Juliusz Sowacki herbu Leliwa (ur. 4 wrzenia 1809 w Krzemiecu, zm.

3 kwietnia 1849 w Paryu) jeden z najwybitniejszych poetw polskich doby romantyzmu, dramaturg i epistolograf. Obok Mickiewicza, Krasiskiego i Norwida okrelany dawniej jako jeden z tzw. Wieszczw Narodowych. Jako filozof by twrc filozofii genezyjskiej (pneumatycznej), epizodycznie zwizany take z mesjanizmem polskim. By te mistykiem. Utwory Sowackiego, zgodnie z duchem epoki i wczesn sytuacj narodu polskiego, podejmoway istotne problemy zwizane z walk narodowo-wyzwolecz, z przeszoci narodu i przyczynami niewoli, ale take uniwersalne tematy egzystencjalne. Jego twrczo wyrniaa si mistycyzmem, wspaniaym bogactwem wyobrani, poetyckich przenoni i jzyka. Jako liryk zasyn pieniami odwoujcymi si do orientu, rde ludowych i sowiaszczyzny. By poet nastrojw, mistrzem operowania sowem. Obok Cypriana Kamila Norwida i Tadeusza Miciskiego uwaany za najwikszego z mistykw polskiej poezji. Mia zreszt (i opisa je w Raptularzu) dowiadczenia mistyczne. Wywar ogromny wpyw na pniejszych poetw Modej Polski i Dwudziestolecia midzywojennego w Polsce, min. Antoniego Langego, Krzysztofa Kamila Baczyskiego czy Jana Lechonia.

Spis treci
[ukryj] 1 ycie Juliusza Sowackiego 1.1 Lata modoci 1.2 Emigracja 1.3 Pogrzeb 2 Twrczo 3 Filozofia genezyjska 3.1 Millenaryzm Sowackiego 4 Spucizna 5 Dziea 6 Przypisy 7 Zobacz te 8 Linki zewntrzne ycie Juliusza Sowackiego [edytuj] Lata modoci [edytuj] Urodzi si w Krzemiecu w poudniowo-wschodniej czci dawnej I Rzeczypospolitej. Jego ojciec, Euzebiusz, by profesorem literatury w Liceum Krzemienieckim i Uniwersytecie Wileskim. Matka Sowackiego, Salomea z Januszewskich, polska Ormianka[1], osoba o duej kulturze literackiej i osobistej, po mierci ma zajmowaa si wychowywaniem syna. W domu pastwa Sowackich panowaa atmosfera uwielbienia twrczoci klasycystw, co miao decydujcy wpyw na pniejsze przemiany wiatopogldowe twrcy "Krla-Ducha". Dziki licznym znajomociom wrd wysoko postawionych elit - Salomea wysza za m po raz drugi, za lekarza Augusta Bcu. Matka przyszego poety prowadzia co na ksztat salonu literackiego, dziki czemu Juliusz mia w dziecistwie i

wczesnej modoci szeroki kontakt z wczesn elit intelektualn, zwaszcza z krgu Uniwersytetu Wileskiego. Tym sposobem pozna min. Adama Mickiewicza przed jego deportacj z Litwy. Juliusz Sowacki po studiach w Wilnie przyby 1 lutego 1829 do Warszawy. 30 marca obj posad aplikanta w Komisji Rzdowej Przychodw i Skarbu. Po wybuchu powstania listopadowego, 9 stycznia 1831 podj prac w powstaczym Biurze Dyplomatycznym ksicia Adama Jerzego Czartoryskiego. 8 marca uda si z misj dyplomatyczn Rzdu Narodowego do Londynu. Emigracja [edytuj] Pozosta na emigracji we Francji, gdzie zadebiutowa w 1832 roku powieci poetyck "Hugo". W latach 1833-1835 przebywa w Szwajcarii nad Jeziorem Genewskim (wydaje 3 tom poezji); zakocha si w Marii Wodziskiej. W Szwajcarii przebywa a do roku 1838, podrowa po Woszech, Grecji, Egipcie, Palestynie i Syrii. Podczas pobytu w Rzymie (gdzie dotar 22 lutego 1836) mieszka w domu przy Via del Babuino 165. W kocu osiad na stae w Paryu. Mimo e by powanie chory, wyruszy w 1848 roku do Wielkopolski, by wzi udzia w powstaniu, jednak zamierze swych nie zrealizowa. Wtedy te ostatni raz spotka si z matk we Wrocawiu. Nigdy si nie oeni. By typowym rentierem. Przysyane przez matk pienidze umiejtnie pomnaa, inwestujc je na paryskiej giedzie, m.in. w akcje kolei lyoskiej. Pozwolio mu to zyska pewn niezaleno finansow (wszystkie swoje dziea wydawa wasnym sumptem). Pogrzeb [edytuj] Sowacki zosta pochowany na paryskim Cmentarzu Montmartre, gdzie spoczywa do 14 czerwca 1929 roku. Odnowiony, pierwotny grb Juliusza Sowackiego, zaprojektowany przez francuskiego artyst Charles'a Ptiniaud-Dubos, mona nadal oglda na tym cmentarzu. W 1927 roku prochy Sowackiego zostay na polecenie marszaka Jzefa Pisudskiego przewiezione do Polski. Jego trumna pyna w gr Wisy z Gdaska do Krakowa na pokadzie statku Mickiewicz, ktry zatrzymywa si w licznych portach rzecznych, gdzie miejscowa ludno skadaa hod prochom wieszcza. 28 czerwca tego roku na dziedzicu zamku na Wawelu odbya si uroczysta ceremonia pogrzebowa. Na jej zakoczenie Jzef Pisudski wypowiedzia wielokrotnie cytowane sowa: W imieniu Rzdu Rzeczypospolitej polecam Panom odnie trumn Juliusza Sowackiego do krypty krlewskiej, bo krlom by rwny. Jego prochy zostay zoone obok Adama Mickiewicza w Krypcie Wieszczw Narodowych w Katedrze na Wawelu. By ulubionym poet Jzefa Pisudskiego.

Twrczo [edytuj]
Mimo i Sowacki y zaledwie 40 lat, jego twrczo literacka bya obfita i rnorodna; poeta pozostawi po sobie 13 dramatw, blisko 20 poematw, setki wierszy, listw oraz jedn powie. Stworzy rwnie spjny system filozoficzny, ktry nazwa filozofi genezyjsk. Jako e spucizna literacka Sowackiego bya bogata tematycznie, jego twrczo podzieli mona na cztery okresy[2]. Na przemiany filozoficzno-estetyczne twrczoci Sowackiego decydujcy wpyw miao uwielbienie literatury klasycystw, jakie panowao w domu poety. Sowacki zaczyna wrcz jako pseudoklasyk[3], a patronowali mu nie romantycy tacy jak Lord Byron czy Percy Shelley, ale Wolter. Mody poeta prbowa w tym czasie przetumaczy Mahometa Woltera. Inspirowany za tragedi Mendog napisan przez swojego ojca, rozpocz prac nad swoim Mindowem.

Twrczo Sowackiego z tego najwczeniejszego okresu opieraa si na owieceniowym deizmie, religijnym sceptycyzmie i cynizmie. Obficie czerpaa rwnie z myli takich pisarzy jak: Francis Bacon, Kartezjusz, Baruch Spinoza, Niccol Machiavelli czy Innocent Gentillet. Gwnym tematem jego wczesnych dzie (min. Marii Stuart) byy wojny religijne, ktre uwaa za mask fanatyzmu i pretekst do wojny o wadz. Sowacki zastanawia si przy tym: jeeli wiadomo, e Boga nie ma, skd ch walki za religi i wiar? W centrum tych dzie tkwia fascynacja zem, ktra z czasem (kiedy przyja cechy fatalistyczne) zadecydowaa o zwrocie Sowackiego w stron romantyzmu. Pierwsze wiersze Sowackiego byy bardziej swobodnymi przekadami z Alphonse de Lamartine'a, Thomasa Moore'a oraz Edmunda Spensera ni oryginalnymi kompozycjami. Powaniejsze prby literackie tworzy od ok. 1825 roku; debiutowa za anonimowo powieci bajroniczn "Hugo" w roku 1830. W 1832 wyda pierwszy i drugi tom "Poezji" (trzeci ukaza si w 1833). Publikacje, zdradzajce ju romantyczny charakter jego twrczoci, zawieray wczesne powieci poetyckie (m.in. "mija", "Jan Bielecki", "Mnich" i wspomniana wyej tragedia "Maria Stuart"); nie wzbudziy one jednak zainteresowania rodowiska emigracji polskiej w Paryu. W nastpnych latach twrczo Sowackiego ulega przemianie; w licie do matki z 20 padziernika 1835 pisa: znienawidziem moje pierwsze utwory (...) rozwino si we mnie jakie nowe piknoci uczucie. Za czynnik, ktry zadecydowa o rozpoczciu drugiego okresu myli Sowackiego, nazywanego nieraz etyk chrzecijask, uwaa si lektur Konrada Wallenroda Mickiewicza. Jego dziea odrzuciy wwczas wolterowski ad, a czsto zaczy czerpa ze wzorcw i rekwizytorni tragedii Shakespeare'a. Wkrtce powsta poemat "W Szwajcarii" (1835-36) i liryki: "Rozczenie", "Rzym", "Sumienie". Ogromny wpyw na twrczo Sowackiego miay podre m.in. do Woch, Grecji, Egiptu, Palestyny i Libanu (tam powsta "Anhelli"). Podczas pobytu we Florencji (1837/1838) rozpocz intensywn prac nad swoimi utworami. Powsta wtedy m.in.: "Ojciec zadumionych" (1839), "Wacaw". W grudniu roku 1838 wrci do Parya. Z kocem lat 30 Sowacki w licie do Zygmunta Krasiskiego zapowiedzia napisanie "wielkiego poematu w rodzaju Ariosta, ktry ma si uwiza z szeciu tragedii, czyli kronik dramatycznych"[4]. W zamierzeniu miaa to by swoista literacka kronika prezentujca bajeczne pocztki pastwa polskiego, nawizujca do tradycji, legend i historii pogaskich czasw Sowian[5]. Projekt doczeka si jednak tylko czciowej realizacji; powstay dwie tragedie romantyczne - Balladyna (1839) i Lilla Weneda (1840). W roku 1844 zacz pisa proz poetyck swj niezwyky wykad filozofii: Genezis z Ducha. W twrczoci poety rozpocz si tym samym okres intensywnej pracy nad filozofi genezyjsk. Charakter genezyjski maj wszystkie pniejsze dziea Sowackiego, z ktrych na uwag zasuguj: Samuel Zborowski i Krl-Duch. Oba dziea zapatruj si na oryginalny system filozoficzny autora z dwch rnych perspektyw: egzystencjalnej, dotyczcej jednostki ludzkiej oraz historiozoficznej. Juliusz Sowacki od modego przekonany by o swoim geniuszu poetyckim oraz przeznaczeniu do roli przewodnika narodu, ktre to przekonania podsycaa w nim matka, Salomea. Zdaniem poety istniej dwie drogi do poznania absolutu. Pierwsza to poznanie naukowe, ktre jest jednak tylko czstkowe i wymaga mudnych, dugotrwaych bada; druga natomiast polegaa na objawieniu, natychmiastowo zapewniaa wiedz o wszechwiecie. Objawienie staje si jednak udziaem jedynie jednostek wybitnych - std przekonanie Sowackiego, i owe wybrane jednostki (natchnieni poeci) powinni przyjmowa rol duchowego przewodnika reszty narodu.

Stworzy oryginalne wielkie dramaty: "Kordian" 1834, "Balladyna" 1834 (wyd. 1839), "Horsztyski" 1835, "Lilla Weneda" 1839, "Mazepa" 1839, "Sen srebrny Salomei" 1843, "Ksidz Marek" 1843, "Fantazy" 1845-46, poematy: "Anhelli" 1838, "Beniowski" 1841 i Krl-Duch 1847. Uprawia wyrafinowan proze poetyck - to Genezis z Ducha 1844 Szczyt jego poetyckiego geniuszu stanowi cykl tajemniczych lirykw genezyjskich, gdzie daje wykadni swojego systemu filozoficznego ewolucji wiata od materii do czystego ducha (poemat "Krl-Duch" 1845-1849). Niesamowitym spenionym proroctwem Sowackiego sta si jego wiersz "Pord niesnaskw Pan Bg uderza..." z 1848 roku, ktry wielokrotnie przywoywa Jan Pawe II.

Grb Sowackiego na paryskim cmentarzu Montmartre. Zdjcie z czerwca 2006 r

Filozofia genezyjska [edytuj]

Zobacz wicej w osobnym artykule: Filozofia genezyjska. Millenaryzm Sowackiego [edytuj] Ta sekcja jest zalkiem. Jeli moesz, rozbuduj j.

