PUSHTETITATIMOR

KAPITULLII BIZNESIIVOGLDHEPROBLEMETETIJ
Pyetja1.fardokumenteshduhettlshojbiznesiivogl? Pyetja2.Sahernvitmundtkontrollohetnjsubjektibiznesittvogl? Pyetja3.Sibhetllogaritjaekstevetpagessnbiznesinevogldhembifarbazohet? Pyetja4.Aduhettmarrlejeprkamionintim? Pyetja5.Medydyqanencilnngazyratduhettregjistrohem?NattbiznesittvoglaponattTVSHs? Pyetja6.fartaksashduhenpaguarsaktsishtprhesaptbashkis? Pyetja7.Sakohmundtvazhdojnjaktivitetprivatpauregjistruarntatimetsipasligjit? Pyetja8.Aduhettepaguajsigurimeprgruandhevajzndhesillogaritetnsepo? Pyetja9.Apaguajntatimmbitardhurattregtartebiznesittvogl? Pyetja10.Kushbiznesepaguajntatimmbixhiron1.5%sipasndryshimeveligjoret2006dhefardokumentacioniprdorin? Pyetja11.Cilatjandokumentetqduhettmbajndyqanqtjemnrregullmekontrollin? Pyetja12.Amundtmjepnikshillasefarduhettbjprtgjeturnjklientelfikse? Pyetja13.Siduhettllogaritettatimidhesigurimetshoqroreprmuadhendihmsin?

KAPITULLIII INTERPRETIMETLEGJISLACIONITFISKAL
Pyetja14.Akamtdrejtprnjzbritjetmimit,kurblejmallranDuttyFreeShop? Pyetja15.farshtTVSHja?Sifunksiononajo? Pyetja16.Kushshtqarkullimmallidheqarkullimshrbimesh? Pyetja17.Kushngashpenzimetemposhtmeshtshpenzimipanjohursipasligjitttatimitmbitardhurat? a. b. c. d. e. kostoeblerjessnjAktivi interesatprhuatemarra shrbimengattret taksatdoganore kostojaeblerjesstoks

Pyetja18.fardokumentiduhetlshuarkurnjshoqritransportonmallratesajngamagazinatevetannjnganjsiteshitjes? Pyetja19.KuzbatohetTVSHjanndrtim? Pyetja20.Cilatjantipetekontrataveqorganettatimoreikonsiderojnsikontratatipdhesavlejnatoprkontrollet? Pyetja21.AmundtaregjistrojkamioinnprtprfituarTVSHprejsaj? Pyetja22.MundtmsqaroniprSkemneshtyrjesspagesssTVSHsnimportetemakinerive? Pyetja23.Cilashtvleraetatueshmeqduhetmarrprbaznqoftsemallijepetmemimtult? Pyetja24.farprocedurashduhenkryerprtransferimineveprimtarisekonomike? Pyetja25.KushnjihetngalegjislacionifiskalshqiptarsiimportetprjashtuarangaTVSHja? Pyetja26.shtleasingdhekushjanmomentetelindjessdetyrimittatimorprnjpersonqkryentransaksionenktmnyr? Pyetja27.Sitatohenshrbimetonlinedhetinternetit? Pyetja28.Saprqindesponsorizimitnjihetsinjshpenziminjohurdhefarrrugeduhetndjekur? Pyetja29.AshtebazuarnligjkrkesaprtbrdhedorzuartetatimetbilancinnjOJF? Pyetja30.Sijanproceduraterimbursimittakcizssnaftesnpeshkim?

Pyetja31.Ciladotishterrugaoptimaleprfaturatfurnizimitnbimtmedicinale? Pyetja32.Akatdrejtpoliciatatimoretgjobitprfaturtparregullt? Pyetja33.AmduhendyNIPTprdynjsi? Pyetja34.Akatatimmbipagnkurpunonnnjfirmthuaj? Pyetja35.Sitsigurohetmallmefaturkurblenngaproduktetefshatarve? Pyetja36.Alindindetyrimendajshtetitkurvendosetpershitjetaksionevetshoqris? Pyetja37.Kugjendetdhesillogaritetkostuanndrtim? Pyetja38.Anjihetsishpenzimhuajaedhnnganjihuaj?Aduhettnjihetajokurshtmekushte3%mbiinteresatetregut? Pyetja39.SitatohendividenttnItalimerastineriatdhesimittfitimitngavendiiburimit?Kurkahumbje,cilishttrajtimitatimori humbjessfilialit? Pyetja40.CilishtndryshimimidisfurnizimevetperjashtuaradheatyremeTVSH0%? Pyetja41.SitaksohentardhuratqkrijohenngaaktivitetetekonomiketOJFve? Pyetja42.Zbritenshpenzimetqbhenprtfinancuarnjprojektpranketiminetregutngatardhuratenjbiznesitregtar? Pyetja43.Atatohenshrbimetmepagesqkryenqeveriadhepushtetilokalprqytetart? Pyetja44.Amundtquhetmimiivendosurnshitjetmeaktnoterialsimimtregudheakantdrejttatimettarikarakterizojn vlernektijtransaksioni? Pyetja45.Mundtkontrollojnorganettatimoredhepoliciapaparalajmrimdhemandat? Pyetja46.Cilishtkuadriidetyrimevetatimoreprndrtimin? Pyetja47.AduhettpaguajTVSHnjshrbimfinanciar? Pyetja48.Sitdokumentojpunimetqibhenproduktittimnganjfirmtjetr? Pyetja49.farprocedurendiqetprzhvendosjenepagessstatimevepaguarteprmenjetatimtjetrqkabiznesiprtpaguar? Pyetja50.Kurmundtquhetsishpenzimnjautoveturdhesattillamundtkonsiderohensejanprpunteshoqris? Pyetja51.Amundtquhetsishpenzimkurpresidentiifirmsekazyrnnvilnetij? Pyetja52.Akamtdrejttkrkojrimbursimtshumssmakineriveqkamblerjasht? Pyetja53.Mundtmthonisefardetyrimeshkamndajshtetitkurpunsojmshumse20punonjs? Pyetja54.AkreditohetTVSHjaevlerssautobusittimportuarngashoqria? Pyetja55.Siprcaktohetdetyrimiprtatimfitiminparadhniengadegaetatimeve? Pyetja56.Kushjankushtetpreksportuesitshqiptarqtrimbursohenngashteti? Pyetja57.CilataktivitetetOJFveprjashtohenngaTVSHja? Pyetja58.Sibhetbilancimaterialprnjfirmtregtare? Pyetja59.Njihensigurimetshoqroreqpaguanpunmarrsinshoqrisishpenzimprefektefiskale? Pyetja60.Akatdrejtpoliciaetatimevetmmarrinlejeneqarkullimittautomjetit? Pyetja61.Aprodhongjobaautomatikishtpanjvlersimzyrtarprogramiinformatikitatimeve? Pyetja62.Aduhettpaguajtatimpronariitoks?Nsepo,fartatimeshpaguannjpronartruallindrtimisot? Pyetja63.Mundtkryejaktivitettjetrmeliensnqkamsibiznesimadh? Pyetja64.fardokumentacioniprdoretkurnukpunonkasaregjistruese? Pyetja65.KushjanproblemetmkryesoretsistemitaktualtTVSHsnadministratnesotmefiskale? Pyetja66.fartatimeshpaguajnbastetsportivedhekushikontrollonato? Pyetja67.Kushkonsiderohentatimpaguestmdhenjsipasadministratstatimore? Pyetja68.farhapandrmerradministratatatimoreprparasetbjkallziminneprokuroriprtatimpaguest? Pyetja69.Aduhettmarrdylicencaprdyaktivitetetndryshmebrendatnjjtitambjent?

KAPITULLIIII TATIMIMBITARDHURATPERSONALE
Pyetja70.Apaguantatimembitardhuratnjrezidentshqiptar,kurpunonsiprfaqsuesinjfirmethuaj? Pyetja71.Aduhettpaguajntatimesportisttqjantaktivizuarjashtvendit? Pyetja72.Sizbatohetmbajtjaetatimitnburimmbiprqindjeneinteresavebankare? Pyetja73.Simbahennpagsigurimetshoqroredhetatimiipags? Pyetja74.fartaksashduhenpaguarprshitjenepasurisspaluajtshmedhekushprjashtohetngataksatnktrast?

Pyetja75.Duhettpaguajntatimeindividtqjantpunsuarnfardofushejashtvendit? Pyetja76.fartaksashpaguhennseshespunimeartizanaletenjpersontjetr? Pyetja77.farshttatimimbipagndhesatatimmduhettpaguajprpagntime? Pyetja78.Apaguhentatimeprdmshprbliminngashpronsimet? Pyetja79.Cilishtniveliitatimitmbitardhuraqpaguhetngabiznesiivogl? Pyetja80.Kushjantardhuratqprjashtohenngatatimetmbitardhurat? Pyetja81.SashtpagaminimalenShqipri? Pyetja82.KushjantardhuratqtatohennShqipri? Pyetja83.Apaguajntaksakngtart?

KAPITULLIIV REGJISTRIMDHEREGJISTRIMAKTIVITETI*
Pyetja84.farkushtiduhettplotsojnjbiznesmenprturegjistruarnTVSH?Akanjkufitxhiros? Pyetja85.Aduhettshesimmallingjendjeqkeminmagazinkurmbylletaktiviteti? Pyetja86.parashikonligjinnjrastfalimentimi? Pyetja87.SimbyllenOJFtkurnukkanmaktivitet? Pyetja88.Sifunksiononllogaritjaedetyrimevetatimore,prnjaktivitettvoglqhapetnmesviti? Pyetja89.Cilatjankushtetprtfilluarproceduraefalimentimit? Pyetja90.farparashikonligjiprregjistriminebiznesitdhesikryhetkyproes? Pyetja91.farduhetbrprorganiziminsamshpejttbiznesitdhetjetnjbiznesinjohurshpejt? Pyetja92.farpraktikedokumentacioniduhetndjekurprregjistriminebiznesevetthuajve? Pyetja93.farkushteshduhettplotsojnjbiznesmenprturegjistruarnTVSH? Pyetja94.SitveprojpraktivizimineNIPTitpasiv? Pyetja95.AduhettregjistrohetprfaqsuesiibiznesmenithuajnShqipri?
*tgjithashrbimeteregjistrimregjistrimitetj.ngaShtatori2007janzhvendosurteQendraKombtare e Regjistrimit

KAPITULLIV SKEMAESIGURIMEVESHOQRORE
Pyetja96.Siduhettallogarittatimindhesigurimetshoqroreprvetedhendihmsin? Pyetja97.Sidhekupaguhensigurimetshoqroredhetatiminmbipagn? Pyetja98.Akamasaparandalueseligjoredhekushgarantonsigurinefurnizimitprtmoskrijuartrazirantregunkarburanteve? Pyetja99.Apaguhensigurimeshoqroreprdypunsimin? Pyetja100.Sashtmasaembulimittmimittbarnaveprpensionistin? Pyetja101.Psekapakprfitimekursigurimetshoqrorejantlarta? Pyetja102.Akashprblimprlindjefmijenvendintonnjsojsinvendettjeratbots? Pyetja103..Kam34vitepundhekurdolanpensionisha59vje.Amtakontmarrpensiontplot? Pyetja104..Kamdalnpensionmparasemoshaqmtakonteme60%.Siduhettveprojqtrrisvlernepensionit? Pyetja105..AduhettpaguajnsigurimeshoqrorepunonjsitqpunojnnOJF? Pyetja106..Jam55vjecdhekam28vitepune,kungaktokamvetm22vitetsiguruara.Passaviteshprfitojpensiontpjesshm? Pyetja107.Sadhekuduhettpaguajprtprfituartrajtiminmepagesprlejelindje? Pyetja108.Aduhettpaguajsigurimeshoqroreprmotrndhekunatnqmndihmojnnbiznesintim? Pyetja109..Kushjanafatetedorzimittdeklarimevedhedatatetyre? Pyetja110.Aprfitonprjashtimngataksaeimportitprmakinninvalidi? Pyetja111.Njihetsishpenzimprefektefiskalesigurimetshoqroreqpaguanpunmarrsinnjshoqri?

 KAPITULLIVI INFORMACIONELIGJOREDHEKONTROLLI
Pyetja112.Pseifshehintardhuratshqiptartdhenukpaguajntaksatsigjitheuropa? Pyetja113.Sikryhetnjkontrolliarkes? Pyetja114.shtqarkullimitatueshmkurmalliitnjjtitpronarlviznganjvendnetjetrin? Pyetja115.Ngacilattaksajantprjashtuarveterant? Pyetja116.Mecilatshtetekeminnshkruarmarrveshjeprshmangjenetaksimittdyfisht? Pyetja117.Kushikakopetencatprtndaluarpiraterin?Simundtndihmohenprodhuesiteligjshm? Pyetja118.Kushshtrrugamelehtprtsiguruarinformacionmbiligjetfiskale? Pyetja119.Cilatjanproeduratnrastetkurdyshohetprkrimtatimor? Pyetja120.Psenukmerretparasyshplanbiznesiishoqrive?Ashtshklejeeligjitttatimitmbitardhurat? Pyetja121.Cilatjanmetodatprprcaktiminemimitttregutnnparimintranferimittfitimitnprmjetmimit? Pyetja122.Derinfarniveliqndronkonfidencialitetiitdhnavetatimoresipasligjit? Pyetja123.farshtdhesikryhetregjistrimiapodheprishjaeshoqrivemennvizim? Pyetja124.Andikonhumbjadhemosqenianrregullmekrkesateligjittshoqrivetregtareprdetyrimetfiskaledhesindikon? Pyetja125.Sillogaritetvleradoganoreprmakinat? Pyetja126.NsekamarrveshjepreleminimintaksimittdyfishtmeItalin,sidotndikonteprnjbiznesmenshqiptarnItali? Pyetja127.Kushjaninstitucionetqkandetyrimligjorprtdhninformaciontatimevedhekushjo? Pyetja128.Aparashikonligjitatimoraktualdeklariminepasurivesipasmodelittadministratnpublikeedheprtatimpaguesit? Pyetja129.Siduhettinteresohemprtgjeturnjklienteltqndrueshme? Pyetja130.Psenukmerrenmasamtfortandajspekullantvetmimevettregut? Pyetja131.Cilatkanqenprioriteteteqeverisprfinancndhesajanzbatuarngaanaesajatozotime? Pyetja132.Andikonshitjamekonkursenprishjenekonkurencssndershme? Pyetja133.Kushjanshtjeteetiksnkontrollindheadministratntatimore? Pyetja134.Sifunksiononapelimitatimor? Pyetja135.fartdrejtakanshoqritprtmosbrobjektkontrollidokumentatveantaprarsyekonfidencialiteti? Pyetja136.AduhenfuturmeTVSHambalazhetnfatur? Pyetja137.Kurlindedrejtaprtapeluarnjvendimtatimorprkstetetatimfitimit? Pyetja138.SiplotsohetformularivjetoriDeklarimitepagessstatimfitimitt2007? Pyetja139.farpasqyrashnevojitenprtshoqruarbilancin? Pyetja140.Alejohettregtimiiarmvengalegjislacionishqiptar? Pyetja141.Ngadallonkontabilitetiimbajturmedorngaaiimbajturnmnyrinformatike? Pyetja142.Kushjantreguesitedukshmprtkuptuarsekemitbjmmenjmashtrimfiskal? Pyetja143.CiltjantreguesitekrahasueshmtTVSHsnvendintonnraportmevendetetjeratbots? Pyetja144.KushjanlibratdhedokumentacioniqduhettmbajnjaktivitetekonomiknShqipri? Pyetja145.Kuduhettankohemprkstetelartattatimitqkanvendosurvendosurinspektortedegsstatimtaksave? Pyetja146.DukeqenseprmallratqudogjnkampaguarTVSH,amundtmsqaroniprsalidhetmerimbursiminesaj? Pyetja147.Sitikundrshtojdetyrimetqmkannxjerrinspektortetatimeve? Pyetja148.CilataktivitetetOJFveprjashtohenngaTVSHja?

KAPITULLIVII INFORMACIONENGAJETAEKONOMIKE
4

 Pyetja149.KurshtditalirisfiskaleprShqiprin? Pyetja150.Sihartohetbuxhetiimshtetitdheciltjanelementtprbrsttij? Pyetja151.janzonateliraekonomikedhefaraktivitetizhvillohetntosipasligjitshqiptar?farprjashtimeshfiskalekanato? Pyetja152.Akastrategjikombtarengashtetiperturizmindhesimendohettshkojturizmishqiptarntardhmen? Pyetja153.farparashikonligjishqiptaristandartevedhefarmbronai? Pyetja154.Sakaqeninflacionidhesimedohettecinvitin2007? Pyetja155.CilatjanformatjuridiketorganizimitligjortbiznesitnShqipri? Pyetja156.Aendalonlegjislacioniynepublicitetinebarnavedhekushshtinstitucioniiautorizuarqmbulonktfush? Pyetja157.CilatjandrejtimetqkandihmuardhendikuarBankaBotrore,mestafinesajnShqipri? Pyetja158.Sijantorganizuaradhesioperojnatontregshoqritkreditit? Pyetja159.Avepronligjiprtregtartqmanipulojnmeorigjinneprodhimittmallravedhemimetetyre? Pyetja160.Simbrohenmeligjtdrejtatekonsumatoritprdmetqshkaktonpirjaduhanit? Pyetja161.farjanletratmevlerdhesifunksionojnatontregunshqiptar? Pyetja162.KushjanstandarteteauditimittbrendshmnShqipri?Kushshtfushaeauditimittbrendshm? Pyetja163.Kushndikontemimiilartiapartamenteve?

KAPITULLIVIII FAKTEDHEKURIOZITETE

KALENDARIFISKALSHQIPTAR2008 PRODHIMIIBRENDSHMBRUTO CITIMEETHNIEPREKONOMINDHETATIMET

 KAPITULLII
BIZNESIIVOGLDHEPROBLEMETETIJ
1. Jam nj subjekt i biznesit t vogl dhe shes mallra t ndryshme ushqimore n nj dyqan3x3nnjrrugnunaz.Dotedojatedijasecfaredokumentashduhettelshoj prshitjetqbj? Prgjigje: dotatimpaguesibiznesittvoglshtidetyruartlshojdokumentatemposhtmepr doshitjeqrealizon: Kupontatimornrastinkurtatimpaguesishtipajisurmearkregjistruese.Kykuponi jepetklientitprdoshitjetkryer. Dftese tatimore n rastin kur tatimpaguesi nuk sht pajisur me ark regjistruese. Dftesat tatimore prgatiten n dy kopje me letr vetkopjuese nga t cilat njra i jepet klientit. Faturtthjeshttatimore,ecilalshohetvetmngatatimpaguesit,qshesinmallraapo kryejnshrbimeprklienttciltnukjankonsumatorfinaltmallitaposhrbimit, porikryejnktoblerjeprqllimprpunimiaporishitje,prajansubjektetregjistruar pr tatimet. Tatimpaguesi duhet ti jap klientit nj fatur pr do shitje mallrash apo shrbimesh. Fatura do t prbhet nga dy kopje duke prdorur letr vetkopjuese dhe shitsidotiajapnjkopjeklientitdhenjkopjedotambajvet. Faturaduhettjetmenumrserial,dhenumriifatursduhettshnohetnlibrineshitjeve dheblerjeve. 2. Kemi kontrolle t shpeshta. Njehere vijne per t par licensen, njehere per kasen regjistruese, njehere per faturat. Dua te di se sa here ne vit mund te kontrollohet nje subjektibiznesittevogel? Prgjigje: Krahaskontrollittdokumentacionit,punonjsitekontrollittorganevetatimore(perfshidhe policinetatimore)bejnejomepak23kontrolle(sondazheprmatjenexhiros)nvitprdo tatimpagues, me qllim vlersimin e qarkullimit t realizuar nga tatimpaguesi nprmjet kronometrimit. T dhnat e grumbulluara nga kontrollet shrbejn pr vlersimin e detyrimevetatimoresitvititvijues,ashtuedhetvititpasardhs. 6

Pr rastet kur konstatojn se dokumentacioni i blerjeve dhe shitjeve nuk sht mbajtur konformkrkesaveligjore,qdotthotse:tatimpaguesinuk pasqyronnmnyrkorrekte xhiron,nuklshonnmnyrkorrektedokumentinekrkuarprdoshitje,nukpasqyronn librateblerjestgjithafurnizimetqkakryer,kontrollortkantdrejttprdorinmetodat alternativetvlersimittdetyrimittatimor. Ne cdo rast, kontrollet qe behen nga policia tatimore apo kontrolle te tjera duhet te prezantohenmenjoftimkontrollidheautorizimtemiratuarngaKryetariiDegestatimoreku jeniregjistruarapopushtetitvendor. 3.Kampaguarkstetebashkissipasdataveqmkanthn.Poratakurmecaktuan kstetetatimevenukkanparasnjdokumentnpunishtentime.Sibhetllogaritjae kstevetpagessnbiznesinevogldhembifarbazohet? Prgjigje: Tatimpaguesi duhet t bj nj parashikim t qarkullimit t tij pr t gjith vendndodhjet e regjistruara.Administratatatimorellogaritkstetetatimitnbaztqarkullimittparashikuar ngatatimpaguesi,prverastevekurekzistojntedhenaqtregojnseparashikimiibrnga tatimpaguesishtipasakt.Kurkaberematjexhiroapokakapurfaturaqetatimpaguyesinuki kadeklaruarnefurnizimetetijsituatadministratatatimore mundtprdortdhnatprt rivlersuar(ndryshuar)shifrneqarkullimittdhnngatatimpaguesidhetllogariskstetn baztktyreshifravetrivlersuara. Nrastetkurtatimpaguesikakryerveprimtarivetmnjpjestvitit(disamuaj)tmparshm, prtllogariturqarkulliminprvitinvijuesdoprdoretformulaemposhtme: 12/n x qarkullimin e deklaruar (ku n sht numri i muajve t pjesshm ose t plot prtciltkapaturqarkullim). p.sh.qarkullimiqekadeklaruarvetetatimpaguesieshte4milionlekeper5muaj.Aktivitetika funksionuarngamuajiGushtderineDhjetor. Atehere,drejtoriaetatimevetepushtetitlokal(bashkiaosekomuna)dotebejellogaritjetesaj sivijon:12/5x4000000=2.4x4000000=9600000lekexhiruaparashikuarpervitine ardhshem. Kjoxhiroshumezohetme1.5%dukeendareshumeneketijtatiminekaterkeste3mujore. 4.Kamnjkamionpersonal8tondheduataprdorprnevojatenjfirme.Nukkam liensesibiznesivogl.Siduhettveprojnmnyrqtmosjemnkundrshtimme ligjet?Aduhettmarrlejeprvete? Prgjigje: Ne kete moment ju mund te zgjidhni qe te regjistroheni si pr her t par dhe duhet t paraqisninesektorineregjistrimitnebashki(osekomunenesebanoninefshat)samposht: a. Nj krkes pr tu regjistruar ku t jepet emri dhe adresa e tatimpaguesit, adresa e vendodhjes (eve) s biznesit dhe tipin e biznesit (eve) q do t kryhen n at (ato) vendndodhjetbiznesit. b. Dokumentineidentifikimit(ertifikatnpersonalemefotografi)tlshuarngazyrae gjendjescivile. 7

c. Vendiminegjykats. d. FotokopjeneLibrezesseqarkullimittemjetit e. VrtetimngaDegaeInstitutittSigurimeveShoqrore. Nrastsenukdonitbniregjistriminmelicenseneemrintuaj,atehereshoqeriaqejukamarre ne pune duhet te hartoje nje kontrate qeramarrje me ju si pronar i kamionit tuaj, ku te percaktohetdhepozicionijuajdhekamionit,nesedotejenipunemarresosejoneshoqeri,apodo te jepni me qera vetem kamionin dhe vete nuk do te punoni me te. Detyrimet e metejshme tatimore,pasfirmosjessekontratesiperkasinshoqerise. 5.Problemiimshtky:Burriimshtbiznesmenihershmiregjistruarntatime.Ai kahapurdyliensapasikadyaktivitetetndryshme.NjerishtBarKafedhetjetrinj Minimarketushqimor.Veevenukekalojnxhiron8milionlek.Por,njkontrolli brngapoliciatatimorepakditmparithotseaiduhettregjistrohetsibiznesi madhpasitdyaktivitetetsbashkuekalojnxhiron8milionlekedhekeshtukapr turegjistruarneTVSH.Sipasopinionittuaj,ncilnngazyratduhettregjistrohetky person?Nattbiznesittvogl?NattTVSHsapontdyjazyratnjkohesisht? Prgjigje: Nqoftsenjpersonkadisaveprimtarintnjjtinvendosendisavende,qarkullimipr nxjerrjen e kufirit t regjistrimit prfshin qarkullimin e t gjitha veprimtarive, n t gjitha vendetkuzhvillohetajo,cilidoqoftemriidegveapoformaetyrejuridike.Eshtpersonidhe jo veprimtaria ekonomike q regjistrohet pr TVSH dhe do regjistrim mbulon t gjitha veprimtaritekonomiketpersonittregjistruar.Nrastin permendurnepyetjekjoeshte pergjigjakorrekte. dopersonfizikapojuridikqzhvillonveprimtariekonomike,qarkullimiitcilittejkalonapo pritetttejkaloj8milionlekprnjvitkalendarikdetyrohettkrkojtregjistrohetne TVSH.Kyqarkullimprfshindollojsubjektiqkryennjveprimtariekonomikepavarsisht ngaformajuridikeeorganizimitttij.Qarkullimiqduhettmerretparasyshshtqarkullimi gjithsej i br ngai njjti person.Qarkullimi llogaritet me mimin gjithsej q paguan blersi. mimiprfshinedhetatimet,dnimetdhedodetyrimtjetr. Vendi i vetm ku mund t bhet regjistrimi sht zyra prkatse e TVSH pran Degs s Tatimeve t rrethit, sipas ndarjes territoriale administrative t vendit. Personi duhet t mbush formularin e Krkess pr Regjistrim t TVSH. Formulari i vetm q prdoret pr regjistrim sht ai q shprndahet nga Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve. Ai prmban t gjith informacionin e nevojshm pr identifikimin e personit t tatueshm (emrin, adresn, veprimtarinekonomikedhegjithinformacioninekrkuarngaformulariperregjistrim). Zyra prkatse e TVSH pran Degs s Tatimeve t rrethit tuaj, pas marrjes s krkess pr regjistrim, pasi verifikon plotesimin e kushteve te prcaktuara, plotson ertifikatn e Regjistrimit,ecilaprmbanemrinepersonitttatueshm,emrintregtar(nseka),Numrine Identifikimit t Personit t Tatueshm dhe datn kur regjistrimi hyn n fuqi dhe ia jep at personitttatueshm. NumriiIdentifikimittPersonittTatueshmshtunik.Personiitatueshmkanjnumrt vetm,sadoqtjetnumriidegveapoiveprimtariveekonomikettij.Njnumrinjjt

identifikimi nuk mund t`i lshohet disa personave t tatueshm, edhe nqoftse numri i identifikimittatimornukprdoretmnganjpersonitatueshm. 6. Jam nj tregtar parfumesh. Dyqanin sapo e kam hapur, por bashkia m ka mbuluar menjlumtaksashqnukedisesidotiprballoj.Nukedisengakjofushnukmarr vesh.Duatpyessefartaksashduhenpaguarsaktsishtprhesaptbashkis? Prgjigje: Kuptohetqendoshtaduketepadrejtetepaguahetakomapafilluarmireaktiviteti.Mirepo,si necdovendtjetershtetidhepushtetilokalqeeshtepjeseetijjaneteinteresuarqetekenete garantuarsameshumeteardhuraperterealizuarobjektivatetyre. Megjithateduamtjuthemisenegjitheprocesinevendosjesdhembledhjessetaksavemundte ketedheelementeabuzivedheproceduraqejunukjuambushinmendjenaponukperkojne melogjikennormale. Ne teresi po ju tregojme gjithe numrin e taksave lokale qe ka koptence pushteti vendor aktualisht.Atojane13taksa,tecilatkategorizohensimeposhte. Taksaeregjistrimitpaguhetnjeherenemomentineregjistrimit Taksaepastrimitdheelargimittembeturinaveeshtetaksevjetore Taksaefjetjesnehoteltetehuajvepaguhetdomuajpasardhes Taksae1%texhirospaguhetdotremujor Taksaereklameseshtetaksevjetoredhepaguhetdofillimviti Taksaetabeleseshtetaksevjetoredhepaguhetdofillimviti Taksaperbagetitetherrureshtetaksemujore Taksapermbajtjeneqenveteluksiteshtetaksevjetoredhepaguhetdofillimviti Taksaeregjistrimitpervendbanimineripaguhetperdoregjistrim Taksaeparkimitteautomjeteveeshtetakseditoreosemeprenotim Taksegjuetiedhepeshkimiamatoreshtetaksevjetoredhepaguhetdofillimviti Taksaperndertimeterejapaguhetmemarrjenelejessendertimit Taksavendoreebiznesittevogeleshkrirebashkemetaksenmbixhironpaguhet4herene vit Ngagjithekjomoritaksash,ngasanathoniperbiznesintuajduhettepaguanisitaksalokale vetemtaksatemeposhtme: Taksaeregjistrimit Taksaepastrimitdheelargimittembeturinave Taksaereklames Taksaetabeles Taksavendoreebiznesittevogel Ketodoteishintaksatqejukerkonitedini. 7. Kam hapur nj dyqan dhuratash dhe sendesh egzotike n nj rrug t Tirans. Megjithseediqduhenpaguartatimetdotedojatedijasesakohmundtvazhdoj njaktivitetprivatpauregjistruarntatimetsipasligjit? 9

Prgjigje: Do te donim tju pergjigjeshim vetem nepermjet fjaleve te ligjit. Megjithse e kuptojme shqetesimintuajnemundtjuthemisenjepersonqenukkerkontepajisetmeCertifikatene Ushtrimit te Veprimtarise dhe ushtron ne fakt veprimtari nuk eshte i perjashtuar nga pergjegjesiatatimore.Neketerast,personi,eshteobjektisanksionevenebazetedispozitave teligjitteproceduravedheteligjevetetjeratatimore,perushtrimveprimtariepaleje. Per tatimpaguesit e identifikuar nga punonjesit e administrates tatimore qendrore dhe vendore, qe ushtrojne veprimtari pa u regjistruar ne administraten tatimore, krijohet dhe mbahet nje regjister shtese, qe shoqeron regjistrin baze te tatimeve. Ne kete regjister shenohentedhenatesubjekteveteidentifikuarangaPoliciaTatimore,porteparegjistruarne administratentatimore. Ne rastin tuaj, me aq sa thoni i perket te regjistroheni si tatimpagues i takses vendore mbi bisnesinevogeldhetatimpaguesitatimittethjeshtuarmbifitimindhekeninjeafatpertu regjistruarderine15ditengafaturaepareqekenibleremallaposhitjaepare.Persakohe nuk pajiseni me Certifikaten e Ushtrimit te Veprimtarise per vitin perkates ushtrimor, prej organevetatimoremerretfillimishtmasaembylljesseveprimtariseper15ditekalendarike. Neqoftesebrendaafatit15ditorregjistrohenineorganintatimor,ndajjushnukvendosetmasa e gjobes. Ne te kundert, kur nuk regjistrohesh edhe pas kalimit te afatit prej 15 ditesh mbylljeje,ndajjushdotemerretmasaegjobesprej35mijeleke. 8. Jam pronarinjbiznesitvoglktunTiran.NktbiZnesmndihmojndhe gruajadhevajza.Aduhettepaguajsigurimepertedyjaatodhesillogaritetnesepo? Prgjigje: Nmomentineregjistrimitnorganintatimor,personiprgjegjsprpagiminekontributeve duhet t deklaroj statusin dhe t dorzoj listn e t punsuarve me pagn prkatse dhe listenepunonjsvetpapaguartfamiljes.Statusetemundshmejan: Pundhns Ivetpunsuar(ivetm) Ivetpunsuarmepunmarrs Ivetpunsuarmepunmarrsdhepunonjstpapaguartfamiljes Ivetpunsuarpapunmarrsmepunonjestpapaguartfamiljes Nerastintuajjumundtebenipjesenekategorineefundit. Per kete rast, kontributet e sigurimeve shoqrore dhe shndetsore, pr personat e vetpunsuar (prfshir edhe personat e vetpunsuar q punsojn persona t tjer) dhe punonjsitepapaguartfamiljes,llogaritensinjprqindjeepagsmujoreminimale. N rastet kur kontributet pr sigurimet shoqrore dhe shndetsore pr personat e vetpunsuar dhe punonjsit e papaguar t familjes llogariten si prqindje e pags mujore minimaledheveprimtariaekonomikefillon,prfundonapondrpritetprnjperiudhprejs paku nj muaj t plot kalendarik gjat nj periudhe deklarimi, dhe fillimi, mbyllja apo ndrprerjaeveprimtarisekonomikeishtnjoftuardegsstatimevemeshkrim,shumae kontributeveprtupaguardotllogaritetsipasformulssmposhtme: 10

 ku: A=numriimuajvetplotapotpjeseshmbrendaperiudhssdeklarimitgjatscilssht kryerveprimtariaekonomike; B=numriimuajvetplotgjatperiudhssdeklarimit. P.sh. paga minimale nje individi ne Tirane eshte 17 000 leke. Ka punuar 10 muaj n vitin 2006. 35.5%x10/12x17000leke=35.5%x0.83x17000=5010leke. 9.Jamnje tregtaribiznesittevogel.Dojateinformoheshaseapaguajmetatimmbite ardhuratnerastintim? Prgjigje: Tatimimbitardhuratpersonale,prfshintegjithallojetetardhuravetindividve. Individt rezident i nnshtrohen detyrimit pr tatimin mbi t ardhurat personale gjat periudhs tatimore pr t gjitha burimet e t ardhurave (brenda dhe jasht territorit t Republiks s Shqipris), ndrsa individt jorezidente i nnshtrohen detyrimit pr tatimin mbitardhuratpersonalegjatperiudhstatimoreprtardhuratmeburimnterritorine RepublikssShqipris. Nga ky tatim, perjashtohen gjithe te vetepunesuarit, pa punemarres. Kjo do te thote se ne arstinsejumerrnitepunesuarnendihmetebiznesittuaj,atavetenukjaneteperjashtuarnga tatimimbiteardhuratpersonale,nerolinepunemarresit. Kjodoteishtespjegimiperpyetjentuaj. 10.Kushbiznesepaguajnetatimmbixhiron1.5%sipasndryshimeveligjorete2006dhe cfaredokumentacioniperdorin? Prgjigje: Tatimiithjeshtuarmbifitimin(1.5%)aplikohetndajatyretatimpaguesve,qepavarsishtnga statusijuridik(Personjuridikapofizik,ortakeri,personilidhuretj.),nukjantregjistruar,si tatimpagues pr Tatimin mbi Vlern e Shtuar, pra detyrimisht nuk kane realizuar apo do te realizojnenjeqarkullimvjetorprej80000US.$nevit(mekursinekembimitaktual). Tatimpaguesiduhettmbajregjistrimetsimeposhteprdovendndodhjetveprimtaris, setij. Dokumentat e blerjes, ku prfshihen fatura me TVSH, fatura t thjeshta, dftesa tatimore,etj.prtvrtetuarblerjetekryera. Dokumentat e shitjes, fatura t thjeshta tatimore, dftesa tatimore dhe prmbledhsetditoretarkesregjistruese(prshitjetmearke). Librineblerjeve,dhe Librineshitjeve. Nfundtdoditepune,tatimpaguesiduhettregjistrojnlibrineblerjevetotalineblerjeve qkabratdit,siedheshpenzimettjeraqmundtketkryer,sipagesqeraje,energjie, pagapunonjesish,etj. Nlibrineshitjeve,nfundtdoditepune,tatimpaguesiduhettregjistrojtotalinevlers s shitjeve t realizuara prej tij, duke i grupuar respektivisht n shitje me fatur t thjesht 11 shumaprtupaguarprperiudhnedeklarimitx(A/B)

tatimore,shitjemearkeregjistruese(totaliditorikass)dheshitjemedftesatatimore. Ne daten 5 te do muaji, tatimpaguesi duhet t llogarite dhe mbylle totalin e blerjeve dhe t shitjeveprmuajinekaluar.Tatimpaguesinuklejohettgrisapozvendsojfaqetelibritt blerjeve apo t shitjeve, apo faqet e blloqeve t faturave t thjeshta tatimore apo dftesave tatimore. Tgjithaktoregjistrimedhedokumentaduhettruhenngatatimpaguesi,prnjperiudh prejjompakse5vjetngafundiivititkalendariktcilitiprkasin. Dega e tatimeve mundet q, n do koh, t kontrolloj mbajtjen ose lshimin nga ana e tatimpaguesit t dokumentave q vrttojn shitjen (kupon kase, dftes tatimore, fatur e thjeshttatimore). 11. Cilat jane dokumentet qe duhet te mbaj ne dyqan qe te jem ne rregull? Me vijne kontrolledhecfaremekerkonnjerismakerkontjetri.Keshtuqedodojatemethonit sekushjaneatoqeduhettembaj. Prgjigje: Neradhetepare,dosubjektduhetteketetevendosurnenje vendtedukshemcertifikaten tatimoredhelistenecmimevetemallraveqeaitregton. Sipasligjitperdokumentimindhembajtjenellogarivepertatimetdosubjektsipersonfizika juridik, duhet t regjistroj n mnyr t plot, t rregullt dhe n kohn e duhur t gjitha veprimet e kryera, me qllim q t justifikoj shumn e tatimeve e t taksave pr t cilat detyrohet,sidhetjapelementtenevojshmprkontrollinngaadministratatatimoreose ngaorganettjeratautorizuarameligj. Pr regjistrimin e veprimeve ekonomike q lidhen me tatimet dhe taksat prdoren librat e regjistratekontabilitetitqsubjektimbannzbatimtdetyrimevekontabl. Nderkohe ligji per tatimin e thjeshtuar mbi fitimin detyron gjithe subjektet qe jane objekt i mbulimitprejtijtembajnefaturateshitjesqekarealizuarapokuponattatimorenesekane perdorim nje kase regjistruese elektronike ose nje aparat elektronik te miratuar sipas kushtevetevendosuraprejadministratestatimore,.Aigjithashtuduhetteketedhefaturate blerjespertejustifikuarmallinqeposhet.Gjithashtukysubjektduhettembajedhelibrine xhirosdheateteblerjes,kukahedhurperiodikishtpercdoditeshitjetdheblerjetqekakryer, te dokumentuara sipas faturave. Nderkohe, ai duhet te kete te disponueshme per kontrollin tatimordhemandatetepagesessetatimeve,taksavelokale,sigurimeveshoqerore. 12.Kamnisurnjebiznesqemendojseeshteendeiriketu,InternetKafe.Amundteme jepnikeshillasecfareduhettebejpertegjeturnjeklientelefikse? Prgjigje: PyetjakutigjejKlientet?eshtenxitesepasivetenevojaenjebiznesieshteeperditshmeper tegjeturteardhurapertembushurpasiguriteeditessenesermedhefitiminndoshtajodheaq tebollshemsaishtemenduarnefillim.

