GJETHJA DHE

NDERTIMI I SAJ
GJETHJA
■ Gjethet jane "fabrikat" ku pergatitet ushqimi i bimes.Gjethja eshte organ kryesor
i cili kryen procese te cilat jan shume te rendesishme,jo vetem per bimen,por
dhe per ekzistencen e botes se gjalle. Gjethja është pjese e një bime.Gjethet
kane forma te ndryshme.Ato janë pothuajse gjithmone te gjelbra.Formohen nga
pjese te kercellit.Gjethet gjithmone thithin dioksid karboni dhe nxjerrin jashta
oksigjen. Gjethja është gjithmone e domosdoshme tek një bime. Ato mund të
kenë dellëzim paralel dhe dellëzim rrjetor.
■ Struktura anatomike
■ Pjeset e gjethes janë:kellefi,bishti dhe llapa.Kellefi është pjese e bishtit qe
mbeshtetet për kercell ose për dege.Te shume bime barishtore kellefi mbeshtjell
tere ndernyjen.Bishti lidh llapen me kercellin.Ajo sherben për mbajtjen e llapes
si dhe për percuarjen e ujit dhe te materieve nga kercelli ne gjethe ose
anasjelltas. Llapa është pjesa me e rëndësishme për gjethen.
FUNKSIONET DHE PJESET
KRYESORE
■ Gjethja kryen procesin e fotosintezes, frymemarrjen e bimes dhe transpirimin e ujit.i
thithja e dyoksidit te karbonit dhe nxjerrja e oksigjenit nepemjet gypave percuese te
gjethes qe quhen nervura. Ato ndahen ne dy lloje: te thjeshta dhe te perbera. Ato
ndodhen ne brendesi te gjetheve e që ndihmojne shume ne funksionin jetesor te gjethes.
Kemi shume lloje te ndryshme por ne pergjithesi kane nje funksion te njejte.
■ Gjethja ne pikepamje dallohet me tri pjese:Kellefi,bishti,enet percuese dhe llapa. Si
zakonisht gjethet kane periudhe te shkurter te jetes respektivisht një peroidhe vegjetativ
ose disa muaj.Te disa bime te cilat jetojne ne rajone te thata dhe te nxehta gjethet
vegjetojne vetem disa jave ose disa dite, e pas rënies se tyre fotosinteza kryhet ne
kercellin e gjelber. Një kohe me te gjate vegjetojne gjethet e bimeve farezhveshura
mesatarisht 1.5 vjet.Megjithate psai qe secilin vit formohen gjethe te reja ,ndërsa te
vjetrat gradualisht bien sipas moshes,bimet janë perhere te gjelberta andaj janë te
njohura si bime gjithmone te gjelberta. Bimet te te cilat secillin vit u nderrohen gjethet
janë bime gjetherenese. Renia masive e gjetheve te bimet njihet si gjethrenie. Gjethet
pasi bine ne toke ato shfrytezohen si humus dhe e pasurojne token.
LLOJET E GJETHEVE
■ Gjethja e dykotiledoneve
Gjethi i dykotilodoneve dallon nga ai i njethelboreve, sepse dellezimin e kane rrjetor, kurse
tek monokotiledoneve dellezimin e kane paralel. Ne deje gjenden tufat te cilat janë
vazhdimesi i atyre qe vijne nga kercelli.
■ Gjethi i monokotiledoneve
Gjethet kanë githnje nevoj për to sepse nëse gjethi nuk ujitet, bima nuk mund te mbijetoj
sepse është e ndjeshme se është e gjalle. Njerëzit duhen të kujdesen për ta ti ujisin nëse se
bejn këtë ata sdo të mbijetojn.
■ Gjethi i gimnospermeve
gjethet janë 2 llojesh:gjethe vjeshte dhe pranvere:gjethet e veres kan ngjyrë te gjelbert kurse
te vjeshtes kane ngjyrë kafe te çelët.
NDERTIMI I GJETHES
QELIZAT E GJETHES