Pavarsisht emrtimit botanik t saj (Prunus persica), pjeshka e ka origjinn nga Kina dhe jo Persia.

Megjithat, sht kultivuar n Lindjen e Mesme prpara se t hyj n Evrop, ndoshta duke mbrritur n Iranin e sotm prpara 100 p.e.s.. N Kin, sht prmendur n poemat e shekullit 10 p.e.s. (pr m shum informacion, lexo "Origjina dhe Perhapja e Pjeshkave" n www.scribd.com/ pomologjia).

III. PJESHKA DHE NEKTARINA

POM AL

Nektarinat jan pjeshka pa push (me qime t imta), nj karakteristik e prcaktuar nga nj gjen i vetm i mbizotruar (recesiv) por i shoqruar me trajta t tjera, si sht ndjeshmria e shtuar ndaj dmtuesve, me rndsi pr prodhuesin komercial. Shumica e pjeshkave dhe nektarinave kan tul t verdh megjithat, kultivart me tul t bardh jan njohur dhe vlersuar prej kohsh. Edhe n kt rast, karakteristikat e tulit t verdh e atij t bardh aromatik jan t prcaktuara nga nj ift i vetm gjenesh mbizotrues/i mbizotruar. Njihen gjithashtu pjeshka me tul t kuq. Nj tjetr karakteristik me rndsi t madhe pr tregtin sht shkalla e ngjitjes apo shqitja e brthams nga tuli gjat pjekjes s frytit (me Emrtimi i zakonshm Emrat botanik Madhsia dhe forma e pems Seksualiteti Pjalmimi

pem me rritje t shpejt, q e fillon fazn prodhuese q n vitin e dyt ose t tret, me jetgjatsi 20 - 30 vjet; fuqia e rritjes ndryshon shum sipas formave

Figura 3.1 Forma e pems s pjeshks

Tabela 3.1 Karakteristikat botanike, anatomike dhe fiziologjike t pjeshkave e nektarinave

Sythat lulor Periudha e eljes s sythave Periudha e lulzimit

Rritja e frytit dhe lastarve

Periudha e pjekjes s frutave

Pjeshk dhe nektarin Prunus persica Pem e rrumbullakt shkurrore 4 6 m e lart, me diametr 3 5 m Dyseksore (Hermafrodite) T gjith kultivart jan vetpjellor dhe entomofil dhe anemofil. Zakonisht, vendosja e koshereve konsiderohet e panevojshme. Paraplqehet t ket mot t that gjat kohs s lulzimit Prodhohen n ant e lastarve njvjear. Zakonisht, dy sytha lulor rrethojn nj syth vegjetativ. Lulet kan pes nnpetla, pes petla, nj gjethe karpelore t vetme, thek t shumt dhe sht pa bisht Fillimi i pranvers 3 jav prpara mollve Sythat e par q hapen jan sythat lulor; sythat vegjetativ elin disa dit m von Zakonisht kemi frytzim t teprt, q krkon rrallim t kujdesshm m dor. Frutat e pjeshks jan brthokl q shfaqin nj lakore rritje sigmoidale t dyfisht. Brthama forcohet gjat fazs s fundit t rritjes s frytit (stadi II). Pjeshkat kan nj lkur t pushzuar ndrsa nektarinat nj lkur t lmuar. Ngjyra e tulit sht e bardh ose e verdh, ndrkoh q njihen edhe kultivar me tul t kuq. Pjeshkat jan me brtham t shqitur, gjysm t shqitur ose t ngjitur pas tulit Kultivart m t hershm piqen n mesin e vers, m t vont n fillim t vjeshts

brtham t ngjitur ose t shqitur). Shumica e pjeshkave m t rndsishme pr prpunim i prkasin tipit me brtham t ngjitur dhe kan tul t fort, edhe kur piqen. Nga ana tjetr, shumica e pjeshkave dhe nektarinave pr tregun e freskt klasifikohen si me brtham t shqitur dhe priren t ken m tepr tul t but, t lngshm (shkrirs) kur piqen plotsisht. Disa pjeshk me brtham t shqitur prpunohen gjithashtu pr mbushje tortash dhe produktesh t tjera.

