œ∞O_»QÆ∞Å∞ J<ÕHõ QÆO@Å áê@∞ qâ◊$OYÅOQÍ
Ãã· fi~q° Ǩ~°O KÕâß~°∞. "å~°Î `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl "≥OHõ\ÏѨÙ~°O, ZQÆ∞=Ѩe¡ „QÍ=∂Å
„Ѩ[Å∞ ÉèÏs ã¨OYºÖ’ "≥o§ ^Œ∞O_»QÆ∞Å#∞ `«iq∞ `«iq∞ H˘\Ïì~°∞.
"Õ∞ <≥ŠѨ^è•flÅ∞QÀ `Õn J~°ú~å„u U_»∞QÆ∞„~åÅѨe¡ „QÍ=∞O g∞^Œ
^•_ç [iyOk. WHõ¯_» ‰õÄ_® „Ѩ^è•#OQÍ x~°∞¿Ñ^ŒÅ~Ú# ^Œo`«∞Å∞,
80
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"åb‡‰õΩÅ ~Úà◊§<Õ ^èŒfiOã¨O KÕâß~°∞. D ^•_çÖ’ 21 Wà◊√§, 12 QÆ_ç¤
"å=ÚÅ∞, J<ÕHõ Ѩâ◊√=ÙÅ∞ HÍe |∂_ç^Œ JÜ«∂º~Ú.
~å_çHõÖòû‰õΩ P„â◊Ü«∞O ~Úã¨∞Î<åfl~°#fl^Õ D „QÍ=∂Åg∞^Œ ^•_çH˜
„Ѩ^è•# HÍ~°}O.
‰õΩO\˜=∞kÌ ÉÏkè`«∞Å#∞ P^Œ∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ<Õ H˘`«ÎˆQ^Œy‰õΩO@,
U_»∞QÆ∞„~åÅѨe¡ ÉÏkè`«∞Å#∞ ã¨~Ú`«O Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ Jxfl ~°HÍÅ∞QÍ
P^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞.
™ê<≥ K≥<åflÔ~_ç¤ Ç¨Ï`«º`À D „áêO`«OÖ’ ёѨÙÖòû"å~ü áêsì
peáÈ~ÚOk.
P~°<æ l·≥ OQ∑ Hõq∞\© ¿Ñ~°∞`À H˘O_»Ñe¨ ¡ j`å~å=∞Ü«∞º <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’
|O_»Ü«∞º, ÃÑ^•ÌÔ~_ç¤, =∂Åáê\˜ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù (P~ü.ÔH), ã¨∞^è•Hõ~ü,
áÈ`«∞Å ã¨∞ˆ~+π `«k`«~°∞Å∞ pe áÈÜ«∂~°∞. ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`åxfl, =∞s
=ÚYºOQÍ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡x ÔH.Ü«∞ãπ. =~°æO `«# HÍ~°ºˆH∆„`«OQÍ
ZOKǰ䛽Ok.
„QÍ<≥·\ò "åºáê~°OÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO ^•fi~å ~°q PiúHõOQÍ
|ÅѨ_∞» `«∂ =ã¨∞#Î fl ^Œâ◊ Jk. `«# `«O„_ç HÍÅO #∞Op `«=∞ ‰õΩ@∞O|O`À
ã¨O|O^èŒO =Ù#fl „Ѩ[ÅO^Œih ã¨g∞HõiOK«∞‰õΩO@∂ XHõ ~å[H©Ü«∞â◊H˜ÎQÍ
~°q ~°∂áêO`«~°O K≥O^Œ∞`«∞#fl ~ÀAÅq.
~°qH˜ ёѨÙÖòû"å~ü áêsì g∞^Œ Q“~°=O`À áê@∞ ZO`À Hõ$`«[˝`å
ÉèÏ=O ‰õÄ_® =ÙOk. =∞s =ÚYºOQÍ, `«# ‰õΩ@∞OÉÏxfl <åâ◊#O KÕã≤#
"åà◊§x ǨÏ`«=∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ Ü«∂Hõ∆<£Ö’ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ áêÖÁæ#fl #HõûÖˇ·@∞
=ÚY∞ºÖˇ=~À xiÌ+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx, "åiѨ@¡ =∞iO`« „Ѩ`ÕºHõ
P^Œ~åaè=∂<åÅ#∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl_»∞ ~°q. J@∞=O\˜"åà◊§O^Œ~°∂ Hõeã≤
XHõ „QÆ∂ѨÙQÍ q_çáÈ=@O`À D „QÆ∂ѨÙ`À J`«x J#∞|O^èŒO ‰õÄ_®
ÃÑiyOk.
"åã¨Î"åxH˜ D „QÆ∂Ѩ٠JO_» ~°qH˜ ZO`« J=ã¨~°=∞~ÚO^À D
„QÆ∂ѨىõΩ ~°q ã¨Ç¨ÏHÍ~°O ‰õÄ_® JO`Õ J=ã¨~°O J~ÚOk. XHõ ^Œâ◊Ö’
~°q K«∞@∂ì ã¨OѶ∞¨ \˜`« =∞=Ù`«∂#fl „Ѩ*Ï Ñ¨Ù<åkh, JOQÆ|ÖÏhfl HÔ .Ü«∞ãπ.
=~°æO `«# ѨÙ<åkQÍ, |ÅOQÍ K≥ѨCHÀ=Åã≤# Ѩiã≤÷u ‰õÄ_® =zÛOk.
81
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
H˘O_»ŒÑ¨e¡ j`å~å=∞Ü«∞º ‰õΩ@∞O|O`À áê@∞ ~°q, K«=∞<£Å
‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞, u~°∞Ѩu #QÆ~åÖ’¡ Hõeã≤ rqOKå~Ú. Hõhã¨O
Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ H˘O_»Ñ¨e¡ j`å~å=∞Ü«∞ºQÍi`À Ѩi\ÏÅ
~°q Ju ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ =Ù<åfl_»∞. PÜ«∞##∞Oz J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞
<Õ~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. PÜ«∞# ™êOQÆ`«ºO =Å¡<Õ PiúHõ âß„™êÎxH˜ ã¨O|OkèOz#
*Ï˝#O ~°qH˜ XO@ |\˜Oì k. „Ѩ*Ï L^Œº=∂Å QÆ∞iOp, „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å#∞
QÆ∞iOp J~°úO KÕã¨∞‰õΩ<Õ J=QÍǨÏ<å K«„@O J`«xH˜ JOk=zÛOk.
j`å~å=∞Ü«∞ºQÍi`À Hõeã≤ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ J*Ï˝`« rq`«O
QÆ_»∞ѨÙ`«∞#fl HÍÅOÖ’<Õ, gà◊√§ =ÙO@∂#fl ~ÚO\˜H˜ Ju ã¨g∞ѨOÖ’
~år"£ QÍOnè ǨÏ`«ºHˆ ã¨∞Ö’ „Ѩ^•è # =Ú^•Ì~ÚÅ~Ú# t=~åã¨<£ `«k`«~∞° Å#∞
Ѩ@∞ì‰Ωõ x HÍeÛK«Oáê~°∞. L#flO@∞O_ç XHõ~ÀA áÈbã¨∞Å∞ ÉèÏs ã¨OYºÖ’
P gkè#O`«\ ˜h K«∞@∞ì=Ú@ì_»O`À `«=∞ HÀã¨"Õ∞ =zÛ LO\Ï~°x gà◊√§
J#∞=∂xOKå~°∞. P `«~åfi`« Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞O `≥eã≤Ok. áÈbã¨∞Å∞
QÍeOѨÙÅ∞ [~°∞ѨÙ`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ KåÖÏ KåHõKH« ºõ OQÍ `«=∞ ™ê÷=~åxfl
"Õˆ~ KÀ\˜H˜ =∂~°∞ÛHÀQÆeQÍ~°∞.
~å=∞yi „áêO`«O g∞^Œ PkèÑ`¨ º« O q+¨Ü∞« OÖ’ HÔ .Ü«∞ãπ, QÆ}Ѩu
=~åæÅ =∞^茺 áÈ~°∞ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ~°q „áê|ÖϺxfl „ѨÜ≥∂yOz
ÔH.Ü«∞ãπ. =~°æO `«# PkèѨ`åºxfl x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩOk. D ^Œâ◊Ö’<Õ Ñ¨i\ÏÅ
~°q ёѨÙÖòû"å~ü áêsì QÆ}Ѩu =~åæxH˜ |_® Éèí∂™êfiq∞QÍ HõxÑ≤OKå_»∞.
^•^•Ñ¨ÙQÍ D HÍÅOÖ’<Õ HÔ .Ü«∞ãπ =~°Oæ Ö’ |O_»Ü∞« ºH©, P~ü.HÔ .H©
=∞^躌 qÉè^Ë •Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. P~ü.HÔ .x áêsì#∞Oz |Ü«∞\˜H˜ ѨOÑ≤OKÕ
q+¨Ü«∞OÖ’ |O_»Ü«∞º q[Ü«∞O ™êkèOKå_»∞.
ÃÑ#∞H˘O_» JÃãOc¡ ™ê÷<åxH˜ [iy# LѨ ZxflHÖõ ’ ™ê<≥ K≥<åfl~Ô _ç¤
ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤ HÍO„ÔQãπ JÉèíºiÌQÍ áÈ\© KÕã≤ âßã¨#
ã¨Éèí∞º_»∞QÍ ZxflHõÜ«∂º_»∞.
ÃÑ#∞H˘O_», ^èŒ~°‡=~°O „áêO`åÖ’¡ ™ê=∂lHõ "å`å=~°}O ѨÓiÎ
™ê÷~ÚÖ’ H©∆}˜OK«_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. D Ѩiã≤÷uH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ 1990
Ö’<Õ Ñ¨_ç#ѨÊ\˜H© 1991 #∞Op L^èŒ$`« ~°∂ѨO ^•eÛOk. D Ô~O_»∞
„áêO`åÅ∂ Jxfl ~°HÍÅ ^Œ∞~åQÆ`åÅ∂, ^Ò~°˚<åºÅ‰õΩ xÅÜ«∂Å∞QÍ

82
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=∂iáÈÜ«∂~Ú. Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ LxH˜ <å=∞=∂„`«O J~ÚáÈ=_»O`À
J~åK«HÍÅ#∞ „ѨtflOKÕ"åàı§ Hõ~∞° "≥á· ÈÜ«∂~°∞. Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤ ÃÑ#∞H˘O_»
Z"≥∞‡Ö˺ J~Ú#ѨÊ\˜ #∞Op J`«x `«=Ú‡_»∞ F|∞ÖòÔ~_ç¤ =∂r Z"≥∞‡Ö˺
QÆOQÆ∞Å <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ‰õΩ=∂~°∞Å∞ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, ~°Ñ¶¨Ú<å^èŒÔ~_ç¤Å
PQÆ_®Å‰õΩ J_»∂¤J^Œ∞Ñ¨Ó ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. D J^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆOÖ’
㨠O =`« û ~åÅ `« ~ ° | _ç ~Ú@∞=O\˜ JHõ $ `åºÅ∞ x~å@OHõ O QÍ
H˘#™êQÍÜ«∞O>Ë D „áêO`«OÖ’ P ÉÏ^èŒefl „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ J#∞ÉèíqOz#
"åà◊√§ `«Ñ¨Ê "ÕÔ~=~°∂ #=∞‡ÖË~°∞.
^èŒ~°‡=~°OÖ’ [iy# D J~åK«HÍÅ∞ W@∞ JÃãOc¡Ö’#∂, J@∞
áê~°¡"≥∞O\ò LÉèíÜ«∞ ã¨ÉèíÖ’¡#∂ „Ѩ™êÎ=#‰õΩ =zÛ# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ J<ÕHõO
L<åfl~Ú.
1992 AÖˇ·Ö’ XHõ ã¨OѶ¨∞@# [iyOk.
^èŒ~°‡=~°O [Ü«∞ÅH©∆ ‡ käÜÕ∞@~ü ˆHO\©<£Ö’ ѨxKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ P~À*Ë
W^ŒÌ~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ #∞Oz =KåÛ~°∞. XHÍ"≥∞ ¿Ñ~°∞ #∂~°˚Ǩ<£.
D"≥∞ =Ü«∞ã¨∞û 20 ã¨O=`«û~åÅ∞. =∞~˘HÍ"≥∞ ¿Ñ~°∞ =ÚxÜ«∞=∞‡. D"≥∞
=Ü«∞ã¨∞û 30 ã¨O=`«û~åÅ∞.
J~°÷~å„u ã¨=∞Ü«∞O. ÃãHõO_£ëÈ ã≤x=∂ =kÖÏ~°∞. HͺO\©<£Ö’
™ê=∂#¡hfl ã¨iÌÃÑ\˜ì =∞Ç≤Ïà◊e^ŒÌ~°∂ x„^Œ‰õΩ LѨ„Hõq∞ã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ô~O_»∞ P\’Å∞ =zÛ käÜÕ∞@~ü =ÚO^Œ∞ PQÍ~Ú. P\’Ö’¡Oz QÆ|QÆÉÏ
Ѩk=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ H˜OkH˜ kQÍ~°∞. "åà◊§ KÕ`«∞Ö’¡ ~°Hõ~°HÍÅ
=∂~°}ÏÜ«Ú^è•Å∞<åfl~Ú. ˆQ@∞ `≥~°==∞x QÆkÌOKå~°∞. "åKü"Õ∞<£ ˆQ@∞
fÜ«∞ÖË^Œ∞. QÀ_»Å∞ ^Œ∂H˜ Ö’xH˜ „Ѩ"ÕtOz =ÚO^Œ∞ "åKü"Õ∞<£x
z`«HõÉÏ^•~°∞. JHõ¯_çflOz <Õ~°∞QÍ HͺO\©<£ ^ŒQÆæiH˜ ^Œ∂ã¨∞‰õΩ "≥àϧ~°∞.
JHõ¯_»=Ù#fl ~Ú^Œ~Ì ∞° P_»"åà◊§h `«=∞ "≥O@ |Ü«∞Å∞^Õ~=° ∞x ɡkiOKå~°∞.
"åà◊√§ x~åHõiOKå~°∞. J_»∞¤=zÛ# HͺO\©<£ x~åfiǨωõΩefl H˘\˜ì ѨHõ¯‰õΩ
<≥>Ëìâß~°∞. P_»"åà◊√§ J~°=‰õΩO_® <Àà◊§#∞ Hõ>Ëìâß~°∞. KÕ`«∞Å Ô~Hõ¯Å∞
qiz "≥#‰õΩ¯uÑ≤Ê Ñ¨@∞ì‰õΩx fã¨∞‰õΩx "≥o§ P\’Ö’¡ Ѩ_Õâß~°∞. P\’Å∞
~Ô O_»∂ XHõ¯ L^Œ∞@∞# |Ü«∞Å∞^Õi "ÕQOÆ QÍ Ñ¨@}ì O t"å~°∞Å Hˆ ã≤ Ѩ~∞° QÆ∞Å∞
fâß~Ú.

83
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J„yHõÅÛ~ü =∂Ô~¯\ò Ü«∂~°∞¤‰õΩ fã¨∞ÔHo§ JO^Œ~°∂ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ
=∂#ÉèOí QÆO KÕâß~°∞. Jã¨Ç¨ Ü«ÚÖˇ#· P =∞Ç≤Ïà◊e^Œ~Ì ∂° ÃÑ\˜#ì P~°<Î å^•Å∞,
P~åÎ~å"åÅ∞ qx Ѩ\ ˜ìOK«∞‰õΩ<Õ <å^èŒ∞_Õ ÖËHõáÈ=@O`À Jq ˆH=ÅO
J~°}º~À^Œ<åÅ∞QÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~Ú. `«~°∞"åu ~ÀA ^•^•Ñ¨ÙQÍ
JѨ™ê‡~°HõOÖ’ =Ù#fl P ~Ú^ŒÌ~°∞ =∞Ç≤Ïà◊Å#∂ käÜÕ∞@~ü =ÚO^Œ∞ `≥zÛ
Ѩ_Õâß~°∞. áÈbã¨∞ʼnõΩ Ѷ≤~åº^Œ∞KÕ¿ãÎ „áê}ÏÅ∞ f¿ã™êÎ=∞x JHõ¯_»∞#fl
"åà◊§O^Œih ɡkiOz "≥àϧ~°∞.
[iy# ^Œ∞~å‡~°æO Ѩ@ì} „Ѩ[ÅH©, áÈbã¨∞ÅH© JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞.
J~Ú<å Z=~°∂ Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. Uq∞\© J<åºÜ«∞=∞x Z=~°∂
„ѨtflOK«ÖË^Œ∞.
AÖˇ· Ѩ^À `Õn# D<å_»∞ k#Ѩ„uHõ D "å~°Î#∞ „Ѩ=ÚYOQÍ
„ѨK∞« iOzOk. '^è~Œ ‡° =~°OÖ’ ^è~Œ ‡° O K≥~–° <åºÜ«∞O =^è–Œ W^Œ~Ì ∞° =∞Ç≤Ïà◊Å
QͺOQ∑ ˆ~Ñπ.— Wn P "å~åÎ Hõ^äŒ#O ji¬Hõ.
k#Ѩ„uHõÖ’ =zÛ# "å~°Î#∞ K«k"åHõ [#OÖ’ Hõ^ŒeHõ =zÛOk.
„Ѩ[Å∞ ÃÑ^ŒÌ Ü≥∞`«∞Î# Hõ^ŒÅ@O`À |O^£Å∞, ~å™êÎ~ÀHÀÅ∞, x~°ã¨#
„Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [iQÍ~Ú.
„Ѩ[Å P„QÆǨxH˜ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç áÈbã¨∞Å∞ F|∞ÖòÔ~_ç¤g∞^•, J`«x
J#∞K«~°∞Å g∞^• ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. J~Ú`Õ ~Ú^ŒO`å [#O =ÚO^Œ∞
ˆH=ÅO XHõ HõO\˜ `«∞_»∞Ѩ٠K«~°ºQÍ [iyO^Õ`«Ñ¨Ê "åà◊§g∞^Œ fã¨∞‰õΩ#fl
K«~°º JO@∂ Ug∞ÖË^Œ∞.
Hõ~∂° flÅ∞#∞Oz XHõ `«O„_ô, ‰õÄ`«∞~°∞ "≥^· ºŒ ѨsHõ∆ xq∞`«OÎ ^è~Œ ‡° =~°O
=KåÛ~°∞. Ѩ@ì}O #_çÉÁ_»∞¤# =Ù#fl XHõ ÖÏ_ç˚Ö’ |㨠KÕâß~°∞. F|∞ÖòÔ~_ç¤
<Õ~°∞QÍ P ~°∂=Ú ÔHàϧ_»∞. P J=∂‡~Úx ~°=∞‡<åfl_»∞. `«O„_ô ‰õÄ`«∞~°∂
„ѨuѶ¨∞\˜OKå~°∞. P„QÆǨÏO K≥Ok# F|∞ÖòÔ~_ç¤ `«O„_çx ~°∂=Ú H˜\ ˜H©H˜
Hõ\Ñì˜ _¨ ãÕ ≤ J`«x Hõà§◊ =ÚO^Õ P J=∂‡~Úx K≥iKå_»∞. J`åºKå~°O [iÑ≤#
F|∞ÖòÔ~_ç¤ *’eH˜ "≥à◊§‰õΩO_® =ºaèKå~°O x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°<Õ <Õ~°O"≥∂Ñ≤
ÖÏ_ç˚ Ü«∞[=∂#∞Å#∞ áÈbã¨∞Å∞ x~°ƒO^èŒOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. nO`À
=¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ P ÖÏ_ç˚ =¸`«|_çOk.
U„Ñ≤Öò <≥ÅÖ’ HÍ<≥fiO\òÖ’ \©K«~üQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl XHõ =∞Ç≤Ïà◊
84
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J^Œ$â◊º"≥∞ÿOk. P \©K«~ü g∞^Œ J`åºKå~°O [~°Ñ¨@O`À áê@∞ P"≥∞#∞
ǨÏ`«ºKÕã≤ =∞$`«^ÕǨxfl Ѩ@ì} t"å~°¡Ö’ áêˆ~âß~°∞. Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ
~åHõáÈ=_»O`À J<å^èŒ â◊=O H˜O^Œ QÆ∞iÎOz =Úxã≤áêe\© "åà◊√§ ^ŒÇϨ #
ã¨O™ê¯~°O KÕâß~°∞.
J^Õ <≥ÅÖ’ XHõ HÍÖòQ~Æ x¡ü fã¨∞‰õΩ=zÛ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ J`åºKå~°O
[~°Ñ_¨ O» `À P J=∂‡~Ú K«xáÈ~ÚOk. Ѩk~ÀAÅ J#O`«~O° ^è~Œ ‡° =~°O
K≥~°∞=ÙÖ’x HõOѨK≥@¡g∞^Œ P"≥∞ Jã≤÷ѨO[~°"≥∞ÿ "ÕÖÏ_»∞`«∂ HõxÑ≤OzOk.
`«#HõÅ∞¡ #∞Oz Ѩxg∞^Œ ^èŒ~°‡=~°O "≥OHõ>Ëâ◊fi~° ÖÏ_ç˚Ö’ ky#
XHõ [O@ g∞^Œ F|∞ÖòÔ~_ç¤ =Ú~îå ^•_ç KÕã≤Ok. Éèí~°Î Hõà◊§=ÚO^Õ ÉèÏ~°ºÃÑ·
JO^Œ~°∂ Hõeã≤ J`åºKå~°O KÕâß~°∞. Z^Œ∞~°∞ uiy# Éèí~°Î#∞ F|∞ÖòÔ~_ç¤
i"åÅfi~ü`À HÍÖÏÛ_»∞. KåÖÏ HÍÅOáê@∞ P ~°∂=Ú QÀ_»g∞^Œ g∞^Œ
F|∞ÖòÔ~_ç¤ ¿ÑeÛ# i"åÅfi~ü `åÅ∂‰õΩ |∞Öˇ¡\ò QÆ∞~°∞ÎÅ∞ JÖψQ =Ù<åfl~Ú.
ã¨∞|ƒ~åÜ«Ú_»∞ J<Õ =ºH˜Î =ÚO^Õ F|∞ÖòÔ~_ç¤ J`«x ÉèÏ~°º#∞
K≥iKå_»∞. J==∂#O ÉèíiOK«ÖËHõ Z^Œ∞~°∞ uiy# áêáêxH˜ Éèí~°Î
ã¨∞|ƒ~åÜ«Ú}˜fl QÆ∞@ìg∞kH˜ fã¨∞‰õΩ"≥o§ ã¨r=OQÍ ^ŒÇ¨Ï#O KÕâß_»∞.
Ѩ^è•flÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ ÉÏeHõ#∞ fã¨∞‰õΩ"≥o§ P~ü JO_£ a ÔQãπì
ǨÏ∫ãπÖ’ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ K≥~°K«_»O`Àáê@∞, ã≤QÆÔ~@¡`À HÍeÛ Ç≤ÏOã≤Oz
ǨÏ`«º KÕâß_»∞.
XHõ „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍi ÉèÏ~°º#∞ K≥~°Ñ¨\ ˜ì# ã¨OѶ¨∞@# F|∞ÖòÔ~_ç¤
[iÑ≤# J`åºKå~åʼnõΩ Ѩ~åHÍ+¨ì.
^èŒ~°‡=~°O g^èŒ∞Ö’¡ `«# J#∞K«~°∞Å#∞ "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx rѨ٠g∞^Œ
u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_»@O F|∞ÖòÔ~_ç¤H˜ Ǩc.
F~ÀA ™êÜ« ∞ O„`« O . XHõ Jkè H Íi Éè Ï ~° º ‰õ Ä ~° Q ÍÜ« ∞ Å∞
H˘#∞HÀ¯=\ÏxH˜ =∂Ô~¯\ò ÔHo§Ok. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J@∞"ÕѨÙQÍ rѨÙÖ’
"≥à√◊ #Î fl F|∞Öò~Ô _çH¤ ˜ P"≥∞ HõO\’¡ Ѩ_Oç k. P J=∂‡~Ú`À =∂\Ï¡_ç ~°=∞‡x
=ÚO^Œ∞ `«# =∞#∞+¨µefl ѨOáê_»∞. JkèHÍi ÉèÏ~°º Z^Œ∞~°∞ uiyOk.
^Œ∂~°OQÍ LO_ç QÆ=∞xã¨∂Î#fl F|∞Öò Ô~_ç¤H˜ P"≥∞g∞^Œ P„QÆǨÏO HõeyOk.
"≥O@<Õ rѨÙ#∞ P J=∂‡~Ú =Ù#fl KÀ\˜H˜ áÈxKåÛ_»∞. Ѩ@ìѨQÆÅ∞ [#O

85
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
JO^Œ~∂° K«∂ã¨∞OÎ _»QÍ<Õ P JkèHÍi ÉèÏ~°º#∞ |Å=O`«OQÍ rѨÙÖ’ "Õã∞¨ ‰õΩx
WO\˜H˜ fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂_»∞. P J=∂‡~Ú Éèí~°Î XHõ „ѨÉèí∞`«fi JkèHÍi
J~Ú=ÙO_ç ‰õÄ_® Ug∞ KÕÜ∞« ÖËx Ѩiã≤u÷ . `«# ÉèÏ~°º q+¨Ü∞« OÖ’ [iy#
J<åºÜ«∂xfl QÆ∞iOz |Ü«∞@ Z=iH© K≥ѨCHÀÖËHõ <Õ~°∞QÍ F|∞ÖòÔ~_ç¤ `«e¡
^ŒQÆæiH˜ "≥o¡ „áê^èÕÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. h ÃÑàϧO UO JiyáÈ^Œ∞, =ÚK«Û@f~åHõ
"å_Õ Ñ¨OÑ≤™êÎ_»∞ÖË "≥à◊§=∞Ok P =∞Ǩ`«e¡.
z=iH˜ "åà◊√§ ^ŒÜ«∞`«ez =ke# g∞^Œ@<Õ P JkèHÍi ÉèÏ~°º`À
ã¨Ç¨ T~°∞ =^Œe "≥o§áÈÜ«∂_»∞. W\©=e HÍÅOÖ’ D ã¨OѶ¨∞@#x XHõ
K«Å#z„`«OÖ’ ‰õÄ_® z„fHõiOKå~°∞.
1991 #∞Op ^èŒ~°‡=~°O, ÃÑ#∞H˘O_» „áêO`åÖ’¡ qK«ÛÅq_çQÍ
K≥Å~ˆ y# J~åK«Hõ â◊‰Ωõ eÎ fl qq^èŒ Ñ¨^`ÌŒ ∞« ÅÖ’ Z^Œ∞~˘¯#@O ^•fi~å<Õ Ñ¨i\ÏÅ
~°gO„^Œ „Ѩ[Å ^Œ$+≤ìÖ’ Ç‘Ï~À JÜ«∂º_»∞. P Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ Ѩi\ÏÅ ~°"Õ
HÍ^Œ∞, P ™ê÷#OÖ’ Z=~°∞ xÅ|_ç<å Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ Ѩ\ #ì˜ @∞ìQÍ<Õ „Ѩ[Å∞
„|Ǩχ~°^OŒè Ѩ\ ì˜ =ÙO_Õ"å~°∞. D "åã¨"Î åxfl Ѩi\ÏÅ ~°"Õ Ñ¨Å∞ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡
Ѩ„uHõÅ"åiH˜ K≥|∞`«∞O_Õ"å_»∞.
F|∞Öò~Ô _ç¤ J`«x J#∞K«~∞° Å∞ [iÑ≤# J`åºKå~åÖ’¡ Wq =∞K«∞Û‰õΩ
H˘xfl =∂„`«"Õ∞.
D ã¨OѶ¨∞@#Åhfl ^•^•Ñ¨ÙQÍ Jxfl „Ѩ=ÚY k#Ѩ„uHõÖ’¡
JK«Û~Ú#"Õ. qq^èŒ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å ^•fi~å ѨÓiÎ
q=~åÅ`À áê@∞ x"ÕkHõÅ ~°∂ѨOÖ’ „ѨÉèí∞`åfixH˜ JOk#"Õ.
H˘xfl '^èŒ~°‡=~°OÖ’ <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å #_»∞ã¨∞Î#fl J^èŒ~°‡O— ji¬Hõ#
JK«∞ÛHÍQÍ, =∞i H˘xfl '^èŒ~°‡=~°OÖ’ H©K«Hõ Ѩ~°fiO— ji¬Hõ# JK«ÛÜ«∂º~Ú.
1992 Ö’ lÖÏ¡ Zãπ.Ñ≤. ÔHÃÑì<£ ÔH.q. Ô~_ç¤ ã¨=∞Hõ∆OÖ’ Ѩi\ÏÅ
~°q áÈbã¨∞Å =ÚO^Œ∞ ÖÁOyáÈÜ«∂_»∞. HÍO„ÔQãπ „ѨÉ∞íè `«fiO JkèHÍ~°OÖ’
L#flѨÙC_Õ ~°qh,J`«x J#∞K«~°∞Åh Z<£H“O@~ü ¿Ñ~°∞`À<À,=∞~À
~°∂ѨOÖ’<À HÍeÛ áêˆ~™êÎ~<° Õ J#∞=∂#O =ÚO^Œ∞QÍ K«=∞<£‰Ωõ =zÛOk.
JѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞efl |\˜ì ÖÁOyáÈ=@O ^•fi~å `«Ñ¨Ê „áê}ÏÅ#∞
HÍáê_»∞HÀÖË=∞x ~°qH˜ #K«Û*ˇáêÊ_»∞. áê~°"¡ ∞≥ O@s „H˜Ü∂« jÖ ~å[H©Ü∞« Ö’¡H˜
"≥o`Õ `«Ñ¨Ê „Ѩ`«º~°∞úÅ g∞^Œ ѨÓiΙê÷~ÚÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOK«ÖË=∞x
86
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~°g,K«=∞<£e^Œ~Ì ∞° =∂\Ï¡_∞» ‰õΩx XHõ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ~°∞. =ÚO^Œ∞ K«=∞<£
ÖÁOyáÈÜ«∂_»∞. ã¨Ô~O_»~ü HÍ=@O ã¨Ô~·#k HÍ^Œx ZO`«=∞Ok K≥Ñ≤Ê<å
~°q q#ÖË^∞Œ . x*ÏxH˜ ã¨~Ô O_»~ü J~Ú# =∞~°∞ã¨\ ˜ k#O #∞OKÕ „H˜Ü∂« jÅ
~å[H©Ü∂« Ö’¡H˜ ~°q ~°OQƄѨ"âÕ O◊ KÕã∞¨ #Î fl@∞ì „Ñ¨Kå~°O „áê~°OÉèOí J~ÚOk.
~°qx QÆ∞iOz Z‰õΩ¯= ã¨OYºÖ’ [#O Hõ^èŒÅ∞ Hõ^èŒÅ∞QÍ K≥ѨÙCHÀ=@O
"≥Ú^ŒÖˇ·~ÚOk.
^è~Œ ‡° =~°OÖ’ Zã‘fi ™È^Œ~∞° Å J~åK«HÍxfl |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ Z^Œ∞~˘¯#fl
"≥Ú^Œ\ ˜ =ºH˜Î ¿+H± =Ú+≤¯<£. #HõûÖˇ·\ò <ÕѨ^䌺O =Ù#fl =Ú+≤¯<£ `«~åfiu
HÍÅOÖ’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕ~å_»∞. #HõûÖˇ·@∞ ^Œâ◊ #∞Op Ѩi\ÏÅ
~°q`À ã¨O|O^è•Å∞ =Ù<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ Ö’ KÕ~åHõ ѨÓiΙê÷~ÚÖ’ ~°qH˜
J#∞K«~°∞_»∞QÍ =∂~å_»∞.
^èŒ~°‡=~°OÖ’ q<åÜ«∞Hõ K«qu L`«û"åÅ∞ K≥<åflÔ~_ç¤ HÍÅO #∞Op
"åà◊§ ‰õΩ@∞O|O P^èŒfi~°ºOÖ’<Õ [~°∞QÆ∞`«∂ =KÕÛq. =Ú+≤¯<£ =Úã≤¡O
J~Ú#ѨÊ\˜H© K≥<åfl~Ô _ç¤ ‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ PkèÑ`¨ åºxfl ã¨"åÅ∞ KÕã∂¨ Î q<åÜ«∞Hõ
K«qu L`«û"åÅ#∞ „áê~°OaèOKå_»∞. ™êH∆ͺ`«∂Î ™ê<≥ K≥<åfl~Ô _ç¤ ÃÇÏK«ÛiHõefl
ã¨~Ú`«O =Ú+≤¯<£ U=∂„`«O MÏ`«~°∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
F|∞ÖòÔ~_ç¤, ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ H˘#™êyã¨∞Î#fl J~åK«HÍʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ Z^Œ∞~°∞ xez áÈ~å_ç# "≥Ú^Œ\ ˜ =ºH˜Î =Ú+≤¯<£. ^èŒ~°‡=~°O
Ѩ@ì}OÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°q „ѨuxkèQÍ xÅ|_ç `«=∞ „Ѩu+¨ìH˜ ÉèíOQÆHõ~°OQÍ
=∂i# =Ú+≤¯<£#∞ #Ü«∂<Àfl ÉèíÜ«∂<Àfl ÖÁOQÆnã¨∞‰õΩO^•=∞x <å<å
~°HÍÅ∞QÍ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. Zã‘fi ™È^Œ~°∞Å∞, ã¨∂i ™È^Œ~°∞Å∞ Zxfl
„Ѩ֒ÉèÏÅ∞ ÃÑ\˜#ì ѨÊ\˜H,© Zxfl Ѩ^HŒè ÍÅ∞ "Õã#≤ ѨÊ\˜H© =Ú+≤¯<£ ÖÁOQÆÖ^Ë ∞Œ .
1993 ÃãÃÑìO|~ü 23 = `Õn ~å„u.
XHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞}˜‚ áê=ÙQÍ LѨÜ≥∂yOz =Ú+≤¯<£x Ñ≤eÑ≤OKå~°∞.
F|∞Öò~Ô _ç,¤ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_çŤ `À áê@∞ =∞iH˘O^Œ~∞° HõÅã≤ =Ú+≤¯<£x
H˜_®flÑπ KÕã≤ rѨÙÖ’ "Õã¨∞‰õΩx ^èŒ~°‡=~°O \∫#∞ "≥Å∞ѨeH˜ fã¨∞‰õΩ"≥àϧ~°∞.
<å<å ~°HÍÅ z„`«Ç≤ÏOã¨Å∞ÃÑ\˜ì „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ #~°HõO K«∂Ñ≤OKå~°∞. `«=∞
HÍà◊§g∞^Œ Ѩ_ç ÖÁOyáÈ`Õ Hõ∆q∞Oz =kÖË™êÎ=∞x K≥áêÊ~°∞. Kå=#~Ú<å
K«™êÎ#∞QÍh g∞ HÍà◊§g∞^Œ Ѩ_#» <åfl_∞» =Ú+≤¯<£. P„QÆÇϨ O Ѩ@Öì HË õ ~Ú^Œ~Ì ∂°
HõÅã≤ =Ú+≤¯<£ Q˘O`«∞HÀã≤ K«O¿Ñâß~°∞.
87
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

10
QÆ_O¤» ã¨∞„|=∞}ºO=O\˜ H˘O`«=∞Ok q∞„`«∞Å`À Hõeã≤, J*Ï˝`O« QÍ
=ÙO@∞#fl HÍÅOÖ’<Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì J^茺‰õ∆Ω_»∞,
=∂r =ÚYº=∞O„u, âß㨠# ã¨ É è í Ö ’ „Ѩ u Ѩ H õ ∆ <åÜ« ∞ ‰õ Ω _» ∞
Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl_∞» . J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡‰Ωõ ã¨O|OkèOz,
=∞s =ÚYºOQÍ ^èŒ~°‡=~°O, ÃÑ#∞H˘O_» „áêO`åʼnõΩ ã¨O|OkèOz ZhìP~ü
‰õΩ `«#"≥#· KÕ^∞Œ J#∞Éè"í åÅ∞ H˘xfl L<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì Jkè<`Õ Q« Í
`˘e™êi [iÑ≤# ZxflHõÅ „ѨKå~° Ü«∂„`«Ö’<Õ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’
Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù‰õΩ H˘xfl JѨã¨fi~åÅ∞ qxÑ≤OKå~Ú.
Zhì P ~ü K≥ · ` « # º~° ^ è Œ O "≥ Ú @ì " ≥ Ú ^Œ \ ˜ ™ êiQÍ ^è Œ ~ ° ‡ =~° O Ö’
„Ѩ"ÕtOzOk. "ÕkHõ JO^ŒOQÍ JÅOHõiOz=ÙOk. [#O Jã¨OMϺHõOQÍ
L<åfl~∞° . K≥`· #« º~°^OŒè "≥O@=zÛ# `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ "ÕkHõ g∞kxOz
„Ѩã¨OyOK«=∞x ZhìP~üx Ñ≤eKå~°∞. Jk HÍO„ÔQã¨∞ "åà◊√§ U~åÊ@∞
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "ÕkHõ. D q+¨Ü∞« O ZhìP~üH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. Ѩã∞¨ Ѩ٠ѨKÛ« *ˇO_®Å∞,
K≥·`«#º ~°^èŒO `å=Ú JÅOHõiOz ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl "ÕkHõ ã¨g∞áêxH˜
=ã¨∂ÎO_»@O`À HÀáÈ„k‰õΩÎÖˇ·# HÍO„ÔQã¨∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ K≥·`«#º~°^èŒO g∞kH˜
~åà◊√§ ~°∞"åfi~°∞. ZhìP~ü U=∂„`«O K«eOK«‰õΩO_® "≥∞ÿ‰õΩ JO^Œ∞H˘x
„Ѩã¨OQÆO „áê~°OaèOKå~°∞. J#∞HÀ‰õΩO_® Z^Œ∞Ô~·# J^Œ$ëêìxH˜ [#O
DÅÅ∞, K«Ñ¨Ê@¡`À `«=∞ P#O^•xfl ZhìP~ü =ÚO^Œ∞ =ºHõÎO KÕâß~°∞.
F™êi ~år"£ QÍOnè ǨÏ`åº#O`«~°O [iy# JÅ¡~°¡‰õΩ x~°ã¨#QÍ

88
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
U~åÊ@~Ú# ã¨É#íè ∞^ÕtÌ Oz „ѨãO¨ yOK«\ÏxH˜ ZhìP~ü ^è~Œ ‡° =~°O =KåÛ~°∞.
HÍO„ÔQã¨∞ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å∞ ZhìP~ü HÍ<åfiÜü∞ g∞kH˜ ^•_ç KÕÜ«∞@O`À
HÍ~°¡ J^•ÌÅ∞ ѨyeáÈÜ«∂~Ú. nxH˜ x~°ã¨#QÍ ZhìP~ü ^èŒ~°‡=~°OÖ’
áê^ŒÜ«∂„`«‰õΩ kQÍ~°∞. ZhìP~ü Ãã‰õĺi\©Ö’ =Ù#fl Z.P~ü. HÍx¿ãì|∞Öò
KÕuÖ’ =Ù#fl QÆ<£ ¿ÑÅ@O`À #Å∞QÆ∞~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ =∞~°}˜OKå~°∞.
1992 z=iÖ’ ZhìP~ü Ç≤ÏO^Œ∂ѨÙ~°O =KåÛ~°∞. Jkè<`Õ « ã¨=∞HõO∆ Ö’
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕˆ~O^Œ∞‰õΩ „Ѩ^Œ~°≈#QÍ "≥à◊√`«∂#fl ™êÖÏ~ü ÉÏëê
"åǨÏ<åÅg∞^Œ ^•_ç [iyOk. "åǨÏ<åʼnõΩ ÉèÏs #+¨ìO "å\˜Å¡@"Õ∞
QÍHõ ѨÅ∞=Ù~°∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_ç Pã¨∞Ѩ„u
áêÅÜ«∂º~°∞.
1994 =∂iÛ Ô ~ O_À `Õ n # Zhì P ~ü Ç≤ Ï O^Œ ∂ Ѩ Ù ~° O Ö’
Ѩ~°º\˜Oz#ѨÙ_»∞ `å_çѨ„u xÜ≥∂[Hõ=~°æO #∞Oz, |`«ÎÅѨe¡ =∞O_»ÅO
#∞Oz `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ `«~°e "≥à◊√`«∞O_»QÍ ÃÑ#∞H˘O_»
âßã¨#ã¨Éèí∞º_»∞ Zãπ.q. ~°=∞}ÏÔ~_ç¤ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å∞ ^•_ç [iáê~°∞.
Ô~O_»∞=~åæÅ=∞^茺 ^•^•Ñ¨ÙQÍ Ü«Ú^èŒú Œú"å`å=~°}O U~°Ê_çOk.
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ Jkè<`Õ « Z<£.\˜. ~å=∂~å=٠Ѩi\ÏÅ ~°qx áêsìÖ’H˜
™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOKå~°∞.
D J#∞Éè"í åÅ <ÕÑ^¨ ºŒè OÖ’<Õ ZhìP~ü ÃÑ#∞H˘O_» JÃãOc¡ ™ê÷<åxH˜
`«=∞ áêsì JÉèºí i÷QÍ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ ¿Ñ~°∞#∞ `˘q∞‡k =∂™êʼnõΩ =ÚO^Õ
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞. ÃÑ#∞H˘O_», ^èŒ~°‡=~°OÅ<Õ QÍHõ "≥Ú`«ÎOQÍ J#O`«Ñ¨Ù~°O
lÖÏ¡x ~å[H©Ü«∞OQÍ J^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞QÆÅâ◊H˜Î XHõ¯ ~°gO„^Œ‰õΩ =∂„`«"Õ∞
=Ù#fl^Œx ZhìP~ü |ÅOQÍ #=∂‡~°∞. Ju `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ~°q
=ºH˜Î`«fiO q+¨Ü«∞OÖ’ YzÛ`«"≥∞ÿ# XHõ JOK«<å‰õΩ ~åQÆeQÍ_»∞. ~°q Ѩ@¡
ZšѨC_»∂ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# "å`«ûÖϺxfl „Ѩ^Œi≈ã¨∂Î =KåÛ~°∞.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕˆ~=ÚO^Œ∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ `«# QÆ∞iOp,
`«# =Å¡ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ áêsìÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º Ѩi}Ï=∂Å QÆ∞iOp ZhìP~ü‰õΩ
ѨÓã¨QÆ∞zÛ#@∞ì q=iOz =∞s K≥áêÊ_»∞. lÖÏ¡ ™ê÷~ÚÖ’ áêsìH˜ `å#∞
KÕÜ«∞QÆey# ¿ã= QÆ∞iOp, `«#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# JkèHÍ~åÅQÆ∞iOp ‰õÄ_®
PÜ«∞#`À ã¨Ê+¨Oì QÍ K«iÛOKå_»∞. P "Õ∞~°‰Ωõ áêsì Jkè<`Õ « #∞Oz Ѩi\ÏÅ

89
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~°q Ǩg∞‰õÄ_® fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
1993 E<£ 7 = `Õn# Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì
ã¨Éèíº`«fiO fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
XHõ¯ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ =∂„`«"Õ∞QÍHõ "≥Ú`«ÎO ~åÜ«∞Åã‘=∞
lÖÏ¡Ö’x \˜_çÑ≤ HÍ~°ºHõ~°ÎÅO^Œ~°∂ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ h~å[<åÅ∞
ѨeHÍ~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩ"Õâ◊O`À J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsìH˜ XHõ |Å"≥∞ÿ# <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ^˘iH˜#@¡~ÚOk.
~°q `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕi# ~ÀA<Õ J`«x z#flH˘_»∞‰õΩ ã≤^•ú~°÷
ѨÙ\Ïì_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕi# ~ÀA J#O`«Ñ¨Ù~°O
lÖÏ¡ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅH©, =ÚYºOQÍ ~°q Jaè=∂#∞Å∞,
J#∞K«~°∞ʼnõΩ Ѩ~°fik#O. x[OQÍ<Õ XHõ =∞~°Ñ¨Ù~åx ~ÀA. =Ú+≤¯<£
ǨÏ`«º#∞ QÆ∞iOz „Ѩ™êÎqOK«É’~Ú L^ÕfiQÆÉèíi`«∞_≥·# Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ#∞
K«∂ã≤ "≥Ú`«ÎO "å`å=~°}O L„^ÕHõѨÓi`«O HÍ=@O „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ
K«∂ã≤#"åà◊√¡ Z=~°∂ rq`«OÖ’ =∞izáÈÖËx LkfiQÆflHõ∆}ÏÅq.
~°q z#flH˘_»∞‰õΩ ã≤^•Ì~°ú‰õΩ ѨÙ@∞ì"≥O„@∞HõÅ∞ f¿ã â◊√ÉèíHÍ~åºxfl
ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ `«ÅÃÑ\Ïì_»∞. D Ѷ¨OHõ∆<£ 1994 U„Ñ≤Öò 29 = `Õn#
"≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’ [iyOk. D HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ ~å„+¨™ê÷~Ú `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsì <åÜ«∞‰õΩÅO^Œih Ñ≤eKå_»∞. "åã¨Î"åxH˜ ZhìP~ü ã¨fiÜ«∞OQÍ Ç¨[~°∞
HÍ=Åã≤=Ù#fl ã¨O^Œ~°ƒùO Wk. PÜ«∞# `«# `«~°Ñ¨Ù# =∂r =∞O„`«∞Å∞
Ü«∞#=∞Å ~å=∞Hõ$+¨µ‚_»∞, Ñ≤. WO„^•Ô~_ç¤ `«k`«~°∞Å#∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ
ѨOÑ≤OKå~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ~°q U~åÊ@∞ KÕã≤# qO^Œ∞ P „áêO`«OÖ’
„Ѩ`ÕºHõOQÍ "å~°ÎÅÔHH˜¯Ok.
áêsì ÃÑ^ŒÌÅ∞ ~å=@O`À [#O HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ "ÕkHõ
ZHͯ~°∞. ѨxÖ’ ѨxQÍ ~å[H©Ü∞« „ѨãO¨ QÍÅ∞ KÕâß~°∞. K«∂ã¨∂KÎ ∂« ã¨∞OÎ _»QÍ<Õ
ZxflHÅõ „ѨKå~°O HÀã¨O [iy# XHõ ÉèÏs |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éíè `«Ü∂« ~°~ÚOk.
=ÚYº Ju^è∞Œ e^Œ~Ì ∂° â◊√ÉèHí Í~°ºO ã¨OQÆu ™êO`«OQÍ =∞~°záÈ~Ú HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅO^Œi g∞^Œ f„= ™ê÷~ÚÖ’ q=∞~°≈Å∞ ã¨OkèOK«_»OÖ’
=ÚxyáÈÜ«∂~°∞.
90
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"Õ_»∞Hõ uÅH˜OKÕO^Œ∞‰õΩ =zÛ# |O^èŒ∞q∞„`«∞ʼnõΩ `å=Ú Ñ¨i\ÏÅ
~°gO„^Œ H˘_»∞‰õΩ Hˆ â◊YO_»# =∞Ǩϟ`«û"åxH˜ =KåÛ=∂ ÖËHõ HÍO„ÔQãπ YO_»#
=∞Ǩϟ`«û"åxH˜ J#flk KåÖÏ ¿ãѨ\ ˜=~°‰õΩ J~°úOHÍÖË^Œ∞.
1993 JHÀì|~ü 24 = `Õn# =∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù „QÍ=∞OÖ’ \©g
ÉÏO|∞ ã¨OѶ¨∞@# [iyOk.
P~ÀA Pk"å~°O. q[Ü«∞ ^Œâ◊q∞. ^Œã¨~å ѨO_»∞QÆ.
J#O`«ÑÙ¨ ~°O #∞O_ç =∞^Œ∞ÅÌ K≥~∞° =Ù g∞^Œ∞QÍ "≥à§ı |ã¨∞û L^ŒÜ∞« O
7.30 QÆO@ʼnõΩ |™êìO_£Ö’ xÅ|_ç =ÙOk. WO`«Ö’ Z=~À |ã¨∞û ZHͯ~°∞.
J`«x KÕuÖ’ ÃÑ^ŒÌ \©.g ÉÏH±û =ÙOk. „_≥·=~ü ѨHõ¯# ÃÑ\Ïì_»∞. \©g
ÃÑ>ˇì#∞ =∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù „QÍ=∞OÖ’ QÆOQÆ∞Å ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ (ã¨∂i)
WO\’¡ JѨÊ*ˇáêÊÅx, ňQr`Àáê@∞ =∂=¸Å∞ ‰õÄ_® ~Ú™êÎ#h HÍã¨OÎ `«
Éè„í ^ŒOQÍ KÕ~åÛÅx „_≥=· ~°∞`À =∂\Ï¡_∞» ‰õΩ<åfl_∞» . ňQr`Àáê@∞ XHõ Öˇ@~°∞,
H˘O`« _»|∂ƒ J^Œ#OQÍ WzÛ "≥o§áÈÜ«∂_»∞. K≥<Õfl H˘`«ÎѨe¡ =∞O_»ÅO
áêºkO_çH˜ K≥Ok# ÅH©∆ ‡Ô~_ç¤ Ñ¨OÑ≤Oz#@∞¡ ÉωõΩûg∞^Œ ~åã≤=ÙOk.
=∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù |ãπ™êìÑπ ã¨g∞ѨOÖ’<Õ <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ WÅ∞¡.
|ã¨∞û =∞^蕺ǨÏflO Ѩ<≥flO_»∞ QÆO@ʼnõΩ =∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù „QÍ=∞O
KÕ~°∞‰õΩOk.
„_≥·=~°∞ \©g ã¨OQÆu =∞izáÈÜ«∂_»∞. J^Õ~ÀA „QÍ=∞ t"å~°∞Ö’
=ÙO_Õ Ñ¶¨„‰õΩnÌ<£ J<Õ =ºH˜Î `«# ~ÚO\˜=^ŒÌ ~Ú=fi=∞x „_≥·=~ü‰õΩ XHõ ѨÓÅ
áêºÔH\ò WKåÛ_»∞. ѨÓÅ áêºÔH\ò JѨÊ*ˇÑ¨C`«∞#flѨC_»∞ „_≥·=~ü‰õΩ \©g
ÉωõΩû q+¨Ü∞« O *Ï˝ÑH¨ Oõ =zÛOk. "≥O@<Õ JHõ¯_» =Ù#fl É’Ü«∞ <å~åÜ«∞}
J<Õ =ºH˜ÎH˜ \©g, ^•O`Àáê@∞ L`«Î~°O ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ WO\˜H˜
KÕ~°Û=∞x JѨÊ*ˇÑ≤Ê "≥àϧ_»∞. P =ºH˜Î L`«Î~°O`À ã¨Ç¨ \©g ÉωõΩû#∞
ã¨∂~°º<å~åÜ«∞} Ô~_ç¤ ~ÚO\˜H˜ Éèí„^ŒOQÍ KÕ~åÛ_»∞. i¿Ñ~°∞‰õΩ ~ÚzÛ#
\©g ÉÏQÆ∞KÕÜ«∞_®xH˜ PÅ㨺O J=Ù`«∞Ok HÍ|\˜ì JѨÊ\˜=~°‰õÄ nxx
"å_»∞HÀ=∞x L`«~Î O° Ö’ ~åã≤=ÙOk. ÉÏH±û `≥~z° K«∂¿ãÎ JO^Œ"∞≥ #ÿ áÈ~°|ì ∞Öò
HõÅ~ü \©.g !
Hõ∆}ÏÖ’¡ H˘`«Î HõÅ~ü \©q K«∂^•Ì=∞x "≥Ú`«ÎO ã≤^ŒúO KÕâß~°∞.
WO\’¡ L#fl"åà◊§O^Œ~∂° =zÛ \©g =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl~∞° . WO`«Ö’ Z=~À
91
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
`«Å∞Ѩ٠`«\Ïì~°∞. ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ `«Å∞Ѩ٠fâß_»∞. WѨC_Õ =™êÎ#x
K≥ÑÊ≤ |Ü«∞\˜H˜ "≥o§áÈÜ«∂_»∞. ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ `«=Ú‡_»∞ ~°ÑÚ¨¶ <å^è~ÔŒ _ç¤
\©g P<£ KÕâß_»∞.
JO`Õ !
XHõ¯™êiQÍ q∞#∞flqiy g∞^ŒÑ¨_ç#O`« ÃÑ^ŒÌ ¿ÑÅ∞_»∞ â◊|úO !
"≥Ú`«ÎO ÃÑ·HõѨC qiy g∞^ŒÑ¨_çOk.
Ѩiã¨~åÖ’¡ =Ù#fl"åà◊§O^Œ~°∂ Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fã¨∞‰õΩO@∂ =KåÛ~°∞.
~°Ñ¶¨Ú<å^èŒÔ~_ç¤`À ã¨Ç¨ "≥Ú`«ÎO HõѨC H˜O^ŒÑ¨_ç K«xáÈÜ«∂~°∞.
\©g ÉÏO|∞ ã¨OѶ¨∞@# "≥Ú`«ÎO ~å„+¨ì"åºÑ¨ÎOQÍ ÃÑ^ŒÌ ã¨OK«Å<åxfl
ã¨$+≤ìOzOk.
WHõ QÆOQÆ∞Å <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ‰õΩ@∞O|OÖ’ q∞yeOk XˆH XHõ¯_»∞
– ÃÑ^ŒÌH˘_»∞‰õΩ ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ !
\©g ÉÏO|∞ ÃÑ\˜ìOk `å"Õ∞#x áÈ`«∞Å ã¨∞ˆ~+π „ѨHõ@# ~Ú¿ãÎ,
D K«~°º`À `«=∞ áêsìH˜ Z@∞=O\˜ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œx |O_»Ü«∞º =∂™êì~°∞
„ѨHõ\ ˜OKå_»∞.
Ñ‘ Ñ ¨ Ù Öò û "å~ü (Ô H .Ü« ∞ ãπ . =~° æ O ) áêsì „Ñ¨ Ü ≥ ∂ [<åÖË `« #
„Ѩ Ü ≥ ∂ [<åÅ∞QÍ Éè Ï q㨠∂ ΠѨ i \ÏÅ ~° q ÃÑ^Œ Ì Ü ≥ ∞ `« ∞ Î # x^è Œ ∞ Å∞
ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩO@∂ "≥o`Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°q „ѨÜ∂≥ [<åÖË áêsì „Ñ¨Ü∂≥ [<åÅx
ÉèÏqOz ÔH.Ü«∞ãπ =~°æO \©g ÉÏO|∞ =O\˜ K«~°ºÅ‰õΩ `«ÅѨ_çOk.
D ã¨OѶ¨∞@#`À ÔH.Ü«∞ãπ. <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ U~°Ê_ç# ёѨÙÖòû"å~ü
P~°æ<≥·lOQ∑ Hõq∞\© ã¨Ê+¨ìOQÍ Ô~O_»∞QÍ peáÈ~ÚOk. ёѨÙÖòû"å~ü s
P~°æ<≥·lOQ∑ Hõq∞\© LxH˜Ö’H˜ =zÛOk. |O_»Ü«∞º, "≥\ ˜ì =Ú`åºÅѨÊ,
ã¨∞^è•Hõ~ü `«k`«~°∞Å∞ XHõ „QÆ∂ѨÙHÍQÍ, ÃÑ^•ÌÔ~_ç¤, ã¨∞ˆ~+π `«k`«~°∞Å∞ s
P~°æ<≥·lOQ∑ Hõq∞\© (P~ü.F.ã≤) QÍ U~°Ê_®¤~°∞.
PO„^茄Ѩ^Õâò áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O P~Àfiã‘x 'J_»q `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O—
Jx Jaè=i‚OzOk. P~Àfiã‘ g∞^Œ Ѩi\ÏÅ ~°q „ÃÑ·"Õ@∞ Ãã·#ºO J<Õ
=Ú„^Œ Ѩ_Oç k. P~Àfiã‘x Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ „ÃÑ"· @ Õ ∞ Ãã#· ºO J#@O áêH˜H∆ õ
92
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã¨`«º"Õ∞QÍx ѨÓiÎx[O HÍ^Œ∞. Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ q∞Oz ‰õÄ_® P~Àfiã‘H˜
`«#"≥#· „ѨÜ∂≥ [<åÅ∞<åfl~Ú. áê~°"¡ ∞≥ O@s ~å[H©Ü∂« Ö’¡H˜ „Ѩ"tÕ OKåÅ#fl
HÀiHõ P~Àfiã‘ Jkè<Õ`« áÈ`«∞Å ã¨∞ˆ~+πÖ’ „Ѩ|ÅOQÍ =ÙOk. JO^Œ∞‰õΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ áÈ`«∞Å ã¨∞~ˆ +π áê=ÙÅ∞ Hõ^∞Œ ѨىõΩO@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àϧ_»∞.
P~Àfi㑠Ѩi\ÏÅ „ÃÑ·"Õ@∞ Ãã·#ºO J<Õ q=∞~°≈ áÈ`«∞Å ã¨∞ˆ~+πx XHõ
~°HOõ QÍ#∂, Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ =∞~À ~°HOõ QÍ#∂ KåÖÏHÍÅOáê@∞ ~Ú|ƒOk
ÃÑ\˜ìOk. W^ŒÌiH© XHõ^Œâ◊Ö’ ~Úk „Ѩu+¨ìx kQÆ*ψ~Û JOâ◊OQÍ
Ѩi}q∞OzOk.
H˘O_»Ñe¨ ¡ j`å~å=∞Ü«∞º QÍi g∞^Œ Q“~°=O`À KåÖÏ HÍÅO áê@∞
L¿ÑHõ∆ =Ç≤ÏOz# ёѨÙÖòû"å~ü áêsì J#O`«~° HÍÅOÖ’ áÈ`«∞Å ã¨∞ˆ~+π
g∞kH˜ ^Œ$+≤ìx ™êiOzOk.
áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞ ã¨~Ú`«O \©g ÉÏO|∞ L^ŒO`«OÖ’ Ѩi\ÏÅ
~°q „Ѩ"∞Õ Ü«∞O =ÙO_»Háõ È=K«∞Û#x „ѨH\õ O˜ z#ѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
=∂„`«O ~°q<Õ ÉÏ^èŒ∞º_»∞QÍ KÕã¨∂Î q=∞~°≈Å =~°¬O ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. Jã¨Å∞
"åã¨Î=O U^≥·#ѨÊ\˜H© P „áêO`«OÖ’ XHõ u~°∞QÆ∞ÖËx <åÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ
„Ѩ*Ïaè=∂<åxfl ÃÑOK«∞‰õΩO@∂ =ã¨∂Î#fl Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩu+¨ìx D
ã¨OѶ¨∞@# U^À XHõ "Õ∞~°H˜ kQÆ*ÏiÛOk.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ x[OQÍ<Õ á¶êºHõ∆xã¨∞ìQÍ ~°∂áêO`«~°O
K≥O^Œ∞`«∞<åfl_Õ"≥∂#x [#OÖ’ `˘e™êiQÍ J#∞=∂#O =ºHõÎ=∞~ÚOk.
P `«~°∞"å`« "≥·.Ü«∞ãπ.~å*ÏÔ~_ç¤ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O "≥o§ Ѩi\ÏÅ
~°qx HõÅ=@O`À J`«xg∞^Œ Ѩ_ç# á¶êºHõ∆xã¨∞ì J<Õ=Ú„^Œ =∞iO`«
|ÅѨ_çOk. 1994 E<£ 17 = `Õn# _®Hõì~ü "≥·.Ü«∞ãπ.~å[âıY~°Ô~_ç¤
`«O„_ç ~å*ÏÔ~_ç¤ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ WO\˜H˜ "≥o§ Hõeâß~°∞.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ `«=∞ z~°HÍÅ „Ѩ`«ºiú J~Ú# *ˇ.ã≤.k"åHõ~°Ô~_ç¤x
^≥|ƒ fÜ«∂Å<Õ =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ "≥.· Ü«∞ãπ.~å*ÏÔ~_ç¤ Ñ¨i\ÏÅ ~°q`À
KÕ`«∞Å∞ Hõeáê~°∞. `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕi# `«~åfi`« ã¨xflÇ≤Ï`«"≥∞ÿ#
áê~°¡"≥∞O@s ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ ~ÚzÛ# ã¨ÅǨ áê\˜Oz ~å*ÏÔ~_ç¤H˜ ™ê^Œ~°OQÍ
™êfiQÆ`«O ѨeHÍ_»∞ `«Ñ¨Ê `å#∞ rq`«OÖ’ Z#fl\ ˜H© `«∞_»∞K«∞HÀÖË#O`«
|ÅOQÍ `«#g∞^Œ á¶êºHõ∆xã¨∞ì J<Õ =Ú„^Œ ã≤÷~°Ñ¨_çáÈÜÕ∞ „Ѩ=∂^ŒO =ÙO^Œ<Õ
q+¨Ü«∂xfl Ѩi\ÏÅ ~°q Ѩã≤QÆ@ìÖËHõáÈÜ«∂_»∞. ~å*ÏÔ~_ç¤ – ~°gO„^ŒÅ
93
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ÉèË\ ©`À lÖÏ¡Ö’ XHõ ÃÑ^ŒÌ ~å[H©Ü«∞ ^Œ∞=∂~°O ˆ~y ã¨g∞ѨÉèíq+¨º`«∞ÎÖ’
[~°Q#Æ ∞#fl âßã¨#ã¨Éíè ZxflHÖõ ’¡ ÉèÏsÅaúx ã¨=∞‰õÄiÛ ÃÑ_»∞`«∞O^Œx PtOz
~°q K«∞@∂ì H˘`«ÎQÍ KÕi# `å*Ï J#∞K«~°∞ÅO`å Hõeã≤ ~å*ÏÔ~_ç¤
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O KÕ~∞° ‰õΩ<Õ ã¨=∞Ü«∂xH˜ Ѩ„uHÍ qÖËY~°∞Å∞ áêÖÁæ<ÖÕ Ï KÕâß~°∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA k#Ѩ„uHõÖ’¡ D "å~°Î „Ѩ=ÚYOQÍ KÀ@∞
KÕã¨∞‰õΩOk.
~å*ÏÔ~_ç¤ – ~°gO„^ŒÅ HõÅ~ÚHõ HÍO„ÔQãπ =~åæÖ’¡ XHõ
ÃÑ#∞ã¨OK«Ö<åxfl ã¨$+≤ìOzOk.
D W~°∞=Ù~°∂ [iÑ≤# ~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂Ö’K«#Ö’¡ UÜÕ∞ JOâßÅ∞
„Ѩ™êÎ=#‰õΩ =zÛ =ÙO\ÏÜ«∞<Õ ^•xg∞^Œ ~°Hõ~°HÍÅ HÀ}ÏÅ#∞Oz
=ÓǨQÍ<åÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú.
HÍO„ÔQãπÖ’<Õ HÍ^Œ∞ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ ‰õÄ_® KåÖÏ HÍÅO
áê@∞ ~Úk XHõ „Ѩ^•è # K«~Û° hÜ«∂Oâ◊OQÍ xÅ|_çOk. nO`À `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊
áêsì ` À _®Hõ ì ~ ü "≥ · . Zãπ . ‰õ Ω =∞‡Hõ ¯ ~Ú#@∞ì „Ñ¨ ^ è • #=∞O„u Ñ≤ . q.
#~°ãO≤ Ǩ~å=Ù‰õΩ ~å„+¨ì =∞O„`«∞Å∞, Öˇl¿ã@ ¡ ~°∞¡ Ѷ~≤ åº^Œ∞ KÕâß~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
„Ѩ^è•# ™êH∆ͺ^è•~°OQÍ "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’ ~å*ÏÔ~_ç¤ – ~°gO„^ŒÅ qO^Œ∞
~å[H©Ü«∞O QÆ∞iOz Ѩ„uHõÖ’¡ =zÛ# "å~åÎ Hõ^<Œä åÅ Hõ\O˜ Q∑û K«∂Ñ≤OKå~°∞.
_®Hõ~ì ü "≥.· Zãπ.~å[âıY~°~Ô _çx¤ `«Hõ∆}O HÍO„ÔQãπáêsì#∞Oz |Ç≤Ï+¨¯iOK«=∞x
HÀ~å~°∞. ~å*ÏÔ~_ç¤ g∞^Œ ÃÑ#∞H˘O_» Z"≥∞‡Ö˺ Zãπ.q. ~°=∞}ÏÔ~_ç¤
f„=™ê÷~ÚÖ’ ^èŒfi["≥∞`åÎ_»∞. ~å*ÏÔ~_ç¤ _»|∞ƒHÀã¨O Hõ‰õΩ¯iΠѨ_ç lÖÏ¡
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ ã¨fiO`« áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞
q=∞i≈ã¨∂Î ~å[H©Ü«∞ tYO_çQÍ =º=ǨÏiã¨∞Î<åfl_»x P~ÀѨ}Å∞ KÕâß_»∞.
Uk U"≥∞#ÿ ѨÊ\˜H,© ~åÜ«∞Åã‘=∞ á¶êºHõ<∆ £ ~å[H©Ü∂« Ö’¡ `«ÅѨO_ç#
"≥·.Ü«∞ãπ. ~å*ÏÔ~_ç¤ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O "≥o§ Ѩi\ÏÅ ~°qx HõÅ∞ã¨∞HÀ=@O
^•fi~å J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ `å#∞ PtOz# LѨ„^Œ"åefl
q[Ü«∞=O`«OQÍ ã¨$+≤ìOK«QÆeQÍ~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°q`À [iy# ~°Ç¨Ï㨺
ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ ~°qx „ѨâO◊ ã¨Å`À =ÚOK≥uÎ J<ÕH=õ ∞Okx QÆ∞iOz ~°H~õ H° ÍÅ
J#∞=∂<åÅ c*ÏÅ#∞ ~°q =∞ã≤Î+¨¯OÖ’ |ÅOQÍ <å@QÆeQÍ~°∞.
rq`åO`«O XHõ á¶êºHõ∆xã¨∞ìQÍ `«Ñ¨Ê x["≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞"Õ`«ÎQÍ Z^ŒQÆ\ÏxH˜