12

Neradheteparenedotetekeshillonimqetitekishenjeplan.Kurremosnisnjebiznespanje plantetillesekudotearrishmete.Vendosiketijplanidisaafatepertupermbushur.Atehere, metejmundtethoshimse: 1.Perhapebiznesintendmetenjohuritetufillimisht.Bejnjelisttetyredheshperndajeidene mefletepalosjeapodukejufolurperateqekendermendtesheseshaposherbesh. 2. Biznesi jot sado i vogel apo i madh ka nevoje per pak publicitet. Per kete duhet te keni planifikuar qe ne fillim nje buxhet. Mos e nenvleftesoni, pasi per shume biznese ky moment anashkalimiperbennjengashkaqetperdeshtim. 3. Ofroji mallrat dhe sherbimet me cmime pak me poshte se konkurenti me i afert. Njerezit kanenevojeteshikojnenjecmimqeataendiejneasejanenegjendjetapaguajnepermallin aposherbimntuaj.Nemomentin,kurbiznesistabilizohetateherejumundtevendosnisecfare dotebenimecmimettuaja.Aendjenisenjerezitjanetepregatiturtepaguajnemeshume?A justifikoheni para tyre me cmimet e reja? Megjithate, kujdes, momenti nuk ju shtyn per nxitime,qemundtemarrinkthesaqenukdotjuinteresonte. 4.Bejdickatevecantenebiznesintend.Kurnjerezitnisinnefushenekonsulences,mireeshte qeatefillimishttaaplikojnemesameshumenjerezdhemundesishtfalas.Sidomospermallra apo sherbime qe ju mendoni se kushtojne per ju pak, por per klientin e bejne te ndihet i familjarizuarmeproduktetebiznesittuaj. 5.Ofrosherbimeapomallraneditetecaktuaramecmimeokazionale,dukeeberetevecante perketebiznesintuaj.Mosutrembni.Nukdotehumbisni.Ditetetjeranevijimnjerezitdote shtohentekju. Megjithesetegjeshklienteduketsinjepjeseeveshtire,nesejuofronicmimetendershmedhe njerezitinformohenperketedhekurvijnetejuendiejnedirekttrajtimintuajatehereklientet nukkanengateshkojne.Ataikeninedore. Snambetettjetervecsetjuurojmefattembarenebiznesintuaj. 13.Unbjbiznesmeshumklient.Dyqaniimkryenpunimetendryshmenshtpit eklientve,poredhenfirmaezyrateshtetit.Npunnqebejkamdhenjendihmes. Mundtemeshpjegonisesiduhettellogaritettatimidhesigurimetshoqerore? Prgjigje: Detyrimettatimoreprcaktohensipasligjeveteveantatatimore. Prktprdorenmnyratenjohuratprcaktuaranktoligje,tcilatjan: Vetvlersimidhevetdeklarimiidetyrimittatimor.Kjomnyrprdoretnprgjithsipr tatime si TVSHja, akciza, si dhe pr nj kategori t ardhurash personale si: t ardhurat nga qerat,tardhuratngaemfiteoza,tardhuratngaedrejtaeautorit,prfshirhonoraretnga pronsia intelektuale dhe honoraret industriale nga patentat, emri tregtar, etj. Vetvlersim dhe vetdeklarim bhet edhe pr t ardhurat me burime jasht territorit t Republiks s Shqipris t realizuara nga nj person rezident shqiptar. Ne rastin tuaj, qe me sa kuptojme jeni regjistruar si biznes i vogel, detyrimi tuaj llogaritet duke bashkuar pagesen per taksen vendore te pushtetit lokal qe ne Tirane eshte rreth 40 mije leke dhe 1.5% te xhiros qe keni deklaruar ne organet tatimore kur keni marre lejen e veprimtarise. Nse ne Mars 2008, ju dorzoninjdeklaratkutregoniseqarkullimirealprperiudhn1Janarderim31Dhjetor 2007kaqenemeshumelek,ngaaiideklaruarkurkenimarrelejen,atehereorganettatimore dotellogaritindetyrimeshtese.Nderkoheqarkullimiiparashikuarpr2008shtqarkullimii deklaruarivitit2007.Ndersa,sigurimetshoqerorellogariten35.5%ebazessepagavemujore qejuduhettedeklaronicdomuajnesigurimetshoqeroresibiznesivogel. 13

KAPITULLIII

INTERPRETIMETLEGJISLACIONITFISKAL
14. Jam nj qytetar nga Tirana. Un udhtoj shpesh dhe gjat ktyre udhtimeve blej mallra n Dutty Free Shops. A kam t drejt un pr nj zbritje t mimit, meqense mallratnktodyqanengasadijantprjashtuarngatgjithataksat? Prgjigje: Furnizimiimallraveprejketyretipdyqaneveeshtenjefurnizimiperjashtuar,nekuptimine ligjitteTVSHse,pasikonsiderohetsinjeshitjemeshkalle tatimore0.Neketerastzbritjae cmimiteshtevetemospagesaeTVSHsekurjublenimallratecaktuara.Kycmimimalliteshte dukshemmeiulet,neseekrahasonitenjejtinmallmenjenjesijashteketyrezonave. Nderkohe,neShqiperinukrimbursohetbleresipermallineblere,pasiaieshteiperjashtuar ngaTVSHjaqenemomentineblerjes.Faleminderit. 15.Jamnjstudentnfakultetinekonomik.Nsemundenitmsqaronimshumdo tdojatdijasefarshtTVSHja?Sifunksiononajo? Prgjigje: TVSHjaeshtenjetatimmbiqarkulliminemallravedhesherbimeve(konsumin).Aimblidhet nga personat qe jane te regjistruar per kete lloj tatimi nepermjet shitjes se sherbimeve dhe kryerjessefurnizimevetendryshemqeibejnekonsumatoritmetepare. Cdopersonitilleneqarkulliminqekalonmalliaposherbimingaburimiifurnizimitdhederite konsumatori i fundit vendoset nje vlere e shtuar e cila mblidhet nga shitesi per llogari te 14

shtetit.Konsumatoriifunditeshteaiqekryenqarkulliminfinalmeshumatevleraveteshtuara furnizimitqeaikablerenecdohapqekakaluarfurnizimi. NdittesotmeTVSHjambetetformamefavorshmeemultiqarkullimittepergjithshemte mallrave dhe sherbimeve. Per te qene e tille, TVSHse i duhet te kete nje baze te gjere tatimpaguesish, me te ardhura te qendrueshme. Ajo ne strukturen e te ardhurave eshte nje mekanizemithjeshteivleresimitdhembledhjesseteardhurave. 16.Ngalndtqkemibrnfakultetkamdgjuarprmallradheshrbime.Amund tmthonisekushshtqarkullimmallidheqarkullimshrbimesh? Prgjigje: Me qarkullim te mallit kuptojme transferimin e pronesise mbi objekte te luajtshme apo te paluajtshme me marreveshje, nga nje person te nje tjeter. Ketu perfshihen dhe mallra te cilesuara si te tille nga pikpamja ekonomike e tyre si: uje, gaz, elektricitet dhe cdo forme energjie,ngrohje,ftohje,ventilim. Me qarkullim sherbimesh nenkuptojme ne pergjithesi cdo qarkullim qe nuk eshte qarkullim malli. Kyperkufizimpercaktonnemenyremetehollesishmeaktivitetesi: - sherbimeteqerasedhemirembajtjes; - perdoriminenjeekskluzivitetinepemjetdheniessetedrejtesseshfrytezimit; - konsulencatdhesherbimetjuridike; - sherbimet financiare ne formen e konsulencave, ekspertizave ekonomikefinanciare, sherbimevekontabile,seksereveneburse(broker),tekartavetekreditit,tekembimit valutor, - sherbimeshitjedheblerjepasurishtepaluajtshmedheteluajtshme; - sherbimetorganizuesedhedrejtueseperecuriaktiviteti(menaxheriale); - sherbimetspedicioneredheteagjensivedoganore; - sherbimet profesionale si :programuesa informatike, inxhinierike, projektues; arkitekte;mesimdhenie;riparimeelektrikehidraulike,riparimeauto; - sherbimetefurnizuesvetesherbimitinternetor(ISP); - sherbimetetransportitrrugor,detardheujorbrendaRepublikesseShqiperise; - sherbimeteofruarangakompaniteesigurimitnepergjithesi; - ndertimimeaktivitetetndihmesenefunksiontekryesorit; - aktivitetetetipitartistikkulturor; - botimetendryshme; - sherbimetemarketingut; - sherbimetqekryennepermjetsubjekteveteregjistruarneinternet; - rastenejeteneperditshmetesherbimeveteperzieremefurnizimmalli. 17. Jam lexues i gazetes tuaj dhe me pelqen rubrika e pyetjeve qe keni hapur tani se fundmi.Nenjepyetesorqekamlexuarishtepyetjaemeposhtme.Amundtemethonise kusheshtepergjigjaesaktedhepse? Pyetje. Kush nga shpenzimet e mposhtme sht shpenzim i panjohur sipas ligjit te tatimitmbiteardhurat? f. kostoeblerjessnjAktivi 15

 Prgjigje: Idashurlexues.Eshtegjithnjekenaqesipernetekomunikojmemeqytetareteinteresuarper boten ekonomike dhe fiskale. Ne vijim te pergjigjes per pyetjen tuaj dhe versionet e meposhtmepergjigjajonedoteishtekjo.Nezbatimteligjitpertatiminmbiteardhuratkate percaktuardhesekushjaneshpenzimetenjohuradhetepanjohuraperefektetepercaktimit te fitimit te tatueshem. Ne zbatim te ketij ligji ne versionet qe ju keni dhene ne pyetjen tuaj pergjigjaesaktedoteishtesevetempikae.nukplotesonkriteretperteqenenjeshpenzimi njohur. Kjo pergjigje gjen mbeshtetje te Neni 21 i ligjit te tatimit mbi te ardhurat. Ju faleminderitperinteresintuaj. 18.Jamnjeekonomistqekamnjepyetjenelidhjemenjeprocestepunesneshoqerine kuunepunoj.Kurnjshoqritransportonmallratesajngamagazinatqikatvetatn nj nga njsit e shitjesa duhet t lshojFatur tatimore shitje, Flet daljemagazine apoFaturshoqruese? Prgjigje: Rastiqejupershkruanieshtenjerastiqarkullimittebrendshemtemallravedheneketemes nukkatransaksion,pasimallinukkashkuarendetekonsumatori.Nisurngakjopergjigjadote ishtesemalliqetransportohetneketerastdoteksihtenevojeteishteishoqeruarvetemme nje fature shoqeruese malli, e cila eshte model i miratuar dhe mund te merret ne pikat e hapuraperketeqellimngaDegaetatimevenerrethinkujenirezident. 19.PasikamlexuarartikujtnegazetatendryshmekubenpjesedhegazetaEkonomia, une e kam te paqarte se ku zbatohet TVSHja ne ndertim. A mund te me jepni nje pergjigjemeteqartengacdiune?Faleminderit. Prgjigje: Tedashurlexuestekesajrubrike.Nefaktketepyetjenaekaneberedhedisalexuestetjere. Meqenesepyetjetnethelbkerkojnetenjetenpergjigje,nepomundohemitahjapimatepak me te zgjeruar. Ne zbatim te ligjit te TVSHse persa i perket sferes se ndertimit duke u konsideruarsinjesherbimajoaplikohetneketomomente: A.Kur shoqrit e ndrtimit ndrtojn pr t shitur apo pr t dhn me qera, TVSH llogaritetdhepaguhetdomuajmbivlernesituacionitmujortpunimeve. Bashkmedosituacionmujordotjetdetyrimishtfaturatatimoremenumrserial.Vlerae situacionitmujordotjetvleraetatueshmembitcilndo tllogaritetTVSHjanmasn 20%. Personi i tatueshm sht i detyruar t llogaris TVSH do muaj. Vlera totale e ktij situacionimujorregjistrohetnlibrineshitjeve.

g. h. i. j.

interesatprhuatemarra shrbimengattret taksatdoganore kostojaeblerjesstoks

16

B.Kur shoqrit e ndrtimit t liencuara profesionalisht , do t ndrtojn objekte pr prdorimnbiznesinetyretliencuarnukllogaritetTVSHdhelejohetkreditimiiTVSHs paguarnblerjetematerialevetbraprktqllim.Nktrastndrtesatduhettjent njtipiqprdoretnindustrinendrtimitdheqllimiiprdorimitttyreduhettjeti shpallurdheaprovuarnlejenendrtimittBashkis.Vleraesituacionitmujorregjistrohet nshitjedheblerje. Ktu nuk prfshihen ndrtesa t tilla si apartamente e shtpi, hotele, pun publike etj. pr ndrtimin e t cilave gjithmon llogaritet dhe paguhet TVSH do muaj mbi vlern e situacioneve. 3. Kur nj shoqri ndrtimi i liencuar si e till ndrton shtpi banimi pr vete, llogarit dhe paguanTVSH,etrajtuarsinjevetfurnizim.Neketerastajoregjistrontenjetenvleresineshitje dheneblerjedhengeletgjendjeTVSHjaematerialevetebleraperketepunimndertimor. Nse merret paradhnie pr punimet q do t kryhen, ather personi i tatueshm q merr paradhnien detyrohet t lshoj fatur n momentin e marrjes s saj dhe kt fatur t`a regjistrojnlibrineshitjessperiudhstatimorentcilnshtmarrparadhnia. 20. Ndermarrja ku une punoj si financier, zakonisht perpara se te kryeje nje veprim tregtar preferon te nenshkruaje kontraten me palen tjeter. Ne fakt kjo gje rekomendohetngajuristi,icilimendonseneketerastpronarieshteimbrojturngacdo rastshkeljedhejustifikonveprimetetijperrastetekontrollitngatatimet.Ajoqedoja te dija eshte se cilat jane tipet e kontratave qe organet tatimore i konsiderojne si kontratatipdhesavlejneatoperkontrolletemundshmeneteardhmen? Prgjigje: Nukeshteetheneqenecdotransaksionteketekontratatelidhura.Nerastetendryshmete kryerjessetransaksionevenjedokumentibesueshemdhezyrtareshtedhefaturatatimore,e njohur nga administrata tatimore. Ne shikojme se ne shume raste shitesi me blersin merren veshmenjeritjetrinnepermjetmekanizmavetetregut,ofertedhekerkese.Kontratatnefakt sherbejne si elemente juridike per sanksionimin me te forte te maredhenieve te tatueshme. Kontratatqenjihennejeteneperditshmedhesitetillaatonjihendhengafiskujane:kontrata eblerjes,kontrataekembimit,kontrataeqiramarrjes,kontrataeborxhit,kontrataesherbimit, kontrata e spedicionit, kontrata e shfrytezimit. Detyrimi tatimor faktikisht lind vetem me kryerjen e sherbimit apo shkembimit te mallrave. Per organet e kontrollit tatimor i rendesishemeshtezbatimiimareveshjes.Pasinukeshtekontratamerendesiporkryerjaesaj nepermjetrealizimitteqarkullimittemallravedhesherbimeve. 21. Une jam pronar i nje firme te regjistruar ne Tirane. Ne Degen e tatimeve jam i regjistruar ne TVSH. Kohet e fundit per nevoja te punes, bleva ne Itali nje makine kamiocinetevogel.Kurpyeta,methanesenukmundtaregjistrojperteperfituarTVSH prejsaj,amundtemesqaroniju,nesekjoqemekanetheneeshteesakte? Prgjigje: 17

Sirregull,TVSHekreditueshme(ezbritshme)shtshumaeTVSHsqpersoniitatueshm paguannmomentinqaiblenmallraaposhrbimebrendavendit,sidheshumaeTVSHqai kapaguarprimportetebra,mekushtinq,ktofurnizimet`ishrbejnvetmfurnizimeve ttatueshmeqdotbjkypersonitatueshm.KreditimiiTVSHspaguarnblerjedot krkohetmbibaznefaturstatimoreorigjinale.PrtkredituarTVSHepaguarnimport tatimpaguesitduhettzotrojndeklaratndoganoreorigjinaletimportit. Nmbshtetjetnenit33pika5teligjitteTVSHse,kreditimiitatimitnuklejohetpr: shpenzimetprautoveturaprve: kur qllimi i veprimtaris ekonomike sht blerja e autoveturave vetm me qllim pr ti shiturato kurprdorimiiveturaveshtivetmiqllimiveprimtarisekonomike(pshdhniameqira, shrbimiitaksive,ambulancave). Nisurngakykushtligjor,neseautomjetituajeshteregjistruarnelibrezeneqarkullimitsinje autoveture (DSHTRR jane organet e specializuara qe sakstesojne emertimin) atehere ju nuk mundteperfitoniTVSHneeblerjes,pordotjunjihetvetemsinjehyrjeneaseteteshoqerise dhe masa e shpenzimit per perqindjen qe amortizohet. Ne rast te regjistrimit jo si nje autoveture,porkamioncine,ateherejukenitedrejtetekreditoniTVSHneeblerjes,ndersaper njohjensishpenzimprocedohetnjesojsimelart.Jufaleminderit.

22. Esht nj mardhnie interesante dhe e nevojshme komunikimi me ju. Por, ajo q mdrejtoitejushtinteresimiprtditursesirealizohetnpraktikmeaqmundt msqaroniprSkemneshtyrjesspagesssTVSHsnimportetemakinerive? Prgjigje: Nisurngadeshirapertendihmuarnesqariminepraktikaveadministrativedhemaredheneive tuaja me administraten po paraqesim si me poshte ate qe na kerkoni dhe q zbatohet aktualisht: Personiitatueshm,prfituesiksajskeme,paraqetnorganindoganordokumentacionine nevojshmjustifikues,shoqruestmakineriveepajisjevetimportuara,nbaztkrkesave t legjislacionit doganor. Vlera e tatueshme e pajisjeve t importuara, prcaktohet n prputhjemedispozitatelegjislacionit,doganordhetatimor,pavarsishtnsemakineritdhe pajisjet e importuara jan apo jo t taksueshme me taksa doganore. Kjo vler prfshin, gjithashtu: a)shpenzimetetransportitetsigurimitdheshpenzimetetjera,tprfshiranimportimine makineriveepajisjeve,derinastinehyrjesnterritorineRepublikssShqipris; b) tarifat, taksat dhe detyrimet e pagueshme, si pasoj e eksportimit t ktyre makinerive e pajisjevengashtete,prejtcilaveatoeksportohen,apotpagueshmesirezultatiimportimit ttyre,prveTVSHsspagueshme. Organidoganor,pasiprcaktonvlernetatueshmetmakinerivedhetpajisjeve,metgjith elementet e saj, zbaton mbi kt vler shkalln tatimore t TVSHs, e cila sht n fuqi n astineimportimittmakineriveepajisjeve. TVSHja e llogaritur nga organi doganor nuk paguhet nga personi i tatueshm n astin e zhdoganimittmakineriveepajiesjevetimportuara. 18

Personiitatueshmimportues,prtprfituarngaskemaeshtyrjesspagess,detyrohett paraqespranorganevedoganorenjgarancibankare,shumaescilsshtebarabartme shumnellogariturtTVSHsmbiimportinemakineriveapotpajisjevetimportuara. Kjo garanci lirohet nga banka, vetm pasi personi i tatueshm i paraqet asaj dokumentin e pagesssTVSHsprllogaritdegssdogansprkatsedhekonfirmiminngakjodeg. Organet doganore i lshojn personit t tatueshm importues deklaratn doganore, sipas s cilszbatohetpagesaeshtyreTVSHs. TVSHja,ellogariturngaorganidoganor,paguhetngaprsoniitatueshmimportues,brenda gjasht muajve nga asti i importimit t makinerive dhe t pajisjeve. Pagesa e saj bhet pr llogaritdegsdoganore,kujankryerprocedurateimportit.Prdopagestkryer,organi doganorilshonpersonitttatueshmdokumentinprkatsprktveprim. Pasmbarimittafatit,prdoshtyrje,degadoganorebnverifikiminepagesavedhe,nseato nuk jan shlyer, i krkon banks garantuese lvrimin e garancis, pr t mbuluar borxhin prkats. DataepagesssTVSHsndoganprcaktonedheperiudhntatimore(muajin),ntcilin personiitatueshmeregjistron(vetmprqllimtmbajtjessdokumentacionitprTVSH) dheedeklaronTVSHnsitzbritshmepranorganevetatimore. a) Personat e tatueshm, q importojn makineri e pajisje, t cilat do ti investojn n veprimtarin e tyre ekonomike, brenda gjasht muajve nga asti i kryerjes s importit, regjistrojnnlibrineblerjevetTVSHs,vlernemakinerivedhetpajisjevedheTVSHne zbatuar pr importin e tyre. Regjistrimi bhet n periudhn tatimore (muajin), n t ciln shtpaguarTVSHja,ellogariturprimportinemakineriveetpajisjeve.Prdoregjistrim vendoset dukshm, n astin e kryerjes s importit, shnimi Import me shtyrje pagese t TVSHs, referuar deklarats doganore nr. ___ , dat ____ . N formularin e deklarimit dhe t pagesssTVSHs,tksajperiudhetatimore,vleraetatueshmeemakinerivedheepajisjeve dheTVSHja,ellogariturdheepaguarprimportinetyre,raportohenprkatsishtnrubrikat eimportit. b)Personatetatueshm,qimportojnmakineriprfurniziminepersonavettret,kant drejt t prfitojn nga skema e shtyrjes s pagess s TVSHs deri n periudhn tatimore (muajin),ntcilnbjnshitjenetyre.Makineritepajiejet,prtcilatjepetshtyrjeprkta personattatueshm,sipaskodevetariforeprkatse,jepennaneksin,qibashklidhetktij vendimi. N t njjtn periudh tatimore (muaj), kur personi i tatueshm shet makinerit e importuara,detyrohettpaguajTVSHn,primportinetyre,ndegnedogans,kusht brimporti. Personi i tatueshm gzon t drejtn e kreditimit t plot t TVSHs vetm kur makinerit dhepajisjeteimportuaraishrbejnkrejtsishtveprimtarisstijttatueshme. 23.Naktivitetintimunshpeshujapmallramiqvetmij,tciltemarrinmemime mtultangasashttregu.Mirpokurmerdhikontrolliitatimeve,ktosasimalli mi rivlersoi duke mi quajtur shkelje. Ju lutem cila sht vlera e tatueshme q duhet marrprbaznqoftsemallijepetmemimtult? 19

Prgjigje: Pyetjajuajeshteerendesishme,pasinjepraktikeetillendeshetshpesh.Sipasopinionittone kur sipermaresi jep sherbimin e tij me cmime jo propocionalisht te uleta, ne kete rast jane aresye private ato qe e shtyjne ta bej kete. Sidomos ne sherbimet ndaj te aferme, miqve, punemarresve ose ndaj shoqerive ku ky pjesemares eshte edhe vete pjesetar, shuma e kundersherbimiteshteerendesishmeqetematetmesaktesi. Shumaepaguareshtepercaktueseedheateherekurajonukmbulonkoston.Por,amakurne uljen e cmimeve jane percaktues aresyet private (si per shembull shitje me cmim shume te ulur ndaj personave te aferm), ne raste te tille mund te ndodh qe te kemi ulje te medha te tatimeve. SipasLigjitperTVSHne,Neni27(2),permesfutjessenjevleretetatueshmeteuletduhet ndaluar keqperdorimi. Vlera e tatueshme me e ulet (minimale) duhet kontrolluar gjithnje, neqoftese midis perfituesit nga sherbimi dhe atij qe kryen sherbimin ekzistojne lidhje te ngushta. 24.Duatpyesprnjproblemqmkadalgjataktivitetit.Konkretishtpyetjasht sefarprocedurashduhenkryerprtransferimineveprimtarisekonomike? Prgjigje: Jufalenderojmeperkonsideratentuaj.Persaiperketpyetjestuajnemundtjusqarojmese: Nsenjpersonitatueshmshetkompletveprimtarinosenjpjestsajnjpersoni,icili sht ose bhet i tatueshm n lidhje me veprimtarin e bler, duke e vazhduar at dhe ky transaksionplotson2kushtenjkohsisht: 1) kushtinekonomik 2)kushtinligjor Furniziminukshtitatueshmdhequhettransferimiveprimtarisekonomike. 1)Plotsimikushtitekonomikkrkonq: veprimtaria e cila transferohet t ket autonomi ekonomike, pra t ket mundsin t funksionoj si e pavarur tek marrsi. Autonomia ekonomike presupozon ekzistencn e t gjithakushteveprrealizimineprodhimit,siambientin,lndtepara,makineritetj. Shitjavetmenjrsprejtyre(lndsspar,makineriveoseambienteveetj)nukkatbjme transferimineveprimtarisekonomike,porvetmmenjfurnizimtzakonshmmallrash,prt cilinaplikohetTVSH. 2)Plotsimikushtitligjorkrkonq: a) t bhet n t gjitha rastet verifikimi i bilancit t shitsit.T shihet sa dhe cilat asete t aktivitprdoreshinprprodhimineproduktitdhesajantransferuar,pokshtunpasivsat ardhurajanrealizuarprshkaktksajshitje.Tnjjtatverifikimedotbhennbilancine blersit(ntcilinshttransferuarveprimtaria),saasetekanhyrdhefarveprimeshjane brnpasiv. b)tjetnoterizuarigjithveprimiibr. Nse personi i tatueshm jep mallra t cilat jan pjes t aseteve t veprimtaris s tij ekonomike,psh:ishet,ifaloseiprdorprivatisht,kyshtnjfurnizimitatueshmdhembi vlernetatueshmetktyrefurnizimevellogaritetTVSH. 20

 25. A mund t m thoni se kush njihet nga legjislacioni fiskal shqiptar si importe t prjashtuarangaTVSHja? Prgjigje: NeligjineTVSHsecitohetse: EshtfurnizimiprjashtuarngaTVSH: a) Importimiprfundimtaritgjithamallraveprejnjpersonittatueshm,kurfurnizimi i tyre n t gjitha rethanat brenda vendit sht furnizim i prjashtuar nga tatimi mbi vlerneshtuar. b) Importimiimallravetvendosuranregjimintranzit. c) Importimiimallravetdeklaruaraprtqnnnregjiminelejimittprkohshmdhe attprpunimitaktiv. KurpersonatetatueshmprTVSH,importojnmakineridhepajisjesipasklasifikimittbr nVendimineKshillittMinistravenr.49,dt.26.01.2001,ilejohetshtyrjaepagesss TVSHmbiimportetderinmomentinedorzimittdeklaratsprkatsetTVSH.Kjodot thotqkjokategorimallrashnukinnshtrohetpagimittTVSHsndogan. 26.Kohtefunditkamdgjuartshtohenshitjeteautovemeleasing.Pasikamlexuar dhe jam deri diku i informuar a mund t m thoni ju se sht leasing dhe kush jan momentetelindjessdetyrimittatimorprnjpersonqkryentransaksionenkt mnyr? Prgjigje: Leasingnetevertetenukdotethotegjetjeterpervecseqiradhenie.Tekkontratateleasing behet dallimi ne pagesen me keste te maresit te leasing nese kostot e prodhimit plus kostot dytesore te dhenesit te leasing mbulohen.teresisht (amortizim i plote) apo pjeserisht (amortizimipjesshem).PerTVSHkydallimeshteiparendesishem. Leasingpertemiratekonomiketelevizshme NenjekontrateLeasingemiraekonomikeillogaritetdhenesitteLeasing. Me te shumten e rasteve behet fjale per shoqeri te cilat blejne te mira ekonomike (makina, aeroplane,makineri)dheiajapinmeqiraklienteveinteresante. Ne keto raste dhenesi i Leasing sjell nje furnizim sherbimi (dhenie me qira) ndaj maresit te Leasing.Partneretbienzakonishtdakordpertepaguarcdomuaj kesteteLeasing.Furnizimii mallitsilletneketemenyrepjesepjese. NeqoftesenjekontrateLeasingnukdotenjihetperaresyemanipulimiateherenukbehetfjale pernjefurnizimsherbimiporpernjefurnizimmalli. Neqoftese do te ndryshohet radhitja e te mirave ekonomike gjate kohes se veprimit te kontrates, pastaj duhen ndryshuar edhe te gjitha llogaritjet sipas saj. Neqoftese perfituesi i Leasing nderpret para kohe kontraten atehere kostot e lindura nga kjo dhe kostot e zevendesuarajanedemshperblim.NeketerastnukduhetllogariturasnjeTVSH.Pagesatshtese qe paguhen ne mbarim te kontrates se Leasing, perkundrazi bazohen ne nje kembim sherbimeshdheinenshtrohenTVSH. Tepagesahyngjithshkaqeperdorperfituesiisherbimit(marresiiLeasing)(tarifebaze,kest Leasingdheshpenzimetetjeragjatelenies),pordukezbriturTVSH.

21

Kurlinddetyrimipertutatuar? Kestet e Leaasing: Tatimi lind ne mbarim te kohes se paranjoftimit, per te cilen jane per tu paguarkesteteLeasing(LigjiPerTVSHne,Neni13,paragr.6). Tarifa baze: Tarifa baze eshte pjese e kontrates se Leasingdhe paguhet zakonisht ne fillim.Tatimilindketumemarrjen(LigjiPerTVSHne,Neni13,paragr.3). Leasingitemiravetepaluajtshmeekonomike Tenjeleasingitemiraveekonomiketepaluajtshmeduhetpasurparasyshparimiiteqenitnje tefurnizimit.Kjodotethotesenedrejtimteradhitjessetruallitdhendertesaveduhetmarre vendimnjellojsepsendertesaeshtepjeseqenesoreetruallit.Neqoftesetrualliiduhetradhitur marresitteleasingatehereatijiduhetllogarituredhendertesa;prabehetfjalepernjefurnizim. Neqoftese trualli i duhet llogaritur dhenesit te Leasing atehere kjo gje ka vlere edhe per ndertesen.DhenesiiLeasingmelenienendertesessjellneketemenyrenjefurnizimsherbimi. 27. Une jam nj dhns shrbimesh interneti (ISP). A mund t m thoni se si tatohen shrbimet online, pasi ne fushen ku une punoj ka shume paqartesi rreth ktij aktiviteti? Prgjigje: Ne rastin e sherbimeve online, me problematik eshte percaktimi i vendit tek te ashtuquajturat qarkullime Online. Behet fjale te ky grup vetem per furnizim sherbimi sipas nenit9teligjitteTVSHse,qejaneperhapurvetempermesinternetitdheqeedhemeparenuk ekzistoninobjektefurnizimifizike.Teketoqarkullimepasonsiporositjaashtuedhesherbimi ne rruge elektronike. Shembuj tipike per qarkullimet Online jane lenia e software,muzikes, videovedheinformacionevemedownloadsiedhesherbimetetjera,teciletmundtekryhen vetem ne rruge te paster elektronike, si per shembull perkthimet apo sherbimet e konsultimeve. Teketoqarkullimevendiisherbimitpercaktohetsipasbazavetenenit15teligjitteTVSHse. Sipastijsherbimiikryerkarakerizohetngapermbajtjaetijdhepastajnedrejtimteperfituesit ngasherbimiduhetberedallimimidisklientitbrendavenditdhengaanatjeterklientitjshte vendit. 28. Firma ku un punoj, para nj muaji sponsorizoi nj turne t asamblit artistik t qytetit ton. Duke qen se un e njoh pak ligjin e sponsorizimeve doja t dija se sa prqindesponsorizimitnjihetsinjshpenziminjohurdhefarrrugeduhetndjekur? Prgjigje: Ligji per sponsorizimet eshte nje ligj qe ka per objekt mbshtetjen me ndihma financiare e materiale, apo sponsorizimet e veprimtarive sociale e publike ku prfshihen veprimtarit humanitare,kulturoreeartistike,sportive,edukative,arsimore,ekologjikedhevepraletrare, shkencoredheenciklopedikesidhebotuesvetshtypit. Ligjiendalonsponsoriziminmeqllimeprfitimiekonomiknga sponsorizuesi.Sponsorizues mund te jene vetem subjektet q kan cilsin e tregtarit, qofshin kta persona fizik ose juridik, vendas, t huaj a me kapital t prbashkt. Sponsorizuesi prfiton, pr shumn e sponsorizuarnfakt,ktolehtsitatimore: 22

 29.Punojnnjorganizatjofitimprurse(OJF).Disakohprparanakanardhurprfaqsues t degs s tatimeve dhe na krkonin licensn fiskale dhe bilancin e organizats. Donim t dinimseashtebazuarkjokrkesnligjdhensemundeninajepninjprgjigjereferuar nktligj?

Subjektet,qejanepersonafizikajuridik,paguesttatimitmbibiznesinevogl,shumae sponsorizuaruzbritetderinmasn1prqindttardhuravettatueshme; Subjektet, qe jane persona fizik a juridik q paguajn tatim mbi fitimin shuma e sponsorizuarunjihetsishpenzimizbritshmderinmasn10prqindtfitimitparatatimit. Lehtsitemesipermezbatohenngaorganettatimore,kungasponsorizuesitparaqiten: kontratajuridikeqepercaktontedrejtatdhedetyrimetepaleve; dokumentet,qvrtetojnrealiziminesponsorizimit. Nrasttpasaktsis,fshehjesosemanipulimitngaanaesponsorizuesvetsponsorizimeve t parashikuara n veprimin juridik (kontrat), zbatohen dnimet q prmban legjislacioni tatimornfuqi.