27

PJESHKA & NEKTARINA

Prodhimi botror i pjeshkave dhe nektarinave (statistikat e FAO-s nuk i ndajn) luhatet n afro 17 Mt. Edhe pse jan mbi 70 vende q raportojn statistika t prodhimit vjetor, spikasin dy rajone: vendet e pellgut t Mesdheut prodhojn afro 40% t prodhimit gjithsej, ndrsa Kina, Japonia dhe Koreja prodhojn bashkrisht 30%. Nse marrim vendet prodhuese individualisht, Kina sht prodhuesi m i madh me mjaft shkputje, ku prodhimi botror vrtitet n 8 Mt; Italia vjen e dyta me 1.7 Mt dhe SHBA e treta (1.3 Mt). Spanja, Franca dhe Greqia jan vendet prodhuese kryesore n Evrop; Kili, Afrika e Jugut dhe Australia jan prodhues t rndsishm t hemisfers jugore. (pr m shum informacion, lexo "Origjina dhe Perhapja e Pjeshkave" n www.scribd.com/pomologjia). N Shqipri pjeshka shkon mir n Ultsirn Perndimore. Vjetari Statistikor i MBUMK jep t dhna t prditsuara pr prodhimin dhe shprndarjen e pjeshks n Shqipri.

Figura 3.2 Tipologjit e kurors s pjeshks sipas kultivarit

pjeshkave dhe nektarinave pr tregun e freskt. N kt rritje kan kontribuar ndjeshm kultivart e prmirsuar q zgjasin sezonin dhe jan t prshtatur posarisht me rajone dhe kanale marketingu t caktuara. Pjeshkat e kultivuara pr prpunim n gjysma, copa apo przierje frutash n shije dhe kuti jan kryesisht kultivar me brtham t ngjitur dhe tul t fort. Kto fruta vilen mekanikisht dhe po n mnyr t mekanizuar qrohen dhe u hiqet

28

Ndrkoh q pjeshkat jan nj produkt i prpunuar me mjaft rndsi n Kaliforni, Greqi, Australi dhe Afrikn e Jugut, shumica e industris i sht prkushtuar prodhimit pr tregun e freskt. N Figura 3.3 Degzat frutore t pjeshks fakt, rritja e prodhimit n vitet e fundit shpjegohet (a) degz e przier njvjeare; (b) degz njvjeare q del gjersisht nga rritja n tregtin ndrkombtare e nga nj degz dyvjeare; (d) degz e holl; (g) nyj me sytha
lulor dhe drunor; (f) nyj me sytha drunor

brthama me pajisje mjaft efikase. Pjeshkat pr tharje ose ngrirje jan kultivar me brtham t shqitur q vilen kur jan pjekur por gjithsesi t forta pr t maksimizuar prmbajtjen e sheqerit.

Pjeshkat dhe nektarinat q kultivohen pr konsum t freskt klasifikohen si me brtham t shqitur (edhe pse ka mjaft ndryshime ndrmjet kultiva-

POM AL rve) dhe, kur piqen plotsisht, thuajse gjithnj kan tul t but e t lngshm. Ato vilen kur jan ende t forta por duke u siguruar q do t piqen shpejt sapo t hiqen nga ruajtja n t ftoht. Me nj diapazon kultivarsh q kan data pjekjesh t ndryshme, Kalifornia dhe vende t tjera me nj klim mesdhetare vjelin fruta gjat nj periudhe prej m shum se 4 muaj dhe livrojn fruta t freskta n treg gjat t paktn 5 muajve.