94
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
U=∂„`«O J=HÍâ◊O ÖˉõΩO_® =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ѨÙ<åk ~åà◊§#∞
|ÅOQÍ "Õã≤ "≥àϧ~°∞.
~å„+¨ìOÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO J#∞ã¨iã¨∞Î#fl Ô~·`«∞ =ºuˆ~Hõ q^è•<åʼnõΩ
x~°ã¨#QÍ `≥Å∞QÆ∞ ^Õâ◊O áêsì ~å„+¨ì "åºÑ¨ÎOQÍ x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOKåÅx x~°‚~ÚOzOk. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ PQÆã¨∞ì 3 = `Õn#
^è~Œ ‡° =~°O Ps¤"À HÍ~åºÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞ ^è~Œ åfl KÕÜ∂« Åx lÖÏ¡ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
x~°‚~ÚOKå~°∞.
`å*ÏQÍ ~å[H©Ü«∞~°OQƄѨ"Õâ◊O KÕã≤ Jxfl =~åæÅ <åÜ«∞‰õΩÅ
QÆ∞O_≥Ö’¡ QÆ∞|∞Å∞ ѨÙ\˜ìã¨∞Î#fl ~°q D ^èŒ~åfl HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ áêÖÁæ#_»O
ÖË^Œx „ѨHõ\ ˜OK«_»O`À lÖÏ¡ "åºÑ¨ÎOQÍ ÃÑ^ŒÌ ã¨OK«Å#O K≥ň~yOk. Jk
áêsì Jkèëêª#O ^•HÍ áêH˜Ok.
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsìH˜ K≥Ok# ^è~Œ ‡° =~°O Z"≥∞‡Ö˺ l.<åyÔ~_ç,¤ HÍO„ÔQãπ
áêsìH˜ K≥Ok# ÃÑ#∞H˘O_» Z"≥∞‡Ö˺ Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤ ‰õΩ=∞‡Hõ¯~Ú ^èŒ~åfl
~ÀA# `«##∞ ǨÏ`«º KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Ѩ^äŒHõO Ѩxfl#@∞ì `«#‰õΩ ã¨=∂Kå~°O
JOk#@∞¡ Ѩi\ÏÅ ~°q P~ÀÑ≤OKå_»∞. "åãÎ̈"åxH˜ l.<åyÔ~_ç¤ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ
H˘xfl =^ŒO`«∞Å∞, TǨQÍ<åÅ∞ KåÖÏHÍÅOQÍ „ѨKå~°OÖ’H˜ =Ù<åfl~Ú.
1989 ZxflHõÖ’¡ l.<åyÔ~_ç¤H©, *ˇ.ã‘. k"åHõ~üÔ~_ç¤H© =∞^茺 XHõ ~°Ç¨Ï㨺
XѨÊO^ŒO ‰õΩki#@∞¡ „ѨKå~°OÖ’ LOk. D XѨÊO^ŒO=Å¡ QÆ`«OÖ’
~Ú~°∞=Ù~°∂ Åaúá⁄O^•~°∞ HÍ|\˜ì 1994 ZxflHõÖ’¡#∂ =∞m§ D
XѨÊO^•xfl `«∞.K« `«Ñ¨ÊHõ J=∞Å∞ KÕÜ«∞#∞<åfl~°<Õ Jaè„áêÜ«∞O ‰õÄ_®
KåÖÏ=∞OkH˜ LOk. ÃÑ#∞H˘O_» #∞Oz Z@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡#∂ Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œ ÔQÅ=‰õΩO_® KÕÜ«∂Å#flk ~Ú~°∞=Ùi PO`«~°OyHõ Jaè=∞`«=∞x
|ÅOQÍ #"Õ∞‡ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ ã¨OYº z#fl^Õg∞ HÍ^Œ∞. q<åÜ«∞Hõ
K«qu "Õ_»∞HõÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ~°q =ÚYº J#∞K«~°∞Ö’¡ XHõ_≥·# =Ú+≤¯<£#∞
„Ѩ`«º~°∞÷Å∞ ^•~°∞}OQÍ Ç¨Ï`«º KÕã≤#ѨÙ_»∞ ‰õÄ_® l.<åyÔ~_ç¤ U=∂„`«O
„Ѩuã¨ÊOkOK«ÖË^Œ#flk ‰õÄ_® W@∞=O\˜ J#∞=∂<åʼnõΩ T`«q∞zÛ#
JOâßÖ’¡ XHõ\ ˜.
J#∞‰õΩ#fl „ѨHÍ~°O ^èŒ~°‡=~°OÖ’ ^èŒ~åfl [iyOk.
^èŒ~åfl J#O`«~°O P~üì û HÍÖËr „Q“O_£ûÖ’ [iy# |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí
g∞kH˜ Z=~À <å@∞ ÉÏO|∞Å∞ qã≤~å~°∞. Hõk~°Ñ¨Ê J<Õ =ºH˜Î K«xáÈQÍ
95
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"ÕkHõ g∞^Œ =Ù#fl <åÜ«∞‰õΩÅ`À ã¨Ç¨ J<ÕHõ=∞Ok QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. [#O
cè`å=ǨïÖˇ· Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fÜ«∞@O`À ÃÑ^ŒÌ `˘H˜¯ã¨ÖÏ@ [iyOk.
^èŒ~°‡=~°OÖ’ "å`å=~°}O =∞~À™êi L„kHõÎ"≥∞ÿOk.
"ÕkHõ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Ûx ÉÏO|∞^•_çÖ’ =∞~°}˜Oz# Hõk~°Ñ¨Ê
HÍO„ÔQãπ áêsì HÍ~°ºHõ~ΰ Jh, J`«x =^ŒÌ =Ù#fl ÉÏO|∞Å∞ ‰õÄ_® ¿ÑÖÏÜ«∞h,
P ã¨É‰íè Ωõ Ǩ[Ô~#· [#OÖ’ KåÖÏ =∞Ok HÍO„ÔQãπ =∞^Œ`Ì ∞« ^•~°∞Å∞<åfl~h° ,
Zãπ.q. ~°=∞}ÏÔ~_ç¤ g∞^Œ q=∞~°≈Å∞ KÕã#≤ ѨÙ_»∞ "åà◊§O^Œ~∂° QÀÅ KÕâß~°h,
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ "ÕkHõ "≥#∞Hõ"≥·Ñ¨Ù #∞Oz ÉÏO|∞Å∞Ѩ_®¤Ü«∞h =∞~°∞ã¨\ ˜
~ÀA Ѩ„uHõÅ∞ ~åâß~Ú.
Ѩi\ÏÅ ~°q `«#g∞^Œ KÕã≤# P~ÀѨ}ʼnõΩ ã¨=∂^è•#OQÍ
l.<åyÔ~_ç¤ ~år<å=∂ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. `«# ~år<å=∂ ÖËY#∞
<Õ~°∞QÍ áêsì J^茺‰õ∆Ω_»∞ Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù‰õΩ ѨOÑ≤OKå_»∞.
áêsì Jkèëêì#O W^ŒÌi =∞^蕺 ~år ‰õΩkˆ~Û „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok.
ZhìP~ü P^ÕâO◊ "Õ∞~°‰Ωõ Ѩi\ÏÅ ~°g, <åyÔ~_ô¤ ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ "≥àϧ~°∞.
Jaè „ áêÜ« ∞ ÉË ^ è • Å∞ =Ù#flѨ C _» ∞ áêsì Pkè ë êì # O ^Œ $ +≤ ì H ˜
fã¨∞‰õΩ~å‰õΩO_® Z=~°O`«\ ˜H˜ "åà◊√§ Ѩ„uHõÅ ÔHHõ¯_»O ã¨Ô~·Ok HÍ^Œx
áêsì J^è Œ º ‰õ ∆ Ω _» ∞ <åÜ« ∞ ‰õ Ω e^Œ Ì i h =∞O^Œ e OKå~° ∞ . ~år<å=∂
LѨã¨OǨÏiOK«∞HÀ"åÅx <åyÔ~_ç¤h, <åyÔ~_ç¤H˜ ™ês K≥ѨÊ=∞x ~°qh
P^ÕtOKå~°∞. ZhìP~ü =∂@ g∞^Œ <åyÔ~_ç¤ `«# ~år<å=∂ ÖËY#∞
LѨã¨OǨÏiOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q =∂„`«O ™ês K≥ѨÊ\ÏxH˜ x~åHõiOKå_»∞.
nO`À Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ `«~°Ñ¨Ù#
`å#∞ <åyÔ~_ç¤H˜ ™ês K≥|∞`«∞<åfl#x „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
Wk ZhìP~ü ÃÑ^ŒÌiHÍxˆHQÍHõ ZhìP~ü ^ŒQÆæ~° Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ#fl
„Ѩ`ÕºHõ ™ê÷<åxH˜ ‰õÄ_® „Ѩ|Å `å~å¯}OQÍ xezáÈ~ÚOk.
PQÆã∞¨ ì =¸_»∞# [iy# '^ÕâO◊ — q∞„`«ÑH¨ Í∆ Å |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éíè x~°fiÇϨ }
q+¨Ü«∞OÖ’ =ÚO^Œ∞*Ï„QÆ`«Î K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ JѨÊ\˜ Z.Zãπ.Ñ≤.
JO[<åã≤<å›#∞ L#fl`åkèHÍ~°∞Å∞ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. Éèí„^Œ`å U~åÊ@¡‰õΩ
96
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„Ѩ`åº=∂flÜ«∞ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl=∞h, ã¨Éèí [iˆQ ~ÀA# |Ü«∞@
HõxÑ≤OK«~å^Œx JkèHÍ~°∞Å∞ *Ïs KÕã≤# P^ÕâßÅ∞ P"≥∞#∞ ǨÏ`åâ◊√~åex
KÕâß~Ú. |Ç≤Ï~°OQÆã¨Éèí g∞kH˜ <å@∞ÉÏO|∞Å∞ qã≤i cÉèí`«ûO ã¨$+≤ìOz#
xOk`«∞Å∞ H˘O^Œ~°∞ Z"≥∞‡Ö˺ Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤ WO\˜Ö’ =Ù#fl@∞¡ U_»=
`Õn# P"≥∞‰õΩ ã¨=∂Kå~°O JOkOk. `«Hõ∆}O P"≥∞ `«# ã≤|ƒOk`Àáê@∞
~°=∞}ÏÔ~_ç¤ WO\˜H˜ "≥o§Ok. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°=∞}ÏÔ~_ç¤ WO\’¡<Õ =Ù<åfl_∞» .
ÉÏO|∞ ¿ÑÅ∞à◊§‰õΩ ã¨O|OkèOz# xOk`«∞Å∞ g∞ WO\’¡ =Ù#fl@∞ì
ã¨=∂Kå~°O JOkO^Œx, WÅ∞¡ ™È^• KÕÜ«∂Åx K≥ѨÊQÍ ~°=∞}ÏÔ~_ç¤
JÉèíºO`«~°O `≥eáê~°∞. J~Ú<å P"≥∞ ™È^• „áê~°OaèOKå~°∞. WO`«Ö’
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ WO@e*ˇ<£û S.l. #∞Oz P"≥∞‰õΩ á¶È<£ =zÛOk. ™È^•x
`«Hõ∆}O PÑ≤"ÕÜ«∞=∞x K≥ѨÊ@O`Àáê@∞, P"≥∞#∞ q[Ü«∞#QÆ~åxH˜ |kb
KÕã¨∂Î P^ÕâßÅ∞ *Ïs J~Ú#@∞¡ K≥áêÊ~°∞.
1994 PQÆã¨∞ì 14 = `Õn ~å„u .......
Zã‘ fi ™È^Œ ~ ° ∞ Å =Ú~î å ‰õ Ω K≥ O k# ^•^•Ñ¨ Ù W~° " ≥ · = ∞Ok
=∂~°}ÏÜ«Ú^è•Å`À P™ê~ü gkèÖ’ J~°÷~å„u ѨÓ@ cÉèí`«ûO ã¨$+≤ìOKå~°∞.
ã¨~åÌ~ü, =b, =ÚǨÏ=∞‡^£ J<Õ Ü«Ú=‰õΩÅ ~Úà◊§‰õΩ "≥o§ "åà◊§ g∞^Œ ^•_ç
KÕâß~°∞. H˘_»=à◊√§, QÆO„_»Q˘_»¤à◊√§, W#∞Ѩ~å_»¡`À =ÚQÆ∞æ~°∞ Ü«Ú=‰õΩbfl
f„=OQÍ QÍÜ«∞ѨiKå~°∞. XHõ Ü«Ú=‰õΩ_ç HÍà◊√§ #∞A˚#∞[˚~ÚáÈÜ«∂~Ú.
WO`« cÉè`í û« O [~°∞QÆ∞`«∞<åfl Ѩiã¨~åÖ’¡ =Ù#fl "åà‹§=~°∂ *’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ
™êǨÏã¨O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ™êÜ«∞O HÀã¨O Jiúã¨∂Î ˆHHõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl Z=i
Wà◊§Ö’¡ "åà◊√§ ÉèíÜ«∞O`À „áê}ÏÅ∞ J~°KÕ`« Ѩ@∞ì‰õΩx ‰õÄ~°∞Û<åflˆ~ `«Ñ¨Ê
Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖËHõáÈÜ«∂~°∞.
^•_çH˜ QÆ∞Ô~·# =ÚQÆ∞æ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∂ JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ ã¨O=`«û~°O
ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞Ô~·# =Ú+≤¯<£ ™ê#∞Éèí∂uѨ~°∞Å∞. =Ú+≤¯<£ ǨÏ`«º `«~°∞"å`«
J`«x ™È^Œ~∞° Å∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ h_»Ö’ `«Å^•K«∞‰õΩO@∞<åfl~∞° . =Ú+≤¯<£
™È^Œ~°∞Ö’¡ XHõ_≥·# MÏã≤O ~°Ç¨Ï㨺OQÍ ÃÑ#∞H˘O_» =zÛ "≥à◊√Î<åfl_»x
ã¨=∂Kå~°O JO^Œ@O`À F|∞ÖòÔ~_ç¤ `«# J#∞K«~°∞Å`À Hõeã≤ D ^•_çH˜
áêÅÊ_®¤_»∞. MÏã≤O PK«∂H© K≥ѨÊ=∞x "åà◊§x Ç≤ÏOã≤OKå_»∞. q∞e>ˇO\ò
ã¨fiÉèÏ=O Hõey# MÏã≤O ^•fi~å Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ `«=∞ g∞^Œ „ѨfHÍ~°O
f~°∞Û‰õΩO\Ï_»x F|∞ÖòÔ~_ç¤ J#∞=∂#O.

97
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
F|∞Öò~Ô _ç,¤ J`«x J#∞K«~∞° Å∞ J^Õ ~ÀA ~å„u D ^•_ç J#O`«~O°
gH©¡ =∂Ô~¯\ò P=~°}Ö’ =Ù#fl Ǩϟ@Öò#∞ `«QÆ∞Åɡ\Ïì~°∞. D Ǩϟ@Å∞
=Ú+≤¯<£ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Ö’¡ XHõ_≥·# ÉÏÉÏ Ñ¶¨Hõ$nÌ<£k. D Ǩϟ@Öò`Àáê@∞
ѨHõ¯<Õ=Ù#fl |_ô¤H˘@∞ì, ÃãÅ∂<£ ëêѨىõÄ_® ѨÓiÎQÍ JyflH˜ PǨïu
J~ÚáÈÜ«∂~Ú. D ^•_»∞Å#∞ QÆ∞iOz „áê}ÉèíÜ«∞O`À ÉÏkè`«∞Öˇ=~°∂
áÈbã¨∞ʼnõΩ Ѷ≤~åº^Œ∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. QÍÜ«∞Ѩ_ç# =ÚQÆ∞æih "åà◊§
|O^èŒ∞=ÙÅ∞ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÊOKå~°∞.
PQÆã∞¨ ì 15 = `Õn ~å„u Zã‘fi ™È^Œ~∞° Å =ÚYº J#∞K«~∞° _»∞ QÆ∞A˚Å
#~°ã≤OǨïÅ∞ ǨÏ`«º [iyOk. K≥<Õfl H˘`«ÎѨe¡ =∞O_»ÅO z#flѨÔ~_ç¤Ñ¨e¡
„QÍ=∂xH˜ K≥Ok# QÆ∞A˚Å #~°ã≤OǨïÅ∞ Zã‘fi ™È^Œ~°∞ʼnõΩ #=∞‡HõOQÍ
=ÙO@∂ KåÖÏHÍÅOQÍ ^èŒ~°‡=~°OÖ’<Õ HÍѨÙ~°O =ÙO@∞<åfl_»∞. W`«xg∞^Œ
J<ÕHõ ˆHã¨∞Å∞ =Ù<åfl~Ú.
=Ú+≤¯<£ J#∞K«~°∞Å g∞^Œ ^•_çH˜ „ѨfHÍ~°K«~°ºQÍ<Õ QÆ∞A˚Å
#~°ã≤OǨïÅ∞ ǨÏ`«º [iyO^Œx Ѩ„uHõÅ∞ J#∞=∂xOKå~Ú.
PQÆã¨∞ì U_À `Õn# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O Jkè<Õ`« ZhìP~ü P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ `«# J#∞K«~°∞Å`À Hõeã≤ áêsì ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ "≥àϧ_»∞. ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ áêÖÁæx uiy
J^Õ ~ÀA ~å„u `«# ã¨fi„QÍ=∞"≥∞ÿ# "≥OHõ\ÏѨÙ~°O =KåÛ_»∞. YzÛ`«OQÍ
J^Õ ~ÀA ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£ ã¨g∞ѨOÖ’x ëê^£#QÆ~ü áÈbãπ¿ã+ì <¨ £ ѨikèÖ’=Ù#fl
~å~ÚHõÖò =^ŒÌ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡‰õΩ K≥Ok# HÍO„ÔQãπ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å∞
Pk<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, "≥OHõ@<å~åÜ«∞ â‹\ ˜ìŠǨÏ`«º [iyOk. ^•^Œ∞Å∂~°∞
„QÍ=∂xH˜ K≥Ok# Pk<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ ÃÑ#∞É’Å∞ „QÍ=∂xH˜ K≥Ok#
Ѷ¨H©~åÔ~_ç¤H˜ ã¨fiO`« ÉÏ==∞ik. Ѷ¨H©~åÔ~_ç¤ ÃÑ#∞H˘O_» âßã¨#ã¨Éèí∞º_»∞
Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_çH¤ ˜ „áê} ¿ãflÇÏ≤ `«∞_»∞. ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞~Ô #· ~Ú^Œ~Ì ∂° ~°=∞}ÏÔ~_ç¤
J#∞K«~°∞ÖË.
Ѩ i \ÏÅ ~° q , MÏã≤ " £ ∞ , K« = ∞<£ , QÆ < £ " Õ ∞ <£ Å ∞ N~å=ÚÅ∞,
iÜ«∂*òÉÏëêÅ∞ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Pa_£û ÃãO@~üÖ’x ~å=∞Hõ$+¨‚ käÜÕ∞@~ü
=^ŒÌ gi^ŒÌih H˜_®flÑπKÕã≤, ~å~ÚHõÖò =^ŒÌ ǨÏ`«º KÕã≤#@∞ì áÈbã¨∞ʼnõΩ
Ѷ≤~åº^Œ∞ JOkOk.

98
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ëê^£#QÆ~ü =^ŒÌ [iy# [O@ ǨÏ`«ºÅ`À `«#‰õΩQÍh, `«#
J#∞K«~°∞ʼnõΩQÍh Z@∞=O\˜ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œh, ~å[H©Ü«∞OQÍ `«#
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ `«##∞ J„Ѩu+¨ìáêÅ∞ *ËÜ«∞\ÏxˆH `«#ÃÑ· D
ǨÏ`åº<Õ~°O "≥∂ѨÙ`«∞<åfl~°x Ѩi\ÏÅ ~°q „ѨHõ@# ~ÚKåÛ_»∞. ã≤aã≤S_ç
^•fi~å qKå~°} [iÑ≤Oz x*Ïx*ÏÅ#∞ xQÆ∞æ `ÕÖÛ=∞x „ѨÉèí∞`åfixH˜
q[˝Ñ≤Î KÕâß_»∞.
D [O@ǨÏ`«ºÅ∞ Ѩi\ÏÅ ~°q J`«x J#∞K«~°∞Å∞ KÕã≤O^Õ#x
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ~å„+¨ì=∞O`«\Ï „ѨKå~°O KÕâß~°∞. D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ P~ÀѨ}Å∞, `≥Å∞QÆ∞ ^ÕâO◊ <åÜ«∞‰õΩÅ „Ѩ`åº~ÀѨ}Å`À
H˘xfl "å~åÅ áê@∞ g∞_çÜ«∂ "Õ_≥H˜¯áÈ~ÚOk.
HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~Åΰ H˜_®flÑ,π ëê^£#QÆ~ü ǨÏ`«º Hˆ ã¨∞ÅÖ’ HÀ~°∞ì #∞O_ç
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^ŒH˜ +¨~°`«∞Å`À ‰õÄ_ç# Ü«∂O\˜ã≤¿Ñ@s ɡ~ÚÅ∞
ÅaèOz#ѨÊ\˜H© „áêã≤‰Äõ º+¨<£ Ñ≤\+˜ <¨ £ "Õ∞~°‰Ωõ ÃÇÏ· HÀ~°∞ì ^•xÃÑ· ¿ãì =∞OE~°∞
KÕã≤Ok. nO`À J*Ï˝`«"åã¨OÖ’H˜ "≥o§# Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ uiy ɡ~ÚÖò
HÀã¨O ZO`« „Ѩܫ∞uflOz<å Ѷ¨e`«O HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
=∂r âßã¨#ã¨É∞íè º_»∞ QÆOQÆ∞Å <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ Ç¨Ï`«º Hˆ ã¨∞Ö’ =~°∞ã¨QÍ
J<ÕHõ "å~Ú^•Å‰õΩ Ǩ[~°∞ HÍHõáÈ=_»O`À Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ¿Ñ~° JÔ~ã¨∞ì
"å~°O@∞ XHõ\ ˜ ÃÑO_çOQ∑Ö’ =ÙOk. nO`À D "å~°O@∞#∞ ~°^Œ∞Ì
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÃãÃÑOì |~ü 23 = `Õn# J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡ "Õ∞l„¿ã@ì ∞
ã¨=∞HõO∆ Ö’ ÖÁOyáÈÜ«∂_»∞. "Õ∞l„¿ã\ì ò 28 = `Õn =~°‰Ωõ Hõã_ì¨ Hô ˜ i=∂O_£
KÕÜ«∞_»O`À ~°qx J#O`«Ñ¨Ù~°O ã¨Éò*ˇ·Å∞‰õΩ `«~°eOKå~°∞.
J<å~ÀQƺ HÍ~°}ÏÅ s`åº <åºÜ«∞™ê÷#O J#∞=∞uOK«@O`À ~°qx
™ê÷xHõ „ѨÉ∞íè `«fi Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÊOKå~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°qx Ѩ~å=∞i≈OK«\ÏxH˜
lÖÏ¡ #Å∞=¸ÅÅ#∞Op `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, Jaè=∂#∞Å∞ ÉèÏs
ã¨OYºÖ’ "åǨÏ<åÅg∞^Œ „ѨÉ∞íè `«fi Pã¨∞Ѩ„uH˜ ~å=@O „áê~°OÉèOí J~ÚºOk.
nO`À Pã¨∞Ѩ„uÖ’ qѨs`«OQÍ ~°nÌ ÃÑiyOk. ÃãÊ+¨Öò "å~°∞¤Ö’ =Ù#fl
~°qH˜ ~°H}∆õ QÍ áÈbã¨∞Å`Àáê@∞ ^•^•Ñ¨Ù ~Ô O_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok J#∞K«~∞° Å∞
~°Hõ∆}QÍ xÅ|_®¤~°∞.
`«#x „Ѩ^è•# xOk`«∞xQÍ ¿Ñ~˘¯#fl ëê^£#QÆ~ü [O@ ǨÏ`«ºÅ

99
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ˆHã¨∞Ö’ ÖÁOyáÈ`«∞#fl@∞¡ J#O`«Ñ¨Ù~°O <åºÜ«∞™ê÷#O =ÚO^Œ∞ ~°q
ÃãÃÑìO|~ü 29 = `Õn# `«# <åºÜ«∞"åk ^•fi~å Ñ≤\ ˜+¨<£ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°qx Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAÖ’¡QÍ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’x `˘q∞‡^À
"≥∞„\’áêe@<£ "Õ∞l„¿ãì\ò =ÚO^Œ∞ Ǩ[~°∞Ѩ~°K«=Åã≤O^Œx ã≤S_ç
JkèHÍ~°∞Å#∞ <åºÜ«∞=¸iÎ P^ÕtOKå~°∞.
JHÀì|~ü U_À `Õn# Aº_ç+≤Ü«∞Öò i=∂O_£#∞ W~°∞=~Ú <åÅ∞QÀ
`Õn =~°‰õÄ á⁄_çyã¨∞Î#fl@∞¡ <åºÜ«∞™ê÷#O P^ÕâßÅ∞ *Ïs KÕã≤Ok.
JHÀì|~ü 18 = `Õn# „Ѩ^è•#=∞O„u Ñ≤.q. #~°ã≤OǨ~å=Ù
J#O`«Ñ¨Ù~°O Ѩ~°º@#‰õΩ =ã¨∞Î#fl HÍ~°}OQÍ lÖÏ¡ "åºÑ¨ÎOQÍ ÉèÏs
|O^À|ã¨∞Î U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O L#flO^Œ∞# Ѩi\ÏÅ ~°qx
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ *ˇ·Å∞‰õΩ `«~°eOK«=Åã≤OkQÍ âßOuÉèí„^Œ`«Å qÉèÏQÆO ã¨i¯Öò
W<£ÃãÊHõì~ü HÀ~°∞ì‰õΩ q#flqOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
JHÀì|~ü Ѩ^À `Õn ~å„u ã≤S_ç qÉèÏQÆO áÈbã¨∞Å∞ ~°qx
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ fã¨∞‰õΩ"≥àϧ~°∞. Ѩ^ŒH˘O_»= `Õn# HÀ~°∞ìÖ’ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.
W~°"·≥ XHõ\’ `Õn# uiy J#O`«ÑÙ¨ ~°O ã¨Éò*Å·ˇ ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. HÀ~°∞ì
P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ uiy „ѨÉèí∞`«fi Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÊOKå~°∞.
„Ѩ ^ è • #=∞O„u Ñ≤ . q. #~° ã ≤ O Ǩ  ~å=Ù J#O`« Ñ ¨ Ù ~° Ñ ¨ ~ ° º @#
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ XHõ „Ѩuxkè |$O^ŒO PÜ«∞##∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩx ^èŒ~°‡=~°OÖ’
H˘#™êQÆ∞`«∞#fl J~åK«HÍÅ#∞ q=iã¨∂Î XHõ "≥∞"≥∂~åO_»O WzÛOk. D
J~åK«HÍÅ#∞ JiHõ>ËìO^Œ∞‰õΩ `«Hõ∆} K«~°ºÅ#∞ KÕѨ@ì=∞x „Ѩ^è•#=∞O„u
áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å#∞ P^ÕtOKå~°∞.
JÃãOc¡ ZxflHõʼnõΩ <åq∞<Õ+¨#¡ `Õn ã¨g∞Ñ≤™ÈÎOk.
ZxflHÅõ ∞ J~ÚáÈÜÕ∞O`«=~°‰Äõ Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ ɡ~ÚÅ∞ ~å‰õΩO_®
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∞Î#fl@∞ì ÃÑ^ŒÌÜ≥∞`«∞Î# „ѨKå~°O
[iyOk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù Pã¨∞Ѩ„uÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°qx Ѩ~å=∞i≈OKÕO^Œ∞‰õΩ
=ã¨∞Î#fl [#O ã¨OYº ~ÀA~ÀAH© ÃÑiyáÈ`«∞#flk. [#O "åǨÏ<åÖ’¡
Tˆ~yOѨÙQÍ =zÛ Pã¨∞Ѩ„uÖ’<Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°q ã¨=∞Hõ∆OÖ’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsìÖ’ KÕiáÈ`«∞<åfl~°∞.

100
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
JHÀì|~ü 27 = `Õn# ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ =~åæxH˜ K≥Ok#
J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ =∞Ok HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ Tˆ~yOѨÙQÍ Pã¨∞Ѩ„uH˜
=zÛ Ñ¨i\ÏÅ ~°qx HõÅ∞ã¨∞‰õΩx, PÜ«∞# <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsìÖ’H˜ KÕ~∞° `«∞#fl@∞¡ „ѨH\õ O˜ Kå~°∞. giÖ’ ÃÑ#∞H˘O_» "Õ∞[~ü ѨOKåÜ«∞f
Ѩ~û° <£ W<£Kåè i˚, ÃÑ#∞H˘O_» „áê^äqŒ ∞Hõ =º=™êÜ«∞ ã¨ÇϨ HÍ~° Ѩ~Ñ° u¨ ã¨OѶ∞¨ O
J^躌 ‰õΩ∆ _»∞, _≥~Ô· Hõ~ì ∞° ,¡ ÃÑ#∞H˘O_» =∂Ô~¯\ò Ü«∂~°∞¤ K≥~· ‡° <£ `«k`«~∞° Å∞<åfl~∞° .
#=O|~ü <åÅ∞QÀ `Õn# ÃÑ#∞H˘O_», ~˘^ŒOÌ =∞O_»ÖÏʼnõΩ K≥Ok# ^•^•Ñ¨Ù
Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok HÍO„ÔQãπ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’
KÕ~å~°∞. "åb‡H˜ ã¨OѶ¨∞O ~å„+¨ì <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Jâ◊fi~°÷ <å~åÜ«∞}, ~˘^ŒÌO
=∞O_»Å „Ѩ*ÏѨi+¨`ü =∂r J^茺‰õ∆Ω_»∞ #iûOǨïÅ∞ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’
=Óˆ~yOѨÙQÍ "åǨÏ<åÖ’¡ „ѨÉèí∞`åfiã¨∞Ѩ„uH˜ `«~°e=KåÛ~°∞.
`«##∞ Ѩ~å=∞i≈OK«\ÏxH˜ =ã¨∂Î#fl `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅÖ’
=Ù#fl qÉèË^•Å#∞ Ѩi+¨¯iOz ~år ‰õΩkˆ~Û HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ã¨~Ú`«O
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ Pã¨∞Ѩ„u #∞OKÕ x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞. HõàϺ}^Œ∞~°Oæ xÜ≥∂[Hõ
=~åæxH˜ K≥Ok# HõàϺ}^Œ∞~°Oæ =∞O_»ÅO =∂r J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ ǨÏ#∞=∞O`«~åÜ«∞
KÒ^ŒiH©, lÖÏ¡ bQÆÖòÃãÖò =∂r Hõhfi#~ü ~å=∞K«O„^Œ KÒ^ŒiH© =∞^茺
ã¨Ü≥∂^茺 ‰õΩk~åÛ_»∞. ÉÁHõûOѨe¡H˜ K≥Ok# \˜._ç.Ñ≤. <åÜ«∞‰õΩÅ∞
l.q.Ñ≤.<åÜ«Ú_»∞,=∂^èŒ=<åÜ«Ú_»∞ ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì =∂\Ï¡_ç "åo¡^ŒÌi =∞^蕺
ã¨`«ûO|O^è•Å∞ U~°Ê_ÕÖÏ KÕâß_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°qx U^À ~°HõOQÍ JO`«O KÕÜ«∂Åx S.l. ã¨∞ÉσÔ~_ç¤
^Œ$_èx» â◊ÛÜ«∞O`À =Ù#fl@∞¡ áÈbã¨∞=~åæÅ ^•fi~å<Õ `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì "åà◊§H˜
=~°Î=∂#O JOkOk. S.l. ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ x~°‚Ü«∞O "≥#∞Hõ *ˇ.ã≤.k"åHõ~üÔ~_ç¤
„ѨK«Ûù#fl ǨÏã¨ÎO =ÙO_ç=ÙO@∞O^Œx \˜_çÑ≤ <Õ`«Å #=∞‡HõO. ^•^•Ñ¨ÙQÍ
J^Õ HÍÅOÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°qx `«=∞ áêsìÖ’ KÕ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõ$+≤ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ ‰õÄ_® XHõ =^ŒOu qã¨Î $`«OQÍ „ѨKå~°OÖ’H˜
=zÛOk.
J#O`«ÑÙ¨ ~°O QÔ ãπÇì Ϩ ∫ãπH˜ K«~Û° ʼnõΩ ~°=∞‡x *ˇ.ã≤. k"åHõ~~Ôü _ç¤ ^Œ∂`«Å
^•fi~å ~°qH˜ =~°Î=∂#O JOkOk. "Õ∞l„¿ãì\ò J#∞=∞u fã¨∞‰õΩO>Ë<Õ
`«Ñʨ J#kèHÍiHõOQÍ `å#∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Ö’¡#∂ *ˇÅ· ∞^•\˜ |Ü«∞\˜H˜
=KÕÛ ã¨=∞¿ãº ÖË^Œx ~°q `ÕeÛK≥áêÊ_»∞. ~°q QÆ#Hõ JÖÏ |Ü«∞\˜H˜ "≥o`Õ

101
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
HÍeÛ K«O¿Ñã≤, i=∂O_£ #∞Oz `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩx áêiáÈ`«∞O_»QÍ áÈbã¨∞Å`À
[iy# Z<£H“O@~üÖ’ K«xáÈ~Ú#@∞ì Hõ@∞ìHõ^äŒ JÅ∞¡`å~°x Ѩi\ÏÅ
J#∞Ü«∂Ü«ÚÅ J#∞=∂#O.
ZÅHõ#∆ ∞¡ YzÛ`«OQÍ ~ÚOHÍ "å~°O ~ÀAÅ∞<åfl~Ú. S.l. ã¨∞ÉσÔ~_ç¤
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O |Ü«∞Å∞ ^Õ~å_»∞. U^À XHõ ~°HõOQÍ ~°qx Ô~K«ÛQ˘\˜ì
JHõ¯_çHõHõ¯_Õ HÍeÛ áêˆ~Ü«∞\ÏxH˜ ‰õÄ_® ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ "≥#HÍ_»_»x \˜_çÑ≤
<åÜ«∞‰õΩÅ #=∞‡HõO. S.l. |Ü«∞Å∞^Õi =ã¨∞Î<åfl_»h, J`«#∞ ZO`«
Ô~K«ÛQ˘\˜ì<å Ô~zÛáÈ=^ŒÌx ~°qH˜ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ =~°Î=∂#O ѨOÑ≤OKå~°∞.
S.l. ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ <Õ~°∞QÍ ~°q ~ÚO\˜H˜ "≥àϧ_»∞. JO^Œ~°∂
J#∞=∂xOz#@∞¡QÍ<Õ ~°qx ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ Ô~K«ÛQ˘>Ëì „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕâß_»∞.
z=iH˜, Ñ≤zÛ"ÕëêÅ∞ "Õ¿ãÎ HÍeÛ áêˆ~™êÎ#x ‰õÄ_® ɡkiOKå_»∞. ~°q
U=∂„`«O ÉÏºÖˇ<£û `«Ñ¨Ê‰õΩO_® KåÖÏ ã¨Ç¨Ï<åxfl „Ѩ^Œi≈OKå_»∞.
JHÀì|~ü P~À `Õn QÆ∞~°∞"å~°O J~°÷~å„u ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ
=~°æOÖ’x ™È=∞O^ÕѨe¡ =∞O_»ÅO K«ÖϡѨe¡ ã¨~°ÊOKü ÔH.<å~åÜ«∞}ѨÊ
ǨÏ`«º [iyOk. `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsìH˜ K≥Ok# <å~åÜ«∞}Ñ¨Ê =∞O_»Å™ê÷~Ú
<åÜ«∞‰õΩ_»∞. ZxflHõÅ „ѨKå~°OÖ’ áêÖÁæx ~å„u Ѩk QÆO@ʼnõΩ WO\˜H˜
KÕ~°∞‰õΩ#fl <å~åÜ«∞}ѨÊ#∞ J~°÷~å„u `«Å∞ѨÙ`«\ ˜ì x„^ŒÖËÑ≤ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O
#∞Oz áêsì <åÜ«∞‰õΩÖˇ=~À =KåÛ~°x |Ü«∞\˜H˜ Ñ≤ez ^•~°∞}OQÍ #iH˜
K«Oáê~°∞.
D ǨÏ`«º‰õΩ x~°ã¨#QÍ U_À `Õn â◊x"å~°O <å_»∞ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsì ÃÑ#∞H˘O_» Ѩ@ì}OÖ’ |O^£‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙxzÛOk.
L^ŒÜ«∞O Ѩk QÆO@ʼnõΩ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
„Ѩ^Œ~°≈#QÍ |Ü«∞Å∞^Õi "åºáê~°ã¨Oã¨÷Å∞, „ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂Å∞
=¸ã≤"ÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå~°∞. D „Ѩ^Œ~°≈# Ѩ@ì}OÖ’x „ÃÑ·"Õ\ò
|ãπ™êìO_£‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<Õã¨iH˜ |O^£#∞ J_»∞¤‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ^èŒ~°‡=~°O #∞Oz
=zÛ# HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ H˘O^Œ~°∞ ^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ`À "åyfi"å^•xH˜
kQÍ~°∞. "åyfi"å^ŒO „â◊√uq∞Oz L„kHõ`Î ‰« Ωõ ^•ifã≤Ok. Ѩiã≤u÷ Ѩ~㰠ʨ ~°O
~åà◊√§ ~°∞=Ùfi‰õΩ<Õ ^Œâ◊‰õΩ KÕ~°∞‰õΩOk. áÈbã¨∞Å∞ ~°OQƄѨ"Õâ◊O KÕâß~°∞.
ã¨Éò W<£ÃãÊHõì~ü `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ã¨iÌK≥Ñ≤Ê HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~°Îefl

102
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
JHõ¯_ç #∞Oz ѨOÑ≤Oz "Õâß_»∞. HÍO„ÔQãπ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å∞ JO`«\ ˜`À
=Ó~°∞HÀÖË^Œ∞. lqÑ≤ <åÜ«Ú_»∞ ~ÚO\˜=^ŒÌ xeÑ≤=ÙOz# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsìH˜ K≥Ok# "åǨÏ<åÅ J^•ÌÅ∞ ѨQÆ∞ÅQ˘\Ïì~°∞.
D q+¨Ü«∞O `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O "åiH˜ `≥eÜ«∞\ÏxH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O
Ѩ@ìÖË^Œ∞.
ˆH=ÅO Ô~O_Õ Ô~O_»∞ QÆO@Å =º=kèÖ’ ~˘^ŒÌO, ~å=∞yi,
Hõ#QÍ#Ѩe¡, ã≤.ÔH.Ѩe¡, ÃÑ#∞H˘O_» =∞O_»ÖÏʼnõΩ K≥Ok# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ "ÕÅ ã¨OYºÖ’ JHõ¯_çH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~∞° . "åǨÏ<åÅ#∞ q^èfiŒ Oã¨O
KÕã#≤ HÍO„QÔ ãπ HÍ~°ºHõ~ÅÎ ° =º=Ǩ~°O `ÕÅ∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏiã¨OYºÖ’ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞.
=∞iO`« q^èfiŒ Oã¨O ã¨$+≤Oì KÕO^Œ∞‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å#∞ ‰õÄ_»QÆ@∞ì‰õΩO@∞#fl
HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ Z^Œ∞~°∞Ѩ_®¤~∞° . ^ÕâO◊ =∞^Œ`Ì ∞« ^•~°∞Å∞ "åà◊§ "≥O@Ѩ_ç
`«~∞° =Ú‰õΩO@∂ "≥àϧ~°∞. HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞ P~ü.JO_£.a. QÔ ãπÇì Ϩ ∫ãπÖ’H˜
áêiáÈÜ«∂~°∞.
`«=∞ J#∞K«~°∞Å`Àáê@∞ ÃÑ#∞H˘O_» Z"≥∞‡Ö˺ Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤,
J`«x ™È^Œ~°∞_»∞ F|∞ÖòÔ~_ç¤ |㨠KÕã≤=Ù#fl P~ü.JO_£.a. ÔQãπìǨÏ∫ãπ#∞
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ K«∞@∞ì=Ú\Ïì~°∞. `«=∞ "åǨÏ<åÅ#∞ ^èŒfiOã¨O
KÕã≤#"åà◊√§ |Ü«∞@‰õΩ ~å"åÅx x<å^•Å∞ KÕâß~°∞.
Z"≥∞‡Ö˺ J#∞K«~∞° Å∞ Z^Œ∞~°∞^•_çH˜ kQÍ~°∞. ^ÕâO◊ =∞^Œ`Ì ∞« ^•~°∞ÅÃÑ·
á⁄QÆÉÏO|∞Å∞ qã≤~å~°∞.
W~°∞=~åæÅ =∞^茺 Ü«Ú^ŒúO „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.
~åà◊√§, ã‘™êÅ∞, ÉÏO|∞Å∞ qã¨∞~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ÔQãπìǨÏ∫ãπ
Ѩ i 㨠~ åÅ∞ ~° } ~° O QÆ O QÍ =∂iáÈÜ« ∂ ~Ú. ÉÏO|∞Å∞ =zÛ
Ѩ_»∞`«∂O_»_»O`À "ÕÅã¨OYºÖ’ =Ù#fl `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì =∞^ŒÌ`«∞^•~°∞Å∞
ÔQãπìǨÏ∫ãπÖ’H˜ K˘K«∞Û‰õΩáÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞.
áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ∞ ÃÑ^ŒÌã¨OYºÖ’ Ѷ¨∞~°¬} ã¨÷ÖÏxH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú.
`«#ÃÑ· ^•_çH˜ ky# ^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÅ g∞^Œ HÍÅ∞ÊÅ∞ [~°Ñ¨=∞x
Z"≥∞‡Ö˺ Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤, J`«x ™È^Œ~°∞_»∞ F|∞ÖòÔ~_ç¤ áÈbã¨∞Å g∞^Œ

103
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
P„QÆǨÏO =ºHõÎO KÕâß~°∞. ã¨Éò W<£ÃãÊHõì~ü Ô~O_»∞™ê~°∞¡ QÍeÖ’H©, <åÅ∞QÆ∞
™ê~°∞¡ <ÕÅg∞kH© QÆ∞iÃÑ\˜ì HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê_»∞.
J~Ú<å ^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÖ’¡ XHõ¯~°∂ JHõ¯_ç #∞Oz Hõ^ŒÅÖË^Œ∞.
âßOuÜ«Ú`«OQÍ |O^£ áê\˜ã¨∞Î#fl `«=∞ "åǨÏ<åÅ#∞ ^èŒfiOã¨O
KÕã,≤ `«=∞ÃÑ· ^•_ç KÕã#≤ F|∞Öò~Ô _ç¤ J#∞K«~∞° Å =^ŒÌ PÜ«Ú^è•Å#∞ ™êfin#è O
KÕã¨∞‰õΩx, "åà◊§x JÔ~ã¨∞ì KÕ¿ã=~°‰õÄ `å=Ú JHõ¯_ç#∞Oz HõkÖËk ÖË^Œx
cè+≤‡OK«∞‰õΩ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
_çZãπÑ≤ *’HõºO KÕã¨∞‰õΩx Z"≥∞‡Ö˺h, J`«x ™È^Œ~°∞}©‚ "åi
J#∞K«~°∞bfl `«Hõ∆}O ÔQãπìǨÏ∫ãπ MÏm KÕã≤ "≥àϧÅx HÀ~å~°∞. ^Õâ◊O
<åÜ«∞‰õΩÅ`À ‰õÄ_® =∂\Ï¡_ç JHõ¯_ç #∞Oz ѨOÑ≤OKÕâß~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q J#∞K«~∞° ÅH©, Zãπ.q. ™È^Œ~∞° ÅH© =∞^躌 "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜
™êiQÍ [iy# „Ѩ`«ºHõ∆ áÈ~å@O Wk. Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ *ˇ·Å∞Ö’ L#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’, ˆH=ÅO J`«x J#∞K«~°∞Å∞ ~°q „Ѩ^è•# „Ѩ`«º~°∞úÅ`À
„Ѩ`«ºHõ∆OQÍ `«ÅѨ_ç kyfi[Ü«∞O ™êkèOKå~°∞.
D ã¨OѶ¨∞@#`À <åq∞<Õ+¨#¡‰õΩ =ÚO^Õ HÍO„ÔQãπáêsì JÉèíºiú
Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤ g∞^Œ Ѩi\ÏÅ ~°q ѨÓiÎQÍ ÃÑK· ~Õ Ú ™êkèOz#@¡~ÚOk.
F|∞ÖòÔ~_ç¤, J`«x J#∞K«~°∞Å J~åK«HÍÅH˜ JѨÊ\˜ˆH KåÖÏ=∞Ok
JkèHÍ~°∞Å`À ã¨Ç¨ áÈbã¨∞Å∞ ‰õÄ_® ѨÓiÎQÍ qã¨∞ÔQuÎáÈ~Ú =Ù<åfl~°∞.
D ã¨OѶ∞¨ @# [iy# =¸_À"å~°OÖ’<Õ =∞~À ã¨OѶ∞¨ @# [iyOk.
JHÀì|~ü z=i "å~°OÖ’ z=i =¸_»∞ ~ÀAÅ∂ F|∞ÖòÔ~_ç¤
ÃÑ#∞H˘O_» P~ü JO_£ a ÔQãπìǨÏ∫ãπÖ’ =∞m§ =∞HÍO "Õâß_»∞. JHÀì|~ü
z=i `Õn. P~ÀA ™È=∞"å~°O. J~°÷~å„u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ F|∞Öò Ô~_ç¤
ã¨i¯Öò W<£ÃãÊHõì~ü WO\˜H˜ á¶È<£ KÕâß_»∞. ã≤.S. WO\’¡ ÖË~°∞. ã≤.S. ÉèÏ~°º
á¶È<£ eѶπì KÕã≤Ok. F|∞ÖòÔ~_ç¤ P"≥∞`À Jã¨ÉèíºOQÍ =∂\Ï¡_®_»∞. nO`À
ã≤qÖò áÈbã¨∞Å∞, Z.P~ü.áÈbã¨∞Å∞, _çZãπÑ≤, ã≤S, ZãπS JO^Œ~°∂
ÔQãπìǨÏ∫ãπ‰õΩ "≥àϧ~°∞. F|∞ÖòÔ~_ç¤ ã≤SÃÑ· Ô~zÛáÈ~Ú =∂\Ï¡_»@O`À
P„QÆÇÏ≤ Oz# Zãπ.Ñ≤. ÃãÊ+¨Öò áÈbã¨∞Å∞ HÍeÛáêˆ~™êÎ=∞x F|∞Öò~Ô _ç¤ g∞kH˜
`«∞áê‰õΩÅ∞ QÆ∞iÃÑ\Ïì~°∞.
104
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
_çZãπÑ≤ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞‰õΩx HÍx¿ãì|∞Öòûx âßO`«Ñ¨iKå~°∞. "≥O@<Õ
J#∞K«~°∞Å`À ã¨Ç¨ F|∞ÖòÔ~_ç¤x ÔQãπìǨÏ∫ãπ #∞Oz |Ü«∞@H˜ ѨOÑ≤OKå_»∞.
=Ú#∞‡O^Œ∞ Ѩiã≤u÷ =∞iO`« q+¨q∞OK«‰Ωõ O_® =ÙO_ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ J^Œ#ѨÙ
|ÅQÍÅ#∞ ~°Ñ≤ÊOKå~°∞.
F|∞Öò~Ô _çx¤ JÔ~ã¨∞Kì ãÕ ≤ *ˇÅ· ∞‰õΩ ѨOÑ≤¿ãÎ `«Ñʨ áÈeOQ∑ „ѨâßO`«OQÍ
[~°QÆ\ÏxH˜ J=HÍâ◊"Õ∞ =ÙO_»^Œx XHõ¯ HÍO„ÔQãπ q∞#Ǩ Jxfl áêsìÅ∂
_ç=∂O_£ KÕâß~Ú.
ZxflHÅõ ∞ ѨÓ~°Ü
Î ∞Õ º=~°‰Äõ F|∞Öò~Ô _çx¤ ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ=~°Oæ Ö’
J_»∞QÆ∞ÃÑ@ìhÜ«∞=∞x _çZãπÑ≤ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
ZxflHÅõ „ѨKå~°O ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ áêÅÊ_ç# ǨÏ`«ºÅ∞, <Õ~åÅ P~ÀѨ}Å
H˜O^Œ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« ‰õΩO_® ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ =~°Oæ Ö’H˜ ~åhÜ«∞‰õΩO_®
KÕ™êÎ=∞#@OѨ@¡ qq^èŒ áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å g∞^Œ
q=∞~°≈Å =~°¬O ‰õΩiÑ≤OKå~°∞.
Z@ìˆHʼnõΩ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Zxfl „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã≤#ѨÊ\˜H©
z@ìz=i ^Œâ◊Ö’ F|∞ÖòÔ~_ç¤x JÔ~ã¨∞ìKÕã≤ *ˇ·Å∞‰õΩ ѨOѨHõ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞.
F|∞Öò Ô~_ç¤ JÔ~ã¨∞ì ã¨~Ú`«O =∞~À™êi <åq∞<Õ+¨#¡‰õΩ =ÚO^Õ
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì JÉèíºiú Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ <≥·uHõ q[Ü«∞O
™êkèOzÃÑ\˜ìOk.
#=O|~ü U_»= `Õn# <åq∞<Õ+¨#∞¡. P ~ÀA<Õ `≥Å∞QÆ∞ áêsì
JÉèºí iúQÍ <åq∞<Õ+<¨ £ Ѩ„`åÅ∞ ã¨fiÜ∞« OQÍ ^•YÅ∞ KÕ™êÎ_x» áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞
„ѨHõ\ ˜OKå~°∞QÍh ~°qH˜ ɡ~ÚÅ∞ =∂„`«O =∞OE~°∞ HÍÖË^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q Jaè=∂#∞Å∞, `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì HÍ~°ºHõ~Öΰ ’¡ =~°∞ã¨QÍ
™êkèã¨∞Î#fl <≥·uHõ q[Ü«∂ŠѨ~°OѨ~° XHõ"≥·Ñ¨Ù# P`«‡ã¨÷~Ú~åºhfl,
P#O^À`åûǨbfl ÃÑOK«∞`«∂ áÈ`«∞O>Ë =∞~À"≥·Ñ¨Ù# ɡ·Å∞#∞ QÆ∞iOz#
ɡOQÆ ÉÏQÍ ‰õΩOQÆnÜ«∞™êyOk.
ZxflHÅõ ∞ =Úy¿ã=~°‰Äõ Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ ɡ~ÚÅ∞ ~å^Œx ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î
„ѨKå~°O H˘#™êQÆ∞`ÀOk.