Prgjigje: Pr qllimet e tatimit mbi vlern e shtuar, ne zbatim te ketij ligji organizat jofitimprurse sht do shoqri, institucion, shoqate apo organizate, q themelohet dhe ushtron veprimtarin e saj n prputhje me Ligjin Nr.8788, dat 07.05.2001 Pr Organizatat Jo Fitimprurse: qnukshtkrijuarprprfitimeosetardhuratantarvetsaj;dhe rregullatescilsnuklejojnshprndarjefitimeshapopronashprantartesaj. Nderkohe,eshteligjiNr.8560,date22.12.1999,sipasndryshimevetepaketesfiskale2004,ne Nenin30/1,paragrafiIqetheksonse: 1.Detyrimitperturegjistruarneorganettatimoredhepertupajisurmeertifikatetatimore u nenshtrohen edhe organizatat jofitimprurese, fondacionet, njesite e zbatimit te projekteve, etj., qe ushtrojne veprimtari te karakterit fetar, humanitar, bamires, shkencor ose edukativ, pavaresishtngafaktiseveprimtariaetyremundtemosjeteekonomikeefitimprurese.Pertu pajisurmecertifikatetatimore,personatfizikeosejuridiketemesipermduhetteparaqesinne organettatimore,pervecvendimittegjykatesperregjistriminetyre,statutindhetedhenate tjera kontakti. Organet tatimore mbajne nje regjister te vecante per evidentimin e ketyre personave,dukeivleresuarata,perefektefiskale,sitatimpaguespasive. Ne momentin qe OJFte jane te detyruara te regjistrohen (konsiderohen tatimpagues sipas Nenit 1, ligjit te tatimit mbi te ardhurat) ato jane te detyruara dhe te zbatojne legjislacionin fiskalaktualpersaitakondeklarimitteteardhurave(donacione,subvencioneapoaktivitete ekonomike) dhe shpenzimeve ne format e njohura ligjore, sipas ligjit te tatimit mbi te ardhurat,Neni29,paragrafi1. 30. Kam bler nj anije peshkimi n Shngjin. Megjithse jam i ri n biznesin e peshkimit dshira ime sht t zbatoj ligjet. Duke prfituar nga rasti tju uroj pr rubriknpyetjeprgjigje,aqshumtnevojshmeprbiznesindhenebiznesmentdoja t sqarohesha nga studioja tuaj pr procedurat e rimbursimit t akcizs s naftes n peshkim?Jufaleminderit. 23

 Prgjigje: Ne zbatim te V.K.M nr.495, date 18.07.2003 Per percaktimin e kushteve, te personave dhe sasisesenevojshmetekarburantitperperdorimngaanijetepeshkimit,teLigjitnr.8976date. 12.12.2002 Per Akcizat te ndryshuar dhe Udhezimit te Ministrit te Financave, nr. 7, date.16.06.2003, ne zbatim te ketij ligji, Ministri i Financave dhe Ministri i Bujqesise dhe Ushqimit kane nxjerre nje udhezim te perbashket, ku percaktohet se shoqeria furnizuese e gazoilitperanijetepeshkimitepercaktuareshteARMOSh.a. Organizatat e Menaxhimit te Peshkimit (OMPte), blejne gazoilin per te cilin eshte paguar akciza nga ARMO, prane Degeve te Shitjes se Karburantit (D.SH.K) te ARMOs ne portet e Durresit,Vlores,Shengjinit,Sarandes.D.SH.Kteneketorrethe,ushesingazoilinOMPve,me faturetatimorepaakcize,mecmiminepercaktuarngaARMO.OMPtepasitejeneregjistruar prane Deges se Tatimeve qe mbulon qendren e veprimtarise se tyre, i shesin gazoilin, me fature tatimore , me cmim te njejte me ate te blerjes, personave qe merren me aktivitetin e peshkimt,teregjistruarpranetenjejtesDegeteTatimeve.Ne fillimtecdo3mujori,OMPte, jane te detyruara te marrin konfirmim me shkrim nga Dega e Tatimeve perkatese, per rregullsineezbatimittelegjislacionittatimorngaanaesubjekteveqeushtrojneaktivitetine peshkimit. Ne bilancin vjetor te OMPve, efekti fiskal i ketij operacioni , per shkak se cmimi i blerjes se gazoilitngaOMPtedheishitjessetijsubjektevetepeshkimiteshteinjejte,dotejetezero. 31.Jameksportuesbimshmedicinale.Problemiimshttefaturatprblerjenemallit dhe justifikimin ligjor t tyre tek tatimet. Mund t m thoni cila do t ishte rruga optimaleprzgjidhjenektijproblemidelikatprmua? Prgjigje: N rastin e blerjeve nga individt q nuk kan cilsin e tregtarit, fatura prgatitet nga vet blersi,ushtruesiveprimtarisprofesionale,pormekushtqdokumentitprmbajnumrin rendor,datndhevendinelshimit,emrindheadresnepalve,datnerealizimittshitjes osetpunimitashrbimit,emrtiminesaktttyre,mimineplottshitjesdhensesht rasti,rabatetosezbritjetetjeratzbatuara,sidheshumateshifruara,ciladoqoftmnyrae likujdimittfatursdhekjotevrtetohetngafurnizuesi.Blersiprdorastttillshnonn faturedhenumrineertifikatsstijtushtrimittveprimtaris.Faturaeleshuarduhette permbaje: NnjvendtdukshmtshkruhetFaturelshuarngablersi. Blersi dhe shitsi kan t rn dakord q pr nj furnizim vetm blersi duhet t lshoj faturtatimore. Edheblersidheshitsimbajnnganjkopjetfaturs. Tgjithinformacioninedetyrueshmqduhettmbajnjfaturtatimorenprputhjeme LigjindheUdhziminPrTVSHn. 32.Njejavemeparemekapipoliciatatimorenerrugedhemepreufletegjobedheme thane se fatura e mallit nuk ishte e rregullt, pasi nuk kishte te shenuar ne te targen e mjetit dhe oren e daljes se mallit nga magazina. Mund te ma thoni ju qe jeni te specializuarpertaksatseeshteedrejtekjo? 24

 Prgjigje: Fatura,ecilaprodhohetngaDrejtoriaePrgjithshmeeTatimeve,duhettprmbaj: numrinrendor; numrinserialiparashtypur; datnelshimit; emrin,adresn,numrineidentifikimittshitsit; emrin,adresn,numrineidentifikimittblersit,kuraisht: personitatueshmmeTVSHdhekodinfiskalkurainukshtpersonitatueshmmeTVSH portatimpaguesitatimitmbibisnesinevogl; emrin,adresndheNIPTinetransportuesit,targnemjetitdheornefurnizimit. prshkriminehollsishmtmallravetshituraosetshrbimevetekryera; sasinemallravetshituraosevllimineshrbimevetkryera; miminprnjsipaTVSH; vlerntotalettransaksionitpaTVSH; shumneTVSH(nqoft sezbatohetTVSH); vlerntotalemeTVSH; cilsimin furnizim i prjashtuar apo me 0 prqind (nqoftse ai sht prkatsisht i prjashtuarapoitatueshmme0prqind); Faturalshohetnjompaksetrekopjedheshprndahetsimposht: Faqja1(origjinali)prblersin; Faqja2,3,etj.(kopjet)prshitsindhetransportuesin. N fund t faturs shnohet me emr, mbiemr, nnshkrim dhe vul, blersi me emr, mbiemr, nnshkrim (kur sht dhe transportuesi), transportuesi me emr, mbiemr, nnshkrim. Vetm origjinali i faturs i jep t drejt blersit pr t kredituar (zbritur) TVSH e paguar n blerje. Pr qllime t kreditimit tatimor, do t konsiderohet e vlefshme kopja e noterizuar e faturssblerjes,mekushtqshitsitzotrojorigjinalindhetaketdeklaruarat. Sic, e lexuat vete i dashur lexues kerkesa e policise tatimore ka qene e bazuar ne ligj. Por, policiatatimorenukekadetyrligjorektaspekt.JuvejumbetetteapelonipraneDegesse Tatimeve nese keni argumenta qe provojne se kjo nuk eshte nje shkelje e bere me qellim fshehje. 33.Jamnjetregtarpjeseshperguzhinadheaksesoremobiljesh.Uneshesmarangozeve dhe punishteve. Per te ndare shitjet i kam ndare dyqanet si njesi me vete dhe me shumicedhemepakice.Dukeqenese,njeditemeerdhinjegrupipolicisetatimoredhe me tha se me duhen dy NIPT a mund te me thoni se ku e gjejne kete te drejte qe me thoneseunejamnegabim? Prgjigje: Nukedimemomentintuaj,pornedotedonimtjupergjigjeshimnepermjetligjitdhevetemky eshteaiqengeletdhenukmundtadiskutojeaskush.Pasiedrejtagjendet.Mjaftqetakerkosh nepermjetnjerezvedherrugesligjoreteduhur.Taniletevijmeteshpjegimiipyetjestuaj. Pratapersonattatueshmqsipjestveprimtarissvetekonomike,kryejnshitjeme shumicdheshitjemepakic,vendiiveprimtaristsecilsshitjeduhettjetindar,dhe 25

dovendveprimtarieduhettpajisetmeertifikatNIPTimenumratndryshmseriale.Ju falenderojmeperbesimintuaj. 34. Punoj si menaxher ne nje firme greke ne Greqi. Kur erdhi momenti per te paguar tatimin mbi te ardhurat per mua, ai me zbritej nga rroga dhe ishte shume e konsiderueshme.Dojatjupyesjaseakandonjetrajtimperrastetevecantasirastiim. Doevleresojajashtezakonishtnesemepergjigjeni? Prgjigje: Pr t par se si lind tatimi i dyfisht le t supozojm se nj individ apo nj shoqri (person juridik)rezidentishtetit"X",dotushtrojaktivitetnShqipri: nrastineindividitaimundtjetp.sh.njspecialist,kshilltarresidentiShtetitX,qpunon nnjshoqrishqiptaremekohtkufizuaraponjeksperti pavarur(avokat,inxhinjer,mjek, etj) apo sportist ose artist, i cili nuk i plotson kriteret pr tu konsideruar resident tatimor Shqiptar (ai qndron n Shqipri n total m pak se 183 dit gjat nj viti tatimor dhe/ose ka interesatjetikenShtetinX),pranukshtrezidentShqiptarprqllimetatimore.Meqenseky individshtrezidenttatimorishtetit"X",nbaztlegjislacionittatimortktijshtetiaitatohet nshtetin"X"prtardhuratetijntotaltrealizuaranatshtetdhekudogjetk,praedhepr t ardhurat e realizuara n Shqipri. Nga ana tjetr, pr pjesn e t ardhurave t realizuara n Shqipri, n baz t Ligjit pr Tatimin mbi t Ardhurat (Neni 7, paragrafi 2), ky individ do t tatohet n Shqipri, pr pagn apo shprblime t ndryshme q merr pr punn q ai bn n Shqipri.SishihettardhuraterealizuaranShipritatohendyher,njhernShqipridhe pastajnshtetin"X".Pranjhernvendinkurealizohentardhuratdhenjhernvendinku ka rezidencn tatimpaguesi. Po kshtu individ, resident tatimor t shtetit X, mund t realizojn t ardhura nga interesat pr depozita q kan n banka rezidente Shqiptare, apo t ardhurangadividenttpraksioneqmundtzorojnnshoqrirezidenteShqiptare,dhe,n kto raste, interesat apo dividentt tatohen dy here: nj here me tatim n burim n Shqipri (vendikukrijohentardhurat)dhenjheremetatimmbitardhuratnshtetinX(vendikuka rezidencntatimpaguesi); 35. Jam nje tregtar produktesh bujqesore. Prodhimet i blej te fshataret dhe ato qe mundemteblejdhengatregtaretetjere.Mirepo,shpeshbiepreepolicisetatimore,qe nakerkonfatura.Duatedisecfaretebejneketerast,pasifshataretnukkanekugjejne fatura te me japin mua. Une mezi gjej mallin e jo me te gjej fatura. Me respekt dhe ne pritjetepergjigjes. Prgjigje: Nukedimenesekyshqetesimeshtedhepertregtaretetjere,pornisurngakerkesateligjitne dotethonimsenebazeteligjitPerdokumentimindhembajtjenellogarivepertatimet,ne Nenin4tesajthuhetse...doblerjesendeshosedokryerjepunimieshrbimiqdestinohet prnjveprimtariprofesionaleshtobjektfaturimi.Shitsishtidetyruartlshojfatur dhe blersi duhet t krkoj at n kohn e realizimit t shitjes a t kryerjes s punimit ose shrbimit. Fatura tatimore prgatitet nga shitsi n jo m pak se dy ekzemplar, nga t cilt 26

njriemerrdheruanblersi,kursekopjenembandheeruanshitsi.Faturatprgatitenme numrrendorprogresiv. Ketofaturatethjeshtatatimore(paTVSH)nebazeteligjittetatimitmbiteardhuratqenga viti2004doteprodhohendheshperndahenngaorganettatimore.Keshtu,legjislacionitatimor e percakton saktesisht, se kur jeni nje tregtues i regjistruar ne tatime, por si tatimpagues i takses vendore dhe tatimit te thjeshtuar mbi fitimin ju duhet te leshoni fature te thjeshte tatimore dhe po ashtu te merrni mallra sipas rastit, nese jane fshatare nje fature te thjeshte apo deftese tatimore me te gjitha gjeneralitetet e mundshme te ngjashme me nje fature. Kur subjekti ku bleni ju mund te jete i regjistruar ne TVSH, ateher duhet te merrni bashke me mallinqekenibleredhenjefaturemeTVSH,qejualeshonshitesi. 36. Jam jurist. Studioja ime ka klient nje shoqeri, e cila aktualisht kerkon te shese aksionetekompanisedheperbehetnganjeortakivetem.Shoqeriamomentalishtkryen aktivitet. Mund te methoni se a lindin detyrime ndaj shtetit kur do te vendoset per kryerjenekesajshitje?Nesepo,sillogaritetajodhesaeshte? Prgjigje: Nebazeteligjittetatimitmbiteardhuratcdorezidentosejorezidentqerealizonteardhura eshte objekt per te paguar tatim mbi te ardhurat. Ky tatim aplikohet ne masen 10% mbi te ardhurat e perfituara. Detajime te metejshme mund te specifikojne se kush jane fushat ku shtrihetkytatimdhekusheshteeperjashtuar.Megjithate,ne pergjigjetepyetjestuajmund tjuthemisetardhuraterealizuarangadiferencandrmjetmimittshitjesdhemimitt blerjesskuotavetpjesparrjesnkapitalapoaksioneve(pikaf).Nktgrupprfshihent ardhurat e realizuara nga shitja e kuots q nj ortak zotron n nj bisnes apo ortakri, t ardhurat e realizuara nga shitja e aksioneve, apo t ardhurat e realizuara nga shitja apo likujdimiinjbisnesitfardoforme.Ndryshengagrupetetjera,bazatatimorenktrast shtdiferencamidis: tardhuravengashitjaapolikujdimiibisnesitmevlernkontabiletkapitalit; tardhuravengashitjaekuotsspjesmarrjesnkapitalmevlernnominaleoset blerjes; tardhuravengashitjaeaksionevemevlernnominaleosetblerjes; totaliikuotsspjesmarrjesosepjessskapitalitttrhequrnganjortakosepronar mekapitalinfillestartkontribuarprejtijnkapitalinthemeltar. 37.Jamnjeinxhinierndertimi.Ngallogariteqemebejneorganettatimoremethonese kostuaime endertimitper1 m apartamentduhette jete 27,000 leke. Ku gjendet kjo bazedhesillogaritetkostuanendertim?Jufaleminderit! Prgjigje: Eshte kenaqesi per ne si studio te kontaktojme me nje grup gjithnje e me te gjere lexuesish. Pyetjatuajnaduketmevenddhedoteishtemeinterestjupergjigjeshimpakmegjere. Kurshoqritendrtimitndrtojnprtshiturapoprtdhnmeqera,TVSHllogaritet dhepaguhetdomuajmbivlernesituacionitmujortpunimeve.Bashkmedosituacion 27

mujordotjetdetyrimishtfaturatatimoremenumrserial.Vleraesituacionitmujordot jetvleraetatueshmembitcilndotllogaritetTVSHjanmasn20%.Personiitatueshm shtidetyruartllogarisTVSHdomuaj.Vleratotaleektijsituacionimujorregjistrohet n librineshitjeve . Kur shoqrit e ndrtimit t liencuara profesionalisht , do tndrtojn objekteprprdorimnbiznesinetyretliencuarnukllogaritetTVSHdhelejohetkreditimi iTVSHspaguarnblerjetebraprktqllim.Nktrastndrtesatduhettjentnj tipi q prdoret n industrin e ndrtimit dhe qllimi i prdorimit t tyre duhet t jet i shpallurdheaprovuarnlejenendrtimittBashkis.Vleraesituacionitmujorregjistrohetn shitjedheblerje. Ktu nuk prfshihen ndrtesa t tilla si apartamente e shtpi,hotele ,pun publike etj pr ndrtimin e t cilave gjithmon llogaritet dhe paguhet TVSH do muaj mbi vlern e situacioneve. Kostuanestruktureper1mndertimapartamentiperbehetngaketaelemente: - Vlereelendesseparedhematerialeve - Vlereelendevetendertimit; - Vlereemekanikes - Vleretransporti - Vlerepunetorie - Vlerekontributesigurimesh - Vlereshpenzimeplotesuese - Fitimsituacionalperm - SHUMA - TVSH20% - TOTALI Kjomendojmeseeshtestrukturaekostospernjepunimndertimor.Eshtevleratotaleegjithe punimevendertimorepjestuarpersiperfaqenajoqenxjerrkoston/mtecmimitndertimor. Nese keni akoma paqartesi ne spjegimin tone modest, ju lutemi te kontaktoni me ne per te qenemepraneproblemittuaj. 38.Ortakunebiznesintimeshtenjeitalianqeikadhenefilialitshqiptarnjehuaecila kanjeinteresqeikalon3%mbiperqindjeneinteresittetregut.Kjohuadoteshlyhet per 7 vite. Ai ka dhe biznesine tijneItali.Nefakt unemegjithesejam ortak, nukkam investuarasnjekapital.Unevetemkamdisaperqindjeneshoqeri. Neketeqepojuthemmuanefaktmeinteresontenjihemmepergjigjespecialistiper disapyetjeqemekanelindur: - Anjihetsishpenzimhuajaedhenenganjeihuaj? - Aduhettenjihetajokureshtemekushte3%mbiinteresatetregut? Prgjigje:

28

 39.KamlexuardisanumramepyetjedhepergjigjetegazetesEkonomiadhetjuthemtedrejten me jane dukur te plota. Nese mund tju shqetesoj me disa pyetje do te me interesonin shume pergjigjettuaja.Neradhetepareduatepyesspecialistetnegazetentuajpernjeproblemaktual qemeintereson.Firmaimeeshtenebiznesinesherbimeveinformatike.Ngakerkesatqekemi paturpernjekontratemetehuajduamtehapimnjefilialneItali,qeteprodhojeatjeprograme informatike. Pyetjetperkateseqekamjane: SitatohendividentetneItalimerastineriatdhesimittefitimitngavendiiburimit? Nesedalmehumbje,cilieshtetrajtimitatimorihumbjessefilialit?

Nefaktperketenaduhettireferohemiligjittetatimitmbiteardhurat.Sipasketijligjigjithe ato shpenzime q kryhen pr qllime t bisnesit, pra shpenzime q synojn sigurimin dhe ruajtjenetardhuravekonsiderohensishpenzimeqenjihenngafisku. Pr t qn t njohura shpenzimet duhet t jen kryer n interes t drejtprdrejt t veprimtarisekonomikeprejscilsrealizohentardhurat;tjenprballuarefektivishtdhe t jen t mbshtetur n dokumente justifikuese t njohura ligjrisht; t pasqyrohen nprmjetnjveprimikontabldukepaksuaraktivetneto; Neketokushtedhehuajaedhenengaihuajikonsiderohetnjeshpenzimqenjihetngaorganet tatimore. Persa i perket kalimit te normave te interesit mbi 3% mbi ato te tregut, nese keni parasysh me kete interesat e rifinancimit pr bankat e nivelit t dyt, atehere ne rastin kur interesat e paguara e tejkalojn interesin e kredis t prcaktuar n Fletoren Zyrtare nga BankaeShqiprisnuknihetsishpenzimperefektefiskale.

Prgjigje:

Problemi i dividenteve eshte nje problem taksimi jo vetem i rezidenteve por dhe i jorezidenteve. Megjithate,ketoproblemenevendintonejanezgjudhurdukeitatuarketollojteardhurashnemasen 10%.Pokeshtudhesipasligjititalianpertatiminmbiteardhuratdividentetjanemomentkuaplikohet tatimimbiteardhurat,pavaresishtsejujeniortakivetemapomepartneritalian.Ngasakuptohetnga ajo qe na shkruani ne shikojme se ju keni nje firme te gjithen tuajen. Italia nuk ka pengesa per

riatdhesimin e fitimit, transferimit te kapitalit, pagesave dhe transfertave te valutes. Megjithate,dhenesejeniortakivetemdhenesejenimepartneretetjerejuduhettepaguani tatimmbidividentin.

Nesedilnimehumbje,ajodotembartetpertrevitetpasardhesdukeqenenjesubjektqenuktatohet mbifitiminneketerast. 40. Kam nje pyetje per tju bere: Cili sht ndryshimi midis furnizimeve t perjashtuara

dheatyremeTVSH0%? Prgjigje: do person i tatueshm , pavarsisht nga forma juridike e organizimit t tij dhe pavarsisht ngallojiiveprimtarisekonomikeqaikryeninenshtrohetzbatimitteligjit"'PrTatiminmbi Vlern e Shtuar". Megjithate, ky ligj parashikondhe perjashtime qe jane nga neni 20 deri ne nenin25dhennenet25.1,25.2,25.3,dhe26.1.Neketerasthyjnenelojedheinterpretimet ligjorepernjohjenefurnizimevetetatueshmeneblerjeneatemaseqeeshteperjashtimine 29

qarkullim.Ntdyjarastet,tatimpaguesinukngarkohetmeTVSHteshitjesperfurnizimetq kryen.Nesekenirastinefurnizimevettatuarame0%(eksportet,transportinderkombetar) ateherejudotmundtmerrnigjitheTVSHnqjukenipaguarperfurnizimetetatueshme teblerjes.NeketrastlindmomentiirimbursimittekesajTVSHjetepaguarnehyrje. 41.Punojnenjeshkolle,ecilafinancohetnganjeOJFneTirane.Kamlexuarsembikete aktivitetdoteaplikohentaksa.Mundtemethonisesitaksohenteardhuratqekrijohen ngaaktivitetetekonomiketeOJFve? Prgjigje: Burimet e financimit te nje OJFje sipas ligjit ne fuqi Per OJFte jane te ardhurat nga kuotizacionikurkatetilla,fonde,grantedhedonacioneteofruarangasubjektetprivatedhe publikesidheteardhuratngaveprimtariaekonomikedhepasuritenepronesiteOJFse.Por, fonde dhe subvencione mund te marre dhe nje shoqeri tregtare apo biznesmen. Ne fakt ndryshimimidisOJFsedheshoqerisetregtaretekrijuarperqellimefitimi(OF)gjendetvetem tefaktisesiperdorendheadministrohenketoteardhura.KjokatebejemefaktinqenjeOJFjei lejohet perdorimi i te ardhurave vetem per permbushjen e qellimit dhe objektit te veprimtarisepertecilenajoeshtethemeluarapodhepermbirembajtjetepasuriseseOJFse. Anetaretesaj,sitethjeshtedheatateborditnukmundteperfitojneasnjeformeshperndarje teardhurash,pervecpagaveqemarrinsipasfunksionitdhesherbimevepertecilinatajanete punesuarneorganizate,tesanksionuarnekontratenepunesimit.LigjiPerOJFunjehatyre tedrejtenpertezhvilluarveprimtariekonomike,por... veprimtaria ekonomike duhet te jete ne plan te dyte ne raport me gjithe veprimtarine e shoqates,nekuptiminenjeaktivitetindihmesteqellimitkryesortesaj; fitimetapopasuriteetyreduhetteperdorenvetemperrealizimineqellimeveqeshkruhen nestatutineorganizates; atonukmundtushperndahenanetareveteorganizates; atonukmundteperdorenperndonjeqellimtjeterngaaiqeshkruhetnestatut; OJFdhegjitheorganizimetsipasligjitperOJF,teciletkrahasveprimtarisemekarakterfetar, humanitar, bamires, shkencor ose edukativ, kryejne edhe veprimtari te tjera, me karakter ekonomik,janetedetyruarteregjistrojnevecmasketoaktiviteteneorganettatimore,njellojsi cdotatimpaguestjeter,qeushtronveprimtariekonomike,neperputhjemekerkesateligjitte proceduravetatimore.Atojanetedetyruaradhetezbatojnelegjislacioninfiskalaktualpersai takon deklarimit te te ardhurave (donacione, subvencione apo aktivitete ekonomike) dhe shpenzimeve ne format e njohura ligjore, sipas ligjit te tatimit mbi te ardhurat, Neni 29, paragrafi1.Pra,ligjieshteiqarte.Kushdeljashtekornizessetij,kaprishurtabloneekonomike tevenditdukeshtremberuarperberesitetjeretekesajtabloje. 42.Mundtezbritenshpenzimetqebehenpertefinancuarnjeprojektperanketimine tregutngateardhuratenjebiznesitregtar? Prgjigje: Shpenzimet e njohura me qllim t ruajtjes s t ardhurs, jan kryesisht shpenzime t destinuaraprtruajturekzistencnekapitalitsiburimitardhuravedheprtsiguruarn kohneduhurriformiminapozvendsiminekapitalit.Ndorastshpenzimetduhettjen tprovuarangatatimpaguesitmedokumentacioninprkatsligjor.Dokumentetprdorura 30

sibazprjustifikimineshpenzimit,prefekttatimor,shtfaturatatimoremeTVSH,faturae thjeshttatimoredhedodokumenttjetrilshuarnprputhjemelegjislacioninnfuqidhe meudhzimeteMinistrittFiancave,nzbatimtlegjislacionittatimor.Dhenerastintuaj,ku anketimi ju e prezantoni se eshte ne sherbim te njohjes se tregut eshte nje shpenzim i zbritshem,icilikalonmevlereneplotetetij(nersatseeshtemeTVSHajozbritet)dhendikon nerezuktatinperfundimtarteshoqerisetuaj. 43. Jam nje student ne vitin e trete ne Fakultetin Ekonomik, Dega Finance. Per nje informaciondhekuriozitettimindojatjupyesjaseatatohensherbimetmepageseqe kryenqeveriadhepushtetilokalperqytetaret? Prgjigje: Nezbatimteligjittetatimitmbiteardhuratorganeteqeverisjesqndroredhevendorejante prjashtuarngatatimimbifitimin.Persaiperkettatimevete tjerasi:TVSH,tatimmbipagat, akcize,kontributeketopjesetejetesshqiptarenukkaneperjashtime,porinenshtrohenligjit njesojsigjithesegmentetetjere. 44. Kohet e fundit une kryejta disa kontrata qeraje, per 4 hyrje me ane te noterise. Mirepo ne tatime me thane se kjo nuk eshte nje cmim qe ata e njohin si te pandryshueshem.Amundtequhetcmimiivendosurneshitjetmeaktnoterialsicmim tregudheakanetedrejtetatimettarikarakterizojneketetransaksion? Prgjigje: Sipas ligjit per noterine i aprovuar nga parlamenti shqiptar qe ne vitin 1994 dhe bashke me ndryshimet qe ai ka kaluar, noteri detyrohet t prmbush funksionet e veta kurdoher e posarishtprveprimetnoterialeqnukpresin,sidhet'uprgjigjetkrkesavetshtetasve ndovendtterritoritkueshtrinjuridiksioninzyranoterialeetij. Noterikaprdetyr: T kryej pr personat fizik e juridik ato veprime q synojn realizimin e t drejtave dhe mbrojtjen e interesave t tyre t ligjshme, t'i sqaroj ata pr t drejtat dhe detyrat q rrjedhin prej tyre, si dhe t paralajmroj pr pasojat q vijn nga kryerja e veprimeve noteriale,meqllimqtmosdmtoheninteresatetyrengamosdijeniaeligjit. Tkryejdetyratetijmepaansi,nbaztligjitdhetbetimittbrsinoter. T ruaj t dhnat me t cilat sht njohur gjat kryerjes s veprimtaris s tij dhe q prbjnsekretprofesional. Tdhnaprprmbajtjeneaktevenoterialetkryeramundt'ujepenvetmpersonave, nemrtcilvejankryerktoveprime. Gjykata, prokuroria dhe hetuesia mund t njihen me t dhna t ksaj natyre, kur kan filluar ndjekjet penale kundr noterit lidhur me detyrn e tij, ose kundr shtetasit q sht subjektnveprimenoterialetkryera,porgjithnjpaudmtuarinteresatthemeloretshtetit ashtetasvetveant. Tmoslejojnjohjenmeprmbajtjenetestamenteve,lshiminekopjeveashkurtimevet tyre para vdekjes s trashgimlnsit testamentar, prve rasteve kur e krkon vet ai ose prfaqsuesiitijmeprokurtposame.

31

T refuzoj kryerjen e veprimeve noteriale n rastet q nuk lejohen nga legjislacioni i Republiks s Shqipris, nga konventa ndrkombtare, t pranuara prgjithsisht ose n t cilatkaaderuarvendiyn. Tkshillojpaltqtparaqitennorganetetatimitprefekttpagimitttatimit,n rastetkurkryenveprimetnoterialeqkantbjnmetjetrsiminepronsis. Pra, sic e shihni, ne gjithe detyrat qe i caktohen nga ligji noteri asnjehere nuk mund te jete percaktuesicmimevetetregut.Ketetedrejteperrikarakterizimtetransaksioneve,percdote ardhur qe realizohet nepermjet pjesemarrjes ne treg ose jo e kane vetem organet tatimore sipas kopetencave qe percakton ligji i procedurave tatimore per ta. Nisur nga kjo, organet tatimorekanetedrejteterikarakterizojnetransaksionetemotivuarnecdovendimtetyrenga ligjiegzistues. 45.Muamebezdisinshpeshpolicettatimore,teciletkerkojnetenjejtatgjera.Pornuk kuptojsekushjaujeptedrejtenpertehyrenemagazinesinepronetebabait.Mundte kontrollojneorganettatimoredhepoliciapaparalajmerimdhemandat? Prgjigje: Ndiejme qe ju jeni nen presion te administrates dhe kjo ju bezdis, pasi mendoni se administratenduhettakeninekrahdhejotjupengojeperkryerjeneaktivitetit.Nefakt.Ligjii procedurave tatimore e percakton se cilat jane te drejtat per inspektim. Organet tatimore mundtehyjneneambjentetetatimpaguesitvetemnepermjetautorizimittetitullarittedeges se Tatimeve. Punonjesi i autorizuar nga organi tatimor mund t hyj dhe t krkoj n do vend q prfshin do tok, ndrtes, automjet, anije etj., kur ai ka arsye pr t besuar q mallratosedokumentateprdoruraprejpersonitttatueshmprqllimetezbatimittektij ligji mbahen atje. Punonjsit e organeve tatimore kan t drejt t verifikojne vertetesine e deklarimit dhe te pageses se detyrimeve tatimore te tatimpaguesve ne juridiksion te rrethit perkates. Ato kontrollojne kontabilitetin e tatimpaguesve, duke prfshir edhe dokumentacioninmbitardhurat,fitimin,kapitalindhemarrdhnietfinanciaremettrett. Kypunonjesiautorizuar,qhynnmjedisetebiznesitttatimpaguesit,iinspektonatoduke krkuar do dokument, gjendjene mallraveetj. Ai mund t inspektoj dhetmarrkopje t do llogarie, regjistrimi ose dokumenti. Ai mund t inspektoj dhe t kontrolloj, gjithashtu, edheoperimetmekompjuter,arkaregjitrueseosepajisjettjera,sidhetmarrkopjetdo llogarie,regjistrimioseinformacionitjetrtmbajturnprmjetktyremjeteve.Inspektorete Drejtorise se Pergjithshme te Tatimeve e kane kete te drejte per te gjithe tatimpaguesit e vendit, pavaresisht nga rrethi ku eshte regjistruar tatimpaguesi qe kontrollohet. Moslejimi i hyrjes dhe pengimi per kryerjen e kontrollit nga ana e organeve tatimore apo perpjekjet e tatimpaguesve per te ndaluar veprimin e organeve tatimore direkt apo indirekt, vete ose nepermjetnjepersonitjeter,konsiderohenshkeljeteketijLigjidhedenohen: a. TatimpaguesiteregjistruarperTVSHdenohenmegjobe1milionleke. b. Tatimpaguesit e regjistruar per taksen vendore mbi biznesin e vogel dhe tatimpaguesit e tatimittethjeshtuarmbifitimindenohenmegjobe10mijeleke. Pasdokontrolli,punonjsiteorganevetatimoreduhettparaqesinnjraportmeshkrimku teprshkruhenndetajerezultatetekontrollitteushtruarngaanaetyre.Tatimpaguesikat drejttmbajnjkopjetktijraporti,dheteparaqeseobservacionetevetameshkrim. 32

 46.JamnjendertuesneKavaje.VitinefunditpresionipertepaguarsameshumeTVSH dhetatimfitimingatatimeteshterritur.Porneketopresioneatamesameduketmua bejne kerkesa qe nuk kane nje llogjike ekonomike. Te pakten keshtu e gjykoj . Une i paguajnerregulldetyrimetqemetakojneperdegenetatimtaksave.Megjithate,nese kenimundesidojatedijasecilieshtekuadriidetyrimevetatimoreperndertimin? Prgjigje: Nekuadrineperkufizimitligjorperndertiminkysektormjaftirendesishemiekonomiseper organet tatimore konsiderohet do operacion q ka pr rezultat prfundimin trsor ose pjesortnjndrtesetreosesubstancialishttndryshuar,muri,rruga,osethemeli. Ndrtimetperfshijnesimeposhte: 1.Puntprkonstruksioninendrtesavedhetobjektevettjerakufuten: puntendrtimit(muratur,armatur,suvatime,etj.) puntpublike(ndrtimemirmbajtjerrugsh,etj.) punt pr rregullimin e parqeve q lidhen me operacione t tilla q zgjasin afatin e shfrytzimit), puntprrregullimineteritoreveqkrkojnmodifikimetreliefit, punterrjetitngrohsdhetkonstruksionevemetalike puntprshkatrriminepasurivetpatundshme 2.Puntprpajisjenendrtesavedhetobjektevettjera,kufuten: punt pr pajisjen e ndrtesave, pajisje t cilat inkorporohen n mnyr definitive n ndrtes, duke u transformuar kshtu pr shkak t destinacionit t tyre n pasuri t patundshme(instalimetelektrike,atosanitare,tngrohjes,etj.) punt pr riparimin e pasurive t patundshme dhe t instalimeve me karakter t patundshm. Ktu bhet fjal pr pun q bhen t nevojshme pr shkak t degradimit ose prishjes s ndrtesave (pasuri t patundshme) si lyerja e fasadave, ribrja e nj instalimi elektrikaposanitar,etj. Nje subjekt qe kryen aktivitete ne keto fusha si me lart detyrohet te paguaje per llogari te buxhetitteshtetit: - TVSH - Tatimfitimi - Tatimmbiteardhuratpersonale - Kontributetesigurimeveshoqeroredheshendetesore - Tatim qe u mbahet ne burim per te ardhura qe u jepet punonjesve, specialisteve dhe gjithe ata qe kryejne punime per llogari te nje projekti ndertimor dhe qe nuk jane te regjistruarneorganettatimore. - Taksalokale Kurshoqriaendrtimiteliencuarprofesionalishtndrtonobjekteprprdorimnbiznesin e vet t liencuar nuk paguhet TVSH, pasi situacioni i punimeve regjistrohet dhe si shitje e tatueshmedhesiblerjeetatueshme.PerketerastlejohetkreditimiiTVSHspaguarnblerjet ebraprktqllim.Ketetedrejteeperfitojnetegjitheataqekanenjelicenseprofesionale per te bere ndertimin qe kerkojne. Ne rast te ndryshem ndertimi nuk konsiderohet vetefurnizim. Ndrtesat duhet t jen t nj tipi q prdoret n industrin e ndrtimit dhe qllimi i prdorimit t tyre duhet t jet i shpallur dhe aprovuar n lejen e ndrtimit t Bashkis. 33

 47. Une jam nje shoqeri qe kryej aktivitetin ne fushen e sherbimeve financiare. Aktiviteti konsiston me sherbime per mbledhje te detyrimeve te prapambetura te individevedheenteveqeikaneborxhshtetitperkrediteemarra.Netatimemethone se une duhet te paguaj TVSH, por une e kundershtoj kete gje dhe nepermjet leterkembimitmeto,pasinejemisherbimfinanciardhesitetillejemiteperjashtuar.A mundtemebeninjeinterpretimligjorperketemomentdelikat? Prgjigje: Kerkesatuajeshtenjekerkeseqebazohetteedrejtatuajpertusqaruarparasetapaguaninje detyrimpertecilinsjeniibindur.Eshtedetyreeperhershmedhenevazhdimesiiautoriteteve tatimoreqetjujenepranedhetjushpjegojnemedurimopsioninetyre,pashkelurasnjeetike dhemjetkomunkues.SipasligjitPerTVSHPrneshrbimefinanciareperfshihen: dhnia, negocimi dhe marrja me huat, kredit, garantim kredish dhe do sigurim pr parat, duke prfshir edhe administrimin e huave, kredive a garantim kredish prej dhnsit; transaksionet n lidhje me llogarit bankare, pagesat, transferimet, borxhet, eqet dhe instrumentetenegociueshme,prvembledhjessborxhit; transaksionetlidhurmemonedhn,banknotndheparanqjanmjetetligjshmepages, prveartikujveteprdorurvetmprkoleksione; transaksionetlidhurmeaksionet,kapitaletfinanciare,obligacionetdheletrattjeramevler, prveshrbimeveprmbikqyrje; administrimiifondevetinvestimeve; transaksionetnlidhjemekontratatprsiguriminejets,dukeprfshirrisigurimin; transaksionet n lidhje me administrimin e fondeve t pensioneve dhe sigurimet e detyrueshmeshndetsore. Pornqoftse,jusipersonitatueshmkryenishrbimeprveprimeqlidhenmembledhjene borxhit, per llogari te dikujt tjeter atehere ky eshte nje sherbim i paster dhe jo nje sherbim financiar,pasiperketesherbimjumerrnikundervleftenesherbimtidheplotesohetkriterise aiqekryensherbiminijepnjepasurijuridikeatijqeperfitonsherbimin.Nisurngasame lartsipasinterpretimittonejukonsiderohenisekryenifurnizimettatueshme,pasijanepak telidhurameparagrafetemesipermqejaneteshprehurqarte. 48. Jam nje shoqeri shqiptare qe perpunoj metalet. Per nevoja te biznesit, nje pjese te proceseve i bej me nje firme tjeter. Por pas kesaj metalet kalojne dhe disa procese te tjerapara seteshiten.Mirepoajonukkamakineri,porvetemspecialistet.Siduhette veprojneketerastperteplotesuarmedokumentacionketolevizje? Prgjigje: E kuptojme qe ju jeni nje biznes qe interesohet qe mbarevajtja e aktivitetit te mos lihet ne meshire te fatit dhe kjo na kenaq dhe ne qe mendojme sadopak te ndihmojne ne edukimin fiskaltetatimpaguesveshqiptare.