Spucizna [edytuj]
Niedoceniany i zwalczany przez Adama Mickiewicza, doczeka si uznania dopiero na przeomie XIX i XX wieku. Do tej pory znakomita wikszo jego twrczoci pozostawaa w rkopisach. Twrczo Sowackiego prawdziwy renesans przeya bowiem w okresie Modej Polski. Nawizywa do niej min. Antoni Lange (powie "Miranda", "Rzuty"), ktry w oparciu o wiedz z dziedzin okultyzmu, spirytyzmu i buddyzmu podda krytyce i rozwiniciu filozofi genezyjsk. Lange twierdzi wrcz, e wyzwolenie narodu polskiego zapewnia nie twrczo Mickiewicza, ale wnikliwa lektura "Krla Ducha"[6]. Podobny pogld na t spraw mieli rwnie inni poeci tego okresu, np. Wacaw RoliczLieder czy Bogusaw Adamowicz. Tadeusz Boy-eleski w zbiorze felietonw Znasz li ten kraj?

ubolewa nad zaniedbaniem Sowackiego w polskim szkolnictwie, wczesnej kulturze i wiadomoci czytelniczej wzgldem wci wysokiej pozycji Adama Mickiewicza[7]. Niezwykle ciekaw biografi Sowackiego napisa Jan Zieliski. Jego ksika pod tytuem "Szatanio" (2000) przedstawia rzeczywicie powikane ycie poety. Interpretacje gender i queer poezji i teatru Sowackiego znajduj si w ksikach: Kazimiera Szczuka, Kopciuszek, Frankenstein i inne, eFKa, Krakw 2001, oraz Tomek Kitliski i Pawe Leszkowicz, Mio i demokracja. Rozwaania o kwestii homoseksualnej w Polsce, Aureus, Krakw 2005. Nowe analizy dziea Slowackiego przynis take tom Sowacki wspczesny, pod redakcj Marka Troszyskiego, Wydawnictwo Instytutu Bada Literackich Polskiej Akademii Nauk. Dziea [edytuj] Anio ognisty mj anio lewy Arab Balladyna Beatrix Cenci Poemat dygresyjny Beniowski Do matki Godzina myli Grb Agamemnona Hymn (Bogarodzica! Dziewico!) Hymn o zachodzie soca na morzu (inc. Smutno mi, Boe!) dramat historyczny Jan Kazimierz Kordian Ksi niezomny (swobodny przekad dramatu Calderna El Prncipe constante) powie poetycka Lambro Na sprowadzenie prochw Napoleona Odpowied na "Psalmy przyszoci" (wystpuje take pod tytuem Do autora trzech psalmw) Podr do Ziemi witej Pogrzeb kapitana Mayznera Rozczenie Rozmowa z piramidami Samuel Zborowski Sowiski w okopach Woli Sen srebrny Salomei Tak mi, Boe, dopom Testament mj (inc. yem z wami) Uspokojenie W Pamitniku Zofii Bobrwny Zawisza Czarny Zota czaszka Przypisy http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje08/text15p.htm, http://www.lwow.com.pl/ormianie/zlotousty.html

 Autorem periodyzacji twrczoci Sowackiego na krg Woltera (pseudoklasycyzm), etyk chrzecijask, etyk Towiaskiego i etyk genezyjk jest W. Szturc, autor pracy O obrotach sfer romantycznych, Krakw 1997 W. Szturc, O obrotach sfer romantycznych, Krakw 1997, str. 34 E. Sawrymowicz, Wstp do: J. Sowacki, Lilla Weneda, Wrocaw 1954, str. 3 A. Przybylska, Posowie do: J. Sowacki, Balladyna, Krakw 2004, str. 144 Jerzy Poradecki, Wstp do: A. Lange, Rozmylania i inne wiersze, Warszawa 1979, str. 20 Chodzi tu konkretnie o felieton Troch anegdoty

"Balladyna" J.Sowacki - streszczenie.

AKT I - SCENA 3

Akcja dramatu rozgrywa si w chacie wdowy, ktra mieszka wraz ze swymi dwiema crkami, Alin i Balladyn. Ro chce oszczdzi Balladyn sugerujc jej, aby odpocza przez jeden dzie. Oburzona Alina nie zgadza si z tym, aby twierdzi e to matce naley si odpoczynek. W trakcie rozmowy daje si sycha z podwrza tarkot karety. Do chaty proszc o gocin, gdy zepsua si jego kareta. Duszek Skierka zaczarowuje ksicia tak, e zakochuje si on w oby Modzieniec zdradza matce dziewczt prawdziwy cel swojej wizyty. To co go tu przyprowadzio, to ch pojcia za niewiasty. Kirkor prbuje rozpozna zmysy swego serca, chce jak najszybciej wiedzie, dla ktrej ono bije. Balladyna okazuje pocztku wida, e za wszelk cen chce mie ksicia za ma. Alina natomiast jest szczera i skromna, nie myli tylko o sobie, ale o siostrze i matce. Chciaaby zabra do zamku B jego on. Kirkor jest wzruszony zachowaniem Aliny. Po chwili Balladyna oznajmia, e ona rwnie nie mogaby y bez mat brzmi to obudnie. Nagle w chacie pojawia si suga mwic, i koo karety zostao naprawione. Kirkor nakazuje wyprzc konie, gdy chacie wdowy. Skierka podpowiada wdowie, aby spytaa ksicia, czy wyraa zgod na konkurs zbierania malin, polegajcy na tym: wicej - zostanie on Kirkora. Kirkor wyraa zgod, rankiem Alina i Balladyna maj wyruszy do lasu. AKT II - SCENA 1

Balladyna nosi si z zamiarem zabicia Aliny, aby pozby si rywalki. Zamiast zbiera maliny idzie na spotkanie ze Grabcem. Idc widzi wszdzie krew i mier. W lesie spotyka Alin, ktra ma cay dzban malin. Alina zaczyna ba si Ballad wydaje si dziwne i nienaturalne. Dziewczyna mwi siostrze, e gdyby ta poprosia j o dzban peen malin to podarowaa by go jej. Jeli zostaaby o niej ma- rycerza. Balladyna bez sowa wyciga n i zabija swoj siostr. Balaldyna zostaje ona Kirkora, ktrego wkrtce zabija. Pozbywa si take jedynego wiadka zbrodni i to daje jej d na krlow. Nie ma szacunku dla swojej matki, wyrzuca j z zamku. AKT V - SCENA 4

Rozpoczyna si rozprawa sdowa. Jako wiadek wystpuje Filon przedstawiajc dowody rzeczowe majce zwizek

Balladyna nie chce wysucha wiadka do koca, ale kanclerz pozwala mu kontynuowa. Kade wypowiedziane prz zabjczyni siostry i rani j jak ostry miecz. Krlowa ma wyda sprawiedliwy wyrok. da ona mierci za mier, ale przez przypadek wypowiada sowa, ktre jest kobieta. Nastpnym wiadkiem jest matka Balladyny, ktra przywouje z pamici jej wygnanie z zamku i zaparc Za to przemwienia take kar jest mier, tak stanowi prawo od dawna. Matka nie chce ujawni, kto jest jej wyrod Nad zamkiem gromadz si czarne chmury. Balladyna, zmuszona przez kanclerza do wydania wyroku, orzeka: Wi piorun i zabija z krlow. W ten sposb Bg dokona wyroku na sprawiedliwie osdzonej zbrodniarce.

Juliusz Sowacki ,,Balladyna streszczenie i krtkie opracowanie utworu.

Akt I Scena 1. Do lenej chaty pustelnika przybywa mody ksi Kirkor. Przybysz chce si poradzi starca w sprawie wyboru odpowiedniej ony. Okazuje si, e pustelnikiem jest podstpnie usunity z tronu krl Popiel III. Starzec wyjawia przed Kirkorem swoj tosamo i jednoczenie informuje go, e nadal jest w posiadaniu prawdziwej korony, a tylko ona moe zapewni pomylne rzdy. Kirkor obiecuje Popielowi, e (kiedy nadejdzie waciwy czas) bdzie walczy po jego stronie. Na razie jednak chce uoy sobie ycie z waciw konbieta. Popiel radzi mu, eby ony poszuka wrd ludu. Tylko taka narzeczona zapewni mu szczcie i przychylno poddanych. R E K L czytaj dalej A M A Scena 2. W jeziorze Gopo mieszka nimfa Goplana. Jej serce zajte jest mioci do miertelnika - Grabca. Nimfa wszelkimi sposobami prbuje pozyska jego mio, jednak modzieniec nie odwzajemnia uczu piknej Goplany. Kocha on bowiem Balladyn, dziewczyn mieszkajc, wraz z matka i siostr Alina, w jednej z pobliskich chat. Zazdrosna Goplana postanawia przeszkodzi kochankom. Swoim sug Chochlikowi i Skierce wyznacza dwa zadania. Maj oni przeszkodzi Balladynie w spotkaniu z Grabcem i doprowadzi, wdrujcego po kraju w poszukiwaniu ony, Kirkora do chaty wdowy. Scena 3. Duszki wypeniaj swoje zadanie. Podstpem sprowadzaj ksicia do domu starej matki i jej dwch crek. Kirkor jest zachwycony obiema pannami. Jest pewien, e jedna z nich zostanie jego on, nie wie tylko, ktr powinien wybra. Skierka podsuwa wdowie pewien pomys. Prosi kobiet, aby ta namwia Kirkora na urzdzenie konkursu. Ma on polega na zbieraniu malin. Ta z dziewczt, ktra prdzej nazbiera peny dzban lenych owocw, zostanie on ksicia. Kirkor zgadza si na takie rozwizanie. Konkurs ma si odbyc nazajutrz rano.

Akt II Scena 1. Za spraw czarw Chochlika, Grabiec nie moe znale drogi do domu. Bka si po lesie i w kocu zmczony zasypia na trawie. W tym czasie odnajduje ich Goplana. Dowiaduje si, e mimo stara jej sugi, Grabcowi udao si spotka w nocy z Balladyn. Goplana wpada we wcieko. Karci Chochlika, a Grabca przemienia w wierzb. Rankiem rozpoczyna si konkurs pomidzy siostrami. Pracowita Alina znacznie wczeniej uporaa si z zadaniem. Gdy wraca do domu, na drodze spotyka Balladyn. Siostra nie zebraa adnych malin. Widzc, e siostra wygraa konkurs, postanawia j zabi i tym samym otworzy sobie drog do lubu z ksiciem. wiadkiem zbrodni Balladyny jest zamieniony w drzewo Grabiec. Niestety on nic nie moe na to poradzi. Zbrodniarka zabiera maliny siostry, ale na jej czole pojawia si krwawa plama. Scena 2. W chacie czeka zniecierpliwiona wdowa i Kirkor. Oboje s bardzo ciekawi tego, ktra z dziewczt szybciej poradzi sobie z zadaniem. Nagle dostrzegaj powracajc z lasu Balladyn. Dziewczyna ma peny dzban owocw. Matka pyta zwyciczynie konkursu o to, gdzie podziaa si jej siostra. Balladyna ucieka si do kamstwa. Stwierdza, e widziaa jak Alina ucieka z jakim ,,obdartym mokosem". Wdowa jest zaskoczona i zrozpaczona takim postpowaniem crki. Cieszy si jednak z tego, e przynajmniej jedna z jej dziewczt uoy sobie ycie. Balladyna wychodzi za ma za Kirkora. Jest szczliwa, ale cay czas przeszkadza jej plama na czole. Okazuje si bowiem, e to znami jest nie do zmycia. Akt III Scena 1. Zbrodnia Balladyny zaczyna przynosi pierwsze tragiczne skutki. Pali si chata jej matki, a Grabiec dowiaduje si o jej lubie z Kirkorem. Scena 2. Niedugo po lubie Kirkor musi opuci zamek i mod on. Zostaje bowiem wezwany na wojn. Balladyna pozostaje sama i rozpoczyna swoje dyktatorskie rzdy. Po pierwsze za wszelka cen chce ukry swoje pochodzenie. Dlatego te nie przyznaje si do swoich dawnych znajomych. Gdy ci przychodz do niej z wizyt - rozkazuje ich wypdzi. Scena 3. Kirkor, chcc sprawdzi lojalno ony, za namow Pustelnika, wysya do nie zapiecztowan skrzyni. Rozkazuje jednoczenie, aby jej nie otwieraa. Balladynie coraz bardziej przeszkadza plama na jej czole. Udaje si wic do Pustelnika i prosi starca o ratunek. Pustelnik wyjania, e jedynie Alina posiada moc uleczenia siostry. Proponuje, e za pomoc

tajemniczych zakl wskrzeszy zamordowana dziewczyn. Balladyna nie godzi si na takie rozwizanie i ucieka z pustelniczej chatki. Scena 4. Nimfa Goplana nadal prbuje zdoby mio Grabca. Odnajduje nawet ukryt w lesie koron Popiela i wkada mu j na gow. Obiecuje mu, e odtd bdzie Krlem Dzwonkw i posidzie wadz nad ca przyrod. Modzieca niezmiernie cieszy ta wiadomo i snuje plany co do swoich przyszych rzdw. Scena 5. Okazuje si, e kto podsuchiwa rozmow Balladyny z pustelnikiem. Tym kim by Kostyn. Od tej pory i on zostaje wpltany w nieuczciwe rozgrywki zej wadczyni. Staje si jej powiernikiem i wiernym doradc. Kiedy na zamku pojawia si posaniec ze skrzynia od Kirkora, Kostryn sugeruje Balladynie, e moe i on wie o jej zbrodni. Wsplnicy postanawiaj pozby si posaca. Razem zabijaj go. Akt IV Scena 1. Na zamku Kirkora odbywa si uczta. Nagle pojawia si na niej nieproszony go. Jest nim wdowa matka Balladyny. Kobieta jest godna i spragniona. Okazuje si, e przez wiele miesicy staruszka bya zamknita w zamku. Nie pozwalano jej nigdzie wychodzi i nikogo do niej nie wpuszczano. Wyrodna crka wypiera si jednak wasnej matki. Kae wyrzuci staruszk z zamku. W tym samym czasie nadchodz wspaniae wieci. Kirkor pokona Popiela IV, ale nie chce przej wadzy krlewskiej. Tumaczy, e krlem zostanie jedynie ten, kto posiada prawdziw krlewsk koron, nalec niegdy do pierwszego wadcy Polski - Lecha. Tej samej nocy Balladynie ukazuje si duch zamordowanej przez Scena 2. Kirkor ponownie musi opuci nadgoplask krain. Przyrzeka pustelnikowi - Popielowi III, e odnajdzie skradzion koron. Nie wiedzc, i posiada j Grabiec, ksie wyrusza a do Gniezna. Tym czasem do chatki w lesie dociera matka Balladyny. Kobiecina ali si na swj los. Pustelnik pociesza j i postanawia, e zaraz po odzyskaniu tronu, ukarze Balladyn za wszystkie jej zbrodnie. Scena 3. W zamku Kirkora duszki Skierka i Chochlik rozmawiaj o tym, co bd robi w t burzow noc. Chochlik chce uda si na przyjcie organizowane przez jednookiego puchacza. Ju cieszy si na harce, ktre bdzie tam odczynia. Skierka ma duo powaniejsze zadanie. Leci nakarmi star matk bociana. Obawia si, e ptak panicznie boi si burzy. Scena 4.