105
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
z@ìz=i Hõ∆}OÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ `«~°Ñ¶¨Ù# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ Zãπ.~å=∞K«O„^•Ô~_ç¤, Zãπ.ǨÏ#∞=∞O`«~åÜ«Ú_»∞, lqÑ≤
<åÜ«Ú_»∞, ÔH. "≥OHõ@~åq∞Ô~_ç¤ ÃÑ#∞H˘O_» i@iflOQ∑ JkèHÍi Z^Œ∞@
<åÅ∞QÆ∞ Ãã@¡ <åq∞<Õ+¨#∞¡ ^•YÅ∞ KÕâß~°∞.
#=O|~ü Zxq∞^À `Õn# Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ɡ~ÚÅ∞
=∞OE~°∞ KÕã≤Ok.
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ =~åæÅ∞ L`åûǨÏO`À TÑ≤i Ñ‘Å∞Û‰õΩ<åfl~Ú. ^•^•Ñ¨Ù
~Ô O_»∞=∂™êÅáê@∞ *ˇÅ· ∞ rq`«O QÆ_Ñç ≤ Ѩi\ÏÅ ~°q |Ü«∞\˜H˜ =KåÛ_»∞.
„Ѩ`«º~°∞÷Å #∞Op, áÈbã¨∞Å #∞Op Z^Œ∞Ô~·# ~Ú|ƒO^Œ∞ÅxflO\˜h
JkèQÆq∞OKå_»∞.
HÍO„ÔQãπ JÉèºí i÷`Àáê@∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰Ωõ ‰õÄ_® ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’
áÈbã¨∞ Z™ê¯~°∞ì ~ÚKåÛ~°∞. ZxflHõÅ „ѨKå~°O xq∞`«ÎO ~°q „Ѩ`ÕºHõOQÍ
XHõ rѨ٠`«Ü∂« ~°∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_∞» . ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ =~°Oæ Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œ‰Ωõ J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å h~å[#O ѨeH˜Ok. ~ÀA~ÀAH© „QÍ=∞„QÍ=∂<å
F@~°¡Ö’ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ ÃÑiyáÈ`«∂#fl [<å^Œ~°}#∞ K«∂ã≤ „Ѩ`«ºiÌ
=~°Oæ "≥#∞flÖ’ =}∞‰õΩ ѨÙ\˜Oì k. ZxflHÅõ ∞ LÉèÜ
í ∞« =~åæʼnõÄ „ѨuëêìH~õ O° QÍ
=∂~å~Ú.
áÈeOQ∑ `Õn ã¨g∞Ñ≤™ÈÎOk.
áÈeOQ∑ ~ÚOHÍ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞O^Œ#QÍ F|∞ÖòÔ~_ç¤ áÈeOQ∑H˜
=ÚO^Œ∞~ÀA <å\˜H˜ ɡ~ÚÅ∞ g∞^Œ |Ü«∞\˜H˜ ~å#∞#fl@∞¡ HÍO„ÔQãπ "åà◊√§
„ѨKå~°O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . Ѩ„uHõÅ∞‰õÄ_® JÖψQ ~åâß~Ú. nO`À Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œ‰õΩ ÉÏǨ@OQÍ =∞^ŒÌ`«∞ ѨeH˜# J<ÕHõ =∞OkÖ’ ÉèíÜ«∞O KèåÜ«∞Å∞
Hõ#Ѩ_@» O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk. [#OÖ’ KåÖÏ=∞Ok áÈeOQ∑Ö’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
"≥ÚǨÏOKå>Ë¿ã =∂~åæÅ#∞ J<Õfi+≤OK«@O „áê~°OaèOKå~°∞.
D q+¨Ü«∞O J#∞K«~°∞Å ^•fi~å Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ `≥eã≤Ok. ~°q
`«# =ÚYº"≥∞ÿ# J#∞K«~°∞Å#∞ H˘kÌ=∞Okx =∂„`«"Õ∞ "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx
"≥àÏ¡_»∞. =^ŒO`«∞efl "åºÑ≤OѨ*Ëã≤, F@~°¡#∞ ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞efl KÕã¨∂Î#fl
„QÍ=∂Åhfl uiQÍ_»∞. "Õˆ~ „áêO`åÅ#∞Oz =zÛ [<åxfl ÉèíÜ«∞ÃÑ_»∞`«∞#fl

106
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"åà◊¡x `«iq∞`«iq∞ H˘\Ïì_»∞. J<ÕHõ =∞Okx áÈbã¨∞ʼnõΩ Ѩ\ ˜ì~ÚKåÛ_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q K«~°ºÅ`À ™ê^è•~°} F@~°¡Ö’ ^è≥·~°ºO =zÛOk. ZÖÏÔQ·<å
㨈~ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œx ÔQeÑ≤Oz f~åÅ<Õ Ñ¨@∞ì^ŒÅ =∞iO`« ÃÑiyOk.
ã¨fiÜ«∞OQÍ F|∞ÖòÔ~_ç¤ =zÛ ÉˇkiOz<å 㨈~ ~°qˆH F@∞ "Õã≤ f~åÅx
[#O QÆ\ ˜ìQÍ f~å‡xOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
áÈeOQ∑~ÀA# HÍO„ÔQã¨∞"åà◊√§ ZÖÏÔQ·<å ÉèÏs™ê÷~ÚÖ’ iyæOQ∑‰õΩ
áêÅÊ_»`å~°∞. JO^Œ∞Ö’ J#∞=∂#O ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ, iyæOQ∑#∞ J_»∞H¤ À=_»O
ZÖÏ J<Õ K«~°Û =zÛOk. xÜ≥∂[Hõ =~°æOÖ’ ZHõ¯_® iyæOQ∑ [~°∞QƉõΩO_®
xÅ∞=iOKÕO^Œ∞‰õΩ J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ`À ‰õÄ_ç# XHõ
ã¨fiK«ÛùO^Œ Ãã·#ºO ã≤^ŒúO J~ÚOk. Ü«Ú=‰õΩÅO`å |$O^•Å∞QÍ U~°Ê_ç
HÍe#_» H õ # |Ü« ∞ Å∞^Õ i áÈeOQ∑ [iˆ Q 㨠= ∞Ü« ∂ xH˜ `« = ∞`« = ∞
QÆ=∞º™ê÷<åʼnõΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. XHõ |$O^ŒO HõeH˜"åO_»¡Ñ¨e¡ „QÍ=∞O
|Ü«∞Å∞^Õi "≥o§Ok. Jk HÍO„ÔQã¨∞ JÉèíºiú Zãπ.q. ~°=∞}ÏÔ~_ç¤ =ÚYº
J#∞K«~°∞_»∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ "≥OHõ>Ëâ◊√ ã¨fi„QÍ=∞O. áÈeOQ∑|∂`«∞‰õΩ J`«x
WO\˜g∞^Œ QÍ<Õ "≥àϧe. "≥OHõ>Ëâ◊√ `«# ~ÚO\˜ q∞^≥Ìg∞^Œ „QÍ=∞OÖ’H˜
H˘`«QÎ Í =KÕÛ"åà◊§x HõxÃÑ_»∞`«∂ ‰õÄ~°∞Û<åfl_∞» . H˘`«"Î åà◊√§ Z=~À ~å=@O
QÆ=∞xOKå_»∞. iyæOQ∑ [~°∞QƉõΩO_® K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ =zÛ# Ü«Ú=‰õΩÅ∞
`«# WO\˜ KèåÜ«∞Ö’¡H˜ ~å=@O`À<Õ "≥OHõ>Ëâ◊√ "åà◊§ g∞kH˜ ÉÏO|∞Å∞
qã≤~å_»∞. D ^•_çÖ’ „j~å"£∞ J<Õ XHõ ÉϺO‰õΩ L^Àºy f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_ç
K«xáÈÜ«∂_»∞. q∞ye# "åà◊√§ QÍÜ«∂Å`À áêiáÈÜ«∂~°∞.
q∞ye# „QÍ=∂Åhfl K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ ~°q `«# ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å`Àáê@∞
áÈbã¨∞ Z™ê¯~°∞ì`À ã¨Ç¨ HõeH˜"åO_»¡Ñ¨e¡ „QÍ=∞O "≥àϧ_»∞. áÈeOQ∑
„ѨâßO`«OQÍ ™êyáÈ`«∞Ok. ÃÑ~°∞QÆ∞ "≥OHõ>Ëâ◊√ ã¨fi„QÍ=∞OÖ’ áÈeOQ∑
WO`« „ѨâßO`«OQÍ [~°∞QÆ∞`«∂O_»@O ~°qH˜ J#∞=∂#O HõeQˆ ÖÏ KÕãO≤ k.
D֒ѨÙ# QÆ=∞x¿ãÎ <ÕÅg∞^Œ JHõ¯_»Hõ¯_® ~°HõÎO =∞~°HõÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú.
WO`«Ö’ á⁄^Œ∞Ì<Õfl Z=i<À K«OÑ≤ ÃÑO@‰õΩѨÊÖ’ áêu#@∞¡ ã¨=∂Kå~°O
JOkOk. ÃÑO@‰õΩѨÊ#∞ HÍã¨Î HõkeOz K«∂¿ãã¨iH˜ „j~å"£∞ =∞$`«^ÕǨÏO
|Ü«∞@Ѩ_çOk.
Jã¨Å∞ P ~ÀA Ѩi\ÏÅ ~°qg∞^Œ<Õ ÉÏO|∞Å`À ^•_ç KÕÜ«∂Åx
ÃÑ~°∞QÆ∞ "≥OHõ>âË √◊ Ѩ^HŒä Oõ "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl_∞» . J~Ú`Õ ~°q"≥O@ ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’

107
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
áÈbã¨∞ Z™ê¯~°∞ì LO_»@O`À ™êǨÏã≤OK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞.
D XHõ¯ ã¨OѶ∞¨ @# q∞#Ǩ~Ú¿ãÎ xÜ≥∂[Hõ=~°Oæ JO`«\Ï áÈeOQ∑
„ѨâßO`«OQÍ [iyOk.
[#O ZO`À L`åûǨÏOQÍ áÈeOQ∑Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q J`«ºkèHõ "≥∞*Ïi\©`À q[Ü«∞O ™êkèOKå_»∞.

108
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

11
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ Ѷ¨∞#q[Ü«∞O ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ=~°æOÖ’<Õ
HÍHõ "≥Ú`«ÎO J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ ~å[H©Ü«∞ K«i„`«Ö’<Õ XHõ ã¨iH˘`«Î
J^蕺ܫ∂xH˜ NHÍ~°O K«∞\˜ìOk.
Ѩ i \ÏÅ ~° g O„^Œ J#O`« Ñ ¨ Ù ~° O lÖÏ¡ Ö ’ Z^Œ ∞ ~° ∞ ÖË x
<åÜ«∞‰õΩ_»Ü«∂º_»∞. lÖÏ¡ =º=Ǩ~åʼnõΩ ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õÄ J`«x
=∂@‰õΩ Z^Œ∞~°∞ÖËx Ѩiã≤÷u =zÛOk. XHõq^èŒOQÍ K≥áêÊÅO>Ë P `«~åfiu
HÍÅOÖ’ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ K«i„`« Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ "≥O@ #_çzOk
J#_»O ZO`«=∂„`«O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞.
1994 _çÃãO|~üÖ’ =ÚYº=∞O„uQÍ Zhì ~å=∂~å=Ù „Ѩ=∂}
ã‘fiHÍ~°O KÕÜ∞« @O`À<Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ Ѩ@¡ JuHõ~¯° â◊OQÍ =º=ǨÏiOz#
S.l. ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ `«# Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕâß_»∞.
=ÚYº=∞O„u Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù Pjã¨∞ûÅ`À HÍi‡Hõ âßMÏ=∞O„uQÍ
„Ѩ=∂} ã‘fiHÍ~°O KÕâß_»∞.
Xˆ H "å~° O Ö’ Ѩ i \ÏÅ ~° g O„^Œ "≥ Ú @ì " ≥ Ú ^Œ \ ˜ ™êiQÍ
âßã¨#ã¨ÉèíÖ’#∂, ~å*òÉèí=<£Ö’#∂, ã¨z"åÅÜ«∞OÖ’#∂ JkèHÍiHõOQÍ
HÍÅ∞"≥∂áê_»∞.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ã¨z"åÅÜ«∞OÖ’x `«# HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’H˜

109
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J_»∞QÆ∞ÃÑ@ìÉ’`«∞<åfl_»∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ H˘kÌ <≥ÅÅ
„H˜`O« ÖÁOyáÈ~Ú# #HõûÖˇ@· ∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ =Ú‰õΩ¯ ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ HõxÑ≤OKå_»∞.
`«# HÍ~åºÅÜ«∞O "≥∞@¡g∞^Œ<Õ xÅ|_ç Hõhã¨O QÆO@¿ãѨ٠ã¨∞ÉσÔ~_ç¤`À
=∂\Ï¡_»∞`«∂ =ÙO_çáÈÜ«∂_»∞. KèåO|~üÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx =∂\Ï¡_»∞HÀ=K«Ûx
Ç≤ÏO^Œ∂ѨÙ~°O `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ã≤.ã≤. "≥OHõ„\Ï=Ú_»∞ Ô~O_»∞
=¸_»∞ ™ê~°∞¡ K≥ѨÊÉ’~Ú<å ~°q Ѩ\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. ã≤.ã≤. H˜ HÀѨO ‰õÄ_®
=zÛOk. =Ú‰õΩ¯ ã¨∞ÉσÔ~_ç¤ "≥o§áÈÜ«∂Hõ QÍh ~°q `«# HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’H˜
J_»∞QÆ∞ÃÑ@ìÖË^Œ∞.
=∞O„u Ѩ^Œq KÕѨ\ÏìHõ "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ J#O`«Ñ¨Ù~°O „Ѩܫ∂}O.
[_»Û~°¡ "≥àı§ ã¨iH˜ `≥Å`≥Å"å~°∞`ÀOk. XHõ Ju ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# z#fl
|_ô¤H˘@∞ì =ÚO^Œ~° á⁄^Œ∞Ì<Õfl ѨzÛq∞~°Ñ¨HÍÜ«∞ |r˚Å∞ "ÕÕã¨∞Î<åfl~°∞. \©
=∞~°∞QÆ∞`ÀOk. P |_ô¤H˘@∞ì =Ù#fl Ѩiã¨~åÅ∞ U=∂„`«O Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ
ÖË=Ù. ~°q |_ô¤ H˘@∞ì =ÚO^Õ HÍ~°∞ PѨ=∞<åfl_»∞. HÍ~°∞Ö’ `«#`Àáê@∞
=Ù#fl ã≤.ã≤. "≥OHõ@~å=Ú_»∞, ÖÏÜ«∞~ü QÆ∞~°∞„Ѩ™ê^£Å#∞ |r˚Å∞ ux \©
`åQÆ\ÏxH˜ kQÆ=∞<åfl_»∞. 'g∞~°∞ ky`Õ kQÆO_ç. WѨC_»∞ <Õ#∞ =∂=¸Å∞
ÖÏÜ«∞ifl HÍ^Œ∞. XHõ ˆHa<≥\ò q∞xã¨ì~üH˜ Ѩ~°û#Öò J_»fiˆH@∞x. ZHõ¯_»
|_ç`Õ JHõ¯_» kQÆ@O <å‰õΩ ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . <Õ#∞ kQÆ#∞.— ‰õΩO_»|^ŒÅÌ ∞ H˘\˜#ì @∞ì
K≥áêÊ_»∞ QÆ∞~°∞„Ѩ™ê^£.
'JÜ«∂º ™ê~°∂! h‰õÄ ZH˜¯On!— J<åfl_»∞ ~°q.
`«#∞ =∞O„u Ѩ^Œq KÕѨ@ì_»O`À KåÖÏ=∞Ok`À áê@∞ ã≤.ã≤.
"≥OHõ„\Ï=Ú_»∞ „Ѩ=~°Î#Ö’ =zÛ# =∂~°∞Êx QÆ=∞xOz Z^Œ∞~°∞^≥|ƒ ZÖÏ
H˘\ÏìÖÏ Jx ã¨O^Œ~°ƒùO HÀã¨O Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞ ~°q. JO^Œ∞Hõ#∞"≥·#
ã¨xfl"Õâßxfl ã¨$+≤ìOz# QÆ∞~°∞„Ѩ™ê^£ g∞^Œ ÃÑ\˜ì ã≤.ã≤. g∞kH˜ ÉÏ}O
=kÖÏ_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ KÕuH˜ ~å[H©Ü«∞ JkèHÍ~°O =zÛOk. qq^èŒ
„áêO`åʼnõΩ K≥Ok# J<ÕH=õ ∞Ok H˘`«HÎ ˘`«Î =º‰õΩÅÎ ∞ J`«xK«∞@∂ì =¸QÆ@O
"≥Ú^ŒÅ~ÚOk. `å#∞ ÃÑ^ŒQÌ Í K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"å_»∞ HÍHõáÈ=_»O`À `«# K«∞@∂ì
QÆ∞q∞QÆ∂_»∞`«∞#fl "åà◊§Ö’ Z=ˆ~q∞\’ ~°qH˜ J~°ú=∞ÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞. `«#‰õΩ
XHõ ã¨iJ~Ú# ã¨ÅǨ^•~°∞ J=ã¨~°=∞x J#∞‰õΩ<åfl_»∞. `«# K«∞@∂ì
u~°∞QÆ∞`«∞#fl "åà◊§Ö’<Õ XHõi^ŒÌ~°∞ J`«xH˜ ÉÏQÍ #KåÛ~°∞. #K«Û\ÏxH˜
110
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
HÍ~°}O „Ѩ^è•#OQÍ "åà◊√§ `«#=ÚO^Œ∞ „Ѩ^Œi≈ã¨∞Î#fl ÉèíH©Î, q#Ü«∂Å∞
`«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ\ ˜ HÍ^Œ∞. ~°q J@∞=O\˜"åà◊§ =∂@efl #=∂‡_»∞. J~Ú#
"åà◊§h, lÖÏ¡Ö’x H©ÅHõ"∞≥ #ÿ J<ÕH=õ ∞Ok <åÜ«∞‰õΩbfl XHõi `«~åfi`« XHõ~∞° QÍ
KåÖÏ=∞Okx ^Œ∂~°O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú`Õ [#OÖ’ J`«x W"Õ∞*ò
~°=O`«‰Äõ _® `«Q∞Æ =æ ÚYO Ѩ@Hì áõ È=_»O`À J`«xg∞^Œ D K«~º° Å „ѨÉÏè =O
ÃÑ^ŒÌQÍ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ `«# K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∞#fl [#O `«#`À=Ù#fl
™êxflÇ≤Ï`åºxfl LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x |Ü«∞@ U"Õ∞O KÕã¨∞Î<åfl~°#flk ‰õÄ_®
~°qH˜ "≥Ú^Œ\’¡ `≥e¿ãk HÍ^Œ∞. ~°qH˜ `≥e¿ã ã¨iHˆ ~°q¿Ñ~°∞ g∞^Œ [~°QÍeû#
_Õ"Õ∞*ò JO`å [iyáÈ~ÚOk. D ֒ѨÙ<Õ ~°q ¿Ñ~°∞g∞^Œ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’
J<ÕHõ Ãã\˜Öò"∞≥ O@∞¡ [iQÍ~Ú. Ѩi\ÏÅ ~°qx ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x =∂Ñ¶Ü ≤ ∂«
_®<£ ^•=Ó^£ ~Ú„|Ç‘ÏO`À áÈÅÛ_»O „áê~°OaèOKå~Ú Ñ¨„uHõÅ∞. ѨxÖ’
ѨxQÍ JkèHÍ~°OÖ’ =Ù#fl J<ÕH=õ ∞Ok ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨µÅ∞, =∞O„`«∞Å∞, áÈbã¨∞
JkèHÍ~°∞Å∞ ã¨~Ú`«O Ѩi\ÏÅ ~°q ¿Ñ~°∞ "å_»∞H˘x `«=∞`«=∞ q"å^•Å#∞
Ѩi+¨¯iOK«∞‰õΩx ÉèÏsQÍ Åaú á⁄O^•~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q `«ÅK«∞‰õΩO>Ë Ñ¨iëê¯~°OHÍx q"å^ŒO =ÙO_»^Œ<Õ
„ѨMϺu `«# „Ѩ"∞Õ Ü«∞O ÖˉΩõ O_®<Õ `«#K«∞@∂ì =¸y `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ
|Ü«∞@ =º=Ǩ~åÅ∞ #_ç¿Ñ =º‰õΩÎÅ ^•fi~å ~°qH˜ =KÕÛã≤Ok.
Ѩi\ÏÅ ~°q`À ѨiK«Ü«∞O U~°Ê~°K«∞‰õΩx P ¿Ñ~°∞g∞^Œ Hõhã¨O
Ô~O_»∞ Ãã\˜Öò"≥∞O@∞¡ KÕã¨∞HÀQÆey`Õ rq`åO`«O [g∞O^•~°∞ÖÏ ^Œ~å˚QÍ
|uˆHÜ«∞=K«∞Û#<Õ XHõ =~°æO `«Ü«∂Ô~·Ok. giÖ’ #∂\˜H˜ `˘OÉèˇ· âß`«O
=∞Ok HÀ™êÎ lÖÏ¡Å #∞Oz =zÛ# kQÆ∞= =∞^茺 `«~°QÆuH˜ K≥Ok# Hõ=∞‡
Ü« Ú =‰õ Ω Å∞. gà◊ √ § ~° H õ ~ ° H ÍÅ =∂~åæ Å ^•fi~å ~° q „áêѨ H õ O
ã¨OáêkOK«\ÏxH˜ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ „áê~°OaèOKå~°∞. ^•^•Ñ¨ÙQÍ gà◊§O^Œ~°∂
Jaè=∂#∞ÅO J<Õ ¿Ñ~°∞`À U^À XHõ ~°∂ѨOÖ’ PÜ«∞# ^ŒQiæÆ H˜ KÕ~ˆ "å~°∞.
ZO`À ^Œ∂~å#∞flOz `«#g∞k Jaè=∂#O`À =KåÛ~°<Õ #=∞‡HõO`À "åà◊§x
ZO`À =∞~åº^ŒQÍ K«∂¿ã"å_»∞ ~°q.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛHõ `«# xÜ≥∂[Hõ =~°æOÖ’
KÕã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩx– qq^èŒ „QÍ=∂Ö’¡ á¶êºHõ∆<£ „QÆ∂ѨÙÅ =∞^茺 ã¨Ü≥∂^茺
‰õΩ^Œ~°Û_»O. „Ѩ^è•#OQÍ ‰õΩO\˜=∞kÌ „QÍ=∞OÖ’ Ô~O_»∞ „QÆ∂ѨÙÅ =∞^茺
111
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~år KÕâß_»∞. T~°∞ =^Œe "≥o§# "åà◊§x uiy ~°ÑÊ≤ OKå_»∞. gà◊§`Àáê@∞
á¶êºHõ∆<£ =∞O@Ö’¡ Wà◊√§ HÀÖ’Ê~Ú# "åà◊§x HõeÑ≤ NǨÏiѨÙ~°O ¿Ñi@
ã¨HõÅ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å`À XHõ HÍÅh U~åÊ@∞ KÕâß_»∞.
P_»Ñ≤Å¡Å g∞^Œ J~åK«HÍʼnõΩ áêÅÊ_Õ "åiѨ@¡ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ
ã≤OǨÏã¨fiѨflOQÍ =∂~å_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q Z"≥∞‡Ö˺QÍ ZxflH=õ @"Õ∞QÍHõ `«=∞ Hõà§◊ =ÚO^Õ Hˆ a<≥\ò
=∞O„u Ѩ^Œqx ‰õÄ_® JÅOHõiOK«@O`À „Ѩ`«º~°∞÷Å QÆ∞O_≥Ö’¡ Ô~·à◊√§
Ѩ~∞° QÔ `åÎ~Ú. Z@∞=O\˜ f„= Ѩ~º° =™ê<åÅ#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =ã¨∞OÎ ^À#x
J`«xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨xKÕã≤# "åà◊§O^Œ~°∂ ѨiѨi q^è•Å∞QÍ PO^Àà◊#
Ѩ_®¤~∞° . J~Ú`Õ, J@∞=O\˜^gÕ ∞ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . ÃÑQ· Í =∞O„u Ѩ^qŒ x KÕÑ\¨ #ì˜
J#O`«~O° á¶êºHõ<∆ £ „QÍ=∂Ö’¡ Ѩ~㰠ʨ ~°O ‰õΩ`«∞‰Î Åõ ∞ `≥QÀæã∞¨ ‰õΩO@∞#fl =Ú~îåÅ
=∞^茺 ã¨Ü≥∂^茺x ‰õΩkˆ~Û „Ѩܫ∞`åflÅ∞ „áê~°OaèOKå_»∞. á¶êºHõ∆<£ Ñ‘_ç`«
„QÍ=∂Å#∞ q_çz "≥o§# [<åʼnõΩ ѨÙ#~å"åã¨O HõeÊOKÕ Ñ¨xÖ’ Ѩ_®¤_∞» .
„Ѩ = ÚY #Hõ û Öˇ · @ ∞ <åÜ« ∞ ‰õ Ω _» ∞ H˘O_» Ñ ¨ e ¡ j`å~å=∞Ü« ∞ º
q[Ü«∞"å_»Ö’ XHõ ~ÀA qÖËHõ~°∞Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∂, Ѩi\ÏÅ ~°qH˜
QÆ`«OÖ’ `«#`À KåÖÏ ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^è•Å∞O_Õ=x K≥áêÊ~°∞. =∞~°∞ã¨\ ˜
~ÀA k#Ѩ„uHõÅ∞ D "å~°Îx ÉωõΩû Hõ\ ˜ì „Ѩ=ÚYOQÍ JKÕÛâß~Ú .
JÃãOc¡Ö’ D "å~°Î ÃÑ^ŒÌ ^Œ∞=∂~°O ÖËÑ≤Ok.
a*ˇ Ñ ≤ ã¨ É è Ï Ñ¨ H õ ∆ O <åÜ« ∞ ‰õ Ω _» ∞ ã≤ . ÃÇÏKü . q^•º™êQÆ ~ ü ~å=Ù
=ÚYº=∞O„u g∞^Œ ^èŒfi[O Z`åÎ~°∞. f„="å^Œ <ÕѨ^䌺O #∞Oz =zÛ#
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œx `«H}∆õ O =∞O„u Ѩ^qŒ #∞Oz |~°~Î Ñ° π¶ KÕÜ∞« =∞x _ç=∂O_£
KÕâß~°∞.
`«# `«O„_ç Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞, `«=Ú‡_»∞ ǨÏi ёѨÙÖòû"å~üÖ’
ѨxKÕâß~°∞. JO^Œ∞=Å¡ H˘O_»Ñ¨e¡ j`å~å=∞Ü«∞º`À `«#‰õΩ H˘kÌáê\˜
ѨiK«Ü«∞O =ÙO^Œh, HÍh ёѨÙÖòû"å~ü ~å[H©Ü«∂Å`À =∂„`«O `«#‰õΩ
Z#fl_»∂, Z@∞=O\˜ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œx ~°q q=~°} WKåÛ_»∞.
`«#`À ÃÑ^ŒQÌ Í ã¨O|O^è•Å∞ ÖË=x Ѩi\ÏÅ ~°q K≥Ñʨ _»O H˘O_»Ñe¨ ¡
j`å~å=∞Ü«∞º QÍiH˜ HÀѨO `≥Ñ≤ÊOzOk.

112
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡ WO„^Œ"≥e¡ =∞Ǩã¨Éèí U~åÊ@∞¡ Ѩ~°º"ÕH˜∆OK«\ÏxH˜
"≥à¥◊ Î U„Ñ≤Öò Ѩ^HŒ ˘O_»∞# HõsO#QÆ~ü lÖÏ¡ ^è~Œ ‡° ѨÙi =∞O_»ÅO, u=∂‡Ñ¨Ó~ü
„QÍ=∞OÖ’ qÖËHõ~°∞Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∂ H˘O_»Ñ¨e¡ j`å~å=∞Ü«∞º uiy
W^Õ JOâ◊O g∞^Œ „Ѩuã¨ÊOkOKå~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ =O^ŒÅ HÀ@¡ Pã≤Î
=ÙO^Œx K≥áêÊ~°∞. *ˇ·Å∞ rq`«O #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ =KåÛHõ Ѩi\ÏÅ ~°q
WO\˜H˜ "≥àϧ#h, `«#‰õΩ Ô~O_»∞ ã≤Å∞¯ ÃÑ·[=∂ |@ìÅ∞, `«#`Àáê@∞
=Ù#fl =∞Ç≤ÏàÏ HÍ„"Õ∞_£‰Ωõ XHõ ã≤Å∞¯ pÔ~ ÃÑ\Ïì_x» K≥áêÊ~°∞. `«# KÕu‰õΩ#fl
"åpx qÖËH~õ ∞° ʼnõΩ K«∂Ñ≤Oz ~Úk Ѩi\ÏÅ ~°q ~ÚzÛO^Õ#x J<åfl~∞° .
D "å~°ÎH˜ Ѩi\ÏÅ ~°q ã¨ÊOkã¨∂Î `«#‰õΩ ˆH=ÅO J~Ú^Œ∞ HÀ@¡
~°∂áêÜ«∞e¿ãÎ H˘O_»Ñ¨e¡ ã‘`å~å=∞Ü«∞º QÍiH˜ HÍh, =∞iOÔH=iÔH·<å QÍh
`«# Pã¨∞ÎÅ∞ "≥Ú`«ÎO ~åã≤ ~Ú™êÎ#x „ѨHõ\ ˜OKå_»∞.
^•^•Ñ¨Ù Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅáê@∞ ~Ú^Õ JOâ◊O Ѩ„uHõÖ’¡ ÃÑ^ŒÌ
K«~°ÛhÜ«∂Oâ◊O J~ÚºOk. z=iH˜ Q˘Å¡Ñ¨Ó_ç =∂~°∞f~å=Ù ‰õÄ_®
PO„^èŒ*’ºu k#Ѩ„uHõÖ’ `å#∞ Ô~QÆ∞ºÅ~üQÍ ~åã¨∞Î#fl r=# HÍÅOÖ’
'â◊√„Hõhu— ji¬Hõ`À ~Ú^Õ JOâ◊O g∞^Œ ~åâß_»∞. D JOâßxfl J_»¤O
ÃÑ@∞ì‰õΩx PÜ«∞# Hõ=¸ºx[O g∞^•, ™ÈqÜ«∞\ò Ü«¸xÜ«∞<£ g∞^•,
Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü g∞^•, Ѩi\ÏÅ ~°q g∞^• `«#‰õΩ#fl JHõ¯ã¨∞#O`å "≥à§◊ QÆHͯ_»∞.
J#O`«ÑÙ¨ ~°OÖ’ „ѨÜ∂≥ QÍ`«‡HõOQÍ ~å„+¨Oì Ö’<Õ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\™˜ êiQÍ
XHõ „@ã¨∞ì ^•fi~å "≥·^ŒºHõàÏâßÅ U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx XHõ „Ѩuáê^Œ#
=zÛOk. D JOâ◊O g∞^Œ K«iÛOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩ=ÚY "≥^· ºŒ âß„ã¨Î xѨÙ}∞Å`À
XHõ ã¨^Œã¨∞û U~åÊ@∞ J~ÚOk. D ã¨^Œã¨∞û‰õΩ =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ
=ÚYº Jukä. D ã¨^Œã¨∞ûÖ’ ~°q ZÖÏ =∂\Ï¡_»`å_À#x q∞„`«∞Å∞,
„âıÜ≥∂aèÖÏ+¨µÅ∞ PO^Àà◊# Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. JO^ŒiH© J^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ „Ѩu+¨ìH˜
ã¨O|OkèOz# JOâ◊OQÍ =∂iOk. H˘O`«=∞Ok q∞„`«∞Å∞ <å<åÜ«∂`«#Å∞
Ѩ_ç <À@∞û ã≤^ŒúO KÕâß~°∞. XHõ QÆO@Ö’ ã¨^Œã¨∞û „áê~°OÉèí=Ù`«∞O^Œ#QÍ
~°q =KåÛ_»∞. q∞„`«∞Å∞ „Ѩã¨OQÆO <À@∞ûx ~ÚKåÛ~°∞. ~°q P <À@∞û#∞
Hõ<≥fluÎ ‰õÄ_® K«∂_»‰õΩO_® uiy "åà◊§H˜KÕÛâß_»∞. q∞„`«∞Å PO^Àà◊#
=∞s ÃÑiyáÈ~ÚOk. ã¨^Œã¨∞û „áê~°OÉèíO J~ÚOk. =ÚYº JukäQÍ ~°q
KÕã≤# „Ѩã¨OQÆO q∞„`«∞ÖËfl QÍHõ ã¨^Œã¨∞ûÖ’ áêÖÁæ#fl =º‰õΩÎefl ã¨~Ú`«O
q㨇ܫ∂xH˜ QÆ∞i KÕã≤Ok. `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ ~°q XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#

113
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„Ѩã¨OQÆO KÕâß_»∞. *Ï˝#O PHõ∆~åÖ’¡<Õ HÍ^Œ∞. Jk „Ѩ^è•#OQÍ rq`«
J#∞Éè"í åÖ’¡ ^•y =ÙO@∞O^Œ#fl "åã¨"Î åxfl D ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ ~°∞A=Ù KÕâß_»∞.
`å#∞ =∞O„u Ѩ^Œq KÕѨ\ ˜ì# `«~åfi`« ~°q Z<Àfl =∞Oz Ѩ#∞Å∞
KÕ^•Ì=∞x HõÅÅ∞QÆ<åfl_»∞. =∞„<À ^˘~°x P^Œ~°≈OQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩx =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êQÍÅx `«ÅáÈâß_»∞. =∞O„u Ѩ^Œq KÕѨ\ ˜ì# J#uHÍÅOÖ’<Õ =∞O„u
Ѩ^Œq‰õΩ#fl Ѩiq∞`«∞ÖËq∞@#flk J#∞Éèí= ѨÓ~°fiHõOQÍ ~°qH˜ J~°÷"≥∞ÿOk.
J~Ú`Õ D q+¨Ü«∞O `«# J#∞K«~°∞ÅH©, |O^èŒ∞q∞„`«∞ÅH© J~°÷O HÍ=_»O
ÖË^Œ∞. ~ÀA~ÀAH© `«# g∞^Œ XuÎà◊√§ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂áÈÜ«∂~Ú. `«##∞Oz
PtOKÕ"åàı§HÍh `«# Ѩiã≤u÷ x J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"åà◊§ ã¨OYº `«yáæ È™êyOk.
ÉÏQÍ PÖ’zOK«∞‰õΩ#fl g∞^Œ@ =∞O„u Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕÜ«∞@"Õ∞
ã¨Ô~·# =∂~°æO J<Õ x~°‚Ü«∂xH˜ =KåÛ_»∞.
U„Ñ≤Öò 5 # =∞O„u Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕâß_»∞.
Z=i`À#∂ ã¨O„ѨkOK«‰Ωõ O_®<Õ ~år<å=∂ ÖËY#∞ áêsì J^躌 ‰õΩ∆ _»∞,
=ÚYº=∞O„u Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù‰õΩ ѨOÑ≤OKå_»∞.
'Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·# =ÚYº=∞O„u QÍiH˜—
g∞ =∞O„u=~°Oæ Ö’ HÍi‡Hõ âßMÏ=∞O„uQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œ J#∞ <Õ#∞ <å =∞O„u Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ ã¨=∞iÊã¨∞Î<åfl#∞.
<å ‰õΩ@∞O| HÍ~°}ÏÅ∞, =ºH˜ÎQÆ`« ã¨=∞㨺Š=Å# <Õ#∞ D
ÉÏ^躌 `«ÖÖ’ H˘#™êQÆÖHË áõ È`«∞<åfl#∞. g∞izÛ# J=HÍâßxfl ã¨kfixÜ≥∂QÆO
KÕã¨∞HÀÖËHõáÈÜ«∂#∞. Hõ∆q∞OK«QÆÅ~°∞. <å ~år<å=∂‰õΩ Z=i XuÎ_çHÍh
„áÈ`åûǨÏOQÍh ÖË=Ù. <å ǨÏ$^ŒÜ«∞ ѨÓ~°fiHõOQÍ ã¨=∞iÊã¨∞Î#fl ~år<å=∂
Ѩ„`«O#∞ ^ŒÜ«∞KÕã≤ P"≥∂kOK«QÆÅ~°∞.
g∞ ã¨Ç¨ÏK«~°∞_»∞
6.4.95 Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ
U_À `Õn Ѩ„uHõÖ’¡ D ~år<å=∂ ÖËY Ü«∞^è•`«^OŒä QÍ JK«Û~ÚOk.
lÖÏ¡ "åºÑ¨ÎOQÍ L#fl Ѩi\ÏÅ ~°q J#∞K«~°∞Å∞, Jaè=∂#∞Å∞,
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, ™ê#∞Éèí∂uѨ~°∞Å∞ D "å~°Î#∞ K«∂ã≤
J"åHõ¯~ÚáÈÜ«∂~°∞. =∞O„u Ѩ^ŒqH˜ ~år<å=∂ KÕã≤ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O
114
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
KÕ~°∞‰õΩ#fl ~°gO„^Œ#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ lÖÏ¡ #Å∞=¸ÅÅ #∞Op
J#∞K« ~ ° ∞ Å∞, ã¨ Ç ¨ Ï K« ~ ° ∞ Å∞, Jaè = ∂#∞Å∞, áêsì HÍ~° º Hõ ~ ° Î Å ∞
`«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ =zÛѨ_®¤~°∞.
~å„+¨ì ~å[^è•x #∞Oz á¶È<£Å g∞^Œ á¶È#∞¡.
|O^èŒ∞q∞„`«∞Å∞ Ug∞ =∂\Ï¡_çOKÕ Ñ¨iã≤÷uÖ’ ÖË~°∞. J#∞K«~°∞Å∞,
Jaè=∂#∞Å`À =∂„`«O =∞O„u Ѩ^qŒ ~år<å=∂ q+¨Ü∞« O q∞#Ǩ q∞QÆ`å
q+¨Ü«∂Åhfl K«iÛã¨∞Î<åfl_»∞.
Z=iH© UO áêÅ∞áÈ=_» O ÖË ^ Œ ∞ . `å#∞ XHõ x~° ‚ Ü « ∞ O
fã¨∞‰õΩ<åfl_»O>Ë Ç¨ÏiǨÏ~å^Œ∞Å∞ ky=zÛ K≥Ñ≤Ê<å q<Õ Ñ¶¨∞@O HÍ^Œ∞. ~°q
ã‘iÜ«∞ãπQÍ =Ù#flѨC_»∞ PÜ«∞# ^ŒQÆæiH˜ "≥o§ ã¨ÅǨeKÕÛ ™êǨϙêxH˜
ã¨~Ú`«O Z=~°∂ áêÅÊ_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞.
~° q ~år<å=∂ "≥ # ∞Hõ = Ù#fl HÍ~° } ÏÅ QÆ ∞ iOz Ѩ „ uHõ Å ∞
~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ ~åã¨∞Î<åfl~Ú.
~åÜ«∞ÉÏ~åÅ∞ "≥Ú^ŒÖ<·ˇ å~Ú. „Ѩ`ºÕ Hõ ^Œ∂`«Å∞ =zÛ "≥à√◊ `«∞<åfl~∞° .
Ѷ¨e`«O HõxÑ≤OK«@O ÖË^Œ∞. =ÚYº=∞O„u ZhìP~ü ã¨fiÜ«∞OQÍ D
q+¨Ü«∞OÖ’ „Ѩ`ÕºHõ „â◊^Œú fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°qx Ñ≤eÑ≤OK«∞‰õΩx
=∂\Ï¡_®~°∞. ~år<å=∂#∞ LѨã¨OǨÏiOѨ KÕâß~°∞.
U„Ñ≤Öò 23 # ~°q J#O`«ÑÙ¨ ~°O P~ü JO_£ a QÔ ãπÇì Ϩ ∫ãπÖ’ =Ù<åfl_∞» .
#~°ã≤OǨÔ~_ç¤ J<Õ lÖÏ¡ JkèHÍi (_çã≤F) `«=∞#∞ =ÚѨCuѨÊÅ∞
ÃÑ_»∞`«∞<åfl_»x KåÖÏ =∞Ok ~°qH˜ Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕâß~°∞. ~°q `«# Ñ≤.U.
^•fi~å P PkèHÍiH˜ á¶È<£ KÕ~ÚOKå_»∞. J<å~ÀQƺO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂
x„^ŒáÈ`«∞<åfl_x» ã¨=∂Kå~°O =zÛOk. Jã¨Å∞ "åã¨=Î O Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx
~°=∞‡x JkèHÍi ~ÚO\˜H˜ =∞x+≤x ѨOÑ≤OKå_»∞. JkèHÍi ~ÚO\’¡<Õ
=Ù<åfl_»∞. J<å~ÀQƺO ÖË^Œ∞. x„^ŒáÈ=_»O ÖË^Œx ‰õÄ_® ~°∂_èç J~ÚºOk.
~°q ã¨fiÜ«∞OQÍ |Ü«∞Å∞^Õi JkèHÍi ~ÚO\˜H˜ "≥àϧ_»∞.
~°q "≥àı§ ã¨=∞Ü«∂xH˜ P JkèHÍi `åÑ‘QÍ \©g K«∂ã¨∂Î ‰õÄ~°∞Ûx
=Ù<åfl_»∞.

115
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~°qx K«∂¿ãã¨iH˜ XHõ¯™êiQÍ QÆ`«∞‰õΩ¯=∞<åfl_»∞.
`«#‰õΩ XO\’¡ ÉÏQÍÖË^Œx =∞m§ K≥áêÊ_»∞.
P JkèHÍix HÍÔ~Hõ¯=∞<åfl_»∞ ~°q.
H˜‰õΩ¯~°∞=∞#‰õΩO_® HÍÔ~H˜¯ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞ #~°ã≤OǨÔ~_ç¤.
HÍ~°∞ <Õ~∞° QÍ „ѨÉ∞íè `åfiã¨∞Ѩ„u HÔ o§Ok. #~°ãO≤ Ǩ~Ô _çH¤ ˜ [fi~°OQÍh,
Z@∞=O\˜ J<å~ÀQƺOQÍh ÖË^Œx `ÕeÛ K≥áêÊ~°∞ _®Hõì~°∞¡. _®Hõì~°¡ #∞Oz
P "Õ∞~°‰õΩ ã¨iìѶ≤ÔH\ò fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
JHõ¯_ç #∞O_ç #~°ãO≤ Ǩ~Ô _çx¤ "≥O@ɡ@∞ì‰Ωõ x QÔ ãπÇì Ϩ ∫ãπ‰Ωõ =KåÛ_»∞.
#~°ã≤OǨÔ~_ç¤ g∞^Œ Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕã≤# "åà◊§O^Œih Ö’xH˜ Ñ≤eKå_»∞.
"åà◊§ ã¨=∞㨺Å∞, Ѷ≤~åº^Œ∞ ÖËq∞\’ J`«x =ÚO^Õ K≥ѨÊ=∞<åfl_»∞.
"åà◊√§ XHõ~˘Hõ~°∞QÍ P JkèHÍi =Å¡ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl W|ƒO^Œ∞efl
K≥ѨC‰õΩ<åfl~°∞.
"åà◊§‰õΩ UO ã¨=∂^è•#O K≥|∞`å"À K≥Ñʨ =∞x JkèHÍiˆHã≤ K«∂âß_»∞
~°q.
#~°ã≤OǨÔ~_ç¤ UO =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞.
'K«∂_»∞ #~°ã≤OǨÔ~_ô¤, gà◊§O^Œ~°∂ F@∞¡"Õã≤ ÔQeÑ≤OK«@O=Å¡ =∂
áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk. <Õ#∞ =∞O„u#Ü«∂º#∞. gà◊§O^Œi Hõ+ãì¨ ∞¨ MÏÅ∞
qx "å\˜x Ѩi+¨¯iOKåeû# ÉÏ^茺`« <å‰õΩOk. „Ѩ[ʼnõΩ ¿ã=KÕ¿ã
JkèHÍ~°O ~ÚzÛ h‰õΩ r`«O ~Úã¨∞ÎOk „ѨÉèí∞`«fiO. XHõ =∞O„u =zÛ
Hõ|∞~°∞ KÕ¿ãÎ<Õ #∞=Ùfi ~ÚO`« x~°¡Hõ∆ ºOQÍ „Ѩ=iÎOKå=Ù. WHõ ™ê=∂#º
„Ѩ[ʼnõΩ #∞=Ùfi ¿ã= KÕ™êÎ#O>Ë #<≥flÖÏ #=∞‡=∞O\Ï"£?— Jx J_çQÍ_»∞.
#~°ã≤OǨÔ~_ç¤ UO =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞.
'#∞=Ùfi gà◊O¡ ^ŒiH© Hõ=∆ ∂Ѩ} K≥ÑC¨ . Éèqí +¨º`üÖ’ ~Ú@∞=O\˜ `«ÑC¨ Å∞
KÕÜ«∞#x, „Ѩ=∂}O KÕã≤K≥ѨC.— QÆkÌOKå_»∞ ~°q.
#~°ã≤OǨÔ~_ç¤ UO =∂\Ï¡_»_»∞. J^Õ =∞ø#O.

116
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
#∞=Ùfi KÕã≤# `«Ñ¨Cefl XѨC‰õΩx Hõ∆=∂Ѩ} K≥ѨÊHõáÈ`Õ =∞iO`«
J==∂#Hõ~°OQÍ "≥àϧeû =ÙO@∞O^Œx ~°q ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞.
~°q K≥Ñ≤Ê#@∞¡ JkèHÍi #~°ã≤OǨÔ~_ç¤ |∞kúQÍ `«# `«Ñ¨C#∞
JOwHõiOz ÖˇOѨÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩx, [#‡Ö’ =∞m§ W@∞=O\˜ `«ÑC¨ Å∞ KÕÜ∞« #x
K≥áêÊ_»∞.
J#O`«~°O JkèHÍix QÆ\ ˜ìQÍ =∞O^ŒeOz WO\˜H˜ ѨOÑ≤OKå_»∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜~ÀA 'JkèHÍi J<å~ÀQƺO =keOz# =∞O„u Ѩi\ÏÅ—
=O\˜ ji¬HõÅ`À D ã¨OѶ¨∞@# Ѩ„uHõÖ’¡ JK«Û~ÚOk.
nO`À ÃÑ^ŒÌ ^Œ∞=∂~°O ÖËzOk.
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q=∞~°≈Å =~°¬O ‰õΩiÑ≤OKå~°∞. Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œx =∞O„u Ѩ^Œq #∞Oz |~°Î~°Ñ¶π KÕÜ«∂Å<Õ =~°‰õÄ "≥àϧ~Ú
_ç=∂O_»∞¡.
D ã¨OѶ∞¨ @# q+¨Ü∞« OÖ’ `å#∞ Z@∞=O\˜ qKå~°}HÔ <· å ã≤^OúŒ QÍ
L#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OKå_»∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ.
~°q g∞^Œ "≥Å∞¡"≥uÎ# q=∞~°≈Å#∞ qq^èŒ Zh˚F ã¨OѶ¨∂Å∞
uÑ≤ÊH˘\Ïì~Ú. =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°qO„^ŒH˜ ѨÓiÎQÍ =∞^ŒÌ`«∞ Wã¨∞Î#fl@∞ì
„ѨHõ\ ˜OKå~Ú.
U„Ñ≤Öò 28 # W^Õ JOâ◊O g∞^Œ JÃãOc¡ ^Œ^Œúie¡Ok. Ѩi\ÏÅ
~°q g∞^Œ K«~°º fã¨∞HÀ"åÅx „ѨuѨHõ∆O Ѩ@∞ìѨ\ ˜ìOk.
U„Ñ≤Öò <≥Å QÆ_çzáÈ~Ú "Õ∞ <≥Å =zÛOk.
ˆHa<Õ\ò =∞O„u Ѩ^ŒqÖ’ H˘#™êy# HÍÅOÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°qH©,
âß#ã¨ã¨ÉèíÖ’ HÍO„ÔQãπ ã¨ÉèÏѨHõ∆O <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ñ≤.[<å~°ú#Ô~_ç¤H© =∞^茺 ѨÅ∞
ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ Ѷ¨∞~°¬} "å`å=~°}O U~°Ê_çOk. f„= "å^ÀѨ "å^•Å∞
[iQÍ~Ú. U_®k „H˜`«O =~°‰õΩ JkèHÍ~°OÖ’ =Ù#fl HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’
Ñ≤.[<å~°ú#Ô~_ç¤ x~°fiÇ≤ÏOz# HÍi‡Hõ =∞O„u`«fiâßY `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛHõ Ѩi\ÏÅ ~°q KÕuH˜ =zÛOk. P =∞O„u`«fiâßYÖ’
`«#‰õΩ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞Öˇ·# H˘O^Œ~°∞ JkèHÍ~°∞Å`À [<å~°ú#Ô~_ç¤ `«##∞
117
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~Ú~°HÍ@OÖ’ ÃÑ@ì_®xH˜ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fl@∞ì ~°qH˜ XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’
J#∞=∂#O =zÛOk. nO`À "≥#HÍ=ÚO^Œ∂ PÖ’zOK«‰õΩO_® `«#
~ÚO\˜#∞OKÕ <Õ~°∞QÍ [<å~°ú#Ô~_ç¤H˜ á¶È<£ KÕã≤ `«# q+¨Ü«∂Ö’¡ *’HõºO
KÕã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¨i}Ï=∂Å∞ f„=OQÍ =ÙO\ÏÜ«∞x ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA âßã¨# ã¨ÉèíÖ’ ÃÑ^ŒÌ ^Œ∞=∂~°O ÖËzOk.
ˆHa<Õ\ò =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°q >ˇeá¶È<£Ö’ `«##∞ ɡkiOKå_»x
„ѨuѨHõ∆ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ñ≤.[<å~°ú#Ô~_ç¤ P~ÀÑ≤OKå_»∞. ã¨ÉèíÖ’ f„= ™ê÷~ÚÖ’
QÆO^Œ~° QÀà◊O K≥Å~ˆ yOk. ~°qg∞^Œ HÍO„ÔQã¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q~°∞K«∞‰õΩѨ_®¤~∞° .
=ÚYº=∞O„u ZhìP~ü ã¨ÉèíÖ’ ÖË~°∞.
~°qH˜ UO KÕÜ«∂Ö’ É’^èŒÑ¨_»@O ÖË^Œ∞. ^Œ~åºÑ¨ÙÎÖ’ "åã¨Î=O "≥eH˜
=ã¨∞OÎ k. `«#∞ ~Ú~°HÍ@OÖ’ Ѩ_@ » O ã¨~ˆ =ÚYº=∞O„u ZhìP~ü ã¨~Ú`«O
`«#=Å# q=∞~°≈Å#∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. ÉÏQÍ PÖ’zOK«∞‰õΩx
XHõ x~°‚Ü«∂xH˜ =KåÛ_»∞.
P~ÀA, P =∞~°∞ã¨\ ˜~ÀA J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ #∞Oz =zÛ# `«#
J#∞K«~∞° Å`À `«# WO\’¡x á¶È<£ #∞Oz ~åÜ«∞Åã‘=∞ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ
Wà◊§‰õΩ á¶È<£Å∞ KÕ~ÚOKå_»∞.
JÃãOc¡Ö’ `«~åfiu ~ÀA‰õÄ_® =∞m§ J^Õ ~°Éèíã¨...
z=iH˜ =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ã¨Éèí‰õΩ q=~°} WKåÛ_»∞. <Õ#∞
„ѨuѨHõ∆ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ñ≤.[<å~°Ì<£Ô~_ç¤x ɡkiOKå##@O J"åã¨Î=O. =∂
~ÚO\˜H˜ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ #∞Oz ~ÀE J<ÕHõ =∞Ok =ã¨∞ÎO\Ï~°∞.
á¶È<£ ql@~üû QÆkÖ’ =ÙO@∞Ok. =∂ „áêO`«O #∞Oz =KÕÛ"åà◊√§
J<Õ H õ = ∞Ok ~åÜ« ∞ Åã‘ = ∞ <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å`À#∂, z=iH˜ HÍO„Ô Q ãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ`À#∂ =∂\Ï¡_»∞`«∞O\Ï~°∞. JÖÏ Z=Ô~·<å =∂ á¶È<£ #∞Oz
[<å~°ú<£Ô~_ç¤`À =∂\Ï¡_ç =ÙO_»=K«∞Û. [<å~°ú<£Ô~_ç¤x á¶È<£KÕã≤ ɡkiOKÕ
ã≤÷uH˜ =∂„`«O `«#∞ kQÆ*Ï~°ÖË^Œx K≥áêÊ_»∞.
[<å~°<ú ~Ô£ _çx¤ H˜OK«Ñ~¨ ∞° ã¨∂Î =∂\Ï¡_®_»x =∞m§ ~°Éãíè ,¨ "åyfi"å^ŒO.
1995 E<£ =¸_À `Õn QÀ~°O@¡ JÃãOc¡ ™ê÷<åxH˜ LѨZxflHõ

118
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
[iyOk. 1994 _çÃãO|~üÖ’ [iy# ZxflHõÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍO„ÔQãπ
áêsì \˜ÔH¯@∞ì á⁄Ok# ã≤^ŒúÜ«∞º#∞ <åq∞<Õ+¨<£ "ÕÜ«∞‰õΩO_® áê=Ú^Œ∞iÎ
~°gO„^•Ô~_ç¤ =~°æO H˜_®flÑπ KÕÜ«∞_»O`À ZxflHõ "å~Ú^• Ѩ_çOk. 1994
ZxflHõÖ’¡ XHõ¯ `å_çѨ„u `«Ñ¨Ê q∞ye# Jxfl ™ê÷<åÅ#∂ \˜_çÑ≤ ÔH·=ã¨O
KÕã∞¨ ‰õΩOk. `«~åfi`« [iy# ™ê÷xHõ ã¨Oã¨Å÷ ZxflHÖõ ’¡ ‰õÄ_® \˜_Ñç ≤ PkèHºõ `«
™êkèOz#ѨÊ\˜H© HÍO„ÔQãπ áêsì QÆ\ ˜ì áÈ\© WzÛOk. Zx=∞k [_£Ñ≤\ ˜ã≤
™ê÷<åÅ∞, 125 ZOÑ≤\ 㘠≤ ™ê÷<åÅ∞ QÔ Å∞K«∞H˘x F@q∞ #∞Oz `Õ~∞° ‰õΩOk.
QÀ~°O@¡ LѨZxflHõ =ÚO^Œ∞ "Õ∞ 27 # [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx J#∞‰õΩ<åfl~∞° .
"å`å=~°}O J#∞‰õÄÅOQÍ ÖË#O^Œ∞# E<£ 3 ‰õΩ "å~Ú^• "Õâß~°∞.
D ZxflHõ =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ‰õΩ „ѨuëêªHõ~°OQÍ =∂iOk.
D LѨ ZxflHÖõ ’ JÉèºí ~°∞Å÷ ∞ Z=Ô~#· ѨÊ\˜H© áÈ\© Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ,
"≥.· Zãπ. ~å[âıY~ü~Ô _çŤ „Ѩu+¨Hª ˜ ã¨O|OkèOzOkQÍ Ñ¨„uHõÅ∞ z„uOKå~Ú.
LѨ ZxflHõ „ѨKå~°O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.
D LѨZxflHõÖ’ =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# ^•_»∞ʼnõΩ
áêÅÊ_»`å_»x HÍO„ÔQãπ "åà◊√§ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ^Œ∞„+¨ÊKå~°O „áê~°OaèOKå~°∞.
HÍO„ÔQãπ "åà◊§ „ѨKå~åxfl uÑ≤Ê H˘>ËìO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ ~°q HÍO„ÔQãπ "åà◊§
=ÚO^Œ∞ XHõ „Ѩuáê^Œ# ÃÑ\Ïì_∞» – QÀ~°O@¡ xÜ≥∂[Hõ =~°Oæ Ö’H˜ HÍO„ÔQãπ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍh, \˜_çÑ≤ <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍh J_»∞QÆ∞ÃÑ@ì‰õÄ_»^Œ∞. ™ê÷xHõ
<åÜ«∞‰õΩÖË „ѨKå~°O KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍO„ÔQãπ "åiÖ’ x*Ï~Úf QÆ#∞Hõ
LO>Ë D „Ѩuáê^Œ##∞ JOwHõiOKåÅx ~°gO„^Œ ã¨"åÅ∞ KÕâß_»∞.
~°gO„^•Ô~_ç¤ ã¨fi„QÍ=∞O áê=Ú^Œ∞iÎÖ’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì JÉèíºi÷
x=∞‡ÅH˜+¨ìÑ¨Ê rѨÙg∞k *ˇO_®Å∞ Ñ‘ˆHã≤, ~åà◊√§ qã≤i cÉèí`«ûO KÕâß~°∞.
„ѨKå~°O KÕÜ«∞‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩ<åfl~°∞.
H˘`«ÎK≥~°∞=ÙÖ’ ã≤ZÖòÑ≤ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ñ≤.[<å~°ú<£Ô~_ç¤g∞kH˜ K≥ѨCÅ∞,
~åà◊√§, HÀ_çQÆ∞_»¡`À ^•_çKÕã≤ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí ã¨*Ï=ÙQÍ ™êQƉõΩO_®
J_»∞¤‰õΩ<åfl~°∞. D ^•_ç Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ KÕ~ÚOz#@∞ì HÍO„ÔQãπ "åà◊√§
ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# ^Œ∞=∂~°O ÖËáê~°∞.