34

Elexuammekujdesrastintuajdhemendojmesegjithsesiaieshtenjerastqeduhetspjeguar jovetem nepermjet legjislacionit fiskal, por dhe mbeshtetur ne argumente jashte tij. Nga sa shikojmepartnerituaj(letaquajmekeshtu)eshtenjepersonjuridikosefizik,icilikryennje sherbimperju.Neketerastkemitebejmemekembimtesherbimevemenjepagese.Nerastin me te mire ne do te keshillonim qe midis jush te lidhej nje kontrate midis paleve per bashkepuniminqekenivendosur.Mirepo,pertaberetemundurrealiziminepunestuajlind nevoja te percaktohen dhe te drejtat e detyrimet e paleve. Detyrimi i pales tjeter eshte te kryejesherbimindheperketekatedrejtentepaguhetpertesikembimidetyrimittuajperta paguardhetedrejtesperteperfituarnjepunetekryer.Nderkohenisurngakjomaredheniee ndersjellte, fakti eshte se makinerite nuk jane ne pronesi te pales tjeter, por tuajen. Ne kete rastperdorimiipalestjetertemakineriveeshteobjektishfrytezimitteaktiveve,eciladuhette shoqerohetmenjevlereqerajemujore,teperfitueshmengaju,sipasshumesapoinstrumentit tekembimitqebinidakort.Nderkohepalatjeterjuleshonnjefaturetatimore(meTVSHosepa TVSH kjo varet nga forma e regjistrimit te saj ne organet tatimore). Ne kete fature tatimore shenohetvolumiipunessekryer.Nderkohevleftaematerialit nukdoteshenohetnefature, pasi ne fakt ai nuk eshte objekt i shtimit te vleres per qellime perfitimi per shitje ndaj konsumatorit,porvetemnjemomentndermjetesnefazatqeduhettekalojeproduktiderine momentin qe behet gati per treg. Mendojme se kjo do te ishte rruga qe do te ndiqej ne kete rast. 49.Cfareprocedurendiqetperzhvendosjenepagesessetatimevepaguartepermenje tatimtjeterqekabiznesipertepaguar? Prgjigje: Sipaslegjislacionitfiskalajoqejuequanizhvendosjenukeshtegjetjetervecseajoqeneligj eshte kthimi i tatimeve te paguara me teper. Keshtu, nqoftse shuma e paguar e nj tatimi sht m e madhe se shuma e tatimit q tatimpaguesi duhet t paguaje, Dega e tatimeve ku eshteregjistruarndjeknjengaketorrugepasikakomunikuarmetatimpaguesin. Shumnepaguarmteprekalojnprllogaritdetyrimevettjeratatimoretpapaguara ttatimpaguesit; Meplqiminetatimpaguesit,shumnepaguarmteprekalojnprllogaritdetyrimeve tmvonshmettatimpaguesit; Shumnepaguartepriakthejntatimpaguesitbrenda30ditvengadataeparaqitjess krkess s tij me shkrim. Nse nuk respektohet ky afat, administrata tatimore sht e detyruartipaguajtatimpaguesitinteresatprkatse. Porgjithnje,nqoftseshumaetatimitepaguarteprngatatimpaguesishtprdorurpr kompensiminedetyrimevettjeratatimorettatimpaguesit,administratatatimoreduhetta njoftojat. 50. Kur mund te quhet si shpenzim nje makine autoveture dhe sa te tilla mund te konsiderohensejaneperpuneteshoqerise? Prgjigje: Nefaktpyetjajuajnaeshteberedhemepare.Megjithatedukerespektuarshqetesimintuajne pojupergjigjemi. 35

SipasLigjittetatimitmbiteardhuratshpenzimetekryerameqllimtrealizimitdheruajtjes stardhuravejantgjithashpenzimetkorrentetbisnesit,meprjashtimtatyreqjan kryer me qllim formimin dhe rritjen e kapitalit. Shpenzimet e njohura jan shpenzime q njihensitzbritshmengatardhuratprprcaktiminefitimitttatueshm.Prtunjohur, shpenzimetduhettprmbushinktokushte: tjenkryerninterestdrejtprdrejttveprimtarisekonomikeprejscilsrealizohen tardhuratosetjentlidhuramedrejtiminnormaltaktivitetitttatimpaguesit; t jen kryer ose t jen prballuar efektivisht dhe t jen t mbshtetur n dokumente justifikuesetnjohuraligjrisht; tjenpasqyruarnprmjetnjveprimikontabldukepaksuaraktivetneto; Shpenzimet,ndorastduhettprovohenngatatimpaguesitmedokumentacioninbazligjor. Dokumente t prdorura si baz pr justifikimin e shpenzimit, pr efekt tatimor, jan fatura tatimoremeTVSH,faturaethjeshttatimoredhedodokumenttjetrilshuarnprputhje melegjislacioninnfuqidhemeudhzimeteMinistrittFiancave,nzbatimtlegjislacionit tatimor. Sipaskesajdheautoveturatuajnjihetsinjeshpenziminjohursipasmasesqeamortizohetper njevitper20%tevleressesaj.Gjithmonekyshpenzimtuajperblerjeduhettejeteneemerte shoqerise,teprovohetmenjengafaturatenjohurazyrtarisht. Persaiperketnumritteblerjesseautove,kufizimnenumernukka,pornderkohevetebiznesi nerrugenetijdestinohettebejeatoshpenzimeqekanekarakterndihmedhembeshtetjeper ecurineetijdhejoshpenzimeqemundtedeformojnerezultatin. 51.Amundtquhetsishpenzimkurpresidentiifirmsekazyrnnvilnetij? Prgjigje: Sipas Ligjit te tatimit mbi te ardhurat shpenzimet e kryera shpenzimet e njohura jan shpenzimeqnjihensitzbritshmengatardhuratprprcaktiminefitimitttatueshm. Prtunjohur,shpenzimetduhettprmbushinktokushte: tjenkryerninterestdrejtprdrejttveprimtarisekonomikeprejscilsrealizohen tardhuratosetjentlidhuramedrejtiminnormaltaktivitetitttatimpaguesit; t jen kryer ose t jen prballuar efektivisht dhe t jen t mbshtetur n dokumente justifikuesetnjohuraligjrisht; tjenpasqyruarnprmjetnjveprimikontabldukepaksuaraktivetneto; Shpenzimet,ndorastduhettprovohenngatatimpaguesitmedokumentacioninbazligjor. Dokumente t prdorura si baz pr justifikimin e shpenzimit, pr efekt tatimor, jan fatura tatimoremeTVSH,faturaethjeshttatimoredhedodokumenttjetrilshuarnprputhje melegjislacioninnfuqidhemeudhzimeteMinistrittFiancave,nzbatimtlegjislacionit tatimor. Sipas kesaj dhe vila e presidentit, nse sht deklaruar n formularin e regjistrimit apo t ndryshimettdhnavesinjselieaktivitetitdotkonsiderohet,sinjshpenziminjohurajo pjesesiprfaqesssaj,ecilanukshrbenpprbanim.Gjithmonekyshpenzimtuajduhette jeteneemerteshoqerise,teprovohetmenjengafaturatenjohurazyrtarisht.

36

52.Unekamnjefirmeperprodhimineprerjenegurevedekorative.Kohetefunditkam importuar makineri per pune time. A kam te drejte te kerkoj rimbursim te shumes se makineriveqekamblerejashte? Prgjigje: Nzbatimtnenit50tLigjitPerTVSHne,cdopersonitatueshmkatdrejttkrkoj rimbursiminetepricskreditoretTVSH,kurkambarturnjshumkreditimitatimorgjat6 muajveradhazidhekurkjotepricshtmemadhese400,000lek. Ne rastin tuaj nese ju zoteroni fleten origjinale te importimit te makinerive dhe pasi ta keni regjistruarnelibrineblerjesdheraportuarneperiudhennetecileneshtekryerkyimport,ju kalindurdheedrejtaqeketeTVSHteketyremakinerivetakonsideronisitedrejtentuajper tamarreneformenerimbursimitngashteti. Kurjuplotsonikushtetemsiprme,duhetteplotsoniformularin"KrkesprRimbursim" dhetadrgoniatnzyrneTVSHsrrethit.Sektoriivleresimmbledhjes eshtidetyruar ose direkt vete ose nepermjet kontrollit qe t verifikoj n vend saktsin e shums s rimbursimittkrkuardheemiratonatbrenda30ditshngadataeparaqitjessKrkess prRimbursim. 53.Jamortakiveteminjeshoqeriedheduatishesaksionetesaj.Shoqerianukkryen asnje aktivitet prej dy vitesh. Mund te me thoni se cfare detyrimesh kam ndaj shtetit kurpunsojmshumse20punonjs? Prgjigje: Nebazeteligjittetatimitmbiteardhurateshtepercaktuarsekushjaneobjektiperjashtimit ngakyligj,qedotethotesenerastineprezantuarngajunukgjenndonjendryshim.Injejti spjegimmundtejepetdhenerastineligjitteTVSHseapotesigurimeveshoqerore.Tevetmet lehtesira mund te vijne nga nxitjet qe prezanton Ministria e Ekonomise, Industrise dhe Energjitikes,ecilandermerrshpeshincentivaperbiznesindheekonomineneShqiperi. Pra,ngalegjislacioniaktualfiskalnukpercaktohendetyrimetendryshmefiskalepavaresisht nganumriipunonjsve. 54.KamnjebiznestiminteregjistruarneElbasan.NeDegenetatimevejamiregjistruar nesektorineTVSH.Paradisaditeshpernevojatefirmes,blevangaItalinjeautoveture mekarroceritevogel.Ekonomisti,methotesenukmundtaregjistrojnellogariperte perfituarTVSHprejsaj.Amundtemesqaronijulutem,secilaeshterrugaeduhur? Prgjigje: Sipas rregullave te vendosura nga ligji, TVSH e kreditueshme (e zbritshme) sht shuma e TVSHsqpersoniitatueshmpaguannmomentinqaiblenmallraaposhrbimebrenda vendit,apoprimportetebramekushtinqktofurnizimet`ishrbejnvetmfurnizimeve ttatueshmeqdotbjkypersonitatueshm.KreditimiiTVSHspaguarnblerjedot krkohetmbibaznefaturstatimoreorigjinale.PrtkredituarTVSHepaguarnimport tatimpaguesitduhettzotrojndeklaratndoganoreorigjinaletimportit. Nderkohe,sipasnenit33pika5teligjitteTVSHse,kreditimiitatimitnuklejohetvetmpr: shpenzimetprautoveturaprve: 37

 kur qllimi i veprimtaris ekonomike sht blerja e autoveturave vetm me qllim pr ti shiturato kurprdorimiiveturaveshtivetmiqllimiveprimtarisekonomike(pshdhniameqira, shrbimiitaksive,ambulancave). Nisurngasamelart,neseautobusituajeshteregjistruarnelibrezeneqarkullimitsinjemjet perperdorimprivat(DSHTRRjaneorganetespecializuaraqesaktesojneemertimin)atehere junukmundteperfitoniTVSHneeblerjes,pordotjunjihetnesekenifatureneblerjesvetem sinjeautomjetqejunukefutniperllogariteshoqristuaj.Nerastteregjistrimit,neemerte shoqerise qe ju zoteroni, atehereju keni te drejtete kreditoni TVSHne e blerjes, ndersaper njohjensishpenzimprocedohetnjesojsiperaktivetetjera.Jufaleminderit. 55. Jam nje biznesmen qe interesohem per proceduren e vendosjes se tatimit mbi fitimin.Sipercaktohetdetyrimipertatimfitiminparadheniengaagjensiaetatimeve? Prgjigje: Sipasligjittetatimitmbiteardhurat,Neni30,Tatimimbifitiminpaguhetnformparadhnie, brenda dats 15 t do muaji. Dega e tatimeve, bazuar n t dhnat e deklaruara nga tatimpaguesi dhe t dhnat e bilancit kontabl dhe pasqyrave t tij t paraqitura nga tatimpaguesi, t korrigjuara n prputhje me rezultatet e kontrolleve t kryera pran tatimpaguesit,prgatitNjoftimVleresiminTatimornlidhjemeksteteparapagimitttatimit mbi fitimin. Njoftim Vlersimi Tatimor pr periudhn JanarPrill i njoftohet tatimpaguesit brenda dats 15 dhjetor t vitit paraardhs. Njoftim Vleresimi Tatimor pr periudhen Maj Dhjetorinjoftohetbrendadats15prill. Prperiudhntatimoretvitit2008,kstimujoriparadhniesprcaktohetdukeumbshtetur nmasnefitimitttatueshmtparadyviteve. P.sh.nevitin2006sipastreguesvetebilancittatimimbifitiminkaqene150000leke(fitimi eshtesaetij,pra600000leke).Kytatimfitimikonsiderohetseedhepaskontrollitqeka kryerdegaetatimevekambeturpokaq.Nderkohe,tatimfitimipervitin2007pasmbylljesse bilanciteshte100000leke(fitimieshte400000leke).Sadoteishinkestetparadhenie? Atehere: PerperiudhenJanarPrill2008,DegaeTatimevedergonnjenjoftimvleresimineshumenprej 50000leke,tendareper4muajteparetevitit.Tatimfitimiparadhenieqeduhetpaguarcdo darte15temuajitpermuajinnevazhdimeshteshumaprej12500leke(150000leketatim fitimiivitit2006/12muajqekavitiushtrimor). PerperiudhenMajDhjetor2008,DegaeTatimevedergontatimpaguesitnjenjoftimvleresimi tatimortjeterneshumenprej50000leke,tendareper8muajtembeturtevitit.Tatimfitimi paradhenieqeduhetpaguarcdodarte15temuajitpermuajinnevazhdimeshteshumaprej6 250 leke ( 100 000 leke tatim fitimi i vitit 2003 50 000 leke tatim fitimi i paguar tashme paradhenieneperiudhenJanarPrill2008/8muajqekanembeturngavitiushtrimor2008). NembylljetemuajitTetortepoatijviti,mekerkesenesubjektit,pordhevetedegaetatimeve mundtebejekorigjimetekestevetetatimitmbifitiminsimeuljedhemengritjetekestevete mbeturaperperiudhenNentorDhjetortevitit2008. Llogaritja perfundimtare e tatimit mbi fitimin bazohet n t dhnat faktike t deklarats 38

tatimoredhedokumentavettjerambshtetse,sibilancikontabldheaneksetetij,tdhnat nga rezultatet e kontrollit tatimor, si dhe do dokumenti tjetr ligjor q ndihmon n prcaktimin e detyrimit tatimor. Dega e tatimeve mund t krkoj t dhna shtes nga tatimpaguesiosetbjverifikimenvendqndihmojnnsaktsiminedetyrimittatimor. Nse tatimi i deklaruar n baz t deklarats vjetore t t ardhurave sht m i madh se paradhnietebragjatvitit,tatimpaguesishtidetyruartderdhdiferencnnmomentin e paraqitjes s deklarats. Nse shumat e paradhnieve rezultojn m t mdha nga ato t deklaruara n deklaratn vjetore t t ardhurave, apo nga rezultatet e nj kontrolli tatimor, organettatimorejantdetyruaratinjohinktoshumaprshlyerjenedetyrimevetatimore t prapambetura ose pr pagesn e detyrimeve tatimore t ardhshme, prfshir pagesn e ksteveparadhnieprperiudhateardhshme.Mekrkesnetatimpaguesitktoshumamund tirikthehenatijbrenda60ditshngamarrjaedeklaratstatimore. 56.Unesinjeeksportuesdojatedijasekushjanekushtetpereksportuesitshqiptareqe terimbursohenngashteti? Prgjigje: Eksportuesiteprodukteveteprodhuara,pordheatatregtarenerastinkur: o Vleraeeksportevetbrangatannjmuajprbnmshumse50%evlerstotale tshitjevedukeprfshireksportet. sidhekur: Tepricakreditore,qkrkohetsierimbursueshmentnjjtnkoh: o TllogaritetsiproduktiVlerestotaleeeksportevetnjmuajimetotalineTVSHt paguarnblerje,kuVleratotakleeeksportevetjetmimadhse50%dhe o Vleratotaleeshitjevetnjmuaji(prfshireksportet,porjovlernefaturavetbra nskemnepagesssshtyr)tjetmshumse400000lek. N rastet e eksporteve, personi i tatueshm q do t krkoj rimbursimin duhet t paraqes organeve tatimore Deklaratn Doganore origjinale t importit n vendin prits t mallit. N mungestsajmundtparaqesinkopjenedeklaratstkonfirmuarngaautoritetetdoganore tvenditimportuesosetnoteruaraatje. Rimbursimiitepricskreditoretsubjekteveeksportuese,nsektotfunditnukparaqesin dokumentacionineprshkruarnktparagraph,nukmundtbhet. Rimbursimi i personave te tatueshem eksportues merr parasysh analizen e riskut dhe behet sipas procedurave standarte te hartuara nga Drejtoria e Pergjithshme e Tatimeve dhe miratuarangaMinistriiFinancave. 57. Punoj ne nje OJF. Ne kemi importuar nje paisje per nje klinike qe po hapim per te ndihmuar te semuret nga traumat nga fatkeqesite. Cilat aktivitete te OJFve perjashtohenngaTVSHja? 39

 Prgjigje: Sipasnenit24tLigjitteTVSHse,furnizimetebrangaorganizatatjofitimprursekundrejt pagesssreduktuar,qdotthotsektoorganizataduhett`ikryejnvetktofurnizime dhektofurnizimetjenbrkundrejtpagesssreduktuarjanfurnizimetprjashtuara nsejan: o furnizimmallrasheshrbimeshprtrajtimmjeksor; o furnizimshrbimeshprmbrojtjenekujdesinndajfmijveosetmoshuarve; o furnizim shrbimesh nga organizata fetare a filozofike me qllim mirqnien shpirterore. Furnizimekundrejtpagesssreduktuarkemineatorastekurktoorganizatanukarketojn pagesosepagesaqatoarktojnshtdukshmmevoglse'duhettishtenseqllimii tyre do t ishte fitimi. Prkundrazi, kur organizatat i bjn furnizimet e msiprme kundrejt pagesssplot,atobjnfurnizimettatueshme.Nsenjorganizatjofitimpruresekryen veprimtari t tjera, t ndryshme nga ato t prmendura m sipr, ajo kryen veprimtari t tatueshme, pavarsisht nse pagesa sht e reduktuar apo e plot. N kt rast, nqoftse furnizimi (vlefta e faturave te blerjes apo sherbimeve mjekesore qe ju paguajne pacientet) shtmimadhse8milionleknevit,jenitedetyruartregjistrohenidhetpaguaniTVSH. Mallrat e importuara kundrejt pagess s reduktuar si ndihm humanitare nga organizatat bamirse humanitare, institucionet e kultit, entet publike, si dhe institucionet shtetrore buxhetoremeqllimkryerjenesherbimevesimesiper,nukngarkohenmeTVSH. Megjithate, gjithshka e permendur ne kete spjegim tonin eshte e lidhur ngushte me percaktimineobjektitteveprimtarisetepermendurnestatusineorganizates. 58.Jamstudentneekonomik.Kamidenesieshtebilancimaterial.Por,adotemundte mashpjegonitmeqartesesibehetbilancimaterialpernjefirmetregtare? Prgjigje: Nese mund te flitet per nje bilanc material ai ka te beje me krahasimin e gjendjes se materialeveapomallravetenjebiznesiperdyperiudhanetecilatmatetmalligjendje. Keshtu, nese nje biznes shet materiale ndertimi, tuba plastike hidrosanitare dhe duma te bejmebilancinelevizjessetubaveplastikedotendiqnimketerruge: Identifikojmeperiudhenqeduamtebejmeketebilanc.Ezeme sekjoperiudheeshtenga1 Marsderine1Korrik,pranjeperiudhe4mujore. Atehere,marriminventarinfiziktegjendjessetubovenemagazinedhedyqantedates1Mars (nesekadyqan)perteparesesakaqenesasianeketedate.Eregjistrojmeketeinventarnenje liberinventarizimimesasinedhevleftenqematerialieshteberehyrjenemagazine.Pasketij veprimishikojmefaturateblerjessetubovedheketoiregjistrojmesishtimtesasisepervec asajqeeshtegjendje.Pastajshikojmedhellogaritimsasineeshitursipasfaturaveteshitjesse materialit tubo plastike. Pasi beme dhe kete veprim ne do te bejme nje inventar te dates 1 Korrik.Supozojmesekjodateeshteajoqenetashmejemineperiudhenqemundtakryejme fizikishtsiinventar.Nesekjo dateeshteenjeperiudhetekaluarneraportmeperiudhenqe jemiaktualisht(tazemesedataaktualeeshte3Shtator)atehershikojmesasinegjendjesipas 40

libravekontabel.Neperfundimteketijprocesipunenebejmekrahasiminmidisasajgjendje materiali qe zbulojme nga inventari me ate qe duhet te rezultonte sipas dokumenteve. Nese gjejmemepakmaterilaseinventarifaktik,ateherekemidiferencemateriali.Kjodotethoteose shitje materiali pafature ose hyrje materiali e padokumentuar mefature blerje. Nese gjejme meshumematerialseinventarifaktikateherkeminjegjendjeshtese,qeeshtenjemosmbajtje emiredokumentacionidhemosnjohjeesituatesqendodhrealishtngadrejtuesiibiznesit.Ne te dyja rastet eshte nje situate anormale e levizjes se materialit. Nje shembull e japim me poshte:
Emertimi Tubo plastike Periudha 1 Mars-1 Korrik Njesi Gjendje materiali Gjendje materiali Diferenca (Ndryshimi gjendjeve) 1 Mars Blerje materiali Shitje materiali 1 Korrik metra 100 50 90 50 10 lineare

59.Poplotesojbilancinenjeshoqeriedhemekadaleproblemiinjohjessishpenzimte sigurimeve shoqerore qe paguan punemarresi ne nje shoqeri. A mund te me thoni ju lutemsenjihetapojokyzesishpenzimperefektefiskale? Prgjigje: Neligjinetatimitmbiteardhuratjanepercaktuarnominalishtzeratsekushjaneshpenzimete zbritshmetebiznesit.Neseshikojmeketozeranjenganjeateheremundtethemise: Shpenzimet e njohura jan shpenzime q njihen si t zbritshme nga t ardhurat pr prcaktiminefitimitttatueshm. Dukeqeneseshpenzimetperkontributesigurimeshjaneshpenzimetezbritshmetebiznesit atehere dhe ato qe paguan punedhenesi ne emer te punemarresit, te cilit ja mban keto kontributeneburimjaneshpenzimetenjohuraperefektefiskale. 60.Akanetedrejtepoliciaetatimevetememarrinlejeneqarkullimitteautomjetit? Prgjigje: Punonjesitepolicisetatimoreikryejnefunksionetetyrenezbatimtekopetencaveqejujep ligji dhe udhezimi i procedurave tatimore. Ne zbatim te tij policia tatimore ka te drejte te kontrolloje dhe automjetet qe kryejne aktivitet privat ekonomik si ne transportin e mallrave dhe ate te udhetareve. Te gjithe drejtuesit e automjeteve qe kryejne aktivitet ekonomik me mjetet e tyre duhet te paisen me leje per ushtrim veprimtarie nga Dega e Tatimeve qe ka vendbanimin. Gjithashtu dhe automjetet qe transportojne mallra dhe udhetare nese pretendojnesejaneperllogariteshoqeriveprivateduhettejenetepaisuramevertetimine Bashkise se Qytetit per automjetin e tyre. Nese gjate kontrollit rutine, punonjsit e policis tatimore nuk gjejne justifikime te tilla dokumentare prej drejtuesit te automjetit ata mbajn, sipas rastit, proesverbalin perkates te gjobitjes dhe bllokimit te lejes se qarkullimit te automjetit,sipasmodelittipmenumerserial,icilipasihidhetnnjlibrraportimidorzohet brenda24orvenzyrneprotokollittDegssTatimeve. Nese gjate kesaj periudhe dhe ne vazhdim nuk paraqitet nje justifikim prej drejtuesit te 41

automjetitsimesiper,ateheredegaetatimevekatedrejtenesajtezbatojelegjislacionin,per mbyllje te vendit te biznesit deri ne 15 dite dhe eshte ne pritje te plotesimit te kerkesave ligjoreperregjistriminapojustifikiminsimjetinjeshoqerietecaktuar.

61. Jam nje shoqeri qe kam bere mbylljen e NIPTit sipas kerkesave ligjore qe nga Korrik2004.KurdeshateaktivizojaNIPTintedegaetatimevemethanesekompjuteri nxjerrdhe60mijelekegjoba.Kjomecuditidheirritoi.Megjithateunenukpranovati paguaja, por dhe sot nuk me kane kthyer pergjigje. Duke qene se kam respekt per sinqeritetinepergjigjevetuajaamundtemejepniargumentasiteveproj? Prgjigje: Administratatatimoreduhettecregjistrojneperkohesishtcdotatimpagues,kurprovohetseai per cfaredolloj arsye, ne vitin e fundit fiskal nuk ka ushtruar veprimtari. Ne kete rast, tatimpaguesi regjistrohet si pasiv ne nje regjister te vecante te deges tatimore. Para ndermarrjessehapitperkaliminsipasiv,degatatimoreparaprakishtduhettjuketeprovuar me kryerjen e kontrollit dhe fakte e dokumenta mungesen e aktivitetit gjate 12 muajve te fundit.Veprimetqeduhettekryejedegaetatimevejane: Konfirmimi me shkrim nga pergjegjesi i policise tatimore dhe inspektori i zones perkatese,setatimpaguesinukgjendetneadresenedeklaruarteushtrimitteveprimtarise ngaverifikimetebera. Verifikimi ne vend, duke mbajtur nje proces verbal prej nje inspektori i sektorit te vleresimit dhe mbledhjes dhe nje inspektor kontrolli, i cili duhet te rikonfiromoje se tatimpaguesinukeshtegjendur. Vertetimi nepermjet nje proces verbali te hartuar nga inspektori perkates, qe tatimpaguesigjatevitittefundittatimornukkakryerasnjeimportnebazetetedhenavete marrangaDrejtoriaePergjithshmeeDoganavedhetederguaranedegenetatimeve. Vertetimi nepermjet nje process verbali te hartuar nga inspektori perkates, qe tatimpaguesi gjate vitit te fundit tatimor nuk ka kryer asnje leke xhiro nepermjet te dhenaveqedisponohenngathesari. Tegjithaperpjekjetetjeratemundshmenepermjetverifikimittetedhenavetetjera,nga fondetedonatorevetendryshemdheteardhurangaprojektetendryshmeetj. Pasi te jene ndermarre hapat e mesiperm, sektori i regjistrimit, e kalon tatimpaguesin ne te regjistruar si pasive. Kjo do te thote qe ju nuk jeni cregjistruar perfundimisht. Pas ketij momentinukeshteedetyrueshmeqetjuprintohenformularetedeklarimit,pasinukduhette deklaroniperperiudhapasregjistrit. Pasieshtezbatuarproceduraemesipermedhenesetatimpaguesinukrezultonteketeborxhe tatimore te rrjedhura nga detyrime te palikujduara qe perpara se te regjistrohej ne te

42

regjistruarsipasiv,nepermjetnjeformularivleresimitatimorinspektoriivleresimitnedege duhetteazhornojesituatensipasnormalitetitqeshkruhetneligj. 62. A duhet t paguaj tatim pronari i toks? Dhe nse po far tatimesh paguan nj pronartruallindrtimisot? Prgjigje: Sipaslegjislacionitfiskalaktualnevendintonepronaretetokespaguajneketotaksa: taksenmbikaliminepronesiseperpasurineepaluajtshme taksenmbindertesat tatimmbikaliminepronsisprfitiminkapitalneto Tetreketotaksajanedetyrimeqeshkojneperpushtetinlokal. Nderkohe,pronaretetokesnuktatohenmeasnjellojtjetertatimingaadministrataqendrore persa i perket tatimit mbi te ardhurat, TVSHse apo tatimeve te tjera. Persa kohe nje pronar tokekonsiderohetsiperfituesinjebanesenekembimtesiperfaqessedhenenjesipermarresi ndertimor,aikonsiderohetiperjashtuarngatatimimbiteardhurat.
Kalimiisdrejtsspronsismbipasurinepaluajtshme,tokendrtesa,tatohetme10pr qind t fitimeve kapitale t realizuara. Ky tatim nuk zbatohet n rastet e shkmbimit t s drejts s pronsismbitoknmetdrejtnepronsismbindrtesnendrtuarmbitok.Nktrasttatimii t ardhurave paguhet nga individi q kalon t drejtn e pronsis mbi pasurin e paluajtshme, para kryerjessregjistrimittpasurivetmsiprme,nprputhjemeaktetligjore.Pasuriaepaluajtshme nuk regjistrohet, pa provuar pagimin e detyrimit pran zyrave t regjistrimit t pasurive t paluajtshme.

63.Mundtekryejaktivitettjetermelicensenqekamsibiznesimadh? Prgjigje: Ne legjislacioni shqiptar gjykata eshte ajo qe jep zotesine juridike per te vepruar dhe kryer aktivitet ekonomik. Mbeshtetur ne ate c;fare permban vendimi i gjykates, administrata tatimorebenregjistriminsitatimpagues. Tegjithepersonatjanetedetyruartefitojnetedrejtenjuridikeperteushtruarveprimtari,pra te marrin vendimin perkates te gjykates. Menjehere pas marrjes se ketij vendimi, personi duhettekerkojeteregjistrohetneorganettatimore,pratepajisetmeCertifikateneUshtrimit te Veprimtarise per aq aktivitete sa ai ka ndermend te ushtroje. Legjislacioni tatimor nuk mundtebehetpengeseneseaktivitetieshteishkruarnevendiminegjykates.Ajokatedrejten evendosjessedetyrimevetatimorenevaresiteqarkullimittebiznesevedhetreguesvetetjere qeajomerrparasyshligjerishtnevleresimettatimore. 64.Nedyqankamkaseelektronike,porherepashereajoprishetpershkakteenergjise qevjeneiken.fardokumentacioniprdoretkurnukpunonkasaregjistruese? Prgjigje:

43

1. Ngasakuptohetjukenimarrenjekaseelektronikeregjistruesenezbatimtelegjislacionit tatimordhemekonkretishtteligjitperdokumentimindhembajtjenellogarivepertatimetdhe udhezimit Nr.5, date 20.09.2001. Ne zbatim te ketij udhezimi tatimpaguesit jan t lir t sigurojnvetarkatregjistruesedheneketemenyresigurojnenekompaniteqetregtojnekasa elektronike te autorizuara servisin e tyre. Shrbimi i instalimit dhe mirmbajtjes s arkave regjistruesebhetngavettatimpaguesi. Nrastsearkaregjistruesegjatpunskapsuardifekt,riparimiprvniennpunduhett sigurohetngavettatimpaguesi.Njoftimiprdifektinekonstatuarbhetzyrtarishtngaanae tatimpaguesitbrenda24orvenDegneTatimevedheTaksavetrrethitprkats. Tatimpaguesi sht i detyruar t prfundoj riparimin e arks regjistruese brenda 3 ditve, dukeevidentuarqarkulliminerealizuargjatksajperiudhenprmjetdftesstatimore.Pr mosrespektimin e afatit 3 ditor t riparimit, tatimpaguesi sht i detyruar ti nnshtrohet masaveadministrativeprkatseprmospajisjenmearkregjistruese. Por,neasnjemenyregjatekohesqejutregtoniapokryenisherbimenuklejohetdhedenohet ngaligjitatimormosdokumentimimenjengadokumentatfiskaleqevertetojnetransaksionin ekryer. 65.Kamdegjuarsesistemiaktualitatimittevleresseshtuarnukipershtatetkushteve aktyuale te zhvillimit te vendit. Kush mendoni ju se jane problemet me kryesore te sistemitaktualteTVSHseneadministratenesotmefiskale? Prgjigje: Nisurngakendveshtrimetendryshmemundtegjeshdheproblematikatendryshme.Gjithsesi, mangesitedheproblemetjaneteshumtaperketetatim,simei rendesishmindertatimetne Shqiperi. Problemet me kryesore apo diagnostikimi i semundjes se TVSHse, sipas natyres se secilit problem,mendojmesedoteishinpikaterenditurasimeposhte: BazeengushteetatimpaguesveqeduhettejenepjeseeskemesseTVSHse; Informalitetnedeklariminefurnizimittemallravedhesherbimevenekrahasimme furniziminrealqetatimpaguesitkryejnenaktiviteteteperditshme; Hyrjaemallravetepadokumentuaranevend(sidomosmallrateakcizes)qevijnesi rrjedhojeemoskryerjessefunksionevengadoganat; Mungesa e funksionimit ne menyre reale te sistemit te karrieres si dhe incentivat e paktaqujaneofruaraktualishtpunonjesveteadministratestatimoretcdoniveli. KorruptimiipunonjesvetinspektimitdhevleresimitnniveleteDegevettatimeve; Mangesiteprofesionalizmitdhepergjegjshmeriseadministrativeninspektimetdhe aktinspektimetqmbahenndajtatimpaguesve; Mosfunksioniminmenyretrregulltiskemesseorganizimittadministrates; Mangesi n transparencen dhe informacionin midis sistemit tatimor dhe tatimpaguesve; Mangesi n infrastrukture dhe n vecanti mangesi e mungesa t rrjeteve t informatizuara; Politikeemangetnrekrutiminepunonjesveqduhettperballenmeadministratat kompaniveprivatemetpregatituradhettrajnuara. 44

 66. Shume njerez si dhe une luajne dhe nuk fitojne ne bastet sportive. Cfare tatimesh paguajnebastetsportivedhekushikontrollonato? Prgjigje: Nefaktkjopyetjenukeshteepapriturperne.Meshumengategjitheperpagesenetaksave ngafirmatduhetteshqetesohenklienteteshoqerivetelojravetefatit.Eshteivetmisherbim qenukkalidhjemenevojatjetiketenjeriut,porbazohetmbikenaqesiteindividualetenjriut. Gjithsesi,pokthehmitepergjigjadirekteperpyetjenqejunabeni. Sipasligjittelojravetefatit,miratuarneparlamentintonenevitin2000dheimodifikuar nga ndryshimet qe i pershtaten kushteve te zhvillimit shoqeror dhe ekonomik te vendit fitimet,qorganizatoriilojravetfatitrealizonngaushtrimiiveprimtarisstij,jant tatueshme. Perpara se organizatori te perfitoje lejen qe jepet nga Komiteti i Lojrave te fatit ne Ministrine e Finacave, atij i duhet te paguaje nje takse nacionale per ushtrimin e veprimtarise,vleraetecileseshteendryshmenevaresitetipittelojessefatit. Tatimpaguesit q ushtrojn veprimtari n fushn e organizimit t lojrave t fatit i nnshtrohen t gjith legjislacionit aktual tatimor n fuqi. Kjo do te thote se ata si cdo shoqeritjeterduhettezbatojneligjetfiskale,pratepaguajnetatiminmbifitimin,tatimin mbivlereneshtuar,tatimmbiteardhuratpersonaleperpunonjesitqekamekontratedhe kontributet e sigurimeve shoqerore sipas tarifes perkatese ligjore. Prve ksaj ato paguajn20prqindtatimmbilojratefatit.Kytatimshtpjesevolumittqarkullimit gjithsejtrealizuarnbaztarktimevengashitjaebiletave. 67.Nganjenjoftimnemediathuhetsedoteperdorenkritereterejapertevleresuar tatimpaguesitemedhenj.Pyetjaimeeshtekjo:Kushdotekonsiderohentatimpagueste medhenjsipasudhezimitteDrejtorisesepergjithshmeteTatimeve? Pergjigje: Ne baze te nje studimi te bere nga Drejtoria e pergjithshme e Tatimeve, konsiderohen tatimpaguestmdhenjtgjithpersonatetatueshmq: - kanrealizuarnjqarkullimmbi100milionlekprvitinemparshmfiskal. - t licensuar si banka, shoqri sigurimesh, tregti me shumic e karburanteve si dhe filialeteshoqriveshumkombshe. - kontributi tatimor i t cilve ka rezultuar jo m i vogl se 10 milion lek pr vitin e mparshmsidhe - menumrmesatarpunonjsishjompakse50vet

MenaxhimjoefektiviadministrimittfunksionevetatimorengaMenaxheret (Kryetaret)eDegevetatimore.

45

68.Paradisaditeshlajmetngategjithaanetthoshinseubenekallzimeneprokuroriper tatimpaguesqekanekryerevazionfiskal.Ajoqedojatedijauneeshtesecilathapaka ndermarreadministratatatimoreperparaseticojeneprokuroriketatatimpaguese? Pergjigje: Veprimeteadministratesbazohenneligjineproceduravetatimore.Eshtekyligj,icilibente mundurprocedimineadministratesedhenerastineevadorevefiskale.SipasNenit45teketij ligji,hapiipareeshtensenjtatimpaguesnukkapaguarfardoshumetdetyrimittatimor, administratatatimore,nprmjetnjurdhrimeshkrimikrkondobankeqmbanllogarit tatimpaguesit,timbajktijtfunditnjshum,qshtmevoglandrmjet: a.shumsq,nprputhjemenjoftimin,shtkrkuarprtumbajtur; b.shumsq,natkoh,dispononllogariabankareetatimpaguesit. Shuma q administrata tatimore krkon t mbahet nga do bank nprmjet urdhrit me shkrim, sht e para n radhn e pagesave, kur nuk prcaktohet ndryshe me nj ligj tjetr. Nesebankanukmbanshumnekrkuarngatatimet,atherajoipaguanorganittatimornj penalitetnmasn0,2prqindnditprshumnedetyrimittpambajtur. Prtatimpaguesit,tciltnukpaguajndetyrimetetyretatimoreedhepasmarrjessmasave t zakonshme t nxjerrjes s detyrimeve tatimore si me siper, organet tatimore fillojn marrjenemasavetejashtezakonshme,simeposht: a) mbylljen e veprimtarise ekonomike te tatimpaguesit deri sa ky i fundit t ket shlyer detyrimin e papaguar, por pa kaluar me shume 30 dite kalendarike nga asti i mbylljes. Pr kete,kryetariidegsstatimevenxjerrnjvendimtveantekzekutiv,iciliekzekutohetnga PoliciaTatimore; b) sekuestrimin e pasuris, n rastet kur tatimpaguesi vazhdon t mos paguaj detyrimin tatimoredhepsekankaluarmshumse30ngaastiimbylljessveprimtaris.Nktrast, kryetari i degs s tatimeve nxjerr nj vendim t vecant ekzekutiv, i cili ekzekutohet nga PoliciaTatimore.Vendimiiveantekzekutivnukkufizohetvetmnshumnetatimeve,por nukduhetasttejkalojmasnprsiguriminepagesssdetyrimevetatimore.Sekuestrimii pasurisndjekktrradh: i) pasuriteluajtshme; ii) pasuritepaluajtshme. Pasurit e sekuestruara si m sipr u nenshtrohen dispozitave te ligjit Nr.7697, date 07.04.1993Perkundravajtjetadministrative,indryshuar; Nse dispozitat e msiprme nuk mjaftojn pr mbledhjen e detyrimeve tatimore, atehere kryetariidegsstatimevemerrmasatperfundimtaretemposhtme: - bndenoncimnorganeteProkurorisnbaztnenit181tKoditPenal; krkonngaorganetprkatsetbllokojntransferiminepasurivettatimpaguesit. N t gjitha rastet organi tatimor mund t krkoj fillimin e proedurave t falimentimit si kreditoriinteresuar,nmbshtetjetligjitnr.8901,dat23.5.2002Prfalimentimin. 69. Jam nj tregtar dhe prodhues pjessh pr mobilje. Un kam klient t mit marangoztdhepunishtetevogla.Njditmerdhinjgrupipolicistatimoredhem thasemduhendyNIPTe.Amundtmthonisekuegjejnkttdrejtnligj,q mkonsideronseunjamngabim? 46

 Prgjigje: Inderuarbiznesmen! Dukeqeneseperneeshteipaplotegjithekuadriiveprimtarisedheambjentevekueushtroni atedotedonimtjupergjigjeshimnepermjetligjitdhekyeshteaiqengeletdhenukmundta diskutojeaskush.Pasinjihetligji,kerkohetedrejtadhegjendet.Mjaftqetakerkoshnepermjet njerezveligjoredherrugesligjoreteduhur.Taniletevijmeteshpjegimiipyetjestuaj. Pratapersonattatueshmqiprkasinkategorissbiznesittvoglduhetthapinnj license dhe te marrin nj NIPT, pr secilin aktivitet. Vendi i veprimtaris t secils license duhettpajisetmeertifikatNIPTimenumratndryshm.Kycitimimesipermmbeshtetet neligjineproceduravetatimore. Jufalenderojmeperbesimintuaj.