Balladyna snuje si sama po zamku. Planuje kolejn zbrodni. Chce zabi Grabca i odebra mu koron Lecha. Scena 5. Do Balladyny docza si Kostryn. Zastaje j tu po dokonaniu zbrodni. Razem wykradaj koron i udaj si na narad. Chc postanowi, co dalej czyni. Ustalaj, e najlepszym rozwizaniem bdzie zabicie Kirkora, ktry zapewne szybko odkryje prawd. Balladyna chce rwnie pozby si pustelnika. Akt V Scena 1. Skierka i Chochlik rozmawiaj o minionej nocy. Nagle pojawia si Goplana. Nimfa jest bardzo przygnbiona. Martwi j to, do czego doprowadziy jej czary. Chciaa tylko pozyska mio ukochanego mczyzny, a staa si sprawczyni wielu tragedii. Goplana postanawia opuci swoje jezioro i ca krain. Scena 2. Kirkor jest ju bliski zwycistwa. Jego wojska ustawiaj si pod murami Gniezna. Chce podzieli si radosnymi nowinami z Popielem III. Wysya do niego posacw. Ci jednak odkrywaj, e pustelnik nieywe. Znaleli go powieszonego za chat. Scena 3. Balladyna i Kostryn szykuj si do walki z Kirkorem. Przekupuj cz onierzy i udaje im si pokona dobrego ksicia. Bez namysu pozbawiaj go ycia. Z grodu Przychod do nowych dowdcw posacy z chlebem i sol. Balladyna postanawia pozby si ostatniego wiadka jej wszystkich zbrodni. Przyniesiony bochenek kroi zatrutym z jednej strony noem. Przesiknity trucizn kawaek podaje Kostunowi. Ten nie podejrzewajc niczego zjada chleb i umiera. Scena 4. Przed koronacj nowy krl musi rozprawi si ze wszystkimi zbrodniarzami. Przed obliczem Balladyny pojawiaj si kolejni oskaryciele. Lekarz, ktry bez trudu odkry, e Kostryn zosta otruty, da odnale3zienia i skazania winnego. W paacu pojawia si te Filon. Modzieniec znalaz w lesie ciao Aliny, a poniewa zakocha si w dziewczynie, chce, aby teraz odszukano jej zabjc i ukarano go. Ostatnia staje przed obliczem Balladyny jej matka. Nie rozpoznana przez nikogo ali si na wyrodn crk. Nie chce jednak wyjawi jej imienia. Dowiaduje si bowiem, e tym samym skae crk na mier. Wdowa umiera nie wyjawiajc swojego sekretu. Teraz Balladyna jest wreszcie spokojna. Myli, e nikt nie moe skaza jej za popenione niegdy zbrodnie. Aby nie wzbudza niczyich podejrze, trzykrotnie wydaje wyrok mierci. Ma on by wykonany na trucicielu Kostryna, zabjcy Aliny i wyrodnej crce. Tak wic Balladyna sama po trzykro skazuje si na mier. Okazuje si jednak, e nie wszystkich da si oszuka. Siy wysze i tak wykonaj wyrok na zbrodniarzach. W chwili koronacji Balladyna ginie od uderzenia pioruna.

Problematyka utworu. Dramat zosta napisany w 1834 roku. Drukiem ukaza si jednak dopiero w 1839 roku. Tytu, w jednym z listw do matki, wytumaczy sam autor. Ot imi gwnej bohaterki pochodzi od wyrazu ,,ballada". Sowacki napisa dramat tak, aby przypomina ludow ballad. Akcja dramatu rozgrywa si wic w czasach baniowych, za panowania legendarnego krla Popiela. Scenerie dla dramatu stanowi okolice jeziora Gopo. Pobliski las, charta wdowy, zamek ksicia Kirkora, a take Gniezno. Gwnym tematem sztuki, jej przesaniem, s rozwaania na temat zbrodni popenionej w celu zdobycia wadzy i kary, jaka czeka na wszystkich przestpcw. W ten sposb Sowacki porusza podobny problem, jak Mickiewicz w balladzie ,,Lilie". Dwa gwne wtki dramatu to: Wtek polityczny - walka o wadz i tron krlewski. W ten sposb Sowacki porusza problem moralnoci i etyki. Poddaje pod dyskusje temat, jak daleko mona posun si w walce o tron. Odsania przeraajc prawd o ludzkiej zawici i chciwoci. Wtek baniowy - przenikanie do wiata ludzi elementw fantastycznych. To za spraw czarw Goplany, rusza machina zbrodni Balladyny. Postacie baniowe ingeruj wic w ycie zwykych miertelnikw. To dziki czarom Balladyna zostaje on Kirkora, ale te przez magi nie moe zmy z czoa plamy krwi. Rwnie kar wymierzaj bohaterce nie ludzie, lecz siy wysze. Bohaterowie dramatu: 1) Postacie prawdopodobne: Balladyna - moda, pikna, ale i wyjtkowo okrutna panna. Poznajemy j jako ubog wieniaczk. Kiedy pojawia si przed ni szansa na polubienie ksicia, nic nie moe jej powstrzyma w drodze do osignicia celu. Jest bezwzgldna i nie ma w niej krzty poczucia litoci. Bez wyrzutw sumienia zabija siostr. Nastpnie wyrzeka si swojego pochodzenia, gardzi nawet wasn matk. Jest niewierna, nieuczciwa, zaborcza i dna wadzy. Aby osign jeszcze wicej jest w stanie zabi wszystkich, ktrzy stan jej na drodze. Bez namysu pozbywa si kolejnych przeciwnikw. Zabija nawet swojego dawnego kochanka Grabca. Nie cofa si te przed zbrodni mobjstwa. Lista jej ofiar ronie z niemal kad scen. W kocu, gdy udaje jej si sign po wadz, sama na siebie wydaje wyrok mierci. Jest pewna siebie i nie lka si kary. Jej duma obraca si przeciwko niej. Siy wysze wykonuj wyrok. Alina - siostra Balladyny, bdca jednak jej zupenym przeciwiestwem. Jest pracowita, kocha matk, pragnie szczcia nie tylko dla siebie, ale i dla caej rodziny. Nie przeszkadza jej bieda, ale wie, e mogaby szczerze pokocha Kirkora. Niestety ginie z rk wasnej siostry. Wdowa - stara matka Balladyny i Aliny. Kocha obie crki i chce ich szczcia. Martwi si, e bez posagu nie znajd dobrych mw. Cieszy si ze szczcia Balladyny. Bardzo cierpi, gdy crka odtrca j, ale mimo wszystko nie chce jej kara. Woli umrze ni wyjawi imi Balladyny i tym samym narazi ja na mier. Kirkor - doskonay ksi. Jest odwany, mdry i sprawiedliwy. Chce, aby na tronie zasiad prawowity krl. Dlatego opuszcza mod maonk i wyrusza na wojn. Z caego serca pragnie lepszego losu dla swoich poddanych i spokojnego ycia u boku dobrej i prostej dziewczyny.

Pustelnik - posta najbardziej tajemnicza. Jest to prawowity krl Polski - Popiel III. Pragnie powrotu na tron, ale nie po to, by cieszy si nieograniczon wadz, lecz po to, by zaprowadzi porzdek w pastwie. Jest mdry i sprawiedliwy. Niestety rwnie pada ofiar chciwoci Balladyny. Kostryn - naczelnik stray w zamku Kirkora. Zdrajca i pomocnik Balladyny. Tak jak i ona nie waha si przed zabjstwem wszystkich, ktrzy stoj mu na drodze do wadzy. Ginie z rk Balladyny. 2) Postacie fantastyczne: Goplana - nimfa, wadczyni jeziora Gopo. Nieszczliwie zakochuje si w Grabcu. Chcc zdoby jego mio, za pomoc czarw wtrca si w ycie ludzi. To ona sprawia, e Balladyna zostaje on Kirkora, ale gdy widzi tragiczne skutki czarw, postanawia ukara zbrodniark i opuci swj dom jezioro Gopo. Chochlik i Skierka - dwa duszki, pomocnicy Goplany. Opracowanie : http://balladyna.klp.pl/ser-91.html

Balladyna jako tragedia o wadzy, etyce i ludzkiej naturze

Czytajc Balladyn nie sposb po pierwsze unikn porwnania do szekspirowskiego Makbeta, a po drugie oprze si wyraeniu, i jest to dramat o wadzy i jej wielkiej sile. O czym traktuje utwr? Dwie siostry Alina i Balladyna uczestniczyy w turnieju zorganizowanym przez Kirkora, wadc na zamku. By to turniej w zbieraniu malin, za nagrod byo maestwo z Kirkorem. Co byo dalej? Alina okazaa si lepsza od siostry w zbieraniu owocw, Balladyna jednak bya od niej bardziej przebiega i sprytniejsza. ... Zabia wic siostr, zabierajc jej maliny i zdobywajc rk Kirkora. Nie by to jednak koniec tragedii. Pierwsza zbrodnia pocigna za sob kolejne, motywowane chci pogbienia i utrzymania zdobytej wadzy. Gdy spenio si w kocu marzenie Balladyny i zostaa wadczyni absolutn na zamku (zabia bowiem rwnie swojego ma), postanowia odtd rzdzi uczciwie i sprawiedliwie. Sowacki nie mg jednak pozwoli, by zabjczyni zatriumfowaa i umierci j uderzaniem pioruna. Fabua dramatu posuya Sowackiemu do ukazania zoonej i bardzo skomplikowanej ludzkiej natury, ktra jest skonna do za i podatna na liczne pokusy, ktre czyhaj na czowieka kadego dnia. Balladyna pocztkowo planowaa zabi tylko Alin, kolejne zbrodnie pojawiay si dopiero wtedy, gdy zrozumiaa, i moe rzdzi samodzielnie. Balladyna jest wic take tragedi o moralnoci i jej wiecznych prawach. Sowacki podkrela, i nie jest moliwe sprawiedliwe rzdzenie, gdy doszo si do wadzy w tak zbrodniczy sposb. Tzw. dziejowa sprawiedliwo nie pozwolia na to nawet mimo to, e Balladyna chciaa rzdzi w zgodzie z prawem. Sowacki ukaza te istot, natur za, ktre chce si stale w czowieku rozprzestrzenia. Kolejna zbrodnia pociga bowiem za sob zawsze nastpne, a morderca rzadko poprzestaje na jednym zabjstwie. Zo jest si degradujc czowieczestwo. Sowacki nie zapomnia rwnie ukaza mechanizmy wadzy oraz wskaza, i wadza czsto wymaga, a wrcz domaga si ofiar.