119
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
QÀ~°O@¡ LѨ ZxflHõÖ’ \˜_çÑ≤ JÉèíºi÷ x=∞‡Å H˜+¨ìÑ¨Ê q[Ü«∂xH˜
Ѩi\ÏÅ ~°q ã¨~°fiO `å<Õ J~Ú Ñ¨xKÕâß_»∞.
áœ~°ÇϨ ‰õΩ¯Å ã¨OѶ∞¨ O <åÜ«∞‰õΩÅ q[˝ÑÎ≤ "Õ∞~°‰Ωõ =∞O„`«∞Å∞ Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œ, WO„^•Ô~_ç¤, Hõ_çÜ«∞O NǨÏi, „Ѩ}Ü«∞ÉèÏ㨯~üÅ∞ |∂@HõѨÙ
Z<£H“O@~üÅ q+¨Ü∞« OÖ’ =ÚYº=∞O„u Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù`À K«iÛOKå~°∞.
x¿+^èŒO ZuÎ"ÕÜ«∞_»O =Å¡ =∞Oz [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx PÜ«∞##∞ XÑ≤ÊOKå~°∞.
ёѨÙÖòû"å~ü áêsì g∞^Œ ѨÓiÎQÍ x¿+^èŒO ZuÎ"Õã¨∞Î#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜Oz, `«##∞
Hõe¿ãO^Œ∞‰õΩ =zÛ# áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ Pâ◊Û~°º K«H˜`«∞efl
KÕâß~°∞ ZhìP~ü. J~Ú`Õ, =ÚYº=∞O„u =ºH˜ÎQÆ`« HÍ~°º^Œi≈QÍ =Ù#fl
[Ü«∞„ѨHÍ+π <å~åÜ«∞} ZhìP~ü`À =∂\Ï¡_ç =∞m§ JO^Œ∞Ö’ +¨~°`«∞Å∞
ÃÑ\˜ìOKå~°x XHõ q=∞~°≈.
D ^Œâ◊Ö’ U~°Ê_ç# ™ê#∞‰õÄÅ "å`å=~°}Ïxfl ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞‰õΩx
ёѨÙÖòû"å~üáêsì`À =Ù#fl qÉèË^•Å#∞ Ѩi+¨¯iOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`«flO
KÕâß_»∞. D q+¨Ü∞« OÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°q U^À XHõ "Õ∞~°‰Ωõ ã¨Ñb¨¶ Hõ$`«∞_≥<· å_»x
‰õÄ_® K≥ѨÊ=K«∞Û.
~°q q+¨Ü«∞OÖ’ ёѨÙÖòû"å~ü `«# ^èÀ~°}˜x =∂~°∞ÛHÀ#ѨÊ\˜H©
U^Œ~Ú<å ã¨=∞㨺 =zÛ#ѨÙ_»∞ `«# "å^Œ# qxÑ≤OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ~°qH˜
J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk. P `«~åfiu HÍÅOÖ’ Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü áêsìH˜ ~°q ~°H~õ H° ÍÅ
Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O JOkã¨∂Î =KåÛ_»<Õ q=∞~°≈Å∞ ‰õÄ_® qxÑ≤OKå~Ú.
ёѨÙÖòû"å~ü áêsìH˜ ^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ∞ PÜ«Ú^è•Å ™êÜ«∞O JOkã¨∞Î#fl@∞ì
Ѩ„uHõÖ’¡ =zÛ# "å~°Îefl Ѩi\ÏÅ ~°q XHõ¯_Õ YO_çOKå_»∞. nO`À "å~üH˜
PÜ«Ú^è•ÅOkã¨∞Î<åfl~°O@∂ =zÛ# "å~°ÎÅ∞ Ѩi\ÏÅ ~°qx L^ÕútOz
=zÛ#"Õ J<Õ J#∞=∂#O KåÖÏ=∞OkÖ’ |ÅѨ_çOk. ёѨÙÖòû"å~ü ~å„+¨ì
<åÜ«∞‰õΩ_»∞ âßY=¸i JáêÊ~å=Ù Éˇ~ÚÅ∞ g∞^Œ q_»∞^ŒÅ J~Ú#ѨÙ_»∞
PÜ«∞##∞ ã¨∞~°H`∆˜ O« QÍ J_»=ÙÅÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ"≥o§ ^ŒàÏʼnõΩ JѨÊyOK«@OÖ’
Ѩi\ÏÅ ~°q áê„`« =ÙO^Œx J#∞‰õΩ<Õ "åà◊¥§ L<åfl~°∞.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ XHõ |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÖ’ =∂\Ï¡_»∞`«∂,
Ñ≤.[<å~°<ú ~Ô£ _ç¤ P~ÀѨ}x „Ѩ™êÎqã¨∂Î 'XHõÑC¨ _»∞ ÃÑ„\’Å∞ |O‰õΩÖ’¡ _ôlÖò‰Ωõ
JѨCÃÑ>Ëì gà◊√§ <Õ_»∞ _èçb¡Ö’, T\©Ö’ Ǩϟ@à◊√§ Hõ\ ˜ì HÀ@∞¡ Z\Ï¡

120
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
QÆ_ãç ∞¨ <Î åfl~∞° ? gà◊√§ ™ê~ÚÉÏÉÏ ^ŒQ~æÆ ° =∞O„`åÅ∞ U"≥∞<ÿ å <Õ~∞° Û‰õΩ<åfl~å?—
Jx „ѨtflOKå_»∞.
nxg∞^Œ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ "å~åÅ áê@∞ ÃÑ^ŒÌ ~å^•úO`«O [iyOk.
Ѩi\ÏÅ ~°q "åºYºÅ g∞^Œ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ q~°∞K«∞‰õΩѨ_®¤~°∞.
ˆHa<≥\ò =∞O„u Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ѨÙ@ìѨiÎ ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞
=∞O„`«QÍ_»x H˜OK«Ñi¨ Kå_»x P~ÀÑ≤OKå~°∞. „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ =Ù#fl ÉÏÉÏ
Éèí‰õΩÎÅ =∞<ÀÉèÏ"åÅ#∞ QÍÜ«∞ѨiKå_»∞. HÍ|\˜ì Ѩi\ÏÅ ~°q „ѨѨOK«
"åºÑ¨ÎOQÍ=Ù#fl ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎʼnõÄ, ѨÙ@ìѨiÎ ™ê~ÚÉÏÉωõÄ |Ç≤Ï~°OQÆ
Hõ∆=∂Ѩ} K≥áêÊÅx JѨÊ\˜ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡ HÍO„ÔQãπ J^茺‰õ∆Ω_»∞
~°Ñ¶¨Úg~åÔ~_ç¤, HÍ~°º^Œi≈ J#O`« "≥OHõ@ ~åq∞Ô~_ç¤ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
ã¨`«º™ê~Ú ÉÏÉÏ#∞ `å#∞ H˜OK«Ñ¨~°K«ÖË^Œh, ÉÏÉÏx ã¨fiÜ«∞OQÍ
Hõeã≤ J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡H,© gÖˇ`· Õ "≥Ú`«OÎ ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`åxH© PÜ«∞#
¿Ñ~°∞ âßâ◊fi`«OQÍ xezáÈÜÕ∞ÖÏ Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕѨ@ì=∞x
q[˝Ñ≤ΉõÄ_® KÕâß#x Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ¿Ñ~°∞`À Ѩ„uHÍ „ѨHõ@#
"≥Å∞=_ç<åHõQÍh q"å^ŒO ã¨=∞ã≤áÈÖË^Œ∞.
~å„+¨ì HÍi‡Hõ âßMÏ =∞O„u Ѩ^ŒqÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ H˘#™êy#
HÍÅO Ju Ѩiq∞`«=∞~ÚO^Õ HÍ=K«∞Û. HÍh HÍi‡‰õΩÅ ã¨OˆH∆=∞O HÀã¨O
~°q KÕã≤# Hõ$+≤ Jx`«~° ™ê^茺O J#@OÖ’ J}∞=∂„`«O Juâ◊Ü≥∂H˜Î
ÖË^Œ∞. HÍi‡‰õΩÅ Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ∞ Ö’`«∞QÍ Ziy =Ù#fl"å_»∞ QÍ=@"Õ∞ QÍHõ
Hõ=¸ºxã¨∞Åì ‰õΩ@∞O|O #∞Oz =zÛ#"å_»∞ HÍ=@O =¸ÖÏ# HÍi‡‰õΩÅ
Ѩ@¡ ѨHõ∆áê`«O J`«x #~°#~åÖ’¡ ri‚OK«∞‰õΩx LO_Õk.
Z<£.\˜.~å=∂~å=Ù =∞O„u=~°æOÖ’ HÍi‡HõâßY#∞ UiHÀi
ZOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. P âßY J~Ú`Õ<Õ `å#∞ x[OQÍ <åºÜ«∞O KÕÜ«∞QÆÅ#x
J#∞‰õΩ<åfl_»∞. P Ѩ^ŒqÖ’ H˘#™êy# PYiHõ∆}O =~°‰õÄ JÖψQ Ѩx
KÕâß_»∞.
'L^Œ Ü « ∞ O— k#Ѩ „ uHõ Ü« ∂ [=∂#ºO 㨠O 㨠÷ # ∞ =¸ã≤ " Õ ¿ ã
„Ѩܫ∞`åflÅ#∞ „áê~°OaèOzOk. P ã¨Oã¨÷ =¸`«|_ç`Õ =O^ŒÅ ã¨OYºÖ’
HÍi‡‰õΩÅ∞, L^ÀºQÆ∞Å∞, áê„uˆHÜ«ÚÅ∞ gkè# Ѩ_`» å~°∞. L^ŒÜ∞« O L^ÀºQÆ∞Å
ã¨OѶ¨∂Å „Ѩux^èŒ∞Å∞ ~°qx HõÅ∞ã¨∞‰õΩx D q+¨Ü«∞O q=iOz K≥áêÊ~°∞.
121
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ L^ŒÜ«∞O Ü«∂[=∂#ºO ã¨Oã¨÷#∞ =¸ã≤"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ
„ѨÉèí∞`åfixfl J#∞=∞u HÀ~°∞`«∂ HÀ~°∞ìÖ’ Ñ≤\ ˜+¨<£ "Õã≤Ok. HÍi‡HõâßMÏ
=∞O„uQÍ =Ù#fl ~°q K˘~°= g∞^Œ „ѨÉèí∞`«fiO D =¸ã≤"Õ`«#∞ x¿+kèã¨∂Î
L`«~Î ∞° fiÅ∞ *Ïs KÕãO≤ k. L^ŒÜ∞« O Ü«∂[=∂#ºO Ñ≤\ +˜ <¨ x£ <åºÜ«∞™ê÷#O
„áê^èŒq∞Hõ ^Œâ◊Ö’<Õ `Àã≤ѨÙzÛOk. Ü«∂[=∂#ºO ÃÇ·ÏHÀ~°∞ìÖ’ JÑ‘ÊÅ∞
ÔHo§Ok. JHõ¯_® Ü«∂[=∂<åºxH˜ K«∞ÔH¯^Œ∞ˆ~ J~ÚOk. ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì ‰õÄ_®
„ѨÉèí∞`«fi L`«Î~°∞fiÅ<Õ ã¨=∞iúOzOk. Ü«∂[=∂#ºO Ñ≤\ ˜+¨<£x ѨÓiÎQÍ
u~°ã¨¯iOzOk.
=¸ã≤"`Õ ‰« Ωõ „ѨÉ∞íè `«fiO #∞Oz J#∞=∞u ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ J~Ú#ѨÊ\˜H©
Ü«∂[=∂#ºO 'L^ŒÜ«∞O— ã¨Oã¨÷#∞ =¸ã≤"Õã≤Ok. =O^ŒÖÏk =∞Ok
L^ÀºQÆ∞Å∞ gkè# Ѩ_®¤~∞° . L^ÀºQÆ∞ÅO`å XHõ ã¨=∂YºQÍ U~°Ê_ç 'L^ŒÜ∞« O—
k#Ѩ„uHõx #_»∞ѨىõΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^ÑúŒ _¨ `ç Õ „ѨÉ∞íè `«fiO Jxfl ~°HÍÅ∞QÍ ™êÜ«∞O
JOkOKÕÖÏ K«∂™êÎ#x ~°q Ǩg∞ ~ÚKåÛ_»∞. Ü«∂[=∂#ºO =ÚYº =∞O„u
Zhì ~å=∂~å=Ù#∞ Hõeã≤Ok. "åà◊√§ `«# ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_»QÍ<Õ ZhìP~ü Ѩi\ÏÅ
~°qx Ñ≤eÑ≤OKå_»∞. Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ L^ÀºQÆ∞Å rq`åÅ`À
P@ÖÏ_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOKÕk ÖË^Œx =ÚYº=∞O„u ã¨=∞Hõ∆OÖ’<Õ
Ü«∂[=∂<åºxH˜ ‰õΩO_»|^ŒÌÅ∞ H˘\˜ì#@∞ì `ÕeÛ K≥áêÊ_»∞. JOu=∞OQÍ
=ÚYº=∞O„u ZhìP~ü ‰õÄ_® ~°q fã¨∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∂Å<Õ ã¨=∞i÷OKå_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q ѨÓiÎ ™ê÷~ÚÖ’ JO_»QÍ xÅ|_»@O =Å¡<Õ L^ŒÜ«∞O
L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O [iyOk J<Õ ã¨`«ºO P<å_»∞ P ã¨Oã¨÷Ö’ ѨxKÕã≤#
L^ÀºQÆ∞ÅO^Œi <À\Ï qxÑ≤ã¨∞ÎOk.
r_ç"≥∞@¡ =^ŒÌ =∂~åfi_ôÅ Ü«∂[=∂#ºOÖ’ ѨxKÕ¿ã \Ááê*ò
ã¨Oã¨÷Ö’ "≥Ú`«ÎO Ѩk=O^ŒÅ J~°"≥·=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ Ѩx KÕã¨∞ÎO_»QÍ,
ˆH=ÅO =ÚѨÊù~Ú P~°∞ =∞Ok =∂„`«"Õ∞ Ѩi‡<≥O\ò L^ÀºQÆ∞Å∞. _çlÑ≤QÍ
ѨxKÕã≤ i>ˇÿ~°~Ú# S.Ñ≤.Zãπ. JkèHÍi ÃÇÏKü.*ˇ.^˘~° JѨÊ\’¡ SrQÍ
=ÙO_Õ"å~°∞. DÜ«∞# ã¨xflÇ≤Ï`« q∞„`«∞_»∞QÍ K≥ѨC‰õΩ<Õ â◊~°‡ J<Õ =ºH˜Î D
HõOÃÑh _≥·Ô~Hõì~°¡ É’~°∞¤Ö’ ã¨Éèí∞º_»∞. D ã¨Oã¨÷Ö’ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩÅ
Ü«¸xÜ«∞<£ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ <å~Úx #~°ã≤OǨÔ~_ç¤.
HÍi‡‰õΩÅO^Œih Ѩi‡<≥O\ò KÕÜ∂« Åx _ç=∂O_£ KÕã∂¨ Î Ü«¸xÜ«∞<£
Ü«∂[=∂<åºxH˜ ã¨"≥∞‡ <À\©ã¨∞ ~ÚzÛOk.
122
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã¨"≥∞‡ „áê~°OÉèíO J~ÚOk.
Ü« ∂ [=∂#ºO ÉÁOÉÏ~Ú#∞Oz =~° ¯ ~ü û #∞ ~° Ñ ≤ Ê OzOk.
ÃÇÏKü.*ˇ.^˘~° q∞„`«∞_ç#x K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ HõOÃÑh _≥~Ô· Hõ~ì ü â◊~‡° ™ê÷xHõ áÈbã¨∞Å
™êÜ«∞O`À ÉÁOÉÏ~Ú #∞Oz =zÛ# =~°¯~üûx á¶êºHõìsÖ’H˜ fã¨∞ÔHo§ Ѩx
„áê~°OaèOKå_»∞. ã¨"≥∞‡ KÕã¨∂Î#fl HÍi‡‰õΩʼnõΩ Ѩiã≤÷u JQÆ=∞ºQÀK«~°OQÍ
`«Ü«∂~°~ÚOk.
Ü«¸xÜ«∞<£ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ <å~Úx #~°ãO≤ Ǩ~Ô _ç¤ `«H}∆õ O "≥o§ =∞O„u
Ѩi\ÏÅ ~°qx Hõeâß_»∞.
=∞O„u`«fi HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ =Ù#fl ~°q D ã¨=∂Kå~°O JOk#
Ѩk¿ÇÏ#∞ x=ÚëêÖ’¡ á¶êºHõìsÅ qÉèÏQÆO JkèHÍ~°∞bfl, ÖË|~ü _çáê~üì"≥∞O\ò
JkèHÍ~°∞bfl "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx \Ááê*ò HõOÃÑhH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. JHõ¯_çH˜
KÕˆ~ã¨iH˜ ™êÜ«∞O„`«O J~Ú^Œ∞ QÆO@Å∞ J~ÚOk.
ã¨"∞≥ ‡‰õΩ ky# HÍi‡‰õΩÅ∞, "åà◊§ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ Qˆ @∞ =ÚO^Œ∞ >ˇO@∞¡
"Õã∞¨ ‰õΩx x<å^•Å∞ ~Úã¨∞<Î åfl~∞° . HÍi‡‰õΩÅ ‰õΩ@∞O|ã¨É∞íè ºÅ∞ KåÖÏ=∞Ok
kQÍÅ∞ Ѩ_ç ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl~°∞.
á¶êºHõìs ֒ѨŠÉÁOÉÏ~Ú #∞Oz =zÛ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl =~°¯~üû ^•fi~å
Ѩ#∞Åhfl ã¨*Ï=ÙQÍ ™êyáÈ`«∞<åfl~Ú.
=∞On =∂~°ƒÅO`Àáê@∞ =∞O„u [iÑ≤# D ǨÏ~îå`«∞ΠѨ~°º@#H˜
Ü«∂[=∂#ºO qã¨∞ÎÉ’~ÚOk. "≥m§ "≥à◊§@O`À<Õ J>ˇO_≥<£û ilã¨ì~üx
ã‘*ò KÕâß~°∞. JkèHÍ~°∞efl =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ JHõ¯_Õ =ÙOz `«xvÅ∞
KÕ~ÚOKå_»∞. Ü«∂[=∂#ºO`À JkèHÍ~°∞Å∞ ÖÏÅ∂p Ѩ_»‰õΩO_® `«#
ã¨fiO`« =∞#∞+¨µefl HÍѨÖÏ ÃÑ\Ïì_»∞. HÍi‡‰õΩʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ J„Hõ=∞
Ѩ^`úŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaèOz#O^Œ∞‰õΩ Ü«∂[=∂<åºxH˜ XHõ HÀ\˜ ~°∂áêÜ«∞Å∞
[i=∂<å qkè O Kå_» ∞ . <åºÜ« ∞ |^Œ ú O QÍ HÍi‡‰õ Ω Å#∞ Ѩ i ‡<≥ O \ò
KÕ~ÚOK«@O`Àáê@∞ z#fl ™ê÷~Ú HÍi‡‰õΩʼnõΩ Hõh㨠"Õ`«<åÅ∞ K≥e¡OKÕÖÏ
Ü«∂[=∂<åºxfl JOwHõiOѨ*Ëâß_»∞.
ã‘xÜ«∞~ü S.Ñ≤.Zãπ. JkèHÍi ã≤.q.#~°ãÜ ¨ ∞« ºQÍ~°∞ JѨÊ\’¡ ~°OQÍÔ~_ç¤
lÖÏ¡ Zãπ.Ñ≤.QÍ L<åfl~°∞. HÍi‡‰õΩÅ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ

123
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ü«∂[=∂#ºO `«ÅÃÑ\˜ì# K«~°ºÅ‰õΩ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O JOkã¨∞Î#fl H˜Ok™ê÷~Ú
JkèHÍ~°∞Å q+¨Ü«∞"≥∞ÿ #~°ã¨Ü«∞º QÍiH˜ Ѩi\ÏÅ ~°q Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕâß_»∞.
D q+¨ Ü « ∞ O `≥ Å ∞㨠∞ ‰õ Ω #fl "≥ O @<Õ #~° ã ¨ Ü « ∞ ºQÍ~° ∞ 㨠O |Okè ` «
JkèHÍ~°∞Å<ÕQÍHõ lÖÏ¡Ö’x `«# H˜Ok JkèHÍ~°∞ÅO^Œih Ñ≤eÑ≤Oz
Éè í q +¨ º `« ∞ Î Ö ’ `« # ‰õ Ω `≥ e Ü« ∞ ‰õ Ω O_® ~Ú@∞=O\˜ =º=Ǩ  ~åÖ’¡
`«Å^Œ∂iÛ#@¡~Ú`Õ f„= Ѩi}Ï=∂Å#∞ K«qK«∂_»=Åã≤ =ÙO@∞O^Œx
ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞.
ˆH=ÅO HÍi‡‰õΩÅ rq`åÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx Ѩi\ÏÅ ~°q
„Ѩ`ÕºHõ „â◊^Œú fã¨∞HÀ=@O =Å¡<Õ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£‰õΩ K≥Ok# „Ñ≤Ü«∂Oâ◊√ J<Õ
ZQÆ∞=∞`«∞Å ã¨Oã¨÷, JQÆ~åfiÖò WO_»„ã‘ìãπ J<Õ =#ã¨Êu Hõ~å‡QÍ~°O uiy
Ѩx KÕÜ«∞@O „áê~°OaèOKå~Ú.
Hõ>Ëì^•<£ WO_»„ã≤ìÜ«∞Öò UiÜ«∂Ö’ áê¡ã≤ìH± =ã¨∞Î=ÙÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã
HõOÃÑhÖ’¡ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡ KÕã¨∞Î<åfl~°#fl "å~°Î ¿ÑѨ~À¡ K«kq
"≥O@<Õ JHõ¯_çH˜ "≥àϧ_»∞. HÍi‡‰õΩÅ`À =∂\Ï¡_ç "åà◊§ ™ê^èŒHõÉÏ^èŒHÍÅ#∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_∞» . Ü«∂[=∂<åºÅ∞ HÍi‡‰õΩÅ _ç=∂O_»∞¡ JOwHõiOѨ *Ë¿ãÖÏ
KÕÜ«∂ÅO>Ë Ü«∂[=∂<åºÅ`À ZÖÏ =∂\Ï¡_ç`Õ ã¨=ºOQÍ =ÙO@∞O^Œ#fl
JOâßxfl ‰õÄ_® HÍi‡‰õΩÅ`À<Õ =ÚO^Œ∞QÍ K«iÛOKå_»∞. z=iH˜
Ü«∂[=∂<åºbfl, HÍi‡‰õΩbfl XHõKÀ@ KÕiÛ LÉèíÜ«ÚÅ∂ =∞#ã¨∂ÊiÎQÍ
JOwHõiOKÕÖÏ XѨÊO^ŒO ‰õΩk~åÛ_»∞.
"Õ∞_Õ ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ ~°gO„^Œ ÉèÏ~°uÖ’ HÍi‡‰õΩÅ#∞, Ü«∂[=∂<åºÅ#∞
L^ÕÌtOz ~°q KÕã≤# „Ѩã¨OQÆO qx JHõ¯_çH˜ =zÛ# "åà◊§O^Œi`À áê@∞
=ÚYº=∞O„u Z<£.\˜. ~å=∂~å=Ù ‰õÄ_® Pâ◊Û~°ºO =ºHõÎO KÕâß~°∞.
ZhìP~ü ѨzÛ Pã≤ΉõΩ_»∞. Ѩi\ÏÅ ~°q P<å\˜H˜ ѨzÛ <åã≤ΉõΩ_»∞.
~°q `«# „Ѩã¨OQÆO „áê~°Oaèã¨∂Î<Õ '......=ÚYº=∞O„u ZhìP~ü
^≥·=Éèí‰õΩÎÅ∞, ^Õ=Ùxg∞^Œ "åiH˜ JK«OK«Å"≥∞ÿ# qâßfiã¨O =ÙOk. <å‰õΩ
=∂„`«O ^Õ=Ùx LxH˜ g∞^Œ U=∂„`«O qâßfiã¨O ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ, <Õ#∞
„â◊=∞<Õ ^≥·=OQÍ ÉèÏq™êÎ#∞. „â◊"Õ∞ ã¨$+≤ìH˜ =¸ÅO Jx qâ◊fiã≤™êÎ#∞—
JO@∂ =∂#=*Ïu Ѩi}Ï=∞ „Hõ=∞OÖ’ „â◊=∞ x~°fiÇ≤ÏOz# áê„`«#∞
QÆ∞iOz q=iOKå_»∞. P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ „âßq∞‰õΩÅ ™ê÷<åxfl QÆ∞iOp,

124
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„âßq∞‰õΩŠѨ@¡ Ü«∂[=∂<åºÅ∞, „ѨÉèí∞`åfiÅ∞, áœ~°∞Å∞, „Ѩ[Å∞
=º=ǨÏiOKåeû# f~°∞ QÆ∞iOp, "åà◊§‰õΩ ~Ú"åfieû# Q“~°"åxfl QÆ∞iOp
=∂\Ï¡_®_»∞.
„ѨÉèí∞`«fiO, Ü«∂[=∂<åºÅ∞ Hõeã≤ ã¨OÜ«ÚHõÎOQÍ ~å„+¨ìOÖ’x „Ѩf
XHõ¯ HÍi‡‰õΩxH© âßâ◊fi`« QÆ$Ǩxfl xi‡Oz ~ÚKÕÛ Ñ¨^HŒè Íxfl ~°∂á⁄OkOK«@O
KåÖÏ J=ã¨~°=∞x K≥áêÊ_»∞. „áêq_≥O_£ Ѷ¨O_£, W.Zãπ.S ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞
ã¨OѶ∞¨ \˜`« ~°OQÆOÖ’x HÍi‡‰õΩňH QÍHõ Jã¨OѶ∞¨ \˜`« ~°OQÆOÖ’x HÍi‡‰õΩÅ∞,
‰õÄbÅ∞ JO^ŒiH© =iÎOKÕÖÏ qã¨ÎiOѨ *ËÜ«∂Åx ã¨∂zOKå_»∞. =∞O„u
Ѩi\ÏÅ ~°q "Õ∞_Õ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ `≥zÛ# D „Ѩuáê^Œ# `«#‰õΩ
ZO`«QÍ<À #zÛO^Œx, HÍi‡‰õΩÅ ã¨OˆH∆=∞O HÀã¨O J#uHÍÅOÖ’<Õ D
Ѩ^HŒè Oõ J=∞Ö’¡H˜ =KÕÛÖÏ KÕ™êÎ#x =ÚYº=∞O„u ZhìP~ü Ǩg∞ ~ÚKåÛ~°∞.
L#fl@∞ìO_ç XHõ~ÀA J~°ú~å„u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~å[^è•x #QÆ~°OÖ’x
W.Zãπ.S. Pã¨∞Ѩ„uH˜ `«xv KÕÜ∞« _®xH˜ "≥àϧ_»∞. =∞O„u PHõã‡≤ Hõ Ѩ~º° @#H˜
JkèHÍ~°∞ÅO^Œ~∂° a`«~Î á° ÈÜ«∂~°∞. ^•^•Ñ¨ÙQÍ `≥Å"¡ åˆ~=~°‰Ωõ JHõ¯_Õ =ÙO_ç
`«xvÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞. J>ˇO_≥<£û ilã¨ì~üh, _»∂º\©Ö’ =Ù#fl"åà◊§h
`«xv KÕÜ∞« @"Õ∞QÍ^Œ∞. „Ѩf JOâßhfl, „Ѩ^•è #OQÍ HÍi‡‰õΩÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ
JO^Œ∞`«∞#fl "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À áê@∞, "åà◊§‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO_»=Åã≤#
ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å ã≤÷uQÆ`«∞Å#∞ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ Ñ¨ijeOKå_»∞. ZO`« `«‰õΩ¯=
"Õ`#« O á⁄O^Õ HÍi‡‰õΩ_»~Ú<å ~Ô O_»∞ ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å =ºÜ«∞O`À ‰õÄ_ç#
"≥·^Œº ã¨^Œ∞áêÜ«∞O á⁄O^ŒQÆeˆQÖÏ K«@ìѨ~°OQÍ J=HÍâ◊O HõeÊOKå_»∞.
XHõ<å_»∞ ~å„u `˘q∞‡k QÆO@ÅHõÖÏ¡ `«# ~ÚO\˜H˜ KÕ~°∞HÀ"åÅx
`«# =∞O„u`«fi âßY‰õΩ K≥Ok# JkèHÍ~°∞ÅO^Œih P^ÕtOKå_»∞. á¶êºHõìsãπ
_çáê~°∞ì"≥∞O\ò _≥·Ô~Hõì~ü, ÖË|~ü _çáê~üì"≥∞O\ò *Ï~ÚO\ò Hõq∞+¨#~ü, D
~Ô O_»∞ âßYʼnõΩ K≥Ok# ~Ú`«~° JkèHÍ~°∞Å∞, ã≤|ƒOn =∞O„u P^ÕtOz#
„ѨHÍ~°O ~°q JkèHÍ~° x"å™êxH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. J~°QÆO@Ö’ JO^Œih
|Ü«∞Å∞^Õ~° nâß_»∞. ~°q "åǨÏ#O =ÚO^Œ∞ "≥à√◊ `ÀOk. "≥#Hõ JkèHÍ~°∞Å
"åǨÏ<åÅ∞. XHõ¯ ~°qH˜ `«Ñʨ `å=Ú ZHõ¯_çH˜ "≥à√◊ `«∞#fln Z=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞.
~°q HÍ<åfiÜü∞ u#flQÍ Ñ¨\Ï<£K≥~°∞=Ù WO_»„ã‘ìÜ«∞Öò UiÜ«∂Ö’x
B+¨^è•Å‰õΩ ã¨O|OkèOz# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã XHõ Hõ~å‡QÍ~°OÖ’H˜
"≥o§Ok. P Hõ~å‡QÍ~°O Éèií OѨâH◊ ºõ OQÍ#O`« ^Œ∞~°Oæ ^èŒ Éè∂í ~Ú+¨Oì QÍ =ÙOk.
125
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩiâ◊√„Éèí`« J<Õk <å=∞=∂„`«OQÍ ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. áêiâ◊√^蕺xH˜
ã¨O|OkèOz# x|O^èŒ#Ö’¡ U XHõ¯\©‰õÄ_® J=∞Å=Ù`«∞<åflÜ«∞#\ÏxH˜
P^è•~°O ÖË^∞Œ . ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ `«@∞ìHÀÖËHõ JkèHÍ~°∞Å <å<å J=™ê÷ Ѩ_∞» `«∞<åfl~∞° .
J~Ú<å㨈~, <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Åáê@∞ JHõ¯_Õ =ÙO_ç Jhfl `«xvÅ∞
KÕ~ÚOzQÍh |Ü«∞\˜H˜ ~åÖË^Œ∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA L^ŒÜ∂« <Õfl HõOÃÑh Ü«∞[=∂#∞Å∞ =∞O„u Ѩi\ÏÅ
~°q ^ŒQÆæiH˜ =KåÛ~°∞.
"å~°O ~ÀAÖ’¡QÍ Jhfl K«Hõ¯kkÌ `«#‰õΩ K«∂Ñ≤OK«HõáÈ`Õ HõOÃÑhx
~°^Œ∞Ì KÕ~Ú™êÎ#x QÆ\ ˜ìQÍ ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. Ѩk~ÀAÅ `«~åfi`« =∞m§ "≥o§
`«xv KÕâß_»∞. JÖψQ LѨÊÖò „áêO`«OÖ’x Ѩi„â◊=∞Å#∞ ‰õÄ_® XHõ
~ÀA ~å„u PHõã≤‡HõOQÍ "≥o§ `«xvÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞. x|O^èŒ#Å∞
áê\˜OK«x HõOÃÑhʼnõΩ ZO`ÀH˘O`« QÆ_∞» =ÙxzÛ x|O^è#Œ Å∞ J=∞ÅÜÕ∞ºÖÏ
KÕâß_»∞.
Hõ~å‡QÍ~åÖ’¡ [iˆQ „Ѩ=∂^•Ö’¡ HÍi‡‰õΩÅ∞ QÍÜ«∞Ѩ_»@O,
K«xáÈ=@O =O\˜ Ѷ¨∞@#Å∞ [iy#ѨÙ_»∞ á¶êºHõìsãπ _çáê~°∞ì"≥∞O\ò PÜ«∂
HõOÃÑhÅ g∞^Œ „H˜q∞#Öò Hˆ ã¨∞Å∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã∞¨ OÎ k. W@∞=O\˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡
Ü«∂[=∂<åºÅ∞ `«=∞‰õΩ#fl ѨÅ∞‰õΩ|_çx LѨÜ≥∂yOz `«=∞ HõOÃÑhÅ
g∞^•, `«=∞ g∞^• #"≥∂^Œ∞KÕã≤# ˆHã¨∞Å#∞ =∂Ѷ‘ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~Ú.
J~Ú`Õ, HÍi‡‰õΩÅ #+¨Ñì i¨ Ǩ~° Ѩi~°H}∆õ K«@Oì H˜O^Œ „Ѩ=∂^ŒO f„=`«x|\˜ì
HÍi‡‰õΩÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ #+ì̈ѨiǨ~°O JO^Œ∞`«∞Ok. á¶êºHõìsÖ’ ѨxKÕã¨∂Î
HÍi‡‰õΩ_»∞ K«xáÈ`Õ J`«xH˜ JO^Õ #+¨ìѨiǨ~°O ÅHõ∆#∞Oz Ô~O_»∞ ÅHõ∆Å
~°∂áêÜ«∞Å ^•HÍ =ÙO@∞Ok.
ZO`ÀHÍÅOQÍ J=∞Ö’¡=Ù#fl D Ѩ^uúŒ =Å¡ ÉÏkè`∞« Å~Ú# HÍi‡‰õΩÅ
‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ `«y# <åºÜ«∞O [~°QÆ^Œx ÉèÏqOz, HÍi‡‰õΩÅ #+¨ìѨiǨ~°
Ѩi~°Hõ∆} K«@ìO H˜O^Œ ÅaèOKÕ _»|∞ƒQÍHõ =∞~°}˜Oz# ÖË^• r=<Àáêkè
HÀÖ’Ê~Ú# PÜ«∂ ÉÏkè`« ‰õΩ@∞O|ã¨É∞íè ºÅ "åã¨=ΠѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞‰õΩx
Ü«∂[=∂<åºÅ#∞Oz J^Œ#OQÍ #+¨ìѨiǨ~°O ~ÚÑ≤ÊOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ
Hõq∞\©x U~åÊ@∞ KÕ~ÚOKå_»∞.
D Hõq∞\©H˜ HÍi‡Hõ=∞O„u Kè≥·~°‡<£QÍ =ÙO\Ï_»∞. á¶êºHõìsãπ

126
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
_çáê~üì"≥∞O\ò _≥·Ô~Hõì~ü, ÖË|~ü _çáê~üì"≥∞O\ò „Ñ≤xûѨÖò Ãã„Hõ@s, ÖË|~ü
Hõq∞+¨#~ü, ÖË|~ü É’~°∞¤ Kè≥·~°‡<£ Hõq∞\© ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ =ÙO\Ï~°∞. D Hõq∞\©
<≥ʼnõΩ XHõ™êi `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ã¨=∂"Õâ◊O HÍ"åe. D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
„Ѩ=∂^ŒO [iy# Ѩi„â◊=∞Å Ü«∂[=∂<åºÅ`À áê@∞, ÉÏkè`«∞Öˇ·#
HÍi‡‰õΩÅ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ K≥Ok# ã¨Éèí∞ºÅO^Œ~°∂ Ǩ[~°∞ HÍ=K«∞Û.
U^≥·<å Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ „Ѩ=∂^ŒO [iy`Õ P „Ѩ=∂^ŒO QÆ∞iOz#
Hˆ ã¨∞ q=~åÅhfl á¶êºHõsì ãπ _çáê~°∞"ì ∞≥ O\ò _≥~Ô· Hõ~ì ü D Hõq∞\©=ÚO^Œ∞ ÃÑ\Ïìe.
#=ÉèÏ~°`ü ÃѶ„~À ZÖÏ¡Üü∞û HõOÃÑhÖ’ QÀ_» ‰õÄe XHõ =∞Ç≤ÏàÏ
HÍi‡‰õΩ~åÅ∞ K«xáÈ~ÚOk. P"≥∞ Éèí~°Î =ÚQÆ∞æ~°∞ z#fl Ñ≤Å¡Å`À áê@∞
D"≥∞#∞ =kÖËã≤ "Õˆ~ ÃÑo§ KÕã¨∞‰õΩx ZHõ¯_À =ÙO@∞<åfl_»∞. Ѩã≤`«#OÖ’
=Ù#fl Ñ≤Å¡Å∞ =ÚQÆ∞æ~°∂ ^•^•Ñ¨ÙQÍ J<å^èŒÅ∞.
XHõ~ÀA D Hõq∞\© g∞\˜OQ∑ [~°∞QÆ∞`ÀOk. #=ÉèÏ~°`ü ÃѶ„~À
ZÖÏ¡Ü∞ü û HõOÃÑh „Ѩuxkè ‰õÄ_® Ǩ[~°Ü∂« º_»∞. =∞~°}O˜ z# HÍi‡‰õΩ~åe
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K«@ì „Ñ¨HÍ~°O Ô~O_»∞ ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å ^•HÍ ZÖÏQÆ∂ #+¨ì
ѨiǨ~°O JO^Œ∞`«∞Ok. J^Œ#OQÍ `å=Ú `«=∞ ã¨Oã¨÷ #_»∞ѨÙ`«∂#fl
ã¨∂¯Ö’¡ Lz`«OQÍ K«^∞Œ =Ù K≥ÑÊ≤ OKÕ ÉÏ^躌 `« fã¨∞‰õΩO\ÏO. Hˆ ã¨∞ f¿ãÜ«∞O_ç
Jx J_çQÍ_»∞. P „Ѩuxkè K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ qx JkèHÍ~°∞ÅO^Œ~∂° ^•^•Ñ¨Ù
JOwHÍ~åxH˜ =KåÛ~°∞. =∞~À J~Ú^Œ∞ Ѩk x=ÚëêÖ’¡ Hõq∞\© x~°‚Ü«∞O,
=∞O„u ã¨O`«HõO Jhfl J~ÚáÈ`å~Ú.
WO`«Ö’ XHõ ѨO_»∞ =Ú^Œ∞ã¨e =ÚQÆ∞~æ ∞° Ѩãa≤ _»e¤ fl "≥O@ɡ@∞ì‰Ωõ x
Hõq∞\© ã¨=∂"Õâ◊O [~°∞QÆ∞`«∞#fl QÆkÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\Ïì_»∞. P ѨO_»∞
=Ú^Œ∞ã¨e =∞Ô~=~À HÍ^Œ∞, ™êH∆Í`«∂Î #=ÉèÏ~°`ü ÃÑ„¶ ~À ZÖÏ¡Ü∞ü û HõOÃÑhÖ’
QÀ_»‰õÄe „áê}O áÈQ˘@∞ì‰õΩ#fl HÍi‡‰õΩ~åe Hõ#fl`«O„_ç. P =ÚQÆ∞æ~°∞
Ѩã≤"åà◊¥§ P"≥∞ Hõ#fla_»¤Å∞. ˆ~áÈ =∂áÈ Hõ#∞=¸¿ãÖÏ=Ù#fl P
=Úã¨ÖÏÜ«∞# Ju Hõ+¨ìO g∞^Œ Ѩã≤a_»¤efl "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx JHõ¯_çH˜
~åQÆeQÍ_»∞. P =Úã¨e `«O„_çH© Z=~°∂ ÖË~°∞. K«xáÈ~Ú# ‰õÄ`«∞ˆ~
J`«xH˜ z=iH˜ q∞ye# UÔH·Hõ P^è•~°O.
HõOÃÑh „Ѩuxkè K≥ÑÊ≤ # ^•xH©, Jã¨Å∞ "åã¨"Î åxH© ZHõ¯_® á⁄O`«#
HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞.

127
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩiã≤÷u "≥Ú`«ÎO ~°qH˜ Hõà◊§‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞ì J~°úO J~ÚOk.
J`«xH˜ HÀѨO Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞‰õΩOk.
ÉÏkè`«∞~åe =Úã¨e `«O„_ç |~°∞=Ù ÉÏ^茺`«Å`À áê@∞QÍ Ñ≤Å¡Å
K«^Œ∞=Ù, Ǩã¨ìÖò ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞@"Õ∞QÍHõ "åà◊¡O^Œi ¿Ñ~°
Ѩk ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å∞ "åà◊§ ¿Ñ~° _çáêl\ò KÕ¿ãÎ `«Ñ¨Ê ˆHã¨∞
LѨãO¨ ǨÏiOKÕk ÖË^xŒ f~°∞Ê K≥áêÊ_»∞ ~°q. "åà◊√§ Zxfl ~°HÍÅ „ѨÜ∞« `åflÅ∞
KÕã≤<å 㨿ãq∞~å q##<åfl_»∞. z=iH˜ Ü«∂[=∂#ºO `«# +¨~°`«∞Åxfl\ ˜H©
XѨC‰õΩ<ÕÖÏ KÕâß_»∞.
D Ѩiëê¯~°O qx P#O^ŒO`À Hõhfl~°∞ =Úhfl~°=Ù`«∂ P ѨO_»∞
=Ú^Œ∞ã¨e Ô~O_»∞ KÕ`«∞ÖˇuΠѨi\ÏÅ ~°qH˜ #=∞™ê¯~°O ÃÑ\Ïì_»∞. `å`«#∞
K«∂ã≤# P Ѩã≤Ñ≤Å¡Å∞ ~°q ^ŒQÆæiH˜ =zÛ zxflzxfl KÕ`«∞Å`À ^ŒO_»O
ÃÑ\Ïì~°∞.
=∞O„u Ѩ^ŒqÖ’ =ÙO_»QÍ Ñ¨i\ÏÅ ~°q =Å¡ <åºÜ«∞O á⁄Ok,
nѨO ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ "Õà◊ ~°q ¿Ñ~°∞#∞ 㨇iOK«∞‰õΩ<Õ HÍi‡‰õΩÅ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞
PO„^èŒ ~å„+¨ìOÖ’ Jã¨OMϺHõOQÍ L<åfl~Ú. ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl L^ŒO`åÅ∞
=∞K«∞ÛH˜ H˘xfl =∂„`«"Õ∞.
Éèí∂q∞ ã¨∞~°∞ºxK«∞@∂ì „Ñ¨^ŒH˜∆}O KÕã¨∂Î<Õ =ÙOk.
Ѩi\ÏÅ ~°q HÍi‡HõâßMÏ =∞O„uQÍ ÉÏ^躌 `«Å∞ fã¨∞‰õΩx ^•^•Ñ¨ÙQÍ
Zxq∞k =∂™êÅ~ÚOk.

128
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

z#fl H˘_»∞‰õΩ ã≤^•~°ú J#fl„áêã¨# ~ÀA

ÉèÏ~°º ã¨∞h`«, ‰õΩ=∂Ô~Î ¿ãflǨÏÅ`«, H˘_»∞‰õΩÅ∞ N~å"£∞, ã≤^•ú~°ú

129
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

ã¨∞h`«=∞‡ `«O„_ç H˘O_»#fl`À

"å~°Îefl Ѩijeã¨∂Î

"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ ‰õΩ@∞O|O`À

130
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

HÍq∞<Õx ã¨∂~°º<å~åÜ«∞} QÍi`À

ZhìP~ü =ÚYº=∞O„u Ѩ^Œqx HÀÖ’Ê~Ú# Hõ∆}ÏÅ∞

131
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

N~å=ÚÅÜ«∞º =ÚǨ˙~°ÎѨ٠ëê\ò

~å=∂<åÜ«Ú_»∞`À

^Œ~°≈‰õΩ_»∞ Z<£.â◊OHõ~ü, ÃѶ·\ò =∂ã¨ì~ü Hõ#Öò Hõ}‚<£

132
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

+¨Ø\˜OQ∑ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ „Ѩ[ʼnõΩ <å~åÜ«∞}=∞‡ Jaè"å^ŒO

Ѩ~°∞K«∂i „|^Œ~üû`À

HÍ~°∞ ÉÏO|∞ ^Œ∞~°…@#‰õΩ H˘xfl Hõ∆}ÏÅ =ÚO^Œ∞ „ÃÑãπ g∞\ò

133
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

#O^Œ=¸i ǨÏiHõ$+¨‚`À
N~å=ÚÅÜ«∞º ã¨∂÷ѨO
=¸g ÔH"≥∞~å =ÚO^Œ∞ "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞`À

134
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

=Ú`åºÅOѨe¡Ö’ ™⁄O`« H˘|ƒi`À@

WO\˜ =ÚO^Œ∞ ^•x=∞‡ `À@

135
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

`˘e™êi ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ∞

136
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

12
ZhìP~ü „ѨÉèí∞`«fiO =∞m§ ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ Ѩ_çOk.
ZhìP~ü ™ê÷#OÖ’ <å~å K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ =ÚYº=∞O„u
JÜ«∂º~°∞.
~°q =∂„`«O ZhìP~ü K«xáÈÜÕ∞=~°‰õÄ PÜ«∞#`À<Õ =Ù<åfl~°∞.
ZhìP~ü =∞~°}Ï#O`«~°O K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ =Ù#fl
`≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsìÖ’H˜ KÕ~\° ÏxH˜ =ÚO^Œ∞ `«# Z"≥∞‡Ö˺ Ѩ^qŒ H˜ ~år<å=∂
KÕâß_»∞. ZhìP~ü ÉÁ=∞‡ ÃÑ@∞ì‰õΩx ZxflHõÖ’¡ ÔQeKå#∞ HÍ|\˜ì `å#∞
=∞m§ H˘`«ÎQÍ ZxflHõÖ’¡ ÔQez =zÛ# g∞^Œ@<Õ K«O„^ŒÉÏ|∞ =~°æOÖ’H˜
"≥àÏÎ#x K≥áêÊ_»∞. JÖψQ KÕâß_»∞.
=∞m§ LѨ ZxflHõ.
ÉèÏs "≥∞*Ïi\©`À ÔQeKå_»∞.
1996 Ö’ ÃÑ#∞H˘O_» =∂r âßã¨#ã¨Éèí∞º_»∞ Zãπ.q.~°=∞}ÏÔ~_ç¤
™È^Œ~°∞_»∞ F|∞ÖòÔ~_ç¤ Ç¨Ï`«º [iyOk. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Eab Ç≤ÏÖòûÖ’
F|∞ÖòÔ~_ç¤x `å"Õ∞ K«OÑ≤#@∞ì P~Àfiã‘ „ѨHõ\ ˜OzOk.
Ü«∞^ä•ÖÏѨOQÍ<Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°"Õ D ǨÏ`«º "≥#∞Hõ „Ѩ^•è # ã¨∂„`«^•è i
J~Ú=ÙO\Ï_»<Õ „ѨKå~°O ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# H˘#™êyOk.

137
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~°q `«#g∞^Œ |ÅOQÍ Ñ¨_ç# á¶êHõ∆xã¨∞ì =Ú„^Œ#∞Oz ZÖÏÔQ·<å
|Ü«∞@Ѩ_®Åx QÆ\Qì˜ Í x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl_∞» . XHõ ã≤x=∂ ã¨Oã¨#÷ ∞ ™ê÷ÑO≤ z
~åÜ«∞Åã‘=∞ <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’ âßâ◊fi`O« QÍ xezáÈÜÕ∞ ã≤x=∂Å#∞ xi‡OKåÅx
f~å‡xOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
QÆ^ŒÌ~ü ~ÚO\˜H˜ "≥o§ `å#∞ ã≤x=∂ fÜ«∂Å#∞‰õΩO@∞<åfl#x
K≥áêÊ_»∞. h `«O„_ç KåÖÏ Q˘Ñ¨Ê"å_»∞. f¿ãÎ PÜ«∞# Hõ^äŒ<Õ fã¨∞‰õΩx
ã≤x=∂ fÜ«∞=∞x ã¨ÅǨ~ÚKåÛ_»∞ QÆ^ŒÌ~ü. Z<£. â◊OHõ~üH˜ ^Œ~°≈‰õΩ_»∞QÍ
J=HÍâ◊O ~Ú=fi=∞x K≥áêÊ_»∞. ^Œ~°≈‰õΩ_»∞ â◊OHõ~ü Z<£H“O@~ü ã≤x=∂
Hõ^xŒä ã≤^OúŒ KÕã∞¨ ‰õΩx x~å‡`« HÀã¨O J<Õfi+ã≤ ∞¨ #Î fl ^Œâ◊ Jk. Hõ^•ä ~°K~« Ú`«QÍ
MÏ^Œ~ü "≥ÚÇ≤ÏÜ«ÚnÌ<£ ¿Ñ~°∞#∞ ‰õÄ_® QÆ^ŒÌˆ~ ã¨∂zOKå_»∞.
`å#∞ f¿ã ã≤x=∂H˜ Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏÉË ##flk Ѩi\ÏÅ ~°q
xtÛù`åaè„áêÜ«∞O. ^•xH˜ XHõ>Ë XHõ HÍ~°}O. `å#∞ JÃãOc¡ ÖÏcÖ’¡
=Ù#flѨÙ_»∞ "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ `«# ^ŒQÆæiH˜ =zÛ Ñ¨iK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩx <Õ#∞ g∞
Jaè=∂xx J<åfl~∞° . P ã¨OѶ∞¨ @#`À ~°q =∞#ã¨∞Ö’ Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞‰õΩ
XHõ „Ѩ`ÕºHõ Ñ‘~î°O U~°Ê_çOk. `≥Å∞QÆ∞ ã≤h Ѩi„â◊=∞Ö’ XHõ áêѨٺÅ~ü
Ç‘Ï~À, JnQÍHõ áê~°"¡ ∞≥ O@∞ ã¨É∞íè º_»∞, JxflO\˜H<õ åfl =ÚYºO =ÚYº=∞O„u
Zhì P ~ü ‰ õ Ω Ju 㨠x flÇ≤ Ï `« ∞ _» ∞ – Wxfl „Ѩ ` Õ º Hõ ` « Å ∞ =Ù#fl =ºH˜ Î
J~Ú=ÙO_ç‰õÄ_® `«# ^ŒQÆæiH˜ =zÛ g∞ Jaè=∂xx Jx ѨiK«Ü«∞O
KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍ|\˜ì ~°q ^Œ$+≤ìÖ’ "≥∂ǨÏ<£ÉÏÉË Q˘Ñ¨Ê Ç‘Ï~À. ã≤x=∂
f¿ãÎ J`«x`À<Õ fÜ«∂Åx f~å‡xOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
QÆ^ŒÌ~ü ~ÚzÛ# ã¨ÅǨ „ѨHÍ~°O „j~å=ÚÅ∞QÍi rq`« qâıëêÅ#∞
QÆ∞iOz ã¨=∂Kå~åxfl ¿ãHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ ^Œ~≈° ‰õΩ_»∞ Z<£.â◊OHõ~ü <Õ`$« `«fiOÖ’
XHõ |$O^ŒO U~åÊ@~ÚOk. „j~å=ÚÅ∞QÍi`À ã¨O|O^èOŒ =Ù#fl „QÍ=∂Å∞
ã¨O^Œi≈Oz, PÜ«∞# q∞„`«∞bfl, ѨiK«Ü«∞ã¨∞Îbfl HõÅ∞ã¨∞‰õΩx ã¨=∂Kå~°O
¿ãHõiOK«_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞ QÍi g∞^Œ ã≤x=∂
fÜ«∞É’`«∞#flO^Œ∞‰õΩ P „áêO`«OÖ’x „Ѩ*ÏhHõO ZO`À ǨÏ~°¬O =ºHõÎO
KÕã≤Ok. ã≤h=∂ Hõ^äŒ HÀã¨O ã¨=∂Kå~°O ¿ãHõiã¨∞Î#fl ^Œâ◊Ö’ P „áêO`«O
„Ѩ[Å∞ „j~å=ÚÅ∞ QÍi QÆ∞iOz Z<Àfl q+¨Ü«∂Å∞ K≥áêÊ~°∞. PÜ«∞#
QÆ∞iOz áê@Å∞ áê_®~°∞. „j~å=ÚÅ∞ QÍi =∞~°}O QÆ∞iOz K≥|∞`«∂
Hõhfl~°∞ =Úhfl~°Ü«∂º~°∞.

138
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=Ú`åºÅOѨe¡Ö’ +¨Ø\˜OQ∑ xq∞`«ÎO 108 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î
J=∞~°g~°∞Å ã¨∂ÎѨO Hõ\ ˜ìOKå_»∞. ã¨∞=∂~°∞ 12 ÅHõ∆Å∞ Y~°Û~ÚOk. D
ã¨∂ÎѨO ˆH=ÅO ã≤x=∂ ã¨∂÷ѨOQÍ<Õ H͉õΩO_® `«# `«O„_ç`Àáê@∞, D
„áêO`«OÖ’x J=∞~°g~°∞ÅO^Œi ™ê‡~°Hõ zǨÏflOQÍ xezáÈ"åÅ<Õk J`«x
L^ÕÌâ◊ºO.
XHõ "≥·Ñ¨Ù# áê@Å @∂º<£û QÆ∞iOz Ѩiâ’^èŒ#, =¸ºlH± ã≤\ ˜ìOQ∑û
"≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. =∞~À"≥·Ñ¨Ù Hõ^äŒ, „㑯<£¿Ñ¡ QÆ∞iOz K«~°ÛÅ∞ ™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú.
Ç‘Ï~À, Ç‘Ï~À~Ú<£, „Ѩ^è•# áê„`«^è•~°∞Å∞ >ˇH©fl+≤Ü«∞#∞¡ Z=~°<Õk
`ÕeáÈ~ÚOk.
¿ãflǨÏÅ`å Ñ≤HõÛ~üûQÍ ÉϺ#~ü ¿Ñ~°∞ Y~åÔ~·Ok
1997 #=O|~ü 19 = `Õn# ã≤x=∂ =ÚǨ˙~°ÎO.
~å=∂<åÜ«Ú_»∞ ã¨∂ì_çÜ≥∂ãπÖ’ =ÚǨ˙~°ÎѨ٠ã‘<£ z„fHõ~°}.
Ѩi\ÏÅ ~°q ã≤x=∂ „áê~°Oaèã∞¨ <Î åfl_x» `≥eÜ«∞@O`À P „áêO`«O
„Ѩ[Å∞ J<ÕHõ =∞Ok =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ#∂, <åÜ«∞‰õΩÅ ^•fi~å#∂ `å=¸ P
"Õ_»∞HõÖ’¡ áêÖÁæO\Ï=∞x =~°Î=∂<åÅ∞ ѨOѨ@O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. =ÚǨ˙~°ÎO
~ÀA# ~å"åÅ#∞‰õΩO@∞#fl "å~°O^Œ~°h =KÕÛÖÏ KÕÜ«∞=∞x `«#
J#∞K«~°∞ʼnõΩ K≥áêÊ_»∞ ~°q. ‰õhã¨O áêuHõ =ÚÃÑÊÂ"ÕÅ =∞Ok [#O
=™êÎ~°x `ÕeOk.
L^ŒÜ«∞O Ѩk QÆO@Å „áêO`«OÖ’ =ÚǨ˙~°ÎO.
=ÚO^Œ∞ ~ÀA ~å„u Zxq∞k QÆO@Å #∞OKÕ ÃÑ#∞H˘O_»,
J#O`«Ñ¨Ù~°O, ^èŒ~°‡=~°O „áêO`åÅ#∞Oz [<åÅ`À "åǨÏ<åÅ∞ |Ü«∞Å∞
^Õ~°@O „áê~°OÉèíè=∞~ÚOk. "åà◊§HÀã¨O [_»Û~°¡ =^ŒÌ \˜Ñ¶≤<£, \©Å U~åÊ@∞
KÕ~ÚOKå_»∞. ~å„u ѨkH˘O_»∞ QÆO@Å =~°‰õÄ JHõ¯_ç U~åÊ@¡#∞
Ѩ~°º"ÕH˜∆Oz =KåÛ_»∞.
ã¨∂_ì Ü
ç ∂≥ Ö’ JÅOHõ~}° U~åÊ@∞¡ ÉϺ#~°∞,¡ =zÛ# "å~°O^Œi HÀã¨O
‰õÄÖò„_çOH±û, ã‘fi@∞¡ Ǩ@∞¡ ã≤^ŒúO JÜ«∂º~Ú. ~å„u XO\˜ QÆO@#∞Op
L^ŒÜ«∞O Zxq∞k QÆO@Å =~°‰õÄ ~°q `«# q∞„`«∞Å`À Hõeã≤ Hõhã¨O

139
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
<åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞ ™ê~°∞¡ ~å=∂<åÜ«Ú_»∞ ã¨∂_ì Ü ç ∂≥ x ѨijeOKå_»∞. ZHõ¯_≥H¯õ _»
Z=Ô~=~°∞ =ÙO_®e, ZÖÏ =ÙO_®e, Jxfl *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
L^ŒÜ«∞O U_»∞ QÆO@Å#∞OKÕ [#O ~å=@O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
=ÓÇ≤ÏOz# ^•xHõ<åfl Z‰õΩ¯= =∞Ok =ã¨∞<Î åfl~∞° . ֒ѨeH˜ "≥à§ı "åà◊§O^Œih
ˆQ@∞ =^ŒÌ K≥H± KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ã≤hK«i„`«Ö’ Hõhqh Z~°∞QÆx suÖ’ =ÚǨ˙~°ÎO
ëê\òH˜ [#O Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. ã¨∂ì_çÜ≥∂ H˜@H˜@ÖÏ_ç áÈ`ÀOk. Ñ¨Öˇ¡
„áêO`åÅ#∞Oz =zÛ# [#O ã≤h#@∞efl, `å~°efl ^ŒQÆæ~°QÍ K«∂_®Åx
HõxÑ≤Oz# K≥@∂ì, ~å~¸, WÅ∂¡ ZˆH¯ã¨∞Î<åfl~°∞.
=ÚǨ˙~°ÎO ã‘<£ z„fHõ~°} J~ÚáÈ~ÚOk.
[#O QÀÅ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
[<åxfl xâ◊≈|ÌOQÍ =ÙO_»=∞x "≥∞‰ÿ Ωõ Ö’ Ѩ^ÑÕ ^¨ Õ Z<Ò<£û KÕã∞¨ <Î åfl~∞° .
ã≤x=∂ J=Ù\ò_À~ü Ü«¸x\ò |ã¨∞ûx ~°Ñ≤ÊOKå~°∞.
|ã¨∞û \ÏѨÙg∞kH˜ N~å=ÚÅÜ«∞º áê„`«Ö’=Ù#fl Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞,
PÜ«∞# ÉèÏ~°º áê„`« ^èiŒ Oz# ™œO^Œ~º° , x~å‡`« Ѩi\ÏÅ ~°q ZH˜¯ „Ѩ[ʼnõΩ
Jaè"å^ŒO KÕâß~°∞. Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ =zÛ# [<åxfl L^ÕÌtOz ~°q
fÜ«∞É’`«∞#fl ã≤x=∂ ZÖÏ LO_»É’`«∞#fln q=iOKå~°∞. ~°q `«e¡
<å~åÜ«∞}=∞‡ QÍix |ã¨∞ûÃÑ·H˜ ~°=∞‡x Ñ≤eKå~°∞. "ÕkHõ g∞kH˜ =zÛ#
<å~åÜ«∞}=∞‡H˜ "≥∞‰ÿ Ωõ ~ÚzÛ =∂\Ï¡_=» ∞<åfl~∞° . g∞~°O^Œ~∂° =zÛ#O^Œ∞‰õΩ
KåÖÏ ã¨O`À+¨OQÍ=ÙOk. JO^Œ~∂° Éè„í ^ŒOQÍ uiy~Úà◊§‰õΩ "≥à§◊ O_ç JO@∂
=ÚHõÎã¨iQÍ Ô~O_»∞ =ÚHõ¯Å∞ =∂\Ï¡_çOk. Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∂ *’_çOz
#=∞㨯iOzOk.
[#O Hõ^ŒÅ@O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
„ÃÑãπ g∞\ò J~ÚáÈ~ÚOk.
x~å‡`« Ѩi\ÏÅ ~°g PÜ«∞#`À áê@∞ Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ |Ü«∞\˜H˜
=KåÛ~°∞.

140
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ HÍ~°∞ |Ü«∞\˜H˜ fÜ«∞\ÏxH˜ gÖË¡‰õΩO_®
HÍ~°¡=∞^茺֒ =ÙO_çáÈ~ÚOk.
WO`«Ö’ ~°q \Ï\Ïã¨∞"≥∂ =zÛOk. `«# |O_çÖ’ fã¨∞ÔHo§
~ÚO\˜=^ŒÌ kQÆÉ\ˇ ì˜ =™êÎ#x K≥Ñʨ _»O`À "≥∂ǨÏ<£ ÉÏ|∞ =zÛ ‰õÄ~°∞Û<åfl~∞° .
¢_≥·qOQ∑ ã‘@∞Ö’ ~°q ‰õÄ~°∞Ûx ™êì~üì KÕâß_»∞. ѨHõ¯ ã‘@∞Ö’ "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞
‰õÄ~°∞Û<åfl~∞° . "≥#∞Hõ ã‘\’¡ "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ ÉÏ==∞ik "≥OHõ\Ï„k <åÜ«Ú_»∞,
ã¨∞^è•Hõ~üÔ~_ç¤, ~ÚOHÍ "≥#∞Hõ =Ù#fl ã‘@¡Ö’ "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ QÆ<£"Õ∞<£Å∞
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. H˘kÌ ^Œ∂~°O =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛHõ D\©g "åǨÏ#O ~°q
„_≥·"£ KÕã¨∞Î#fl ã¨∞"≥∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk. D\©g ÔH"Õ∞~å"Õ∞<£ ã¨∞"≥∂Ö’
=Ù#fl x~å‡`«h, Ç‘Ï~Àh HõeÑ≤ HÔ "Õ∞~åÖ’ |OkèOK«\ÏxH˜ „ѨÜ∞« uflã∞¨ <Î åfl_∞» .
D\©g ÔH"Õ∞~å"Õ∞<£H˜ ã¨Ç¨ÏHõiOKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À ~°q ã¨∞"≥∂x D\©g
"åǨÏ#O ã¨g∞ѨOÖ’H˜ fã¨∞ÔHàϧ_»∞. |O_çx ™È¡ KÕâß_»∞. XHõ z#fl
=∞\˜ìHõ@ì, QÆ∞O@ Z^Œ∞~°∞QÍ HõxÑ≤OKå~Ú.
~°q „_≥·"£ KÕã¨∂Î#fl \Ï\Ï ã¨∞"≥∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ`ÀOk.
^•x ѨHõ¯<Õ D\©g "åº<£.
"åǨÏ<åÅ∞ QÆ∞O@#∞ ^•\Ï~Ú.
JO`Õ !
q∞#∞fl qiyg∞^Œ Ѩ_Oç ^• J#fl@∞ìQÍ ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ ¿ÑÅ∞_»∞ â◊|OÌ !
k‰õΩ¯Å∞ Ñ≤Hõ¯\˜e¡ áÈÜ«∂~Ú. Ec¡Ç≤ÏÖòû H˘O_»Å∞ HõOÑ≤OKå~Ú.
K« ∂ 㨠∂ Î K « ∂ 㨠∞ Î O _» Q Í<Õ ~å=∂<åÜ« Ú _» ∞ 㨠∂ ì _ ç Ü ≥ ∂ Ѩ i 㨠~ åÅ∞
~°HõÎã≤HõÎ=∞Ü«∂º~Ú. Hõ∆`«QÍ„`«∞ŠǨǨHÍ~åÅ`À cè`å=Ç¨Ï "å`å=~°}O
<≥ÅH˘#flk.
JO^Œ"≥∞ÿ# Éèí=O`«∞Å J^•ÌÅ∞ |^ŒÌÅÜ«∂º~Ú.
XHõ JO`«ã¨∞ÎÖ’ XHõi HÍÅ∞, =∞~À JO`«ã¨∞ÎÖ’ =∞~˘Hõi
"≥ÚO_≥O..... =~°O_®Ö’ "ÕÔ~=i^À XHõ t~°ã¨∞û....!
#Å∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°∞QÍ `≥yѨ_#ç J=Ü«∞"åÅ∞... J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å
`«∞<å`«∞#HõÖˇ·# "åǨÏ<åÅ∞... HÍe |∂_ç^Œ~Ú# â◊"åÅ∞... â◊s~°OÖ’Oz
141
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"ÕÔ~·# HÍà◊§ˆHã≤ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ ÖËz ‰õÄ~°∞Û<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fl
"å~˘Hõ~∞° ... `≥yѨ_#ç KÕux QÆ=∞xOK«∞HÀ‰õΩO_®<Õ Ñ¨~∞° QÆ∞Å∞ fÜ«∞\ÏxH˜
„Ѩܫ∞uflã¨∞Î#fl "å~˘Hõ~°∞....
~°q, "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ „Ѩܫ∂}˜ã¨∞Î#fl "åǨÏ#O K«∞@∂ì "Õ_ç ÃãQÆÅ∞,
^Œ@ì=∞~Ú# á⁄QÍ Hõ"Õ∞‡âß~Ú.
~°q QÆ<£"Õ∞<£ XHõ_»∞ "≥„iˆHHõÅ∞ "Õã¨∞‰õΩO@∂ áêiáÈQÍ, q∞ye#
QÆ<£"Õ∞<£Å∞ JÅ~üì JÜ«∂º~°∞. "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ QÆ<£"Õ∞<£Å∞ ‰õÄ_® JÅ~üì
JÜ«∂º~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_®¤_»∞. "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ QÆ_»¤O
g∞^Œ∞QÍ QÍA ÃÑO‰õΩ ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ~Ú QÍÜ«∞"≥∞ÿOk.
"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ =∞#∞+¨µÅ∞, QÆ<£"Õ∞<£Å∞ ã¨∞"≥∂ J^•ÌÅ∞ ѨQÆ∞ÅQ˘\˜ì
PÜ«∞##∞ Éèí„^ŒOQÍ |Ü«∞@‰õΩ fâß~°∞.
~°q „_≥·qOQ∑ ã‘@∞Ö’ JÖψQ ‰õÄ~°∞Ûx =Ù<åfl_»∞. Ãã‰õĺi\© "åà◊√§
~å=@O`À<Õ ~°q H˜OkH˜ kQÍ_»∞. =ÚYOÖ’Oz <≥`«∞Î~°∞ ^è•~°QÍ
HÍ~°∞`ÀOk. "≥#H˜¯ =zÛ K«∂¿ãÎ K«∞@∂ì ^Œ@"ì ∞≥ #ÿ á⁄QÆÅ∞... D\©g "åǨÏ#O
P#"åà◊√§ ‰õÄ_® ÖË=Ù.
~°q "Õˆ~ "åǨÏ#O ZHͯ_»∞. Ѩ~°û#Öò „_≥·=~ü ~å=∞#fl „_»~ÚqOQ∑
ã‘@∞Ö’ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. u#flQÍ x"£∞û Ǩã≤Ê@Öò‰õΩ áÈx=∞‡<åfl_»∞ ~°q.
â◊"åÅ#∞ `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩO@∂ |O_çx ã‘Ê_£QÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈxKåÛ_»∞ ~å=∞#fl.
Ѩiã≤÷ux QÆ=∞xOz# [#O JO`«\ ˜ cè`å=Ç¨Ï "å`å=~°}OÖ’#∂ ѨHõ¯H˜
`«Ñ¨C‰õΩO@∂ ~°q "åǨÏ#O "≥à◊§\ÏxH˜ ^•i ~Úã¨∂Î áÈÜ«∂~°∞.
@=Öò#∞ =ÚYOg∞k QÍÜ«∞Og∞^Œ Jkq∞ Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞ ~°q.
@=Öò <≥`∞« \Î `˜ À `«_ãç á≤ È`«∞#flk. =∂\˜=∂\˜H© <À\’¡x ~°HÍÎxfl |Ü«∞@‰õΩ
L"Õ∞‡ã¨∞Î<åfl_»∞.
=∞QÆ`« Hõ=Ú‡H˘ã¨∞Î#fl@∞¡QÍ =Ù#flk.... QÆ=∞ºO KÕˆ~֒ѨÙ<Õ ã¨Ê $ǨÏ
HÀÖ’Ê`å<Õ " ≥ ∂ J#∞‰õ Ω O@∂<Õ ZѨ Ê \˜ H õ Ñ ¨ C _» ∞ ~° H õ Î O |Ü« ∞ @‰õ Ω
L"Õ∞‡ã¨∞Î<åfl_»∞.