KAPITULLIIII

TATIMIMBITARDHURATPERSONALE
70.Nerastintim,unejaminxhiniernenjekompaniqeeshteneItali.Kompaniameka derguar per disa sherbime ne Shqiperi. Mua kompania me paguan tatimin mbi te ardhuratneItali.Akampertepaguartatimeapodetyrimetetjerashtetit? Prgjigje: Kyrastkatbjmepagesatqbjnpersonatrezidentshqiptare,prindividtndryshm (tparegjistruarprtatimet)tciltfurnizojnshrbimetfardoshmeprta.Shrbimet tillajanshrbimettekniketmirmbajtjes,tinstalimit,tmontimit,tpunvembikqyrse, shrbimet e transportit, shrbimet e menaxhimit, shrbimet e konsulencs, shrbimet e prfaqsimit,sidhedoshrbimtjetr.Jumundtzgjidhnittatohenisikurtkishitnjnjsi tprhershmenShqipri.Nktrastpersoniduhettparaqesnjdeklaratnprmjett cilsainjoftonindividinqbnpagesnsidheorganintatimorsetardhuratesiguruaraprej tij do t prfshihen n t ardhurat e bisnesit q ai ushtron n Shqipri. Si rrjedhoj tatimpaguesinktrastdottatohetprfitiminnetotprcaktuarsipasLigjitPrTatimin mbitArdhurat.Kurprfituesiiktyretardhuravenukeparaqetdeklaratnemsiprme, personiqbnpagesnshtidetyruartmbajtatiminnburimnmasn10prqindn momentinepagess. 47

 71.Nganjeshkrimnenjegazetekamlexuarsengatatimetnukshpetojneassportistet. Doja tju pyesja se a duhet te paguajne tatime sportistet qe jane te aktivizuar jashte vendit? Prgjigje: Perteshpjeguarseaduhentatuarsportistetosejoduhettjushpjegojmekuptimineteqenit rezident,qekalidhjemeketerast.CdoindividquhetrezidentShqiptarprqllimetatimore, kur ka nj banes t prhershme, ka familjen, pra ka interesa jetsore dhe ekonomike n Shqipri(vendiiinteresavejetike),pavarsishtsemundtpunojnperiudhatndryshme jasht vendit apo mund t ket nnshtetsi t huaj. Ne kete rast sportistet qe ju permendni perfshihennegrupinerezidenteve.Duhetpaturparasyshqprpersonatqjanrezidentn vendetmetcilatShqipriakannshkruarMarrveshjeprEleminimineTatimevetdyfishta dhektoMarrveshjekanhyrnfuqi,dotzbatohendispozitatektyreMarrveshjeve.N rastetkurpagesakryhetnganjindividapoqoftedheshoqeribrendavendit,osekurpagesa kryhet nga nj person, kompani apo fondacion, jasht shtetit (dhe prfituesi sht rezident Shqiptar jo i regjistruar n organet tatimore) athere,n do rast, prfituesii t ardhurave duhettdeklarojdhepaguajdetyrimintatimornorganintatimorprkats.Nembyllje,ne kuptimineligjittetatimitmbiteardhuratpersonatrezidenttatimorShqiptartatohenn Shqipri,prtgjithatardhuraterealizuaranshkallbotrore(tardhuratmeburimn Shqipridhejashtsaj). 72. Kam nje llogari bankare te mbyllur per nje vit te Banka Credins. Por, kur mora perqindjet e interesave pashe se me kishin mbajtur tatim ne burim. A mund te me sqaroniseceshtekjodhekurzbatohet?Jufaleminderit. Prgjigje: Per kete pyetje duke ju referuar ligjit te tatimit mbi te ardhurat ne Republiken e Shqiperise mundtjuthemisetardhuratngainteresatbankare,konsiderohensitardhurattatueshme pr qllim t tatimit mbi t ardhurat personale. T ardhura nga interesat bankare konsiderohen t gjitha interesat nga llogarit personale apo t prbashkta t individve n bankaoseninstitucionettjerafinanciare,sidhetgjithainteresatngadepozitatpersonale ose t prbashkta me afat, n formn e llogaris me afat, ertifikats s depozits me afat, kontrats pr depozit me afat, si dhe do e ardhur tjetr n form interesi. Tatimit mbi t ardhuratinnshtrohentgjithainteresatelinduradhepaguara.Ktijrregulliinnshtrohen edhe depozitat me afat maturimi m t gjat se nj vit. Ne rastin e llogarise ne valuta te ndryshme, tatimi mbi t ardhurat nga interesat n valut konvertohet n lek, me kursin mesatartkmbimittaplikuarngavetbankaprblerjenevalutaverespektive,nditne kryerjessveprimit.Momentipagimittinteresavekonsiderohetditaepagimittinteresave n leke ne dore ose dita kur llogaria e mbyllur mbaron dhe freskohet perseri ose jo. Bankat kaneperdetyretllogarisindhembajnengakjoshumeeinteresave10%tatimmbiinteresat, tecilinduhettaderdhinnorganintatimorprkatsbrendadats15tmuajitpasardhst muajittpagimit,maturimitapokapitalizimit. 48

 73. Punoj ne nje firme italiane rrobaqepesie. Do te doja te dija se si mbahet ne page sigurimetshoqeroredhetatimiipages?Jufaleminderit. Prgjigje: Kontributet e detyrueshme t sigurimeve shoqrore dhe shndetsore prjashtohen nga baza mbitcilnllogaritettatimimbitardhuratpersonale.P.sh.Nsepagamujorebrutoejuajsii punsuarneshoqerinekuthonisht50.000lek,5.600lek(11,2%)shtmasaekontributit t sigurimeve shoqrore dhe shndetsore e prballuar nga ju ne cilesine e punmarrsit. Atehere,bazambitcilndotllogaritettatimiprtardhuratpersonalengapunsimisht 50.0005.600=44.400lek.Keshtu,pasillogaritetdhetatimimbipagat(2.240leke),pagaqe jumerrnieshte42.160leke. 74.JamnjebanoreneqytetineTiranes.Duateshesshtepinetimepersonale.Por,doja te dija se cfare taksash me duhet te paguaj per kete shitje dhe kush perjashtohet nga taksatneketerast? Prgjigje: Nerastintuaj,qekenindermendteshisninjepasuritepaluajtshme,sickonsiderohetshtepia detyrimi ndaj shtetit permblidhet ne taksen e kalimit te drejtes se pronesise per pasurite e paluajtshme.Kjotaksepaguhetsingapersonatfizik(rastituajeshte1000leke/m2)poashtu dhe nga personat juridike, qe kalojne te drejten e pronesise mbi pasurine e paluajtshme, nje personi tjeter. Zyrat e Regjistrimit te Pasurive te Paluajtshme nuk regjistrojne kalimin e pasurisesepaluajtshmepaukryermeparepagesaetakses. Ne rastet e kalimit te se drejtes se pronesise se ndertesave, kur bashke me to eshte edhe siperfaqjaetruallitposhtenderteses,taksapaguhetvetempersiperfaqenenderteses.Zyrate Regjistrimit te Pasurive te Paluajtshme kerkojne nga personi qe shet, plotesimin e nje deklarate,meanetesecilesdeklarohet,seaioseajonukushtron,veprimtarisipersonfizikne fushen e ndertimit apo transferimit te pasurive te paluajtshme. Organet tatimore vendore kontrollojnerastpasrastivertetesineeketyredeklaratave. Natyrisht,qeneketeligjkadheperjashtimeperpagesetekesajtakse. Prjashtohenngapagimiiksajtakse: 1.Individttciltkalojntdrejtnepronsismbipasurinepaluajtshmedhepaguajnpr kt kalim, tatimin mbi t ardhurat personale sipas prcaktimeve t bra n ligjin nr. 8438, dat28.1.1998Prtatiminmbitardhurat. 2. Enti Kombtar i Banesave pr t gjitha siprfaqet e shitura prej tij, Agjencia Kombetare e Privatizimitdheorganeteqeverisjesqendroredhevendore. 3.Subjektetqedhurojnepasuritepaluajtshmekurperfituestedrejtperdrejtejane: Institucionetdheentetshteteroreepublike,qendroredhevendore; Bashkesite fetare ose organizatat jofitimprurese, kur dhurimi lidhet me ate pjese te veprimtarise se tyre pa qellim fitimi. Ne keto raste, dhuruesi ben regjistrimin e pasurise se paluajtshme,pasikamarrevertetiminngakeshillibashkiakosekomunalperperjashtiminnga taksa.Neastineregjistrimit,dhuruesipaguanpjesenqeitakonagjentittetakses. 49

Perrastetkurpranohetngavetepaletosevertetohetligjerishtsimulimiidhurimitperllogari te nje shitjeje, per shmangie nga taksa, zbatohet taksa sa dyfishi i vleres, pavaresisht nga pergjegjesiteetjerasipasligjit. Nga 1 Korrik 2007 ka hyre ne fuqi ligji i ri, ku cdo kalim pasurie te paluajtshme tatohet ne masen10%tfitimitkapitalneto. Mekaqmendojmesekemiezauruarpergjigjenqedonit.Jufaleminderitperkonsideratentuaj. 75. Duke marr shkas nga nje bisede pr tatimet q aplikohen mbi gjithe individet rezidente,dojatjupyesjaseaduhettepaguajnetatimeindividetqejanetepunesuarne cfaredofushejashtevendit? Prgjigje: Nepergjigjentoneperjuseaduhentatuarsportistetosejoduhettjushpjegojmemeperpara kuptimineteqenitrezident,qekalidhjeme keterast.Cdoindividquhet rezidentShqiptar pr qllime tatimore, kur ka nj banes t prhershme, ka familjen, pra ka interesa jetsore dhe ekonomike n Shqipri (vendi i interesave jetike), pavarsisht se mund t punoj n periudha t ndryshme jasht vendit apo mund t ket nnshtetsi t huaj. Ne kete rast individet, qe ju permendni perfshihen ne grupin e rezidenteve. Duhet patur parasysh qpr personat q jan rezident n vendet me t cilat Shqipria ka nnshkruar Marrveshje pr Eleminimin e Tatimeve t dyfishta dhe kto Marrveshje kan hyr n fuqi, do t zbatohen dispozitatektyreMarrveshjeve.Nrastetkurpagesakryhet nganjindividapoqoftedhe shoqeribrendavendit,osekurpagesakryhetnganjperson,kompaniapofondacion,jasht shtetit(dheprfituesishtrezidentShqiptarjoiregjistruarnorganettatimore)athere,n dorast,prfituesiitardhuraveduhettdeklarojdhepaguajdetyrimintatimornorganin tatimorprkats.Nembyllje,nekuptimineligjittetatimitmbiteardhuratpersonatrezident tatimor Shqiptar tatohen n Shqipri, pr t gjitha t ardhurat e realizuara n shkall botrore(tardhuratmeburimnShqipridhejashtsaj). 76. Une banoj ne Tirane. Do te shes nj koleksion personal t familjes me punime argjendarie.fartaksashduhettepaguajnesejashesndonjeMuzeu? Prgjigje: Nemomentin,qekenindermendteshisninjepasuriteluajtshme(sikonsiderohetkoleksioni) detyrimindajshtetitpermblidhetnetatiminmbitardhurnpersonale.Kytatimpaguhetnga individet, q jan t paregjistruar n organet tatimore. Masa e ktij tatimi sht 10% e t ardhurs s prfituar. N t gjitha rastet personi prfitues tatohet n kt form pasi nuk i deklaronatotardhurantardhuratetatueshmetebiznesit. Pervecketijdetyrimijunukkeniasnjetakseapotatimtjeterpertepaguarperketeteardhur terealizuarngajusirezidentdhemeburimneRepublikenShqiperise.

50

77. Punoj si rrobaqepese ne nje firme rrobaqepesie. Kur marrim rrogen cdo fillim muaji,njepjeseesajmembahetdhederdhetsitatimpage.fareeshtetatimiperpagen dhesatatimmeduhettepaguajperpagen30,000lekenemuaj? Prgjigje: Nje nga tatimet me te perhapura per punonjesit si te sektorit privat, por dhe atij publik (shteteror)eshtetatimimbiteardhuratngapunesimiapotatimimbipagen.Tatimimbipagen apo tatimi mbi t ardhurat nga punesimi prfshin pagn baz si dhe t gjitha shtesat mbi pagnbazqkankaraktertprhershm(vjetrsi,vshtirsi,largsivendbanimi,natyrt veant pune apo shrbimi, si dhe shtesat e bra me aktet ligjore e nnligjore q cilsojn shprehimishtshtesn).Ketotardhuratnjindividi(sinerastintuajqejuthonisekeninje page30,000lekenemuaj)janeobjektitatimitsipasperllogaritjevetabelessemeposhtme: TabelaprTatiminmbitardhuratpersonalengapunsimi
Eardhurae tatueshme (nmuaj) Mbi(lek) 0 14.000+ 40.000+ 90.000+ 200.000+ TAP Lek 0 140 1.440 6.440 22.940 Prqindje +1%tshumsmbi0lek +5%tshumsmbi14.000lek +10%tshumsmbi40.000lek +15%tshumsmbi90.000lek +20%tshumsmbi200.000lek

Derin (lek) 14.000 40.000 90.000 200.000 Mtepr

Shuma30,000lektatohetper(30,000lek14,000lek)16,000x5%=800lek. Kytatimmbahetngapagatuajderinefillimthyrjessligjittritprezantuarngaqeveria demokratike,lidhurmetaksneshesht.Nbaztsajdotjettatimiprogresivicdopage nmasn10%tsaj. 78.Paratremuajshushpronsovangashteti,mbasintpkntimedotndrtphetnj rrug.Mektolekdotndrtojnjdyqan.Apaguajtatimeprktolekqkammarr ngashpronsimiitoks? Prgjigje: Lidhur me pyetjen qe na keni bere, duke ju referuar ligjit te tatimit mbi te ardhurat ne Republiken e Shqiperise mund tju themi se t ardhurat nga shprons, konsiderohen si t ardhuratpatatueshmeprqllimttatimitmbitardhuratpersonale. T ardhurat e prfituara, prfshir ato n form monetare apo n natyr, nga pronart si shprblim pr shpronsimet q i bhen nga shteti pr interesa publike nuk jan objekt i pagessstatimit.Por,ndorastprjashtimiduhettbazohetndokumentacioninligjorq vrtetonnatyrnektyretardhurave. 79.Jamnjetregtaribiznesittevogel.Dojateinformoheshaseapaguajmetatimmbite ardhuratnerastintim? 51

 Prgjigje: Tatimimbitardhuratpersonale,prfshintegjithallojetetardhuravetindividve. Individt rezident i nnshtrohen detyrimit pr tatimin mbi t ardhurat personale gjat periudhs tatimore pr t gjitha burimet e t ardhurave (brenda dhe jasht territorit t Republiks s Shqipris), ndrsa individt jorezidente i nnshtrohen detyrimit pr tatimin mbitardhuratpersonalegjatperiudhstatimoreprtardhuratmeburimnterritorine RepublikssShqipris. Nga ky tatim, perjashtohen gjithe te vetepunesuarit, pa punemarres. Kjo do te thote se ne arstinsejumerrnitepunesuarnendihmetebiznesittuaj,atavetenukjaneteperjashtuarnga tatimimbiteardhuratpersonale,nerolinepunemarresit. Kjodoteishtespjegimiperpyetjentuaj. 80.Kushjaneteardhuratqeperjashtohenngatatimetmbiteardhurat? Prgjigje: Sipasligjittetatimitmbiteardhuratprjashtohenngadetyrimiprpagiminetatimitmbit ardhuratpersonaleteprfituarasirezultatisigurimitnskemnedetyrueshmetsigurimeve shoqroredheshndetsoresidhendihmatekonmikeprfamiljetdheindividtpatardhura apo me t ardhura t ulta sipas prcaktimeve n legjislacionin prkats. Nga tatimi mbi te ardhurat perjashtohen dhe bursat e nxnsve dhe studentve, pavarsisht nga burimi i financimit, shprblimet e marra pr rastet e smundjeve apo fatkeqesive, t ardhurat e prfituara,prfshirtardhuratnformmonetareaponnatyr,ngapronartsishprblim pr shpronsimet q i bhen nga shteti pr interesa publike, t ardhurat e prfituara si dmshprblim i dmeve nga kompanit e sigurimit, t ardhurat n natyr n formn e ushqimeve si dhe t ardhurat q prjashtohen n baz t marrveshjeve ndrkombtare t ratifikuarangaKuvendiiShqipris. Prjashtohenngatatimimbitardhuratpersonale,tardhuratngapagatdheshprblimetpr marrdheniet e puns t zyrtarve t konsullatave, diplomatve, ose funksionareve t ngjashmtvendevettjera,sidhetorganizatavendrkombtaretcilt,gjatkryerjess funksioneve t tyre zyrtare n Republikn e Shqipris, n prputhje me konventat apo marrveshjetndrkombtaretnnshkruara,osetpranuarangaRepublikaeShqiprisapo Qeveria Shqiptare, kan statusin e diplomatit. Nuk do t prfitojn t drejtn e ktij prjashtimi individt, shqiptare apo t huaj, t cilt mund t jen t punsuar n kto organizataapoorganizma,pornukkanstatusinediplomatit. 81.Jamdukeberenjestudimdhedojathjeshttemethoshitnesemundtemendihmoni sesaeshtepagaminimaleneShqiperi? Prgjigje: Pagabrutominimaledhemaksimale,prqllimetellogaritjesskontributeveprtupaguar, prcaktohetnVendimeteKshillittMinistravenr.402,dat11.6.2001,Prdisashtjen zbatimtligjitnr.7703,dat11.5.1993PrsigurimetshoqrorenRepublikneShqipris,i

52

ndryshuar dhe nr. 771, date 13.11.2003 Per mbledhjen e kontributeve te detyrueshme te sigurimeve,shoqeroredheshendetesoreneRepublikeneShqiperise,indryshuar. MevendiminmetefunditteKeshillitteMinistraveteMajit2007,icilikamarrvendimper ndryshiminepagesminimaledhekategorizimin,sipasnivelevetestafitajoeshtepercaktuarte jetenenivelin14.000lekeperrrethetkategorisesedytedhetetrete,15.000lekeperrrethet ekategoriseseparedhe17.000lekeperTiranen. 82.AmundtmthonisekushjanetardhuratqtatohennShqipri? Prgjigje: Tardhuraqtatohenjankategoritetardhuravetmposhtme: Pagatdheshprblimetetjeranlidhjememarrdhnietaktualetpuns(tardhuratnga punsimi).Nktkategoritardhurashprfshihensipagat,ashtuedheshprblimettjera nvlerqlidhenmepunsiminaktualtindividit.Ntardhurangapagatprfshihetpaga baz si dhe t gjitha shtesat mbi pagn baz q kan karakter t prhershm si shtesat pr vjetrsi,vshtirsi,largsivendbanimi,natyrtveantpuneaposhrbimi,sidheshtesat tjerapageeshprblimitbrameaktettjeraligjoreennligjore. T ardhurat q rrjedhin nga fitimi i ortakut apo i aksionerit n shoqrin tregtare. Bhet fjalprtardhuratqprfitojnindividt,nformnendarjessfitimitngaortakrit,apo t dividentit nga shoqrit tregtare dhe subjekte t tjera t parashikuara nga Ligji pr ShoqritTregtare. Tardhuratngainteresatbankare,apoatotprfituarangaletratmevler.Tardhuranga interesatbankarekonsiderohentgjithainteresatngallogaritpersonaleapotprbashkta t individve, n banka ose n institucione t tjera financiare, si dhe t gjitha interesat nga depozitatpersonaleosetprbashktameafat,nformnellogarismeafat,ertifikatss depozitsmeafat,kontratsprdepozitmeafat,sidhedoeardhurtjetrnforminteresi. Tatimitmbitardhuratinnshtrohendepozitatmeafatmaturimimtgjatsenjvit.Tatimi mbitardhuratngainteresatnvalutkonvertohetnlek,mekursinmesatartkmbimitt aplikuarngavetbankaprblerjenevalutaverespektive,nditnekryerjessveprimit. T ardhurat e prfituara nga pagesat pr t drejtn e autorit dhe pronsin intelektuale. Ktojantardhuraqlindinngaprdorimiapoedrejtaprtprdorurtdrejtateautoritn letrsi,art,muzikeaposhkence,qprfshijnprdoriminapotdrejtnprtprdorurfilmat kinematografik, filmat dhe regjistrime te ndryshme pr radio apo TV, do patent, mark tregtare,skicapomodel,projekt,formulsekrete,informacionapoproesteknollogjik,lidhur meaktiviteteindustriale,tregtareaposhkencore. Tardhuratngaenfiteoza,huajadheqerat.Meterminenfiteozdotkuptohetkontrata metcilnnjpersoniijepetedrejtatprdoredhetprmiresojnjpasuritpaluajtshme, sipas perkufizimit te nenit 784 e vijues te Kodit Civil. E ardhur nga enfiteoza do t konsiderohetshperblimiperiodiknthollaosennatyrqipaguhetpronarittpasuriss paluajtshme nga personi qe merr pronn n prdorim. N rastetkur marrsi n prdorim, sipas kontrats midis palve, kryen shpenzime pr prmirsimin dhe prshtatjen e ksaj pasurie pr nevojat e tij, ather kto shpenzime do t konsiderohen si t ardhura pr individinpronartobjektitdhedottatohensikurtishineardhurngaenfiteoza. Eardhurngahuajadotkonsiderohetdoeardhureprfituarngadhnianformnehuase mjetevemonetareapotmjetevettjeratngjashmemeto. 53

T ardhura nga qeraja do t konsiderohen t gjitha t ardhurat e prfituara nga dhnia me qera e toks, ndrtesave e objekteve t tjera q shrbejn pr banim, aktivitet industrial, tregtar,shrbimietj.,porpaukufizuarvetmnto. Tardhuratngakalimiisdrejtsspronsismbipasuritepaluajshme(pikadh).Nkt grupprfshihentardhuratngashitjaepasurivetpaluajtshmeosevleraetregutepasurive tpaluajtshmetdhuruara. Tardhuraterealizuarangadiferencandrmjetmimittshitjesdhemimittblerjess kuotavetpjesemarrjesnkapitalapoteaksioneve.Nktgrupprfshihentardhurate realizuarangashitjaekuotsqnjortakzotronnnjbiznesapoortakri,apotardhurate realizuarangashitjaeaksioneve.Ndryshengagrupetetjera,bazatatimorenktrastsht diferencamidis: a) tardhuravengashitjaapolikujdimiibiznesitmevlernekontributitnparaose natyrtortakve; b) tardhuravengashitjaekuotsspjesemarrjesnkapitalmevlernnominaleose tblerjessekuotes; c)tardhuravengashitjaeaksionevemevlernnominaleosetblerjesaksioneve; d)totaliikuotsspjesemarrjesosepjessskapitalitttrhequrnganjortakose pronarmekapitalinfillestartkontribuarprejtijnkapitalinthemeltar. Tardhurattjeraqnukidentifikohennformateparaqituranktnen.Nktgrup prfshihet do lloj e ardhure me burim n Republikn e Shqipris e realizuar nga individ rezident ose jo rezident, por q nuk identifikohet n format e paraqitura m lart. N kt grup prfshihen t ardhurat nga sponsorizimet (p.sh. individ t ndryshm q nuk jan t regjistruarnorganettatimoremarrinsponsorizimengaburime tndryshmedheiprdorin pr aktivitete artistike apo sportive), t ardhura nga aktiviteti profesional si msimdhnie, trajnime,shkrimengazeta,etj.,kurprfituesinukshtiregjistruarnorganettatimore(dhe aktivitetettillaikatprkohshmeapodytsore). Edhenrastetkurpaguesiitardhursshtpersonjuridikapofizikiregjistruarnorganet tatimore shqiptare ose do ent, organizat joqeveritare, apo organ i qeverisjesqendrore apo vendore n Shqipri, apo prfaqesi e organizmave ndrkombtare apo ambasad e huaj n Shqipri, tatimi mbahet n burim n masn 10% t pagess dhe derdhet n organin tatimor prkatsbrendadats20tmuajitqpasonmuajinntcilin shtkryerpagesa.Nrastet kur prfituesi sht individ rezident Shqiptar dhe paguesi sht person jorezident (i pa regjistruar n organet tatimore Shqiptare), prfituesi i t ardhurave duhet t deklaroj dhe paguajtatiminnorganintatimorprkatsjomevonsedata20emuajitqpasonmuajinn tcilinshtkryerpagesa. 83.Kampareshumekengetaredhemendojsekanefituarshumelekengazanatiityre. Apaguajnetaksakengetaret? Prgjigje: Pyetjatuajeshtepakevecante.Neketekohekurproblemetpertatimetjaneshumetemedha dhesfidatetyrejaneperrealiziminetargetevetepercaktuarnemenyreshumeambicioze,kjo pyetjeeshtetregueseeemancipimittatimorteadministratestatimore. Perrastinenjeartistiapotethemimemirekengetareserendesishmeeshtetepercaktohete burimiiteardhuravedherezidenca.Nesekengetarjaeshterezidenteshqiptareatehereajodo tunenshtrohetgjitheasajcfareperfshinfushaezbatimitteligjitshqiptarpertatiminmbite ardhurat. Keshtu, ne kuptim te ketij ligji, individt rezident i nnshtrohen detyrimit pr 54

tatimin mbi t ardhurat personale gjat periudhs tatimore pr t gjitha burimet e t ardhurave(brendadhejashtterritorittRepublikssShqipris). Atehere,sipasketijligjiedherastiikengetareseshteobjektpertutatuarneburimnemasen 10%teteardhuraveqeajoperfitonngaaktivitetetesajartisitikeapomarreveshjeteberaper teardhuraqeperfitonngaformatetjerabashkepunimi,siprodhimealbumemuzikore,etj.

KAPITULLIIV

REGJISTRIMDHEREGJISTRIMAKTIVITETI

55

84.Dotdojatdija,pasinukekamtqartsefarkushtiduhettplotsojnj biznesmenprturegjistruarnTVSH?Akanjkufitxhiros?Jamnpritjetprgjigjes tuaj. Prgjigje: dopersonfizikapojuridikqzhvillonveprimtariekonomike,qarkullimiitcilittejkalonapo pritet t tejkaloj 8 milion lek pr nj vit kalendarik (64 000 Euro, ku 1 Euro = 125 leke) detyrohet t krkoj t regjistrohet. Termi "person" prfshin do lloj subjekti q kryen nj veprimtariekonomikepavarsishtngaformajuridikeeorganizimitttij.dollojsubjektiq kryen import eksporte, veprimet doganore do t bhen vetm pasi ai t ket paraqitur origjinalin ose kopjen e noterizuar t ertifikats s Numrit t Identifikimit pr Personin e Tatueshm.Nqoftsegjatvititkalendarik,qarkullimiipritshmtejkalonoseparashikohet t tejkaloj 8 milion lek, personi fizik ose juridik detyrohet t krkoj t regjistrohet. Qarkullimiqduhettmerretparasyshshtqarkullimigjithsejibrngainjjtiperson. Qarkullimigjithsejprfshintgjithafurnizimetebranganjperson:furnizimetetatueshme, furnizimet e prjashtuara, furnizimet pr eksport. Kurse nj person i cili fillon veprimtarin ekonomikedhekjoveprimtarikatbjmeimporteksportinshtidetyruartkrkojt regjistrohetbrenda15ditvengadataefillimittveprimtaris,pavarsishtseqarkullimiitij mundtmosarrijkufirinminimaltregjistrimit.

85.Duamtmbyllimfirmentontprbrngadyortak.Kurvajtaprtmarr vrtetiminngatatimetatamthansemprparaneduhettshesimmallingjendjeq keminmagazin.Muakjomduketepadrejt,pasiunndajpoembyllshoqrinpasi nukmecnmalli.Dotjuishamirnjohsnsemprgjigjenisamshpejt. Prgjigje: Shqetesimijuajshtrealdhenekuptojmesikletintuaj,pasitmbylleshnjshoqerishpesh shtnjsituateekomplikuar.Megjithate,npomundohemimeposhtetjusqarojmeprkt moment,qepokalonshoqeriajuaj. Ne qofte se shoqeria do te likujdohet atehere veprimtaria ekonomike duhet te perfundoje menjehere.Kurjumbyllniveprimtarinekonomikeduhettkrkonitregjistrohenijom vonse15ditngaditaefunditntcilnkenibrfurnizimettatueshme(leshuarfature, blere apo kryer shpenzime). Aktivet dhe mallrat, mbetjet konsiderohen si perdorim privat ( deklarohen shitje). regjistrimi hyn n fuqi nga dita e fundit e brjes t furnizimeve t tatueshme. Megjithate, organet tatimore kan t drejt t regjistrojn nga regjistri aktiv i regjistrimeve duke kaluar n pasiv do person t tatueshm, kur provohet se ai pr fardo arsye n vitin e fundit fiskal nuk ka ushtruar veprimtari. Pas nj viti q subjektet nuk deklarojn dhe pas kryerjes s t gjitha proedurave administrative t verifikimit, kto tatimpagueskalojnnpasiv,nprmjetnjregjistritveanttorganevetatimore. 86.KamparsesijanproceduratqduhettkalojnjfirmehapurnMaqedoni kurfalimenton.Dotdojatdija,poligjishqiptarparashikonnnjrastfalimentimi? Prgjigje: 56

Meaqsapermbanlegjislacionishqiptarmundtethemiseproceduratefalimentimitkanpr qllimt'ijapinzgjidhjeekonomikeefinanciaredebitoritnprmjetrrugsgjyqsoret pastrimitngaborxhetosetrivendosjessaftsispagueseaponprmjetlikudimitgjyqsor ttij.Likuidimiidebitoritnukmundtkryhet,nsemparndajtijnukjanmarrmasatpr rivendosjenngjendjeneaftsispagueseosetpastrimitngaborxhet.Procedurate falimentimitfillojnkurnjpersonfizikajuridikosenjshoqritregtareshtngjendjene paaftsispaguese.Proceduraefalimentimitfillonvetmnbaztnjkrkespadie.T drejtnprparaqitjenesajekadebitoridhedokreditoritij,tciltnkohnefillimitt ksajprocedurekannjpretendimtmotivuarkundrejtpasurissdebitorit.Kreditori duhettparaqesnmnyrbindsedhetargumentuarpaaftsinpagueseose mbinarkesnmeborxhetdebitorit.Debitorikatdrejttakundrshtojktkrkespadin mnyrneparashikuarngaKodiiProcedursCivileprkundrshtiminepadive.Nrastete personavejuridikosetshoqrivetregtare,sipasligjitNr.9901,dat14.04.2008"Pr tregtartdheshoqrittregtare",detyriminprparaqitjenekrkessprfillimineprocedurs sfalimentimitekanedheorganetdrejtuesettyre.Mepraniminekrkespadispr fillimineprocedurssfalimentimit,gjykatashtedetyruartprovojbazueshmrinesaj. Gjykatashqyrtonnrruggjyqsoretgjithaprovatedolloji,tcilatjantlidhurame procesinefalimentimit.Gjykatanktrastmundtthrrasdshmitardheekspert,sidhe tdgjojdebitorin.Vendimiigjykatsprshpalljenefillimittprocedurssfalimentimit jepetmeshkrim. Vendimiprfillimineprocedurssfalimentimitpublikohetntabelnegjykats,nnj gazettprditshmesipasprcaktimittKshillittMinistravelidhurmepublikimete regjistrimittregtar,sidhenprmjetmjetevetautorizuaratinformacionit.Vendimiquhetse shtbrinjohurprtgjith2ditpaspublikimittpar.Mehyrjennfuqitvendimitpr fillimineprocedurssfalimentimit,debitorihumbettdrejtnezotrimitdheadministrimit tpasurivettij. 87.DuatinformohemsenrastineOJFaparashikonligjisesiduhettmbyllenkur nukkanmaktivitet?Jufaleminderit! Prgjigje: Faleminderitperkomplimentet.Perneatojanenjepergjegjesimeshume,perteqeneakoma mepranenevojestuajdheperteqenesamekorrektmepergjigjettona. SipasligjitPerOJF,Organizatajofitimprurseshprndahetmeiniciativnesaj. Gjykatamundtvendosshprndarjeneorganizatsjofitimprursemekrkestantarve tsaj,torganevetsajvendimmarrse,torganitshtetrorkompetentnrastetkur: a)veprimtariaeorganizatsjofitimprursevjennkundrshtimmeKushtetutn; b)organizatajofitimprursekryenveprimtaritkundrligjshme; c)organizatajofitimprursenukshtthemeluarsipaskrkesavetligjit; )organizatajofitimprurursekafalimentuarsipasligjitprfalimentimin. Shqyrtimiikrkessprshprndarjenenjorganizatejofitimprursebhetnpranit prfaqsuesvetorganizatsjofitimprursetorganitmbikqyrsdhe,kurshtrasti,nprani tantarveqkanparaqiturkrkesn. Kurvendosetshprndarjangavetorganizatajofitimprurse,likuidimirealizohetnganjose disalikuidator,tcaktuarsipasstatutitdhekurdoherprpararegjistrimitngagjykata.Kur 57

shprndarjenevendosgjykata,ajocaktonedhelikuidatorin,dukeeveshurmekompetencate nevojshmeprzhvillimineprocedursslikuidimit. Kurshprndarjashtvendosurngavetorganizatajofitimprurse,organikompetent,sipas statutit,miratonraportinprfundimtartlikuidatoritdhekrkonngagjykataregjistrimine organizatsjofitimprurse. Nrastetkurorganikompetentiorganizatsjofitimprursenukmiratonraportin prfundimtartlikuidatoritoseshprndarjendhelikuidiminekavendosurgjykatanseanc gjyqsorenpranitprfaqsuesvetorganizatsjofitimprursedhetlikuidatorit,ajo shqyrtonraportinprfundimtartlikuidatoritdhemerrvendimprregjistriminesaj. 88.Kamndrmendthapnjaktivitetsipersonfizik.Por,potmundeshitamundt mspjegonisesifunksiononllogaritjaedetyrimevetatimore,prnjaktivitettvogl qhapetnmesviti? Prgjigje: Qetevijmetepyetjatuajdotaspjegojmemenjeshembullperteqenemeteqarte. Konsiderojmesidateregjistrimiprtparnherdatn1Nentor2006.Juparashikonikurte merrnilejenperushtrimbiznesiseqarkullimiprperiudhn1Nentorderim31Dhjetor 2006dotjet100.000lek.Parapagimetpr2006mbshtetenmbiqarkullimineparashikuar prej1.000.000lek.Kjomenyrekomunikimivazhdonkeshtuprverastitkurmbshteturn fakte(faturameemrintuajetj.)ngadegaetatimevesaktsohetnjeqarkullimmeimadhseai qekenideklaruaraju. Parapagesaetatimittethjeshtuarmbifitiminper1Nentorderim31Dhjetor2006dotejete (100.000x1.5%)x75%=1.125leke. Pagesaembeturpr2006derim31Mars2007dotejete:(100.000x1.5%)(1.125leke)= 375leke.Metejvazhdonvetedeklarimiiqarkullimitpervitin2007dhepagesatvazhdojneme njerutinetengjashme.Perveckesajjudotepaguanitshkrirmetatiminmbixhiron,sitakse vendoreperllogaritebashkiseapokomuneskujeninjeshumerreth50.000lekenevit.Per pjesenevitit2006kjodotejetevetemgjysmaesaj.Megjithate,shumaetaksesvendore luhatetme+ose30%tenivelittemesipermnevaresitevendimittekeshillitbashkiakosete komunespercdotremujorteparetevitit.
89. Shoqeria qe zoteroj do te ndihmoj nje tjeter shoqeri timen, por me NIPT tjeter. Cfare detyrimesh tatimore kam nese jap disa nga makinerite e mia dhe lend te pare per te punuar? Kushjanekritereteregjistrimitneketerast?Faleminderit

Prgjigje: N prgjigje t pyetjes lidhur me sqarimin e pozicionit ligjor pr transferimin e aktivitetit ekonomik nga shoqria mm te shoqria bij, mendoj qe n zbatim t Nenit 12 t Ligjit Nr.7928,dat27.04.1995PrTVSHn,indryshuarnsepersoniitatueshmkalonnjpjes t veprimtaris ekononomike t tatueshme te nj person tjetr, i cili sht i tatueshm n lidhje me pjesn e veprimtaris s transferuar, q nnkupton vazhdimsin e ksaj veprimtariedhensekytransaksionplotsonnjkohsishtkushtinekonomikdheligjor,kalimi 58

konsiderohet transferim i veprimtaris ekonomike dhe nuk sht i tatueshm. Plotsimi i kushtit ekonomik krkon q veprimtaria q transferohet t ket autonomi ekonomike, q presupozon ekzistencn e t gjitha kushteve pr realizimin e veprimtaris si e pavarur tek marrsi. Nshembullintuajjuprmendnitransferimtkontratssqerassambjentitdhejoshitje apotransferimtnjtdrejtepronsietnjaktivi. Ngaanatjetrdotransferiminjtdrejtepronsietnjaktivi,icilishoqrontransferimine veprimtaris s nj personi, si pjes e veprimtaris ekonomike t tatueshme tek nj person tjetritatueshm,icilikryenfurnizimettatueshmesamsiprdottrajtohetsinjfurnizim malli,metdrejtkreditimitTVSHs.