Wtek baniowy w Balladynie

Ba Jest to utwr zawierajcy treci fantastyczne, magiczne, cudowne. Wyraa wiar w wieczne i niezmienne prawa moralne oraz w kadorazowe zwycistwo dobra nad zem. Wtek baniowy w Balladynie reprezentuje caa rzesza magicznych i fantastycznych stworze i wydarze, ktre w utworze zamieci Sowacki. Jest to gwnie Goplana, nimfa zamieszkujce jezioro Gopo, wrka, tsknica za ludzkimi namitnociami i troskami, bardzo je przeywajca. Niemiertelno, ktrej tak bardzo podaa, mogo zapewni jej tylko maestwo z czowiekiem, a jej wybr pad na Grabca. ... czytaj dalej

Sugami Goplany byy dwa lene duszki Skierka i Chochlik, ucielenienie si natury. Skierka by radosny, twrczy i takie siy reprezentowa, Chochlik natomiast by zoliwy i przewrotny. Zostay one obdarzone wadz magiczn, ktra le uyta moga zaszkodzi czowiekowi. Wtkiem magicznym w tragedii jest dziaalno Goplany i jej dwu pomocnikw. Ich gwnym dzieem byo doprowadzenie Kirkora do chaty wdowy, zapoznanie go z Balladyn, a nastpnie doprowadzenie do ich lubu. Po drugie za, Goplana w zesp ze Skierk i Chochlikiem zamienili Grabca w wierzb, a potem w karcianego krla. Sowacki baniow konwencj zastosowa do ukazania niemal wszystkich wanych wydarze w utworze. W taki sposb przedstawi widzowi i czytelnikowi dzieje Balladyny, ktra pod wpywem czarw wysza za m za Kirkora. W Balladynie liczne s rwnie elementy legendarne i anachroniczne, misternie wplecione w wtki fantastyczne i baniowe.

wiat rzeczywisty i wiat fantastyczny w utworze

Balladyna Oba wiaty, rzeczywisty i baniowy, Sowacki misternie ze sob splt i poczy w taki sposb, e si ze sob przenikay, a jeden wpywa na drugi. wiat rzeczywisty reprezentowali ludzi, miertelnicy: wdowa, Balladyna, Alina, Kirkor, Grabiec, Pustelnik, Kostryn. Posugiwali si oni zwykym, prostym, bezporednim jzykiem, starajc si dy do osignicia szczcia. Sowacki stara si przedstawi ich jak najbardziej realistycznie, opisujc ich ludzie przeycia, rozterki i namitnoci. ... czytaj dalej Ze wiatem tym czy si cile wiat fantastyczny, opisany w sposb tajemniczy, poetycki, magiczny. Jego reprezentanci to Goplana i jej dwa lene duszki, ktrym Sowacki kaza rzdzi si tymi samymi prawami, ktrymi rzdzi si wiat rzeczywisty.

Zgonie z romantycznymi konwencjami, oba wiaty si ze sob czyy, a wiat fantastyczny mia ogromny wpyw na to, co dziao si w realnym ludzkim yciu. Goplana jest jednak si, ktra ludzkie losy plcze, gmatwa. Nimfa jednak zdaa sobie spraw, i jest winna wszystkim nieszczciom. Po mierci Balladyny znika take ona, odlatujc z kluczem urawi, a wraz z ni znika te cay magiczny i fantastyczny wiat.

Nawizania w Balladynie (Szekspir, Biblia)

Nawizania do Szekspira w Balladynie Sowacki, tak jak wikszo romantykw, by pod silnym wpywem Szekspira i jego dramatopisarstwa. Na powstanie Balladyny wyranie wpyn za jeden z utworw Szekspira Makbet. Szekspirowski bohater rwnie dc do wadzy nie waha si i zabija, a by ukry sw zbrodni i utrzyma wadz zmuszony by zabija dalej. W kocu zgin zniszczony sw niszczc dz wadzy i panowania. Podobny schemat postpowania znajdujemy w kreacji postaci Balladyny. ... czytaj dalej

Naley rwnie wspomnie, i dla Sowackiego szekspiryzm by nie tylko wan fascynacj i motywem, ale take sposobem na analizowanie mechanizmw zmian historycznych. Nawizania do Biblii w Balladynie Nawizanie do Pisma witego odczyta mona m.in. w postaci tytuowej Balladyny. Na jej czole pojawia si krwawa, niemoliwa do zmycia plama. Jest to aluzja do tzw. kainowego znamienia pitna biblijnego bratobjcy, ktry zabi Abla, a ktrym za kar naznaczy go sam Bg. Tak jak Kain zabi Abla, tak Balladyna zabia Alin. Plama z malin natomiast stopia si z jej skr i nie daa si nigdy zmy.

Ironiczny obraz historii w Balladynie

Sowacki z Balladyny uczyni rwnie ironiczny obraz historii. Po pierwsze, nie waha si wykpi prac historykw, ktrzy w bardzo uczony sposb starali si tumaczy histori i dzieje narodu. W Epilogu do dramatu pojawia si m.in. aluzja do Joachima Lelewela, za Sowacki zawar jego karykatur na przykad w sowach o uczonych bredniach o okrutnej Balladynie. Pokaza te, jak bardzo ten uczony plcze si w swych mdrych wywodach. ... czytaj dalej

Niektrzy twierdz jednak, i Sowackiemu chodzio nie tylko o sprawienie przykroci nielubianemu Lelewelowi, ale przede wszystkim o pokazanie, i histori mona wprowadzi do utworu w inny sposb. Pisa, e nie jest celem poety powtarza drobiazgowe wywody historykw, moe za na to

miejsce uruchomi sw wyobrani i skorzysta z fantastycznych rodkw wyrazu, pokaza histori przez pryzmat wytworw wasnej wyobrani i wiadomoci. Sowacki twierdzi bowiem, e celem poezji jest dziaanie na wyobrani czytelnika i twrcy, a nie koniecznie na ich umysy. W Balladynie wic Sowacki wcale nie chcia rekonstruowa dawnej historii Polski, ale opisujc krwaw drog Balladyny do wadzy chcia zmieni popularny mit Sowianina czowieka wyjtkowego, spokojnego, cnotliwego, na obraz Sowanina intryganta, dnego wadzy, popeniajcego zbrodni. Sowacki nie mia zaufania do historykw i do historii, z ironi potraktowa rwnie ten jej fragment, w ktrym osadzi akcj utworu. Celowo myli historyczne czasy, umieszczajc w prahistorii sprawy i miejsca, ktre tam si znale nie powinny, np. dom wariatw, ktry z pewnoci nie istnia za czasw Popiela. Caa historia, jak serwuje nam w Balladynie Sowacki, jest anachroniczna. Jest zakcana przez motywy i czynniki, ktre si w niej znale nie powinny oraz wzbogacona politycznymi motywami bdcymi satyr na wspczesno.

Wtek polityczny Balladyny

Opiera si na problematyce wadzy oraz na ukazaniu antyfeudalnych tendencji. Tworz go natomiast denie Popiela III, Balladyny oraz jej kochanka Kostryna, do wadzy. Namitno, jak budzi w bohaterach dza wadzy i panowania, jest zasadniczym tematem dramatu, ktrej autor podporzdkowa inne wtki poboczne. ... czytaj dalej Wanym symbolem, ktry Sowacki umieci w dramacie, bya zota korona Lechitw, przedmiot magiczny i bardzo wany, podarowana przez jednego z Trzech Krli, a ukrywana przez Popiela III Pustelnika, w lasach w okolicy jeziora. Bya ona atrybutem wadzy w caym krlestwie, a jej nage zniknicie stao si pocztkiem klski caego krlestwa. Sowacki zdawa si take wskazywa, i rda za mona upatrywa w feudalnych strukturach spoecznych, ktre zobrazowa w dramacie. Niektrzy rwnie starali si interpretowa dzieje zawarte w Balladynie przez pryzmat aktualnych wydarze politycznych, jakie miay miejsce w wczesnej Polsce. Prahistoria bya dla nich obrazem powstania listopadowego i popowstaczych wydarze, Balladyna za alegorycznym portretem cara. Ukazany przez Sowackiego baniowy, nierealny wiat by natomiast portretem sporw politycznych, ktre toczyy si na emigracji. Reformy, ktre zaproponowa Grabiec, byy widoczn aluzj do reform cara Mikoaja I, ktre chcia przeprowadzi po zdawieniu powstania listopadowego. Mowa tronowa, ktr wygosi Grabiec, bya natomiast satyrycznym obrazem absolutnych monarchii europejskich. Nawizywa do nich m.in. pomys Grabca, ktry zakada wprowadzenie paszportw dla obywateli (bya to aluzja do takiego samego pomysu, wprowadzonego we Francji).

Groteska w Balladynie

Sowacki w dwu swych dzieach w Balladynie oraz w nie srebrnym Salomei zastosowa zabieg groteski. Balladyna ma wymiar groteski m.in. poprzez zastosowanie groteskowych fantazji, wzorowanych na szekspirowskim nie nocy letniej oraz na Burzy. Elementy groteski pojawiaj si zwaszcza w scenach fantastycznych. Wiele spord powika i tragedii, ktre Sowacki ukaza w dramacie, wynikaj z zachowania Goplany, niestosownego uczucia rusaki, ktra bardzo nierozwanie zakochaa si w pijanym chopie, ktry wpad przez przerbel do jej jeziora. Goplana od pocztku zdaje si idealizowa swego wybranka, co przypomina troch zabieg, jaki stosowali romantyczni poeci idealizujc swe ukochane. ... Ta mio Goplany staa si pocztkiem za, jakie zawitao w tamte okolice. Goplana, by tylko zatrzyma przy sobie ukochanego Grabca, zacza wtrca si w ludzkie sprawy, w tym w maestwo Balladyny i Kirkora. Zadziaay tam pozaziemskie czynniki, moce, ktre wpyny na bardzo realne i ludzie sprawy. Grabiec za raz zamieniany poprzez kapryn Goplan w wierzb, to znowu w karcianego krla, zosta przez Sowackiego postawiony w samym centrum dramatycznej groteski. Sen srebrny Salomei To drugi utwr Sowackiego, w ktrym zawar on elementy groteskowe. Zawarte s one w scenach fantastycznych, a Sowacki czy je z obrazem krwawej historii. Sen srebrny Salomei stanowi nawizanie do realnych wydarze z 1768 roku, tj. do chopskiego buntu na Ukrainie. Nie brak w nim penych okruciestwa opisw zbrodni dokonywanych przez chopw. Sowacki chce w tym utworze pokaza, jak bardzo historia moe by krwawa, jak w niej duo mczestwa i mierci, zemsty i zbrodni, ktre s typowe dla ludzi wszystkich czasw i krajw. Dzieo to zawiera jednak nie tylko obraz krwawych walk. Jego podtytu romans wskazuje te na elementy romantyczne. Sen srebrny Salomei to rwnie dwie doskonae kreacje kobiece kobiet przewrotnych, ale urodziwych. A grotesk w dramacie jest szczliwe zakoczenie kiedy to zakochani cz si w pary. Konwencja groteski zostaa zastosowana przez Sowackiego rwnie przy opisie wiata pikno ssiaduje tam z ohyd, a miech z tragedi i rozpacz.

Balladyna dramatem namitnoci i zbrodni

Wszyscy znawcy twrczoci Sowackiego podkrelaj zgodnie, i Balladyna jest dramatem namitnoci i zbrodni. Crka ubogiej wdowy, Balladyna rywalizowaa o rk monego ksicia Kirkora ze swa siostr, ktrej nie zawahaa si nawet zabi. I to namitno i dza wadzy doprowadzia j do kolejnych zbrodni zgin m, kochanek, wsplnik, matka. Tragicznym losem kierowaa kapryna Goplana rusaka. I cho Balladyna osigna swj cel zostaa krlowa, to ciar

winy i wyrzuty sumienia coraz bardziej na niej ciyy. Finaowa scena to mier Balladyny od uderzenia pioruna, mier z boskiego wyroku.

Interpretacja zakoczenia

Balladyna na kocu tragedii ginie i to od uderzenia pioruna, ktry zrzuca na ni sam Bg. Jest to wyraz wiary autora w sprawiedliwo, ktra winna zawsze zatriumfowa. Sowacki zdaje si te wyraa tu wiar w suszno i sprawiedliwo boych sadw. Zakoczenie to zawiera jednak pewien paradoks Balladyna po raz pierwszy zachowuje si uczciwie, wydajc sprawiedliwy wyrok, siy wysze za wykonuj go na niej samej. Widzimy tu swoisty tragizm tej postaci jeli Balladyna wyda wyrok sprawiedliwy, to zginie, gdy za go nie wyda nie bdzie rzdzia uczciwie i bdzie zym wadc

Artyzm Balladyny

Opiera si na kilku elementach, a wrd nich wyrni mona: - Nawizanie do formy dramatu szekspirowskiego; - Bogactwo postaci, wtkw, rodkw wyrazu, ale mimo to dominujca w utworze przejrzysto i jasno, zwarta i zamknita kompozycja; - Zastosowanie kontrastowych postaci i scen; - Zastosowanie w utworze tragizmu, komizmu, groteski, humoru, parodii, satyry, liryzmu; - Obfito wtkw i motyww zaczerpnitych z przyrody; - Powizanie realnoci z fantastyk, motyww ludowych z historycznymi.

Poemat dygresyjny - "Beniowski" Sowackiego.