142
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
x"£∞û Pã¨∞Ѩ„uH˜ KÕi# =∞~°∞Hõ∆}"Õ∞ ~°q ã¨Ê $Ç¨Ï `«áêÊ_»∞.
"≥·^Œ∞ºÅ∞ `«Hõ∆}O zH˜`«û „áê~°OaèOKå~°∞.
"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞#∞ JáÈÖ’ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÊOKå~°∞.
~°q g∞^Œ ǨÏ`庄ѨÜ∞« `«flO [iyO^Œ#fl "å~°Î Hõ}∆ ÏÖ’¡ ~å„+¨=ì ∞O`«\Ï
"åºÑ≤OzOk.
„ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO ѨÓiÎQÍ JÅ~üì J~ÚºOk.
‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞, |O^èŒ∞q∞„`«∞Å∞, Jaè=∂#∞ʼnõΩ Jã¨Å∞ UO
[iyO^À JO`«∞|@ì_»O ÖË^Œ∞. Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ „áê}ÏÅ`À |uH˜
|Ü«∞@Ѩ_»`å_»#fl #=∞‡HõO KåÖÏ =∞OkÖ’ K«zÛáÈ~ÚOk.
~°q „áê}ÏʼnõΩ Z@∞=O\˜ =ÚѨC "å\˜Å¡‰õÄ_»^Œx ZO`À=∞Ok
"≥Ú‰õΩ¯‰õΩ<åfl~°∞.
=∞^蕺ǨÏflO XO\˜QOÆ @ `«~åfi`«QÍh ~°q x"£∞û Pã¨∞Ѩ„uÖ’ zH˜`û«
á⁄O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. ~°qH˜ Z@∞=O\˜ „áê}ÏáêÜ«∞O ÖË^Œx
`≥eã≤Ok. ~°q „áê}ÏÅ`À |Ü«∞@Ѩ_®¤_∞» . XHõ ÃÑ#∞QÆO_»O `«ÑÊ≤ áÈ~ÚOk.
|O^è∞Œ q∞„`«∞Å∞, J#∞K«~∞° Å∞, Jaè=∂#∞Å∞ QÆ\ ì̃QÍ TÑ≤i Ñ‘Å∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
x"£∞û Pã¨∞Ѩ„u „áêOQÆ}O [#O`À H˜H˜¯iã≤áÈ~ÚOk.
+¨Ø\˜OQ∑ K«∂_»\ÏxH˜ =zÛ# [#O "åǨÏ<åÖ’¡ `«=∞ „áêO`åʼnõΩ
"≥à§◊ ‰õΩO_® Pã¨∞Ѩ„uH˜ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~∞° . Hˆ =∆ ∞OQÍ =Ù#fl ~°qx Hõàϧ~å K«∂_»O^Õ
Hõ^ÅŒ =∞x cè+‡≤ OK«∞‰õΩ ‰õÄ~°∞Û<åfl~∞° . [<åxfl J^Œ∞Ѩ٠KÕÜ∞« \ÏxH˜ áÈbã¨∞Å∞
XHõ\ ˜H˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖÏsî Kèåi˚ ‰õÄ_® KÕÜ«∂eû =zÛOk.
J^Õ ~ÀA L^ŒÜ«∞O Ü«Ú<≥·>ˇ_£ „Ѷ¨O\ò HÀ~ü Hõq∞\© ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩ _èçb¡ "≥o§# =ÚYº=∞O„u K«O„^ŒÉÏ|∞<åÜ«Ú_»∞ D
ã¨=∂Kå~°O JOk# "≥O@<Õ „Ѩ`ºÕ Hõ q=∂#OÖ’ |Ü«∞Å∞^Õi ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£
=KÕÛâß~°∞. q=∂<å„â◊Ü«∞O #∞Oz <Õ~°∞QÍ x"£∞û Pã¨∞Ѩ„uH˜"≥o§ Ѩi\ÏÅ
~° q x Ѩ ~ å=∞i≈OKå~° ∞ . J#O`« ~ ° O JáÈÖ’ P㨠∞ Ѩ „ uH˜ "≥ o §
"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.

143
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
D ǨÏ`åº „ѨÜ∞« `«flO "≥#∞Hõ QÆOQÆ∞Å ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤ (ã¨∂i),
Zãπ.q. ~°=∞}ÏÔ~_ç¤ L<åfl~°x ~°gO„^Œ =ÚYº=∞O„uH˜ K≥áêÊ_»∞.
W^Õ q+¨Ü«∂xfl J^Õ~ÀA ~å„u ed`«Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ áÈbã¨∞ʼnõΩ
Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕâß_»∞.
ã≤S_ç JkèHÍ~°∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ~Ú^Õ q+¨Ü«∞O K≥áêÊ_»∞.
~°q Z_»=∞ "ÕѨ٠^Œ=_»Ö’Oz XHõ W#∞Ѩ"Õ∞‰õΩ ֒Ѩe <åÅ∞Hõ#∞
pÅ∞Û‰õΩO@∂ =OѨ٠uiy =∞m§ |Ü«∞@‰õΩ =zÛOk. nO`À ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù
ÃÑ^Œq #∞Oz ^•^•Ñ¨Ù XHõ\ ˜#fl~° JOQÆ∞à◊O peáÈ~ÚOk. =∞}˜Hõ@∞ì
ÃÑ·ÉèÏQÆOÖ’ QÍÜ«∞"≥∞ÿOk. ^Œ=_» g∞^Œ _®Hõì~°∞¡ áê¡ã≤ìH± ã¨~°˚s KÕâß~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°qx ǨÏ`«=∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`º« ~°∞Å÷ ∞ ѶÜ
≤ ∞« \òHÍ~°∞Ö’ ^•^•Ñ¨Ù
100 H˜Ö’Å lÅ\˜<£ ã≤ìH±û`À ‰õÄ_ç# J`«ºO`« â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# ÉÏO|∞
J=∞iÛ i"≥∂\ò`À ¿ÑÖÏÛ~°∞. ã≤.HÔ .Z"£∞. 646 <≥O|~°∞QÆÅ D Ñ¶Ü ≤ ∞« \òHÍ~°∞
ã¨g∞ѨO #∞OKÕ Ñ¨i\ÏÅ ~°q `«# q∞„`«∞Å`À HõÅã≤ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ™ê~°∞¡
"åǨÏ#O g∞^•, XHõ™êi HÍe#_»Hõ# ‰õÄ_® uiQÍ_»∞.
D ^Œ∞~°…@#Ö’ "≥Ú`«ÎO 26 =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞.
HÍ~°∞ÉÏO|∞ Ѷ¨∞@# [iy# Ô~O_»∞ QÆO@Ö’¡<Õ Ç¨ÏŸO=∞O„u
=∂^èŒ=Ô~_ç¤ ã¨OѶ¨∞@# ã¨÷ÖÏxfl ã¨O^Œi≈OKå~°∞. nx"≥#∞Hõ ёѨÙÖòû"å~ü
#HõûÖˇ·@¡ ǨÏã¨ÎO =ÙO_ç =ÙO@∞O^Œx „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
=¸_À~ÀA L^ŒÜ«∂xH˜ ~°qx WO>ˇxû"£ ˆH~ü #∞Oz ÃãÊ+¨Öò
"å~°∞‰¤ Ωõ =∂~åÛ~°∞. ÃãÊ+¨Öò "å~°∞‰¤ Ωõ =∂iÛ# ~ÀA<Õ ~å"≥∂r~å=Ù QÍi`À
ÃãÖòá¶È<£Ö’ =∂\Ï¡_®_»∞. D\©g ã≤|ƒOk =∞$uѨ@¡ `«# P"Õ^Œ# =ºHõÎO
KÕ â ß_» ∞ . P `« ~ ° ∞ "å`« Ç‘ Ï ~À "≥ ∂ Ǩ Ï <£ É Ï|∞x ÃãÖò á ¶ È <£ ^•fi~å
Ѩ~å=∞i≈OKå_»∞.
~°qH˜ ã¨$ÊÇ¨Ï =pÛ~å=@O`À<Õ HÍ~°∞ÉÏO|∞ „Ѩ=∂^ŒOÖ’
ZO`«=∞Ok K«xáÈÜ«∂~°x J_çQÍ_»∞. Z=Ô~=~°∞ K«xáÈÜ«∂~°#flk ~Ô O_»=
„Ѩâ◊fl. K«xáÈ~Ú#"åà◊¡ q+¨Ü«∞O Jã¨Å∞ Z=Ô~·<å Ѩ\ ˜ìOK«∞‰õΩO@∞<åfl~å
J#flk ~°q =¸_»= „Ѩâfl◊ . <åÅ∞HÍ,ÃÑ^Œg,^Œ=_® ѨzÛѨÙO_»∞ÖÏ L#flÑʨ \˜H©
Ju Hõ+¨ìOg∞^Œ q=~åÅ∞ J_»∞QÆ∞`«∂ "≥àÏ¡_»∞.
144
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã¨OѶ¨∞@# [iy# =∞~°∞ã¨\ ˜ Hõ∆}O #∞Op ZÖò.Ñ‘. J^Õ Ñ¨xÖ’
L<åfl_»∞. u~°∞Ѩu #∞Oz J`«x "≥O@=zÛ# "åiÖ’ XHõi^ŒÌ~°∞ K«xáÈQÍ
J<ÕHõ =∞Ok f„=OQÍ QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. Éè’~°∞# U_»∞Û‰õΩO@∂<Õ `«<å–Ѩ~å
J<Õk K«∂ã¨∞HÀ‰õΩO_® Hõ∆`«QÍ„`«∞ÅO^ŒiH© ¿ã= KÕâß_»∞. ~°q „Ѩ=∂^ŒO
#∞Oz |Ü«∞@ Ѩ_<ç å_»x „^è∞Œ gHõiOK«∞‰õΩ<åflHõ Ѩi\ÏÅ ã¨∞^è•Hõ~,ü `å_çÑ„¨ u
x"åã≤ Hõ$áêHõ~ü Ô~_ô¤ ZÖò.Ñ‘.H˜ ™êÜ«∞OQÍ "≥àÏ¡~°∞. áÈãπì=∂~°ìO ^ŒQÆæ~°
#∞Oz =∞$`«^ÕǨÅ#∞ "åà◊¡ "åà◊¡ Tà◊¡‰õΩ "åǨÏ<åŠѨOÑ≤OKÕ =~°‰õΩ
JHõ¯_Õ L<åfl~°∞.
x"£∞ûÖ’ `«# J#∞K«~∞° Å∞,|O^è∞Œ q∞„`«∞Ö’¡ Z=Ô~<· å K«∂ã≤áÈ=_®xH˜
=¿ãÎ =∂\˜=∂\˜H˜ <å ^ŒQ~æÆ H° ˜ K«∂_»\ÏxH˜ ~å#=ã¨~O° ÖË^∞Œ "≥o¡ ZÖò.Ñ‘.H˜
ã¨ÇϨ HõiOK«=∞x HÀѨyOKÕ"å_»∞. JO`å ã¨=ºOQÍ [iyO^Œx `≥e¿ã=~°‰Äõ
"åHõ|∞ KÕã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞.
HÍ~°∞ÉÏO|∞ "≥#∞Hõ ёѨÙÖòû"å~ü ǨÏã¨ÎO =Ù#fl@∞¡ `å#∞ U=∂„`«O
J#∞=∂xOK«_»O ÖË^Œx `«#x HõÅ=\ÏxH˜ =zÛ# #∂ºãπ@∞_Õ qÖËHõ~°∞Å
=ÚO^Œ∞ ~°q ã¨Ê+¨ìO KÕâß_»∞. `«# `«O„_ô, z<åflÜ«∞<å, `«=Ú‡_»∂ P
áêsìÖ’ ѨxKÕã∂¨ Î „áê} `åºQÆO KÕã#≤ q+¨Ü∂« xfl QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∂¨ ,Î Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü
áêsì`À `«#‰õΩ#fl qÉèË^•Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O x~°∂‡eOK«∞‰õΩ<Õ ™ê÷~ÚÖ’ Z#fl_»∂
ÖË=x K≥áêÊ_»∞. Ñ‘ÑÙ¨ Öòû"å~ü áêsì `«#x K«OѨ^ÅŒ K«∞‰õΩO>Ë ~ÚO`« ™ê÷~ÚÖ’
Hõ+¨ìѨ_»#=ã¨~°O ÖË^Œh, Ju ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ K«OѨQÆÅ^Œh q=iOKå_»∞.
HÍ~°∞ÉÏO|∞ ã¨OѶ∞¨ @# ~Ô O_»∞ ~ÀAÅáê@∞ ~å„+¨ì JÃãOc¡x ‰õΩkÑ≤
"Õã≤Ok.
=ÚYº=∞O„u K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ ~år<å=∂ KÕÜ∂« Åx „ѨuѨHO∆õ
Ѩ@∞ì|\˜ìOk.
ã≤aã≤S_ç ^•fi~å ^Œ~åºÑ¨ÙÎ KÕ~ÚOK«_»O`Àáê@∞ <åºÜ«∞qKå~°}
[iÑ≤™êÎ=∞x =ÚYº=∞O„u „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
HÍ~°∞ÉÏO|∞ ¿ÑÅ∞_»∞ "≥#∞Hõ ÃÑ^ŒÌŠǨÏã¨ÎO =ÙO^Œh `«#x‰õÄ_®
K«OáêÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À<Õ D Ѩx KÕâß~°h, ã≤aã≤S_ç =ÚYº=∞O„u
J^Œ∞áê[˝Ö’¡ =ÙO@∞Ok HÍ|\˜ì ã≤aS KÕ`«<Õ qKå~°} [iÑ≤OKåÅx
~å[ºã¨Éèí ã¨Éèí∞º_≥·# Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
145
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ "åºYºÅ∞ =∞iO`« QÆO^Œ~°QÀàÏxfl ã¨$+≤ìOKå~Ú. D
"åºYºÅÃÑ· K«~°Û [~°QÍÅx âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ „ѨuѨHõ∆O Ѩ@∞ì|\˜ìOk.
ã¨OѶ¨∞@# [iy# <åÅ∞QÀ ~ÀA# Ѩi\ÏÅ ~°q x"£∞û #∞Oz
_çâßÛ~ü˚ JÜ«∂º_»∞.
J^À ~ÀA "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ JáÈÖ’ Pã¨∞Ѩ„u #∞Oz _çâßÛ~ü˚ J~Ú
~ÚO\˜H˜ "≥o§áÈÜ«∂~°∞.
~°q x"£∞û #∞Oz _çâßÛ~ü˚ J~Ú ~ÚO\˜H˜ "≥à◊¥Î ^•iÖ’<Õ =Ù#fl
"≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ ~ÚO\˜H˜ "≥o§ Ѩ~å=∞i≈OKå_»∞.
x"£∞û Pã¨∞Ѩ„u #∞Oz Ѷ≤e"£∞#QÆ~üÖ’x ~ÚO\˜H˜ KÕ~°∞‰õΩ<åflHõ
Ѩi\ÏÅ ~°q KÕã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ Ѩx HÍ~°∞ÉÏO|∞ ÉÏkè`«∞Å ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ
™êÜ«∞O JOkOK«_»O. XH˘¯Hõ¯ =∞$`«∞x ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ÅHõ∆ ~°∂áêÜ«∞Å
K˘Ñ¨C# ѨOÑ≤OKå_»∞. QÍÜ«∞Ѩ_#ç "åiH˜ rq`åO`«O "≥^· ºŒ O KÕ~Ú™êÎ#x
=∂\˜KåÛ_»∞. JÖψQ KÕ~ÚOKå_»∞. HÍ~°∞ÉÏO|∞ ÉÏkè`«∞Å∞ ZѨC_»∞
ZÖÏO\˜ J=ã¨~°O =zÛ<å `«#‰õΩ `≥eÜ«∞Ѩi¿ãÎ `«#=Å¡ ™ê^茺=∞ÜÕ∞º
Z@∞=O\˜ ™êÜ«∂#fl~Ú<å JOk™êÎ#x Ǩg∞ ~Ú=fi@"Õ∞QÍHõ =∂@
xÅɡ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞.
1998 Ѷ≤„|=i 27= `Õn# HÍ~°∞ÉÏO|∞ ã¨∂„`«^è•i ã¨∂i`À
ã¨Ç¨ 14 =∞Okg∞^Œ ã≤S_ç JkèHÍ~°∞Å∞ Kèåi˚+‘@∞ ^•YÅ∞ KÕâß~°∞.
`«#g∞^Œ =Ù#fl á¶êºHõ∆<£ =Ú„^Œ #∞Oz |Ü«∞@Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ XHõ
`˘eK«~°ºQÍ ã≤x=∂ x~å‡} ~°OQÆOÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜ì# ~°qH˜ PkÖ’<Õ
J"åO`«~°O Z^Œ∞Ô~·Ok. á¶êºHõ∆xã¨∞ì J<Õ =Ú„^Œ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_»@O
ã¨OQÆu J@∞Oz P =Ú„^Œ =∞iO`« |ÅѨ_Õ@∞ì KÕã≤Ok D ã¨OѶ¨∞@#.
á¶êºHõ<∆ £ ~å[H©Ü∞« O JO>Ë ã≤OǨÏO g∞^Œ ™êfis KÕÜ∞« _»O =O\˜^xŒ
~°qH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ, `å#∞ ÅHõ∆ ºOQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl â◊„`«∞=ÙÅ`À
áê@∞ `«# „áêO`«OÖ’ á¶êºHõ∆x[O ‰õÄ_® ã¨OǨ~åxH˜ QÆ∞i J=Ù`«∞O^Œx
~°q „Éèqí ∞OKå_»∞. HÍ~°∞ÉÏO|∞ ã¨OѶ∞¨ @#`À `å#∞ J#∞‰õΩO@∞#flk x[O
HÍ^Œx `≥eã≤áÈ~ÚOk. á¶êºHõ∆x[O XHõ Ѩ^Œ‡=ӺǨÏO. WO^Œ∞Ö’H˜
J_»∞QÆ∞ÃÑ@ì_»O `«Ñ¨Ê |Ü«∞@Ѩ_»@O Z=i=ÖÏ¡ HÍ^Œx `ÕeáÈ~ÚOk.

146
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J~Ú<å ~°qÖ’ Pâ◊ Kå=ÖË^Œ∞. `å#∞ á¶êºHõ∆xã¨∞ì =Ú„^Œ #∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_»QÆÅ#<Õ J#∞‰õΩ<åfl_»∞. K«Å#z„`« x~å‡}O ‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ
ZO`À H˘O`« ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»QÆÅ^Œx PtOKå_»∞.
`«#‰õΩ ˆH=ÅO Ô~O_»∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ`À `«Ñ¨Ê Ô~_ç¤ ‰õΩÅã¨∞ÎÅ`À
Z@∞=O\˜ "≥~· O° ÖË^<Œ Õ q+¨Ü∂« xfl =∞iO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥e¿ãÖÏ KÕÜ∂« Åx
J#∞‰õΩ<åfl_»∞. WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ `«=∞ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅÖ’ H˘O^ŒiH˜
Ô~_»¡ Ñ≤Å¡Å`À q"åÇ¨Ï ã¨O|O^è•Å∞ ‰õΩ^Œ~åÛÅx ‰õÄ_® XHõ ^Œâ◊Ö’
PÖ’zOKå_»∞.
HÍ~°∞ÉÏO|∞ L^ŒO`«O `«~åfi`« Ѩi\ÏÅ ~°q ã≤h=∂ f™êÎ_® ?
XHõ"Õà◊ ~°q fÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl #\©=∞}∞Å∞, ™êOˆHuHõ xѨÙ}∞Å∞ ^è≥·~°ºO
KÕ™êÎ~å =O\˜ K«~°ÛÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ<å~Ú. "åã¨Î"åxH˜, „á⁄_»Hõ∆<£ ÉÏÜü∞
#∞Oz Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ =~°‰õÄ x~å‡`«QÍ Ñ¨i\ÏÅ ~°gO„^Œ#∞
Ѩi„â◊=∞Ö’ ã¨=Ú#fl`« ™ê÷#OÖ’ xÅɡ\ÏìÅx, ã≤h=∂ ib*ò JÜÕ∞º=~°‰Äõ
ZO`À nHõ`∆ À Ѩx KÕâß~°∞. D q+¨Ü∞« OÖ’ Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞ „Ѩ`ºÕ HõOQÍ
Jaè#O^ŒhÜ«ÚÅ∞.
~°q ѨÓiÎQÍ HÀÅ∞‰õΩ<åfl_∞» . ZÖÏÔQ<· å ã¨~ˆ ã≤h=∂x ѨÓiÎ KÕÜ∂« Åx
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
J#∞‰õΩ#fl „ѨHÍ~°O ѨHõ_»ƒOnQÍ ã≤h=∂x ѨÓiÎ KÕâß_»∞.
PQÆã¨∞ì 14 = `Õn 1998 Ö’ „j~å=ÚÅÜ«∞º ã≤x=∂ ib*ò
J~ÚOk.
Hõhã¨O =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ˆHO„^•Ö’¡ â◊`«k<À`«û=O [~°∞ѨىõΩOk.
~Ô O_»∞ #Ok J"å~°∞Ť ∞ ™êkèOK«∞‰õΩOk. ã≤^ÑúŒ ʨ áê„`« áÈ+≤Oz# „jǨÏiH˜
ÃãÊ+¨Öò Eºs J"å~°∞¤ ÅaèOK«QÍ, 'hH˜™êÎ `«=Ú‡_®— áê@‰õΩQÍ#∞ ã¨Ow`«
^Œ~°≈‰õΩ_»∞ =O^Õ=∂`«~°O „jx"åãπH˜ L`«Î=∞ <ÕѨ^茺QÍÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ J"å~°∞¤
=zÛOk.
JxflO\˜H© q∞Oz ÉèÏs z„`åÅ#∞ ã¨~Ú`«O xi‡OK«QÆÅ ^ŒHõ∆`å,
™ê=∞~°úºO =Ù#fl x~å‡`«QÍ Ñ¨i„â◊=∞Ö’ ~°qH˜ =∞Oz QÆ∞iÎOѨ٠=zÛOk.

147
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã≤h=∂ Ѩi„â◊=∞Ö’ ~°Hõ~°HÍÅ qÉèÏQÍʼnõΩ K≥Ok# Ü«¸xÜ«∞<£Å
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ѩi\ÏÅ ~°q =O\˜ x~å‡`«Å∞ QÆ#∞Hõ Ѩi„â◊=∞Ö’ Ѩk=∞Ok
=ÙO>Ë H˜Ok ™ê÷~ÚÖ’ ѨxKÕ¿ã HõàÏHÍ~°∞Å∞, ™êOˆHuHõ xѨÙ}∞Å∞
Jaè=$kúÖ’H˜ =KÕÛ J=HÍâßÅ∞ ZO`À "≥∞~°∞QÆ=Ù`åÜ«∞x K≥ѨC‰õΩ<åfl~°∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q x~å‡`«QÍ Ñ¨i„â◊=∞Ö’ Ѩ\ ˜+¨ìOQÍ xÅ|_®Åx Ѩi„â◊=∞Ö’
ѨxKÕ¿ã ™ê=∂#∞ºÅO^Œ~°∂ =∞#™ê~å HÀ~°∞‰õΩ<åfl~°∞.

148
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

13
Ѩi\ÏÅ ~°qx QÆ∞iOp, J`«x Jaè~°∞K«∞Å QÆ∞iOp KåÖÏ=∞OkH˜
KåÖÏ ~°HÍÅ Jaè„áêÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. J=hfl J`«x QÆ∞iOz x[OQÍ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩx U~°Ê~°K«∞‰õΩ#flq HÍ=Ù. =^ŒO`«∞Å∞, TǨQÍ<åŠѨÙ<å^Œ∞Å
g∞^Œ Z=iH˜ "å~°∞ xi‡OK«∞‰õΩ#flq. Jã¨Å∞ x*ÏÅ`À "å\˜H˜ ZO`«=∂„`«O
xq∞`«ÎO ÖË^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ ã¨Ow`«O, ™êÇ≤Ï`åºÅ Ѩ@¡ =Ù#fl Jaè~°∞z ZO`À
<å}º`« Hõey#k Jx JO>Ë KåÖÏ=∞OkH˜ qO`«QÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û.
HÍh Jk qO`«HÍ^Œ∞, "åã¨Î=O. JnQÍHõ `å#∞ U^≥·<å JOâßxfl QÆ#∞Hõ
Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl_»O>Ë ^•x JO`«∂^Œs `ÕÅ∞Û‰õΩ<Õ =~°‰õÄ q„â◊q∞OK«_»∞. JÖÏ
Jq„âßO`«OQÍ J^Õ ^蕺ã¨Ö’ =ÙO_ç PÜ«∂ ~°OQÍÖ’¡ xëê‚`«∞Öˇ·# "åà◊§x
ã¨~Ú`«O x"≥fi~°Ñ¨iKÕ q^èŒOQÍ PÜ«∂ ~°OQÍÅ#∞ QÆ∞iOz# JOâßÅ#∞
Pq+¨¯iOK«QÆÅ_»∞. `å#∞ U^≥·<å XHõ Ѩx KÕÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë P Ѩx P
Ѩ x H˜ 㨠O |Okè O z# Jxfl JOâßÅ#∞ QÆ ∞ iOz J=QÍǨ Ï #
ÃÑOK«∞HÀ=@O`À PQÆ_»∞. "å\˜g∞^Œ JkèHÍ~°O ™êkèOKÕ^•HÍ ™êy™êÎ_»∞
„Ѩܫ∂}O.
„j~å=ÚÅÜ«∞º ã≤h=∂ QÆ∞iOKÕ fã¨∞HÀO_ç. JO^Œ∞Ö’ J`«xH˜
~Ú+¨ì"≥∞ÿ# JOâßÅ∞ – =ÚO^Œ∞ ~°K«<åѨ~°"≥∞ÿ#q. Hõ^äŒ, „ã≤¯Ñ¨Ùì, „㑯<£¿Ñ¡,
ã¨OÉèÏ+¨}Å∞. ã¨Ow`åxH˜ ã¨O|OkèOz ÉÏ}©Å∞, ™êÇ≤Ï`«ºO – =ÚO^Œ∞
g\˜g∞^Œ ZO`ÀH˘O`« Ѩ@∞ì ã¨OáêkOKå_»∞. `«~åfi`« ã≤h=∂ x~å‡}O

149
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„áê~°OÉè=í ∞Ü«∂ºHõ á¶⁄\’„QÆÑ‘¶ g∞^•, ^Œ~≈° Hõ`fi« O g∞^• ^Œ$+≤xì ™êiOKå_»∞.
=∂#=Ù_»∞ `«ÅK«∞‰õΩO>Ë ™êkèOK«*ÏÅxk Ug∞ =ÙO_»^<Œ Õ ã¨`åºxfl J`«#∞
J#∞x`«ºO PK«~°} ^•fi~å ZѨÊ\˜HõѨÙC_»∞ x~°∂Ñ≤ã¨∂Î "≥àϧ_»∞.
x*ÏxH˜ „j~å=ÚÅÜ«∞º ã≤h=∂Ö’ J`«x ã¨$[<å`«‡Hõ ã¨Ê~°≈ ÖËx
JOâ◊O XHõ¯\˜‰õÄ_® ÖË^Œ∞.
L^Œº=∞w`åÅ ÉÏ}©Å#∞ QÆ∞iOz# J`«x *Ï˝#O J™ê^è•~°}O.
QÆ^~ÌŒ ,ü =OQÆÑO¨ _»∞, QÀ~°\ ˜ "≥OHõ#fl =O\˜"åà◊√§ áê_ç#q =∂„`«"∞Õ
HÍ^Œ∞. J<å=∞‰õΩÅ∞ PÅÑ≤Oz# áê@Å ÉÏ}©Å∞ ã¨~Ú`«O J`«x =∞ã≤+Î ¯¨ OÖ’
xH˜Ñ∆ "Ψ ∞≥ ÿ =ÙO\Ï~Ú. `«#‰õΩ U=∂„`«O J~°Oú HÍx ÉèÏ+¨Ö’¡x áê@Å ÉÏ}©Å∞
qx, "å\˜ ^•fi~å ™ê÷xHõ Jaè~°∞K«∞ʼnõΩ J#∞"≥·# suÖ’ "å\˜x ZÖÏ
=∞ÅK«=KÀÛ, "Õ∞à◊qOK«=KÀÛ K≥¿ÑÊ"å_»∞.
Hõ^äŒÅ q+¨Ü«∞OÖ’#∂ JO`Õ.
'<åHÀ Ñ≤™ÈÎÖò HÍ"åe— J<Õ K≥·<å Hõ^äŒÅ ã¨OѨÙ\˜Ö’x 'ÉÏx㨗
Hõ^äŒh J™êûg∞ ã≤h=∂ 'Jyfl™êfl<£— Hõ^äŒh HõeÑ≤ ~åÜ«∞Åã‘=∞, =∞s
=ÚYºOQÍ Hõ~°∂flÅ∞ lÖÏ¡‰õΩ K≥Ok# XHõ Éèí∂™êfiq∞ ‰õΩ@∞O| Hõ^äŒQÍ
=∞ez J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ÃѶq∞xã¨∞ì ã≤h=∂ fÜ«∞=K«Ûx PÖ’zOKå_»∞. nxH˜
UÜÕ∞ JOâßÅ#∞ HõÅ∞ѨىõΩO>Ë Jk Hõ=∞i¬Ü«∞ÖòQÍ ~å}˜OK«QÆÅ^À ‰õÄ_®
q=iOKÕ"å_»∞.
ÉÏ}©Å∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞ã¨∞Î#fl ^Œâ◊Ö’ 'Éèí∂q∞H˜ ѨKåÛx ~°OˆQã≤#\’ì—
J<Õ áê@ ÉÏ}© Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞‰õΩ #K«ÛÖË^Œ∞. P áê@<åfl ÉÏ}©
J<åfl ~°qH˜ =Å¡=∂e# ~Ú+¨ìO. "åã¨Î"åxH˜ áê@ÅÉÏ}©Å q+¨Ü«∞OÖ’
Ç‘Ï~À "≥∂ǨÏ<£ÉÏ|∞k KåÖÏ =∞Oz >Ëã¨∞ì. J~Ú<å PÜ«∞#‰õΩ P ÉÏ}©
#K«ÛÖË^∞Œ . ã≤h=∂Ö’ =ÙOz<å =ÙOK«Háõ È~Ú<å P áê@x z„fHõi^•Ì=∞x
Ç‘Ï~Àx XÑ≤ÊOKå_»∞. J=ã¨~°=∞~Ú`Õ P áê@ =~°‰õÄ „Ѩ`ÕºHõOQÍ `«#
„áêO`«OÖ’ „Ѩ^Œi≈OK«∞‰õΩO\Ï#x ‰õÄ_® "åkOKå_»∞. `«#‰õΩ XHõ áê@
ÉÏ}© #zÛO^ŒO>Ë ZÖÏQÀÖÏ ^•xx JO^ŒiH© qxÑ≤Oz XÑ≤ÊOKÕO^Œ∞‰õΩ
„Ѩܫ∞uflOKÕ"å_»∞.
##∞QÆ#fl <å`«e¡ ~åÜ«∞Åã‘=∂ ~°`<« åÅã‘=∂, g~°∞ÖÏ~° g∞‰õΩ Z„Ô~„~°
^ŒO_®Å∞, ~å[ºÇ≤ÏO™ê ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl^À áê@Å∞ =ÚO^Œ∞ Zãπ.Ñ≤.
150
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ÉÏÅã¨∞„|Ǩχ}ºO`À áê_çOz iHÍ~°∞¤ KÕ~ÚOKå_»∞. 'g~°∞ÖÏ~°—,
'~å[ºÇ≤ÏO㨗 áê@ÅH©, ÉÏÅã¨∞„|Ǩχ}ºO ã¨fi~åxH© á⁄O`«# ÖË^xŒ Ñ≤OzOk.
uiy P áê@efl =O^Õ=∂`«~°O Nx"åãπ`À<Õ áê_çOKå_»∞. *Ëã¨∞^•ã¨∞`À
™ê^茺"≥∞ÿ#xfl Z‰õΩ¯= áê@Å∞ áê_çOKåÅx ~°q HÀiHõ.
*Ëã¨∞^•ã¨∞ QÆ_çÜ«∞ QÆ_çÜ«∞Ö’¡# F QÆO_»"≥∞ÿ J<Õ Ü«ÚQÆà◊w`«O
áê_®_»∞. `«~°∞"å`« Hõ~°‡Éèí∂q∞Ö’ ѨÓz# F ѨÙ"åfi áê_®_»∞. Éèí∂q∞H˜
ѨKåÛx ã‘Ê_»∞ ™êOQ∑ HÍ|\˜ì áê_»#<åfl_»∞. PÜ«∞#x |u=∂e ÉÏ=∂e
U "Õ∞~°‰õΩ áê_»QÆey`Õ P "Õ∞~°ˆH áê_»O_ç. q∞QÆ`å ÉèÏQÆO ÖË_ô "å~Úãπ`À
q∞H±û KÕã¨∞‰õΩO\Ï=∞O>Ë JѨC_»∞ áê_®_»∞.
~åÜ«∞Åã‘=∞ g∞^Œ =∞~À =∞Oz z„`«O fÜ«∂Å#flk ~°q HÀiHõ.
„Ѩ^è•#OQÍ ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ h\˜ ã¨=∞㨺, á¶êºHõ∆<£ ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ ™È+≤Ü≥∂ Ç≤Ï™êìiHõÖò á¶êO@ã‘ ã≤x=∂ fÜ«∂Å#flk J`«x
L^ÕÌâ◊ºO. NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞efl ÃÑ·Ö’HõO #∞Oz kOz PÜ«∞# ^•fi~å
~åÜ«∞Åã‘=∞ ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ѩiëê¯~°O K«∂Ñ≤OKåÅ#flk Hõ^äŒ ™ê~åOâ◊O.
D Hõ^äŒ J`«x ã¨fiO`« HõÅÊ#. h\˜ ã¨=∞㨺#∞ =i‚OKÕ áê@ÅHÀã¨O "Õ@
"≥Ú^ŒÅ~ÚOk. [Ü«∞~åA ~åã≤# '"å#=∞‡ "å#=∂‡ "å#"≥∂‡ XHõ¯ ™ê~°#fl
=zÛáÈ"Õ "å#=∂‡— áê@ q<åfl_»∞. D áê@ ~°qH˜ ÉÏQÍ #zÛOk. =∞s
=ÚYºOQÍ '"åQÆ∞Ö’¡ hà◊√§ÖË=Ù, =OHõÖ’¡ hà◊√§ÖË=Ù, x<Õfl #q∞‡# Ô~·`«∞
Hõà◊§Ö’¡ hà◊√§ ÖË=Ù— J<Õ "åHͺÅ∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞ Ô~·`«∞ n#ã≤÷uH˜
J^ŒOÌ Ñ¨_∞» `«∞<åflÜ∞« x ÉèÏqOKå_»∞. D áê@ QÆ∞iOz K«~Û° Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ q_»∞^ŒÖˇ·# <å~åÜ«∞}=¸iÎ ã≤h=∂Ö’ D @∂º#∞
=KÕÛã≤Ok. ~°q KåÖÏ ÉÏ^èŒ Ñ¨_®¤_∞» . HÀ\˜ ~°∂áêÜ«∞Å Pã≤Î #+¨Oì [iy<å
~ÚO`« ÉÏ^èŒ HõeˆQk HÍ^Œx K≥áêÊ_»∞.
=∞m§ "Õ@. J^Õ ™ê÷~ÚÖ’ =Ù#fl @∂º#∞x Ѩ@∞ìHÀ"åÅx Ѩ@∞ì^ÅŒ .
^˘iH˜ f~°∞`«∞O^Œ#fl ^è$Œ _è"» ∞≥ #ÿ qâßfiã¨O. J<ÕHõ ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Å *Ï#Ѩ^Œ
ÉÏ}©Å#∞ q<åfl_»∞. XHõ HÍj‡s *Ï#Ѩ^Œ ÉÏ}©x Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. Jk
=¸ºlH± @∞_Õ ã≤sãπÖ’ =zÛ# ˆHÃã@∞ì.
'~°OQ∑`åe ~°OQ∑`åe ~°OQ∑`åbÔ~ ~°OQ∑=∂ ~°OQ∑`åb— J<Õ Ñ¨Åq¡ `À
H˘#™êˆQ áê@. nxx `≥Å∞QÆ∞Ö’ '"å#`«e¡, "å#`«e¡ "å#`«b¡ ~å==∞‡
#∞"˘fiHõ¯™êi— Ѩšq ^˘iH˜Ok. ~°q QÆ\ ˜ìQÍ TÑ≤i Ñ‘Å∞Û‰õΩ<åfl_»∞.
151
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã≤h=∂H˜ áê@Å ÉÏ}©Å∞ ã¨=∞‰õĈ~Û@ѨC_»∞ `å#∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ
‰õÄ~°∞Û<Õ"å_»∞.
Ѩšqx K«~°}OQÍ, K«~°}Ïxfl ѨšqQÍ =∂iÛ áê_»=∞<Õ"å_»∞.
Ѷ¨ÖÏ<å áê@Ö’x ã¨QÆO Ѩšqh, "Õˆ~ Ѷ¨ÖÏ<å áê@Ö’x ã¨QÆO Ѩšqh
HõeÑ≤ ÉÏ}© Hõ@ì=∞<Õ"å_»∞. "å\˜Ö’¡Oz U^À H˘`«Î ÉÏ}©, Q˘Ñ¨Ê ÉÏ}©
=ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ #x Pâ◊ Ѩ_"Õ å_»∞. ã¨Ow`« ^Œ~≈° ‰õΩ_»∞ „jx"åãπ KåÖÏ FÑ≤HQõ Í
~°q K≥Ñ≤Ê#@ìÖÏ¡ KÕ¿ã"å_»∞.
WHõ ™êÇ≤Ï`«ºO q+¨Ü«∂xH˜ =¿ãΠѨi\ÏÅ ~°q JxflO\˜Hõ<åfl
Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ K«kq# ѨÙã¨ÎHõO `≥<Õfl\ ˜ã¨∂i ~åã≤# K«Oy*ò MÏ<£ #=Å.
Hõhã¨O #∂@Ü«∂Éèˇ· ™ê~°∞¡ K«kq=ÙO\Ï#x K≥¿ÑÊ"å_»∞. JO^Œ∞Ö’x „Ѩf
_≥·ÖÏQÆ∂, „Ѩf ã¨xfl"Õâ◊O Hõà◊§‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡ K≥ѨÊQÆÅ_»∞. P `«~åfi`« J`«#∞
Z‰õΩ¯=QÍ K«kq# #=ŠǨϟ=~°∞á¤ ê¶ ãπì ~åã≤# ™êÊ~°Hì ãõ .π zOw*ò S`ü=∞`À"£
~åã≤# `«e¡Éèí∂^Õq, `˘e Láê^蕺ܫÚ_»∞, =∞~À ~°+¨º<£ #=Å ã¨∂ÎѨO
g∞k ¿Ñ~°∞¡ J`«xH˜ ÉÏQÍ ~Ú+¨ìO.
~°[hHÍO`ü ÖË^• Jq∞`åÉò|K«Û<£ÅÖ’ Z=i<≥·<å Ç‘Ï~ÀQÍ ÃÑ\˜ì
K≥Oy*òMÏ<£ z„`åxfl UHõHÍÅOÖ’ `≥Å∞QÆ∞, `«q∞à◊O, Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨Ö’¡
xi‡OKåÅx PÖ’zOKå_»∞. Hõhã¨O \©g ã‘iÜ«∞Öò<<·≥ å fÜ«∂Å<Õk J`«x
ã¨OHõÅÊO.
N~å=ÚÅÜ« ∞ º ã≤ h =∂ „áê~° O Éè í O ¿ãflǨ Ï Å`å Ô ~ _ç ¤
‰õΩ@∞O|ã¨Éèí∞ºÅ`À KÕ~ÚOKåÅx HÀiHõ. ~°qH˜ H˘O^Œ~°∞ qѨ¡=HÍ~°∞Å
g∞^Œ qѨs`«"≥∞ÿ# Q“~°=ÉèÏ=O =ÙO_Õk. J@∞=O\˜ "åiÖ’ ÉÁ=∂‡Ô~_ç¤
¿ãflǨÏÅ`« XHõ~°∞. P"≥∞ g∞^Œ `«#‰õΩ#fl Q“~°=ÉèÏ=O`À<Õ `«# ‰õΩ=∂Ô~ΉõΩ
¿ãflÇϨ Å`« Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_∞» . JÖψQ `«# ã≤h=∂ ÉϺ#~ü‰Ωõ ¿ãflÇϨ Å`å
Ñ≤HÛõ ~üû Jx <å=∞Hõ~}° O KÕâß_»∞. P ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÖˇ=~°∂ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
ÖËHõáÈ=_»O`À, z=iH˜ `«# `«O„_ç QÍiH˜ ÉÏQÍ Ñ¨iK«Ü«∞O =Ù#fl qѨ¡=
~°K~« Ú`« HÔ .q. ~°=∞}ÏÔ~_ç¤ QÍi`À<≥<· å KÕ~ÚOKåÅx PYi Hõ} ∆ O =~°‰Äõ
„Ѩܫ∞uflOKå_»∞ QÍh Jn ‰õΩ^Œ~°ÖË^Œ∞.
N~å=ÚÅÜ«∞ºÖ’ ã¨`«ºO áê„`«x ~°[hHÍO`ü`À "Õ~ÚOKåÅx
„Ѩܫ∞uflOKå_»∞. Jk ‰õΩ^Œ~°ÖË^Œ∞. `«~åfi`« P áê„`« q+¨Ü«∞OÖ’ J<ÕHõ

152
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=∞Okx ã¨O„ѨkOKå_»∞. QÆ^~ÌŒ ,ü a.#~°ãO≤ QÆ~å=Ù, P~ü.<å~åÜ«∞}=¸iÎÅ`À
"Õ~ÚOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. D „Hõ=∞OÖ’ P áê„`«H˜ ǨÏiHõ$+¨‚ J~Ú`Õ ÉÏQÍ
=ÙO@∞O^Œx J#∞‰õΩ<åfl_»∞. z=iH˜ PÜ«∞#x XÑ≤ÊOKå_»∞.

153
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

14
~å[H©Ü«∞ áêsìʼnõΩ „áê}O, ѨÙ<ån ™ê^è•~°} HÍ~°ºHõ~°ÎÖË Jx
<åÜ« ∞ ‰õ Ω ÅO^Œ ~ ° ∂ T^Œ ~ ° Q ˘_» ∞ `« ∞ O\Ï~° ∞ . "åà◊ § `À T_ç Q Æ O
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. HÍh Hõ+¨ìHÍÅOÖ’ x[=∞~Ú# HÍ~°ºHõ~°Îefl
P^Œ∞‰õΩ<Õ <å^èŒ∞_Õ =ÙO_»_»∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ XHõ
„Ѩ`ÕºHõ=∞~Ú# q∞#Ǩ~ÚOѨÙ. ~°qÖÏQÍ HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ „áê^è•#ºO ~ÚKÕÛ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ HÍh HõxÑ≤OK«~°∞.
áêsì <åÜ«∞‰õΩÅHõ<åfl HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞, J#∞K«~∞° ňH J`«ºkèHõ „áê^è•#ºO
~ÚKÕ Û "å_» ∞ ~° q . HÍ~° º Hõ ~ ° Î e fl HÍáê_» ∞ HÀ=@O HÀ㨠O ^Õ x Ô H · < å
ã≤^Œú=∞ÜÕ∞º"å_»∞. z=iH˜ `«# ~å[H©Ü«∞ Éèíq+¨º`«∞Î#∞ Ѩ¨}O ÃÑ@ì_®xH˜
‰õÄ_® "≥#∞HÍ_Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞. WO^Œ∞Ö’ J`«x rq`«O #∞Oz J<ÕHõ
L^•Ç¨Ï~°}#∞ K«∂Ñ≤OK«=K«∞Û.
1997 [#=i 25= `Õn# lÖÏ¡Ö’ Ñ≤._ç. K«@ìO J=∞Å∞ f~°∞#∞
QÆ∞iOz q=~°} ~ÚKÕÛO^Œ∞‰õΩ Ѩ„uHÍ qÖËH~õ ∞° Å`À XHõ ã¨=∂"ÕâO◊ U~åÊ@∞
KÕâß_»∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ PÜ«∞# XHõ „ѨHõ@# ‰õÄ_® q_»∞^ŒÅ KÕâß_»∞.
'JkèHÍ~°O HÀã¨O „Ѩ[bfl, HÍ~°ºHõ~°Îbfl <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áê=ÙÅ∞QÍ
"å_»∞‰õΩ<åfl~°∞. D~ÀA ˆH=ÅO HÍ~°ºHõ~°Îefl =∂„`«O Ñ≤._ç. K«@ìO H˜O^Œ,
~“_ô +‘@~°¡ H˜O^Œ QÆ∞iÎã¨∞Î<åfl~°∞. gà◊§x J_»¤O ÃÑ@∞ì‰õΩx JkèHÍ~°OÖ’H˜
=zÛ# <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å∞ D <Õ ~ åÅ`À U=∂„`« O 㨠O |O^è Œ O ÖË # @∞ì

154
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=º=ǨÏiã¨∞Î<åfl~°∞. ~Úk KåÖÏ J<åºÜ«∞O. lÖÏ¡Ö’x JkèHÍ~° áêsì
<åÜ«∞‰õΩÅO^ŒiH© <Õ~åÅ`À ã¨O|O^è•Å∞<åfl~Ú.
lÖÏ¡‰Ωõ H˘`«QÎ Í =zÛ# JkèHÍ~°∞Å∞ Ñ≤._ç, ~“_ô+@ ‘ ~°¡ eã¨∞ì `«Ü∂« ~°∞
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ã¨O`À+¨O. J~Ú`Õ U ã¨=∞㨺ÔH·<å XHõ P~°OÉèíO =ÙO@∞Ok.
1996 z=~°, 1997 „áê~°OÉèOí Ö’ D lÖÏ¡‰Ωõ =zÛ# JkèHÍ~°∞Å∞ „Ѩã∞¨ `Î O«
=Ù#fl Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞|\˜ ì x~° ‚ Ü « ∂ Å∞ f㨠∞ HÀ=@O 㨠| |∞ HÍ^Œ ∞ .
QÆ∂O_®~Ú[O J<Õk lÖÏ¡Ö’ 1990Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ 1991Ö’ L^èŒ$`«O
J~ÚOk. JѨÊ\’¡ `å_çѨ„u, ^èŒ~°‡=~°O „áêO`åÖ’¡ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
„Ѩ[Å#∞ ÉèÜ í ∂≥ `åÊ`åxH˜ QÆ∞iKÕâß~°∞. H˘xfl =O^ŒÅ ~Úà◊√§ ‰õÄÅQ˘\Ïì~∞° .
ÉÏO_»∞¡ ~å~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. =∂#ÉèíOQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
'HÍO„ÔQãπ J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ, ^Ò~°˚#º q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_»=∞O@∂ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì ~å„+¨ì ™ê÷~Ú, lÖÏ¡ ™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩÅ∞
Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. "åi Ñ≤Å∞Ѩ٠"Õ∞~°‰õΩ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, „Ѩ[Å∞ ~°OQÆOÖ’H˜
kQÍ~°∞. P „Hõ=∞OÖ’ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ Jx"å~°ºO JÜ«∂º~Ú. JѨC_»∞
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O "åà◊§g∞^Œ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. HÍO„ÔQãπ ^Ò~°˚<åºÅ#∞ ZO_»QÆ>Ëì
„Hõ=∞OÖ’ „Ѩ[Å∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ`À áÈ~å\ÏÅ∞ #_çÑ≤# <åÜ«∞‰õΩÖË PÜ«∂
xÜ≥∂[Hõ =~åæÅÖ’ WѨC_»∞ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåe.
'`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`« xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÖÏÉèíѨ_®¤~°∞. "åà◊§ HÀã¨O áÈ~å_ç# HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ =∂„`«O
ˆHã¨∞Ö’¡ W~°∞H˘¯x ~ÚѨC_»∞ <Õ~°ã¨∞ÎÅÜ«∂º~°∞.
'<å`À ã¨Ç¨ Jxfl xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ <åÜ«∞‰õΩÅ#∂ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∂« Åx
HÀ~°∞`«∞<åfl#∞.
'Jxfl xÜ≥∂[Hõ =~åæÖ’¡#∂ PÜ«∂ ™ê÷~ÚÖ’¡ [iy# "å\˜H˜
JkèHÍ~°OÖ’ =Ù#fl"åˆ~ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåe. HÍh áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞
™ê=∂#º HÍ~°ºHõ~°ÎÅ g∞^Œ<Õ Ñ≤._ç. K«@ìO H˜O^Œ ~“_ô +‘@~°∞¡QÍ ˆHã¨∞Å∞
ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. ~Úk J<åºÜ«∞O. lÖÏ¡Ö’ "≥Ú#fl\ ˜ =~°‰õÄ 250 =∞Ok
~“_ô +‘@~°∞¡ =ÙO>Ë ~ÚѨC_»∞ "åi ã¨OYº 2700 ʼnõΩ ÃÑiyOk.
JO`«=∞Ok ZÖÏ Ñ¨Ù@∞ì‰õΩ =KåÛ~°∞? U „áêuѨkHõ g∞^Œ gà◊§#∞
QÆ∞iÎOKå~°∞? Ô~O_»∞ ˆHã¨∞Å`À ã¨O|O^èŒO =ÙO>Ë KåÅ∞. ~“_ô +‘@~°∞QÍ

155
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~° ∞ . Wk ã¨ Ô ~ · O k HÍ^Œ ∞ . „Ѩ * Ïrq`åxH˜ Éè í O QÆ O
Hõeyã¨∞Î#fl"åi<Õ ~“_ô +‘@~üQÍ ¿Ñ~˘¯<åe.
'Ñ≤._ç. K«@Oì H˜O^Œ JÔ~ã¨∞‰ì Ωõ <Õ#∞ J~°∞›_<ç .Õ <åÖψQ Jxfl xÜ≥∂[Hõ
=~åæÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∂ Ñ≤._ç K«@ìO H˜O^Œ JÔ~ã¨∞ì‰õΩ J~°∞›ÖË. ǨÏ`«ºÅ∞, <Õ~åÖ’¡
=∂ ǨϙêÎÅ∞ J^Œ$â◊ºOQÍ =Ù<åfl~Ú. L~°=H˘O_» xÜ≥∂[Hõ =~°æOÖ’
ã≤Ñ≤S <åÜ«∞‰õΩÅ∞ <å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, ~°gO„^Œ<å^èŒÔ~_ç¤x ǨÏ`«º KÕ~ÚOz#
Hˆ ã¨∞Ö’#∂,J#O`« "≥OHõ@~åq∞Ô~_çx¤ , QÀÑ‘<å^ä#£ ∂ H˘\˜Oì z# Hˆ ã¨∞Ö’#∂,
Z=i ǨÏã¨ÎO =ÙO^À JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞.
'HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, „Ѩ[Å∞ "å~°O`«@ "å~°∞QÍ Z#fl\ ˜H© Ô~zÛáÈ~°∞.
=∂ÖÏO\˜ xÜ≥∂[Hõ =~°æ ™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩÖË "åix Ô~K«ÛQ˘\˜ì <Õ~åÅ∞
KÕ~Úã¨∞Î<åfl~°∞.
'ã¨iǨÏ^Œ∞Ì ~å„+¨ìOÖ’ ™ê~å "åºáê~°O KÕã¨∂Î JHõ¯_» JkèHÍiHõOQÍ
y_»¤OQÆ∞Ö’¡ ^•z# ™ê~å#∞ lÖÏ¡Ö’ J=Ú‡`«∞#fl <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K«\ÏìxH˜
zHõ¯_»O ÖË^Œ∞. QÆ∞uÎ „áêO`åxH˜ K≥Ok# XHõ ^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩ_»∞ ™ê~å
ˆHã¨∞Ö’ JÔ~ã¨ìÜ«∂º_»∞. tOQÆ#=∞Å xÜ≥∂[Hõ =~°æOÖ’x <å~°ÊÅÖ’
ã¨Or=Ô~_ç¤ ÉÏO|∞ ^•_çH˜ ky#ѨC_»∞ Z=~°∞ "≥#∞Hõ=ÙO_ç =∞^ŒÌ`«∞
~ÚKåÛ~À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
'Z"≥∞‡Ö˺ =∞^Œ`Ì ∞« JO_»^OŒ _»Å∞ ÖˉΩõ O_® U xÜ≥∂[Hõ =~°Oæ Ö’#∂
HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ ^Ò~°˚#ºO KÕÜ«∞~°∞.
'1994 ZxflHõÖ’¡ `å_çѨ„uÖ’ ÖÏsÖ’ ÉÏO|∞Å∞ ¿Ñe W^ŒÌ~°∞
=∞~°}˜OK«@O "≥#∞Hõ P xÜ≥∂[Hõ =~°æO <åÜ«∞‰õΩx „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖË^•? P
ÉÏO|∞ ¿ÑÅ∞_»∞ "≥#∞Hõ=Ù#fl Jã¨Å∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ <Õ~°ã¨∞Î_»∞ HÍ^•? W\©=Å
JkèHÍ~° `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ KÕi# J#O`«Ñ¨Ù~°O <åÜ«∞‰õΩ_»∞ "≥·\òHÍÅ~ü
á⁄e\©+Ü ≤ ∞« <£QÍ ÃÑH· ˜ =º=ǨÏiã¨∞<Î åfl_∞» . J`«#∞ Zxfl ǨÏ`«ºÅ∞ KÕ~ÚOzOn
JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. HÍh K«\ÏìxH˜ zHõ¯ÖË^Œ∞.
'lÖÏ¡Ö’ <Õ#∂, k"åHõ~~Ôü _ç¤ =∂„`«"∞Õ Ç¨ÏO`«‰Ωõ Å∞QÍ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl=Ú.
q∞ye#"åà◊√§ Zxfl ǨÏ`«ºÅ∞, <Õ~åÅ∞ KÕã≤<å "å~°∞ "≥·\òHÍÅ~ü
á⁄e\©+≤Ü«∞<£ûQÍ K≥ÖÏ=∞}˜ J=Ù`«∞<åfl~°∞.—

156
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
'„Ѩu <åÜ«∞‰õΩ_»∞ J^Œ$â◊ºOQÍ J<ÕHõ <Õ~åÅ∞, ǨÏ`«ºÅ∞ KÕ~ÚOKå_»∞.
'#Å¡=∂_» xÜ≥∂[Hõ=~°æOÖ’ XHõ =∞O_»ÖÏ^茺‰õ∆Ω}˜‚ ~“_ô+‘@~üQÍ
áÈbã¨∞Å∞ Hˆ ã¨∞ #"≥∂^Œ∞ KÕâß~°∞. JHõ¯_» Z"≥∞‡Ö˺#∞ QÔ eÑ≤OK«_®xH˜ Hõ$+≤KãÕ ≤
PÜ«∞# <Õ~°ã¨∞Î_»Ü«∂º_»∞. JO^Œ∞‰õΩ Z"≥∞‡Ö˺ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOK«_®?
'HÍO„ÔQãπ "åix Z^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ =∂ JkèHÍ~°O HÀã¨O ™êfi~°÷O`À
„Ѩ[Å#∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ "å_»∞H˘x D ~ÀA ã¨=∞㨺 `≥zÛÃÑ\Ïì=Ú.
'Ñ≤._ç. K«@ìO H˜O^Œ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞^Œe¿ãÎ =∞=∞‡ÅflO^Œih JÔ~ã¨∞ì
KÕÜ∂« e. JѨC_Õ lÖÏ¡ „ѨâßO`«OQÍ =ÙO@∞Ok. JkèHÍ~°O HÀã¨O „Ѩ[Å#∞
~Ô K«ÛQ˘\˜Oì k áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÖË. ™ê=∂#º „Ѩ[ʼnõΩ `«QÍ^•Å`À J=ã¨~O°
=ÙO_»^Œ∞.
'Q“~°=„Ѩ^ŒOQÍ |uH˜#"å~°∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ WѨC_»∞ ˆHã¨∞Ö’¡
W~°∞HÀ¯=_®xH˜ <åÜ«∞‰õΩÅ^Õ ÉÏ^躌 `«. KåÖÏ `«QÍ^•Å∞ =zÛáÈ`«∞O\Ï~Ú.
J~Ú`Õ, „Ѩ*Ïr=<åxH˜ ÉèíOQÆO Hõeyã¨∂Î, âßs~°Hõ Hõ+¨ìO ÖˉõΩO_®
W`«~∞° Å#∞ Ñ‘_Oç K«∞‰õΩO@∂ r=#O ™êyOKÕ "åi<Õ „Ѩ^•è # xOk`«∞Å∞QÍ
QÆ∞iÎOKåe. QÀ~°O@¡ „áêO`«OÖ’ 1987Ö’ 㨇QÆ¡~üQÍ qlÖˇ<£û "åi KÕuH˜
zH˜¯# <åÜ«∞‰õΩ_»∞ D~ÀA L#fl`« ™ê÷~ÚÖ’ L<åfl_»∞.
'ÃÑ#∞H˘O_»Ö’ [iy# ^Ò~°˚<åºÅxflO\˜H© <Õ<Õ ÉÏ^èŒ∞º}˜‚.
'<åÜ«∞‰õΩÅ JO_»^ŒO_»Å∞ ÖˉõΩO_® ™ê=∂#∞ºÅ∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
<Õ~åʼnõΩ ã¨#fl^ŒúO HÍ~°∞.
'=∞=∞‡efl „áÈ`«ûÇ≤ÏOz# ~å„+¨ì ™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩÅg∞^Œ Ñ≤._ç. Hˆ ã¨∞Å∞
ÃÑ@ìO_ç. P ~ÀA áêsì „Ñ¨^è•# HÍ~°º^Œi≈ `«=∞‰õΩ xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ
"åsQÍ |∂`ü Hõq∞\©Å∞ "Õ~ÚOKå_»∞. Jk áêsì q^è•#O. P áêsì q^è•#
x~°‚Ü«∞"Õ∞ WѨC_»∞ D Ѩiã≤÷uH˜ ^•i fã≤Ok.
'JkèHÍ~°O HÀã¨O áê‰õΩÖÏ_ç# <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ѷ∞¨ ~°¬}Å#∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKå~°∞.
xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ "åsQÍ ‰õ∆Ω}‚OQÍ J^茺ܫ∞#O KÕã≤ <Õ~åÅ "≥#∞Hõ=Ù#fl
"åix QÆ∞iÎOK«O_ç.......——
1997 [#=i 26 = `Õn k#Ѩ„uHõÖ’¡ Ü«∞^è•`«^äŒOQÍ JK«Û~Ú#
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ Ѩ„uHÍ „ѨHõ@# Wk.
157
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
"åã¨Î"åxH˜ áêsìÅ JO`«~°æ`« ã¨g∞Hõ∆ã¨=∂"ÕâßÅÖ’, P`«‡q=∞~°≈
KÕã¨∞‰õΩ<Õ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ K≥ѨÊ=Åã≤# =∂@eq. HÍh, ™ê^è•~°} HÍ~°ºHõ~°ÎÅ
=∂#ã≤Hõ ã¨÷~Ú~åºxfl HÍáê_»∞‰õΩx f~åÅ<Õ L^Õúâ◊ºO`À Ѩ„uHõÅ "åi
=ÚO^Œ∞ K≥áêÊ_»∞. WÖÏ K≥ѨÊQÆÅ P`«‡ ã¨÷~Ú~°ºO Ѩi\ÏÅ ~°q =O\˜
Ju H˘kÌ=∞OkH˜ =∂„`«"Õ∞ LO@∞O^Œ#@O =Ú=∂‡\˜H© x[O.
áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÖË HÍ^Œ∞. `«# J#∞K«~°∞Å∞, Jaè=∂#∞Å q+¨Ü«∞OÖ’
‰õÄ_® ZO`À „â◊^Œú Hõ#|iKÕ"å_»∞. "åà◊§ ÉÏQÀQÆ∞Å#∞ QÆ∞iOz
ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. "å\˜x Ѩ\ ˜ìOK«∞‰õΩ<Õ"å_»∞. "åà◊§
|`«∞‰õΩÅ∞ "≥∞~°∞QÆ∞ Ѩ_»\ÏxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞.
`«# J#∞K«~°∞Å∞, "åà◊√§ z#fl"åà◊√§ HÍ=K«∞Û ÃÑ^ŒÌ"åà◊√§ HÍ=K«∞Û.
U^≥ · < å ~Ú|ƒOkÖ’ z‰õ Ω ¯‰õ Ω <åfl~° O >Ë "åà◊ § x P z‰õ Ω ¯Ö’¡ O z
|Ü«∞@Ѩ_Õ¿ãO`«=~°‰õÄ q„â◊q∞OKÕ"å_»∞ HÍ^Œ∞. ~ÚHõ áÈbã¨∞ ˆHã¨∞Å
q+¨Ü«∞OÖ’ J~Ú`Õ ã¨ˆ~ã¨i. P ˆHã¨∞`À <Õ~°∞QÍ `«#‰õΩ ã¨O|O^èŒO =Ù<åfl
ÖËHõáÈ~Ú<å `«# =∞#∞+¨µÅ∞ J#∞‰õΩ<Õ"åà◊√§ Z=~°~Ú<å ~Ú~°∞‰õΩ¯O>Ë
"åà◊§H˜ ZO`À P`«‡ã¨÷~Ú~åºxfl JOkOKÕ"å_»∞. "åà◊√§ P ˆHã¨∞Ö’¡Oz
|Ü«∞@Ѩ_Õ =~°‰Äõ `«Å_¡ eç á¡ ÈÜÕ∞"å_»∞. áÈbã¨∞Å ^≥|ƒÅ∞, z„`«ÇÏ≤ Oã¨Å#∞
`«@∞ìHÀÖË=∞#∞‰õΩ#flѨC_»∞ U=∂„`«O `«@Ѩ\Ï~ÚOK«‰õΩO_® Ѩi\ÏÅ ~°q
HÀã¨O KÕâß=∞<À, Ѩi\ÏÅ ~°q KÕÜ«∞=∞O>Ë KÕâß=∞<À ã¨Ê+¨ìOQÍ
K≥¿ÑÊÜ«∞=∞<Õ"å_»∞. ^•x=Å¡ `å#∞ ZO`«\ ˜ f„= Ѩi}Ï=∂Å∞ Z^Œ∞~À¯=eû
=ã¨∞ÎO^À ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥eã≤=ÙO_ç‰õÄ_® ZO`«=∂„`«O "≥~°KÕ"å_»∞ HÍ^Œ∞.
~°q P*Ï˝Ñ≤¿ãÎ KåÅ∞ Uk KÕÜ«∞\ÏxÔH·<å "≥#∞HÍ_»x J#∞K«~°∞Å∞
Jxfl „áêO`åÖ’¡#∂ Jã¨OMϺHõOQÍ =ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O ~°q =ºH˜Î`«fiO
Ö’x W@∞=O\˜ „Ѩ`ºÕ Hõ`Ö« .Ë `«=∞‰õΩ U^Œ~Ú<å J~Ú`Õ `«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜
Z@∞=O\˜ Hõ+¨ìO ~å‰õΩO_® J#flÜ«∞º K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞ÖË J#fl #=∞‡HõO
„Ѩf J#∞K«~°∞_çÖ’#∂, HÍ~°ºHõ~°ÎÖ’#∂ |ÅOQÍ =ÙO_Õk.
~°q HÀã¨O ZѨC_À XHõÑC¨ _»∞ iã¨∞¯ fã¨∞‰õΩx, P `«~åfiu HÍÅOÖ’
~°q`À U=∂„`«O ã¨O|O^èŒOÖËx <Õ~åʼnõΩ áêÅÊ_ç# "åà◊√§‰õÄ_®
H˘O`«=∞Ok L<åfl~∞° . =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ "åà◊§x ^Œ∂~°O ÃÑ>Ë"ì å_»∞QÍh, "åà◊§=Å¡
=zÛ# K≥_∞» ¿Ñ~°∞h, xO^Œbfl ÉÏ^躌 `«QÍ "≥∂¿ã"å_»∞. "åà◊§x ~Ú~°HÍ@OÖ’

158
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ÃÑ>ËìѨx Z#fl_»∂ KÕ¿ã"å_»∞ HÍ^Œ∞. XHõ™êi `«# QÆ∞iOz iã¨∞¯
fã¨∞‰õΩ#fl"å_»∞ P `«~åfiu HÍÅOÖ’ ZO`« ^Œ∞~å‡~°æѨ٠ѨxKÕã≤ `«# ¿Ñ~°∞
"å_»∞‰õΩ<åfl â◊„`«∞=ÙQÍ K«∂¿ã"å_»∞ HÍ^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜ ~Úk á¶êºHõ∆xã¨∞ìÅ∞
J#∞ã¨iOKÕ Ñ¨¨O^ä•H˜ ѨÓiÎQÍ aè#fl"≥∞ÿ#^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û.
~°qÖ’x D ÅHõ∆}O J`«x „Ѩu+¨ªx ZO`«QÍ<À kQÆ*ÏiÛOk.
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ J`«x Jã¨Å∞ =ºH˜Î`åfixfl xÅ∞=Ù<å `«∂@∞¡ á⁄_çzOk.
J`«xx XHõ #~°~°∂Ѩ ~åHõ∆ã¨∞_»∞QÍ z„uOK«_®xH˜ KÕÜ«¸`«xzÛOk.
J~Ú<å ~°q [OHõÖË^Œ∞.