Figura 3.4 Sythat e pjeshks; djathtas, dy sytha lulor n an dhe nj syth drunor n qendr

Tabela 3.2 Krkesat klimatike, gjeografike, pedologjike dhe hidrike t pjeshkave e nektarinave Krkesat pr temperatur

Nj fryt i zons s but por q rritet m knaqshm dhe jep cilsi fryti m t mir n rajonet me verra t ngrohta Toleranca ndaj ngricave Mund t prbj problem pr shkak t lulzimit t hershm: - 4C do t dmtojn sythat e elur, - 3C lulet dhe - 1C frutzat Qndrueshmria ndaj dimrit Edhe pse pjeshkat jan ndr brthamort m pak t qndrueshm ndaj t ftohtit, sythat plotsisht t prgjumur prballojn afro -20C dhe lvorja deri -25C Nevojat pr uj Krkojn furnizim t bollshm me uj, veanrisht n rritjen prfundimtare t frytit (stadi III). Zvoglimi i ujitjes pas vjeljes mund t ndihmoj n kontrollin e fuqis s rritjes Toleranca ndaj thatsirs Mesatare Toleranca ndaj tokave t Nuk duhen zgjedhur zonat pa kullim t mir; nnshartesat e pjeshks lagta nuk e tolerojn prmbytjen Toleranca ndaj lagshtis Kanceri dhe kalbzimi i kafenjt shkaktojn probleme serioze n rajonet e lagshta. Nektarinat, n veanti, priren t plasariten nse ka reshje t rnda pran kohs s vjeljes shiko shnimet pr qershin Toleranca ndaj ers Mesatare Krkesa edafike Paraplqehen toka t sheshta ose kodra t buta. Kodrat me diell e shpejtojn lulzimin dhe pjekjen e frutave; pemt n faqet e hijezuara jan m pak t pritura ndaj ngricave pranverore Nevojat pr tok Paraplqen toka t lehta, t kulluara mir, me kusht q t ruhet lagshtia e duhur. Shmangen tokat e rnda argjilore Krkesat pr ushqyes Prdorimet gjethore t mikroelementeve jan nj agroteknik e rndomt. Pr t marr fruta me madhsi t mir dhe rritje t prshtatshme t lastarve ansor, fuqia e rritjes s pems duhet mbajtur nn kontroll

Ka shum programe t prmirsimit gjenetik t pjeshkave e nektarinave n mbar botn pr tregun e freskt, e ksisoj do vit futen n treg kultivar t rinj. T paturit n dispozicion t materialit t ri bimor, si edhe fakti q pjeshkat dhe nektarinat kan nj jetgjatsi peme relatives t shkurtr, ka uar n nj riprtritje t vazhdueshme t panorams s kultivarve t pjeshkave e nektarinave. N Kaliforni, pr shembull, prodhimi vjetor prej 225,000 ton prodhohet nga 100 kultivar nektarinash. Asnj prej ktyre kultivarve nuk ishte pop-

3.1 Kultivart dhe pjalmimi

29

PJESHKA & NEKTARINA

Figura 3.5 Karakteristika t lastarit vegjetativ t pjeshks (majtas), gjethes s rritur (qendr) dhe buzve t gjethes (dajthas) si dhe gjendrat tipike t brthamorve (posht)

ullor 30 vjet m par. Nj panoram t ngjashme hasim edhe gjetk. Kjo tregon se sa e rndsishme sht q prodhuesit t jen t prditsuar me kt sken kultivarsh q ndryshon me shpejtsi. Pjesa drrmuese e programeve m t fundit t prmirsimit gjenetik jan prqendruar n kultivart pr tregun e freskt, duke prmirsuar thellsisht n dekadat e fundit prodhimtarin, pamjen e frytit dhe prshtatshmrin pr trajtim dhe transport. Tashm ka n dispozicion familje kultivarsh, ku kultivart individual dallojn pakz, me prjashtim t periudhs s pjekjes. Kjo lejon transportin e nj produkti tepr uniform gjat disa muajve.