Pierwowzr poematu dygresyjnego stworzy George Byron w "Don Juanie". Do powstania tego gatunku przy Laurence'a Sterne'a ("Podr sentymentalna"). Poemat dygresyjny jest cile zwizany z literatur doby romantyzm spotykamy si przy lekturze "Kwiatw polskich" Tuwima. Poemat dygresyjny to utwr fabularny, ale fabua jest pro najczciej oparta na motywie podry gwnego bohatera. Podr ta obfituje w wiele lunych, nie powizanych ze

Dlaczego "Beniowski" Sowackiego jest poematem dygresyjnym ? Najprociej byoby powiedzie, e dlatego, e dy duo waniejsze ni gwna o akcji i gwni bohaterowie. Taka jest bowiem zasada konstrukcyjna gatunku zwaneg Fabua i losy bohaterw s jedynie pretekstem do zamieszczenia dygresji (czyli pobocznych, nie zwizanych z trec Dygresje dotycz z reguy wspczesnoci autora, s polemik z wrogami, refleksj na tematy polityczne lub literac "Beniowskim". Jest to niby barwna historia szlachcica, ktry wyrusza na wojn, a rzecz dzieje si podczas Konfede

Beniowski opuszcza rodzinny dom i ukochan Aniel, walczy jako konfederat, podruje, przeywa liczne przygod autentyczny szlachcic wgierski, Maurycy Beniowski, ktry podobne dzieje utrwali w swoich pamitnikach. Bohat Kazimierz Zbigniew Beniowski jest Polakiem, szlachcicem gboko czujcym mio do ojczyzny. Obok niego "wy gwny bohater - narrator - ktry ujawnia swoje uczucia i oceny oraz swj charakter w anie w dygresjach. Tym boh Sowacki, ktry uywa literatury, by dokona rozrachunku ze swoimi wspczesnymi przeciwnikami i problemami. zosta yczliwie przyjty przez emigrantw, e marnie oceniono jego twrczo i e bolenie przeywa t krytyk. sposobem, by przedstawi wasne argumenty, obron i wyjanienie swojej koncepcji twrczej. Dlatego przedstawia losy Maurycego Beniowskiego. Najwaniejsze dygresje to: - wasnej twrczoci, sposobach pisania utworw; - stosunkach na emigracji; - przeciwko Mickiewiczowi; - omieszajce krytykw Sowackiego i zawierajce program poetyki. Beniowski poemat dygresyjny Juliusza Sowackiego, ktrego pi pierwszych pieni zostao wydane w 1841 roku, a pozostae pisane w latach 1841 1846 nie zostay wydane za ycia poety. Poemat mia by rozrachunkiem autora z Adamem Mickiewiczem i Koem Sprawy Boej, z czonkami ktrego popad w konflikt. Beniowski zosta przyjty przez krytyk z oburzeniem, Sowackiego prbowano zmusi do odwoania zawartych w nim treci, przeproszenia Polski, a Stanisaw Popelewski wyzwa go nawet na pojedynek. Bohater poematu Maurycy Beniowski to posta autentyczna (prawdziwe imiona: Maurycy August), Wgier lub Czech, autor pamitnikw, opisujcych jego bujne ycie i liczne podre. Romantycy traktowali go z szacunkiem, poniewa sprzeciwia si wadzy i z powodw religijnych walczy z Rosj. Sowacki opisujc Beniowskiego wyranie zmniejsza jego zasugi. Przedstawia go jako zwykego szlachcica, ktry przez hazard straci majtek, a przez groce mu procesy sdowe musia ucieka z kraju. Jest to celowym zabiegiem autora, poniewa to nie Beniowski peni w utworze nadrzdn rol, ale dygresje. Dygresje w Beniowskim wystpuj licznie, kada z nich zaczyna si apostrof, skierowan do tego, czego dotyczy, np.: O melancholii dygresja dotyczca melancholii, ktr Sowacki uwaa za chorob narodow Polakw. Wini Mickiewicza za rozpowszechnianie jej w rodowiskach emigracyjnych. O Polsce dygresja dotyczy aktualnej sytuacji w ojczynie. Sowacki ma nadziej, e ojczyzna odrodzi si, dziki pomocy papiestwa (ta koncepcja ju bya w Kordianie). O Beniowskim bohater, ktrego opisuje jest prostym szlachcicem, zachowuje si niejednokrotnie w sposb do prymitywny, ma to suy kpinie z modelu romantycznego kochanka O wasnej twrczoci nie rozumie krytyki Balladyny i nie zgadza si z ni uliusz Sowacki Beniowski "Beniowski" to poemat dygresyjny, napisany w latach 1841 - 1846. Akcja epicka ukazuje czasy konfederacji barskiej, walk z Rosjanami i chopami ukraiskimi. Motyw ten by w literaturze romantycznej bardzo popularny, wszyscy polscy pisarze ukazywali okruciestwo tych wydarze. Sowacki pisa nie tylko o tym okruciestwie, ale i o niegodnym postpowaniu polskich magnatw. Oryginalno wyraa si w osobie gwnego bohatera - Beniowski to prosty szlachcic, pozbawiony wielkoci ducha. Konstrukcja poematu dygresyjnego.

Konstrukcja poematu dygresyjnego oparta jest na prostej i niezbyt rozbudowanej fabule bdcej najczciej rozwiniciem motywu podry bohatera, przedstawionego jako szereg rnych, nie zwizanych ze sob sytuacji. Dominuje posta narratora, ktry w rozbudowanych dygresjach i refleksjach o charakterze lirycznym wprowadza motywy nie zwizane z biegiem fabuy - tematy osobiste, filozoficzne, religijne i autotematyczne. Pie IV - tematem jest Ludwika niadecka, mio i modo nierozerwalnie si ze sob cz. Poeta mwi o powinowactwie duchowym. Kochankowie nie odnaleli si na ziemi, lecz odnajd si w niebie. Pieni V - miar doskonaoci poetyckiej jest takie posugiwanie si jzykiem by mc wyrazi cae bogactwo ludzkich uczu. Konwencja literacka nie powinna ogranicza poety, powinna suy idei poetyckiej. Przypomina poeta posta Jana Kochanowskiego - miary doskonaoci jzyka. Poeta roztacza take przed nami swoje wasne wyobraenie Boga. Dla rnych ludzi Bg ma rne oblicze. Poet fascynuje Bg w teofamii grozy, mocy, potgi. Fascynuje go Bg Stwrca i Bg Historii - Pan dziejw i Pan Kosmosu. Ku takiemu Bogu trzeba zblia si z heroiczn wielkoci ducha, gotowym do ofiary. Ludzie mali, maego serca znajd bardziej pogodne oblicze Stwrcy. Boga miosierdzia nazywa poeta Bogiem Robakw. Nie takie Jego oblicze fascynuje poet. Spr o Boga staje si pocztkiem polemiki z Mickiewiczem na wzr pojedynku Hektora z Achillesem. Sowacki zarzuca Mickiewiczowi sowianofilstwo - ide jednoci narodw sowiaskich pod przewodnictwem Rosji, wizanie sprawy narodowej z katolicyzmem. Wasn postaw wobec narodu definiuje poeta : "Kocham Lud wicej ni umarych koci... Kocham..., lecz jestem bez ez, bez litoci" Wedug Sowackiego wieszcz nie powinien udziela ludowi pociechy - winien by bezwzgldnym krytykiem narodu, bo sabo i klska wywouj pogard. Wyraa przekonanie, e przysze pokolenia Sowackiemu przyznaj racj. Siebie i Mickiewicza porwnuje do dwch Bogw poezji, obaj s wielcy, cho Sowacki troch wikszy. Fantazy" dramat wierszem (czsto zaliczany do tragikomedii) skadajcy si z piciu aktw, napisany przez Juliusza Sowackiego w Paryu, prawdopodobnie na przeomie lat 1844/1845 [1]. Nieukoczony przez poet; take niewydany za jego ycia. Pierwodruk dziea ukaza si w trzecim tomie Pism pomiertnych wydanych we Lwowie w roku 1866. Opublikowany take pod tytuem Nowa Dejanira w roku 1898. Dramat wystawiony 5 maja 1867 w Stanisawowie pod tytuem Niepoprawni nadanym przez Antoniego Maeckiego. Sowacki w utworze polemizuje z przedmiotowym, zmaterializowanym traktowaniem mioci i zwizkw midzyludzkich, prawd a faszem, autokreacj romantyczn a prawdziwym uczuciem, pozorem a szczeroci. Podejmuje problem tragizmu w rozumieniu Schillera, rozwaa problem powicenia i ofiary w imi czego. Wprowadza elementy filozofii genezyjskiej; symbolika niewinnej ofiary w imi tworzenia nowego adu, tryumfu ducha nad materi. Uwaga! W dalszej czci artykuu znajduj si szczegy fabuy lub zakoczenia utworu. Akcja dramatu rozgrywa si na Podolu okoo 1840 roku. Gwnym tematem jest przysze przygotowywane maestwo crki hrabiego Respekta Diany, z Fantazym Dafnickim. W podjciu tej decyzji Fantazy nie kieruje si mioci wobec Diany; uczucia crki przeciwnej temu maestwu s rwnie nieistotne dla jej ojca hrabiego Respekta. Sytuacj utrudnia pojawienie si Idalii, byej kochanki Fantazego, i Jana, powstaca listopadowego, zesaca syberyjskiego, ktry zarczy si z Dian po 1831 roku. Idalia usiuje odzyska Fantazego, ktry to wraz z Majorem (starajcym si

uratowa zwizek Jana i Diany) rozpoczyna pojedynek o Dian. O jego wyniku decyduje gra w karty, ktr Dafnicki przegrywa. Fantazy wraz z Idal, postanawiaj popeni samobjstwo. Jednak Major, przejmujc na siebie odpowiedzialno za te wydarzenia, jako pierwszy odbiera sobie ycie, wymagajc na Fantazym obietnicy zerwania narzeczestwa z Dian. W scenie mierci powstaca listopadowego (bdcej najistotniejsz pod wzgldem wymowy sensu utworu), Sowacki przeciwstawia sobie pozytywne i negatywne pojcia prezentowane przez bohaterw: egoizm a powicenie, fasz (wyrafinowanie) a szczero, materializm a czowieczestwo, czyste uczucie a romantyczne pozerstwo. Utwr, pocztkowo rozwijajcy si w konwencji komedii obyczajowej stopniowo przeradza si w dramat. Prosta i szczera mio Jana i Diany ukazana jest w opozycji do apczywego uniesienia Fantazego i Idylii. Jednak ofiarna mier Majora okazuje si mie oczyszczajcy wpyw na t par. Godzina myli

Sowacki Juliusz 1833

Pierwsza w polskiej literaturze wiadomie uksztatowana i mistrzowska autokreacja artysty. Osi poematu jest dziecistwo romantyka, pod postaci ktrego naley domyla si autora. Idealizacja dziecka jako istoty czystej, nie zepsutej jeszcze przez wiat, bya charakterystyczn cech romantycznej poezji. Sowacki obdarzy nadto dziecko ukazane w Godzinie myli cechami przyszego artysty, geniusza: chopiec jest wraliwy i uduchowiony, chorowity, wyobcowany, yje w krainie snw, marze i przeczu, bez wiary w szczcie ani w Boga. Wspgra z tym opisem wygld zewntrzny: wta posta, marmurowo biaa karnacja, pomie gorczkowy w oczach i wosy sypice si piercieniem.

Jest w poemacie kanwa pozorw, pozwalajca utosami dziecko z czarnymi oczyma z osob autora. Tak jak on, bohater

Godziny myli urodzi si w Krzemiecu, dorasta w Wilnie, pieszczony przez matk i siostry (w biografii autora crki doktora Bcu), przey gorycz zabarwione uniesienie miosne (Sowacki uczucia do Ludwiki niadeckiej) i uniesienia przyjani, zakoczone samobjstwem przyjaciela (w wiecie realnym samobjstwo Ludwika Spitznagla). Czytelnik ma zatem uwierzy, e nawiza intymny kontakt z autorem, i e pozna prawd o jego modoci. Ku stworzeniu takiej iluzji zmierza Sowacki, piszc w zakoczeniu: Oto jest romans ycia, nieskamany w niczem... .

Fakty czerpa rzeczywicie z wasnego ycia, ale wybiera je i stylizowa tak, by tworzyy idealny wzorzec biografii przyszego poety. Godzina myli bya bowiem pierwsz odpowiedzi Sowackiego na III cz Dziadw. Wpisanej w nie stylizowanej autobiografii MickiewiczaKonrada, odwoujcego si do etosu filomatw i patriotyzmu, powiadczonego uwizieniem, ledztwem i zesaniem, Sowacki przeciwstawia oto wizerunek dziecictwa istoty wybranej, napitnowanej geniuszem romantycznego poety. Mierzonego mniej polsk, a bardziej europejsk miar. Znakomita autokreacja, a zarazem pierwsza poetycka polemika z tym, z kim bdzie spiera si do mierci z Adamem Mickiewiczem. "Godzina myli" (inc. "Guche cierpicych jki, miech ludzki nieszczery") - poemat napisany przez Juliusza Sowackiego na przeomie lat 1832-1833 w Genewie. Jego pierwodruk ukaza si w trzecim tomie Poezji w roku 1833 w Paryu. Sam poeta wiersz ten nazywa "poematem z serca, w ktrym jest cae moje dziecistwo". Utwr bywa interpretowany wycznie jako autobiografia. Takimi elementami s w dziele m.in. mio do Ludwiki niadeckiej i przyja z Ludwikiem Spitznaglem, jednak cao nie odnosi si jedynie do ycia Sowackiego, stanowi raczej krytyczny rozrachunek z pewnym etapem ycia bohatera o postawie romantycznej.