90.farparashikonligjiprregjistriminebiznesitdhesikryhetkyproces? Prgjigje: dotregtarindividualdhedoshoqritregtareduhettregjistrohennregjistrmenj numrtriregjistrimi.Prdoregjistrimshnohetdataeregjistrimit.Dataeregjistrimitdhe vendiisajnregjistrtregohennvendiminegjyqtaritqurdhronhapjenedosjess regjistrimit.Gjyqtarivendosprkrkesateregjistrimitdhekrkesatetjera,brenda30ditve ngadataedepozitimittkrkessngjykat.Aigjithashtuvendosedheprpublikimete nevojshme. Prtmnjanuarregjistrimetepaligjshme,gjyqtariduhettkonsultohetdhetmarr vrejtjetedhomsstregtissinrastineregjistrimittemravetrinjtregtaroset ndryshimittemravetregtar,ashtuedhekurkadyshimetndryshme,meprjashtimt rastevekurkjomarrjemendimishtepaprshtatshmeprarsyetveanta.Procedurate ngjashmeveprohenmeregjistrindhenerastinecregjistrimittenjeshoqerie.Emrimii likuiduesveduhettregjistrohetnregjistrintregtar.Shpalljaembylljesslikuidimit,e firmosurngalikuiduesidhennkujdesinetij,publikohetnnjgazettautorizuar prpublikiminenjoftimeveligjore. Nshpalljejepenemrtimiishoqris,shumaekapitalitthemeltar,adresaeseliss shoqris,numriiregjistrimitnregjistrintregtar,sidhe: Emrat,mbiemratdheadresatebanimittlikuiduesve. DatadhevendiimbledhjessAsamblesprmbylljen,nqoftsellogaritelikuiduesvejan miratuarprejsajose,nrasttkundrt,dataevendimittgjyqittparashikuarnga neni271iligjitnr.7638,dat19.11.1992"Prshoqrittregtare",sidhegjykataqekamarr ktvendim. 91.Unkamnjbiznesnfushneargjendarisprej5vitesh.Bashkmenjmikuntim duamthapimbiznestkombinuarmeantikitete.Nekemimarrmeqeranjambjent 59

dhejeminprocesinehapjes.farduhettbjqtorganizojsamshpejtbiznesin dhetjemnjbiznesinjohurshpejt? Prgjigje: Biznesikanevojegjithnjeperpublicitet.Porpyetjatuajeshtespecifikedhesietillekerkondhe njepergjigjetevecante.Nukkamenyretere,tevjeter,teheshturapotegjalleperte organizuarnjebiznes.Kavetemnjemenyredhekyquhetpromovim.Dheebukuraetijeshte seainukkerkonpara,porvetemkohedherezultatetzakonishtjanespektakolare.Nefakt,nga 65mijebizneseneshqiperivetemnjepjeseshumeevogeletyrebejnereklamime.Potetjeret sifutennebiznes?Memarketingdhepromovim. Promovimieshteaktivitetiqeprezantonpublikunmebiznesintuaj.Dukeqenenebiznesprej5 vitesh,jusigurishtqekenikrijuarnjereputaciontemirenezonentuajtebiznesit.Eshtekoha qejutengrinidheorganizaonibiznesintuajmbiketecilesi.Megjithate,nedoteshtonimdisa gjeraqemundtepromovojnebiznesintuaj: Promovimimeimireeshtekomunikimimetetjeret.Klientetmetemirejaneataqejane klientetekenaqur.Bejeniklientineradhestendiejeqejuevlersonipranineetij.Jepuatyre ndonjeinformacionsesidotekeneuljenesemarrinmallrangabiznesiiri.Ndonjeklientiqe eshtendermeteqendrueshmitjepidickatevogelsidhurate. SherbimindajklienteveeshteNr.1.Kijkujdesperklientelenegzistuese.Sistemojirastetqe keniproblemenefavortetyre.Thonipo.Gjithekjosjelljedotefillojepascakoheshtejape efektendjellesetekata. Krijopublicitet.Kerkonjegazeteapobotimqeofronsherbimefalasperpublikime.Moselini sirastpaeshfrytezuardhepathenecilesiteepunestuaj.Nderkohemoslinipashperndare fletepalosje,lajmeteshkurtra,publikimeneambjentetehapura. Prezantohumenjeimazhprofesional.Sillumeklientinmebutesi,porprofesionalizmieshte cilesiqeedhenesenukkenilindurmeteduhettamesoni.Panjesherbimprofesionaldheqe tejetenesherbimteasajqeiofroniklientitnukdotemundtekenisuksesinqedeshironi. Temarrasebashkuketoinstrumentamundtjuudheheqindrejtrrugessesuksesshmete organizimitdheafrimitteklienteveterinjnevazhdimesi.Fattembare! 92.Jamnjemigrant,qprejviteve90.Nvendinkupunojkryejmaktivitetprodhimi paisjeprkirurgji.ShefiimdothapnjaktivitetprivatnShqipri.Amundtm thonisefarpraktikedokumentacioniduhetndjekurprregjistriminebiznesevett huajve? Prgjigje: Prregjistriminneorganettatimore,parasegjithashtgjithpersonatduhettezoterojnet drejtnjuridikeprtushtruarveprimtari.Kjodotethoteseduhettmarrinvendimine gjykats,sipaskritereveqekerkonkyhap.Menjherpasmarrjessktijvendimi,personi krkontregjistrohetnorganettatimore,qetpajisetmeertifikatneushtrimitt veprimtaris. Prpaisjenmeertifikatneushtrimittveprimtaris,duhetteveprohetsimposht: a.Personatjuridikefizikmeqarkullimvjetormtmadhsekufiriiregjistrimitprtatimin mbivlerneshtuar(xhirombi8milionelekenevitose64000Euro,oseperatomuajtevititqeehapin 60

per nje xhiro mujore mbi 667 mije leke ose 5 340 Euro), prve vendimit t gjykats paraqesin krkesnprregjistrimdukeplotsuarformularinprkats.Formaetijshtsipasmodelitqe mund t merret vetm prane sporteleve te sektoreve te regjistrimit n organin tatimor t rrethitkupersonikaselin.Seliaetatimpaguesitshtvendikuaiushtronaktivitetinkryesor t tij. S bashku me krkesn pr regjistrim, personi duhet t paraqese statutin, aktin e themelimit t shoqris, aktmarrveshjen me Institutin e Sigurimeve Shoqrore dhe vrtetimin pr antarsimin n Dhomn e Tregtis. Ai duhet t plotsoj gjithashtu dhe do krkes tjetr t prcaktuar n ligje t tjera, si taksen e regjistrimit, taksat lokale. Organet tatimorenukpajisintatimpaguesinmeertifikatneushtrimittveprimtaris,kurdispozitat ligjorenfuqikrkojnplotsiminekushtevettjeraprparapajisjesmektertifikat. b.PersonatjuridikefizikmeqarkullimvjetormtvoglsekufiriiregjistrimitprTVSH ne,tatimpaguesitetakssvendorembibisnesinevogl,prvevendimittgjykats,paraqesin edhe krkesn pr regjistrim duke plotsuar formularin prkats. Kto persona paraqesin gjithashtu edhe kontratn me Institutin e Sigurimeve Shoqrore. Ato duhet t plotsojn gjithashtu dhe do krkes tjetr t prcaktuar n Ligjin Nr. 8978, dat 12.12.2002 Pr TaksnVendorembiBiznesineVogldhenligjettjera,sipajisjaparaprakishtmeliencn profesionale,pagesaetaksesseregjistrimit,taksavelokale. PersonatfizikejuridikmeqarkullimvjetormtmadhsekufiriiregjistrimitprTVSHn, tciltplotsojntgjithakrkesatemsiprme,regjistrohendhepajisenngaQKRme ertifikatnprkatsetushtrimittveprimtaris,brendapesditshngamomentii paraqitjesskrkessprregjistrimdheformularitprkats.Regjistrimidheertifikatae ushtrimittveprimtarisstatimpaguesitshteprhershme.Ajomerretnmomentine krijimitdheregjistrimitprhertparttatimpaguesitdhenukprsritetdovit. Njpersonqnukkrkontpajisetmeertifikatneushtrimittveprimtarisdheushtronn faktveprimtarinukshtiprjashtuarngaprgjegjsiatatimore.Nktrast,personi,sht objektisanksionevenbaztdispozitaveligjoretatimore,prushtrimveprimtariepaleje. 93.Dotdojatdija,sefarkushteshduhettplotsojnjbiznesmenprtu regjistruarnTVSH?Npritjetprgjigjestuaj... Prgjigje: dopersonfizikapojuridikqzhvillonveprimtariekonomike,qarkullimiitcilittejkalonapo pritet t tejkaloj 8 milion lek pr nj vit kalendarik (64 000 Euro) detyrohet t krkoj t regjistrohet. Termi "person" prfshin do lloj subjekti q kryen nj veprimtari ekonomike pavarsishtngaformajuridikeeorganizimitttij.dollojsubjektiqkryenimporteksporte, veprimet doganore do t bhen vetm pasi ai t ket paraqitur origjinalin ose kopjen e noterizuar t ertifikats s Numrit t Identifikimit pr Personin e Tatueshm. N qoft se gjat vitit kalendarik, qarkullimi i pritshm tejkalon ose parashikohet t tejkaloj 8 milion lek, personi fizik ose juridik detyrohet t krkoj t regjistrohet. Qarkullimi q duhet t merretparasyshshtqarkullimigjithsejibrngainjjtiperson. Qarkullimigjithsejprfshintgjithafurnizimetebranganjperson:furnizimetetatueshme, furnizimet e prjashtuara, furnizimet pr eksport. Kurse nj person i cili fillon veprimtarin ekonomikedhekjoveprimtarikatbjmeimporteksportinshtidetyruartkrkojt regjistrohetbrenda15ditvengadataefillimittveprimtaris,pavarsishtseqarkullimiitij mundtmosarrijkufirinminimaltregjistrimit.

61

 94. Jam nj shoqri q kam br mbylljen e NIPTit, sipas krkesave ligjore q nga Korrik2006.KurdeshataktivizojaNIPTintedegaetatimevemthansekompjuteri nxjerrdhe60mijlekgjoba.Kjomuditidheirritoi.Megjithatunnukpranovati paguaja, por dhe sot nuk m kan kthyer prgjigje. Duke qen se kam respekt pr sinqeritetineprgjigjevetuajaamundtmjepniargumentasitveproj? Prgjigje: Administratatatimoreduhettecregjistrojneperkohesishtcdotatimpagues,kurprovohetseai per cfaredolloj arsye, ne vitin e fundit fiskal nuk ka ushtruar veprimtari. Ne kete rast, tatimpaguesi regjistrohet si pasiv ne nje regjister te vecante te deges tatimore. Para ndermarrjessehapitperkaliminsipasiv,degatatimoreparaprakishtduhettjuketeprovuar me kryerjen e kontrollit dhe fakte e dokumenta mungesen e aktivitetit gjate 12 muajve te fundit.Veprimetqeduhettekryejedegaetatimevejane: Konfirmimi me shkrim nga pergjegjesi i policise tatimore dhe inspektori i zones perkatese,setatimpaguesinukgjendetneadresenedeklaruarteushtrimitteveprimtarise ngaverifikimetebera. Verifikimi ne vend, duke mbajtur nje proces verbal prej nje inspektori i sektorit te vleresimit dhe mbledhjes dhe nje inspektor kontrolli, i cili duhet te rikonfiromoje se tatimpaguesinukeshtegjendur. Vertetimi nepermjet nje proces verbali te hartuar nga inspektori perkates, qe tatimpaguesigjatevitittefundittatimornukkakryerasnjeimportnebazetetedhenavete marrangaDrejtoriaePergjithshmeeDoganavedhetederguaranedegenetatimeve. Vertetimi nepermjet nje process verbali te hartuar nga inspektori perkates, qe tatimpaguesi gjate vitit te fundit tatimor nuk ka kryer asnje leke xhiro nepermjet te dhenaveqedisponohenngathesari. Tegjithaperpjekjetetjeratemundshmenepermjetverifikimittetedhenavetetjera,nga fondetedonatorevetendryshemdheteardhurangaprojektetendryshmeetj. Pasitejenendermarrehapatemesiperm,sektoriiregjistrimit,ekalontatimpaguesinnete regjistruarsipasive.Kjodotethoteqejunukjenicregjistruarperfundimisht.Pasketij momentinukeshteedetyrueshmeqetjuprintohenformularetedeklarimit,pasinukduhette deklaroniperperiudhapasregjistrit. Pasieshtezbatuarproceduraemesipermedhenesetatimpaguesinukrezultonteketeborxhe tatimoreterrjedhurangadetyrimetepalikujduaraqeperparaseteregjistrohejnete regjistruarsipasiv,nepermjetnjeformularivleresimitatimorinspektoriivleresimitnedege duhetteazhornojesituatensipasnormalitetitqeshkruhetneligj. 62

 95.Unprfaqesojnjfirmgjermaneqmerretmeprodhiminedritareveplastike. UnjamprfaqsuesdhenKroacidheMaqedonidhemduhettlvizdukemospatur njvendqndrimstabl.Ndegnetatimevekuruinteresovamthanseduhett regjistrohem.Por,unnukshesasnjgjktu,pasijamvetmprfaqsuesdhelidh biznesmenshqiptarmeprodhuesingjerman.Mundtmthonisesifunksiononky raportmeshtetin? Prgjigje: PergjigjatuajgjendetneligjinshqiptarPerTVSHne. Nzbatimtnenit55tligjit,kurpersoniitatueshmprqllimetktijligji,nukkavendt veprimtarisekonomikenShqipri,aiduhettemrojnjpersontjetrsiprfaqsuesine tij tatimor pr prmbushjen e detyrimeve tatimore t Tatimit mbi Vlern e Shtuar. Marrsi i furnizimitdetyrohettnjoftojmeshkrimorganettatimoremenjhermelidhjenekontrats. PersoniiemruarsiprfaqsuestatimoriTVSHskatdrejttveprojnemrtkryesorit ttijprtgjithaqllimetqlidhenmeTatiminmbiVlerneShtuardhenjkohsishtsht prgjegjs pr t prmbushur t gjitha detyrimet, prfshir do gjob a dnim, pr t cilat kryesoriidetyrohet. Prfaqsuesi tatimor duhet t krkoj t regjistrohet pran Sektorit t TVSHs brenda 15 ditve nga dita e emrimit t tij. Krkess pr regjistrim detyrimisht do ti bashkangjitet dokumenti i prokurs i prpiluar n at form si sht prcaktuar n ligjin Nr.7850 dat 29.07.1994PrKodinCiviltRepublikssShqipris. N rast se prfaqsuesi tatimor vepron pr disa kryesor n t njjtn koh, ai duhet t regjistrohet veant pr do kryesor q prfaqson. Kto regjistrime jan krejtsisht t ndara ngaregjistrimiqmundtketbrosemundtbjprfaqsuesitatimorpraktivitetinetij. Prfaqsuesi tatimor sht i detyruar t njoftoj me shkrim Degn e Tatimeve, ku sht i regjistruarsi i till, pr do ndryshim t mundshm q prek informacionin fillestar t dhn brenda15ditvengamomentikurktondryshimendodhin. Prfaqsuesi tatimor i TVSHs duhet t mbaj regjistrime t veanta pr do kryesor q prfaqson si dhe t gjith dokumentacionin e nevojshm q provon saktsin e mbajtjes s ktyreregjistrimeve.

63

KAPITULLIV
SKEMAESIGURIMEVESHOQRORE
96.Unbjbiznesmeshumklient.Dyqaniimkryenpunimetndryshmenshtpit eklientve,poredhenfirmaezyrateshtetit.Npunnqbjkamdhenjndihms. Mundtmshpjegonisesiduhettallogarittatimindhesigurimetshoqrore? Prgjigje: Detyrimettatimoreprcaktohensipasligjeveteveantatatimore. Prktprdorennjndrmnyratenjohuratprcaktuaranktoligje,ecilasht: Vetvlersimidhevetdeklarimiidetyrimittatimor. KjomnyrprdoretnprgjithsiprtatimesiTVSHja,akciza,tcilatjantatimqpaguhet ngashoqrit.Porkjomnyrvlendheprnjkategoritardhurashpersonalesi:tardhurat ngaqerat,tardhuratngaemfiteoza,tardhuratngaedrejtaeautorit,prfshirhonoraret nga pronsia intelektuale dhe honoraret nga pronsia industriale nga patentat, emri tregtar, etj. Vetvlersim dhe vetdeklarim bhet edhe pr t ardhurat me burime jasht territorit t RepublikssShqipristrealizuaranganjpersonrezidentshqiptar. Ne rastin tuaj, qe me sa kuptojme duhet t jeni i regjistruar si biznes i vogel, detyrimi tuaj llogaritet duke bashkuar pagesen per taksen vendore te pushtetit lokal qe ne Tirane eshte rreth40mijelekedhe1.5%tatimmbixhironqekenivetdeklaruarneorganettatimoren tremujorin e par t vitit. Nse ne Mars 2007, ju keni dorzuar nj deklarat ku tregoni se qarkullimirealprperiudhn1Janarderim31Dhjetor2006kaqenemshumlek,ngaaii deklaruar si parashikim n fillim t vitit, atehere organet tatimore t pushtetit lokal (bashki ose komun) do te llogaritin detyrime shtese. Nderkohe qarkullimi i parashikuar pr 2007 shtqarkullimiideklaruarivitit2006.Ndersa,sigurimetshoqerorellogariten32.9%ebazes se pages mujore qe ju duhet te deklaroni cdo muaj ne sigurimet shoqerore pr vete dhe ndihmsinnnjlistepagesmekarakteristikaqmundtagjeninfaqenwww.tatime.gov.al osewww.altaxstudio.co.nr. 97. Punoj n nj firm italiane rrobaqepsie. Si dhe ku paguhen sigurimet shoqrore dhetatiminmbipagn?Jufaleminderit. Prgjigje: Kontributetpaguhennfilialetebankavedhetepostsshqiptaresh.a.,drejtoritepergjithshme t t cilave kan kontrata agjentsh me Drejtorin e Prgjithshme t Tatimeve, Institutin e 64

Sigurimeve Shoqrore dhe Institutin e Sigurimeve Shndetsore. Kto kontrata prcaktojn mekanizmin e pranimit dhe transferimit t pagess, kushtet q duhet t prmbushen dhe proeduratprraportimin,sidhetdhnatprpagesatekryera. N baz t VKM nr.771, date 13.11.2003, Pr mbledhjen e kontributeve t detyrueshme t sigurimeve shoqrore dhe shndetsore n Republikn e Shqipris, i ndryshuar, procedurat teknikepertransferimineshumavetearketuaranganjellogaribankarenetjetrenpercaktohen me marreveshje ndermjet Drejtorise se Pergjitheshme te Tatimeve, instituteve perkatese dhe bankave te nivelit te dyte e drejtorise se postes shqiptare sh.a. Pagesa n valut do t konvertohetnlekesipaskursittkmbimittbotuarngaBankaeShqiprispratditq shtbrpagesa. 98.Muajtemparshmkaluamtgjithnjperiudhtvshtirtngritjessmimeve t karburanteve dhe pasojat e ksaj rritjeje vazhdojn akoma t ndihen. Do t doja t dija se a ka ndonje mas parandaluese ligjore q parashikon ligji n raste t tilla dhe kushgarantonsigurinefurnizimitprtmoskrijuartrazira? Prgjigje: Nfakt,parlamentikamiratuarnjligjqeparashikonmasatqeduhenndermarrengaqeveria dhe strukturat e saj perkatese per mbulimin e nevojave te konsumit kombetar ne periudha krizedhesituatashtejashtezakonshme. Sipasligjit...Permbuliminenevojavetekonsumitkombetarneperiudhakrizedhesituatash tejashtezakonshmebrendaterritorittevendit,rafineriteenaftesdheshoqeriteetregtimitme shumicejanetedetyruaratembajnerezervasigurie. Keshilli i Ministrave percakton kategorite e naftes dhe te nenprodukteve te saj, per te cilat duhetmbajturrezervaesigurise.Rafineriteenaftesdheshoqeriteetregtimitmeshumicete naftes,gazitnatyrordhenenproduktevetetyrejanetedetyruaratembajnerezervasigurie,te barabartame30ditemesatareshitjeje,sasiqellogaritetdukeumbeshteturnetedhenatdhe rezultatetfaktiketeveprimtarisesevitittemeparshem. Sasiaerezervessesigurise,qedetyrohettembajedorafinerinaftedhedoshoqeritregtimi me shumice, percaktohet sipas kritereve te mesiperme, me urdher te ministrit. Drejtoria e pergjithshmeehidrokarburevepergjigjetperkontrollinesasiveterezervessesigurisenete gjithasubjektet. Rafinerite e naftes, rezerven e sigurise deri ne 50 per qind te sasise se saj, mund ta mbajne edhe ne formen e naftes bruto ne rezervuaret e tyre apo ne rezervuaret e shoqerive te prodhimittenaftes,metecilatatokanekontratafurnizimi.Shoqeriaetregtimitmeshumice rezervenesiguriseembannerezervuaretproneteshoqeriseapotemarraneperdorimprej sajnebazetenjekontrate. Megjithate,nerastinepraktikesshqiptareqellonqeligjetteanashkalohenapotemoskenenje nivel te pacenueshem nga rrethanat te zbatueshmerise se tyre duke perbere keshtu precedente,qenenabejmetedallohemingabotasitevecante. 99.Jamnjindividqkamdyvendepune.Nfirmnedytmthonsemegjithset paguhensigurimetshoqroreatykujeipunsuardheketuduhettmbajnsigurime.A nukshtkjonjzbatimapokeqkuptiniligjit?Jufaleminderit. 65

Prgjigje: ElexuamletrentuajdhethemisepasitelexonipergjigjentonedotekuptonisesipasligjitNr. 9136,date11.09.2003Permbledhjenekontributevetedetyrueshmetesigurimeveshoqerore dhe shendetesore ne Republiken e Shqiperise ju duhet te paguani sigurime per secilin nga punesimettuaja. Kontributet e pundhnsit pr punmarrsin dhe kontributet e vet punmarrsit llogariten sipasnivelittprcaktuarmbipagnbrutotpunmarrsitdheshtesatetjeramekaraktert prhershmqlindinngamarrdhnietepuns.Llogaritjaekontributevebehetsipastabeles:
T ardhurat punonjsit: mujore bruto t Kontributiillogaritur: Paga mujore minimale (sipas VKM te cdo viti)xtarifaeaplikueshme

Derinminimuminepagesmujore

M shum se paga minimale mujore por Pagamujorebrutoxtarifaeaplikueshme mpaksepagamaksimale M shum se paga mujore maksimale Paga mujore maksimale (sipas VKM sipasVKMprkats prkats)xtarifaeaplikueshme

Kontributet (qoft t punmarrsit apo pundhnsit) llogariten pr do punmarrs individual. Llogaritja mbshtetet n shumn e pags bruto mbi kufirin e pags minimale mujorederinkufirinepagesmaksimalemujoresieshihninetabele.Nsejusipunmarrs kenimshumsenjpunsim(sicnashkruani),secilipundhnsduhettbjllogaritjen dhe pagesen e kontributeve sipas pages qe ju jep. Nse kjo rezulton me pages mtepr(se kufirimujoripagesmaksimale),degatatimevenebazetelistepagesavedhedoumentacionit tjeterqedorezohetdotnjoftojInstituteteSigurimeveShoqroredheShndetsorenbaz tllogaritjevevjetore. Pastaj kontributet e paguara tepr do tju rimbursohen ju si punmarrs apo pundhnsve prkats nga Instituti i Sigurimeve Shoqrore apo Instituti i Sigurimeve t Kujdesit Shndetsorsipasrastit,brenda30ditvengazbulimiimbipagessosenganjoftimiprkt tfundit. 100. Jam nj pensionist ndr shum t tjer. Lekt q marrim pension na shkojn m shum pr ilae sesa pr ushqime e t tjera. Mirpo dhe ilaet q na duhen her na i japim sipas skemes q na thon e her jo. Mund t m sqaroni se sa sht masa e mbulimittmimittbarnave? Prgjigje: Eshtefaktqeshtetinxjerrligjedheneaspektinelehtesimittekostospermoshatqenukjane meteaftaperpunedheperrastetetjeraperpune.Faktikisht,shtetikontribuonnedrejtimte kujdesitshendetesorprpersonatjoaktivsi: a)fmijt,nxnsitdhestudenttmeshkputjengapuna; b)pensionistt c)tpaaftt(mendordhefizik); )tpapunt; 66

d)personatqtrajtohenmendihmekonomikedheasistencsociale dh)nnatmelejelindjeje; e)shtetasitqkryejnshrbiminushtaraktdetyruar. Shtetifinanconperketokategorinedrejtimtemasaveshndetsoreparandaluese; vizitsdheekzaminimitprqllimediagonistikimingaspecialisti; kujdesinshndetsorspitalor;shrbimeteurgjencs; Persaiperketbarnavemasaembulimittmimevetlistskryesoretebarnaveprcaktohet do vit nga Institui i Sigurimit te Kujdesit Shendetesor ( ISKSH) me miratim t Kshillit t Ministrave. Lista e barnave qe rimbursohen hartohet nga nje komision teknik i quajtur "Komisioni i HartimitdheRishikimitteListesseBamaveteRimbursueshme"dhenga"Komisioniimimit te Barnave" (KB) dhe ngrihen ne baze te urdherit te Ministrit te Shendetesise. Ne kete komision ka perfaqesuesin e saj dhe Shoqata e Grosisteve Farmaceutike. Me tej, kjo liste miratohetngaKeshilliiMinistravemepropozimineMinistritteShendetesise. Atjekukamshumbarnaalternativeprt'uprdorurnnjrast,metnjjtinefekt,ISKSH mbulonmiminempaktkushtueshmit.Mtkushtueshmitmundtsigurohenvetmsipas kushtevetprcaktuarangakshilliadministrativiISKSH. ISKSH nuk mbulon mimin e protezave dhe t syzeve optike, si dhe nuk siguron asnj shpenzim tjetr shndetsor, me prjashtim t atyre t parashikuara n kt ligj dhe t prcaktuaramevendimtKshillittMinistrave. Aktualisht, qeveria ka marr vendim pr t rimbursuar pjesn m t madhe t barnave t kushtuesheshmedheprtcilatjantnevojshmeprbrezintret. 101. Un punoj n nj firm italiane dhe paga ime sht e knaqshme. Sigurimet shoqrore m paguhen nga firma. Per me teper ne nuk ndiejm ndonj trajtim t veantprlektqemmbahenpersigurimedhemduketsikurihedhposhtdhenuk kamprtimarrm.Psekapakprfitimekursigurimetshoqrorejantlarta? Prgjigje: Kontributet e paguara nga punedhenesi per llogari te personave qe ka te punesuar ( si rasti tuaj)shkojneperllogaritetridegeveqeadministrojnefondetesigurimeveshoqerore: 1)Degaesigurimittesemundjeve0,8perqindeshumesselistepagesave; 2)Degaesigurimittebarrelindjes2,3perqindeshumesselistepagesave 3)Degaesigurimittepensioneve29,5perqindteshumesselistepagesave PerveckesajPunedhenesijuajpaguanedhe: 1)teDegaesigurimitteaksidentevedheesemundjeveprofesionale0,5perqindteshumesse listepagesave; 2)teDegaesigurimittepapunesise2perqindteshumesselistepagesave 3)perllogariteInstitutitteKujdesitShendetesor3,4%teshumesselistepagesave Institutii SigurimeveShoqeroredo te diferencoje pagesene kontributit per aksidente lidhur merrezikshmerineejetesqeparaqetpunanedegeteekonomise.

67

Nga gjithe perqindjet me lart, punemarresi paguan nga vetja e vet 9.5% pr sigurimin penmsioneve dhe 1.7 % pr kujdesin shendetesor, ndersa pjesa e mbetur duhet ti paguhet shtetitjongarrogapunonjsit,porsinjdetyrimqekapundhnsi. Netotal,ajocfarepaguanpunedhenesidheipunesuarisebashkuperllogaritekontributitte sigurimeveeshte32.9%eshumesselistepagese. Kuptohetqenegjitheketemorisigurimeshtepaguaradisamundtjudukendhetepakuptimta ( p.sh. per barrelindje per meshkujt) apo masa e larte prej 29.5% per pensionet, por ne veteveteatokaneqenepjeseeprogramittembledhjesnemenyreoptimaleteteardhuraveper tembuluardhepjeseneinformalitetitdhepunessezezeteperhapurnevend.Kontributetne vend janembeshtetur ne nje skeme joracionale ku1 kontribuent paguante per nje perfitues, kur bota kete raport e ka 4 me 1. Megjithate, vend per studim dhe ulje te perqindjeve te kontributeve apo dhe liberalizim te ketij tregu ka pa diskutim. Por, ne radhe te pare duhet shtruar detyra per cdo individ te regjistrohet dhe derdhe kontribute, ne menyre qe te rritet bazaenumrittekontribuesvedhenisurngarezultatiiqevjenpaskesajmundtendryshojne dhepolitikatesigurimeveneShqiperi. Ngaanatjeterfutjaeskemaveprivatedhenjepolitikemeelsatikemefondetpensionevedo ta bente me te dukshme masen perfitimit dhe ndryshimi midis nesh dhe botes do te ishte shumeipadallueshem. 102.Akashprblimprlindjefmijenvendintonnjsojsinvendettjeratbots? Prgjigje: LigjiPersigurimetshoqeroreneRepublikeneShqiperise,nfunksiondheprsigurimetdhe mbrojtjen shoqrore eshte nje ligj qe ka shfrytezuar pervojen me te perparuar dhe te suksesshmetebotessezhvilluar,pordheteharmonizuarmekushtetaktualetevendittone. Po.EdheneShqiprikaprfitimngaskemaesigurimeveshoqrorekurnjnnlindfmij. Shperblimiperlindjenefemijesipaguhetnjepersonitesiguruar,icilieshtenenaosebabaii femijesqelind,mekushtqenjeriprejtyreteketekontributpernjevitparalindjessefemijes. Shperblimi behet i pagueshem vetem nje here dhe nena do te kete perparesi ne perfitimin e pageses, ne rast se ajo eshte e siguruar. Shperblimi per cdo femije te lindur do te jete nje shumeebarabarteme50prqindtpagsminimalemujore. Kjodoteishtepergjigjaperpyetjentuaj,qeparashikohetneligjinshqiptarperketerast. 103.Kamdalnpensiontparakohshmnvitin2006,nShtator.Kam34vitepune dhekurdolanpensionisha59vje.Amtakontmarrpensiontplot? Prgjigje: Dalja me perpara ne pension nga koha e caktuar ne ligjin e sigurimeve shoqerore mund te kontraktohet nepermjet sigurimit suplementar te pensioneve, vetem per grupe te vecanta punonjesish(siminatoreetj)sipasnjeskemetemiratuarngaKeshilliiMinistrave. Edrejtapertemarrenjepensionteplotearrihetkurtembushnimoshen65vje(nesenuke kenimbushur)perburratdhe60vjepergrate,mekushtqetekeniplotesuar35vjetsigurim. Pensionimujoripleqeriseperbehetnganjeshumebazedhenganjeshtese.Shtesaqeujepet personavetepunesuara,dotejete1perqindpervitsigurimishumezuarmebazenmesatare 68

te vleresueshme qe personat e siguruar qe kane arritur nepermjet kontributeve. Keshilli i Ministrave indekson cdo vit bazen e vleresimit individual ne lidhje me zhvillimin e kontributevemesataretepaguaraneketevit. Kur keni plotsuar kushtet pr pension t plot pleqrie merr nj shtes prej 4 pr qind t pensionit t plot pr do vit q shtyhet dalja n pension n rast se vazhdoni t jeni n marrdhniepune,paguanikontributedhepensioninekrkoninnjdattmvonshmenga dataeplotsimittkushteve.Pensioni,ndorast,nukmundtjetmimadhse80prqind epagsnetomesataret3viteverreshtn10vitetefundittpuns. 104. Jam nj pensioniste. Kam dal n pension m para se mosha q m takonte me 60%. Nse e dini a mund t m shpjegoni se si duhet t veproj q t rris vlern e pensionit? Prgjigje: Pensioni mujor i pleqerise perbehet nga nje shume baze dhe nga nje shtese. Shuma e pergjithshmeepensioniteshtegjithnjejomeshumesedyfishiishumesbaze,ose75perqinde pagesnetomesatarete3vjeteverreshtte10vjetevetefundittepunestepersonittesiguruar, cilatejetemeevogel.Nrastinqejuflisni,mundesitepershtesejanevetemnesevazhdonit jeni n marrdhnie pune, paguani kontribute dhe pensionin e krkoni n nj dat t mvonshme nga data e plotsimit t kushteve dhe ndrprisni pensionin dhe vazhdoni t punoni, paguani kontribute dhe e krkoni prsri at n nj dat t mvonshme. Nese plotesonikushtetmesipermerrninjshtesprej4prqindtpensionittplotprdovitq shtynidaljennpension. Pensioni,ndorast,nukmundtjetmimadhse80prqindepagsnetomesataret3 viteverreshtn10vitetefundittpuns. 105. Punoj n nj Organizat JoFitimprurse q ka dy vjet q sht hapur. Kam nj pyetje pr tju br dhe nuk e di nse mund t m prgjigjeni. A duhet t paguajn sigurimeshoqrorepunonjsitqpunojnnOJF? Prgjigje: Sistemiipergjithshemisigurimeveshoqeroreperbehetnga:sigurimiidetyrueshem,vullnetar, suplementar dhe nga pensionet shteterore te posacme. Ne kete skeme perfshihen gjithe shtetasitekonomikishtaktiveneShqiperi.Sigurimetshoqerore,gjithashtuijapinmbrojtjete detyrueshme gjithe personave te punesuar ne rastin e pakesimit te perfitimeve si pasoje e paaftesise se perkohshme te shkaktuar nga semundja, aksidenti ne pune, semundja profesionaledhepapunesia. Nga skema e sigurimeve perfitojne dhe shtetasit shqiptare qe punojne jashte shtetit, sipas kushteveterregulloresseInstitutitteSigurimeveShoqeroredhetekonventavetepranuara; shtetasitehuajqepunojneneShqiperipranepunedhenesveshqiptaresidheshtetasitehuaj, qepunojneneShqiperipranepunedhenesvejoshqiptare,kurata nukgezojnembrojtjetjeter metefavorshme.

69

MevendimteKeshillitteMinistravengakjoskemeperjashtohenkategoritecaktuara,porqe nukkanetebejnemerastinetepunesuaraveneOJF.Nisurngakjoqesapopermendemrastii punonjesveshqiptarennjorganizat(thuajoseshqiptare)eshtenjerastqeperfshihetne skemenesigurimeveshoqerore.Ndersa,kurkemitebejmemepunonjestehuaj,neseatanuk janepjeseeskemessesigurimeveshoqeroretevendittetyretelindjes,dukeejustifikuarkete menjevertetimngaadministrataevenditateheredhekjokategoripunemarresishdotejete pjeseeskemessesigurimeve.

106.Jam55vjecdhekam28vitepune,kungaktokamvetm22vitetsiguruara.Pas saviteshprfitojpensiontpjesshm? Prgjigje: Sipasligjittesigurimeveshoqerore,kurpersoniisiguruarpernjekohemepakse35vjetdhe meshumese20vjetsigurimi,katedrejteteperfitojepensiontepjesshem,kurarrinmoshn sipasparaqitjesmeposhte. Pensioni i pjesshem caktohet si pjese e pensionit te plote. Ky pension llogaritet duke shumezuarpensionineplotemevitetesigurimitdhedukeberepjesetiminme35.Nderkohe, nerastintuajpernjesqarimtemetejshemnepoprezantojmemeposhtepjesengatabelaqe tregon moshen dhe periudhen e kerkuar ne vite per perfitimin e pensionit te pjesshem te pleqerise. Viti Moshaprburrat Vitetesigurimit 01.01.200730.06.200761vitee6muaj 20vite Keshtu, per periudhen ku jemi aktualisht shikohet se ju nuk permbushni kriteret per te perfituarpensioninepjesshem. 107. Sa dhe ku duhet t paguaj pr t prfituar trajtimin me pages pr leje lindje? Privati ku kam punuar nuk m siguronte dhe kshtu q sigurimet shoqrore nuk m kantregjistruarasgjkundi.Mthonisitveproj? Prgjigje: Navjensinqerishtkeq,qegjendeninenjesituatetetille.Nefakt,kjosituateeshtepernjepjese temadhetebashkepatriotevetane.Jovetemataqepunojnejashtevendit,pordheataqenuk kanlevizurngakyvendkanenjelibrezesigurimeshshumetepasigurtdhejotengrohteper teardhmenetyre. Perfitimiperbarrelindjeipaguhetnjegruajelidhurmebarrendhelindjenefemijes,kurajoka mbi12muajsigurimshoqeror.Kjodotethotesenisurngadetyrimiminimumpertupaguar nesigurimetshoqeroreperketerasttuajineshte5000lekenemuajapo60000lekepernjevit. Periudha e perfitimit do te jete 365 dite kalendarike, duke perfshire nje minimum prej 35 diteshparadhe42diteshpaslindjessefemijes.

70

ku: A=numriimuajvetplotapotpjeseshmbrendaperiudhssdeklarimitgjatscilsshtkryerveprimtaria ekonomike; B=numriimuajvetplotgjatperiudhssdeklarimit.

Nerastsedotekeninjebarrememshumesenjfemij,periudhaeperfitimitdotejete390 dite kalendarike, duke perfshire nje minimum prej 60 dite para dhe 42 dite pas lindjes se femijeve. Perfitimiperbarrelindjepergruanesiguruareshte: 80 per qind e mesatares ditore te bazes se vleresueshme te vitit te fundit kalendarik per periudheneparalindjesdheper150ditekalendarikepaslindjes; 50 per qind e mesatares ditore te bazes se vleresueshme te vitit te fundit kalendarik per periudhentjeternevazhdim. 108. Jam pronar i nj biznesi t vogl ktu n Tiran. N kt biznes m ndihmojn motradhekunata.Aduhettpaguajsigurimeprtdyjaatodhesillogaritetnsepo? Prgjigje: Nmomentineregjistrimitnorganintatimor,personiprgjegjsprpagiminekontributeve duhettdeklarojstatusindhetdorzojlistnetpunsuarvemepagnprkatse,sidhe listenepunonjsvetpapaguartfamiljes.Statusetemundshmeprdeklarimjan,si: Pundhns Ivetpunsuar(ivetm) Ivetpunsuarmepunmarrs Ivetpunsuarmepunmarrsdhepunonjstpapaguartfamiljes Ivetpunsuarpapunmarrsmepunonjestpapaguartfamiljes Nerastintuajjumundtebenipjesenekategorineetret. Per kete rast, kontributet e sigurimeve shoqrore dhe shndetsore, pr personat e vetpunsuar (prfshir edhe personat e vetpunsuar q punsojn persona t tjer), llogaritensinjprqindjeepagsmujoreminimale. N rastet kur kontributet pr sigurimet shoqrore dhe shndetsore pr personat e vetpunsuar llogariten si prqindje e pags mujore minimale dhe veprimtaria ekonomike fillon, prfundon apo ndrpritet pr nj periudh prej s paku nj muaj t plot kalendarik gjat nj periudhe deklarimi, dhe fillimi, mbyllja apo ndrprerja e veprimtaris ekonomike i sht njoftuar degs s tatimeve me shkrim, shuma e kontributeve pr tu paguar do t llogaritetsipasformulssmposhtme: shumaprtupaguarprperiudhnedeklarimitx(A/B)

71

Jufaleminderitprvmendjen! 109.JampunonjsnnjOJFdhemerremmekomunikiminmezyrateshtetit.Paradisa muajshnzyrnetatimevemkomunikuansekishadygjobaprmosdorezimneafat te deklaratave. Ju lutem, a mund t prshkruani se kush jan afatet e dorzimit t deklarimevedhekushjansipasdatave.Jufaleminderit! Prgjigje: Afatet e deklarimit dhe pagess se kontributeve jan n varsi t statusit t personit q detyrohet t paguaj kontributet. Deklaratat dhe kontributet paraqiten dhe paguhen sipas afateveteprezantuaranetabelenemposhtme:
Personiqedetyrohet tepaguaje kontributet Kontributet qepaguhen Shpeshtesiae deklarimitdhe pageses Mujore Afatiper deklarimindhe pagesen Jo me vone se data 20e muajitpasardhs Jo me vone se data 20e muajitpasardhs

Personi juridik i a) Kontributet qe mbahen nga paga e regjistruar si punemaresve tatimpaguesiTVSH b) Kontributet e pundhnsit per punemarresit Personi fizik i a) Kontributet e t vetpunsuarit pr regjistruar si vete tatimpaguesiTVSH b)Kontributetprpunonjsite papaguartfamiljes c)Kontributetqmbahennga pagaepunmarrsve d) Kontributet e t vetpunsuarit pr punmarrsit Personi juridik i regjistruar si a) Kontributet qe mbahen nga pagat e tatimpagues i takses punemaresve vendorembibiznesin b) Kontributet e pundhnsit per evogel. punemarresit

Mujore

Per do tremujor brendadates20 temuajittepare pas perfundimit tedotremujori te vitit kalendarik Personi fizik i a) Kontributet e t vetpunsuarit pr Per do regjistruar si vete tremujor tatimpagues i takses b)Kontributetprpunonjsite brendadates20 vendorembi papaguartfamiljes temuajittepare biznesinevogel. c)Kontributetqmbahennga pas perfundimit pagaepunmarrsve tedotremujori d) Kontributet e t vetpunsuarit pr te vitit punmarrsit kalendarik

Jomevonesedatat: 20Prill; 20Korrik; 20Tetor; 20Janar.