M pak vmendje i sht kushtuar prmirsimit gjenetik t pjeshkave t reja pr prpunim. Pjeshka ideale pr konserva duhet t jet nj pem shum prodhimtare me tekstur t fort, t imt dhe me tul pa kafzime, ngjyr trheqse tuli si dhe brthama t vogla, t rrumbullakta q nuk ahen. Teknologjia e vjeljes s mekanizuar krkon nj popullat uniforme t frytit t maturuar n nj dit t caktuar. sht e kuptueshme q kjo industri sht mjaft e interesuar pr rezistencn ndaj smundjeve dhe dmtuesve. N do vend q ka nj industri t rndsishme t prpunimit t pjeshkave mbizotrojn nj ose dy kultivar. Shembuj jan Halford n Kaliforni, Golden Queen n Australi. Rezulton q kultivart ekzistues konsiderohen shum t plqyeshm. 30 Shumica e kultivarve t rinj t pjeshkave dhe nek-

tarinave kan rezultuar si t prshtatshm pr nj diapazon gjeografik dhe klimatik relativisht t ngusht dhe kjo shpjegon prdorimin e nj numri t madh kultivarsh n mbar botn. Kjo ka ardhur edhe nga progresi i kufizuar n brendsimin e rezistencs ndaj smundjeve dhe dmtuesve tek kultivart e pjeshkave dhe nektarinave me prhapje t gjer. Pr shembull, ndrkoh q sht arritur nj rezistenc ndaj njollosjes bakteriale t pjeshks (Xanthomonas campestris pv. pruni) tek disa kultivar pjeshke, pr shkak t shtameve t shumta t ksaj smundje, nuk sht zbuluar ende nj rezistenc me spektr t gjer. Edhe pse jan raportuar ndryshime t rndsishme n ndjeshmrin ndaj gjetheprdredhses s pjeshks, hirit dhe kalbzimit t kafenjt, deri m sot nuk kemi kultivar plotsisht rezistent.

POM AL

Me prjashtime shum t rralla, pemt e pjeshks jan vetpjellore dhe mund t mbillen n blloqe t plot (t paprzier). Edhe pse ato zakonisht pjalmohen nga insektet, shtimi i kolonive t bletve nuk krkohet zakonisht pr t marr nj prodhim t plot. Figura 3.6a Lulje kmbanore

Smundjet virusale ose t ngjashme me ato virusale zvoglojn prodhimtarin e pems dhe cilsin e frytit dhe disa mund shkaktojn madje tharjen e pems. Viruset m t rndsishme t pjeshks 3.2 Smundjet dhe dmtuesit jan mozaiku i verdh i sythit (yellow bud mosaic), Prve shum dmtuesve t prmendur n Ta- njolla unazore e brthamorve (Prunus ringspot) beln 3.3, nematodat parazitare bimore mund t dhe gjetheprdredhsja e verdh e pjeshks (peach prbjn nj problem shum t rndsishm n yellow leaf roll). Kto smundje vektorizohen nga disa pjes t bots. Ato transmetojn smundje nj diapazon organizmash dhe biologjia e tyre virusale serioze, zvoglojn efikasitetin e rrnjs mund t jet shum komplekse. Blerja e fidanve dhe e dobsojn n trsi pemn. Shpesh kshillo- t pastra nga smundjet dhe eliminimi i pemve t het nj fumigim para mbjelljes. Prdorimi i nn- infektuara jan mnyrat kryesore pr t shmangur shartesave rezistente ndaj nematodave sht i za- dhe kontrolluar smundjet virusale. Smundjet e konshm n disa rajone. tjera t pjeshks prfshijn njollosjes bakteriale t pjeshks (X. campestris pv. pruni), kroma (CladoKa shum smundje t rndsishme t pjesh- sporium carpophilum) dhe hiri (Sphaerotheca kave dhe nektarinave. Pr fat t mir, jo t gjitha pannosa dhe Podosphaera tridactyla). Hiri sht jan t pranishme n t gjith rajonet prodhuese. veanrisht problematik me nektarinn. Disa prej ktyre smundjeve shkaktojn tharjen e pems. Shembuj t mir jan ndriimi i argjendt (Chondrostereum purpureum), kanceri bakterial (Pseudomonas syringae) kalbzimi armilaria 3.3 Formsimi dhe krasitja dhe fitoftora si dhe kalbzimi i qafs. Smundje t N prodhimin botror t pjeshks n mbar botn rndsishme t luleve, gjetheve dhe frutave pr- hasim nj larmi t madhe t sistemeve t mbjelljes fshijn kalbzimin e luleve n pranver dhe kal- dhe formave t pems. Kur jetgjatsia e pritshme bzimin e kafenjt gjat rritjes, q t dy t shkak- e pems sht 20 vjet ose m shum, m s shumti tuara nga krpudha Monilinia spp.. Ky patogjen gjejm pem n form kupore n hapsira 7 x 7m. sht i vshtir t kontrollohet, veanrisht n Megjithat, mbjelljet 'gardh' me hapsira shum klim t lagsht. Nj smundje e ngjashme n ko- m t ngushta po bhen gjithnj e m popullore hn e lulzimit, kalbzimi i luleve, shkaktohet nga n rastin e pemve me udhheqs qendror (Tabela organizmi i kancerit bakterial. Gjetheprdredhsja 3.3 dhe Fig. 3.2). e pjeshks (Taphrina deformans), megjithse relatives e leht pr tu kontrolluar, mund t dmto- Kur sht i njohur fakti se smundje t tilla si