"Horsztyski" dramat napisany przez Juliusza Sowackiego w 1835 roku w Szwajcarii. Jest nieukoczony, skada si z piciu aktw proz. Jego pierwodruk ukaza si w Pismach pomiertnych

wydanych we Lwowie w 1866 (nastpnie 1909 w Warszawie). Dramat zosta wystawiony w Krakowie w roku 1871 (niedugo potem w Poznaniu). Uwaga! W dalszej czci artykuu znajduj si szczegy fabuy lub zakoczenia utworu. Wbrew tytuowi, dramat opowiada o Szczsnym Kossakowskim, synu zdrajcy hetmana Szymona. Szczsny ma natur hamletyczn, jest pogrony w rozpaczy, nudzie, przekonany o swojej saboci, rozdarty midzy obowizkami wobec rodziny (zego ojca, modszego rodzestwa), ojczyzny (rzecz dzieje si w 1794 roku), ukochanej (Salomei) i jej ma, przyjaciela Szczsnego (Horsztyskiego, byego konfederaty barskiego, olepionego przez Rosjan). Szczsny prbuje unikn podejmowania ostatecznych decyzji, jednak zostaje wpltany w dworskie intrygi, jest czci planw ojca i powstacw kociuszkowskich (na Wileszczynie insurekcja wybucha w kwietniu). W konsekwencji, w ostatniej chwili porzuca (pod nieobecno Hetmana) jego armi gotow stumi powstanie (nie jest jasne jak to robi, luka w rkopisie). Mimo, e dochodzi do konfrontacji z Horsztyskim, ktry domyla si, e Salomea zdradza go ze Szczsnym, zostaje zachowany status quo (po odjedzie Szczsnego Horsztyski zaywa trucizn). Przed mierci jednak, nie wiadomo jak drog, Horsztyski poleca wysa powstacom listy obciajce Hetmana Szymona Kossakowskiego. Hetman zostaje powieszony. 'Nieznajomy' powstaniec rozmawia ze Szczsnym, decyduj si wysadzi zamek. Szczsny pozostaje w zamku, eby wyprowadzi siostr i brata. Zakoczenia dramat nie ma. "Jan Bielecki. Powie narodowa polska oparta na podaniu historycznym" powie napisana przez Juliusza Sowackiego w 1830 roku w Krzemiecu. Jej pierwodruk ukaza si w pierwszym tomie Poezji wydanych w 1832 roku w Paryu. Uwaga! W dalszej czci artykuu znajduj si szczegy fabuy lub zakoczenia utworu. Utwr dotyczy problemu zdrady narodowej. Jan Bielecki jest sprawc konfliktu tragicznego w swych skutkach. Z zemsty za zajazd wskazuje Tatarom zamek Sieniawskiego; zabija magnata po czym zostaje wyklty przez Koci i umiera z rozpaczy
PROBLEMATYKA WYBRANYCH UTWORW JULIUSZA SOWACKIEGO
Jan Bielecki Godzina myli Lambro Kordian Balladyna Anhelli Ojciec zadumionych Beniowski Fantazy Genesis z Ducha Ksidz Marek Samuel Zborowski W Szwajcarii Krl-Duch Lilla Weneda

JAN BIELECKI Powie poetycka oparta na historycznych rdach. Jan Bielecki by polskim szlachcicem, ktry dostawszy si do niewoli tatarskiej przyj islam, a rwnoczenie ratowa Polakw porwanych w jasyr. Po powrocie za zasugi oddane na Krymie otrzyma krlewskie nadania. Zostay one jednak odebrane przez bogatego magnata - Sieniawskiego. Brak reakcji wadzy sdowniczej i krla spowodowa wyjazd Bieleckiego na Krym, gdzie stan on na czele najazdu tatarskiego na Polsk w 1589 r. Wkrtce potem zmar. Sowackiego fascynowaa bardzo ta posta o yciorysie jakby gotowym dla romantycznego poematu. We wstpie mamy przytoczon oskarycielsk mow Sieniawskiego wygoszon na zamku w Brzezanach - powodem gniewu magnata jest zazdro o krlewsk ask, ktra spyna na Bieleckiego. Tymczasem tytuowy bohater powraca ze wieo polubion maonk i w miejscu swego dworu zastaje tylko zgliszcza (Sieniawski wypeni swoj grob). Zmuszony zostaje do ucieczki z kraju i porzucenia modej ony. Rozgrywajca si w realiach pogranicza opowie realizuje zatem schemat walterscottowski, ktry sta si ulubionym dla modego Sowackiego. Sieniawski postanowi ostatecznie pogry znienawidzonego wroga - wymusza na maonce Bieleckiego Annie przybycie na bal wydany na swym zamku. W trakcie uczty ma miejsce najazd Tatarw pod wodz gwnego

bohatera. Za zdrad, za postawienie prywatnej zemsty ponad dobrem kraju Bielecki zostaje oboony kltw przez prymasa. Dzie pniej umiera. Zrozpaczona Anna w nocy przekopuje grb i wydobywa zwoki ma, aby pochowa je w powiconej ziemi. Nie brak tu oczywicie typowych chwytw charakterystycznych dla powieci poetyckiej - inwersji czasowej, anonimowoci gwnego bohatera a do sceny mierci, gotycyzmu, makabreski i scen na poy fantastycznych. GODZINA MYLI Powstaje w trakcie pobytu w Genewie (wraz z "Lambro") koczc modzieczy okres twrczoci poety. Sowacki wyksztaci w tym utworze model "romantycznej biografii", bdcy zamkniciem pewnego etapu twrczoci. To opowie o przekltym bohaterze, ktry dziki sztuce uzyska moe ocalenie; poezja po raz pierwszy odnosi ostateczne zwycistwo nad realnym wiatem. W "Godzinie myli" przewaa forma podawcza wyznania, "spowiedzi dziecicia wieku" jak to wtedy nazywano. Jest poetycka transpozycja modzieczej przyjani Sowackiego ze Spitznaglem. Konstrukcja psychiczna obu postaci jest bardzo charakterystyczna dla epoki - iluzje wypeniajce ich dusze zderzaj si z realnym wiatem, a opozycja to stworzy musi rozdwik, pknit osobowo. Jeden z przyjaci jest istot sab i nadwraliw, drugi jest tytanem pracy, pasjonatem nauki, mionikiem obcych jzykw. Obu jednake charakteryzuje skrajny pesymizm, przewiadczenie zbliajcej si mierci. Sowacki zostaje poet i dziki temu pokona moe fatum, Spitznagel chcc by czowiekiem czynu nie potrafi kreowa wasnych wiatw, nie zosta obdarzony talentem, on zatem mimo swej siy ponie musi klsk. Spitznagel ucieka z kraju, tymczasem poeta dojrzewa, poznaje ycie , pierwsze namitnoci i cierpienia (to odprysk fascynacji Ludwik niadeck). Zakoczenie utworu to obraz oszalaego przyjaciela, ktry powrci z dalekich krajw, aby popeni w kraju samobjstwo oraz wyznanie Sowackiego, i tylko tworzenie poezji (co prawda niedoskonaej) uratowao go w tamtym czasie przed podobnym losem. LAMBRO Modziecza powie poetycka, wzorowana na modelu byronowskim, bdca swoistym melanem historii i fikcji. Posta tytuowa - grecki powstaniec wyposaona zostaa przez Sowackiego w cechy absolutnie fikcjonalne. Pocztek utworu zoonego z dwu pieni przywouje wspomnienia byronowskiego "Giaura" - oto grecki suga, na podobiestwo zdawionego przez wa Laokoona przybiega na pierwsze wezwanie tureckiego pana. Aluzyjno takiego wstpu wydawaa si wspczesnym poecie, a nadto czytelna. I jak to bywa w romantycznych powieciach poetyckich pojawia si posta pieniarza, a z "pieni Greka" dowiemy si o przeszych losach greckiego bohatera. Gdy na zboczach klasztornej gry spotyka Lambro ukochan Id jest tylko cieniem dawnego bohatera - dzi to okrutny korsarz topicy smutek i strach w "makowym napoju". Prefiguracj przyszych losw Lambra jest wzniosa mier ostatniego z greckich herosw - powieszonego w wietlisty poranek Lygi. Gdy zginie gwny bohater zauwaymy zastosowan przez Sowackiego poetyk kontrastu, ktry wytworz te dwa obok siebie postawione zgony. Lambro zdobywa si na ostatni, desperacki czyn - pali sutask fregat. Osamotniony w swej kajucie domaga si narkotyku, kiedy wreszcie otrzyma go od wiernego sugi, rozpoczyna si oniryczna sekwencja utworu - pochody zmarych, potpionych za swe zbrodnie, anioa zemsty i anioa zarazy. Przearty narkotykiem Lambro w szale zabija swego sug, ktrym okazuje si przebrana Ida. Ceremonia pogrzebowa Idy oraz samotna mier w kajucie dawnego bohatera s tym tragiczniejsze, i tytuowy Lambro umiera w przewiadczeniu, i zmarnowa sw minion chwa. KORDIAN Dramat pocztkowo pomylany jako pierwsza cz trylogii musia sta si dzieem absolutnie samodzielnym z przyczyny rezygnacji autora z pierwotnego zamysu. Sowacki w trakcie pisania dramatu rezygnowa z wpywu Byrona, ktry by dla niego najwaniejsz inspiracj w trakcie tworzenia powieci poetyckich. Nie mogc pogodzi si z twierdzeniem, e powstanie listopadowe zakoczyo si moralnym zwycistwem obarczy win za jego upadek najwaniejsze postaci sceny politycznej, nadajc im diabelsk proweniencj (nie omino to zreszt rwnie gwnego bohatera). Wystpienie trzech osb w Prologu to zarazem prezentacja mesjanistycznego i realistycznego pojmowania dziejw, tymczasem Sowacki traktowa twrczo literack jako skarbnic przeszoci i zacht do dziaania. Poeta w skrcie prezentuje nam proces dojrzewania bohatera od rozczarowania modelem werterowskiej mioci, wiar w ideay spoecznej

sprawiedliwoci, uczciwoci, wreszcie religi, a po monolog na grze Mont Blanc i sformuowanie programu ideowego obcego mesjanizmowi Mickiewicza. W samych scenach spisku koronacyjnego zwrci naley uwag na polimorficzn posta Nieznajomego - Doktora - Diaba, ktry steruje wyranie losami wszystkich osb dramatu. Spr stronnictw toczcy si w katakumbach mia bardzo istotne przesanie - czy jednostkowa zbrodnia moe prowadzi do upadku systemu, kilkadziesit lat pniej okae si, i nie jest to adnym rozwizaniem. Sabo Kordiana to jedno, lecz objanienia i sceny ukazywane w szpitalu psychiatrycznym przez Doktora, to drugie. Gwny bohater uwiadomi sobie musia, e czyn jednostkowy, osoby predestynowanej do bycia poet ju z gry skazany jest na niepowodzenie. Uzupenieniem treci dramatu jest prba imaginacji sporu midzy Mikoajem I a Konstantym. Spr taki w rzeczywistoci istnia, lecz zwizany by raczej z mroczn spraw politycznego zabjstwa ich ojca oraz tajemnicz zgod Konstantego na ustpienie z tronu. Wielki ksi prezentowany tutaj jako rzecznik polskiej sprawy, to posta wyimaginowana, obaj bracia traktowali Polsk pod zaborami bardzo instrumentalnie. Car jest tu i ojcobjc, i dnym krwi tyranem i potomkiem samego diaba, ale Kordiana uaskawia. zastanawiajce, e jedyne pozytywne postaci dramatu to stary Grzegorz i ksi Konstanty. Ostatecznym efektem powstania dramatu okazao si pojawienie w polskiej myli politycznej nowej idei: "Polska Winkelriedem narodw." BALLADYNA Dramat bdcy jedn z najdoskonalszych w polskiej literaturze realizacji odwoujcych si do mitw i wyobrani ludowej. Ta opowie o wadzy przesiknita jest gbok symbolik, w ktrej opowie o koronie mitycznego Lecha jest histori faszywego wadcy, histori zbrodni i kary, ktra spa musiaa na uzurpatora. Gopo i Gniezno to przestrze mityczna, miejsce narodzin narodu. Przemieszaniu ulegy tutaj plan fantastyczny uosobiony przez kapryn i czasem okrutn Goplan z planem realnym, na ktrym rozgrywa si walka o wadz. "Balladyna" pochodzi z okresu fascynacji Sowackiego twrczoci Szekspira (dramat jest jakby poczeniem "Makbeta" ze "Snem nocy letniej"). Posta gwnej bohaterki ksztatuje si w wyniku kolejnych zbrodni, aby wreszcie zrozumie panujcy powszechnie kodeks norm moralnych i zgodnie z nim wyda na siebie wyrok. Tych odniesie do teorii romantyzmu (skodyfikowanej przez Mochnackiego) pojawia si w utworze wicej, mamy chrzecijaskiego rycerza, mamy obroc tradycji ludowej w postaci pustelnika, mamy wreszcie elementy makabry( zwizane z postaciami Balladyny i Kostryna), groteski (Grabiec), a nawet elementy poetyki sielankowej (zwizane z postaci Filona). Tradycja ludowa zwizana z postaci Goplany odwouje si w tym miejscu rwnie do przekonania i utraconej harmonii midzy natur i histori, ktra zostaa zniszczona przez czowieka. Jak zreszt zauwaamy dziaania postaci pozytywnych nie przynosz powrotu do czasw mitycznej harmonii. Sowacki tworzc swoj wizj historii odnosi si bardzo wyranie do teoretycznych rozwaa Schellinga. Dramat okazuje si w kocu dyskusj o konflikcie politycznym midzy zwolennikami narodu jako tworu zbudowanego na prawie naturalnym (Kirkor) i koncepcji pastwa, ktre lekceway pierwotny kodeks moralny (Balladyna). ANHELLI Utwr powstaje w chwili, gdy Sowacki uspokojony po krytyce emigracji i polskiego ducha narodowego w "Kordianie" przebywa w Szwajcarii, gdzie coraz mocniej zacz odczuwa wpywy rnorodnych doktryn mistycznych, ktre jednak nadal nakazyway mu odrzuci mesjanizm Mickiewicza jako szkodliwy. "Anhelli" mia by polsk wersj dantejskiego pieka, a tytuowy bohater ma symbolizowa szlachetne cierpienia wszystkich Polakw. Szaman wybierajc wanie jego wie, i tytuowy bohater oraz inni Polacy nie maj pewnoci co do sensu wasnego cierpienia. Z tej przyczyny utwr ma raczej form apelu do emigracji, aby raczej zamiast myle o tym jaka powinna by, pomylaa o tym jaka jest. Ten spr z drugim wieszczem, to jednak uboczny wtek utworu. Anhelli to jakby inne oblicze wczeniejszego Kordiana - tam poznalimy bohatera o wyranie diabelskim pochodzeniu, tu spotykamy czowieka-anioa. Lecz kierujcy poczynaniami Anhellego szaman (reprezentant wiata nadprzyrodzonego) zdaje sobie spraw, i wybrany przez niego "optany przez anioa czowiek" nie bdzie w stanie zbawi ojczyzny. Stawia zatem Sowacki pytanie o sens cierpienia. Wdrwka Anhellego wraz z Szamanem to obserwacja cierpie wasnego narodu (std dantejskie korzenie utworu). Pobratanie w pierwszych scenach zesacw i prostego syberyjskiego ludu, to znak, e nie czuj oni nienawici do narodu, lecz do pastwa carskiego, w stylizowanych na biblijne wersety strofach odnajdujemy szereg scen