Jomevonesedatat: 20Prill; 20Korrik; 20Tetor; 20Janar.

Personat e detyruar te paguajne kontribute dorzojn n afatet e msiprme dokumentat si mposht: Nebankedhenepostenshqiptaresh.a.sipaspercaktimittesubjekteve: 72

o FormularideklarimitdhepagessskontributevetesigurimeveshoqroreESIG011/a, dhe o Formular i deklarimit dhe pagess s kontributeve te sigurimeve shndetsore ESIG 012/a; NDegneTatimeve o Listpagesa e Sigurimeve Shoqerore, Shendetesore dhe Tatimit mbi te Ardhurat nga PunsimiESIG025/a; o PasqyraetPunsuarveRishtazidheetLarguarveESIG027/a(nsekatpunsuart rinjosetlarguar); (dopersonjuridikefizikeshteidetyruartedorezojenedegenetatimeveketepasqyrenje diteparafillimittepunessepunemarresvetepunesuarrishtazi,sidhebrenda10diteveperte larguaritngapuna). o Pasqyre deklarimi me te dhenat per pagesen e kontributeve te Sigurimeve Shoqerore, ShendetesoredheTatimitmbiteardhuratPersonaleESIG046/a. (Dorezohetvetemngasubjektetqedotebejnedoreziminedeklarimeveneformatelektronik) Data e dorzimit sht data kur dokumentet mbrrijn prkatsisht n bank; ne posten shqiptaresh.a.dhendegnetatimeve. Kurdata20emuajit,prpersonatjuridikeefiziketregjistruarsitatimpaguestTVSH,sidhe data 20 e muajit te pare pas perfundimit te do tremujori te vitit kalendarik, per personat juridikeefiziketeregjistruarsitatimpaguestetaksesvendorembibiznesinevogel,qllonte jeteditpushimiosefestezyrtare,kurbankat;postashqiptaresh.a.dhedegtetatimevejant mbylluara, data e pagess ose e dorzimit do t jet dita e fundit e puns prpara dats s pushimitosefestszyrtare. PersonatjuridikedhefiziketeregjistruarsitatimpaguesteTVSHse,brendadats20temuajit pasardhes, duhet te kryejne deklarimet e pagesat ne banke ose poste, si dhe t dorezojn listepagesenndegenetatimeve. Personat juridike dhe fizike te regjistruar si tatimpagues te takses vendore mbi biznesin e vogel duhet t deklarojn dhe t paguajn n Post ose Bank kontributet pr sigurimet shoqerore e shendetesore dhe tatimin mbi te ardhurat nga punesimi, n baza tremujore, brenda dats 20 te muajit te par pas perfundimit te do tremujori te vitit kalendarik. Listepagesat,sipasmodelitESIG025/aqibashkangjitetktijUdhzimi,prpilohennbaza mujoredhedorzohenndegnetatimevebrendadates20temuajitteparpasperfundimit tedotremujoritevititkalendarik. Pagesat paradhenie brenda periudhes tatimore, kryhen me urdher pagese, ndersa pagesa e diferences per periudhen tatimore kryhet me formular deklarimi, i cili permban gjithe detyrimin e periudhes tatimore dhe dorezohet ne banke, pas perfundimit te periudhes tatimore,brendaafatittecaktuar. Afatetedorzimitttdhnavenformelektronikejantnjjtasidheatoprdeklarimet nletr. 110. Jam nj invalid. Une kam importuar nj makine pr nevoja t mija personale. A prfitojprjashtimngataksaeimportitprmakinntime.Julutemtmprgjigjenisa m shpejt t jet e mundur pasi jam mjaft i interesuar ta mbaroj sa m shpejt zhdoganimin? 73

 Prgjigje: Sapo morem letren tuaj po ju nisim menjehere pergjigjen. Sipas ligjit te taksave nacionale, prjashtimi nga pagimi i taksave bhet vetm kur veprimet bhen n emr t veteranit t lufts,invalidittpunsatlufts,tverbritsmurveparaplegjikedhetetraplegjike.Sipas

ketijligjitaksatngatecilatperjashtohenijanenjegruptaksashkundertetjerajanedhe: Taksaprpajisjenmedshmiaftsieprdrejtimautomjeti. Taksavjetoreeqarkullimitrrugortmjeteve.

Prjashtohen nga pagesa e takss s qarkullimit vjetor t mjeteve ciklomotoret, motomjetet si dhe automjetet(4+1)npronesitveteranvedheinvalidvetluftskundrpushtuesvenazifashistt popullit shqiptar, t invalidve t puns, si dhe t t verbrve dhe t smurve paraplegjike dhe tetraplegjike,kurautomjetishtnzotriminetyredheprdoretvetmprnevojatetyrepersonale dhejopraktivitetprivat. Nderkoheligjinukkaparashikuarperjashtiminngataksaqeju kerkoni.Navjenkeqqejunukmoret ndoshtapergjigjenqedotjuinteresonte.Gjithsesi,faleminderitqenaudrejtuatne.

111.Poplotsojbilancinenjshoqriedhemkadalproblemiinjohjessishpenzime sigurimet shoqrore q paguan punmarrsi n nj shoqri. A mund t m thoni ju lutemsenjihetapojokyzsishpenzimprefektefiskale? Prgjigje: Neligjinetatimitmbiteardhuratjanepercaktuarnominalishtzeratsekushjaneshpenzimete zbritshmetebiznesit.Neseshikojmeketozeranjenganjeateheremundtethemise: Shpenzimet e njohura jan shpenzime q njihen si t zbritshme nga t ardhurat pr prcaktiminefitimitttatueshm. Dukeqeneseshpenzimetperkontributesigurimeshjaneshpenzimetezbritshmetebiznesit atehere dhe ato qe paguan punedhenesi ne emer te punemarresit, te cilit ja mban keto kontributeneburimjaneshpenzimetenjohuraperefektefiskale.

74

 KAPITULLIVI
INFORMACIONELIGJOREDHEKONTROLLITATIMOR
112.Kamlexuarmeinteresrubrikattuajatdiskutimeveepyetjevembiekonomine dhetaksat.Dgjojmshpeshperevazionfiskaldheinformalitet.Porshpeshmendojse kushshtarsyejaqfshehjaetardhuravedhemospagimiitatimevevazhdontjet njproblemipazgjidhshm.Amundtemethonimendimintuajtspecializuarsepsei fshehintardhuratshqiptartdhenukpaguajntaksatsigjitheuropa? Prgjigje: Idashurlexues!Pertjupergjigjurmemirepyetjestendepoebejmepergjigjendukeshtruar disapyetjeretorike,qendricojneerresireneinformalitetitdheevazionitfiskal.Pse,ifshehin shtetitteardhuratshqiptaret,atehere...? Sepsetarifattatimorejanetlartadhesipermarresitshqiptarenukiperballojnedotato bashkemerregullateshtetitqkeqzbatohen? Sepsendoshtagjitheveshtiresitetranzitoretketyreviteveiheqinnkurrizvetem aktivitetetqveprojnenformevetdeklaruese,pornennjmbikqyrjetnepunesvepublike, qshtmeshumenjqendrimsigjuetarimepren? Sepsendoshtaekspozimiitardhuravettyredotishtenjekspozimndajkriminelevet rendomte,qqarkullojneneperqytetetevenditdhembjellinpanikefriketebiznesmenet shqiptaremegjobatetyre? Sepsekanjkonkurencetpandershme,qerritkostonebizneseveteregjistruardhenuk shihettjenedenuarsiduhetataqzhvillojneaktivitetetparegjistruaradheqjanenj kercenimdirektibizneseve,qshtetikambeshteturbuxhetinetijmbitanegjitheketovite dhendoshtakjokashkaktuarmosbesimteshteti? 75

Aposepsekjoeshtedhenjmentalitetnetraditenebiznesittevendittoneqeasnjeherenuk kapaturnjadministrateshteteroreplotesishtteveten? Mendimijoneeshtesetegjithasamelartndikojnengapak.Ndoshtajometenjejtenforce,por sipaszonavedheshtresezimeveshoqerorenevendkanndikiminetyreneraportme detyrimetqeduhettiderdhinndajshtetit.Megjithate,problemiimosraportimittete ardhuraveeshtenjfenomenipergjithshemepidemik,pertegjithakategoriteebizneseve. Informalitetinukeshteilidhurvetemmeatoaktiviteteqenukregjistrohenfareneorganet shteterore,pordhememosdeklariminegjitheteardhuraveprejbizneseveteregjistruara. 113.JamnjestudentidegessefinancesneFakultetinEkonomik.Amundtemesqaroni konkretishtsesikryhetngakontrolloretnjekontrolliarkes? Prgjigje: Kontrolliiarksshtshumirndsishmtkryhetqnfillimtkontrollit.Parimikryesor prkontrollorindotjetverifikimiisajdukeregjistruarekstremitetetedokumentavetsaj. Asnjshoqerinukmundtketmshumshpenzimesearktime.Qarkullimiditor+format tjerattardhuraveqhyjnnshoqri=Gjendjenellogarisbankare+doshpenzimiarks paprjashtim.Sidomosprsaiprketshoqrivetregtare,qekanlvizjenemallravedhe lekutmtshpejtseprodhimetdhendrtimet,llogaritjaeqarkullimitditorshtmjaft domethns.Qarkullimiditor=gjendjetllogarisnbank+shpenzimetendryshme(paga, shpenzimepersonale,blerjemallrashelndtpara,paisjezyreetj.).Nseqarkullimiditorq llogaritetshtmimadhsevleraqkaprezantuarshoqriaduhettgjendenmnyraprti treguarshoqrisqaishtvrtetmimadh. ErndsishmeshtTestiiFluksittParave.Kytestvlenvetmprttreguarqarkanuk funksiononnrregulldheshtmomentorientuesprthelliminekontrollit. 114.Permuaqarkullimibrendshemdotethotelevizjepavlere.Megjithate,njekolegu imekonomistmendonndryshe.Amundtemesqaroniketekonceptdhenesekeminje qarkullimtetatueshemkurmallileviznganjevendnetjetrin,itenjejtitpronar? Prgjigje: Pyetjajuajeshtemevend.Nefakt,kembimiisherbimeveapomallravenenkuptonekzistencen e nje sipermarresi qe sherben dhe te nje perfituesi sherbimi nga ana tjeter dhe ansjelltas. Perfituesiisherbimitapomallitduhettejetenjepersontjeter(personfizikosejuridikosenje shoqeri). Midis dy ndermarjeve te nje sipermaresi nuk mund te kete kembim sherbimesh sepse nje sipermarres mund te kete vertete shume aktivitete, por ama vetem nje ndermarje (nuk jane persona juridike te vecante). Tek sherbimet brenda nje ndermarjeje flitet per nje qarkullimtebrendshem.Qarkullimiibrendshemnukeshteitatueshem.Perketearesyenuk kemitebejmeasmenjeTVSHpertupaguardheasmenjezbritjeTVSHje.

76

115.Uneqepojushkruajjamnjeveteran.KamvajturdisahereneDegenetatim taksave,pornukjamsqaruartamam.Amundtemethonijusengacilattaksajemite perjashtuarneveteranet? Prgjigje: Nmbeshtetjetnenit102,pika4eKushtetutssRepublikssShqiprisdhenzbatimt nenit8tligjitNr.7663,dat20.1.1993,"Prstatusineinvalidittluftskundrpushtuesve nazifashisttpopullitshqiptar,tnenit13tligjitNr.7874dat17.11.1994"Prstatusine veteranittluftskundrpushtuesvenazifashisttpopullitshqiptar",tnenit6tligjitNr. 7889,dat14.12.1994"Prstatusineinvalidit",tnenit4tligjit8098,dat28.03.1996"Pr statusinetverbrve",MinistriiFinancavekanxjerreudheziminNr.1,date08.01.2003ku thotese: 1.Invalidtdheveteranteluftskundrpushtuesvenazifashisttpopullitshqiptar, invalidtepuns,sidhetverbritprjashtohenngataksatedrejtprdrejtasimeposhte: a) Taksaprsherbimetkonsullore. b) Taksaprprdorimineaparateveradiotelevizive. c)Taksaprprdoriminenumrittelefonikkabllor. d)Taksaprregjistriminnarsiminelart. dh)TaksaprkaliminekufirittRepublikssShqiprismeavion. e)Taksaprpajisjenmepasaportlundrimi. f)Taksaprpajisjenmedshmiaftsieprdrejtimautomjeti. a) Prjashtimi nga taksa pr shrbimet konsullore bhet n rastet e pajisjes s veteranit t punsapotlufts,invalidittpunsapotverbrvemepasaport. b) Taksa pr prdorimin e aparateve radiotelevizive. Prjashtohen nga pagimi i ksaj takse invalidtepunsdhetlufts,veteranteluftssidhepersonateverbrkurktopajisjejan nemrinetyre. c) Taksa pr prdorimin e numrit telefonik kabllor. Prjashtohen nga pagimi i ksaj takse invalidt e puns dhe t lufts, veterant e lufts si dhe personat e verbr, kur abonimi telefonikshtnemrinetyre. d)Taksaprregjistriminnarsiminelart.Prjashtohenngapagimiiksajtakseinvalidte punsosepersonateverbrnrastetkurdshirojntvazhdojnarsiminelart. dh)TaksaekalimittkufirittRepublikssShqiprismeavion.Prjashtohenngapagimii ksaj takse invalidt e puns apo t lufts, veterant e lufts si dhe personat e verbr, kur kalojnkufirineRepublikssShqiprismeavion. e)Taksaprpajisjenmepasaportlundrimi.Prjashtohenngapagimiiksajtakseinvalidte puns apo t lufts, veterant e lufts si dhe personat e verbr, n rastet e pajisjes me pasaportlundrimi. f)Taksaprpajisjenmedshmiaftsieprdrejtimautomjeti.Prjashtohenngapagimiiksaj takse invalidt e puns apo t lufts, veterant e lufts si dhe personat e verbr, n rastet e pajisjesmedshmiaftsieprdrejtimautomjeti. 3.Sipasnenit16/1tligjitNr.7889dat14.12.1994"Prstatusineinvalidit",sidhetnenit4 t ligjit 8098, dat 28.3.1996 "Pr statusin e t verbrit" kur invalidi i puns dhe personi i verbrushtrojnveprimtariprivate,nukprjashtohenngataksatedretprdrejta.

77

4.Prjashtimingapagimiitaksavetmsiprmebhetvetmkurveprimetbhennemrt veteranittlufts,invalidittpunsatluftssidhetverbrit. 5. Veterani i lufts, invalidi i lufts apo i puns, si dhe personat e verbr duhet t paraqesin pranagjentittatimor,librezneveterani,invalidittpunsapotlufts,sidhelibreznet verbritsbashkumedokumentinqekapajisurdegaetatimevetrrethitprprjashtimin ngaktotaksa. 6.Tgjithaprjashtimetdotshnohennnjregjistrtveantkudotjetshnuaremri, mbemri,sidheekstremetelibrezs. 116.Disaditeperparadegjovanelajmepermarreveshjetpershmangjenetaksimitte dyfishte me Kinen. A mund te me thoni dot se me cilat shtete kemi nenshkruar marreveshjetetilla? Prgjigje: N zbatim t ligjit nr.8560 dat 22.12.1999 Pr Proedurat Tatimore n Republikn e Shqipris, Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve ka negociuar nj sr marrveshjesh ndrkombtare pr eleminimin e tatimeve t dyfishta (marrveshje tatimore), t cilat jan nnshkruardhekanhyrnfuqinprputhjemedispozitateLigjitnr.8371dat9.7.1998Pr Lidhjen e Marrveshjeve dhe Traktateve Ndrkombtare. N baz t Ligjit Pr Proedurat Tatimore n Republikn e Shqipris, Neni 24, Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve ka pr detyradministrimindhezbatiminedispozitavetmarrveshjevendrkombtaretatimoredhe prfaqsimin e vendit n bashkpunimin dhe zgjidhjen e konflikteve me autoritetet tatimore t vendevettjera. Shqiperiakanenshkruarmarreveshjetatimoreqekanehyrenefuqimeketoshtete: 1.MarrveshjemePolonin.Kahyrenefuqinga1Janari1995. 2.MarrveshjemeRumanin.Kahyrenefuqinga1Janari1995. 3.MarrveshjemeMalajzin.Kahyrenefuqinga1Janari1995. 4.MarrveshjemeHungarin.Kahyrenefuqinga1Janari1996. 5.MarrveshjemeTurqin.Kahyrenefuqinga1Janari1997. 6.Marrveshjemeekin.Kahyrenefuqinga1Janari1997. 7.MarrveshjemeRusin.Kahyrenefuqinga1Janari1998. 8.MarrveshjemeMaqedonin.Kahyrenefuqinga1Janari1999. 9.MarrveshjemeKroacin.Kahyrenefuqinga1Janari1999. 10.MarrveshjemeItalin.Kahyrenefuqinga1Janari2000. 11.MarrveshjemeBullgarin.Kahyrenefuqinga1Janari2000. 12.MarrveshjemeSuedin.Kahyrenefuqinga1Janari2000. 13.MarrveshjemeNorvegjin.Kahyrenefuqinga1Janari2000. 14.MarrveshjemeGreqin.Kahyrenefuqinga1Janari2001. 15.MarrveshjemeZvicrn.Kahyrenefuqinga1Janari2001. 16.MarrveshjemeMaltn.Kahyrenefuqinga1Janari2001. Marreveshjet tatimore si rregull, hyjne ne fuqi pas ratifikimit nga Parlamentet e te dy vendeve kontraktuesedhekaneefektnga1Janariivititpasardhs.

78

 117.JamnjeprodhueskasetadheCDaudio.Mireponeaktivitetintimjaneshtuar jashtezakonishtfallsifikatoretdheshfrytezuesitealbumevemuzikorenerrugepirate. Kushikakopetencatpertindaluaratadhesimundtenandihmojneneveprodhuesite rregullt? Prgjigje: Faktikishtnevendintonekjofusheeshtepakerrahur.Megjithate,mecivilizimindhe zhvilliminejetesekonomikeshoqeroredhekysektorpokalontransformimetdhemasat parandaluesepershmangjenekonkurencessepandershme. NzbatimtdetyrimeveqrrjedhinngaKonventatNdrkombtarenfushnembrojtjesst drejtave t autorit dhe t pronsis intelektuale t ratifikuara nga Kuvendi i Shqipris , n zbatimtLigjitnr.7564,dat19.05.1992Prtdrejtneautorit,eshteengarkuarligjerisht administrata tatimore n qendr dhe n rrethe qe t marri masa pr zbatimin korrekt t kegjislacionit n fushn e s drejts s autorit ,nprmjet ushtrimit t kompetencave nga strukturat e Policis Tatimore. Policia Tatimore por dhe organet doganore, n zbatim nuk duhettelejojnezhvillimineveprimtarisngasubjektettciltprdorinpronsinintelektuale n fushn e artit,si subjekte prodhues, importues, prdorues, shits apo qeradhns, dhe t ciltnukkannnshkruarkontratameshoqritembrojtjesstdrejtavetautorit,sidhet ndalojnprodhimin,importimin,tregtiminekasetave,videokasetave,kompaktdisqeveetj,q jan t pajisura me pulln prkatse t shoqrive t mbrojtjes e t drejtave t autorit. Per shkelje te te drejtes se autorit sic jane dhe rastet qe permendni ju ne kerkese vendosen dhe gjobaadministrativeqevariojnenga25000lekeperperdoruesitevegjel(sikafenet,baret, restorantet,tavernat,hotelet,moteletdhesallategjimnastiksaerobike)derine400000leke perperdoruesitemedhenj(siradiotdhetelevizionetkombtare,hotelet,prodhuesit(botuesit) e kasetave, videokasetave, kompaktdisqeve(CD), si dhe prdorues t tjer t pronsis artistikenfushateletrsis,artevevizualeefotografisartistike). 118.Jamiinteresuartenjihemmeligjetfiskale.Mireponeasnjevendnukikamgjetur tepermbledhura.Mundtemeadresonisekusheshterrugameelehtepertasiguruar keteinformacion? Prgjigje: Fushaeinformimitpublik,eshtenjangamangesitenepergjithesiteadministratespublike. Madjenjenganxitjetmetemedhaqenashtyudhenesistudiotensiimketerubrikeishte pikerishtkjofusheezbrazet.Megjithate,perpyetjentuajpergjigjadoteishtesenesenuk siguronidotinformaciondukekontkatuardirektmezyratemaredhenievemepublikunne rrethetevenditaponeDrejtorineePergjithshmeteTatimeve,ateherejumundtehapnidhe internetindheteshikonifaqetmeadresatemeposhtme.Jemitesigurtesematerialetqe kerkonijupresin. www.minfin.gov.al, www.altaxstudio.co.nrosewww.tatimet.gov.al 119.Kurdyshohetsenjtatimpagueskakryerevaziondhemashtrimfiskalnvlerat mdhacilatjanproeduratnrastetkurdyshohetprktokrimetatimore? 79

Prgjigje: Pr raste t tilla sht domosdoshme njohja e Kodit t Proedurave Penale (Ligji Nr.7905, date21.03.95)dheKodittNdjekjesPenale(LigjiNr.7895,date27.01.95).Kjonjohjevlenkur njinspektorndermerrveprimesipasdispozitaveperndjekjepenale. Investiguesieshtenekerkimtendonjeproveqetregonfajesineaktivitetinetatimpaguesit,e cila mund te oje ate ne ndjekje penale. Meqenese, ne rastet per investigim, shumat e te ardhurave ka gjasa te jene te medha, koha per ate investigim eshte me madhe. Takimet me tatimpaguesin ne fjale vazhdohen akoma te mbahen. Megjithate keto takime do te kene nje tjeterkendveshtrim,pasipyetjeteinvestiguesitdotesynojnejovetemtenxjerrininformacion perproblemetesubjektit,poredhepersonateimplikuarnemashtrim. Investiguesi mund te ndermarre investigim ne fusha te tjera. Pyetjet qe formulon mund te marrin forma te ndryshme. Vrojtime pa dijenine e tatimpaguesve ne mjediset ku ushtrohet aktiviteti ekonomik i shoqerise nen investigim e siper; kerkim aktiv per informacion jashte DPTdheregjistravetebiznesitpershoqerine;dheorganizimtetakimevemetatimpaguesinku aiinformohetseqellimiitakimiteshtepercaktimiifajesise perndjekjetemundshmepenale permashtrimintatimortezbuluar. Punonjsitpublik,kubjnpjesdhepunonjsiteadministratstatimorejanetedetyruar temosdeshmojneperfaktetqejanesekretshteteror. SipasKoditteProceduresPenale(neni61),nesengaveprapenalekaardhurdemmaterial, duhettengrihetdhepadicivileneprocesinpenalkundertepandehuritosetepadituritcivil, pertekerkuarkthiminepasuriseoseshperbliminedemit.Legjitimimiipaditesitcivilmundte behetparaseteketefilluarshqyrtimigjyqesor. Kerkesa duhet te permbaje gjeneralitetet e te demtuarit akuzues, te atij qe akuzohet, parashtrimin e arsyeve qe perligjin kerkesen, nenshkrimin e te demtuarit akuzues ose perfaqesuesit te tij, emrin dhe mbiemrin e perfaqesuesit dhe prokuren e tij. Per ngritjen e padisecivileneprocesinpenaleshteilegjitimuarmenaxheriisubjektitteaudituar,iciliper ngritjenekesajpadiebashkepunonmeaudiret. Permbledhjaemeposhtmeerregullaveteprovave,paraqitetsinjeorientuesperkontrolloret dhepunonjsiteinvestigimitdheinteligjencs: Tipeteprovave. 1.Provatmateriale,tedhenatqemerrenngaobjektetmateriale. 2.Provatshkresore,ose: 2.1.Primare(dokumentetorigjinaletekonsideruarasimetebesueshme),ose 2.2.Dytesore(njefotokopje,osenjedeshmitarqeperdorshenimetemarrangaorigjinaliapo mbledhjaepermbajtjessetij). Dokumentimidytesoriprovavezakonishtperdoretvetemkur: 2.2.1.Dokumentinezoteronnjepaletjetertecilenkontrollorinukmundt'aadministrojeate perfundimisht; 2.2.2.Origjinalikahumburapoeshteshkaterruar; 2.2.3.Prodhimiiorigjinalitfizikishteshteipamundur(p.sh.mbishkrimimbinjemur); 2.2.4.Heqjaeorigjinalitnukeshteelejueshme(p.shdisadokumentepublike). 3. Konfirmimi te dhenave synon konfirmimin e vertesise se provave te mbledhura me pare. Konfirmimiitedhenaveeshtethelbesorenerrethanatemeposhtme: 80

3.1.Kurpranimiaporrefimieshteberenganjepersoniakuzuar 3.2.Provatjanembledhurngafemijet 3.3.Provatjanembledhurngabashkefajtori Burimetngatecilatinvestiguesimundtemarreprovaperteprovuarmashtrimintatimorjan: Provat materiale: materialet aktuale qe formojne bazat e saj, perzgjedhjet perfaqesuese te materialeve,dokumenteorigjinaleapotedhena; Kerkimetnvendinengarjes; Informacionngapubliku,informuesi,zyrtaretedepartamenteve; Inspektimiitedhenave; Mbikeqyrja; Intervistimiipunonjsve; Intervistimiitedyshuarve(kurrethanatelejojne). 1.Kriteriivlefshmeriseapopranueshmeriseseprovaveshkresorembetetne: palenqeekabere(firmosuar)ate; dikushqeepa,qeubeapoufirmos; dikushqeenjehshkrimindhemundt'aidentifikojeate; eksperti(iligjshem). 2. Prova konsiderohet e tille per nje eshtje nese ajo tenton te provoje ose jo ekzistencen e faktevenediskutim.Jocdoinformacioneshteprove. 3.Provatjanetepranueshmeneseajonukthyennjengarregullatemeposhtmeperjashtuese: Mbeshtetetmbithashethemet; Mbeshtetetmbiaktetengjashmeapofakte; Mbeshtetetmbiopinioneaposupozime; Nukperputhetmekarakterinetedyshuarit(eshtesubjektiveporduhetmbajturparasysh); Kurprovaedhenenganjepersondheajoveteakuzonpersoninqedyshohet. 120.Jamnjesipermarresitalianneaktivitetinetregtimittekepuceve.Tatimiifitimit pervitinekaluarepagovaaqsamevendosennedegenetatimeve.Sivjet,megjithese uneplotesovaplanbiznesinpervitin,jovetemnukumorparasyshngaorganet tatimore,pordhemurritenkestet.Spjegimiizoterinjvetetatimeveishteseaktiviteti doterritej.Poruneuthasheseketeedijavetemunedheskishsitadintenjeritjeter.A mundteketenjerrugedaljekyproblem,qemuanukmebindsebazohetneligjdhe logjike,porvetemmbiarbitraritetdhekorrupsionindhepaaftesinepertembledhur tatimengategjithe? Prgjigje: Vlersimitatimorshtllogaritjaqibnadministratatatimoreshumssdetyrimittatimor sidhednimeveadministrativeeinteresaveprpagestvonuarqdetyrohettpaguajnj tatimpagues. Vlersimi tatimor sht detyrim ndaj shtetit, i pagueshm n buxhet i cili i njoftohet tatimpaguesit me shkrim n mnyr t drejtprdrejt ose me shrbim postar. Tatimpaguesishtidetyruartparaqesnorganettatimore, FormularineDeklarimitdhe PagesssTatimitmbiFitimin,sbashkumeDeklaratenAnalitike,brendadats31Marst vitit pasardhs, duke paraqitur n t njejtn koh edhe bilancin kontabl s bashku me anekset e tij, si dhe do t dhn tjetr mbshtetse pr argumentimin e t dhnave t 81

deklarats tatimore, perfshi pasqyren e rrjedhjes se parase (Cashflow)dhe ndryshimet ne kapitaleteveta. Tatimimbifitiminpaguhetnformparadhnie,brendadats15tdomuaji.Prperiudhn tatimore t vitit ushtrimor, ksti mujor i paradhnies prcaktohet duke u mbshtetur n masnefitimitttatueshmtdyvitevempar.Kurtatimpaguesivrtetonparaorganeve tatimore,nmnyrdomethnsedhetargumentuar,uljenemasssprcaktuarttatimit mbi fitimin, ather organet tatimore mbas kontrollit dhe verifikimit n vend, brenda nj periudhe prej 30 ditsh kalendarike nga data e marrjes s krkess me shkrim t argumentuar, pranojn zvoglimin e ksteve t pagesave paradhnieve. Administrata tatimore mund t rris kstet mujore t paradhnieve pr dy muajt e fundit t vitit tatimor ushtrimor: Kur mbas nj kontrolli t kryerpr vitin tatimor paraardhs rezulton se tatimi mbi fitimin prvitinparaardhskaqnipasakt. Nsefitimiivlersuarshtmilartse10%krahasuarmeksteteparapaguaraderinat koh,atheradministratatatimorekorigjonkstetprmuajtnntordhedhjetor. Ndorastkurtatimpaguesieshtekonstatuarsenukkanjeqendrimfiskalpozitivdukemos paguardetyrimetnemenyrevullnetare,porvetempasiatozbulohenngakontrollettatimore. 121.Kamdgjuar,pordhelexuarprpariminetransferimittfitimitnprmjet mimit.Cilatjanmetodatprprcaktiminemimitttregutprkttem? Prgjigje: Kurpaletepavarura(personajotelidhur)zhvillojnetransaksionemenjeratjetren,kushtet tregtaredhefinanciaretemaredhenievetetyre(p.sh.cmimetemallraveaposherbimevete furnizuara)percaktohennepergjithesingafaktoretetregut.Ndersa,tekpersonatelidhurqe zhvillojnetransaksionemenjeritjetrin,marredheniettregetaredhefinanciaretetyremundte mosndikohendirektnetenjejtenmenyrengaforcatetregut.Neketerast,shpeshpersonate lidhursynojnetebiendakortmidistyreperdinamikeneforcavetetregutnepermjet percaktimittecmimevelidhurmetransaksionetqezhvillojnemenjeritjetrin. Eshteedomosdoshmeqecmimetnekushtetetregutteliremespalevetepavarura(cmimete tregut)temerrenperbazeedhenetransaksionetekontrolluaraqezhvillohenmidis personavetelidhur.Nemenyreqenjegjeetilletebehetnemenyresamereale,duhetqe krahasimitebehetpersituatamekarakteristikaekonomikishttengjashme,praqejane efektivishttekrahasueshme. Perpercaktiminecmimittetregut(cmimitrealjotemanipuluarmidispersonavetelidhur), Komisioni i Transferimit te Cmimeve, eshte i detyruar te perdore nje nga metodat e meposhtme: Metodaemimittpakontrolluartkrahasueshm(MP) MPtkrahasueshmbazohetnekrahasiminecmimittezbatuarpermallinaposherbimine furnizuarnenjetransaksiontekontrolluarmidispersonavetelidhur,mecmiminezbatuarper mallin apo sherbimin e furnizuar ne nje transaksion te pa kontrolluar midis personave te pavarur,nerrethanatekrahasueshme.Nesemidisketyredycmimevekadiference,kjotregon sekushtetemarredhenievetregetaredhefinanciaremespersonavetelidhurnukperputhen mekushtetetregut.Neketerast,eshteenevojshmeqecmimiiperdorurnetransaksionine 82

kontrolluar (mes personave te lidhur), te zevendesohet me cmimin qe perdoret ne transaksionetengjashmetepakontrolluaramidispersonavetepavarur. Metodaemimittrishitjes(MR) MRkonsistonnegjetjenemimitmetecilinproduktiiblerenganjepersonilidhur,ieshte rishitur nje personi te pavarur. Ky mim (mimi i rishitjes), reduktohet me nje nivel normal fitimi bruto (marzh tregtar), i cili perfaqeson shumen me te cilen rishitesi do te mbulonte shpenzimet e tij operative e te shitjes dhe do te realizonte nje fitim normal (duke marre parasyshedheaseteteperdorurasidherrezikunemundshem).Pjesaqembetetpaszbritjesse fitimitbruto(marzhittregetar),pasikorrektohetperserimeshpenzimetetjeraqelidhenme blerjeneprodukteve(p.sh.taksadoganore,etj),konsiderohetcmimitregut(cmimnormali pa manipuluar) per transferimin origjinal te mallit apo sherbimit midis personave te lidhur. Kjo metode mund perdoret me efektivitet, ne veprimet tregtare te cilave u njihet cmimi i rishitjes. Marzhiimimitterishitjes(fitimibruto)perrishitesinnetransaksionetekontrolluara,mund tepercaktohetdukejureferuarmarzhit(fitimitbruto)qeinjejtirishitesrealizonpermallrate blera dhe te shitura ne transaksione te pavarura te krahasueshme, dhe qe ai i realizon me persona te pavarur. Ky marzh i cmimit te rishitjes (fitimi bruto) i realizuar me persona te pavarur ne transaksione te pakontrolluara dhe te krahasueshme, mund te sherbeje per administraten tatimore si tregues orientues per vleresimin e transaksioneve te kontrolluara midispersonavetelidhur. MetodaeKostosPlus(MKP) MKP bazohet ne vleften me te cilen furnizuesi (shitesi), furnizon bleresin qe eshte person i lidhur me mallra apo sherbime, ne nje transaksion te kontrolluar. Ne kete rast, vleftes se mesipermeushtohenshpenzimetekryerangableresisidhenjeperqindjeearsyeshmefitimi, e cila merr parasysh ne menyre te perafert realizimin e nje fitimi normal ne baze te operacionevetekryeradhetekushtevetetregut.Shumaqerezultonpasishtohetkjoperqindje mbi shpenzimet (koston), konsiderohet cmim i tregut per transaksionin e kontrolluar. Kjo metode perdoret ne rastet kur mallrat e paperfunduara (gjysem produktet) shiten midis personavetelidhur. 122.Unekamnevojeteinformohempertedhenatenjefirme,qekampunuarme perpara.Derinecfareniveliqendronkonfidencialitetiitedhenavetesajsipasligjit? Kujtkanetedrejtetijapininformacionorganettatimoredhecilaeshteproceduraper ketoraste? Prgjigje: Ekuptojmeshqetesimintuaj.Teinformohesheshtenjeedrejteqejajepkushtetutaevendit cdobanori.Por,gjithsesinisurnganiveliiinformacionitdheklasifikimiitijdotedonimtju shpjegonimdheateqejunakerkoni.