j si gjethnajn ashtu edhe frytin. Gjethbiruesja brthamore (Stigmina carpophila/Wilsonomyces carpophilus) mund t dmtoj frytin dhe thaj degt dhe sythat. Figura 3.6b Lule trndafilore

31

PJESHKA & NEKTARINA

Figura 3.7 Fruta pjeshke t pamaturuar, t paraqitur edhe n prerje trthore (djathtas) kanceri bakterial ose ndriimi i argjendt shkurtojn jetn e pritshme t jets, dendsit e mbjelljes jan m t larta dhe formsohen pr t inkurajuar prodhimin e hershm. N kto situata, bhet nj krasitje minimale dhe kur nevojitet absolutisht, prcaktohet me kujdes afati kohor pr t minimizuar hyrjen e smundjes. sht e rndsishme t kuptojm q pjeshkat prodhojn n degzat e reja, shpesh lulzojn dendur dhe frytzojn prodhim shum t madh q duhet t rrallohet me dor. Pr t shmangur situ. atat kur pemt zmadhohen gjithnj e m shum dhe japin prodhim vetm n skajet e kurors, menaxhimi i pems duhet t garantoj q degzat e reja frutzuese prodhohen do vit prgjat tr gjatsis s degve skeletore. N kt rast krasitja bhet nj mjet i rndsishm pr pozicionimin e frutave prgjat ktyre degve kryesore dhe pr zvoglimin e mass s krkuar t rrallimit. Ekzis-

tojn dy qasje kryesore: (i) zvoglimin n minimum t numrit t lastarve njvjear q nevojiten pr prodhim t plot; ose (ii) duke ln m shum lastar por duke shkurtuar donjrin deri n gjysmn e gjatsis fillestare. donjra nga kto qasje ka avantazhe dhe disavantazhe.

3.4 Vjelja dhe trajtimi

Prpjesa e prodhimit gjithsej t pjeshkave dhe nektarinave q shkon n tregje t largta sht gjithnj n rritje. Pr kt, t gjith shqetsimet lidhur me prodhimin e nj produkti me cilsi t lart, pa dmtime, q mbrrin tek konsumatori n kushte t mira jan m se t vlefshme pr kt specie. Shumica e komenteve t bra lidhur me trajtimin dhe tregtimin e qershive jan t vlefshme edhe pr pjeshkat dhe nektarinat pr tregun e freskt.