symbolicznych, jak choby spopielenie przez Szamana prawosawnego popa, ktry uczestniczy w wykorzenianiu wiary wrd polskich dzieci. Przywouje posta zmarego na zesaniu Niemojewskiego, a w usta Anhellego wkada oszczerstwa, ktrymi emigranci doprowadzili go do mierci - to ostrzeenie przed kamstwem. W sennych wizjach Anhellego mamy i dekabrystw, i sceny ukrzyowa powstacw i kopalnie syberyjskie. Niestety w swej wdrwce Szaman zostaje zabity przez pijanych zesacw; Anhelli umiera, ale nard odrodzi si moe tylko poprzez odnow moraln i walk. Cierpienia powinny wedle Sowackiego pobudzi bowiem do walki i tylko taki jest ich gboki sens. OJCIEC ZADUMIONYCH Jeden z trzech poematw ("W Szwajcarii", "Wacaw", "Ojciec zadumionych") publikowany w 1839 roku. W przeciwiestwie do wielu innych dzie pozbawiony zostaje poemat wtkw narodowych i osobistych, nawet odniesie do nich. Poprzedzajcy opis pikna pustyni jest tylko reminiscencj z pobytu poety na Wschodzie, by potem przeksztaci si w rodzaj opowieci o muzumaskim Hiobie. Utwr skada si praktycznie w caoci z monologu tytuowej postaci, ktra wspominajc najpierw szczliwe lata kreli idylliczny obraz ycia wrd kwiatw, gajw pomaraczowych, licznego potomstwa, obdarzonej bogactwem rodziny. Wspomnienia Araba to gwatowna mier najstarszego syna wrd sielskich krajobrazw, dzieci konaj bardzo szybko, modlitwy do Allacha i przekonanie o nieuchronnych wyrokach losu przeplata si ze mierci kolejnych dzieci. Choroba zamiera, aby powrci i zabra dwoje ocalaych, w sercach rodzicw rodzi si obojtno a potem nienawi. Tytuowy bohater beznamitnie czeka na mier ony, cierpienie zabio w nim strach. Krtki poemat w skondensowanej formie ukazuje kolejne przemiany bohatera, od radoci do cierpienia, nienawici i wreszcie obojtnoci. W finale nie nastpuje ani przebaczenie, ani pojednanie ze sprawc tragedii ( czy byby nim los, czy te bg), ich miejsce zajmuje apatia bliska szalestwu, w ktr popada ojciec toczcy rozmowy z trupami zmarych dzieci. W SZWAJCARII Poemat bdcy reminiscencj rzeczywistych wydarze zwizanych z postaci Marii Wodziskiej oraz typowo romantycznych wyobrae o mioci idealnej. Intuicyjnie odtwarza poeta nastrj rodzcego si uczucia, operuje skojarzeniami malarsko - muzycznymi, podporzdkowuje opis krajobrazu przeyciom gwnych bohaterw. Pocztki poematu odnosz si zreszt do ideowych zaoe epoki - mio bya uczuciem jednorazowym i z gruntu tragicznym, bo niepowtarzalnym. Wychodzca z tczy kochanka, na tle szwajcarskich Alp musiaa wywoywa wraenie istoty obdarzonej , jeli nie boskim, to przynajmniej anielskim pochodzeniem. Wdrwka wrd lodowcw, wyznanie u wrt kaplicy, wsplna lektura w grocie, spenienie pragnie w atmosferze bijcych piorunw - to wszystko typowo romantyczny sztafa. Miosne uniesienie wywouje strach przed nieznan, nierozpoznan kar. Mczyzna ponie uczuciem, a jego kochanka blednie, ganie w oczach. Zachd soca, wschodzcy ksiyc i czarny motyl symbolizuj mier. Dziewczyna odwiedza pustelnika i nie otrzymawszy rozgrzeszenia odchodzi ( ginie mierci samobjcz, cho tu pewne niedopowiedzenie). Odtd w yciu bohatera dominowa bdzie nastrj wyczekiwania, a w poezji Sowackiego motyw utraconego uczucia. LILLA WENEDA jedna z dramatycznych kronik dotyczcych mitycznych dziejw Polski (powstaje rwnie "Balladyna" i fragmenty "Krakusa"). Gwny wtek prezentuje podbj plemienia Wenedw przez wojowniczych Lechitw, w zamierzeniu autora mia by to utwr prezentujcy genez powstania Polski i uksztatowania si warunkw spoecznych oraz charakteru narodowego Polakw. Dla romantykw kada mitologia bya komentarzem do wspczesnoci. Wenedowie to staroytna nazwa wszystkich plemion sowiaskich, w dramacie Sowackiego oznacza ona Polakw; w strukturze plemiennej wadz dziery harfiarz bdcy zarazem wodzem i wieszczem ( w "Lilli..." jest nim Derwid). Wenedowie skaeni jednak zostali saboci charakteru, w decydujcym momencie zamiast walczy oczekuj cudu, ocalajcego dwiku harfy. Lechici to z kolei plemi pozbawione moralnych zasad, lecz bardzo wojownicze i energiczne. Sowacki sugeruje, i dopiero wyeliminowanie saboci charakteru Wenedw i przywar Lechitw mogoby stworzy idealny nard. Wady Polakw s zatem dziedzictwem czasw zamierzchych, ale nigdy nie wyrugowanym. Harfiarze symbolizuj oczywicie poetw, tyle tylko, e skadaj oni pikne sowa, kunsztowne strofy, a nie potrafi zachci do czynu. Lilla i Roza to dwa rozwizania historii

narodu, celowo zestawione jak w tragedii antycznej. Pierwsza wybiera mczestwo, druga symbolicznie grzebie swj nard. Lech zwycia, ale bardzo dwuznaczne to zwycistwo, od pocztku dziki proroctwu Rozy orientujemy si, e Wenedowie skazani s na zagad, lecz pojawia si te zapowied ocalenia w nieokrelonej przyszoci, a to ju zapowied mistycznego okresu w twrczoci Sowackiego. BENIOWSKI Poemat dygresyjny Sowackiego wyrasta przede wszystkim z atmosfery w jakiej poeta tworzy od kilku lat - atakowany przez emigracyjn krytyk (ze St. Ropelewskim na czele), w cigym sporze z Mickiewiczem, ktrego nie zaegnay nawet improwizacje goszone wzajemnie przez poetw, nieznajdujcy poparcia wrd czytelnikw. "Beniowski" da mu upragnion saw, lecz sta si poematem niedokoczonym, jego kolejne pieni zwizane s z ideologi towiaczykw oraz rodzc si nauk genezyjsk poety. Historia Maurycego Beniowskiego to tylko pretekst do rozlegych dygresji na tematy warsztatowe, polityczne, towarzyskie i spoeczne. Poemat rozpoczyna si na ksztat parodii romansu sentymentalnego (zaloty Maurycego do Anieli), potem w opisach wdrwki Beniowskiego i wiernego Grzesia mamy stylizacj na epos rycerski (albo raczej ironiczne odwoanie do Cervantesa, ktry sam stworzy w kocu parodi), wreszcie icie romantyczny motyw porwania przez ducha. Miar wiersza jest oktawa bdca ulubion strof barokowych poetw - Ariosta i Tassa. Dopenia pocztku poematu atak na Ropelewskiego i szko ukraisk (gwnym jej reprezentantem by Zalewski). Opisy konfederacji barskiej z wystpujcym ksidzem Markiem, Regimentarzem przeplataj si z dygresjami na temat istoty "wallenrodyzmu", przekadw Szekspira, ironicznymi uwagami o wasnych bohaterach, w kolejnych pieniach mamy parafrazy "Pana Tadeusza", "Marii" Malczewskiego, opisy pojedynkw i walk, ktre toczy tchrzliwy Beniowski. Wszystko skada si na obraz ironicznie ukazanego bohatera, lecz najistotniejszy wydwik ma dygresja koczca pierwsz redakcj poematu bdca polemik z Mickiewiczem, prezentacj historii ich sporu, ktry wyolbrzymiony zostaje do rozmiarw nieomal kosmicznych i sformuowanie pogldu, i s oni tez i antytez, naturalnym przeciwiestwem, ktre jest podstawow zasad organizacji wiata. Podobnie jak bohaterowie jego utworw Sowacki jest przekonany, i jego idee zwyci, ale dopiero... "za grobem zwycistwo". FANTAZY ("Nowa Dejanira" - dramat w piciu aktach) zwany inaczej "Niepoprawni". Problem nastrcza ju samo datowanie dramatu, ktre okrelane jest midzy 1841 a do 1846 roku. Wydaje si, i obie skrajne daty raczej nie wchodz w rachub, jednak przyj moemy, e dramat wanie w tym okresie powsta i by kilkukrotnie przerabiany. Za ycia Sowackiego nie zosta wydany (std problemy z datowaniem). Okres tworzenia dramatu by dla pisarza momentem bardzo istotnym po publikacji "Beniowskiego" sta si postaci docenian przez wielu spord paryskich emigrantw, a sw sztuk romantycznej ironii, parafrazy, gry sowem doprowadzi do perfekcji, z drugiej strony coraz istotniejsze w twrczoci poety staj si wtki mistyczne: odkupienia, ofiarowania, oczyszczenia. W "Fantazym" dokadnie moemy zaobserwowa jak komedia oparta na starych wzorcach, zjadliwie ironiczna prezentacja romantycznej mody i stylu bycia, czyli de facto doskonaa komedia obyczajowa zaczyna powoli przeistacza si w dramat metafizyczny, aby w finale okaza si dramatem o dobrowolnej ofierze i karze poniesionej za grzechy minione. Major Hawryowicz powica swe ycie dla tytuowego bohatera, pozwala caemu towarzystwu (Respektom, Idalii, Fantazemu) wyplta si z dramatycznej sytuacji, ofiarowuje szczcie Dianie i Janowi, wreszcie ocalajc hrabiego dandysa - spaca dug krwi wobec siebie samego - niezdolnego za modu do czynu dekabrysty. Wydaje si, i fina tej komedii mgby sta si jak propozycj dla pogronych w odmtach "choroby wieku" romantykw. Interpretacja dramatu przebiega moe zatem w dwu cakiem rnych (i niewykluczajcych si kierunkach) - albo jako dramatu mistycznego, ktry powstaje pod wpywem nauki Andrzeja Towiaskiego, albo jako zjadliwej komedii obyczajowej. GENESIS Z DUCHA Wyrazem nowej idei goszonej przez Juliusza Sowackiego staje si utwr "Genesis z Ducha" napisany w roku 1844. System historiozoficzny nazwany "genezyjskim"