159
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

15
=Úxûáêe\© ZxflHõÅ∞ =KåÛ~Ú.
^èŒ~°‡=~°O, `å_çѨ„u =Úxûáêe\©Å ÉÏ^茺`« Ѩi\ÏÅ ~°qH˜
JѨÊyOKå~°∞.
^èŒ~°‡=~°O K≥·~°‡<£ Ѩ^ŒqH˜ a*ˇÑ≤ JÉèíºi÷ ~°OQÆOÖ’ L<åfl_»∞. ÃÑ^ŒÌ
|Ç≤Ï~°OQÆ ã¨Éèí U~åÊ@~ÚOk. ˆHO„^Œ ǨϟOâßY ã¨Ç¨Ü«∞ =∞O„uQÍ =Ù#fl
q^•º™êQÆ~ü~å=Ù =ÚYºJukäQÍ qKÕÛâß~°∞. "ÕkHõg∞kH˜ Ѩi\ÏÅ ~°q
Z‰õΩ¯`«∞O_»QÍ [#O K«Ñʨ @∞¡, DÅÅ`À |Ç≤Ï~°OQÆ ^Œ^iúŒ e¡Ok. KåÖÏ=∞Ok
=HõÎÅ∞<åfl~°∞. =ÚYºJukä PYi=HõÎQÍ =ÙO_»@O P#"å~Úf, ã¨ÉèÏ
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ‰õÄ_®.
J~Ú`Õ, Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩã¨OQÆO `«~åfi`« [#O Z=~°∂ q∞QÆÅ~°x
=∞O„u q^•º™êQÆ~°~å=Ù‰õΩ J~°ú=∞~ÚOk. ~°qx Ñ≤ez =ÚO^Œ∞ <Õ#∞
=∂\Ï¡_»∞`å#∞. `«~åfi`« g∞~°∞ =∂\Ï¡_»O_ç. Ѩiã≤÷u K«∂ã¨∞ÎO>Ë g∞~°∞
=∂\Ï¡_#ç `«~åfi`« [#O Z=~°∂ q∞yÖË@∞ì ÖË~∞° J<åfl~∞° . ~°q ã¨~ˆ #<åfl_∞» .
q^•º™êQÆ~°~å=Ù `«# „Ѩã¨OQÆOÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°qx JHõ∆~åÖÏ
PHÍâßxÔH`ÕÎÖÏ =∂\Ï¡_®~°∞. H˘O^Œ~°∞ ^Œ∞O_»QÆ∞Å∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ q=∂<åxfl
ÃÇ·Ï*ÏH± KÕã≤ HÍO^ŒÇ¨~üÖ’ kOz ¿Ñ~°∞"≥∂ã≤# >ˇ„~°iã¨∞ì#∞ q_çÑ≤OK«∞‰õΩ
"≥o§ JѨÊ\˜H˜ ~ÚOHÍ ZO`ÀHÍÅO HÍÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞O K≥|∞`«∂ J^Õ
q=∂#OÖ’ QÆ#Hõ Ѩi\ÏÅ ~°q =ÙO_ç=ÙO>Ë q=∂#O ÉèÏ~°`«^Õâ◊

160
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ã¨iǨÏ^Œ∞Ìefl ‰õÄ_® ^•\˜ "≥à◊§xKÕÛ"å_»∞ HÍ^Œx J#@O`À<Õ Ñ¨i\ÏÅ
~° g O„^Œ lO^•ÉÏ^£ J<Õ x<å^•Å∞, DÅÅ`À |Ç≤ Ï ~° O QÆ ã¨ É è í
=∂~°∞"≥∂yOk. q^•º™êQÆ~~ü å=Ù uiy „ѨãO¨ QÆO H˘#™êyOK«\ÏxH˜ gÖËx¡
Ѩiã≤÷u.
Ѩi\ÏÅ ~°q "≥∞ÿ‰õΩ fã¨∞‰õΩx xâ◊≈|úOQÍ =ÙO_ç =∞O„u QÍi
„Ѩã¨OQÆO „â◊^ŒúQÍ q<åe J#@O`À<Õ JO`å ã¨^Œ∞Ì =∞}˜yOk.

161
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

16
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ "≥∞_çHÖõ ò K≥HÑõ π xq∞`«OÎ `«~K° ∞« QÍ ZÖò.a.#QÆ~Öü ’x
HÍq∞<Õx Ǩã≤Ê@Öòû‰õΩ "≥à◊√`«∞O_Õ"å_»∞. P Ǩã≤Ê@Öò HÍq∞<Õx
ã¨∂~°º<å~åÜ«∞} QÍik. ã¨∂~°º<å~åÜ«∞} QÍ~°∞ ZhìP~ü ‰õΩ=∂~°∞_»∞
™ê~ÚHõ$+¨‚‰õΩ qÜ«∞ºO‰õΩ_»∞. ã¨∂~°º<å~åÜ«∞} QÍiH˜ Ѩi\ÏÅ ~°q g∞^Œ
Z#ÖËx "å`«ûźO. "åi ÃÑ^ŒÌ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ _®Hõ~ì ü â◊t^è~Œ ü HÍq∞<Õx Ǩã¨Ê@Öòû
ã¨Oã¨Ì‰õΩ "Õ∞<ÕlOQ∑ _≥·Ô~Hõì~ü. Ô~O_À ‰õΩ=∂~°∞_»∞ yi^èŒ~ü. DÜ«∞# Ju
Ñ≤#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ K«xáÈÜ«∂~°∞. =¸_À ‰õΩ=∂~°∞_»∞ N^èŒ~ü. g~°O^Œ~°∂
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ#∞ ã¨fiO`« ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºxHõ<åfl q∞#flQÍ K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞.
2001Ö’ ~°q f„= Jã¨fiã¨ú`«‰õΩ QÆ∞~°~Ú HÍq∞<Õx Ǩã≤Ê@ÖòûÖ’
^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞ =∂™êÅáê@∞ L<åfl_»∞. D HÍÅOÖ’<Õ JѨÊ\’¡ Ñ≤ã≤ã≤
J^茺‰õ∆Ω_»∞QÍ =Ù#fl ZOZãπ ã¨`«º<åfl~åÜ«∞} ~å=Ù H˜_ôfl ѨsHõ∆ xq∞`«ÎO
J^Õ Ç¨ã¨Ê@ÖòÖ’ KÕ~å~°∞. `«##∞ Ѩ~å=∞i≈OK«_®xH˜ ZOZãπP~ü `«#
~°∂=Ú‰õΩ ~å"åÅ#∞‰õΩO@∞#fl@∞¡ ~°qH˜ `≥eã≤Ok. PÜ«∞# ~å=_»OHõ<åfl
`å#∞ "≥o§ ѨÅHõiOK«_"» ∞Õ =∞~åº^ŒQÍ =ÙO@∞O^Œx `«<Õ JHõ¯_çH˜ "≥àϧ_»∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞#`Àáê@∞ QÆ∞O@∂~°∞‰õΩ K≥Ok# HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩ_»∞
~åÜ«∞áê\˜ Nx"åãπ ‰õÄ_® JHõ¯_Õ =Ù<åfl~°∞. HÍO„ÔQãπ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ
QÆ∞iOp, =ÚYº=∞O„u K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ QÆ∞iOp ZOZãπP~ü ã¨~^° •QÍ
J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ K≥áêÊ~°∞.
~°q P~ÀQƺ Ѩiã≤÷u ÉÏQÍ ^≥|ƒu#flk. ~°qH˜ =∂=¸Å∞QÍ<Õ
+¨µQÆ~ü,cÑ‘Å∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯= ™ê÷~ÚÖ’ LO_Õq. ~ÀAH˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡
162
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
É’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞ W#∞ûe<£ WO[Hõ∆<£Å∞ fã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. L#fl@∞ìO_ç,
XHõ~ÀA #_»∞ã¨∂Î LO_»QÍ `˘O\˜#∞Op, HÍeÑ≤Hõ¯Å #∞Op qѨs`«OQÍ
<˘Ñ≤Ê =zÛOk. "≥O@<Õ Ç¨ã¨Ê@ÖòÖ’ KÕ~å_»∞. KåÖÏ ~ÀAÅ áê@∞
z„`«Ç≤ÏO㨠J#∞ÉèíqOKå_»∞. ~°qH˜ [|∞ƒ KÕã≤#ѨÙ_»∞ J`«x "≥O@ =ÙO_ç
x`«ºO ¿ã=KÕã≤# "åà◊¡Ö’ =ÚáêÊà◊¡ [QÆ<åfl^ä£ =ÚY∞º_»∞. W`«#∞ ~°q
z<åflÜ«∞#Ö’¡ ÃÑ^ŒÌ"å_≥·# Ñ≤.Z"£∞.<å~åÜ«∞}QÍi JÅ∞¡_»∞. `˘Å∞`«
~°∞=∞\Ï~Ú_£ P~°~Ô÷ \· 㘠π J#∞‰õΩ<åfl~∞° HÍh z=iH˜˜ É’<£ \©c Jx `ÕeOk.
~°qH˜ =Ù#fl Ju ÃÑ^ŒÌ |ÅÇ‘Ï#`« – ã≤QÆÔ~@∞¡. =∂ÖòÉ’~À ã≤QÆÔ~@∞¡
~ÀA‰õΩ Hõhã¨O J~°"≥·H˜ `«QÆæ‰õΩO_® HÍÖËÛ"å_»∞. Jã¨Î=∂#O J`«x KÕuÖ’
ã≤Q~ÔÆ @∞ì "≥Å∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙO_Õk. ÃÑ^Œ"Ì åà◊§ =ÚO^Œ∞ ã≤Q~ÔÆ @∞ì =Ú\˜Oì KÕ"å_»∞
HÍ^Œ∞. ZO`« =ÚYº"≥∞ÿ# ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ =Ù<åfl U^À <≥ѨO g∞^Œ |Ü«∞\˜H˜
=zÛ QÆ|QÆÉÏ <åÅ∞QÆ∞ ^Œ=Ú‡Å∞ÖÏy =∞m§ "≥o§ ‰õÄ~°∞Û<Õ"å_»∞. z=iH˜
ZhìP~ü =O\˜"åiH˜ ‰õÄ_® ~°qH˜ ã≤QÆÔ~@¡`À =Ù#fl J#∞|O^èŒO J~°úO
J~ÚOk.
J<ÕHõ=∞Ok ÃÑ^ŒÌÅ∞, _®Hõì~°∞¡, z=iH˜ `«# Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ_® ã≤QÆÔ~\ò
JÅ"å@∞#∞ =∂x"ÕÜ«∞=∞x K≥áêÊ~°∞. XHõ ^Œâ◊Ö’ ~°q ‰õÄ_® ã≤QÆÔ~@∞¡
=∂x"Õ^•Ì=∞x ã≤xûÜ«∞~üQÍ „Ѩܫ∞`«flO KÕâß_»∞. ™ê^茺O HÍÖË^Œ∞. f„=
Jã¨fiã¨÷`«‰õΩ QÆ∞Ô~· HÍq∞<Õx Pã¨∞Ѩ„uÖ’ zH˜`«û á⁄O^Œ∞`«∞#fl HÍÅOÖ’
ã≤Q~ÔÆ @∞¡ =∂x"ÕÜ∞« ÖËHáõ È`Õ [|∞ƒ`«Qˆ æ „Ñ¨ãHˆ¨ Î ÖË^xŒ _®Hõ~ì O¡° ^Œ~∂° ÃÇÏK«ÛiHõ
KÕâß~°∞. J~Ú<å =∂#ÖË^Œ∞. Pã¨∞Ѩ„u QÆk=ÚO^Œ∞ QÆ<£"Õ∞<£Åh,
|O^èŒ∞q∞„`«∞bfl HÍѨÖÏÃÑ\˜ì Pã¨∞Ѩ„u ɡ_£ g∞^Œ Ѩ_»∞‰õΩ<Õ ã≤QÆÔ~@∞¡
HÍÖËÛ"å_»∞. _®Hõ~ì ∞° Q¡ Íh, Z=Ô~<· å ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§QÍh =ã¨∞<Î åfl~x° `≥e¿ãÎ ~°∂=Ú
JO`å „¿ãÊ KÕ~ÚOKÕ"å_»∞. Zxfl ã¨∞QÆO^è•Å∞ K«e,¡ Zxfl =ÚO^Œ∞ *Ï„QÆ`ÅΫ ∞
fã¨∞‰õΩ<åfl ~Ô _£Ç¨ ºO_≥_Q£ Í Ñ¨@∞ì|_ç# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ J<ÕHOõ . F™êi ~ÚÖψQ
L#fl@∞ìO_ç ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ QÆkÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃# HÍq∞<Õx ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}
QÍiH˜ ѨÓiÎ ™ê÷~ÚÖ’ ^˘iH˜áÈÜ«∂_»∞. P `«~°∞"å`« =ÚO^Œ∞QÍ Hõ|∞~°∞
KÕã≤QÍh ã¨∂~°º<å~åÜ«∞} QÍ~°∞ ~°q QÆkÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ>Ëì"å~°∞ HÍ^Œ∞.
Wxfl q[Ü«∂Å∞ ™êkèOz# =ºH˜Îq, D k‰õΩ¯=∂e# ã≤QÆÔ~\ò
JÅ"å@∞#∞ [~ÚOK«ÖËHõáÈ`«∞<åfl"å Jx Z=Ô~·<å JO>Ë D ã≤QÆÔ~@∞¡
`À_»∞O_»|>Ëì P q[Ü«∂Åhfl ™êkèOK«QÆeQÍ#x #=Ùfi`«∂ ã¨=∂^è•#O
K≥¿ÑÊ"å_»∞.
163
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
~°q J<å~ÀQƺO`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl HÍÅOÖ’<Õ "≥OHõ\ÏѨÙ~°O
„QÍ=∞OÖ’x `«# ~ÚO\˜H˜ `«∂~°∞Ê k‰õΩ¯# #ã¨#HÀ@x P#∞‰õΩx H˘O_»g∞^Œ
tkèÖÏ=ã¨÷Ö’ =Ù#fl ^Õ"åÅÜ«∂xfl ѨÙ#~°∞^ŒúiOKåÅ<Õ PÖ’K«# HõeyOk.
D ^Õ"åÅÜ«∞O NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞Å HÍÖO <å\˜^Œx „Ѩfu. D QÆ∞_ç
KåÖÏHÍÅOáê@∞ D „áêO`«OÖ’ qѨ¡=HÍ~°∞Å ~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ
™êÌ=~°OQÍ =ÙO_Õk.
N"ÕOHõ>âË fi◊ ~° ™êfiq∞ PÅÜ«∞ ѨÙ#i‡~å‡}O, ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ
x~°fiÇϨ } P „áêO`«OÖ’<ÕQÍHõ "≥Ú`«OÎ ~å„+¨Oì ^Œ$+≤<ì Õ PHõ@∞ì‰Ωõ #fl JOâßÅ∞.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ^Õ"åÅÜ«∞ ѨÙ#ifl~å‡}O „áê~°OaèOz#ѨÊ\˜ #∞Op
™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åÇ¨Ï "Õ_∞» HõÅ∞ =Úy¿ã =~°‰Äõ P „áêO`«O „Ѩ=ÚY Ѩ~åº@Hõ
ˆHO„^ŒOQÍ =∂iOk. x`«ºO =zÛáÈÜÕ∞ [<åÅ∞, "åǨÏ<åÅ`À ¿Ñ~°∂~°∞
"≥àı§ ~À_»∞¤Ö’ qѨs`«OQÍ ~°nÌ ÃÑiyOk.
„áêp# ^Õ"åÅÜ«∂xfl ѨÙ#~°∞^Œiú OK«_O» XHõ¯>Ë J`«x ÅHõ∆ ºO HÍ^Œ∞.
ѨÙ}º ˆH∆„`«O`À áê@∞ XHõ q^•ºˆHO„^ŒOQÍ ‰õÄ_® P ^Õ"åÅÜ«∞ „áêO`åxfl
kkÌf~åÛÅ#flk J`«x Pâ◊Ü«∞O. ã¨HõÅ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å`À ‰õÄ_ç# XHõ
L#fl`« ™ê÷~Ú QÆ∞~°∞‰õΩÅ áê~î°âßÅx <≥ÅH˘ÖÏÊÅx PÖ’zOKå_»∞. KåÖÏ
ÃÑ^ŒÌ ™ê÷~ÚÖ’ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ „áê~°OaèOKå_»∞. XHõ"≥·Ñ¨Ù „ѨÉèí∞`«fiO ^•fi~å
QÆ∞~°∞‰õΩÅ áê~î°âßÅÅ#∞ <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∂Î<Õ =∞~À "≥·Ñ¨Ù
ã¨fiK«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷efl Hõeã≤ `«=∞ „áêO`åxfl ѨijeOz QÆ∞~°∞‰õΩÅ áê~î°âßÅ
U~åÊ@∞ KÕÜ«∞=∞x HÀ~å_»∞. Jxfl ~°HÍÅ =∞øeHõ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å#∞
ã¨=∞‰õÄiÛ ÃÑ_»`å#x Ǩg∞ WKåÛ_»∞.
„á⁄ÔH¡~Ú<£Å∞, _À[~°∞¡, ~ÀÅ~°∞¡, \˜Ñ¨Ê~°∞¡, „\ÏHõì~°∞¡.... =O^ŒÖÏk
=∞Ok [#O`À Ü«Ú^Œú„áêuѨkHõ# Ѩ#∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. Ѩi\ÏÅ
~°gO„^Œ ~ÀA‰õΩ W~°"·≥ QÆO@Å∞ JHõ¯_Õ QÆ_∞» ѨÙ`«∞<åfl_∞» . J#fláêhÜ«∂Åhfl
JHõ¯_Õ.
K«∂ã¨∂Î K«∂ã¨∞OÎ _»QÍ<Õ H˘O_» HõiyáÈ~ÚOk. PÅÜ«∞ Ѩiã¨~åÅhfl
K«^∞Œ #~Ú# qâßÅ "ÕkHõQÍ ~°∂áêO`«~O° K≥O^•~Ú. PÅÜ«∞O J=âıëêÅ∞
`«Ñ¨Ê "Õˆ~ Ug∞ q∞ye ÖË=Ù. tkäÅO H͉õΩO_® q∞ye=Ù#fl x~å‡}O
U=∂„`«O K≥‰Ωõ ¯K≥^~Œ ‰° Ωõ O_® P ѨÙ<å^Œ∞Å g∞^Œ<Õ Ñ¨Ù#~°∞^Œ~ú }° HÍ~°º„Hõ=∂xfl

164
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„áê~°OaèOKå_»∞. =ÚO^Œ∞ ÃÑ·HõѨC, QÀѨÙ~°O ѨÓ~°ÎÜ«∂º~Ú. u~°∞=∞Å
u~°∞Ѩu ^Õ=™ê÷#O "åi`À ã¨O„ѨkOz ã¨HõÅ ÖÏOKè«<åÅ`À N
"ÕOHõ>Ëâ◊fi~°™êfiq∞ q„QÆǨxfl fã¨∞‰õΩ=KåÛ_»∞. „Ѩ^è•# PÅÜ«∞O`À áê@∞
PÅÜ«∂xH˜ "åÜ«∞=º k‰õΩ¯# =Ù#fl PO[<ÕÜ«∞ ™êfiq∞ q„QÆǨÏO K«∞@∂ì
QÀ_» Hõ\ ˜ìOz z#fl QÆ∞_çQÍ =∂~åÛ_»∞. QÆ∞_çH˜ <≥·~°∞u k‰õΩ¯# ÉèÏs "å@~ü
\ϺOH± U~åÊ@∞ KÕ~ÚOKå_»∞. QÆ∞_çH˜ L`«Î~°O "≥·Ñ¨Ù# Hõhã¨O áêuHõ "ÕÅ
=∞Ok ‰õÄ~°∞Û<ÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ ã¨HõÅ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å`À HõÖϺ} =∞O@ѨO
`«Ü«∂Ô~·Ok. QÆ∞_çH˜ ^ŒH˜∆}O "≥·Ñ¨Ù# qâßÅ "ÕkHõ U~åÊ>ˇÿOk. Hõhã¨O Ѩk
"ÕÅ =∞Ok ‰õÄ~°∞Û<ÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ =ÙO@∞Ok.
PÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞ JO^Œ"≥∞ÿ# ^èŒfi[ ã¨ÎOÉèíO !
XHõ ÉèÏs *ËQÆO@ !
H˜Ok #∞Oz QÆ∞_ç^•HÍ qâßÖ"≥∞ÿ# "≥∞@∞¡.
"≥∞@∞¡ ZH©¯ZHõ¯_»O`À<Õ Z_»=∞ "ÕѨÙ# zxfl q<åÜ«∞‰õΩx QÆ∞_ç !
<Õ~°∞QÍ HÍ~°∞ QÆ∞@ìg∞k#∞Oz QÆ∞_ç ã¨g∞ѨO ^•HÍ "≥àı¡O^Œ∞‰õΩ
J#∞"≥·# `å~°∞~À_»∞¡.
QÆ∞@ì H˜O^Œ HõàϺ} =∞O@ѨO Z^Œ∞~°∞QÍ JO^Œ"∞≥ #ÿ HõàÏ=∞O@ѨO.
HõàÏ =∞O@ѨOÖ’ qÅ∞"≥·# #@~å[ q„QÆǨÏO. HõàϺ} =∞O@ѨO "≥#∞Hõ
ÉèÏQÆOÖ’ ^•^•Ñ¨Ù =O^Œ =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞,¡ ™êfl<åÅ QÆ^∞Œ Å∞ U~åÊ@∞ KÕâß_»∞.
QÆ∞@ìg∞^•, QÆ∞@ìHO˜ ^• Ѩk¿ÇÏ#∞ ZHõ~åÅ qã‘~Î O‚° Ö’ „Ѩu =O^Œ J_»∞QÆ∞ʼnõΩ
XHõ hà◊§ ѨOѨ٠ÃÑ\˜ìOKå_»∞. ¿Ñ~°∂~°∞ ~À_»∞¤ #∞Oz ^Õ"åÅÜ«∞O ^•HÍ
`å~°∞~À_»∞¡ "Õ~ÚOKå_»∞. Ѩk¿ÇÏ#∞ ZHõ~åÅ „áêO`«OÖ’ ~°Hõ~°HÍÅ K≥@∞¡
<å\˜OKå_»∞.
2003 =∂iÛÖ’ =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ PÅÜ«∞ „áêOQÆ}O
"Õ ^ Œ = ∞O„`åÅ∞, =∞OQÆ à ◊ "å~Ú^•ºÅ`À =∂~° ∞ "≥ ∂ yáÈ~ÚOk.
Jã¨OMϺHõOQÍ Ç¨[Ô~·# ÉèíHõÎ[# ã¨O^ÀǨÏO =∞^茺 âß„™ÈÎHõÎOQÍ
=∞Ǩ‰õΩOÉèÏaè¿+HõO [iÑ≤Oz q„QÆÇ¨Ï „Ѩu+¨ª [iÑ≤OKå_»∞.

165
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

17
ѨÙ#~°∞^ŒúiOz# ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ∞ [iÑ≤¿ãÎ
P „áêO`åxH˜ â◊√ÉèíO KÕ‰õÄ~°∞`«∞O^Œx ÃÑ^ŒÌÅ∞ ã¨ÅǨ ~ÚKåÛ~°∞.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ P_»Ñ≤Å¡Å ÃÑo§à◊√§ KÕÜ«∞ÖËx, JO>Ë Hõhã¨O ÃÑo§
Y~°∞ÛÅ∞ ã¨~Ú`«O ÃÑ@∞ìHÀÖËx ã≤÷uÖ’ =Ù#fl `«e^ŒO„_»∞Å∞ Jã¨OMϺHõOQÍ
=Ù<åfl~∞° . J@∞=O\˜ ‰õΩ@∞OÉÏÅ QÆ∞iOz ~°qH˜ XHõ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ J=QÍǨÏ#,
JOK« < å ‰õ Ä _® =ÙOk. nO`À ÃÑ^Œ Ì e zÛ# 㨠ŠǨ  x U=∂„`« O
PÖ’zOK«‰õΩO_® PK«~°}Ö’ ÃÑ@ì_»O =∞Oz^Œx J#∞‰õΩ<åfl_»∞. JnQÍHõ,
„ѨuÜÕ∞\Ï D ^Õ"åÅÜ«∞O „áêOQÆ}OÖ’ ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ∞ [iˆQÖÏ
XHõ âßâ◊fi`« xkèh, Ü«∞O„`åOQÍhfl ~°∂á⁄OkOKåÅx ÉèÏqOKå_»∞.
áê_»∞|_ç# P ^Õ"åÅÜ«∞O NHõ$+¨^‚ =Õ ~åÜ«∞Å HÍÅO <å\˜k. JO>Ë
Hõhã¨O <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ <å\˜^Œ~Ú =ÙO@∞Ok. HÍ|\˜ì
<åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ q"åǨÅ∞ [iÑ≤OK«_»O ã¨=Úz`«OQÍ =ÙO@∞O^Œx
H˘O^Œ~°∞ ã¨ÅǨ ~ÚKåÛ~°∞. ~°q ã¨O`À+¨OQÍ ã‘fiHõiOKå_»∞.
"≥O@<Õ áê„uˆHÜ«ÚÅ ã¨=∂"Õâßxfl U~åÊ@∞KÕã≤ ™ê=¸Ç≤ÏHõ
q"åǨÅ∞ [iÑ≤ã¨∞Î#fl@∞¡ „ѨHõ\ ˜OKå_»∞. lÖÏ¡ "åºÑÎ̈OQÍ =Ù#fl „Ѩ=ÚY∞Å
^•fi~å xÜ≥∂[Hõ =~åæÅ "åsQÍ, =∞O_»ÖÏÅ "åsQÍ Ñ¨„uHÍ „ѨHõ@#Å∞
~ÚÑ≤ÊOKå_»∞. lÖÏ¡ JO`«\Ï áÈã¨~ì ∞° ¡ "Õ~ÚOKå_»∞. ÃÑo§à◊√§ KÕã∞¨ HÀ^ŒÅz#
=^èŒ∂=~°∞Å `«e^ŒO„_»∞Å∞ `«=∞ ¿Ñ~°¡#∞ "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’x `«#
~ÚO\˜ = ^Œ Ì Q Íh, J#O`« Ñ ¨ Ù ~° O Ö’x ~ÚO\˜ =^Œ Ì Q Íh #"≥ ∂ ^Œ ∞

166
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
KÕã∞¨ HÀ"åeûOkQÍ „ѨKå~°O KÕâß_»∞. xs‚`« ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù J~Ú^Œ∞
=O^ŒÅ Ü«∂Éèí~Ú [O@Å∞ `«=∞ ¿Ñ~°¡#∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú.
™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ =ÚǨ˙~°ÎO x~°‚Ü«∞"≥∞ÿOk.
Jxfl U~åÊ@∂¡ K«HõK«HÍ ™êyáÈ`«∞<åfl~Ú.
H˘O_»g∞^Œ ^Õ"åÅÜ«∞O ^ŒH˜∆} ÉèÏQÍ# ÃÑo§ ѨOkiH˜ ÖÏsÅ H˘nÌ
H˘|ƒiP‰õΩÅ∞ `≥Ñ≤ÊOKå~°∞. H˘|ƒi P‰õΩÅ HÀã¨O Hõ~åfl@Hõ ~å„+¨ìOÖ’x
áê=QÆ_» J=`«e „áêO`«O ^•HÍ "≥àϧeû =zÛOk. H˘O_»H˜O^Œ
^Õ"åÅÜ«∂xH˜ "åÜ«∞=ºO k‰õΩ¯# ÉèÏs =O@âßÅ, ^•xH˜ Z^Œ∞~°∞QÍ
Éè’[#âßÅ. H˘O_» "≥#∞Hõ ÉèÏs ã¨OYºÖ’ `å`å¯eHõ =∞~°∞QÆ∞^˘_»∞,¡ ™êfl<åÅ
QÆ^Œ∞Å∞ U~åÊ@Ü«∂º~Ú.
WHõ =^èŒ∂=~°∞ʼnõΩ ÃÑo§H˜ HÍ"åeû# ã¨HõÅ ã¨OÉèÏ~åÅ#∂
ã¨=∞‰õÄ~åÛ~°∞. ÃÑo§ ‰õÄ`«∞~°∞‰õΩ Ѩ@∞ìp~Ô , Ѩ@∞ì *ÏÔH@∞ì, ÅOQÍ, QÍAÅ∞,
"≥∞>ì̌Å∞, Ѩã∞¨ ѨӉõΩO‰õΩ=∞Å∞ ÃÑ\Ïì~∞° ÃÑo§ ‰õΩ=∂~°∞xH˜ Ѩ@∞ìÑO¨ K≥, Ѩ@∞ì
K˘Hͯ, |h#∞, „_®Ü«∞~°∞ ~ÚKåÛ~°∞. „Ѩu [O@H© |OQÍ~°Ñ¨Ù =∞OQÆà◊
ã¨∂„`åÅ∞, ÉÏã≤HÍÅ∞ „Ѩun JO^Œ*Ëâß~°∞. =^èŒ∂=~°∞ʼnõΩ K≥~À J~Ú^Œ∞
H˜Ö’Å `«ÅO„ÉÏÅ aÜ«∞ºO WKåÛ~°∞. *ÏÔH@∞¡, K˘HͯÅ∞ ‰õΩ@ì_®xH˜ >ˇÅÿ ~°#¡ ∞
U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ `åÅ∂‰õΩ â◊√ÉèÖí YË Å∞, áÈã¨~ì ∞° ¡ JK«ÛÜ«∂º~Ú.
áêsìÅ`À „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® „Ѩ=ÚY∞ÅO^Œih Ѩi\ÏÅ ~°q
ã¨fiÜ«∞OQÍ `«# ™⁄O`« WO\’¡ [iˆQ â◊√ÉèíHÍ~°ºOÖψQ ÉèÏqOz
PǨfixOKå_»∞. *ˇ.ã≤. k"åHõ~üÔ~_ç¤x ‰õÄ_® `«<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ≤eKå_»∞.
D ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åÇ¨Ï "Õ_»∞HõÖ’¡ áêÖÁæ#_®xH˜ =ÚYº=∞O„u
Z<£.K«O„^ŒÉÏ|∞<åÜ«Ú_»∞ ‰õÄ_® JOwHõiOKå~°∞.
ÃÑo§à◊§‰õΩ XHõ ÅHõ∆ =∞Ok [#O Ǩ[~°~Ú`Õ HÍ~°º„Hõ=∞O kyfi[Ü«∞O
J~Ú#>Ëì J#∞‰õΩ<åfl_»∞ ~°q.
q"åǨÅ =ÚǨ˙~°ÎO WOHÍ <åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞ ~ÀAÅ∞ =ÙO^Œ#QÍ
`«# J#∞K«~∞° bfl, |O^è∞Œ q∞„`«∞bfl QÆ∞_ç ^ŒQ~æÆ ° ã¨=∂"ÕâÑ◊ i¨ Kå_»∞. Z=Ô~=~°∞
Z@∞=O\˜ ÉÏ^茺`«Å∞ fã¨∞HÀ=\ÏxH˜ ã≤^ŒúOQÍ L<åfl~À K≥ѨÊ=∞x
167
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
XH˘¯Hõ¯ix J_»∞QÆ∞`«∂ =KåÛ_»∞. z=iH˜ `«<Õ Z=Ô~=~°∞ UÜÕ∞ Ѩ#∞Å∞
ã¨=∞~°ú=O`«OQÍ KÕÜ«∞QÆÅ~À x~°‚~ÚOz "åiH˜ P ÉÏ^茺`«Å#∞
JѨÊyOKå_»∞. J~Ú`Õ `«# ~°HõÎã¨O|Onè‰õΩÖˇ·# Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ Z@∞=O\˜
ÉÏ^躌 `«Å∂ JѨÊyOK«Ö^Ë ∞Œ . `«=∞‰õΩ Jã¨Å∞ U ÉÏ^躌 `å JѨÊyOK«#O^Œ∞‰õΩ
"åà◊√§ ÉÏ^èŒÑ¨_®¤~°∞. `«=∞‰õΩ ÉÏ^茺`«ÖËg∞ JѨÊyOK«HõáÈ=\ÏxH˜ Jã¨Å∞
HÍ~°}O Uq∞\Ï Jx "åà◊§O`å PÖ’K«#Ö’ Ѩ_®¤~°∞.
~°q "åà◊§ Ѩiã≤÷ux QÆ=∞xOKå_»∞.
JO^Œih Ñ≤ez ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl_»∞. JO`å P#O^ŒOQÍ =zÛ
‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞.
'g∞~°O`å <å‰õΩ ~°HõÎã¨O|Onè‰õΩÅ∞, ã¨fiO`« |O^èŒ∞=ÙÅ∞. J=Ù<å—
Jx J_çQÍ_»∞ ã¨OÉèÏ+¨}x Z@∞"≥Ñ· Ù¨ =∞o§OK«_®xH˜ JÖÏ „áê~°OaèOKå_À
JO`«∞Ѩ@ìHõ a`«∞‰õΩa`«∞‰õΩ =∞O@∂<Õ J=Ù##fl@∞ìQÍ JO^Œ~°∂
`«ÅÅ∂áê~°∞.
'J~Ú`Õ <Õ#∞ UÉÏ^躌 `«efl JѨÊyOz<å g∞~°∞ =∂~°∞=∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®
KÕ™êÎ~å?—
x*ÏxH˜ ~°q U^≥·<å K≥Ñ≤`Õ, PѨx KÕÜ«∞@O `«Ñ¨Ê =∂~°∞
=∂\Ï¡_@ » O J<Õk Z=~°∂ KÕÜ∞« ~°∞. =∞i ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl_À
J~°úO HÍHõ JO`å JÜ≥∂=∞Ü«∞OÖ’ Ѩ_®¤~°∞.
'g∞ˆ~O HõOQÍ~°∞ Ѩ_»=^Œ∞Ì. <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# Ѩx g∞‰õΩ #K«ÛHõáÈ`Õ
"Õ∞O KÕÜ«∞ÖË=∞x WѨC_Õ K≥¿ÑÊÜ«∞O_ç. <Õ<Õg∞ J#∞HÀ#∞. W+¨ìO
ÖËHáõ È~Ú<å ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ KÕÜ∞« _»O =∞OzkHÍ^Œ∞. q∞=∞‡efl ÉÏ^èÃŒ Ñ@ì_O»
<å‰õΩ ~Ú+¨ìO ÖË^Œ∞. 㨈~<å?— Jx J_çQÍ_»∞.
WO`«H© UO K≥ѨÊÉ’`«∞<åfl_À Jx JO^ŒiH© ÉèíÜ«∞O Ѩ@∞ì‰õΩOk.
Z=~°∂ Ug∞ =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞.
'K≥ѨÊO_ç KÕ™êÎ~å ÖË^•?— =∞m§ J_çQÍ_»∞.
'#∞=Ùfi UѨx K≥Ñ≤Ê<å ã¨O`À+¨OQÍ, =∞#ã¨∂ÊiÎQÍ KÕ™êÎO— Jx
"åà◊§Ö’ XHõi^Œ~Ì ∞° ÉèÜ
í ∞« O ÉèÜ
í ∞« OQÍ<Õ J~Ú<å ã¨Ê+¨Oì QÍ K≥áêÊ~°∞. q∞ye#
"åà◊√§ JÖψQ J#fl@∞ì `«ÅÅ∂áê~°∞.
168
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
'J~Ú`Õ, g∞~°O`å P~ÀA `≥Å¡"å~°∞~°≠Ï=Ú<Õ =zÛ QÆ∞_ç"≥∞@¡
^ŒQÆæ~° ‰õÄ~ÀÛ"åe. =KÕÛ "åà◊§O^Œih "≥∞@¡ g∞^Œ∞QÍ<Õ =KÕÛÖÏ KÕÜ«∂e.
QÆ∞_çH˜ =KÕÛ „ѨuXHõ¯i áê^•Å‰õΩ#fl K≥ѨCÅ∞ Ѩiâ◊√„ÉèíOQÍ `«∞_»"åe.
"åà◊¥§ gà◊¥§ Jx ‰õÄ_® K«∂_»‰õÄ_»^Œ∞. g∞ Wà◊§Ö’¡ Ѩx KÕ¿ã"åà◊√§
=zÛ<å 㨈~. g∞~°∞ "åà◊§ K≥ѨCÅ∞ `«∞_»"åe. ÃÑo§à◊§ =ÚǨ˙~°ÎO =~°‰õÄ
g∞~°∞ KÕÜ«∂eû# Ѩx W^Õ— Jx q=~°OQÍ K≥áêÊ_»∞.
JO`å x"≥fi~°áÈÜ«∂~°∞. Z=i =ÚYOÖ’#∂ <≥`«∞Î~°∞ K«∞Hõ¯ÖË^Œ∞.
'g∞~°∞ KÕÜ«∞ÖË=∞#∞‰õΩO>Ë WѨC_Õ K≥¿ÑÊÜ«∞O_ç. <Õ<ÕO J#∞HÀ#∞.—
Ǩg∞ ~ÚKåÛ_»∞ ~°q.
Hõ∆}ÏÖ’¡<Õ JO^Œ~°∂ `Õ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. #∞=Ùfi K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ KÕ™êÎ=∞x
JO^Œ~°∂ JOwHõiOKå~°∞. gà◊§HõѨÊyOz# Ѩx 㨄Hõ=∞OQÍ KÕã¨∞Î#fln
ÖËxn QÆ=∞xOKÕO^Œ∞‰õΩ "Õˆ~ W^ŒÌix xÜ«∞q∞OKå_»∞.
~°q K≥Ñ≤Ê#@∞ì J`«x ~°HõÎã¨O|Onè‰õΩÖˇ·# Ü«Ú=‰õΩÅO`å QÆ∞_çH˜
=KÕÛ"åà◊§ K≥ѨCÅ∞ `«∞_çKå~°∞. `å=Ú Ñ¨i\ÏÅ ~°qH˜ ~°HõÎã¨O|Onè‰õΩÅO
J<Õ JǨxfl "åà◊§ =∞#ã¨∞ûÖ’¡Oz `˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ ~°q D Ѩx KÕâß_»∞.
`≥Å¡"åi`Õ q"åǨÅ∞.
P ~ÀA ~å„u U_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∂xˆH =^èŒ∂=~°∞Å∞, "åà◊§
|O^è∞Œ q∞„`«∞Å∞ ^•^•Ñ¨Ù _≥|ƒù~Ú J~Ú^Œ∞ "ÕÅ=∞OkH˜ ÃÑQ· Í KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~∞° .
=ÚO^Œ∞~ÀA ~å„u `˘q∞‡k QÆO@Å #∞OKÕ QÆ∞OѨÙÅ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ =ã¨∂#Î fl
[<åxfl HõO„\’Å∞ KÕÜ«∞_»O ã¨=∞㨺QÍ =∂iOk. ~°q ã¨fiÜ«∞OQÍ ÖÏsî
ѨÙK«∞Û‰õΩx ~°OQÆOÖ’H˜ ky`Õ `«Ñ¨Ê [<åxfl HõO„\’Å∞ KÕÜ«∞@O
™ê^茺Ѩ_»ÖË^Œ∞. =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA =ÚYº=∞O„u, J<ÕHõ =∞Ok =∞O„`«∞Å∞,
ZOÑ‘Å∞ =ã¨∞Î<åfl~°∞. HÍ|\˜ì áÈbã¨∞ |ÅQÍÅ∞ ã¨~Ú`«O ÉèÏs ã¨OYºÖ’
kQÍ~Ú. ÖÏsÅ H˘nÌ aÜ«∞ºO, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ =KåÛ~Ú.
XHõ ÃÑ^ŒÌ ÖËÖÏO_£ ÖÏs xO_® Å_»∞¡.
=ÚO^Œ ∞ ~ÀA ~å„u Zxq∞k QÆ O @Å #∞OKÕ Éè ’ [<åÅ∞
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ<å~Ú. =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O =¸_»∞ QÆO@Å =~°‰õÄ
Éè’[<åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOk.
169
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=^èŒ∂=~°∞Å |O^èŒ∞q∞„`«∞Å HÀã¨O <å@HÍÅ∞, ™êO㨯 $uHõ
„Ѩ^Œ~°≈#Å∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞.
ÃÑo§ ã¨=∞Ü«∂xH˜ ^•^•Ñ¨Ù ~Ô O_»∞#fl~° ÅHõÅ∆ =∞Ok [#O =KåÛ~°∞.
Ѩiã¨~åÅhfl ^•^•Ñ¨Ù XHõ H˜Ö’g∞@~°∞ „áêO`«O =~°‰õÄ ~°Hõ~°HÍÅ
^Œ∞HÍ}ÏÅ∞, \©H˘@∞¡ "≥eâß~Ú. ^Õ"åÅÜ«∞ Ѩiã¨~°„áêO`«OÖ’ XHõ ÉèÏs
u~°∞<åÅ "å`å=~°}O =zÛOk.
^Õ"åÅÜ«∞O <≥ÅH˘x=Ù#fl H˘O_»H˜ Dâß#ºO k‰õΩ¯# ÃÇÏbáêº_£
U~åÊ@∞ J~ÚOk.
=ÚǨ˙~åÎxH˜ =ÚáêÊ=ÙQÆO@ =ÚO^Õ =ÚYº=∞O„u ÃÇÏbHÍѨì~ü
=zÛ kyOk.
ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å "Õ^=Œ ∞O„`åÅ∞, =∞OQÆà◊ "å~Ú^•ºÅ =∞^躌 YzÛ`«OQÍ
=ÚǨ˙~°ÎO ã¨=∞Ü«∂xH˜ ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ∞ Ѷ¨∞#OQÍ [iQÍ~Ú.
=ÚYº=∞O„u K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ „Ѩu [O@ ^ŒQÆæiH© "≥o§ JH˜∆O`«Å∞
"ÕÜ«∞_»O`À =ÚK«Û@QÍ =¸_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞O Ѩ\ ˜ìOk.
`«ÅÃÑ\˜#ì =∞Ǩ â◊√ÉèHí Í~°ºO xifiѶ∞¨ flOQÍ [iyáÈ=@O`À WÖψQ
„ѨuÜÕ∞\Ï ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ∞ [~°áêÅx xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞.
JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ, 2004 Ѷ≤„|=i 8 # 1116 q"åǨÅ∞
[~°áêÅx ã¨OHõeÊOKå_»∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ U_®kHõ<åfl ÉèÏsQÍ U~åÊ@∞¡
KÕâß_»∞. D ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ∞ J`«ºO`« "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ [iQÍ~Ú.
<åÅ∞QÆ∞ ÅHõ∆Å =∞OkH˜ Éè’[<åÅ∞ ÃÑ\Ïì~°∞.
D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ XHõ z#fl JѨ„â◊√u ^˘i¡Ok.
q"åÇ¨Ï "Õ_»∞HõÖ’¡ áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩ =ã¨∂Î#fl ZO.Ñ≤. HÍÅ=
„jx"åã¨∞Å∞ "åǨÏ#OÃÑ· ёѨÙÖòû"å~ü #HõûÖˇ·@∞¡ ÔH·¡"≥∂~ü "≥∞ÿ<£ ¿ÑÖÏÛ~°∞.
D ^Œ∞~°…@#Ö’ "åǨÏ#O ÉÏQÍ ^≥|ƒu#flѨÊ\˜H© HÍÅ= „jx"åã¨∞Å∞`À
ã¨Ç¨ "åǨÏ#OÖ’ „ѨÜ∂« }˜ã∞¨ #Î fl W`«~° <åÜ«∞‰õΩÅO^Œ~∂° ã¨fiÅÊQÍÜ«∂Å`À
|Ü«∞@Ѩ_®¤~°∞.
q"åǨÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_Õ D ã¨=∂Kå~°O JOk#ѨÊ\˜H©

170
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
q"åǨÅ∞, Éè’[<åÅ∞ ã¨*Ï=ÙQÍ Ñ¨Ó~°ÎÜÕ∞º=~°‰õÄ D "å~°Î |Ü«∞\˜H˜
á⁄Hõ¯‰õΩO_® ~°q *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ֒Ѩ֒¡Ñ¨Å ZO`« PO^Àà◊#‰õΩ
QÆ∞~°~Ú#ѨÊ\˜H© "Õ_»∞HõÅ∞ =Úy¿ã=~°‰õÄ U~åÊ@¡#∞ `«<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ
Ѩ~°º"ÕH˜∆OKå_»∞.

171
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

18
Ѩi\ÏÅ <å~åÜ«∞}=∞‡x g~°Ñ¨ufl JO\Ï~°∞. g~°=∂`« Jx
`«Å∞™êÎ~°∞. P „áêO`«OÖ’x „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ P"≥∞#∞ ÃÑ^ŒÌ=∂‡ Jx <À~å~å
Ñ≤Å∞™êÎ~°∞. Ѩi\ÏÅ <å~åÜ«∞}=∞‡ =ºH˜Î`åfixfl H˘Å=\ÏxH©, P"≥∞#∞
JOK«<å "ÕÜ∞« \ÏxH˜ D Ѩ^•Å∞, Ѩ^|Œ O^è•Å‰õΩ#fl â◊HΘ U=∂„`«O KåÅ^Œ∞.
„ѨѨOK« ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’<Õ ¿ÑÔ~xflHõQÆ#flk. =∞Ǩ~°K«~Ú`« =∞H©û"£∞
QÀs¯ J[~å=∞~°"≥∞ÿ# #=ÅÖ’x 'J=∞‡.— P áê„`«`À `«Ñ¨Ê =∞Ô~=i`À#∂
áÈÅÛÖË#O`« Q˘Ñ¨Êk Ѩi\ÏÅ <å~åÜ«∞}=∞‡.
Ѩi\ÏÅ <å~åÜ«∞}=∞‡ rq`åO`«O HÍà◊¡‰õΩ ~°|ƒ~°∞ K≥ѨÙCÅ<Õ
^è Œ i OzOk. P"≥ ∞ #_» ∞ 㨠∞ Î O >Ë `« Ñ ¨ ` « Ñ ¨ = ∞x J_» ∞ QÆ ∞ Å â◊ | Ì O
KåÖÏ^Œ∂~°O=~°‰õÄ qxÑ≤OKÕk. <å~åÜ«∞}=∞‡ `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú<Õ ÖËz
Ѩ#∞Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ "åH˜\ Ö˜ ’ u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë, HÀà◊√¡ ‰õÄÜ«∞HõáÈ~Ú<å
P"≥∞ K≥ѨÙCÅ â◊ÉÏÌÅ∞ qx "≥OHõ\ÏѨÙ~°O [#O `≥Å¡"åiO^Œ#∞‰õΩx
x„^ŒÖËKÕ"å~°∞.
x`«ºO Hõ+¨ìѨ_»@O `«Ñ¨Ê ã¨∞YѨ_»@O Z~°∞QÆx <å~åÜ«∞}=∞‡
™È=∞i`«<åxfl Jã¨Å∞ U=∂„`«O ã¨Ç≤ÏOKÕk HÍ^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ L^Œº=∞O P„áêO`åxfl
L„~°∂`«Å∂yã¨∞#Î fl ã¨=∞Ü«∞O. ~å„fѨQÅÆ ∂ J<Õk ÖË^∞Œ L^Œº=∞ HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞,
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ U ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ѩ_`ç Õ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P WO\˜H˜ =ã¨∂OÎ _Õ"åà◊√.¡

172
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J~°ú~å„u JѨ~å„u =zÛ<å J#flO ÃÑ>Ëìk. HÍѶ‘Å∞,\©Å∞ J_çy<å KÕã≤
WKÕÛk. U Hõ∆}Ï# "≥o§<å <å~åÜ«∞}=∞‡ ZÖÏ J#flO ÃÑ>Ëì^À, UHõ∆}Ï#
fã≤<å áêeKÕÛ ˆQ^≥ XHõ\ ˜ P WO\’¡ LO_Õk. P ˆQ^≥ <å~åÜ«∞}=∞‡x
`«Ñ¨Ê =∞Ô~=ih áêÅ∞ fÜ«∞\ÏxH˜ ^ŒQÆæiH˜ ~åxKÕÛk HÍ^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ ™êkèOz# q[Ü«∂Å "≥#Hõ ^•y=Ù#fl Jã¨Å∞
ã≤ã¨Å∞ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ – P WO\˜ =O@QÆkÖ’ U XHõ¯ Hõ∆}O ‰õÄ_®
PiáȉõΩO_® J#∞x`«ºO =∞O_»∞`«∂=ÙO_Õ á⁄~¸º, JÅã¨@ J<Õk
`≥eÜ«∞‰õΩO_® x`«ºO "≥Å∞QÆ∞Å∞ ѨOKÕ JHõ¯ <å~åÜ«∞}=∞‡ÖË#x J<ÕHõ
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ K≥¿ÑÊ"å_»∞ QÆ^Œú~ü. PÜ«∞# =∂@Å∞ JHõ∆~° ã¨`åºÅ∞.
`«# =∞#∞=∞Å∞ =∞#∞=∞~åà◊¡ QÆ∞iOKÕ HÍ^Œ∞. `«# Éèí~°Î
N~å=ÚÅ∞QÍi J#∞K«~°∞Å ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞ QÆ∞iOz ‰õÄ_® P"≥∞
Ѩ\ ˜ìOK«∞‰õΩ<Õk. Z=iH˜ U Hõ+¨ìO =zÛ<å <Õ~°∞QÍ <å~åÜ«∞}=∞‡ˆH "≥o§
K≥ÑÙ¨ C‰õΩ<Õ"åà◊√§. J~Ú`Õ, Ѷ֨ Ï<å"åà◊H¡ ˜ ™êÜ«∞O KÕÜ∞« =∞x ~°q`À <Õ~∞° QÍ
K≥¿ÑÊk HÍ^Œ∞. Ѷ¨ÖÏ<å "åà◊§H˜ ™êÜ«∞O KÕ¿ãÎ `«# `«e¡ ã¨O`À+≤ã¨∞ÎOk J<Õ
q+¨Ü«∞O ~°qH˜ J~°ú=∞ÜÕ∞º@∞¡ KÕ¿ãk. N~å=ÚÅ∞QÍi J#∞K«~°∞ÅÖ’
=∞s=ÚY∞ºÅ~Ú`Õ ~°qx xÅnã≤ J_çy fã¨∞HÀ=∞x ã¨ÅǨ WKÕÛk. `«#
#∞ Z=Ô~·<å =zÛ Ç¨Ï‰õΩ¯^•~°∞ÖÏQÍ J_çy<å~°O>Ë "åà◊¡"≥#∞Hõ `«# `«e¡
Pjã¨∞ûÅ∞ L#fl@∞¡ ~°qH˜ J~°úO JÜÕ∞ºk.
QÆ∞O_≥ x|ƒ~°O q+¨Ü«∞OÖ’ <å~åÜ«∞}=∞‡`À ã¨iáÈÅÛ^Œy#
=∞#∞+¨µÅ∞ J~°∞^Œ∞QÍ `«Ñ¨Ê HõxÑ≤OK«~°∞. ã¨OH∆ÀÉèíã¨=∞Ü«∂Ö’¡ P"≥∞ ã≤÷~°
z`åÎxfl QÆ=∞xOz# "åà◊√¡ ZO`«\ ˜ "åà◊¡~Ú<å K«eOzáÈHõ`«Ñ¨Ê^Œ∞.
HÍ~° ∞ ÉÏO|∞ Ѷ ¨ ∞ @# [iyOk. `« # ‰õ Ω q∞ye# UÔ H · H õ
=∞QÆãO¨ `å#O, K≥@Oì `« H˘_»∞‰õΩ „áê}ÏáêÜ«∞OÖ’ L<åfl_∞» . ~°q „áê}ÏʼnõΩ
ZÖÏO\˜ =ÚѨÓÊ ÖË^Œx `≥eã≤Ok. Ѩ^Œ∞Å ã¨OYºÖ’ [#O K«xáÈÜ«∂~°x
`≥eã≤Ok. „Ѩ=∂^ŒOÖ’ K«xáÈ~Ú#"åà◊¡h, Hõ∆`«QÍ„`«∞bfl Jã¨Å∞ Z=Ô~·<å
Ѩ\ ˜ìOK«∞‰õΩ<åfl~å ÖË^• Jx P~å fã≤Ok <å~åÜ«∞}=∞‡.
`«e¡ <å~åÜ«∞}=∞‡‰õΩ [|∞ƒ KÕã≤Ok. Hͺ#û~ü`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl
`«ex¡ K«∂_»ÖHË õ KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ `«Å_¡ eç á¡ ÈÜÕ∞"å_»∞ ~°q . `«e¡ =∂@#∞
ã¨~°fi™ê^è•~°}OQÍ HÍ^Œ#\ÏxH˜ ™êǨÏã≤OK«QÆeˆQ"å_»∞ HÍ^Œ∞. `«e¡ Ѩ@¡

173
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ÉèíÜ«∞O, ÉèíH©Î Ô~O_»∂ LO_Õq. `«e¡x |uH˜OK«∞HÀ=@O HÀã¨O z=iHõ∆}O
=~°‰õÄ KåÖÏ Hõ$+≤ KÕâß_»∞. `«# [|∞ƒ #Ü«∞O HÍ=_»O HÀã¨O H˘_»∞‰õΩ
JO`«O`« _»|∞ƒ#∞ "≥zÛOK«_»O P J=∞‡‰õΩ W+¨ìO LO_Õk HÍ^Œ∞.
Hõ#fl H˘_»∞‰õΩ XHõ Hõ∆}O `«# ѨHõ¯# ‰õÄ~˘Ûx =∂\Ï¡_ç`Õ KåÅ∞.
ã¨HÅõ Ö’HÍÅ∂ `«# =ÚO^Œ∞ "≥∂HõiÅ∞¡`∞« #fl@∞¡QÍ =Úiã≤áÈÜÕ∞k P J=∞‡.
`«# HÀã¨O JO@∂ XHõ¯ Hõ∆}Ïxfl ‰õÄ_® rq`«OÖ’ Z#fl_»∂ "≥zÛOK«x
Hõ~°‡rq Ѩi\ÏÅ <å~åÜ«∞}=∞‡ 1994 U„Ñ≤ÖòÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ `«#
`«#∞=Ù#∞ KåeOzOk.
ã≤h=∂Ö’ „j~å=ÚÅÜ«∞º ÉèÏ~°º ã‘`«QÍ #\˜Oz# ™œO^Œ~°º,
<å~åÜ«∞}=∞‡ XˆH "å~°OÖ’ =¸_»∞ ~ÀAÅ `Õ_®`À =∞~°}O˜ K«_O» Hˆ =ÅO
HÍHõ`åmÜ«∞"Õ∞ HÍ=K«∞Û.