Figura 3.8 Pamja e frytit t pjekur n pem 32

Figura 3.9 Pamja e frytit n vjelje

Vjelja e kujdesshme, n stadin e duhur t maturimit t frytit, sht shum e rndsishme. Vjelsit duhet t jen t mirtrajnuar dhe t veshin dorashka. Frutat e pjekur plotsisht nuk mund t trajShumimi Nnshartesa

Tabela 3.3 Aspekte agroteknike t kultivimit t pjeshkave dhe nektarinave

Largesat (hapsirat, distancat) Formsimi dhe krasitja

Rrallimi

Menaxhimi i dyshemes s pemtores

Periudha e vjeljes s par Periudha deri n N vitin 4 6; m hert kur mbjelljet jan m t dendura prodhimin e plot Rendimentet e Viti 4: 2t/ha pritshme Viti 6: 5 t/ha Viti 8: 10t/ha Jeta produktive e 10 20 vjet n varsi t ndjeshmris ndaj smundjeve endemike zakonshme Metoda e vjeljes Vjelje me dor pr tregun e freskt. Vjelja e mekanizuar sht e mundur dhe e pranueshme pr pjeshkat pr konserva Ruajtja Zvoglimi i temperaturs s frytit pas vjeljes do t ndihmoj n transportin dhe paketimin; sht e mundur ruajtja n t ftoht n 0C pr deri n 5 jav. Ruajtja n atmosfer t kontrolluar me 1% O2 dhe 5% CO2 e zgjat jetgjatsin n ruajtje

Metoda m e zakonshme sht shartimi me syth. sht arritur nj sukses i caktuar me shtimin me copa por kjo praktik nuk prdoret rndom M t prdorshmit jan farfilizat e pjeshks, por burimi i fars konsiderohet i rndsishm pr sa i takon pajtueshmris s shartimit dhe qndrueshmris ndaj t ftohtit. Disa linja farore (p.sh. Nemaguard) jan rezistente ndaj nematodave; t tjerat mund t projn nj kontroll mbi fuqin e rritjes s pems Tradicionalisht, mbillen n katror prej 6 m. Aktualisht mbillen shum m afr n gardh shih m posht Pemt priren natyrshm drejt forms shkurrore dhe prshtaten mir me sistemet me qendr t hapur. Megjithat, mund t formohen pem me udhheqs qendror dhe t mirmbahen n mbjellje gardh. Teknika m popullore sht mbjellja n largesa prej afro 2 3 m n rreshta me largsi 4.5 5.0 m nga njritjetri dhe t formsuar me udhheqs qendror. Operacionet e prvitshme t krasitjes kan pr synim t inkurajojn zhvillimin e lastarve t rinj prgjat gjith gjatsis s degve skeletore. Lastart njvjear rrallohen, e shpesh shkurtohen prpara eljes s sythave dhe hiqen pas prodhimit. Kur pemt preken nga ndriimi i argjendt dhe kanceri bakterial, krasitja bhet pas vjeljes por prpara rrzimit t gjetheve. Shpesh konsiderohet e dshirueshme krasitja verore pr t ekspozuar frytin ndaj drits s drejtprdrejt t diellit dhe heqja e thithakve Rrallimi i luleve dhe frutave kryhet m s shumti me dor dhe shpesh sht operacioni m i kushtueshm n prodhimin e pjeshkave. Rrallimi i hershm maksimizon madhsin e frytit Sistemi m i prhapur pr menaxhimin e dyshemes s pemtores jan hapsirat ndrmjet rreshtave t mbajtura me bar ndrsa rreshti i pemve i pastr nga barrat e padshirueshme, shpesh pakz i ngritur. Megjithat, n disa raste prashitja n pranver e hapsirave ndrmjet rreshtave pr t brendsuar mbetjet e krasitjeve dhe mumjet e kalbzimit t kafenjt konsiderohet nj agroteknik e domosdoshme pr pemtoren. Kjo praktik kombinohet me prdorimin e nj specie tokmbuluese njvjeare N vitin 1 - 2 pr mbjelljet e afrta, n t kundrt n vitin 2 - 3