powstaje po zerwaniu kontaktw z Koem Sprawy Boej Andrzeja Towiaskiego, ale w myleniu poety wida jeszcze pewne wpywy towiaczykw i Mickiewicza. Treci idei stao si wtedy oczekiwanie na Mesjasza, pocztek nowej ery, krytyka kocioa instytucjonalnego - pogldy te byy do czasu bliskie samemu Sowackiemu. Polska stan miaa na czele ludzkoci. Poeta traktowa wszystkie twory zaludniajce Ziemi jako formy przejciowe od stanu niszego do wyszego. Nieobce byy mu zreszt pogldy Hegla o istocie ducha, czyli czystej idei, ktry zwalcza musi zasta form, stojc mu na drodze ku doskonaoci. Sowacki wszystkie przemiany traktuje jako przejaw obecnoci ducha, ktry na wysze stopnie rozwoju wstpuje poprzez krwawe rewolucje, mczestwo, powicenie, wojn i ofiar; poeta umiera gboko przekonany, i nard polski powinien przyj system przez niego goszony, a wtedy stanie si narodem wybranym. SAMUEL ZBOROWSKI Samuel Zborowski by polskim magnatem, ktry znany by z lekcewaenia administracji krlewskiej na Ukrainie, skazany na banicj, pomaga wstpi na tron Stefanowi Batoremu, spiskuje potem z Habsburgami za co zostaje schwytany i city z rozkazu kanclerza Jana Zamoyskiego. Utwr to wielka romantyczna fantazja Sowackiego o prawach historii, o cieraniu si zasady adu i nieograniczonej wolnoci. To utwr o tajemnicy genezyjskiej, std pojawiajce si sceny, ktre nie maj adnego na pozr logicznego zwizku z postaci tytuowego bohatera. Wystpujce w akcie III krlestwo Okeanid to synteza zbiorowej pamici o rnych formach materii. Jest to objanienie przez poet pewnej zasady generalnej, ktr dostrzec mona w dziejach czowieka i ksztacie historii - wszystkie formy materii jednocz si w swym pragnieniu podporzdkowania si dyktatowi Ducha, pragnieniu zmiany, doskonaleniu poprzez niszczenie. Ta tajemnica jest niedostpna czowiekowi, ktry podlega ograniczeniu pamici rodzaju ludzkiego. Czowiek nie jest w stanie pamita swych poprzednich wciele, nawet jeli jest postaci o tak odlegej biografii jak wystpujcy w utworze Eolion (istota duchowo - boska). Jest on najbliszy odkrycia tajemnicy poznania rozpoznajc w crce biednego rybaka sw siostr- on Atess ( proces poznania, tragiczn mier ksicia i szalestwo jego ojca poznajemy w toku akcji dramatu). Kres poznaniu kadzie Bukary-Lucyfer, ktry nie pragnc odkrycia caoci duchowej pamici strca Eoliona w otcha. W ten plan genezyjski wpleciona zostaje historia Polski, Sowacki ukazuje j jako sd boy nad ideami, ktre reprezentowali Zamoyski i Zborowski. Poeta oczyszcza z win Samuela, ktrego mier miaa zagrodzi drog Polski do zbawienia i staa si przyczyn jej upadku. Poeta - Bukary - Lucyfer w imi przyszoci Polski, nowej idei genezyjskiej przebacza winy kanclerzowi, ton pojednania syszymy rwnie w sowach wypowiadanych przez Zborowskiego, ktry przyzwany zosta na sd w postaci ducha dziercego w doni wasn, obcit gow. KSIDZ MAREK Pocztki zainteresowania twrczoci Calderona wizay si z przekadami jego dramatw dokonanymi przez niemieckiego pisarza i filozofa Augusta W. Schlegela. Sowacki zainteresowa si hiszpaskim dramaturgiem, gdy odrzucajc romantyczn ironi wstpowa w mistyczny okres swej twrczoci. Calderon zstpuje Sowackiemu Szekspira - wiat staje si boskim teatrem, opanowanym przez odwieczne i wite reguy. Sowacki oddawa hod hiszpaskiemu twrcy parafrazujc jego "Ksicia Niezomnego", a form dramatu misteryjnego najpeniej zrealizowa w "Ksidzu Marku". Tytuowy bohater dramatu by postaci symbolizujc dla wielu polskich pisarzy najgorsze cechy epoki saskiej - Kitowicz i Wybicki pisz niechtnie o tej postaci. Odwrotnie Sowacki, ktry wbrew historycznemu przekazowi uczyni z niego witego proroka. Ksidz Marek objaniajc konfederatom pod Barem sens historii, ktra poprzez znaki i symbole wskazuje, i rodzi si w ich obozie nowy zbawiciel, objania w rzeczywistoci pogldy samego Sowackiego, ktry zrezygnowa z postrzegania historii jako gry ludzkich namitnoci. Wojna konfederatw zesza w "Ksidzu Marku" na plan dalszy, istotniejszy jest mistyczny spr dobra ze zem. Antagonist Marka - Kossakowskiego wyposay autor w atrybuty wyranie piekielne, dla niego oraz uciekajcego Regimentarza Bar jest zapowiedzi upadku Polski - Golgot, lecz prorok, ktrym jest ksidz Marek zwycistwo za interpretuje jako chwilowe i dostrzega, e w poncym obozie konfederatw narodzia si nowa jako, ktra kiedy przyniesie Polsce wolno. Gwny bohater ofiarowuje wasne ycie, aby zwalczy zaraz - zgodnie z wykadni filozofii genezyjskiej mier jest zarazem narodzinami.

KRL-DUCH "Genesis z Ducha" byo opowieci o dziejach natury, "Krl-Duch" mia przynie analogiczn syntez historii. Ma on tutaj nadwiadomo i absolutn wadz nad ludmi, ma prawo w imi postpu odrzuci moralno, sam wydaje i wykonuje wyroki. Tytuowy Duch przemierza histori Rusi i Polski, wciela si we wadcw od Mieszka do Bolesawa miaego. Nastpujce po sobie naprzemiennie okresy dobrobytu i spokoju oraz wojny i mierci s dowodem jego dziaalnoci, to on sprowadza "ozdrowiecze" kataklizmy. Pogld ten sformuowa Sowacki ju na przeomie 1843/44 roku po opuszczeniu Koa Sprawy Boej. Wstpem, wykadem byo oczywicie "Genesis...", kolejne utwory s tylko realizacj. Poznajc dzieje ducha poznaje autor histori wiata i prawa ni rzdzce. Jest on powiedzielibymy wspczenie "globalny", ale rwnie jednostkowy. Sowacki jako prorok objawia histori wiata, odnajduje wasne lady w najstarszych formach poznanych przez czowieka. Na pogldy Sowackiego mieli wpyw Swedenborg, Hegel i Towiaski( przy czym poeta od tego ostatniego wyranie si odegnywa). Bg w genezyjskim systemie Sowackiego jest raczej obserwatorem, a nie uczestnikiem. Jeeli duch objawia si w kadym czowieku, to ogromnie wzrastaa rola jednostki, a jej miar stawa si czynny udzia w doskonaleniu ducha. Mona to realizowa dziki potdze wyobrani, ale rwnie poprzez niszczenie istniejcej materii i zmuszanie tym samym ducha do tworzenia nowych form. Najwyej w hierarchii stawiani s poeci, filozofowie i rycerze. Dlatego rehabilituje Sowacki np. Samuela Zborowskiego, w jego zbrodniczym czynie dostrzega wolno, potg ducha. Fragmenty rapsodw "Krla-Ducha" s w wielu miejscach kontynuacj losw bohaterw innych dzie: Popiel okazuje si potomkiem Wenedw, ktry mci si na potomkach Lecha (zostajc ich krlem rozkazuje wymordowa cay dwr). Duch przejawia si tutaj (wciela) w postaci Hera Armeczyka (mityczny protoplasta Sowian) Popiela Mieczysawa(Mieszka) miaego; to acuch krlw-duchw.

"Lambro, powstaca grecki. Powie poetyczna w dwch pieniach" powie napisana przez Juliusza Sowackiego w Paryu w roku 1832. Jej pierwodruk ukaza si w trzecim tomie Poezji wydanych w 1833 roku.

Uwaga! W dalszej czci artykuu znajduj si szczegy fabuy lub zakoczenia utworu. Jak to okrela sam poeta: Lambro jest to czowiek, bdcy obrazem naszego wieku, bezskutecznych jego usiowa, jest to wcielone szyderstwo losu, a ycie jego jest podobne do ycia wielu mrcych ludzi, o ktrych przyjaciele pisz, czym by mogli, o ktrych nieznajomi mwi, e nie byli niczym[1]. Utwr opowiada o greckim bohaterze walk wyzwoleczych yjcym w XVIII wieku. Wczeniej walczy, w powieci za jest ukazany jako osoba niezdolna do czynu i doznajca klski. Powie charakteryzuje ukryta struktura autobiograficzna; podstaw jej napisania by upadek powstania listopadowego, a take wiadomo Sowackiego, e nie udao mu si bezporednio wzi w nim udziau. "Lambro" jest take jednym z pierwszych w Polsce poetyckich opisw stanw narkotycznych, ktre wynikay z osobistych dowiadcze poety z opium czy meskalin oraz lektury Wyzna angielskiego opiumisty Thomasa de Quinceya. Narkomanii tytuowego bohatera autor nadaje wymiar metafizyczny; jest ona swoist ucieczk przed yciem i przed sumieniem, przynoszc zarazem ocalenie jak i klsk[2]. Autor polemizuje take z pogldami na temat narodu zawartymi w "Konradzie Wallenrodzie" Adama Mickiewicza.

Sen srebrny Salomei. Romans dramatyczny w 5 aktach dramat Juliusza Sowackiego napisany w listopadzie 1843 roku, wydany w Paryu w roku nastpnym. Po raz pierwszy wystawiony 24 marca 1900 w Krakowie. Uwaga! W dalszej czci artykuu znajduj si szczegy fabuy lub zakoczenia utworu. Akcja dzieje si w roku 1769, czyli mniej wicej w rok po wydarzeniach przedstawionych w Ksidzu Marku. Koliszczyzna, stumiona w roku 1768 przez wojska rosyjskie i polskie, dawaa jeszcze wwczas o sobie zna na tych wydarzeniach historycznych opiera si fabua dramatu. Ukazuje konflikt narodowo-spoeczny midzy polsk szlacht a ukraiskimi chopami. Rozwaania Sowackiego maj charakter historiozoficzny i s zwizane z zaoeniami towiaszczyzny. Gwnym bohaterem jest Gruszczyski sucy regimentarzowi. Wraz ze swoj rodzin ponis kar za udzia w tumieniu powstania, jednak dziki temu cierpieniu uzyskuje samowiedz, ktra pozwala mu zrozumie sens dziejw historycznych jak i wasnego losu. Sen srebrny Salomei

Sowacki Juliusz 1844

Kanw akcji s wydarzenia koliszczyzny (krwawo stumionego buntu chopskiego na Ukrainie w 1768 r. ), spoza ktrych wyania si historiozoficzna wizja poety. Akcja rozgrywa si w majtku Regimentarza. Napywaj zewszd wiadomoci o krwawych wydarzeniach: makabryczne relacje o mczeskiej mierci rodziny Gruszczyskiego, o wyrniciu jego oddziau, pojawiaj si na scenie zakrwawione postacie przybyych prosto od rzezi... Chopska rewolta uwypukla tragiczny konflikt, ginie Ukraina. Ach! Ukrainy nie bdzie! Bo j ludzie ci na mieczach roznios mwi Pafnucy. Cie nadziei na przysze pojednanie wprowadzaj tajemnicze przepowiednie legendarnego chopskiego wieszcza, Wernyhory.

Na tle makabrycznych wydarze toczy si wtek romansowy. Syn Regimentarza uwodzi Salome, crk Gruszczyskich;

Regimentarz chce wyswata go z Ksiniczk nie wiedzc, e ona w tajemnicy polubia dzielnego szlachcica Saw. Dramat koczy si groteskowym happy endem: uczt zarczynow i toastem za szczcie obu poczonych modych par, gdy w tle kona wbity na pal przywdca rebelii, Semenko.

Sen srebrny Salomei wyrasta z mitycznych nauk Towiaskiego i ze Sowackiego wiary w metempsychoz, unicestwiajcej lk przed mierci. Poeta ukazuje koliszczyzn jako etap drogi ponadosobowego, nieustannie doskonalcego si ducha, ku Bogu; postp wymaga krwawych ofiar i cierpienia. Zbrodnie s zapowiadane przez sny i przeczucia bohaterw (mczeska mier Gruszczyskich stanowi osnow tytuowego snu srebnego Salomei), co nadaje dramatowi mistyczny ton. Badaczy przeraaa zawarta w tym dziele odautorska akceptacja krwawych zbrodni; w historiozoficznej wizji Sowackiego przynosz one poytek, bowiem duch przez mczesk mier triumfalnie zostaje wyzwolony z wizw narzuconych przez ciao i przechodzi ku wyszym ksztatom, wyszym formom istnienia. Najbardziej to brutalna w polskiej literaturze apoteoza siy niszczycielskiej i zarazem najwietniejsze w romantycznej literaturze przetworzenie makabry w grotesk.

Uderza bogactwo charakterw. Anielska z pozoru Salomea okazuje si pann w ciy, szantaujc uwodzicielk; dumna i byskotliwie szermujca sowem Ksiniczka okae si on szlachcica o niepewnym pochodzeniu; bezwzgldny Regimentarz jake piknie potrafi zachwala synowi urok dziewiczego wdziku Ksiniczki ! A buntownik Semenko (pierwowzr Bohuna z Ogniem i mieczem) delikatno uczu czy z wybuchow namitnoci.

W Szwajcarii poemat miosny napisany przez Juliusza Sowackiego w latach 1835-1838. Zosta wydany w roku 1839 w Paryu w tomie Trzy poemata. Reprezentuje tzw. nurt poezji egzystencjalnej (Alina Witkowska) w tworczoci Sowackiego. Wbrew woli Sowackiego bywa wydany samodzielnie. W II poowie XIX wieku poemat ten sta si bardzo popularny, do dnia dzisiejszego doczeka si kilku adaptacji teatralnych. By ilustrowany przez Wojciecha Gersona. Tematem poematu jest zawd miosny podmiotu lirycznego. Autor czy w nim dwie stylistyki: sentymentaln (wspomnienie mioci) oraz pospn (bl, reflekcja), waciw dla dojrzaego romantyzmu.