174
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

19
Ѩi\ÏÅ ~°q |O^è∞Œ q∞„`«∞Å∞, JÖψQ J#∞K«~∞° Ö’¡ HÍÅ„Hõ=∞OÖ’
J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ =KåÛ~Ú. `˘e~ÀAÖ’¡ „áê}ÏÅ#∞ ã¨~Ú`«O
ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_® ~°q Hõ#∞ã¨#flÖ’¡ "≥∞ey# "åà◊√§, J#∞Hõ∆}O J`«xx
HõO\˜H˜Ô~ѨÊÖÏ HÍáê_»∞‰õΩO@∂ =∞ã¨e# "åà◊√§, Z@∞=O\˜ HõëêìÅ∞
Z^Œ∞~°~Ú<å U=∂„`«O "≥#∞HõO[ "ÕÜ«∞x "åà◊√§ - „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ
ã¨∞YѨ_\» ÏxH˜ JÅ"å@∞ Ѩ_™» êQÍ~°∞. giÖ’ KåÖÏ=∞Ok nѨ=ÚO_»QÍ<Õ
WÅ∞¡ K«Hõ¯Éˇ@∞ìHÀ"åÅ<Õ ã¨∂„`åxfl `«∞.K«. `«Ñ¨Ê‰õΩO_® J=∞Å∞ KÕÜ«∞@O
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. QÆ`«O`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ JO^Œ~°∂ ZO`À H˘O`« Åaú
á⁄O^Œ∞`«∂<Õ =KåÛ~°∞.
Åaú á⁄Ok#"åiÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ# ™ê÷~¸ÉèË^•Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O
"≥·+¨=∂ºÅ#∞ U^À XHõ ™ê÷~ÚÖ’ qã¨Ê+¨ìO KÕã¨∂Î "≥àÏ¡~Ú. ~å[H©Ü«∞OQÍ
Ѩ^Œ=ÙÅ∞ ã¨OáêkOz# "åiH©, Ѩ^Œ=ÙÅ∞ ^ŒHõ¯x "åiH© =∞^茺 "≥·~°∞^蕺Å∞
ÃÑiQÍ~Ú. Z‰õΩ¯= ÅHõ∆Å∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ#fl "åà◊§H©, `«‰õΩ¯= ÅHõ∆Å∞
ã¨OáêkOK«∞‰õΩ#fl "åà◊§H© =∞^茺 "≥·~°∞^蕺Å∞ ÃÑiQÍ~Ú. `«‰õΩ¯= ÅaÌ
á⁄Ok# "åà◊§Ö’ P "Õ∞~°‰õΩ Jã¨O`«$Ñ≤Î ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =zÛOk. Pi÷HõOQÍ
Åaú á⁄Ok#ѨÊ\˜H© Ѩ^Œ=ÙÅ∞ ^ŒHõ¯x"åà◊§Ö’ ‰õÄ_® Jã¨O`«$Ñ≤Î ÃÑiyOk.
~°q D =∂~°∞Êefl ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ QÆ=∞xã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl_»∞.
J<ÕHõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ |O^èŒ∞q∞„`«∞Åh, J#∞K«~°∞Åh ‰õÄ~ÀÛɡ\ ˜ì

175
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ç≤Ï`«É’^èŒ KÕ¿ã"å_»∞. QÆ`«OÖ’ ZÖÏ |uHÍ"≥∂ WѨC_»∞ ZÖÏ
|`«∞‰õΩ`«∞<åfl"≥∂ ÉËsA "Õã¨∞HÀ=∞x K≥¿ÑÊ"å_»∞. ˆH=ÅO ã¨Oáê^Œ#
"≥#ˆH Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fã¨∞‰õΩO@∂ "≥o`Õ rq`«OÖ’ z=~°‰õΩ q∞yÖËk Ug∞
LO_»^Œx #K«ÛK≥¿ÑÊ"å_»∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =∂~°∞Ê HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ H˘`«Î[#O =zÛKÕ~°∞`«∂ LO_Õ"å~°∞.
áê`«"åiÖ’ #∞Oz H˘O^Œ~°∞ ~°Hõ~°HÍÅ HÍ~°}ÏÅ =Å¡ ^Œ∂~°=∞=Ù`«∂
LO_Õ"å~°∞. ѨÓiÎQÍ ^Œ∂~°OQÍ "≥à§ı "åà◊√§, `«#=Å¡ Jxfl q^è•ÖÏ Åaúá⁄Ok
Hõh㨠Hõ$`«[˝`« K«∂Ñ≤OK«x "åà◊§Ñ¨@¡ ‰õÄ_® ~°q ZÖÏO\˜ K«~åº
fã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞. ѨÓiÎQÍ L¿ÑHõ∆ =Ç≤ÏOKÕ"å_»∞.
~°q "≥O@ LO@∂ Åaú á⁄Ok ã¨∞MÏÅH©, =∞iO`« Åaúá⁄O^Œ\ÏxH©
JÅ"å@∞ Ѩ_ç# "åà◊§‰õΩ =ÚOK«∞H˘zÛ# W|ƒO^Œ∞Å∞ Ug∞ ÖË=Ù. J~Ú`Õ
D Ѩiã≤÷`«∞Öhfl XHõ "≥·Ñ¨Ù# Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ „Ѩ`«º~°∞÷efl ÃÑOK«∞`«∂
=KåÛ~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞. "åà◊§x =∞iO`« â◊H˜Î=O`«O KÕã¨∂Î =KåÛ~Ú.
Ѩi\ÏÅ ~°q J#∞K«~°∞Å∞, =∞s =ÚYºOQÍ J`«x |O^èŒ∞q∞„`«∞Å∞
PiúHõOQÍ |ÅѨ_»@O =∞^茺`«~°QÆu K≥Ok# H˘`«Î`«~°O Ô~_ç¤ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ
z„`«"∞≥ #ÿ ã¨OHˆ `åÅ#∞ JOkOzOk. XHõ¯ Ѩi\ÏÅ ~°q „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz
xÅ|_»@O =Å¡ J`«x K«∞@∂ì =Ù#fl |O^èŒ∞q∞„`«∞Å∞, J#∞K«~°∞Å∞
ã≤÷u=∞O`«∞ÅÜ«∂º~°∞. =∞#O ‰õÄ_® JÖÏ „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz =ÚO^Œ∞‰õΩ
"≥o`Õ PiúHõOQÍ ã¨OѨ#∞flÅ=∞=Ù`å=∞x PtOz KåÖÏ=∞Ok =ÚO^Œ∞‰õΩ
=KåÛ~°∞. ~ÚÖÏ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ#"åà◊§Ö’OKÕ H˘O`« =∞Ok =∞^Œ∞ÅÌ K≥~∞° =Ù
ã¨∂iH˜ HÍ~°∞ÉÏO|∞ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞QÍ =º=ǨÏiOKå~°∞.
=∞iH˘O^Œ~∞° Ѩi\ÏÅ ~°qh, J`«x J#∞K«~∞° bfl K«OѨ@"Õ∞ ^èºÕ Ü«∞OQÍ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x
J=`«iOz# Ô~_£™êì~üû, ã¨∂~°º¿ã#, [#~°Hõ∆}ã¨q∞u =O\˜ ã¨Oã¨÷ÅÖ’
ã¨Éèí∞ºÅ∞QÍ KÕ~å~°∞.
`«~åÅ∞QÍ Jxfl ~°HÍÅ∞QÍ PkèѨ`«ºOÖ’ =ÙO@∂ =ã¨∞Î#fl Ô~_ç¤
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ H˘`«QÎ Í ~°OQƄѨ"âÕ O◊ KÕã#≤ ~°q |O^è∞Œ q∞„`«∞Å∞, J#∞K«~∞° Å#∞
K«∂ã≤ ã¨∂ÊùiÎx á⁄O^Œ@O J<Õk XHõ z„`«"≥∞ÿ# H˘`«ÎHÀ}O.

176
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

20
Ѩi\ÏÅ ~°qx QÆ∞iOz "åã¨Î"åÅHõ<åfl Hõ@∞ìHõ^äŒèÅ∞, ѨÙH˜¯\˜
ѨÙ~å}ÏÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ „ѨKå~°OÖ’H˜ =KåÛ~Ú.
D Hõ@∞ìH^õ ÅŒä ∞ ã¨$+≤Oì z# "åà◊√¡ Ju™ê=∂#∞ºÖË J~Ú=ÙO_»=K«∞Û.
ˆH=ÅO ã≤h=∂ Ç‘Ï~ÀÅ Jaè=∂#ã¨OѶ¨∂Å=∞^茺 L#fl áÈ\©ÅÖ’Oz
ѨÙ@∞ì‰Ωõ =zÛ#"Õ J~Ú=ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ D Hõ^ÅŒä ‰õΩ ÃÑ^ŒZÌ `«∞#Î „ѨKå~°O
ÅaèOKÕÖÏ KÕã≤#"åà◊¥¡ L<åfl~°∞. "åà◊¡H˜ W@∞=O\˜ Hõ^äŒÅ∞ qã¨$Î`«OQÍ
„ѨKå~°OÖ’H˜ ~å=@O=Å¡ „ѨÜ≥∂[#O LOk. Ѩi\ÏÅ ~°qx ZO`«
„Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ =ºH˜QÎ Í z„fHõi¿ãÎ JO`« Z‰õΩ¯=QÍ Åaú á⁄O^Õ J=HÍâßÅ∞
J<ÕH=õ ∞OkH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =™êÎ~Ú. D =~åæÖË W@∞=O\˜ „ѨKå~åʼnõΩ
ZѨÊ\˜HõѨÙC_»∞ „áê}O áÈã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞.
~°q QÆ∞iOz „ѨKå~°OÖ’H˜ =zÛ# Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞, ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}ÏÅ∞
~åã¨∞‰õΩO@∂ áÈ`Õ Jk ÃÑ^ŒÌ L„^ŒO… ^ŒO J~Ú ‰õÄ~°∞ÛO@∞Ok. J@∞=O\˜
Hõ^ÖŒè ’¡HÔ ÖÏ¡ Ju H©ÅHõ"∞≥ #ÿ k Ç‘Ï~À Ѩ=<£ HõàϺ}ü L^ŒO`«O. Ѷe≤ "£∞#QÆ~Öü ’
Ç‘Ï~À z~°Orq ã¨÷ÖÏxfl Ѩi\ÏÅ ~°q J„Hõ=∞OQÍ P„Hõq∞OKå_»h, D
q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ "≥o§# z~°Orq `«=Ú‡_»∞ Ѩ=<£HõàϺ}ü
ÃÑ· ^Ò~°˚#ºO KÕâß_»h ÃÑ^ŒÌ Ü≥∞`«∞Î# „ѨKå~°O [iyOk. <≥Å∂¡~°∞ #∞Oz
q_»∞^ŒÅÜÕ∞º '[g∞<£ Ô~·`«∞— Ѩ„uHõ D L^ŒO`åxfl "åã¨Î=O J#fl@∞¡QÍ XHõ
"å~åÎ Hõ^äŒ#O „ѨK«∞iOzOk. z~°Orq ‰õΩ@∞O|ã¨Éèí∞ºÅ∞ P Ѩ„uHõg∞^Œ
Ѩ~°∞=Ù #+¨ìO ^•"å ‰õÄ_® "Õâß~°∞.

177
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѷ≤e"£∞#QÆ~üÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°q WO\˜x P#∞‰õΩx Ç‘Ï~À z~°Orq
ã¨÷ÅO =ÙOk. Jã¨Å∞ P ã¨÷ÅO ã≤h#@∞_»∞ H˘OQÆ~° [QÍæ~å=Ùk. [QÍæ~å=Ù
z~°OrqH˜ ѨkÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ P ã¨Å÷ O J=∂‡_»∞. U_»∞ÅHõÅ∆ ∞ fã¨∞‰õΩx
J„y"≥∞O@∞ ~åã≤KåÛ_»∞. q∞QÆ`å =¸_»∞ ÅHõ∆Å ^ŒQÆæ~° ~Ú^ŒÌiH© ¿Ñp
=zÛOk. q"å^ŒO HÀ~°∞ì^•HÍ "≥o§Ok. HÍ~°∞ÉÏO|∞ ã¨OѶ¨∞@# [iy#
`«~åfi`« Ãã‰õĺi\© J=ã¨~åÅ xq∞`«ÎO P ã¨÷ÅO H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞@O
KåÖÏ J=ã¨~°O Jx JO^Œ~°∂ ÉèÏqOKå~°∞. P J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ QÆ*ÏÅ
ã¨÷ÖÏxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ ÃÇ·Ï>ˇH± ã≤\ ©Ö’ =Ù#fl ZHõ~°O ã¨÷ÅO ~Ú™êÎ#<åfl_»∞
~°q. HÍh z~°Orq =∂Ô~¯@∞ ~ˆ @∞ „ѨHÍ~°O qÅ∞=Hõ\ì˜ _»ÉƒË fã¨∞‰õΩ<åfl~∞° .
JÖψQ [QÍæ~å=Ù‰õΩ ~Ú=fi=Åã≤Ok [QÍæ~å=Ù‰õΩ WKÕÛâß~°∞. ã≤x=∂
~°OQÍxH˜ K≥Ok# ÃÑ^ŒÌÅ =∞^茺=iÎ`«fiOÖ’ D =º=Ǩ~°O [iyOk.
J~Ú`Õ, HÍ~°∞ÉÏO|∞ Ѷ¨∞@# [iy#ѨÙ_»∞ Ç‘Ï~À z~°Orq ¿Ñ~°
Ѩ„uHõÖ’¡ „ѨK∞« i`«"∞≥ #ÿ "åºYºÅ∞ Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ =∞#™êÎÑO¨ HõeyOKå~Ú.
D q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® Ѩ~°∞K«∂i „|^Œ~üû *’HõºO HõeÊOK«∞‰õΩx LÉèíÜ«ÚÅ
=∞^茺 Jáê~åúʼnõΩ P™ê¯~°O ÖˉõΩO_® KÕâß~°∞.
x*ÏxH˜, Ç‘Ï~À z~°Orq, Ѩ=<£ HõàϺ}üÅ#∞ Ѩi\ÏÅ ~°q
HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#fl ã¨O^Œ~°ƒù"Õ∞ ÖË^Œ∞.
D Hõ@∞ìH^õ ‰Œä Ωõ KåÖÏ qã¨$`Î « ™ê÷~ÚÖ’ „ѨKå~°O [iyOk Ѩi\ÏÅ
~°q Ѩ~å~Ú"åà◊¡ Pã¨∞eÎ fl J„Hõ=∞OQÍ P„Hõq∞OK«∞‰õΩO\Ï_»h, P J„Hõ=∂xfl
Zki¿ãÎ "åà◊√¡ ZO`«\ ˜ "åà◊¡~Ú<å 㨈~ "åà◊¡Ñ¨@¡ J`«ºO`« ^Ò~°˚#ºOQÍ
=º=ǨÏi™êÎ_»x XHõ "≥·Ñ¨Ù# ÉèÏs™ê÷~ÚÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl q+¨„ѨKå~åxH˜
D Hõ@∞ìHõ^äŒ „áê}OáÈã≤Ok. D "åã¨Î"åxfl „QÆÇ≤ÏOK«‰õΩO_® ~°q
Jaè=∂#∞Å=∞x K≥ѨÙC‰õΩ<Õ KåÖÏ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ D Hõ@∞ìHõ^äŒH˜
ZѨÊ\˜HõѨÙC_»∞ ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅOQÍ ã¨iH˘`«Î *’_çOѨÙÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∂
=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈÜ«∂~°∞.
Ç‘Ï~À Ѩ=<£ HõàϺ}üH˜ ã¨O|OkèOz# D L^ŒO`«O ZO`«=~°‰õΩ
"≥o§áÈ~ÚO^ŒO>Ë z~°Orq, Ѩ=<£HõàϺ}üÅ ã≤h=∂Å∞ J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’
Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ P_»HõáÈ`Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°q |Å=O`«OQÍ f¿ã~ÚOz
=ÙO\Ï_»x J=xQÆ_»¤Ö’=Ù#fl HÍѨ٠‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞ P~ÀѨ}Å∞ KÕ¿ã^•HÍ
"≥o§Ok.
178
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
W@∞=O\˜ Hõ@∞ìHõ^äŒÅÖ’ Wk =∞K«∞ÛH˜ XHõ\ ˜ =∂„`«"Õ∞. Ѩi\ÏÅ
~°q ¿Ñ~°∞g∞^Œ „ѨKå~°"∞≥ #ÿ Hõ@∞ìH^õ ÅŒä ∞, ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}ÏÅ∞ J<ÕHOõ . "å\˜x
x[=∞x #"Õ∞‡"åà◊√¡ Jã¨OMϺHõO. Jq Hõ@∞ìHõ^äŒÅh, ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}ÏÅh
`≥eã≤ ‰õÄ_® Jq "åã¨Î"åÅ∞QÍ K≥ÖÏ=∞}© JÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiã¨∂Î Åaú
á⁄O^Õ „Ѩܫ∞`åflʼnõΩ áêÅÊ_Õ"åi ã¨OYº ã¨~Ú`«O ã¨fiÅÊO HÍ^Œ∞.
D Hõ@∞ìHõ^äŒÅ∞,ѨÙH˜¯\˜ ѨÙ~å}ÏÅ „ѨKå~°O WO`« qâ◊$OYÅOQÍ
H˘#™êQÆ@O "≥#∞Hõ QÆ∞iÎOK«=Åã≤# XHõ JOâ◊O–D „ѨKå~åÅ∞ ã¨$+≤Oì z#
„Éè=í ∂[x`« `Õ*’=ÅÜ«∞O =∂Ü«∞Ö’ U^À XHõ "Õ∞~°‰Ωõ Ѩi\ÏÅ ~°q‰õÄ_®
Ѩ_çáÈ=@O.

179
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

21
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì 2004 JÃãOc¡ ZxflHõÖ’¡ Ѷ¨∞’~°OQÍ
F_çáÈ~ÚOk.
WO`«\ ˜ „Ѩu‰õÄÅ "å`å=~°}OÖ’#∂ ÃÑ#∞H˘O_» ™ê÷#O #∞Oz
`å#∞ QÔ Å=@O =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. ~å„+¨Oì Ö’<Õ J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡Ö’ J`«ºkèHõ
™ê÷<åÖ’¡ `≥Å∞QÆ∞ ^Õâ◊O JÉèíº~°∞÷efl ÔQeÑ≤OKå_»∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ.
Ѩk ã¨O=`«û~åÅ ã¨∞n~°…q~å=∞O `«~°∞"å`« HÍO„ÔQãπáêsì uiy
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛOk. ZÅHõ∆<£ÅÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOKÕ q+¨Ü«∞OÖ’<Õ
QÍHõ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =zÛ# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® HÍO„ÔQãπ áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
"åà◊§ J#∞K«~°∞Å∞ `«=∞ „Ѩ`«º~°∞úÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® Kå"À ˆ~"À J<Õ
ã¨∂„`åxfl J`«ºO`« â◊H˜Î=O`«OQÍ „ѨÜ≥∂yOKå~°∞. ~å„+¨ì"åºÑ¨ÎOQÍ `≥Å∞QÆ∞
^Õâ◊O áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ g∞^•, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ g∞^• =~°∞ã¨QÍ ^•_»∞Å∞
"≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. D Ѩiã≤÷u J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ =∞iO`« ^•~°∞}"≥∞ÿ#
^•=∂ëêÖ’ H˘#™êyOk.
HÍO„ÔQãπ áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛHõ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
HÍ~°ºHõ~°ÎÅÃÑ· =~°∞ã¨QÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ǨÏ`åºHÍO_»‰õΩ x~°ã¨#QÍ
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì 2004 PQÆã¨∞ì 18 = `Õn# J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ ÉèÏs
~åºb x~°fiÇ≤ÏOzOk. D ~åºbH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz# áêsì J^茺‰õ∆Ω_»∞
K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ J~Ú^Œ∞ _ç=∂O_»¡`À ‰õÄ_ç# q#uѨ„`åxfl lÖÏ¡
Zãπ.Ñ≤. JxÖò‰õΩ=∂~ü ^•fi~å „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ JO^Œ*Ëã≤#@∞ì „Ñ¨Hõ\ ˜OKå~°∞.
180
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
ZxflHõÅ J#O`«~°O ~å„+¨ì "åºÑ¨ÎOQÍ [iy# 24 =∞Ok \˜_çÑ≤
<åÜ«∞‰õΩÅ∞, HÍ~°ºHõ~°ÎŠǨÏ`«ºÅÃÑ· <åºÜ«∞ qKå~°} [iÑ≤OKåe.
ˆHã¨∞Å ã¨`«fi~° Ѩiëê¯~åxH˜ gÅ∞QÍ „Ѩ`ÕºHõ HÀ~°∞ì#∞ U~åÊ@∞
K͆Ƕe.
J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ [iy# [O@ ǨÏ`«ºÅ‰õΩ ÉÏ^èŒ∞ºxQÍ _çZãπÑ≤
ÉÏÅ#~°ã≤OǨÔ~_ç¤x "≥O@<Õ ã¨ÃãÊO_£ KÕÜ«∂e. PÜ«∞#ÃÑ· ǨÏ`«º
ˆHã¨∞#∞ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∂e.
^Õâ◊O <Õ`«Å∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ, Ѩܫ∂º=ÙÅ ˆHâ◊"£, x=∞‡Å H˜+¨ìѨÊ,
Z„~°Éˇe¡ ^ŒÜ«∂Hõ~ü~å=Ù, ɡ·Ô~_ç¤ ~å[âıY~üÔ~_ç¤Å‰õΩ `«y# ~°Hõ∆}
HõeÊOKåe.
ǨÏ`åºHÍO_» ѨÙ#~å=$`«O H͉õΩO_® áÈbã¨∞ =º=ã¨÷ÃÑ· ÉÏ^茺`«
ÃÑOKåe.
Wg P J~Ú^Œ∞ _ç=∂O_»∞¡.
ˆH=ÅO Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œx HÍáê_»∞HÀ=@O HÀã¨"Õ∞ XHõ q^èŒOQÍ
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì D ~åºbx x~°fiÇ≤ÏOzOk.
YzÛ`«OQÍ J^Õ ~ÀA# QÆ∞uÎ Z"≥∞‡Ö˺ l.hÖÏ=u, Ç≤ÏO^Œ∂ѨÓ~ü
=∂r ZO.Ñ≤.QÆOQÍ^èŒ~ü, ã¨∂i ÉèÏ~°º ÉèÏ#∞=∞u `«k`«~°∞Å∞ ÃÑ#∞H˘O_»
xÜ≥∂[Hõ =~°æO á¶êºHõ∆<£ ÉÏkè`«∞Å ¿Ñ~°∞g∞^Œ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ =O^ŒÅ
=∞Okx =ÚYº=∞O„u "≥·.Zãπ. ~å[âıY~üÔ~_ç¤, ǨϟO =∞O„u *Ï<åÔ~_ç¤,
_çlÑ≤ ã¨∞‰õΩ=∂~°Å =ÚO^Œ∞ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞. g~°O`å `å=Ú Ñ¨i\ÏÅ ~°q
ÉÏkè`«∞Å=∞x K≥áêÊ~°∞. xOk`«∞ÅÃÑ· K«~°ºÅ∞ fã¨∞H˘x `«=∞‰õΩ <åºÜ«∞O
KÕÜ«∞=eã≤OkQÍ q#uѨ„`åÅ∞ ~ÚKåÛ~°∞.
ÃÑ#∞H˘O_» xÜ≥∂[Hõ =~°æO =Ú~îå ~å[H©Ü«∂Ö’¡ J<åºÜ«∞OQÍ
zuH˜áÈ~Ú# ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ <åºÜ«∞O KÕ™êÎ#x =ÚYº=∞O„u Ǩg∞
WKåÛ~°∞.
nO`À Ѩi\ÏÅ g∞k áê`« ˆHã¨∞ÅxflO\˜h u~°QÆ^À_ÕO^Œ∞‰õΩ
„ѨÉèí∞`«fiO ~°OQÆO ã≤^ŒúO KÕã≤O^Œh, =ÚYº=∞O„u #∞Oz ǨϟO =∞O„uH©,
ǨϟO =∞O„u #∞Oz lÖÏ¡ Zãπ.Ñ‘. H© P "Õ∞~°‰Ωõ P^ÕâßÅ∞ *Ïs JÜ«∂ºÜ«∞h
Ѩ„uHõÅ∞ ~åâß~Ú.
181
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ '[#~°Hõ∆} ã¨q∞u— ¿Ñ~°∞`À XHõ ã¨Oã¨÷
"≥eã≤Ok.
~°q g∞^Œ "≥Ú`«ÎO 15 ˆHã¨∞Å∞#fl@∞¡ q=~åÅ`À ã¨Ç¨ áÈbã¨∞Å∞
Ѩ„uHõʼnõΩ q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. "åã¨Î"åxH˜ g\˜Ö’ KåÖÏ ˆHã¨∞efl HÀ~°∞ìÅ∞
U<å_À H˘\˜ì"Õâß~Ú.
Ѩi\ÏÅ ~°q ÉÏkè`«∞Å ¿Ñ~°∞g∞^Œ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù
Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞Okx ã¨Oã≤^ŒúO KÕ~ÚOK«QÍ "åà◊§Ö’ ˆH=ÅO =ÚQÆ∞æ~°∞
=∂„`«"Õ∞ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑ@ì\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~°∞. nO`À =¸_»∞ H˜_®flÑπ
Hˆ ã¨∞Å∞, XHõ q∞ã≤ûOQ∑ Hˆ ã¨∞#∂ ~°q g∞^Œ =∞m§ H˘`«QÎ Í áÈbã¨∞Å∞ #"≥∂^Œ∞
KÕâß~°∞.
2004 U„Ñ≤Öò 26 # [iy# JÃãOc¡ ZxflHõÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ã≤.ÔH.
Ѩe¡ =∞O_»ÅO <åQÆã=¨ Ú„^ŒO áÈeOQ∑ U*ˇO\ò QÆOQÍ^è~Œ #ü ∞ \˜_Ñç ≤ JÉèºí i÷
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ`Àáê@∞ K«=∞<£, `«QÆ~°‰õΩO@ „ѨÉèÏHõ~üÅ∞ Hõeã≤ H˜_®flÑπ
KÕã,≤ J`«xg∞^Œ ǨÏ`庄ѨÜ∞« `«flO KÕã#≤ @∞ì Hˆ ã¨∞ #"≥∂^Œ∞ J~ÚOk. JѨÊ\’¡
D Hˆ ã¨∞H˜O^Œ ~°qx JÔ~ãπì KÕã≤ W@∞HõÅѨe¡ áÈbãπ¿ã+ì <¨ Ö£ ’ ‰õÄ_® ÃÑ\Ïì~∞° .
D ˆHã¨∞Ö’ ~°qH˜ ɡ~ÚÅ∞‰õÄ_® =zÛOk.
ÃãÃÑìO|~ü Ѩ^Œ=¸_À `Õn =∞OQÆà◊"å~°O<å_»∞ Ѩi\ÏÅ ~°q
"≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’x `«# WO\’¡ g∞_çÜ«∂`À =∂\Ï¡_®_»∞. J#O`«Ñ¨Ù~°O
lÖÏ¡Ö’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅ g∞^Œ ǨÏ`åºHÍO_»
H˘#™êyã¨∞#Î fl [#~°H}∆õ ã¨q∞u "≥#∞Hõ =ÚYº=∞O„u "≥.· Zãπ. ~å[âıY~ü~Ô _ç¤
`«#Ü«Ú_»∞ [QÆ<£"≥∂ǨÏ<£Ô~_ç¤ Ç¨Ïã¨ÎO =ÙO^Œx P~ÀѨ} KÕâß_»∞. [#~°Hõ∆}
ã¨q∞ux [QÆ<£"≥∂ǨÏ<£Ô~_Õ¤ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl_»h, HÍ~°∞ÉÏO|∞ xOk`«∞_»∞
=∞^Œ∞ÅÌ K≥~∞° =Ù ã¨∂i, ~Ô _£™êì~ü ã¨É∞íè ºÅ∞, =∞i H˘O^Œ~∞° HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
=Ù#fl@∞ì K≥áêÊ_»∞. HÍ~°∞ÉÏO|∞ xOk`«∞ʼnõΩ [QÆ<À‡Ç¨Ï#Ô~_ç¤ P„â◊Ü«∞O
HõeÊã¨∞Î<åfl_»x ‰õÄ_® ~°q P~ÀÑ≤OKå_»∞.
J#O`«Ñ¨Ù~°O _ç.Zãπ.Ñ≤. ÉÏÅ#~°ã≤OǨÔ~_ç¤, =∞^Œ∞ÌÅK≥~°∞=Ù
ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}Ô~_ç¤, [QÆ<À‡Ç¨Ï<£Ô~_ç¤ Ü«∞^èÕK«ÛQÍ ÃãÖòá¶È<£Å ^•fi~å
ã¨OÉèÏ+≤OK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. D =ÚQÆ∞æi ÃãÖòá¶È<£Å#∞ ã‘*ò KÕÜ«∂Å#flk
Ѩi\ÏÅ ~°q _ç=∂O_£. ã‘*ò KÕã≤# ÃãÖòá¶È<£Å `åÅ∂‰õΩ W<£Hõq∞OQ∑,
182
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
B\òQÀ~ÚOQ∑ HÍÖòûx Ѩije¿ãÎ Z=Ô~=~°∞ UÜÕ∞ <Õ~ã° ∞¨ ÅÎ ‰õΩ á¶È#∞¡ KÕâß~À
|@ì|Ü«∞Å∞ J=Ù`«∞O^Œx `≥eáê_»∞.
"åã¨Î"åxH˜ P ~ÀA ~°q KÕã≤# P~ÀѨ}Ö’¡ÔHÖÏ¡ f„="≥∞ÿ#n,
H©ÅHõ"≥∞ÿ#n ~Ú^Õ.
[#~°H} ∆õ ã¨q∞uH©, [QÆ<À‡Ç¨Ï<£ ~Ô _çH¤ © ã¨O|O^èOŒ =ÙO^Œ<Õ P~ÀѨ}
JO`« „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ#^Õg∞ HÍ^Œ∞. ёѨÙÖòû"å~ü QÆ}Ѩu =~°æO lÖÏ¡ HÍ~°º^Œi≈
ã¨`«ºO ‰õÄ_® áÈbã¨∞Å∞, HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ ã¨$¿+ì [#~°Hõ∆} ã¨q∞u Jx
„ѨHõ\ ˜OKå_»∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q KÕã#≤ P~ÀѨ}Å∞ Hõ_Ñ» Ö¨ ’<ÕQÍHõ HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞,
áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Ö’¡ ã¨~Ú`«O „ѨHõOѨ#Å∞ ѨÙ\˜ìOKå~Ú. Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡Ö’
J<ÕHõ KÀ@¡ x~°ã#¨ „Ѩ^~Œ ≈° #Å∞ [iQÍ~Ú. "≥Ü · ∞« ãπ Ü«Ú=¿ã# P^èfiŒ ~°ºOÖ’
JHõ¯_»Hõ¯_® ~å™êÎ~ÀHÀÅ∞ ‰õÄ_® [iQÍ~Ú. Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
x<å^•Å∞ KÕâß~°∞. H˘xflKÀ@¡ ~°q k+≤ìÉÁ=∞‡efl ã¨~Ú`«O ^ŒQÆúO KÕâß~°∞.
=ÚYº=∞O„u ‰õΩ=∂~°∞_»∞ [QÆ<£"≥∂ǨÏ<£Ô~_ç¤ Ñ¨i\ÏÅ ~°qH˜ bQÆÖò
<À\©ã¨∞ ѨOáê_»∞.
HÍ~°∞ÉÏO|∞ ˆHã¨∞Ö’ K«~°¡Ñ¨e¡ *ˇ·Å∞Ö’ tHõ∆ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl
=∞^≥ÅÌ K≥~∞° =Ù ã¨∂i`À á¶È<£Ö’ =∂\Ï¡_#ç @∞ì P~ÀѨ}Å∞ KÕÜ∞« @O ^•fi~å
`«# Hõ¡~ÚO\ò Ѩ~°∞=Ù „Ѩu+¨ªÅ‰õΩ ÉèíOQÆO HõeyOz#O^Œ∞‰õΩ ÉË+¨~°`«∞QÍ
Hõ∆=∂Ѩ}Å∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂ „ѨHõ@# ~Ú"åfiÅh, ÖËxѨHõ∆OÖ’ <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ#
„H˜q∞#Öò "åº*ϺxH˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO\Ï=∞h <À\©ã¨∞ =zÛOk.
P `«~åfi`« ^•"å–
ѨÙe"≥O^Œ∞Å HÀ~°∞ì #∞Oz Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ ã¨=∞#∞¡ JO^•~Ú.
2004 _çÃãO|~ü 23 # "å~Ú^•.
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ J#O`«Ñ¨Ù~°O #∞Oz ѨÙe"≥O^Œ∞ʼnõΩ „Ѩܫ∂}O
JÜ«∂º_»∞. J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å J_»¤O‰õΩÅ∞, J"åO`«~åÅ∞. `å_çѨ„u,
`åà◊§á⁄^Œ∞Ì@∂~°∞, =Ú^ŒÌ#∂~°∞, `˘O_»∂~°∞, ѨÙe"≥O^Œ∞ÅÖ’ ~°q
„Ѩܫ∂}˜ã¨∞Î#fl "åǨÏ#O`Àáê@∞ J`«x"≥O@ =zÛ# "åǨÏ<åÅxflO\˜h
J}∞=}∞=Ó `«xv KÕâß~°∞.

183
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
[QÆ<"£ ∂≥ ǨÏ<£~Ô _ç¤ `«k`«~∞° Å g∞^Œ `å#∞ KÕã#≤ P~ÀѨ}Å#∞ ~°∞A=Ù
ѨiKÕ ™êH∆ͺ^è•~åÅ#∞ <åºÜ«∞™ê÷#O =ÚO^Œ∞ ÃÑ_»`å#x ѨÙe"≥O^Œ∞ÅÖ’
U~åÊ@∞ J~Ú# qÖËHõ~°∞Å ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊ_»∞.
ÃãÃÑìO|~ü W~°"≥·P~À `Õn ™È=∞"å~°O ™êÜ«∞O„`«O Z.Zãπ.Ñ≤.
=∞h+π‰Ωõ =∂~ü ã≤<å›`À áê@∞ ^•^•Ñ¨Ù =ÚѨÊ~ù Ú, #ÅÉè~í Ú =∞Ok áÈbã¨∞
ã≤|ƒOk "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’x Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ~ÚO\˜H˜ "≥àϧ~°∞. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ѩi\ÏÅ ~°q ^ŒOѨ`«∞Å∞ ~ÚO\’¡<Õ =Ù<åfl~°∞. áÈbã¨∞Å∞
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ QÆO@ʼnõΩÃÑ·QÍ P WO\’¡x J}∞=}∞=Ó `«xv KÕâß~°∞.
ÃÑ· JO`«ã¨∞ÎÖ’x Ѩ_»Hõ QÆkÖ’=Ù#fl XHõ QÆ∂\’¡ =Ù#fl +¨~°∞ì, áêºO@∞,
Å∞Ow, |h#∞, K≥ѨCÅ [`«#∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. K˘Hͯg∞^Œ∞#fl
`«∞ѨC =∞~°HÅõ #∞ ~°HÑÎõ Ù¨ =∞~°HÖõ ·ˇ =ÙO\ÏÜ«∞x áÈbã¨∞Å∞ J#∞=∂xOKå~°∞.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA k#Ѩ„uHõÅ∞ 'Ѩi\ÏÅ WO\’¡ <≥`«∞Î\ ˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞—
=O\˜ ã¨OK«Å<å`«‡Hõ ji¬HõÅ`À "å~åÎ Hõ^äŒ<åÅ#∞ „ѨK«∞iOKå~Ú.
=∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA ~å„u Ѩ^ŒH˘O_»∞#fl~° QÆO@ʼnõΩ J#O`«Ñ¨Ù~°O
J~°qO^£#QÆ~Öü ’x ~ÚO\˜ g∞^Œ áÈbã¨∞Å∞ "≥∞~°∞ѨÙ^•_ç KÕâß~°∞. _çZãπÑ≤
q[Üü∞‰õΩ=∂~ü ™ê~°^茺OÖ’ <åÅ∞QÆ∞ rѨÙÅ∞, Ô~O_»∞ "åº<£ÅÖ’ ^•^•Ñ¨Ù
_≥|ƒù~Ú =∞Ok ™êÜ«Ú^èŒ áÈbã¨∞Å∞ ~°q WO\˜x K«∞@∞ì=Ú\Ïì~°∞. „Q“O_£
á¶È¡~ü ^ŒQÆæ~° #∞O_ç <åÅ∞QÀ JO`«ã¨∞ÎÃÑ·#∞#fl hà◊§ \ϺO‰õΩ =~°‰õÄ
J}∞=}∞=Ó QÍeOKå~°∞. QÀ_»Å‰õΩ#fl ZÅ„H˜ìH± |Å∞ƒefl ‰õÄ_® fã≤
ѨijeOKå~°∞. H˘xfl Ѩ~°û#Öò _®‰õΩº"≥∞O@¡#∞ ã‘*ò KÕâß~°∞. WO\’¡=Ù#fl
|O^èŒ∞=Ùefl x„^ŒÖËÑ≤ qKåiOKå~°∞. |Ü«∞\˜"åix Ö’xH©, ֒ѨÅ=Ù#fl
"åix |Ü«∞@‰õÄ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. z=iH˜ WO\˜H˜ J=∞iÛ# >ˇÿÖòû,
<ÕÅg∞k QÆK«∞Û, QÀ_»Å∞, ÃÑ·HõѨC WÖÏ „Ѩu JOQÆ∞à◊O „ÃÑ·"Õ\ò g_çÜ≥∂
„QÍѶ¨~°¡`À g_çÜ≥∂Å∂, á¶È\’Å∂ f~ÚOKå~°∞. ÉÏO|∞ _çãπáÈ[|∞Öòû`À
`«xvÅ∞ KÕâß~°∞. ~å„u Ѩ^ŒH˘O_»∞#fl~° #∞O_ç `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# <åÅ∞QÆ∞
QÆO@Å =~°‰õÄ ~°q ~ÚÅ∞¡ ѨÓiÎQÍ áÈbã¨∞Å ™êfinè#OÖ’<Õ =ÙOk.
`≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# 3.45 QÆO@ʼnõΩ J#O`«Ñ¨Ù~°O _ç.Zãπ.Ñ≤ =∞iH˘O^Œ~°∞
JkèHÍ~°∞Å∞ ǨÏ_®=Ù_çQÍ WO\’¡ #∞Oz |Ü«∞@H˜ =zÛ ~å„u `≥Å¡"å~°∂¡
Ѩ_çQÍѨÙÅ∞QÍã¨∂ΠѨ_ç=Ù#fl áê„uˆHÜ«Úefl ‰õÄ_® ѨÅHõiOK«‰õΩO_®
"≥∞~°∞ѨÙ"ÕQÆO`À "åǨÏ<åÖ’¡ "≥o§áÈÜ«∂~°∞. ã≤.S. K«O„^ŒâıY~üÔ~_ç¤

184
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=∞iH˘O^Œ~°∞ ™êÜ«Ú^èŒ áÈbã¨∞Å∞ ~°q ~ÚO\˜ K«∞@∞ìѨHõ¯Å z=∞‡pHõ\’¡
K≥@∞¡, `«∞ѨÊÅ∞, K≥`«Î‰õΩO_ôÅ∞ Jhfl QÍeOKå~°∞. JѨÊ\˜H˜ L^ŒÜ«∞O
<åÅ∞QÆ~ÚOk.
~°q ~ÚO\’¡Oz H˘xfl H©ÅHõ"≥∞ÿ# ÃѶ·à◊√§, Ñ≤ã¨ìÖò‰õΩ LѨÜ≥∂yOKÕ
=∂ºQÆ*ˇ·<£, ZÅ„H˜ìH± ÉϺ@s, Ô~·Ñ¶≤Öò‰õΩ "å_Õ XHõ a@∞ì, XHõ [`« ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞
ã‘*ò KÕã#≤ @∞ì áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å∞ J#kèHÍiHõOQÍ Ñ¨„uHõʼnõΩ bH± KÕâß~°∞.
<åQÆã=¨ Ú„^ŒO ™êˆH QÆOQÍ^è~Œ ü Hˆ ã¨∞Ö’ ™êH∆ͺ^è•~åÅ HÀã¨"∞Õ Ñ¨i\ÏÅ
~°gO„^Œ Wà◊§#∞ ™È^• KÕã≤#@∞ì Zãπ.Ñ≤. „Ѩg}ü‰õΩ=∂~ü „ѨHõ\ ˜OKå~°∞.
D JOâ◊O g∞^Œ ^•^•Ñ¨Ù XHõ "å~°O ~ÀAÅáê@∞ k#Ѩ„uHõÅ∞
qq^èŒ ~°HÍÅ "å~åÎHõ^äŒ<åÅ#∞ „ѨK«∞iOKå~Ú.
'Jq ~°HÑÎõ Ù¨ =∞~°HÖõ <Ë å! Ѩ_H» Qõ kÆ Ö’ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ~°ÇϨ 㨺OQÍ ZO^Œ∞‰õΩ
^•z#@∞¡....—
'P K˘Hͯ "≥#∞Hõ Jã¨Å∞ Hõ^äŒ Uq∞\˜?—
'Ѩi\ÏÅ K«∞@∂ì aQÆ∞ã¨∞‰õΩO@∞#fl LK«∞Û— =O\˜ ji¬HÅõ `À ~°H~õ H° ÍÅ
"å~åÎ Hõ^äŒ<åÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú.
J~Ú`Õ Ñ¨Ùe"≥O^Œ∞ÅÖ’ [iy# qÖËH~õ ∞° Å ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ [QÆ<g£ ∞^Œ
`å#∞ KÕã≤# P~ÀѨ}Å `åÅ∂‰õΩ ™êH∆ͺ^è•~åÅ#∞ `«fi~°Ö’<Õ <åºÜ«∞™ê÷#O
=ÚO^Œ∞ LOK«∞`å#x ~°q KÕã≤# „ѨHõ@#H©, P `«~åfi`« [iy# áÈbã¨∞Å
`«xvÅH© =∞^茺 ã¨O|O^èŒO =ÙO_ç =ÙO@∞O^Œx =∂„`«O U Ѩ„uHÍ
~åÜ«∞ÖË^Œ∞. ™êˆH QÆOQÍ^èŒ~ü ˆHã¨∞ ™ê‰õΩQÍ K«∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~°∞ `«Ñ¨Ê x*ÏxH˜
~°q KÕã≤# P~ÀѨ}Å `åÅ∂‰õΩ ™êH∆ͺ^è•~åÅ HÀã¨"Õ∞ D `«xvÅ∞
[iQÍÜ«∞x [#O J#∞=∂xOKå~°∞QÍh Ѩ„uHõÅ∞ =∂„`«O ZO^Œ∞HÀQÍx
Jã¨Å∞ P HÀ}OÖ’ PÖ’zOK«<Õ ÖË^Œ∞.
UkU"≥∞#ÿ ѨÊ\˜H© ~°q WO\’¡ [iy# ™È^•Å∞, qKå~°}Å∞ Ѩ„uHõÖ’¡
=zÛ# "å~°ÎÅ∞, „Ѩ`«º~°∞÷Å P~ÀѨ}Å∞, =~°∞ã¨QÍ "≥Å∞¡"≥uÎ# qq^èŒ
Ѩi}Ï=∂Å∞– Ѩi\ÏÅ ~°qx XHõ K«OѨ^Œy# =ºH˜ÎQÍ z„fHõiOK«_®xH˜
LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤Ü∞« #flk =∂„`«O =Ú=∂‡\˜H© "åã¨=Î O. W^ŒO`å XHõ Ѩ^HŒä Oõ
„ѨHÍ~°O [iyO^Œ#@O ‰õÄ_® JO`«H<õ åfl HÍ^Œ#\ÏxH˜ gÖËx¡ ѨzÛ x[O.
185
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ ~°q Wà◊§g∞^Œ áÈbã¨∞Å∞ ^•_»∞Å∞ [iÑ≤ `«xvÅ∞
x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [#~°Hõ∆} ã¨q∞u Ѩi\ÏÅ ~°q =Ú~îåx
x~°∂‡eOKåÅx HÀ~°∞`«∂ =∞~À ÖËY#∞ Ѩ„uHõʼnõΩ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok.
Ѩi\ÏÅ ~°q g∞^Œ ~°Hõ~°HÍÅ P~ÀѨ}Å∞ KÕã¨∂Î ~°q P~ÀÑ≤Oz#@∞ì Wk
[QÆ<À‡Ç¨Ï<£~Ô _ç¤ U~åÊ@∞ KÕã#≤ ã¨Oã¨÷ HÍ^Œ<OÕ ^Œ∞‰õΩ f„= qѨ=¡ Ѩ^*Œ ÏÖÏxfl
QÆ∞Ñ≤ÊOzOk.
áÈbã¨∞ezÛ# <À\©ã¨∞ "Õ∞~°‰õΩ <åQÆã¨=Ú„^ŒO ˆHã¨∞ q+¨Ü«∞OÖ’
q=~°} ~ÚKÕÛO^Œ∞‰õΩ ÃãÃÑOì |~ü 29 = `Õn# L^ŒÜ∞« O 10.30 QÆO@ʼnõΩ
Ѩi\ÏÅ ~°q ^è~Œ ‡° =~°O ZZãπÑ≤ HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ "≥àÏ¡_∞» . "≥o§# J~°QOÆ @
`«~åfi`« ZZãπÑ≤ #∞Oz Ñ≤Å∞Ѩ٠=zÛOk.
ZZãπÑ≤ =∞h+π‰õΩ=∂~ü ã≤<å›, Ѩi\ÏÅ ~°gO„^ŒÅ =∞^茺 [iy#
ã¨OÉèÏ+¨}Å q=~åÅ#∞ 'qâ◊fiã¨hÜ«∞— ã¨=∂Kå~°O "Õ∞~°‰õΩ PO„^èŒ*’ºu
k#Ѩ„uHõ „ѨK«∞iOzOk.
=∞h+π : QÆOQÍ^èŒ~üÃÑ· [iy# ^•_çÖ’ g∞~°∞ áêÖÁæ<åfl~°∞.ˆHã¨∞Ö’ g∞~°∞
„Ѩ^è•#=Ú^•Ì~ÚQÍ L<åfl~°∞... WO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz ѨÅ∞
P^è•~åÅ∞<åfl~Ú. g∞~°∞ U=∞O\Ï~°∞?
~°q : QÆOQÍ^èŒ~üÃÑ· [iy# ^•_çH© <å‰õÄ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œ∞. ^•_çÖ’
<Õ#∞ áêÖÁæ#ÖË^xŒ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞Op K≥|∞`«∞<åfl#∞. WѨC_»∂ =∞m§
J^Õ=∂@ K≥|∞`«∞<åfl#∞. JHÍ~°}OQÍ D ˆHã¨∞Ö’ ##∞fl „Ѩ^è•#
xOk`«∞xQÍ KÕ~åÛ~°∞.
=∞h+π : JO>Ë? ^•_çÖ’ g∞~°∞ áêÖÁæ#ÖË^OŒ \Ï~°∞? g∞ áê„`« ÖË^OŒ \Ï~°∞?
~°q : QÆOQÍ^è~Œ Ãü Ñ· <Õ#∞ ^•_ç KÕâß#x JHÍ~°}OQÍ ##∞fl JÉèÏã¨∞áêÅ∞
KÕâß~°∞. ^•_çH© <å‰õÄ U=∂„`«O ã¨O|O^èŒO ÖË^Œ∞.
=∞h+π : P ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞... =∞~°HõÅ =∂>Ëq∞\˜?
~°q : Jq <å ^Œ∞ã¨∞ÎÖË. J~Ú`Õ, <å‰õΩ ã¨iáÈ#O^Œ∞# <å =^ŒÌ
Ѩ^ŒÇ¨ˆ~à◊√§QÍ Ñ¨x KÕã¨∞Î#fl „_≥·=~ü <å~åÜ«∞}‰õΩ <Õ<Õ ~ÚKåÛ#∞.
"å\˜ÃÑ· ~°HõÎѨ٠=∞~°HõÅ∞ ÖË=Ù. „áê^äŒq∞Hõ qKå~°} ÖˉõΩO_® P

186
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
^Œ∞ã¨∞ÎÅÃÑ· ~°HõÎѨ٠=∞~°HõÅ∞ L<åflÜ«∞x „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. x*ÏxH˜,
P ^Œ∞ã¨∞ÎÅÃÑ· L#flq `«∞ѨC =∞~°HõÅ∞.
=∞h+π : P =∞~°HõÅ∞ UO\’ á¶ÈÔ~xûH± x"ÕkHõ =KåÛHõ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. Jq
~°HOÎõ =∞~°HÅõ ∞ HÍ#ѨC_»∞ P ^Œ∞ã¨∞ÅÎ #∞ JO`« ~°ÇϨ 㨺OQÍ ZO^Œ∞‰õΩ
^•Kå~°∞?
~°q : "å\˜<ÕO ~°Ç¨Ï㨺OQÍ ^•Ü«∞ÖË^Œ∞. "å\˜x ÃÑ\˜ì# ã¨÷ÅOÖ’
Wk=~°‰õΩ Z.ã≤.H˜ qxÜ≥∂yOz# ÃãìaÖˇ·[~ü#∞ ÃÑ\ÏìO. WO\’¡
ѨxKÕ¿ã"åà◊√§ <å~åÜ«∞}`À JѨC_»Ñ¨C_»∂ ^•QÆ∞_»∞=¸`«Å∞
P_»∞`«∂ P@ Ѩ\Oì˜ KÕO^Œ∞‰õΩ "å\˜x Z=~À JHõ¯_» ^•z=ÙO\Ï~°∞.
nxfl "Õ∞O ~°Ç¨Ï㨺OQÍ ^•Kå=∞#_»OÖ’ J~°÷O ÖË^Œ∞.
=∞h+π : g∞ ^ŒQÆæ~° Zxfl PÜ«Ú^è•Å∞<åfl~Ú?
~°q : ~å„+¨ì ǨϟOâßY HÍ~°º^Œi≈ J#∞=∞u`À =Ù#fl PÜ«Ú^è•Å∞ Wq
(`«# Öˇ·Ãã<£û PÜ«Ú^è•Å∞ =∞h+π‰õΩ=∂~ü =ÚO^Œ∞ ÃÑ\Ïì~°∞).
=∞h+π : J#O`«Ñ¨Ù~°O WO\’¡ ^˘iH˜# PÜ«Ú^èŒ ÉèÏQÍÅ∞ ZHõ¯_çq? Jq
JHõ¯_» ZO^Œ∞‰õΩ L<åfl~Ú?
~°q : Jq x¿+kè`« =ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍ=Ù. <å Öˇ·Ãã<£û_£ PÜ«Ú^è•Å‰õΩ
ã¨O|OkèOz#"Õ. J=HÍâ◊O ~Ú=fiO_ç x~°∂Ñ≤™êÎ#∞.
J*Ï˝`«OÖ’ ÔHo§# K«=∞<£ QÆ∞iOz qKå~°}Ö’ ZZãπÑ≤ J_çy
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl@∞ì Ѩ„uHõÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~Ú. L^ŒÜ«∞O Ѩk#fl~° #∞Oz
™êÜ«∞O„`«O P~°∞QÆO@Å =~°‰Ωõ ~Ô O_»∞ ^Œáê¶ Å∞QÍ D qKå~°} H˘#™êyOk.
=∞^蕺ǨÏflO Éè’[# q~å=∞O `«~°∞"å`« Ô~O_À ^Œá¶ê qKå~°} "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
ZZãπÑ≤ „Ѩâ◊flÅ∞, ~°q ã¨=∂^è•<åÅ#∞ ^èŒ~°‡=~°O ã¨i¯Öò W<£ûÃÑHõì~ü <À\ò
KÕâß~°∞. qKå~°} J#O`«~O° ã¨=∂^è•<åÅ∞ <À\òKãÕ #≤ ¿ÑѨ~ü g∞^Œ ~°q`À
ã¨O`«HõO KÕ~ÚOKå~°∞.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ǨÏ`åºHÍO_»ÃÑ· ^Œ~åºÑ¨ÙÎ
[i¿ÑO^Œ∞‰õΩ ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`«fiO ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì =∂r <åºÜ«∞=¸iÎ [ã≤ìãπ
Z.QÀáêÅ~å=Ù <Õ`«$`«fiOÖ’ UHõã¨Éèíº Hõq∞+¨<£#∞ xÜ«∞q∞OzOk. 1990
[#=i #∞Oz JO>Ë QÆ`« Ѩk¿ÇÏ<Õà√◊ §QÍ lÖÏ¡Ö’ H˘#™êy# =Ú~îåHõHÅ∆õ ∞,
187
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
âßOuÉèí„^Œ`«Å QÆ∞iOz ^Œ~åºÑ¨ÙÎ [iÑ≤ x"ÕkHõ ã¨=∞iÊOKåÅx HÀiOk.
~å„+¨Oì Ö’ HÍO„ÔQãπ áêsì JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛHõ =~°∞ã¨QÍ [~°∞QÆ∞`«∂
=ã¨∞Î#fl ~å[H©Ü«∞ ǨÏ`«ºÅ QÆ∞iOz `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì *ÏfÜ«∞
=∂#=ǨωõΩ¯Å Hõq∞+¨<£‰õΩ Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕã≤Ok. ÃãÃÑìO|~ü 23 = `Õn#
áêsì J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞ ™ê~°^ºŒè OÖ’ áêsì ZO.Ñ‘Å∞, ã‘xÜ«∞~ü
<åÜ«∞‰õΩÅ`À ‰õÄ_ç# „Ѩuxkè |$O^ŒO *ÏfÜ«∞ =∂#=ǨωõΩ¯Å Hõq∞+¨<£
K≥·~°‡<£ [ã≤ìãπ Z.Zãπ.P#O^£#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩx ~å„+¨ìOÖ’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl
Ѩiã≤÷ux QÆ∞iOz q=iOz K≥Ñ≤ÊOk.

188
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

22
~°q K«∞@∂ì ˆHã¨∞Å LK«∞Û#∞ ayOK«_»O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
áê`« ˆHã¨∞ÅxflO\˜h u~°QÆ`À_»_»O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞, HÍ~°ºHõ~°ÎÅÃÑ· TK«HÀ`« ™ê÷~ÚÖ’
ǨÏ`åºHÍO_» H˘#™êQÆ∞`ÀOk.
HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ *ˇ.ã≤. k"åHõ~~Ôü _ç,¤ QÆOQÆ∞Å ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}
~Ô _ç,¤ "åi J#∞K«~∞° Å#∞Oz `«# „áê}ÏʼnõΩ Ǩx [iˆQ „Ѩ=∂^ŒO =ÙO^Œh,
`«#‰õΩ Ãã‰õĺi\©x ÃÑOKåÅh Ѩi\ÏÅ ~°q Ѩ^ÕѨ^Õ q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞ KÕã¨∂Î
=KåÛ_»∞. âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ K≥áêÊ_»∞. Ǩϟ"£∞=∞O„u *Ï<åÔ~_ç¤H©, =ÚYº=∞O„u
_®Hõ~ì ü "≥.· Ü«∞ãπ.~å[âıY~ü ~Ô _çH¤ © ÖËYÅ∞ ~åâß_»∞. áÈbã¨∞ L#fl`åkèHÍ~°∞Å#∞
Hõeã≤ Ѩiã≤÷ux q=iOz K≥áêÊ_»∞.
Ãã‰õĺi\©x ÃÑOK«@O =∂@ J@∞Oz, `«#‰õΩ QÆ`« „ѨÉèí∞`«fiO
J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ QÆ<£"Õ∞<£Å#∞ ˆH\Ï~Ú¿ãÎ HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO =zÛ JO^Œ∞Ö’
=ÚQÆ∞æix `˘ÅyOz ~Ú^ŒÌ~°∞ QÆ<£"Õ∞<£Å`À<Õ ã¨iÃÑ@∞ìH˘=∞‡Ok.
~°qH˜ J`«ºO`« ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»∞, ‰õΩ_çÉèí∞[OQÍ =Ù#fl K«=∞<£
J*Ï˝`«"åã¨OÖ’H˜ "≥àϧ_»∞. „áê}ÉèíÜ«∞O`À ^Œ∂~°OQÍ "≥o§ ^•‰õΩ¯<åfl_»x
K≥ѨÙCHÀ=@O `ÕeˆH QÍx "åã¨Î"åxH˜ Wk JO`« z#fl q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞.
=∞~À =ÚYº=∞~Ú# q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë Ñ¨i\ÏÅ ~°q ã¨fiÜ∞« OQÍ J`«xx
J*Ï˝`«"å™êxH˜ ѨOÑ≤OKå_»∞. „Ѩã¨∞Î`«O L#fl Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ K«=∞<£ g∞^Œ
189
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
qѨs`«OQÍ Jã¨∂Ü«∞ ÃÑOK«∞H˘x=Ù#fl `«# ™⁄O`« =∞#∞+¨µÖË J`«x
„áê}ÏxH˜ Ǩx HõeÊOKÕ J=HÍâ◊O LO^Œx J#∞=∂xOKå_»∞ ~°q.
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’H˜ KÕ~°\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞#fl Ѩiã≤÷uH©, WѨÊ\˜
Ѩiã≤÷uH© Jã¨Å∞ á⁄O`«# ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk.
ZѨÙC_≥·`Õ ^èŒ<å~°˚# Z‰õΩ¯==∞OkH˜ „Ѩ^è•#ÅHõ∆ ºOQÍ =∂iO^À
JѨÙC_Õ ~°q "≥#∞Hõ =Ù#fl â◊H˜Î xsfi~°ºO HÍ=@O „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
"åã¨Î"åxH˜ ^èŒ<å~°˚# U<å_»∂ Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩ^è•#ÅHõ∆ ºO HÍ^Œ∞.
_»|∞ƒÅHÀã¨"≥∂, Pã¨∞ÎÅ HÀã¨"≥∂, ~å[H©Ü«∞ PkèѨ`«ºO HÀã¨"≥∂ J`«#∞
U<å_»∂ ǨÏ`«ºÅ∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ , KÕ~ÚOK«Ö^Ë ∞Œ . Z#fl_∂» Z=i Pã¨∞bÎ fl J`«_∞»
J„Hõ=∞OQÍ P„Hõq∞OK«∞HÀÖË^∞Œ . Ѩi\ÏÅ ~°q J@∞=O\˜ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ∞« @O
ÖË^Œx Jã¨O`«$Ñ≤ÎH˜ QÆ∞iJ~Ú ^Œ∂~°=∞~Ú# "åà◊√¡‰õÄ_® =Ù<åfl~°∞.
`å#∞ XHõ qѨ=¡ HÍ~°∞x, J=∞~°g~°∞x Hõ_∞» ѨÙ# ѨÙ\Ïì#<Õ "åã¨"Î åxfl
~°q `«# rq`«OÖ’ XHõ¯ Hõ∆}O ‰õÄ_® q㨇iOK«ÖË^Œ∞. J=∞~°g~°∞Å∞QÍ
K«i„`«ÔHH˜¯# `«# `«O„_ô, `«=Ú‡à◊¡ H©iÎH˜ Hõà◊OHõOHÍQÆÅ K«~°ºÅ#∞ `å#∞
`≥eã≤QÍh, `≥eÜ«∞HõQÍh Z#fl_»∂ KÕѨ@ìÖË^Œ∞.
z=ik<åÖ’¡ Ѩi\ÏÅ ~°q `«# rq`«OÖ’ Z#fl_»∂ Z~°QÆ#O`«\ ˜
XO@i`«<åxH˜ QÆ∞i J=Ù`«∂ =KåÛ_»#@OÖ’ ‰õÄ_® ZO`«=∂„`«O
J"åã¨Î=O ÖË^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ~°qh, J`«x J#∞K«~°∞Åh JO`«O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`«º~°∞÷Å
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ =Ú=∞‡~°O JÜ«∂º~Ú.
2004 ÃãÃÑìO|~ü 7.
J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ `«QÆ~°‰õΩO@ „ѨÉèÏHõ~ü ǨÏ`«º [iyOk. Ѩi\ÏÅ
N~å=ÚÅ∞ QÍi`Àáê@∞ ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞~Ô #· ~å=∂O[<ÕÜÚ« Å∞ ã¨fiO`« `«=Ú‡_Õ
„ѨÉèÏHõ~ü. `«QÆ~°‰õΩO@ "åà◊§ T~°∞ ¿Ñ~°∞. ~°q `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’H˜ =zÛ#
`«~∞° "å`« „ѨÉÏè Hõ~#ü ∞ `«#"≥Ñ· Ù¨ `≥K∞« Û‰õΩ<åfl_∞» . J#O`«ÑÙ¨ ~°O HÀ~°∞ì ~À_»∞Ö¤ ’
Ñ≤šʼnõΩ „HÍѨ٠KÕ~ÚOK«∞‰õΩx ÃãÅ∂<£ #∞Oz |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞ÎO_»QÍ
Ñ≤Å¡Å=ÚO^Õ ^•_çKÕã≤ HÍeÛ K«Oáê~°∞.