POM AL tohen pa shkaktuar shtypje (mavijosje) dhe do t prisheshin prpara se t mbrrijn tek konsumatori. Nga ana tjetr, frutat tejet t papjekur nuk do t ken ngjyr t mir, nuk do t arrijn t formo-

33

PJESHKA & NEKTARINA Tabela 3.3 Aspekte agroteknike t kultivimit t pjeshkave dhe nektarinave Patogjent kryesor

Dmtuesit kryesor

jn cilsi t mir t brendshme kur piqen, prandaj t vjela n kt gjendje kto fruta do t zvoglonin shum prodhimtarin pasi pesha e frytit rritet shpejt n ditt q i paraprijn vjeljes.

Ndr smundjet kryesore krpudhore t pjeshkave dhe nektarinave jan gjethprdredhsja (Taphrina deformans), gjethbiruesja brthamore (Stigmina carpophila = Wilsonomyces carpophilus), hiri i pjeshks (Sphaeroteca pannosa var. persicae), kalbzimi i frutave (Monilia cinerea = Monilia laxa), nekroza e degve t pjeshks (Phomopsis amygdali = Fusicoccum amygdali), kalbzimi i qafs (Phytophthora spp.), kalbzimi i rrnjve (Armillaria mellea dhe Rosellinia nexatrix), ndriimi i argjendt (Chondrostereum purpureum), vyshkja krpudhore (Verticillium dahliae) Ndr smundjet kryesore bakteriale jan kanceri bakterial (Xanthomonas campestris pv. pruni). Dmtuesit kryesor t qershis jan speciet e ndryshme t afideve (morrave) si morri i gjelbr i pjeshks (Myzus persicae), morri prdredhs i gjetheve (Myzus varians), morri i zi i pjeshks (Brachycaudus schwartzi), morri i gjelbr miellor (Hyalopterus amygdali). T tjer dmtues jan disa lloje tripsesh (Taeniothrips meridionalis, Thrips major, Frankiniella occidentalis), breshkza e bardh (Pseudaulacaspis pentagona), tenja e lindjes (Cydia molesta), tenja e pjeshks (Anarsia lineatella), kpusha e kuqe (Panonychus ulmi), kpusha e zakonshme (Tetranychus urticae) dhe miza mesdhetare (Ceratitis capitata)

Frutat duhet t ftohen paraprakisht sa m shpejt Qasja e duhur sht vjelja n stadin e maturimit pas vjeljes dhe t ruhen n lagshti t lart dhe q prputhet me planin e marketingut: fruta t temperatura pak mbi temperaturn e ngrirjes pjekur por t fort pr tregjet vendore n largsi deri sa t mbrrij tek konsumatori. Temperatura t shkurtr, pak dit m hert nse synohen tregje e ult sht garancia m e mir kundr smundm t largt. Edhe frutat e destinuara pr tregjet e jeve dhe rregullimeve t tjera t pasvjeljes. Sidoeksportit n largsi shum t madhe duhet t ken qoft, ekzistojn disa kultivar q zhvillojn nj rregullim klasik nga i ftohti pranngrirs, i quajtur ndonjher si pambukzim, nse mbahet pr shum koh n temperatura ndrmjet 2 dhe 10C. Ky rregullim duket m i prhapur tek kultivart e von. Rrallher kshillohet ruajtja n t ftoht e pjeshkave pr m shum se 3 jav.

nj zhvillim t mjaftueshm t ngjyrs baz (sfondit) t verdh (ose t bardh) ndrsa tuli sapo t ket filluar t zbutet.

Figura 3.10 Pjeshkat kan m s shumti ngjyr t verdh, t bardh e rrallher t kuqe t tulit 34

Kategorizimi sipas krkesat e tregut ndodh zakonisht n nj ambjent paketimi duke prdorur pajisje pr trajtimin e frutave t but. Gjat kategorizimit kemi shum dmtime

POM AL

Figura 3.11 Brthama (fara) e pjeshks, me larmin e formave (djathtas) t indit (mavijosje).

35

PJESHKA & NEKTARINA

36