190
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
JHÀì|~ü 9 # |àϧiÖ’ P~ü.ÔH. ǨÏ`«º [iyOk.
L^ŒÜ∞« O P~°∞QÆO@Å „áêO`«OÖ’ k#Ѩ„uHõ H˘#∞‰õΩ¯x =ã¨∞OÎ _»QÍ
P~ü.ÔH. g∞^Œ ^•_ç [iyOk.
P~ü.ÔH. ǨÏ`«º "åã¨Î"åxH˜ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ áêe@ XHõ ÃÑ#∞
ÃÇÏK«ÛiHõ !
Ѩi\ÏÅ ~°q „áê}ÏʼnõΩ U Hõ∆}OÖ’<≥·<å =ÚѨÙC U~°Ê_Õ Ñ¨iã≤÷u
^Œi^•Ñ¨ÙÅÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ>Ëìã≤#>Ëì ÖˇHõ¯.
Ѩi\ÏÅ ~°q K«∞@∂ì Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ~ÀA~ÀAH© =∞iO`«QÍ
q+¨q∞ã¨∞OÎ _»@O`À J`«x q∞„`«∞Å∞, „âıÜ∂≥ aèÖÏ+¨µÖ’¡ PO^Àà◊# ÃÑiyOk.
q^ÕâßÖ’¡ =ÙO@∂#fl q∞„`«∞Å∞ ~°qx ZÖÏQÆ~Ú<å㨈~ ~°H˜∆OK«∞HÀ"åÅ<Õ
`åѨ„`«Ü«∞O`À ~°q ‰õΩ@∞OÉÏxfl fã¨∞‰õΩ"≥àϧÅx â◊`«q^è•Å∞QÍ
„Ѩܫ∞uflOKå~°∞. ~°q U XHõ¯i =∂\Ï q#ÖË^Œ∞. Z<Àfl ÜÕ∞à◊√§QÍ `«#h,
`«# ‰õΩ@∞OÉÏhfl HõO\˜H˜ Ô~ѨÊÖÏ HÍáê_»∞‰õΩO@∂ =ã¨∂Î#fl [<åÅO^Œih
QÍeH˜ =kÖËã≤ ˆH=ÅO `«# XHõ¯_ç „áê}ÏÅ HÀã¨O q^ÕâßʼnõΩ "≥à◊§@O
Hõ<åfl [#OÖ’ =ÙO_ç K«xáÈ=_»"Õ∞ Q“~°=„Ѩ^ŒOQÍ =ÙO@∞O^Œx
q∞„`«∞ÅO^ŒiH© #K«ÛK≥áêÊ_»∞.
q∞„`«∞Å∞ Z=~°~Ú<å `«# Éè„í ^Œ`x« QÆ∞iOz „Ѩ™êÎq¿ãÎ Ü«Ú^ŒOú Ö’H˜
ky# `«~åfi`« Ѷ¨e`«O ZÖÏ=Ù<åfl ã‘fiHõiOK«\ÏxH˜ ã≤^ŒúѨ_®e`«Ñ¨Ê TiˆH
PO^Àà◊# K≥O^Œ@O=Å¡ LѨÜ≥∂QÆO Ug∞ =ÙO_»^Œx J<Õ"å_»∞.
=∂#ã≤HõOQÍ ~°q Jxfl\ ˜H© ã¨Oã≤^ŒúO JÜ«∂º_»∞.

191
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

23
„Ѩ * Ï<åÜ« ∞ ‰õ Ω _» ∞ QÍ Ñ¨ i \ÏÅ ~° q 㨠$ +≤ ì O z# „Ѩ É è í O [#O
~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’, =∞s=ÚYºOQÍ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ â◊`åÉÏÌÅ∞QÍ Ô~_ç¤
‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞ H˘#™êyã¨∂Î =ã¨∂Î#fl u~°∞QÆ∞ÖËx PkèѨ`åºxH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜
™êiQÍ |Å"≥∞ÿ# J_»∞¤Hõ@ì "Õã≤Ok. ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ Hõ=∞‡‰õΩÅO „Ѩu+¨ªx
ã¨~å¯~°∞ „áêO`«O`À ã¨iã¨=∂#O KÕã≤Ok. Ô~_ç¤ ‰õΩÅã¨∞ÎʼnõΩ J<åkQÍ
HõOK«∞HÀ@ÖÏ LO@∂ =ã¨∂Î#fl ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ XHõ J*ËÜ«∞"≥∞ÿ# â◊H˜ÎQÍ
Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ ZQÆ∞~°"Õã≤# q[Ü«∞ Ѩ`åHõO "≥Ú`«ÎO Hõ=∞‡ ™ê=∂lHõ
㨠= Ú^•Ü« ∞ O JǨ  xfl=∂„`« O Ѩ Ó iÎ ™ ê÷ ~ ÚÖ’ 㨠O `« $ Ñ≤ Î Ñ ¨ i zOk.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ D ã¨O`«$Ñ≤Î =∞iO`« ÉÏǨ@OQÍ |Ç≤Ï~°æ`«O
J~ÚOk.
Hõ=∞‡ ‰õΩÅã¨∞ÅÎ ‰õΩ Wk XHõ J#∞‰õÄÖÏOâ◊OQÍ QÀK«i¿ãÎ =ºH˜QÎ `Æ O« QÍ
Ѩi\ÏÅ ~°q áêe@ Wk XHõ ÃÑ^ŒÌ „Ѩu‰õÄÖÏOâ◊OQÍ Ñ¨i}q∞OzOk.
Ѩi\ÏÅ ~°qx Hõ=∞‡‰õΩÅOÖ’H˜ ‰õΩkOz, `«=∞ Ç‘Ï~ÀQÍ „ѨKå~°O
KÕÜ«∞@O ZѨÙC_»∞ „áê~°OÉèí=∞~ÚO^À, ~°qH˜ =ºuˆ~HõOQÍ JѨÙC_Õ
„Ѩ ` « º ~° ∞ ú Å KÕ u H˜ J`« º O`« â◊ H ˜ Î = O`« = ∞~Ú# „|Ǩ  ‡„™êÎ x fl
JOkOz#@ì~ÚOk. nO`À Ô~_ç¤ ã¨=∂[O D XHõ¯ JOâ◊Og∞^Œ
ã¨OѶ¨∞\˜`«O J=@"Õ∞ QÍHõ D JOâ◊O „áêuѨkHõ g∞^Œ W`«~° ‰õΩÖÏÅ
=∞^ŒÌ`«∞#∞ ã¨~Ú`«O Ju `ÕeQÍæ ‰õÄ_»QÆ@ì QÆõeyOk .
~°qH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ~Ô _»∞¡ Ju"ÕQOÆ QÍ ã¨OѶ∞¨ \˜`O« HÍ=_®xH˜ =∞~À
192
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
=ÚYº"≥∞ÿ#, QÆ∞iÎOK«^Œy# ™ê=∂lHÍOâ◊O‰õÄ_® =ÙOk. Hõ=∞‡‰õΩÖÏxH˜
ã¨O|OkèOz#O`«=~°‰õÄ Ñ¨@∞ìQ˘=∞‡Å∞QÍ K≥ѨÙC‰õΩ<Õ HÀ™êÎlÖÏ¡Å #∞Oz
#O^Œ=¸i `å~°Hõ ~å=∂~å=Ù `«~∞° "å`« K≥ÑÙ¨ CHÀ^Œy# ™ê÷~Ú <åÜ«∞‰õΩÅ∞
Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. P `«~åfiu HÍÅOÖ’ ~å*H©Ü«∞OQÍ ÃÑ·H˜
Zky# =ÚQÆ∞~æ ∂° ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ K≥Ok#"å~°∞ HÍ=@O ‰õÄ_® Hõ=∞‡‰õΩÅO
`«=∞ „áêO`«O g∞^Œ‰Äõ _® PkèÑ`¨ º« O ™êkèOK«_O» HÀã¨O ã¨Oã≤^=úŒ ∞=Ù`∞« O^Œ<Õ
J#∞=∂<åxH˜ P™ê¯~°O U~°Ê_çOk. D „áêO`«O #∞Oz H˘`«QÎ Í Zky=zÛ#
=ÚѨÊ=~°ÑÙ̈ "≥OHõÜ«∞º<åÜ«Ú_»∞, <å~å K«O„^ŒÉÏ|∞<åÜ«Ú_»∞, Ѩi\ÏÅ
~°gO„^ŒÅ∞ `«~åÅ∞QÍ H˘#™êQÆ∞`«∂ =ã¨∂Î#fl `«=∞ PkèѨ`åºxH˜
ÃÑ#∞ã¨"åà◊√¡QÍ Ñ¨i}q∞OKå~°∞.
WkÖÏ=ÙO_»QÍ Ñ¨i\ÏÅ ~°q ¿Ñ~°∞g∞^Œ L#flg, ÖËxg HõeÊOz
H˘#™êyã¨∂Î =zÛ# „ѨKå~°O XHõ"Ñ·≥ Ù¨ , Z@∞=O\˜ ã¨O|O^èOŒ ÖËHáõ È~Ú<å
~°q ¿Ñ~°∞g∞^Œ K≥ÖÏ=∞}©Ö’H˜ =zÛ# ǨÏ`«ºÅ∂, ^Ò~°˚<åºÅ ã¨OѶ¨∞@#Å∞
=∞~À"≥Ñ· Ù¨ ~°qH˜ =ºuˆ~HõOQÍ XHõ "å`å=~°}Ïxfl ã¨$+≤Oì K«_®xH˜ „Ѩ`º« ~°∞Åú
KÕuÖ’ Ѩ^Œ∞<≥·# ѨiHõ~åÅ∞QÍ LѨHõiOKå~Ú. Ѩi\ÏÅ ~°q ¿Ñ~°∞ g∞^Œ
„ѨKå~°OÖ’H˜ =zÛ# Ç‘Ï~À Ѩ=<£ HõàϺ}ü L^ŒO`«O "≥Ú`«OÎ QÍ XHõ ™ê=∂lHõ
ã¨=Ú^•Ü«∞O JǨxfl f„=OQÍ QÍÜ«∞ѨizOk. W@∞=O\˜ „ѨKå~åʼnõΩ
áêÅÊ_Õ "åà◊√§ nO`À Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩu+ª̈, Ѩi\ÏÅ ~°qH˜ ã¨O|OkèOz#
‰õΩÅO „Ѩu+¨ª ÃÑOKåÅ<Õ KÕã≤ LO_»=K«∞ÛQÍh Ѩ~°º=™ê<åÅhfl
Jx"å~°ºOQÍ, J#∞‰õÄÅOQÍ LO\ÏÜ«∞<Õ Ç¨g∞ Ug∞ ÖË^Œ∞. Ѩi\ÏÅ
~°q`À QÍh, "åã¨Î"åÅ`À QÍh U=∂„`«O ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® J`«x
¿Ñ~°∞ g∞^Œ [iy# „ѨKå~åÅ∂, J`«xx QÆ∞iOz JuQÍ „Ѩâ◊Oã≤ã¨∂Î
[iˆQ K«~°ÛÅ∞ J`«x Ѩ@¡ "≥Ú`«ÎOQÍ ã¨=∂[OÖ’ XHõ â◊„`«∞ÉèÏ=#x ÃÑOz
áÈ+≤OK«\ÏxH˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ ®¤Ü∞Õ `«Ñʨ =∞~˘HõO^Œ∞‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒO KÕÜ∞« ÖË^∞Œ .
Hõ=∞‡ Ü«Ú=‰õΩʼnõΩ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ *Ïu zǨÏflOÖÏ HõxÑ≤¿ãÎ,
Ô~_ç¤ Ü«Ú=`«‰õΩ =∞^≥ÌÅK≥~°∞=Ù ã¨∂i *ˇ·Å∞ÉÏi# Ѩ_ç# ã≤OǨÏOÖÏ
Hõ x Ñ≤ O Kå_» ∞ . J@∞ *ˇ · Å ∞ "≥ Å ∞Ѩ e #∞Oz 㨠∂ iH˜ ã¨ Ç ¨  Ü« ∞
ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅOkOKÕ "åi ã¨OYº ~ÀA~ÀAH© ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ áÈ`«∞O>Ë, W@∞
Ѩi\ÏÅ ¿Ñ~°∞ K≥ѨC‰õΩx Åaúá⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ "å~°∞ `«Ñ¨Ê Ѩi\ÏÅ ~°q
HÀã¨O iã¨∞¯ fã¨∞‰õΩ<Õ "åi ã¨OYº QÆ}hÜ«∞OQÍ `«QÆ∞æ`«∂ =zÛOk.

193
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ ~°q HÍ~°}OQÍ rq`«OÖ’ #+¨áì È~Ú# "åà◊¥§ LO\Ï~°∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞. HõëêìÅ∞, Hõ_»QÆO_»¡ áêÅ~Ú#"åà◊¥§ LO\Ï~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°q
ÉÏkè`«∞Å ¿Ñ~°∞`À HÍO„ÔQãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ =O^ŒÅ =∞Okx
~å[^è•x #QÆ~åxH˜ fã¨∞‰õΩ=zÛ áê„uˆHÜ«ÚÅ =ÚO^Œ∞ ÃÑ~ˆ _£ KÕ~ÚOKå~°∞.
"åà◊§O^Œ~°∂ x[OQÍ<Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°q ÉÏkè`«∞Åx ÉèÏqOz<å, ÉÏkè`«∞Å
ã¨OYº =O^ŒÖ’¡ LO>Ë Åaú^•~°∞Å ã¨OYº ÅHõ∆Ö’¡ LO@∞O^Œ#fl ã¨`åºxfl
JO`«Hõ<åfl x[=∞x JOwHõiOKåe.
~°q `«Ñ¨CÅ∞ KÕâß_»∞. ~°q <Õ~åÅ∞ KÕâß_»∞. `å#∞ KÕã¨∞Î#flq
`«Ñ¨CÅh, <Õ~åÅh `≥eã≤ =∞s KÕâß_»∞. P `«Ñ¨CÅ∂ <Õ~åÅ∂ KÕÜ«∞@O
HÀã¨"Õ∞ J`«#∞ |uHÍ_»∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, P `«Ñ¨CÅ∂ <Õ~åÅ∂ KÕÜ«∞@O
=Å# =∂„`«"∞Õ J`«#∞ |uHÍ_»∞. J~Ú`Õ, "åã¨=Î O JO`«=~°Hˆ Ѩiq∞`«O
HÍ^Œ∞. J`«xH˜ `«#^≥#· XHõ Hõ~=ΰ ºO =ÙOk. P Hõ~=ΰ º ™ê^è#Œ Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ
J`«#∞ J<ÕHõ Ѩ#∞Å∞ KÕâß_»∞. `«#‰õΩ `À_®Ê@∞ JOkOz# "åà◊§x `«#
q∞„`«∞Å#∞‰õΩ<åfl_»∞. J_»∞¤Ñ¨_ç# "åà◊§x â◊„`«∞=ÙÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. `«# Hõ~°Î=º
™ê^èŒ# HÀã¨O J`«#∞ ™êyOz# „Ѩܫ∂}OÖ’ J<ÕHõ =∞Ok q∞„`«∞Å∂
Hõeâß~°∞, P "Õ∞~°‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∂ ÃÑiQÍ~°∞. JÖÏ `«#‰õΩ ^˘iH˜# q∞„`«∞Ö’¡
H˘O^Œ~°∞ <Õ~°ã¨∞ÎÅ∂ LO_»=K«∞Û. "åà◊§‰õΩ ~°q „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ q∞Oz#
™⁄O`« Z*ˇO_®Å∞ LO_ç =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú`Õ `å#∞ U ^Œ∞~å‡~åæÅ∞,
^Ò~°˚ º<åºÅ#~Ú`Õ ZO_»QÆ\ ˜ì "å\˜H˜ =ºuˆ~HõOQÍ ^èŒfi[O ZuÎ =ÚO^Œ∞‰õΩ
#_çKå_À J@∞=O\˜ J~åK«HÍʼnõΩ =∂„`«O Ѩi\ÏÅ ~°q U<å_»∂ J™ê¯~°O
HõeÊOK«ÖË^Œ∞.
~°q ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl „Ѩ^è•# â◊„`«∞`«fiO J`«#O`«@ J`«#∞ H˘x
`≥K«∞Û‰õΩ#flk HÍ^Œ∞. J`«x „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® "å~°ã¨`«fiOQÍ =zÛOk.
Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩ^•è # â◊„`«∞=ÙÅ∞ "åã¨"Î åxH˜ PÜ«∞# `«O„_ç „j~å=ÚÅ∞QÍiH˜
â◊„`«∞=ÙÅ∞. Ѩi\ÏÅ „j~å=ÚÅ∞QÍ~°∞ #_çÑ≤# „Ѩ*Ï áÈ~å\ÏʼnõΩ
â◊„`«∞=ÙÅ∞. P áÈ~å\ÏʼnõΩ „áê}O áÈã≤# „Ѩ*Ï™ê=∂<åºxH˜ â◊„`«∞=ÙÅ∞.
P J~°úOÖ’ "åà◊√§ qѨ¡"À^Œº=∂xH˜ â◊„`«∞=ÙÅ∞, qѨ¡= ã≤^•úO`åʼnõΩ
â◊„`«∞=ÙÅ∞, qѨ¡= áêsìʼnõΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞.
„ѨѨOK«O Ѩi\ÏÅ ~°qx U<å_»∂ „ѨâßO`«OQÍ |uˆHO^Œ∞‰õΩ
J=HÍâ◊O W=fiÖË^Œ∞. TÇ¨Ï `≥eã≤#ѨÊ\˜ #∞Op Ǩ~ÚQÍ ¿ãfiK«ÛùQÍ |uˆH

194
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
J^Œ$ëêìxH˜ J`«#∞ U<å_»∂ <ÀK«∞HÀÖË^Œ∞. `«#O`«@ `å#∞QÍ rq`«O
J`«xx U<å_»∂ nqOK«ÖË^Œ∞. rq`«OÖ’ Jhfl J`«#∞ `«#‰õΩ `å#∞QÍ
™êkè O K« ∞ ‰õ Ω #fl"Õ . Jxfl\˜ H õ < åfl =ÚO^Œ ∞ J`« # ∞ `« # x `å#∞
™êkèOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. <Õ#∞#∞ ™êkèOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. J`«x <Õ#∞ =ÚO^Œ∞ U
â◊H˜Î J~Ú<å 㨈~ ™êëêªOQÆ Ñ¨_ÕÖÏ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. <Õ#∞ J<Õk J#∞x`«ºO
J`«x J^Œ∞ѨÙÖ’<Õ LO_Õk.
`«#‰õΩ ã¨O|OkèOK«#O`« =~°‰Äõ J`«#∞ J^Œ∞ѨÙÖ’xH˜ `≥K∞« ÛHÀÖËxq
Ô~O_Õ Ô~O_»∞ JOâßÅ∞ – XHõ\ ˜ Hõ$`«[˝`å ÉèÏ=O. Ô~O_Àk „ѨfHÍ~°O.
Wq Ô~O_»∂ J`«x =ºH˜Î`åfixfl ~°∂Ѩ٠kkÌ# Ѩ_»∞QÆ∂ ¿ÑHõÅ∞. P Ô~O_»∞
QÆ∞}ÏÖË x`«ºO J`«x =ºH˜Î`åfixfl xÜ«∞O„uOKå~Ú. P Ô~O_»∞ QÆ∞}ÏÖË
~°}~°OQÆOÖ’ J`«xx =ÚO^Œ∞O_ç #_çÑO≤ Kå~Ú. P ~Ô O_»∞ QÆ∞}ÏÖË J`«xx
J<ÕH™õ ê~°∞¡ Ö’HõO =ÚO^Œ∞ =Ú^•Ì~Úx KÕã≤ xÅɡ\Ïì~Ú. J~Ú<å J`«#∞
"≥~°= ÖË^Œ∞. áê=ÚÅH©, Ñ≤iH˜`«<åxH© Z#fl_»∂ Ѩi\ÏÅ ~°q áêÅ∞áÈã≤
Z~°QÆ_»∞.
„ѨѨOK«O J`«x g∞^Œ á¶êºHõ∆xã¨∞ì J<Õ =Ú„^Œ "Õã≤Ok. P =Ú„^Œ
J#∞Hõ} ∆ O J`«x =∞#ã¨∞x zè„^ŒO KÕãO≤ k. "≥O\Ï_ç "ÕkOè zOk. PÜ«Ú=Ù
`«#x J#∞=∞uOKåeQÍh `å#∞ á¶êºHõ∆xã¨∞ì#∞ ZO`« =∂„`«O HÍ^Œx
Ö’HõO=ÚO^Œ∞ x~°∂Ñ≤OK«∞HÀQÆÅ#<Õ P`«‡ã¨~÷ Ú~°ºO J`«xÖ’ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ
LOk. P kâ◊QÍ `å#∞ ™êyOz# „Ѩܫ∂}OÖ’ Hõ$`«[˝`å ÉèÏ=O
J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å J_»∞¤`«QÆ∞Å∞`«∂ =zÛOk. JkèQÆq∞OK«_®xH˜ gÅ∞HÍx
J=^è Œ ∞ efl 㨠$ +≤ ì ã ¨ ∂ Î "≥ o §Ok. XHõ " ≥ · Ñ ¨ Ù # `« # `À`å#∞ áÈ~å@O
KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω O@∂<Õ , =∞~À"≥ · Ñ ¨ Ù `« # K« ∞ @∂ì U~° Ê _ç # Ѩ i q∞`« ∞ ÅÖ’<Õ
P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# ã¨=∂*Ïxfl HÍOH˜∆OKÕ XHõ ™êfiÑ≤fl‰õΩxQÍ `«#^≥·# Ѷ¨∞#"≥∞ÿ#
=Ú„^Œx q∞yeÛ "≥o§áÈ^•=∞#∞‰õΩ<åfl_»∞. XHõ =ºHÎ̃ `«ÅÃÑ\˜ì# „Ѩܫ∂}O
J~°úO`«~°OQÍ PyáÈ=K«∞ÛQÍh, P =ºH˜Î ã¨OHõÅÊO =∂„`«O PyáÈ^Œ∞,
=$^è•HÍ^Œ∞.
J}∞=∂„`«O J=QÍǨÏ# ÖËx"åà◊√¡ ã¨~Ú`«O á¶êºHõ∆x[O QÆ∞iOz
=∂\Ï¡_»∞`«∞O\Ï~°∞. á¶êºHõ∆x[O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»@O KåÖÏHÍÅOQÍ XHõ
á¶êº+¨<£QÍ ‰õÄ_® =∂iOk á¶êºHõ∆<£ á¶êº+¨<£ ZѨÙC_»∞ J~ÚºO^À JѨÙC_Õ
Jk J=Ú‡_»∞áÈÜÕ∞ ã¨~°∞‰õΩQÍ ‰õÄ_® =∂iOk JO^Œ∞ˆH Jk `≥Å∞QÆ∞
ã≤x=∂ʼnõΩ `«~°QÆx QÆx J~ÚºOk.
195
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

24
WO`«H© Jã¨Å∞ á¶êºHõ∆x[O JO>Ë Uq∞\˜ ?
Hõ~°_»∞QÆ\ ˜ì# Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷‰õΩ Ѩ~åHÍ+¨ì á¶êºHõ∆x[O.
áêi„âßq∞Hõ ã¨=∂[O Jaè=$kúx ™êkèã∞¨ #Î fl „Hõ=∞OÖ’ ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ
Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_çáÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ áêi„âßq∞Hõ ã¨=∂[O
ѨÙOA‰õΩO@∞#fl ^ŒâÖ◊ ’#∂ Éè∂í ™êfi=∞º =º=ã¨÷ H˘#™êQÆQeÆ y`Õ Jk Hˆ =ÅO
á¶êºHõ∆x[O ~°∂ѨOÖ’ =∂„`«"Õ∞ ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
„QÍ=∞OÖ’ Éèí∂q∞ Z=i Pnè#OÖ’ LO_®e, „â◊=∞ Z=~°∞KÕÜ«∂e
"≥Ú^ŒÖˇ·# JOâßÅ#∞ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ x~°‚~ÚOz#@∞¡QÍ<Õ P^èŒ∞xHõ
ã¨=∂[OÖ’ Z=~°∞ U "åºáê~°O KÕã¨∞HÀ"åe, Z=~°∞ ZxflHõÖ’¡ áÈ\©
KÕÜ«∂e "≥Ú^ŒÖˇ·# JOâßÅ#∞ Éèí∂™êfi=∞º á¶êºHõ∆xã¨∞ìÅ∞ x~°‚~Úã¨∞ÎO\Ï~°∞.
Éè∂í ™êfi=∞º á¶êºHõx∆ [O J<Õk ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`«O „Ѩ`ºÕ Hõ ÅHõ}∆ O.
Éèí∂™êfi=∞º á¶êºHõ∆x[O ^•x x["≥∞ÿ# J~°úOÖ’ ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ H˘xfl Ô~_ç¤
‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ ™⁄O`« *Ïw~°∞. áêÖˇQÍà◊¡ HÍÅO #∞Op <Õ\ ˜=~°‰õÄ H˘xfl
~Ô _ç¤ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ JqzÛù#flOQÍ H˘#™êyã¨∂Î =ã¨∞#Î fl XHõ „Ѩ„H˜Ü∂« qâı+O¨ .
W\©=e HÍÅOÖ’ á¶êºHõ∆x[O J<Õ Ñ¨^•xfl W`«~° „áêO`åÅ"åà◊√¡‰õÄ_®
qiqQÍ qxÜ≥∂QÆOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ=ã¨∞Î#flѨÊ\˜H© Jk x["≥∞ÿ# J~°úOÖ’
~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ# XHõ „Ѩ`ÕºHõ Ѩ^Œqâı+¨O. nxx
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ W`«~° ‰õΩÖÏÅ∞ =ºuˆ~H˜OKå~Ú. D =ºuˆ~Hõ`«‰õΩ ã¨OѶ¨∞\˜`«
~°∂ѨO WzÛ# XHõ áÈ~å@Ü≥∂^èŒ∞x ¿Ñˆ~ Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞.
196
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞‰õΩ PÜ«∞# Pã≤ÖÎ ’ HÍ^Œ∞, PÜ«∞# „áê~°OaèOz#
áÈ~å\ÏxH˜ Jã¨Öˇ·# "å~°ã¨∞Å∞QÍ PÜ«∞# Hõ#fla_»¤ÖË =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~°∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ `«# rq`«OÖ’, `å#∞ rqOz# J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡Ö’
XHõ ã¨iH˘`«Î â◊HÍxH˜ <åOk ѨeHÍ~°∞. P â◊HÍxH˜ XHõ>Ë ÅHõ∆ ºO.
J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’ Hõ~°_»∞QÆ\ ˜ì# Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷#∞ ѨÓiÎQÍ JO`«O
KÕÜ«∞@O. <å\˜ áêÖˇQÍà◊¡ #∞Op <Õ\ ˜ Ô~_ç¤ „ѨÉèí∞=ÙÅ=~°‰õÄ H˘#™êQÆ∞`«∂
=ã¨∞#Î fl Éè∂í ™êfi=∞º =º=㨉÷ Ωõ =ºuˆ~HõOQÍ Ñ¨i\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ P~°OaèOz#
H˘`«Î â◊HÍxfl PÜ«∞# z#fl H˘_»∞‰õΩ ǨÏsO„^Œ, ÃÑ^ŒÌ H˘_»∞‰õΩ ~°gO„^Œ z=i
=~°‰õÄ H˘#™êyOKå~°∞.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞, Ѩi\ÏŠǨÏi qѨ¡"À^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ
nxx H˘#™êyOKå~°∞. Ѩi\ÏÅ ~°q `˘Å∞`« qѨ"¡ À^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ#∂,
`«~∞° "å`« `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ áêsì ~å[H©Ü∂« ÅÖ’ ÉèÏQÆOQÍ, ~årÖËx áÈ~å\Ïxfl
H˘#™êyOKå~°∞.
=¸_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅáê@∞ H˘#™êy# D áÈ~å\Ïxfl =ÚQÆ∞~æ ∂° =¸_»∞
„Ѩ`ÕºHõ ^Œâ◊Ö’¡ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤OKå~°∞. =ÚQÆ∞æi
ÅHõ∆ ºO =∂„`«O XHõ¯>Ë !
Ѩi\ÏÅ ~°q „Ѩ[ŠѨHÍ∆ # xÅ|_ç`,Õ „Ѩ`º« ~°∞Åú ∞ „ѨÉ∞íè =ÙŠѨHÍ∆ #
L<åfl~°∞. ~°q `≥Å∞QÆ∞ ^Õâ◊O áêsìH˜ K≥Ok# „âßq∞Hõ =~°æ ѨHõ∆áêu J~Ú`Õ
„Ѩ`«º~°∞úÅ∞ =∂„`«O HÍO„ÔQãπ‰õΩ K≥Ok# Éèí∂™êfi=ÚÅ∞. WO`«\ ˜ qã¨$Îu
L#fl D =º=Ǩ~°OÖ’ H˘xfl =ºH˜ÎQÆ`« JOâßÅ∞ ‰õÄ_® ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ
LO\Ï~Ú. JÖψQ =Ù<åfl~Ú ‰õÄ_®#∞. ~°q ѨÙ@∞ìHõ s`åº Hõ=∞‡ ‰õΩÅã¨∞_Î ∞» .
PÜ«∞# „Ѩ^è•# „Ѩ`«ºiú Ô~_ç¤ ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#"å_»∞. Wk ˆH=ÅO
Ü«∂^Œ$zÛùHõO =∂„`«"Õ∞.
J~Ú`Õ, ™ê=∂lHõ Ѩi}Ï=∂Å#∞ ã¨O‰õΩz`« =º=Ǩ~°OQÍ#∂,
=ºH˜ÎQÆ`« =º=Ǩ~°OQÍ#∂ K«∂¿ã"åà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ J#O`«Ñ¨Ù~°O lÖÏ¡Ö’
=zÛ# Ѩ i }Ï=∂Å#∞ ˆ H =ÅO Ô ~ _ô ¤ – Hõ = ∂‡ ‰õ Ω ÅHõ H õ ∆ Å ∞QÍ<À,
HÍO„ÔQãπ–`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÅ ~å[H©Ü«∞ HõHõ∆Å∞QÍ<À ÉèÏq™êÎ~°∞.
Ô~O_»∞ "Õ~°∞"Õ~°∞ ‰õΩÖÏÅ =∞^茺<À, XˆH ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# Ô~O_»∞
=~åæÅ =∞^茺<À, XˆH =OâßxH˜ K≥Ok# Ô~O_»∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ=∞^茺<À, XˆH

197
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok# W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ =∞^茺<À `«~°`«~åÅ∞QÍ HõHõ∆Å∞
H˘#™êQÆ@O, Ѩ~°ã¨Ê~°O XHõi<˘Hõ~°∞ ã¨~°fi<åâ◊#O KÕã¨∞HÀ=@O
~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ J<åkQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl XHõ J<åQÆiHõ, J=∂#gÜ«∞
ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ qâı+¨O.
x*ÏxH˜, D ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl ã¨=¸ÅOQÍ ã¨OǨÏiOK«@O HÀã¨O
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ ~°OQÆOÖ’H˜ kQÍ~°∞. ~årÖËx áÈ~å\ÏxH˜ <åOk
ѨeHÍ~°∞. Éè∂í ™êfi=∞º =º=ã¨H÷ ˜ "≥<fl≥ =ÚHõQÍ =Ù#fl á¶êºHõx∆ *Ïxfl âßâ◊fi`«OQÍ
Éèí∂™ê÷Ñ≤`«O KÕÜ«∞_»"Õ∞ ÅHõ∆ ºOQÍ ÃÑ@∞ìH˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍ~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H© PÜ«∞# ã¨=∞HÍe‰õΩÅ∞ Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞ g∞^Œ ‰õÄ_®
á¶êºHõ∆xã¨∞ì Jx =Ú„^Œ "Õâß~°∞. JÖψQ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ g∞^Œ ‰õÄ_®
á¶êºHõ∆xã¨∞ì J<Õ =Ú„^Œx "Õâß~°∞. Wk XHõ "≥·Ñ¨s`«ºO `«Ñ¨Ê J#ºO HÍ^Œ∞.
Ѩi\ÏÅ ~°q ÅHõ∆ ºO =Ú=∂‡\˜H© `«# `«O„_ô, `«=Ú‡_»∂
„áê~°OaèOz# Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷ =ºuˆ~Hõ áÈ~å\Ïxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ
"≥à◊¡@"Õ∞. J~Ú`Õ, Ѩi\ÏÅ ~°qx Ô~_ç¤ Éèí∂™êfi=ÚÅ`À `«ÅѨ_»∞`«∂#fl
Hõ=∞‡ á¶êºHõ∆xã¨∞ìQÍ z„uOK«@O "åã¨Î"åxfl =„H©HõiOK«@"Õ∞.
W~åH± J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ ã¨^•ÌO Ǩï¿ãû<£ J~°|∞ƒ ^ÕâßÅ ã¨fiÜ∞« O„ѨuѨuHÎ ,©
SHõº`«H© J=~À^èŒOQÍ `«Ü«∂~°~Ú# J"≥∞iHÍ`À Ü«Ú^•úxH˜ `«ÅѨ_®¤_»∞.
D „Hõ=∞OÖ’ +≤Ü∂« Å∞, ‰õΩ~°∞ÅÌ `À Ѷ∞¨ ~°¬} U~°Ê_çOk. x~åÌH} ∆˜ ºOQÍ "åà◊x¡
J}z"Õâß_»∞. J~Ú`Õ, D J}z"Õ`« J`«x ÅHõ∆ ºO HÍ^Œ∞. J`«x ÅHõ∆ ºO
JYO_»=∞~Ú# J~°|∞ƒ ~å[ºã¨O™ê÷Ѩ#O. HÍh ‰õΩ~°∞ÌÅ∞, +≤Ü«∂Å
=º=Ǩ~åxfl „Ѩ^è•# JOâ◊OQÍ =∂iÛ ã¨^•ÌO#∞ XHõ #~°Ç¨ÏO`«‰õΩ_»∞QÍ
„ѨѨOK«O =∞O^Œ∞ xÅɡ>ËìO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOzOk J"≥∞iHÍ.
Ѩi\ÏÅ ~°q q+¨Ü«∞OÖ’#∂ #∂\˜H˜ #∂~°∞áêà◊¥¡ [iyOk W^Õ.
Ѩi\ÏÅ ~°q ÅHõ∆ ºO #~°Hõ@O, K«OѨ@O HÍ^Œ∞. J`«x ÅHõ∆ ºO
J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡Ö’ Éè∂í ™êfi=∞º =º=ã¨x÷ ã¨=¸ÅOQÍ <åâ◊#O KÕÜ∞« @O.
á¶êºHõ∆x*ÏxH˜ ѨkxÅ∞=ÙÅ áê`«~° "ÕÜ«∞@O.
D<å\˜ J#O`«ÑÙ¨ ~°O lÖÏ¡x =ÚѶʨ ÜÕ∞ºà◊¡ „H˜`O« <å\˜ J#O`«ÑÙ¨ ~°O
lÖÏ¡`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ JHõ¯_» „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „Ѩ„H˜Ü∞« H˘#™êQÆ\ÏxH˜ Ѩi\ÏÅ
‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ∞ KÕã≤# Hõ$+≤ Uq∞\’ ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°úO J=Ù`«∞Ok.

198
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
„ѨuѨHõ∆OÖ’ Ô~_ç¤ „ѨÉèí∞=ÙÅ∞ LO_»QÍ, ~°q ta~°OÖ’ |_»∞QÆ∞,
|ÅÇ‘Ï# =~åæÅ SHõº`« LOk. ™ê=∂lHõ Ѩi}Ï=∂ŠѨ@¡ U=∂„`«O
Pã¨H˜Î L#fl"åiHõ~Ú<å D `Õ_® ã¨Ê+¨ìOQÍ H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
x#flQÍHõ "≥Ú#fl ÃÑ#∞H˘O_»Ö’ [iy# LѨ ZxflHõÖ’¡ Ѩi\ÏÅ ã¨∞h`«‰õΩ
áÈ\©QÍ |ÅÇ‘Ï# =~åæʼnõΩ K≥Ok# =ºH˜Îx xÅɡ@ì_»O ^•fi~å HÍO„ÔQãπ
áêsì ã¨~Ú`«O Ѩi\ÏÅ ‰õΩ@∞O|O "≥#∞Hõ xÅ|_ç=Ù#fl ™ê=∂lHõ
â◊‰õΩÎÖËq∞\’ ã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ∞iÎOzOk. P"Õ∞~°‰õΩ Jk Jã¨Å∞ "åã¨Î"åxfl
JOwHõiOzOk.
Ѩi\ÏÅ N~å=ÚÅ∞, Ѩi\ÏŠǨÏi, Ѩi\ÏÅ ~°qÅÖ’ L#fl
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ™ê^è•~°}ÏOâ◊O – "åà◊√¡ =ÚQÆ∞æ~°∂ XˆH ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok#
"åà◊¡~Ú LO_»@O =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. =∞~À =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O ‰õÄ_®
LOk. Jk "åà◊¡ =ÚyOѨÙ. =ÚQÆ∞æi rq`åÅ =ÚyOÑ¨Ó XHõ ÖψQ
[iyOk. =ÚQÆ∞iæ n JHÍÅ =∞~°}"Õ∞. =ÚQÆ∞iæ n Jã¨ÇϨ [ =∞~°}"Õ∞ .=ÚQÆ∞æi
=∞~° } O "≥ # HÍ Ñ¨ x KÕ ã ≤ # â◊ ‰ õ Ω Î Å ∞ XHõ > Ë . Jkè H Í~° O Ö’ =Ù#fl
~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞, áÈbã¨∞ Ü«∞O„`åOQÆO, „H˜q∞#Öòû. D =¸_»∞â◊‰Ωõ ÅÎ
JѨq„`« HõÅ~ÚHõ D =ÚQÆ∞æi rq`åÅ#∞ JO`«O KÕã≤Ok. D =¸_»∞
ǨÏ`«ºÖ’¡ áê„`«^è•~°∞Å∞ HÍã¨ÎO`« J@∂W@∂ J~Ú`Õ J~Ú=ÙO_»=K«∞Û
QÍh ã¨∂„`«^è•~°∞Å∞ =∂„`«O HÍO„ÔQãπ áêsìH˜ K≥Ok# Ô~_ç¤ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞
HÍ=@O Ü«∂^Œ$zÛùHõO HÍ^Œ∞.
~°q rq`«OÖ’ 2005 [#=i 24 XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# `ÕnÜÕ∞ `«Ñ¨Ê
J`«x rq`« K«i„`«H˜ Jk ZO`«=∂„`«O =ÚyOѨ٠HÍ^Œ∞.
K«i„`«Ö’ Z=iÔH·<å 㨈~ <åºÜ«∞OQÍ ^ŒHõ¯=Åã≤# ™ê÷<åxfl U â◊H©Î
J_»∞¤HÀÖË^Œ∞.
^ŒÜ«∂^•H˜∆}ϺÅ∞ =∞#∞+¨µÅ‰õΩO\Ï~ÚQÍh K«i„`« ‰õΩO_»=Ù.
Z=Ô~xfl ~°HÍÅ "åºMϺ<åÅ∞ KÕã≤<å xQÆ∞æ^Õe# #QÆflã¨`åºÅ∞
=∂„`«"Õ∞ âßâ◊fi`«OQÍ xÅ∞™êÎ~Ú.
ZѨÊ\˜ÔH·<å 㨈~ Ѩi\ÏÅ ‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ ™ê÷<åxfl xëêÊH˜∆HõOQÍ,
x~åúH˜∆}ºOQÍ K«i„`Õ x~°‚~Úã¨∞ÎOk.

199
Jã¨Îq∞OK«x ~°q

25
[#=i 24 = `Õn....
"≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’x ã¨fiO`« WO\˜Ö’<Õ L<åfl_»∞ ~°q.
=∞x+≤ WO\’¡ L<åfl_»<ÕQÍx =∞#ã¨O`å J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’ LOk.
lÖÏ¡HÍ~°º=~°æO qã¨$Î`«™ê÷~Ú ã¨=∂"ÕâßÅ∞ H˘#™êQÆ∞`«∂#fl J#O`«Ñ¨Ù~°O
`≥ Å ∞QÆ ∞ ^Õ â ◊ O áêsì HÍ~åºÅÜ« ∞ O K« ∞ @∂ì < Õ J`« x PÖ’K« # Åhfl
Ѩi„Éèíq∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
\˜._ç.Ñ≤ J^躌 ‰õΩ∆ _»∞ K«O„^ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞, =∞iH˘O^Œ~∞° =ÚY∞ºÅ∞
`«Ñ¨Ê áêsì Jkäëêª#O JO`å J#O`«Ñ¨Ù~°OÖ’<Õ LOk. lÖÏ¡ <åÜ«∞‰õΩÖ’¡
`«#∞ XHõ¯_»∞ =∂„`«"Õ∞ Éèí„^Œ`å HÍ~°}ÏÅ s`åº XO@iQÍ WO\’¡ ‰õÄ~˘Ûx
L<åfl_∞» . JHõ¯_» JO`« ǨÏ_®=Ù_ç [~°∞QÆ∞`«∂ LO>Ë, WHõ¯_» `«#∞ XO@iQÍ
LO_»@O J`«xH˜ #K«Û_»O ÖË^Œ∞. WO\’¡ LO_çáÈ"åÅ#flk `«# x~°‚Ü«∞O
HÍ^Œ∞. áêsì ~å„+¨ì<åÜ«∞‰õΩÅ∞, lÖÏ¡ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ Hõeã≤ fã¨∞‰õΩ#fl L=∞‡_ç
x~°‚Ü«∞O.
P ~ÀA ~å„u "≥OHõ\ÏѨÙ~°OÖ’<Õ áêsì „Ñ¨=ÚY∞ÅO^ŒiH© Éè’[<åÅ∞.
`« # XHõ ¯ _ç HÀ㨠O JO`« = ∞Okx JO`« ^ Œ ∂ ~° O #∞Oz
~°Ñ≤ÊOK«∞HÀ=@O `«¿ÑÊ"≥∂ JxÑ≤OzOk. JnQÍHõ ™ê=¸Ç≤ÏHõ q"åǨÅ
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ^˘i¡# JѨâ◊$uÖÏO\˜k =∞m§ U^≥·<å ^˘i¡, [~°QƉõÄ_»xk
U^≥<· å [iy`Õ JѨ"å^Œ∞#∞ [#‡O`å "≥∂Ü«∂eû =ÙO@∞O^ŒxÑ≤OzOk.

200
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q
L#fl@∞ìO_ç J#O`«Ñ¨Ù~°O "≥à◊§@"Õ∞ Jxfl~°HÍÖÏ „âıÜ«∞㨯~°O
J#∞‰õΩ<åfl_»∞. PÖ’K«# ~å=@"Õ∞ PÅ㨺O ã¨∞h`«#∞ "≥O@ÃÑ@∞ì‰õΩx
|Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. <Õ~°∞QÍ J~°qO^Œ #QÆ~üÖ’x WO\˜H˜ "≥àϧ_»∞. ~å„uH˜
Éè’[<åÅ U~åÊ@¡ QÆ∞iOz# Ѩ#∞Åhfl ѨÙ~°=∂~ÚOz áêsì PѶ‘ã¨∞‰õΩ
|Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞.
TÇ≤ÏOK«x q^èŒOQÍ ~°q ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ǩ[~°∞ HÍ=@O`À áêsì
HÍ~°ºHõ~°ÎÖ’¡ Ѩ@ì~åx L`åûǨÏO =zÛOk. ~å„u Éè’[<åÅ∞ J#O`«Ñ¨Ù~°O
WO\’¡<Õ J<Õã¨iH˜ <åÜ«∞‰õΩÅO`å P#OkOKå~°∞.
ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ áêÖÁæ<åfl_»∞. JO^Œi`À áê@∞ JHõ¯_Õ Éè’[#O
=ÚyOKå_»∞. LÖÏ¡ã¨OQÍ u~°∞QÆ∞`«∂ J<ÕHõ =∞Okx L`åûǨÏѨiKå_»∞.
Éè’[<åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O =Úyã≤Ok. <åÜ«∞‰õΩÅO`å H˘kÌ¿ãѨÙ
q„âßOu fã¨∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ L<åfl~°∞.
WO\˜H˜ |Ü«∞Å∞^Õ~∞° ^•=∞x |Ü«∞\˜H˜ =zÛ ã≤Q~ÔÆ \ò =Ú\˜Oì Kå_»∞.
ã¨=∞Ü«∞O =∞^蕺ǨÏflO Ô~O_»∞#fl~° QÆO@Å∞ HÍ=™ÈÎOk.
ã¨∞h`«=∞‡#∞Oz á¶È<£ =zÛOk. JO^Œi`À áê@∞ áêsì PѶ㑠∞¨ Ö’<Õ
Éè’[#O KÕã≤ WO\˜H˜ |Ü«∞Å∞^Õ~°∞`«∞<åfl#x K≥áêÊ_»∞.
Qˆ @∞ ^ŒQ~æÆ ° |∞Öˇ\¡ ò „ѨÓѶπ \Ï\Ïã¨∞"≥∂ "åǨÏ#O`À ã≤^OÌŒ QÍ =Ù<åfl_∞»
„_≥·=~ü ~å=∞#fl.
`«# "≥O@ #_»∞ã¨∞Î#fl ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å`À =∂\Ï¡_»∞`«∂ <åÅ∞ˆQ <åÅ∞QÆ∞
J_»∞QÆ∞Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ "Õâß_»∞.
áêsì HÍ~åºÅÜ«∞O Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù#∞Oz <ÕÅg∞kH˜ HÍÅ∞ÊÅ∞
[~°∞ѨىõΩO@∂ "≥∞~°∞ѨÙ"ÕQÆO`À Z=~À =ÚO^Œ∞‰õΩ ^Œ∂ã¨∞‰õΩ=ã¨∞Î<åfl~°∞.
„Ѩ=∂^•xfl Ѩã≤QÆ\Ïì_»∞ ~°q.
QÆ<£"Õ∞<£Åx Ñ≤eKå_»∞.
`«#`Àáê@∞ #_»∞ã¨∂Î#fl "åà◊§O^Œsfl <ÕÅg∞^Œ É’~å¡ Ñ¨_»∞H˘=∞‡x
K≥áêÊ_»∞.

201
Jã¨Îq∞OK«x ~°q
Hõ}∆ O „H˜`O« =~°‰Ωõ QÆ∞OѨÙÅ∞, QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ HõxÑ≤OKå~°∞ QÆ<"£ ∞≥ <£Å∞.
P H˘kÌ Hõ∆}ÏÅ∞ =∂„`«O JHõ¯_» Z=~°∂ ÖË~°∞.
~°q QÆ<£"Õ∞#∞¡ ~Ú^ŒÌ~°∞ `«Ñ¨Ê Z=~°∂ ÖË~°∞.
Ô~ѨÊáê@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ Ç¨ÏO`«‰õΩÅ∞ ~°q g∞kH˜ Ããì<£QÆ<£Å#∞
QÆ∞iÃÑ\Ïì~°∞.
Ô~ѨÊáê@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ Ñ¨ã¨∞ѨÙѨK«Ûx áêsì HÍ~åºÅÜ«∞O
Z„~°ÉÏiOk.
Ô~ѨÊáê@∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ K≥ѨÊÖË#O`« ^Œ∞~å‡~°æO [iyáÈ~ÚOk.
Ѩk=∂™êÅ„H˜`O« Ѩ~=° ∞ѨkOz ã¨fi~°^æ •è =∞OÖ’ „ѨâßO`« =Ú„^ŒÖ’
L#fl `«e¡ <å~åÜ«∞}=∞‡ P`«‡ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í PO^Àà◊# Ѩ_Oç k. JâßOu`À
JÅ=∞\˜OzOk. PHÍâ◊ Ö’HõOÖ’ JÅ[_»∞Å∞ ˆ~Ñ≤Ok. HõëêìÅ∞ Hõ_»QÆO_»∞¡
`«Ñ¨Ê Z#fl_»∂ ã¨∞Y"≥∞~°∞QÆx <å~åÜ«∞}=∞‡H˜ =∞m§ U=∞~ÚO^Õ=∞~ÚOn
J#∞‰õΩO@∂ P^Œ∞~åÌQÍ Ñ¨iQÔ `«∞HÎ ˘zÛ# ^Õ=`«ÅH˜ ZHõ¯_® P"≥∞ HõxÑ≤OK«Hõ
áÈ=@O`À JO`å H˜OkH˜ K«∂âß~°∞.
ÃÑ^ŒÌ H˘_»∞‰õΩ XO\˜H˜ ZHõ¯_» =∞\˜ì JO@∞‰õΩO@∞O^À#x `«#
"å`«ûÖϺxfl "≥KÛ« "≥KÛ« x H˘OQÆ∞ÖÏ Ñ¨~z° # <ÕÅ<ÕÅO`å P J=∞‡ <å~åÜ«∞}"Õ∞‡!
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Ö’¡ XHõ K≥@∞ìOk.
P K≥@∞ì #∂~°∞ ã¨O=`«û~åÅH˜ XHõ™êi =∂„`«"∞Õ Ñ¨ÓÅ∞ ѨÓã¨∞OÎ k.
P ѨÙ=ÙfiÅ ã¨∞QÆO^èŒO #∂ˆ~à◊§áê@∞ K≥‰õΩ¯ K≥^Œ~°‰õΩO_® xez
LO@∞Ok.
J@∞=O\˜ J~°∞^≥·# XHõ =∞Ǩ =@=$Hõ∆O Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ !

202
 Jã¨Îq∞OK«x ~°q

XHõ L^Œº=∞g~°∞_ç TÑ≤iÜ«∂„`«

MÏ^Œ~ü "≥ÚÇ≤ÏÜ«ÚnÌ<£

<å~åÜ«∞}=∞‡ „ѨK«∞~°}Å∞
"≥OHõ\ÏѨÙ~°O – J#O`«Ñ¨Ù~°O – ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

203
 asthaminchani ravi
oka udyamaveerudi uupiri yaathra - a biography of paritala ravi

By

Khadar Mohiuddeen
Copy right C Khadar Mohiuddeen

Cover Painting and designed by Sriram Kaaranki

First Published By Narayanamma Prachuranalu

on 24th of January 2007

Composed by Experts Graphics, Hyderabad

Printed at Tummala Printers,Hyderabad - 15.

Copies Available at all the Leading book shops

in Andhra Pradesh

and

Narayanamma Prachuranalu
Road No - 9. Film Nagar,Hyderabad
Ph. 040-2354 7070

Price : Rs.100
 XHõ z#fl =∞#q...

XHõ~ÀA L#flѨà◊OQÍ |Ü«∞Å∞^Õi ~°=∞‡x QÆ^ŒÌ~°#fl WO\˜ #∞Oz Ñ≤Å∞ѨÙ

=zÛOk. `«# `«O„_ç N~å=ÚÅ∞ QÍi rq`« Hõ^äŒ P^è•~°OQÍ K«Å#z„`«O
xi‡OKåÅx =zÛ# Ѩi\ÏÅ ~°qx ѨiK«Ü«∞O KÕâß_»∞. P =∞~°∞ã¨\ ˜
"å~°"Õ∞ ^Œ~°≈‰õΩ_»∞ â◊OHõ~ü`À Hõeã≤ ã≤h=∂ Hõ^äŒ ã¨=∂Kå~°O HÀã¨O
N~å=ÚÅ∞ QÍ~°∞ L^Œº=∞ x~å‡}O HÀã¨O ѨxKÕã#≤ „áêO`åÅhfl uiQÍ#∞.
U =ÚǨ˙~åÎ# QÆ^ŒÌ~°#fl Ѩi\ÏÅ ~°qx ѨiK«Ü«∞O KÕâß_À QÍh, P
`«~åfi`« <Õ#∞ ѨÓiΙê÷~ÚÖ’ ~°q =∞x+≤QÍ =∂iáÈÜ«∂#∞.
ã≤h=∂ Ѩx U_®kÖ’<Õ Ñ¨ÓiÎ J~ÚáÈ~Ú<å ~°q`À ¿ãflǨÏO =∂„`«O
z=i =~°‰õÄ H˘#™êyOk.
`«# Wëêì~ÚëêìÅ`À „Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_® Ѩ^Œ‡=ӺǨÏOÖ’H˜ ky#
g~åaè=∞#∞ºx =O\˜ "å_»∞ Ѩi\ÏÅ ~°gO„^Œ. z#fl`#« O #∞Op J#∞Hõ}∆ O
~°}~°OQÆ ã¨=∂#OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∂ =zÛ# J`«x rq`åxfl J~°úO
KÕã¨∞HÀ=@O JO`« ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œ∞. J<ÕHÍ<ÕHõ q"å^•Å`À =Ú_çѨ_ç=Ù#fl
J`«x =ºH˜Î`«fiO J<ÕHõ ~°HÍÅ Jáê~åúʼnõÄ J=HÍâ◊O HõeÊOzOk.
~°qH˜ =ÙO>Ë |^Œú â◊„`«∞=ÙÅ∞ ÖË^• J`«ºO`« PѨÎq∞„`«∞Å∞. JO`Õ `«Ñ¨Ê
=∞^èÕº=∂~°æO J#∞ã¨iOKÕ =∂#= ã¨O|O^è•Å∞ J`«xH˜ Jã¨Å∞ ÖË<Õ ÖË=Ù.
á¶êºHõx∆ *Ïxfl ZkiOz xÅ|_ç# ~°q g∞^Œ á¶êºHõx∆ ã¨∞ì J<Õ =Ú„^Œ Ѩ_\» ÏxH˜
Z‰õΩ¯= HÍÅO Ѩ@ìÖË^Œ∞. `å#∞ á¶êºHõ∆xã¨∞ìx HÍ^Œx Ö’HõO =ÚO^Œ∞
x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<Õ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ „áê~°OaèOKå_»∞. ~°q q+¨Ü∞« OÖ’ P=∂„`«O
‰õÄ_® FÑ≤Hõ Ѩ@ìÖËHõáÈ~ÚOk rq`«O. P Ö’@∞#∞ f~°Û@O HÀã¨O
KÕã≤# XHõ z#fl „Ѩܫ∞`«fl"Õ∞ D ѨÙã¨ÎHõO.
ã¨∞h`«=∞‡`Àáê@∞ ~°q ‰õΩ@∞O|ã¨Éèí∞ºÅO^ŒiH© D ѨÙã¨ÎHõO q+¨Ü«∞OÖ’
<å g∞^Œ ѨÓiÎ #=∞‡HõO LOk. J~Ú`Õ, P #=∞‡HÍxfl ZO`«=~°‰õΩ
xÅ∞ѨÙHÀQÆeQÍ##flk áê~î°‰õΩÅ∞ `ÕÅÛ=Åã≤# JOâ◊O.
~°q Ñ≤Å¡Å∞ N~å"£∞, ¿ãflǨÏÅ`«, ã≤^•ú~°ú, ~°q z#fl K≥Öˇ¡Å∞ â‹·Å*,ÉÏ=
Hõ$ëê‚~å=ÙÅ∞, "åi Ñ≤Å¡Å∞ =∞øxHõ, NǨÏ~°¬ J#∞Hõ∆}O <å J=ã¨~åÅ#∞
QÆ=∞xã¨∂Î ¿ã= KÕâß~°∞. ~°q ÃÑ^ŒÌ K≥Öˇ¡Å∞ L+¨H˜ ѨÙã¨ÎHõO q+¨Ü«∞OÖ’
KåÖÏ ã¨Ê+¨ì`« LOk. D ѨÙã¨ÎHÍxH˜ `˘e áê~î°‰õΩ~åeQÍ L+¨ JOkOz#
ã¨Ç¨ÏHÍ~°O q㨇iOK«\ÏxH˜ gÅ∞ ÖËxk. `«y#O`« =º=kè =ÙO_ç=ÙO>Ë
D ѨÙã¨ÎHõO =∞iO`« "≥∞~°∞QÍæ =zÛ =ÙO_Õ^Œ#@OÖ’ ZÖÏO\˜ ã¨O^ÕǨÏO
ÖË^Œ∞. ѨÙ#~°∞‡„^Œ}‰õΩ =ÚO^Œ∞ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« ã¨=∞„QÆOQÍ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl
fiÛk^ŒÌQÆÅ#x ã¨q#Ü«∞OQÍ =∞#q KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl#∞.
N~å=ÚÅÜ«∞º ã≤h=∂ HÀã¨O ¿ãHõiOz# ã¨=∂Kå~°O KåÖÏ =~°‰õΩ
LѨÜ≥∂QÆѨ_çOk. ~°qH˜ ã¨O|OkèOz#O`« =~°‰õÄ k#Ѩ„uHõÖ’¡ =zÛ#
"å~°ÎÅ g∞^Œ<Õ Z‰õΩ¯=QÍ P^è•~°Ñ¨_»@O [iyOk.
ã¨=∂Kå~° ¿ãHõ~°} q+¨Ü«∞OÖ’ ™êÜ«∞O JOkOz# q∞„`«∞Å∞, ÃÑ^ŒÌÅ∞
ZO^Œ~À L<åfl~°∞. JO^ŒiH© ¿Ñ~°∞¿Ñ~°∞<å =O^Œ<åÅ∞.
ѨÙã¨ÎHÍxH˜ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\˜ì nqOz# „ѨMϺ`« Hõg, áê„uˆHÜ«ÚÅ∂ ^Õq„Ñ≤Ü«∞
QÍix `«ÅK«∞HÀ=@O <å qkè.
Ѩi\ÏÅ ~°q Jaè=∂#∞Å∞ JO„^èŒ ^Õâ◊OÖ’<Õ HÍ^Œ∞, „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ
‰õÄ_® Jã¨OMϺHõOQÍ =Ù<åfl~°#fl "åã¨Î=O <å‰õΩ J#∞Éèí= ѨÓ~°fiHõOQÍ
`≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ Ñ¨i\ÏÅ ~°qx Hõ~°_»∞ QÆ\ ˜ì# á¶êºHõ∆xã¨∞ì Jx |ÅOQÍ
qâ◊fiã≤OKÕ "å~°∂ =Ù<åfl~°∞. "åiÖ’ U XHõ¯Ô~·<å 㨈~, D ѨÙã¨ÎHõO K«kq
`«=∞ Jaè„áêÜ«∂xfl =∂~°∞Û‰õΩO>Ë <å ~°K«# ™ê~°úHõ"≥∞ÿ#>Ë¡#x `«Å∞™êÎ#∞.
„ѨâßO`«`« J<Õ =∂@‰õΩ Jã¨Å∞ `å"Õ ÖËx ~°q rq`«OÖ’x qëê^•xfl
J~°úO KÕã¨∞‰õΩx Hõhã¨O U XHõ¯i Hõà‹·§<å K≥=∞~°ÛQÆey`Õ J^Õ <Õ#∞ <å
¿ãflÇ≤Ï`«∞xH˜ Ѷ¨∞\˜OKÕ x["≥∞ÿ# „â◊^•úO[e Jx J#∞‰õΩO\Ï#∞.
– ~°K«~Ú`«