83

Organet tatimore mund t japin informacione n lidhje me tatimpaguesit pr organet e tjera shtetrorevetmnrastetemposhtme: a.Gjyqtartdheprokurorttprfshirnshtjetatimorenproes,sidhenshtjettjera penale, n prgjigje t krkess me shkrim pr t ndihmuar me informacion n ndjekjen e shtjevepenale; b.KontrollineLarttShtetit,prtgjithtatimpaguesitqkatdrejtaitikontrollojn baztligjit; c.Gjykatat,ntgjitharastetprtatimpaguesittciltnukkanushtruarveprimtariosenuk kan paraqitur asnj deklarat pr nj periudh prej m shum se dy vjetsh. N kto raste, organettatimorekantdrejt,sipaltinteresuara,tkrkojnngagjykataregjistrimine personitsipaslegjislacionitnfuqi. Persa i perket indidvideve apo qytetareve te thjeshte niveli i informacionit qe mund te jepet eshte derine nivelin e gjeneraliteteve, si emri i shoqerise, dhe te dhena tengjashme. Persa i perket konfidencialitetit te te dhenave tatimore ato ne pergjithesi perbejne sekret dhe nuk mund te jepen pervecse enteve te mesiperm. Nderkohe, organet tatimore me krkesn e tatimpaguesit jan t detyruara t lshojn nj vrtetim per t konfirmuar t ardhurat e tatueshme, fitimin dhe/ose kapitalin, detyrimet tatimore dhe statusin e tatimpaguesit lidhur mepagesnetatimeve. 123.Studjojnefakultetinekonomik,degafinances.Kamdegjuarnganjeshokuimne gjykateneTiranesperrasteteregjistrimitapodheprishjesteshoqerivemenenvizim. Cfareeshtekjodhesirealizohet? Prgjigje: Megjithesepyetjatuajnukeshtenjepyetjeqeeshteobjektipunestone,pasinteresimitdhe njohjesmematerialetligjore,nemundemtemarrimnjepergjigjeqepojuajapimmeposhte. Kjoqekerkonijukatebejemekerkesateligjitperregjistrintregtar.Regjistritregtarmbahet ngaGjykataeRrethittTiransprgjithterritorineRepublikssShqipris. dotregtarindividualdhedoshoqritregtareperparaseteregjistrohenneorganettatimore regjistrohennregjistrintregtarmenjnumrtriregjistrimi. Kurnjregjistrimshtbrnregjistrintregtarndrkohqkaqenipaligjshmpr mungestnjkushtithelbsor,aikonsiderohetseduhettprishetmennvizimngaregjistri meiniciativndhekompetencnegjykats.Kjoefunditduhett'ukomunikojt interesuarveqkandrmendtaprishemennvizimdhenjkohsishtt'ucaktojnjafatpr ankim.Gjykataikomunikonpersonittregjistruarsititullarisiprmarrjessregjistruarose personitqkamarrtdrejtatetij,qlliminprprishjemennvizimdheicaktonatijnjafat prtbrankim.Afatinukduhettjetmivoglsetremuaj. Nqoftsepersonatoseadresatetyrenuknjihen,komunikimidhecaktimiiafatitbhenduke ipublikuarnnjrnprejgazetavetautorizuaraprpublikiminenjoftimeveligjore.Nrast ankimivendosgjykata.Paltprktvendimmundt'idrejtohenGjykatssApelit. Kurnjregjistrimshtbrnregjistrintregtarndrkohqkaqenipaligjshmpr mungestnjkushtithelbsor,aiduhettprishetmennvizimngaregjistrimeiniciativn dhekompetencnegjykats.Kjoefunditduhett'ukomunikojtinteresuarveqka ndrmendtaprishemennvizimdhenjkohsishtt'ucaktojnjafatprankim.Nsenj

84

regjistrimduhettprishetmennvizimngagjykata,prishjabhetdukeregjistruarshnimin "Prishurmeiniciativdhekompetenc". Kurnjregjistrimduhetbrmeiniciativdhekompetencnrastettjera,aiduhett pasqyrojbaznligjoredheshnimin"Regjistruarmeiniciativdhekompetenc",me prjashtimtrastitprfillimineprocedurssshlyerjessdmitosetlikuidimitnrrug gjyqsore. 124.Punojnetatimedhetanisapokamfilluarpune.Nenjerastqekamndeshurgjate kontrollitpasheseshoqeriaedhepsemehumbjeperdyvitenukishtenerregullme kerkesateligjitteshoqerivetregtareperketerast.Andikonkjoperefekttedetyrimeve fiskaledhesindikon?Jufaleminderit Prgjigje: Eshtekenaqesidhesuprizepernetbashkebisedojmeperteparenheremenjepunonjeste organevetatimore.Njekohesisht,kjoeshtedheprishjaenjetabujengaadministrataqerralle benbashkebisedimemene. SipasligjitPershoqeritetregtarecilesohetsenrastsekapitaletevetatshoqris,pr shkakthumbjevetkonstatuarandokumentetfinanciare,rezultojnmtvoglasegjysma ekapitalitthemeltar,ortaktvendosin,brenda4muajvengamiratimiillogariveqpasqyrojn kthumbje,mbimundsineprishjessparakohshmetshoqris. Nrastseprishjanukshpalletngashumicaenevojshmeprndryshimetestatutit,shoqria detyrohettzvoglojkapitalinesajmenjvlerjomtvoglseajoehumbjeveqkan mbeturtpambuluarangarezervat,dukepasurparasyshedherregullatenenit38tktij ligji.Kyoperacionduhettkryhetjomvonsedataembylljessvitittparfinanciar,para tcilitshtkonstatuarhumbja,nqoftsebrendaktijafatikapitaletevetatshoqrisnuk janplotsuarderinnjvlerjomtvoglsgjysmaekapitalitthemeltar. Ntdyrastetrezolutaeortakvebotohetnnjgazettautorizuarprpublikimine njoftimeveligjore.Ajogjithashturegjistrohetnregjistrintregtar. Nmungestiniciativsprmarrjenenjvendimingaanaeadministratoritoseekspertit kontabltautorizuaraponrastseortaktnukkanmundurtmerrninnjvendimt vlefshm,dopersoniinteresuarmundtkrkojnrruggjyqsoreprishjeneshoqris. Prishjaeshoqrismundtkrkohetedhenrastsedispozitateparagafittdyttktijneni nukjanprmbushur.Gjykatamundt'iakordojshoqrisnjafatmaksimalprej6muajsh prtrregulluargjendjen.Ajonukmundtshpallprishjen,nrastsekyrregullimshtbr ditnntcilnajomblidhetprtmarrvendim. 125.Jamiinteresuartedisesiveprohetnellogaritjenevleresdoganore.Ajoqeme nxitiperketeeshteseuneduatefusnjemakinepersonaledhedukeditursemundte rendohentaksatpermakinatmetevjetraseatoteprodhuarane1998meinteresonte disesillogaritetvleradoganore?Jufaleminderitdherespekte. Prgjigje:

85

Pertezhdoganuarnjemakineproceduratjaneshumemetethjeshtangasadotepergjigjemi meposhte.Nisurngashqetesimidhekuriozitetituajnedotatrajtojmeketeproblemmegjere. Brendakesajpergjigjeeshtedheajoqejudonitedini. Vleradoganoreemallravetimportuaranveteveteeshtevleraemallraveprqllimet nxjerrjesstaksavenevlerembimallrateimportuaraVleradoganoredeklarohetnlek.Per keteqellimprdoretkursizyrtarikmbimittmonedhs,ishpallurngaBankaeShqipris,i asajditekurbhetdeklariminorganetdoganore. Vleradoganoreemallravetimportuaradotjetvleraetransaktuar,llogariturdheme shtesatsimeposhte: komisionetdhepagesatpragjensitdoganore,prvekomisionevetblerjes, kostuaekonteinerve,tciltprqllimedoganore,trajtohensitjennjmemallin, kostuaepaketimit,dukeprfshirpunndhematerialet; vleraeprpjestuarnmnyrtprshtatshmeetgjithamallravedheshrbimeve,t rendituaramposht,tcilatjanfurnizuar,drejtprdrejtosejo,ngablersipapagesose menjkostotreduktuar,prqllimetprodhimitaposhitjespreksporttmllaravet importuara,nqoftsekjovlernukshtprfshirnmiminepaguar(oseqduhett paguhet): i)ematerialeve,prbrsve,pjesvedheartikujvetngjashem,tcilatjantrupzuarn mallrateimpotuara, ii)eveglave,matricave,kallpevedheartikujvetngjashm,qjanprdorurpr prodhiminemallravetimportuara, iii)ematerialevetkonsumuaranprodhiminemallravetimportuara, iv)eprojekteveinxhinierike,projektimeveartistike,planeve,skicaveettjerasikto,t cilatjankryerjashtRepublikssShqiprisdheqkanqentnevojshmepr prodhiminemallravetimportuara; tarifatendryshmeprlicensaapoekskluzivitetnlidhjememallrateimportuara,tcilat blersiduhett'ipaguaj,drejtprdrejtosejo,sikushtprshitjenemallraveqpo vlersohen,mekushtinqktotarifatmosjenprfshirnmiminepaguar(oseqduhet tpaguhet); vlera,osedopjesesaj,etardhuraveqmundtmerrenngarishitjaemtejshme,mbajtja apoprdorimiimallravetimportuara,qshkon,drejtprdrejtapojo,nprfitimtshitsit; kostuaetransportit,engarkimit,shkarkimitdhetgjithaoperacioneveqlidhenme transportinemallrave,sidheajoesigurimittmallrave,prt'isjellatoderinpiknehyrjes nterritorindoganortRepublikssShqipris. Nqoftseprarsyetmosplotsimittkushtevetkrkuara,shtepamundurtzbatohen kerkesatemesiperme,athersivlerdoganoreemallravetimportuaradotpranohetnj vlertransaksioni,epranuarsivlerdoganore,emallravetnjjtaqjanimportuarn RepublikneShqiprisn(oseafrsisht)tnjjtnkoh,ntnjjtinniveltregtardhen (oseafrsisht)tnjjtnsasi.Nqoftsenjvleretillnukmundtgjendet,atherlejohen tpranohenvleratnivelevetndryshmetregtare. 126.AkemimarreveshjepereleminiminetatimittedyfishtemeItaline?Nesepo,sido teveprohejsipastatimeveshqiptaredheitalianepernjebiznesmenshqiptarneItali? Prgjigje: 86

SipasbuletinevedheudhezimevetebotuarangaDrejtoriaePergjithshmeeTatimevene grupineshtetevekumarrveshjetetatimittedyfishtekanehyrenefuqieshtedheItalia. MarrveshjameItalinperheqjenetaksimittedyfishteeshtemeefektnga1Janari2000. Nshumicnevendevetbots,dhethuajsentgjithavendetezhvilluara,legjislacionitatimor ka sanksionuar si parimin e residencs edhe parimin e burimit. Pra kuptimi i parimeve t msiprmedotshprehej: individtdhepersonatjuridikqkonsiderohenrezidenttnjshtetinbaztlegjislacionit t tij, i nnshtrohen tatimit n kt shtet pr t ardhurat n total t realizuara n shkall botrore,pranktshtetdhekudogjetk,(parimiirezidencs),dhe individtdhepersonatjuridikqnukjanrezidenttktijshtetinbaztlegjislacionitt ktijshteti,(prapersonatjorezident)innshtrohentatimitnktshtetvetmprtardhurat qmundtrealizojnnktshtet,(parimiiburimit). N kto kushte individt apo shoqrit rezidente t nj shteti, q ushtrojn aktivitete dhe realizojntardhurannjshtettjetr,prktotardhuratatohendyhernjhernvendin erezidencsstatimpaguesit(individitaposhoqris)dhenjhernvendineburimittt ardhurave. 127. Kush jane ato institucione qe kane detyrim ligjor per te dhene informacion tatimevedhekushjo?Abehetkerkeseapopercaktohenmemarrevshje? Prgjigje: Pertesiguruarllogaritjenesaktetedetyrimeve,organettatimoremundteperdorincdoburim temundsheminformacionitevlefshemperketeqellim. Personatfizikdhejuridiksiedheorganizmatendryshmeqeveritarejantdetyruartijapin organeve tatimore informacione te ndryshme per percaktimin sa me te sakte te situates ekonomikofinanciaretetatimpaguesit,tedetyrimittetijtatimoretj.Atojanetedetyruarti japinketoinformacionenemenyreelektronike,kursistemiimbajtjesseregjistrimevengaana e tyre eshte i informatizuar. Ato jane gjithashtu te detyruar t lejojn organet tatimore t shqyrtojntgjithadokumentattatimoredhecdodokumenttjeterqesherbenperllogaritjene saktetedetyrimevetatimore. Sipasligjitperprocedurattatimoredetyrohentjapininformacioneteduhura,pakerkesene organevetatimore,personatemeposhtem: Sistemi Gjyqsor, per te gjitha rastet kur tatimpaguesit pushojn aktivitetin, shprndahen, ose psojn ndryshime thelbsore brenda kuptimit t Ligjit Nr. 7638, date 19.11.1992 Pr ShoqritTregtare.Gjykatatnjoftojnorganettatimoreprtgjithavendimetqemarinlidhur membylljeneveprimtarise,meshperndarjeneshoqerivesidhemendryshimetthelbesoreqe pesojne shoqerite (ndryshime te cilat ne baze te Ligjit Per shoqerite tregetare, njihen me vendimgjykate),brenda5ditvengaditaemarrjessevendimeve.Kurbhetfjalprdetyrime tatimore te papaguara nga shoqerite te cilat kerkojne te cregjistrohen, gjykatat nuk mund t nxjerrinnjvendimprfundimtarderisaorganettatimoretevrtetojnsejanepaguartgjitha detyrimettatimore.GjykatadergonnorganettatimorenjekopjetVendimeveGjyqesores bashkumekrkesnetatimpaguesit. OrganetDoganorejanetedetyruaratshnojnnfletnezhdoganimittimportevedhen fletenedoganimitteeksportevenumrineidentifikimittetatimpaguesitsipasCertifikatss TVSHs, kodin fiskal te tij, vitin dhe vendin ku sht regjistruar tatimpaguesi. Ato jane te 87

detyruara te mos bejne veprime zhdoganimi e doganimi te mallrave kur tatimpaguesit nuk paraqesin certifikaten e regjistrimit si tatimpagues dhe certifikaten e TVSH. Drejtoria e Pergjithshme e Doganave, i dergon zyrtarisht Drejtorise se Pergjithshme te Tatimeve sipas percaktimit te bere ne nje Akt Mareveshjete lidhur midis dy DrejtorivetePergjithshme,te dhena analitike te tatimpaguesve qe kane kryer importe dhe eksporte gjate muajit. Ky informacionduhettepermbajedomosdoshmerishttedhenatidentifikuesetetatimpaguesitsi emrintregtartetij,NIPTin,vlerendoganoredhedetyrimettatimoretepaguaraneDogane.Te dhenatederguarajanetendarapersejcilintatimpaguesdhepercdorreth. Zyrat e Regjistrimit t Pasurive jane te detyruara te dergojne ne organin tatimor te rrethit perkates,brendadates10temuajitpasardhesnjelisteteakteveteregjistrimittepasurisee cilapermbanllojinepasuriseqetjetersohet,emrineshitesit,tatiminepaguar(tembajturne burim) dhe vleften perkatese te pasurise se shitur apo te tjetersuar. Kjo liste permbledh si rastetekalimittepronesisenepermjetshitjes,ashtuedherastetedhurimitetetrashegimise. Pundhnsitprivatdheshtetror,janetedetyruartedergojneneorganintatimorte rrethitperkates,brendamuajitjanartevititpasardhes,listenetgjithtpunsuarvetevitit temeparshem,pagenvjetoretetyredhetatiminmbipagattembajturneburimnemomentine pageses. 128.Punojneadministratenpublikedhedisamuajmepareplotesuamformularete deklarimittepasurise,sipervetendheperfamiljaret.Aparashikonligjitatimoraktual deklariminepasurivesipasmodelitteadministratespublikepersubjektetqekate regjistruar,kurdihetseatobejneshpenzimenecashqenukmatenngaaskush? Prgjigje: Eshteevertetesendajligjitduhettejemitegjithetebarabarte.Ketuhyndhedetyrimiperte deklaruarisecilitindividqeperfitonteardhurasipaspercaktimeveteligjittetatimitmbite ardhurat. Sipas tij dhe ne zbatim te kerkesave te ketij ligji do individ q gjat periudhs tatimore(vitikalendarik)prfitontardhurapervetardhuraveteprfituarangaskemae detyrueshme e sigurimeve shoqerore, bursave te nxnsve dhe studentve, shprblimeve te marra pr rastet e smundjeve apo fatkeqesive, t ardhurave te prfituara nga pronart si shprblimprshpronsimetqibhenngashtetiprinteresapublike,sidhetardhuraveq prjashtohennbaztmarrveshjevendrkombtaretratifikuarangaKuvendiiShqipris sht i detyruar ti deklaroj kto t ardhura si dhe tatimin prkats t paguar pr ato t ardhuradovit,sipasmodelittformularitDeklarimiitArdhuravePersonalengaBurimet Tjera.Kjodeklaratduhettedorzohetnorganintatimorprkatsbrendadats30Janart vitit pasardhs. Nga kontaktimet tona me autoritetet tatimore prej tyre parashikohet qe ky deklarimtefutetnevitetfiskalemeteaferm. 129.Jamdukemenduartenisnjebiznes.Amundtemejepnikeshillasesiduhette interesohempertegjeturnjeklientelefikse? Prgjigje:

88

Neradheteparedotedonimtenakishethenesecfaretipbiznesidotenisesh.Megjithate,ne ponisemirastebiznesitezakonshem.PyetjakutigjejKlientet?eshtegrricsekurgjendjet familjarejanengameteshumllojshmetdhebehennxiteseperditepertegjeturteardhuraper tembushurboshlleqetqljetatene.Neradheteparenedotetekeshillonimqetite ndertojenjeplan.Kurremosnisnjepuneapobiznespanjeplansekudotearrishmete. Vendosiketijplanidisaafatepertupermbushur.Atehere,metejnedotethoshimse: 1.Nisebiznesintendmetenjohuritetufillimisht.Bejnjelisttetyredheshperndajeideneme fletepalosjeapodukejufolurperateqekendermendtesheseshaposherbesh. 2.Biznesituajsadoivogelapoimadhkanevojepersadopakpublicitet.Perketeduhettekeni planifikuarqenefillimnjebuxhet.Mosenenvleftesoni,pasipershumebiznesekymoment anashkalimiperbennjengashkaqetperdeshtim. 3.Ofrojimallratdhesherbimetmecmimepakmeposhtesekonkurentimeiafert.Njerezit kanenevojeteshikojnenjecmimqeataendiejneasejanenegjendjetapaguajnepermallin aposherbimntuaj.Nemomentin,kurbiznesistabilizohetateherejumundtevendosnisecfare dotebenimecmimettuaja.Aendjenisenjerezitjanetepregatiturtepaguajnemeshume?A justifikoheniparatyremecmimetereja?Megjithate,kujdes,momentinukjushtynper nxitime,qemundtemarrinkthesaqenukdotjuinteresonte. 4.Bejdickatevecantenebiznesintend.Kurnjerezitnisinnefushenekonsulences,mireeshte qeatefillimishttaaplikojnemesameshumenjerezdhemundesishtfalas.Sidomospermallra aposherbimeqejumendonisekushtojneperjupak,porperklientinebejnetendiheti familjarizuarmeproduktetebiznesittuaj. 5.Ofrosherbimeapomallraneditetecaktuaramecmimeokazionale,dukeeberetevecante perketebiznesintuaj.Mosutrembni.Nukdotehumbisni.Ditetetjeranevijimnjerezitdote shtohentekju. Megjithesetegjeshklienteduketsinjepjeseeveshtire,nesejuofronicmimetendershmedhe njerezitinformohenperketedhekurvijnetejuendiejnedirekttrajtimintuajatehereklientet nukkanengateshkojne.Ikeninedore.Snambetettjetervecsetjuurojmefattembarene biznesintuaj. 130. Punoj ne Greqi si emigrant. Tani kam ardhur per pushime ne Shqiperi. Me ra ne dore gazeta tuaj dhe doja tju pyesja per kuriozitet. Si veprohet per te parandaluar rritjenecmimeveketuneshqiperiprejorganevetatimore?NegreqineketekoheForo (tatimet) i denon gjithe ata qe ngrene cmimet artificialisht. Po ketu pse nuk merren masametefortandajspekullanteve?Jufaleminderit Prgjigje: Zakonishtrritjaecmimevendodhkryesishtnejavenefundittevititdhekjoperfshingrupine mallravetekonsumit.Nefaktcmimetpercaktohennetregdhejanenjeabuzimihapuri tregtarevetevegjeldhetemesemmekerkesenemadheneketodite,qekanengelursitradite furnizmeshtemedhaqengaperiudhaekohesmetollona.Zakonisht,iniciativatper parandalimteketijfenomenindermerrenngaautoritetetmetelartatatimore,porkjogjithsesi eshtenjemasemendikimtekufizuarndajketijmentaliteti.Megjithate,Drejtoriae 89

PergjithshmeeTatimevenevazhdimtenderrmarjeveintensivepertuprererrugen abuzimevenetregperparandaliminefenomenitterritjessemimevetemallravete konsumitnepragunefundvititsidhedukendjekursensibilizimetevazhdueshmete konsumatoreveneketedrejtim,meqellimparandalimineketijfenomeniiverejturedhegjate vitevetemeparshmeurdheroncdovitstrukturatesajnezonatendryshmeteterritorit,qete ushtrojnekontrolletevazhdueshmetetatimpaguesveqekryejneaktivitetenetregtimine mallraveushqimore,industriale,ekonsuminepergjithesiderinembylljetevitit2004. Kontrolletushtrohenperverifikiminedokumentittefaturaveteblerjesdheshitjessidhe regjistrimittetyresipaskerkesavetelegjislacionitperkatesperfaturimetdhedokumentimine veprimeveteaktivitetitdhenevaresitepikaveteshumices,ngrihendhepikakontrollite mbeshteturngapoliciatatimore. Vemendjeikushtohetkontrollitteshitjessemallravesipaslistessecmimeve,qeduhettekete tevendosurneambientpublikcdotatimpagues,dukebererillogaritjedetyrimitatimorper rastetqeverehendukshemmerritjecmimeshdhedenimepercdorastmosleshimite kuponavetatimorekarshikonsumatoreve. Ketojanemasatendermarranevitetefunditdheqedotethellohenmetejdheketevit mendojmenisurdhengapervojaetekaluares,pordhebiznesiveteekakuptuarqeabuzimet percdovitdhekanemepakshtegtelirepertevepruar.Urojmeqetemosjetekjorrugaqedo tishtohetproblemeveteketijfundvititeveshtire.

131.Jamnjepensionist,qekapunuarperviteteteranedegenefinancesnedikasterete ndryshme.Degjojmedheshikojmeseshumegjerathuhen,porpakbehen.Akandonje tedhenestudiojatuajsecilatkaneqeneprioriteteteqeveriseperfinancendhesajane zbatuarngaanaesajatozotime?Meshumemedukenfjaleneeredhekaq.Megjithate, unedotjuadijapershumefaleminderitnesemepergjigjeshit. Prgjigje: Neketovitesistemiifinancaveshqiptare,menaxhimiitijpavaresishtngamospermbushje objektivashtendryshmekapesuarpermiresimetendjeshmedheteprekshme.Ketuduhet theksuarsidomoskonsolidimiikapacitetevetembledhjesseteardhuravefiskale,apohapat konsistenteperdecentraliziminfiskalqeundermorenngaqeveria.Ketopermiresimekane beretemundurqetembahennegjendjetestabilizuarparametratmakroekonomike,duke ulurprogresivishtpeshenedeficitbuxhetoredukerriturnjekohesishtmundesiteperme shumefinancimepersherbimetpublike,infrastrukturenetj.Kyeshtefaktorithemelorqeka siguruarritmeteqendrueshmedhetelarteterritjesseekonomisenevitetefundit.Pokeshtu, angazhimiiqeverisekaqeneplanifikuardhezotuarneaksionineprogramuarteluftesligjore einstrumentale,krahasasajpolitike,ndajinformalitetit,trafiqeve,veprimtarivejovetemte paligjshme,poredhekriminaleekonomike,evazionitfiskaldhenatyrishlidhjevedhetarafeve klientelistefavorizueseqeimbrojneatoneraportetmeadministraten,meshtetin,me politikenetj.Detyreerendesishmeeprogramitfinanciarkaqeneqeasetetinformaleti perfshijmenenjetregdhetidetyrojmetelevizinnekanalelegaledheformaletetregut.Kjo gjederimesotkaqeneeparealizueshmedhenjemospermbushjeezotimeveqeveritare, megjitheperpjkjetekohevetefunditperlegalizimtezonaveinformale.Problemiilegelizimit teaseteveeshteshumemeimadh,pasiduhetteperfshijedheasetetefirmave,qeikane shumicenetyrepaasnjetitullpronesie.Detyraperharmoniziminelevizjevedheflukseve 90

investimoredheprodhuese,financiaredhemateriale,jovetemnedobitedisashtresave,jo vetemperteluftuarvarferinedhepolaritetinepajustifikuarosejolegjitimteshoqerise,por vecanerishtpertegarantuarteardhmendukekrijuarincentivadhemekanizmate qendrueshmeriseseaftesivekonkorueseteshqiptarevekaqenenjeobjektivqeeshtearritur meshumeboshlleqedheeshtesfidameemadhenevazhdimteqeverisjes.Strategjiae ZhvillimitEkonomikdheSocial,qeeshtedhesupersfidaqeveritareperfinancatkangelurme seshumtiperpublikunnjepublicitetqekanevojeperkonkretizimeneterren.Mangesitee mekanizmitmonitoruespershkaktemosaktivizimittegjitheinstrumentevetekontrollitdhe tevleresimitteperformancesderimesotmungojnedheeshteedomosdoshmetekapecehen. Menaxhimiiteardhuravefiskaledhefinanciavepublikekanembeturnentrysnineekonceptin eplanitteteardhurave.Prdoganatdhetatimetshtebrsitraditqaitrealizohetdovit mposhtse100%.Barrafiskaleligjoreeshteeprqndruarkryesishttetatimpaguesite ndershem,paurishprndaresiduhetnegjithebazenakomatengushtetetaksapaguesve. Detyrimiligjoriadministratestatimoredhedoganoreqeeshterespektimidhembledhjaete gjithedetyrimeveligjorefiskale,netegjithatransaksionetekonomikeqezhvillonsipermarrja nefaktduhettekrahasohenmeshkallenevleresuarteevazionitdheinformalitetitttregut dhejomemetodeneplaneve,njemenyreevjeteruarvleresimipune.Suksesidoteishtei dukshemvetemmematjenerezultatitnzbulimeteevazionitdheinformalitetitttregut. NedrejtimteShpenzimevepublikedetyrateprogramuaranukjanerealizuarembetenkritike sinalokimetsektorialeteshpenzimevepublike,pordheneefektivitetineperdorimittetyre. Programimiishpenzimevembetetendetradicionalprandajduhetreformuarrrenjesisht. Verehendisbalancimeteshperndarjesmessektoreve,sepsealokimisektorialnukbazohetne krahasimerealendersektorialeapogjeografiketeefektitmaksimaltekperfituesiifunditqe eshtetaksapaguesi.Procesiizbatimittebuxhetiteshteedhemeproblematik.Mosrealizimii investimevepershkaktedobesiveplanifikuesedhezbatuesesidherritjaeshpenzimevene fundtevititmetenderatedrejtperdrejtesjanegjetjeter,vecseshtigjeperabuzim. Luftakunderkrimitekonomikdhetrafiqevekasynuarngaqeveriagoditjendhembylljene kanalevefinanciareinformaledheneparandaliminezhvillimitteketyresipermarrjevete paligjshmeneteardhmen.Megjitheseuarritenrezultatetedukshmenejavteparat qeverissrenluftnkundertrafikuttnjerzve,krimiiorganizuarukundrprgjigjme transferimineaktivitetittetijnetrafiqemetesofistikuara,qngadrogaderiteoperacionete pastrimittparasnmedia.Kjoluftekaqenemebetejateshumtatefituarangaqeveria,por fenomeniitrafikutsidomosaiinarkotikevedhepastrimiiparavenebiznesineregjistruar vazhdontejetenjeterrenipazoteruarngafinancatshqiptare.

132.Shumefirmabejnekonkurseendajnecmime.Uneekuptojqekjobehetperte nxiturblerjenemallravetetyre.Por,anukndikonkjoneprishjenekonkurencesse ndershmedhekushimbrontedrejtatetregtarevetevegjeldhetemesem? Prgjigje: Interesimituajeshtenjeshqetesimqeeverejmedhene.Kyfenomenpoperhapetdhenukpo parandalohetmeforcengaasnjestruktureeshtetit.Nefaktperndjekjenerregullavete biznesitparlamentishqiptarkamiratuarnjeligjPerKonkurencen,meNr.8044,date 7.12.1995.Kyligjzbatohetprtgjithpersonatfizikdhejuridik,vendasethuaj,privat oseshtetror,qushtrojnveprimtaritregtarefinanciareeprodhuese,bazuarnparimine 91

konkurrencsslir,qofrojnosekrkojnmallra,shitblerjaosekonsumiitcilavei nnshtrohetnismsdhevullnetitttyretlir.Ligjindalont'ijepenprdoruesvedhurata, objektemevlerosetbhenuljemimesh,tcilattejkalojnstandartetnormalentregti,n mnyrqt'idetyrojnatat'iblejn,dukebrqtkrijohetrrezikuimashtrimitprmimin emallravetofruaraoseprmallratetjeratofruarangafurnizuesi.LigjiPerKonkurencen ndalonkategorikishtqtshfrytzohetdobsiaeprdoruesitprqllimetnxitjessshitjeve, dukeorganizuarlojrafatiosellotaritjashtligjshme,tcilatmashtrojnpublikun,krijojn presionpsikologjikprtbler,trheqinvmendjennprmjetavantazheve disproporcionale,oseiorganizojnlojratefatitmekushtprtbrshitje.Prmbrojtjene konkurrencssipaskerkesaveteketijligjieshtekrijuardrejtoriaekonkurrencsekonomike,e cilashtnjinstitucionpubliknvarsitministritqmbulontregtindhedrejtohetnganj drejtoriprgjithshm.QendraesajshtnTiran.Kjostruktureshteterorekakopetenceper vendosjetegjobaveadministrativenga10000lekeederine500000leke.Nrastetkur shkeljaeligjitshtbrmeqllimdhengakjorezultojnpasojatrndaprshndetin publik,mbrojtjenemjedisitoseinteresavetrndsishmeekonomikeetprons,ather shkeljandiqetpenalisht. 133.Kushjanshtjeteetiks n kontrollin dhe administratn tatimore? Prgjigje: Kanjerendesitevecanteqekontrollortteshihenmebesim,siguridhebesueshmeringaTPit qkontrollojn.Atamundtanxitinketebesimdukepervetesuardheaplikuarkerkesatetikete emertuaraneketekod,ndersakryejnedetyrnetyrefunksionale. Ndonjemangesiaposhkeljenesjelljenprofesionaleapondonje sjelljeepahijshmenejetene tyre personale, ndikon integritetin e gjith DTMs, si dhe cilesine/vlefshmerine e punes se tyredhemundtengrejedyshimerrethbesueshmerisesevetekontrollit. IntegritetieshtevlerakryesoreeKoditteEtikes.Kontrollortkanenjedetyreqetepajtohen me standardet e larta te sjelljes (si p.sh.ndershmerine, drejtesine, pastertine dhe besueshmerinenerrjedhenepunessetyredhenemarrdhenjenetyremeeprort).Integriteti ikontrollorvedhesektorittkontrollitduhettmbshtetetmbikonceptetepavaresisedhe objektivitetit.Pavaresiaekontrollorvedotethoteseajonukduhettedobesohetngainteresa personaleapotejashtme.KontrollortduhetteperpiqenjovetemtejenetepavarurngaTPit, si dhe grupet e tjera te interesit, por gjithashtu duhet te jene objektive dhe te paanshem ne ceshtjetqejanenekontroll.Kanjenevojeperobjektivitetdhepaanesinetegjithapunetebera ngakontrollort,vecanerishtrrethraporteve.Perfundimetdhe raportetduhettebazohenne faktetemarradhetegrumbulluarasipasstandardevetekontrollittatimor. Kontrollortnukduhettepranojnkontrolle,pertecilatnukjanekompetenteqet'ikryejne. Kuratocaktohennedetyratetilla,duhettekenekurajont'i reklamojnePrgjegjsittZyrs oseTSektorit. Kontrollort duhet te ruajn kujdesin e duhur profesional ne kryerjen e kontrollit dhe ne pergatitjen e raporteve qe kane lidhje me te. Ata duhet te sigurohen qe puna te jete e besueshme, ne kohe, e dobishme, bindese dhe e paster. Kontrollort kane nje detyrim profesionalperterinovuardhepermiresuaraftesiteekerkuaraperterealizuarpergjegjesitee 92

tyre profesionale dhe duhet te perdorin metodat dhe praktikat e cilesise me te larte te mundshmenekryerjenekontrollit. Kryerja e kontrollit eshte kurdohere subjekt aprovimi i prgjegjsit t tij ne baze te planit mujor. Prgjegjsi i Sektorit t Kontrollit duhet te kene pergjegjesi qe te perpiqen sinqerisht per te arritur reduktimin e kostos dhe te sigurojne eficencen dhe efektivitetin njsis q monitorojn dhe keshtu te ulin koston administrative pr do kontroll. Ashtu si strukturat e tjerapublike,kostojaekontrollititmbulohetngataksapaguesit.Nelidhjemeketekontrollort kanenjepergjegjesimoraleprtqenmodelperpjesentjeterteadministratespublike. sht e rendesishme qe te mbahet neutraliteti politik nga kontrollort. Keshtu qe eshte e rendesishmeqekontrollortteruajnepavaresineetyrengandikimipolitik,nemenyreqete realizojnepergjegjesiteetyretekontrollitnemenyretepaaneshme.Kontrollortnukduhette ndermarrin dhe as ta mendojne idene per te ndermarre aktivitete politike, nderkohe qe ndodhen nn autoritetin fiskal, jo vetem pse ky tip aktivitetesh eshte i ndaluar me ligj, por gjithashtu sepse perfshirje te tilla mund te kene apo mund te shihen sikur kane nje ndikim negativneaftesineetyreperterealizuarpergjegjesiteprofesionalenemenyretepaaneshme. TegjithepunonjsitduhetttregojndukshmsenukdiskriminojnerealishtasnjTP,sipas seksit,fese,aftesisefizikeapogjendjesshendetesore. Kontrollort duhet te jene te sjellshem, por edhe kembengules ne kryerjen e ekzaminimeve dukengulmuarnembledhjendheanaliziminefaktevetenevojshmeperteprodhuarzbulime dhe perfundime qe ia vlejne. Kontrollort duhet te sigurohen se prova mbeshtetese e nje raportieshteemjaftueshme,ebesueshmedheeqarte,keshtuqeperfundimetapogjykimete arritura mund te jene ne menyre te bindshme te rendesishme. Pr kt qllim ata duhet te paraqesinvetematozbulimeqebazohenfortnefaktetegjeturadheqejaneteqarta.Herepas here mund te behet e nevojshme qe te paraqiten zbulimet dhe perfundimet qe perfshijne interpretim, por interpretime te tilla mund te bazohen vetem ne fakte dhe mund te jene logjikishtteqendrueshmedhetearsyeshme. Te gjithe kontrollort dhe pjesetaret e sektorit qe punojne pr qllimet e kontrollit do te zbatojnekushtetepunesimitdheaktetetjerasirregullateetikesnesherbiminpubliketj. Kontrollort nuk duhet te perdorin pozicionin e tyre zyrtar per te fituar avantazhe qe nuk u takojne,qofshinketopasuroreapoperfitimetetjera. Te gjithe inspektort kane pergjegjesi per sjelljen e tyre ne lidhje me te gjitha llojet e ngacmimeve. Ngacmimi eshte nje sjellje e merzitshme qe krijon shqetesime tek personi qe ngacmohet.Ngacmimimundtevariojengaformaekstremesicjaneatoseksuale,dhunafetare dhederiteinjorimiidikujtnevendinepunes.faredoformeteketedhekurdoqetendodhe, ngacmimisjellkufizimedhendikimetemedhanejetenpersonaledhefamiljaretekontrollorit dhe demton imazhin dhe besueshmerine e sektorit dhe DTMs. T gjith inspektort kane pergjegjesi personale, per te siguruar se ata nuk vene shendetin dhe sigurine e te tjereve ne rrezikngaveprimetetyre. Punonjsit e kontrollit duhet te garantojn se ato i perdorin burimet publike ne menyre eficentedheefektive,dhenukiperdorinatoperqellimepersonale.Kjoshfaqetneperdorimin e te gjitha pajisjeve te zyres duke perfshire telefonin, faksin, kompjuterat, emailin dhe 93

internetin, fotokopjen, godinen e zyres dhe transportin zyrtar etj., vetem per qellime te funksionevetekontrollit. Kontrollortduhettirespektojnemetodateprofesionistevetetjere,qendryshojnengatetyre, ne aktivitetin profesional. Ata duhet te marrin parasysh traditat dhe praktikat e grupeve te tjeraprofesionistemetecilatpunojne.Kurshfrytezojnematerialeteprofesionistevetetjere, kontrolloretduhetteperdorinsaktesishtreferencatdheburimineinformacionit.Atomundte paraqesin opinionet e tyre alternative pa dhene vlersime te drejperdrejta ose pa i kundershtuar.

134.Kamberenjekerkeseperuljetatiminedegenetatimtaksave.Mundtemethonise sifunksiononapelimitatimor? Prgjigje: NezbatimteligjitPerprocedurattatimoredheaktevenenligjorebashkengjiturtij,tdrejtn eapelimitekadotatimpaguesnlidhjemedovlersimtatimor,meanttcilitjan prcaktuardetyrimitatimor,interesatdhegjobat;medovendimtorganittatimorqkat bjmepretendiminetatimpaguesitprrimbursimapoprjashtimtatimorapodhemedo aktzyrtartDegssTatimeve,apomedovendimekzekutivtposam. Njeapelimtatimorqejubnijenitedetyruartabenimeshkrimkutepercaktoniemrintuajsi tatimpagues,NIPTin,Degenetatimevekujeniteregjistruar,adreseneaktivitetit,objektine apelimit,llojinedetyrimitapodetyrimeveqeapelonisidheshumenedetyrimitapo detyrimeveqeapeloni. Duhettheksuarseeshteerendesishmeqetepermendniargumentatdhebazenligjorembite cilenjusiapeluesmbeshtetenipertekundershtuarvendimineorganevetatimore. Kerkesenperapelimduhettashoqeronigjithmonemekopjentenjevleresimitatimorapote cdoaktizyrtarteorganittatimorqejukundershtoni,sidhedokumentinmeanetetecilit vertetoniseeshteparapaguarshumaedetyrimittevendosur,pagjobatdheinteresat perkatese. Prdoapelimtatimor,duhettparaqisnibashklidhurnjkopjetprcaktimittvlersimit tatimor,aktinzyrtarosevendimineposacemekzekutivqkatbjmeju. Apelimiparaqitetneshkallnmtulttsistemittapelimitadministrativ(nerastintuajne DrejtorineePergjithshmeDPT),brenda30ditvengadataevlersimitosenjoftimevettjera zyrtare,qlidhenmeapelimin.DPTeshqyrtojnkrkesnprapelimdhekthejnprgjigje brenda30ditvengadataeparaqitjesskrkess.Vinire!Dateeparaqitjessekerkeses konsiderohetdatanetecilenkerkesaperapelimeshteprotokolluarneprotokollineorganit kubehetapelimi.Nerastseditaefunditeafatit30ditorbieneditepushimi,afatimbaronne diteneparetepunesqevjenpasasajtepushimit. DPT,gjatshqyrtimittapelimittatimor,katnjjtntdrejtsiedheorganiqprcakton detyrimintatimorfillestar.DPTshqyrtonkrkesnprapelim,sidhemerrvendimembibazn ekontrollevedheprcaktimevetmparshmetatimore,nbaztinformacionittcaktuar dhembshteturntgjithaargumentatetatimpaguesit.Vendimiimarrprcaktonshumne detyrimittatimor,sipasmnyrsqorganiprkatstatimorequantarsyeshme.Vendimi, duhettshoqerohetmeargumentimdheduhettidrgohettatimpaguesitjomvonse30 ditngadataeparaqitjessapelimit.Mosdrgimibrendaafatit,ngashkallaprkatsee apelimittatimor,injoftimitprrezultateteapelimit,vleresohetsirefuzimiapelimitte 94

tatimpaguesitdhejujeptdrejtnprtuankuarnshkallntjetrmtlartpaparaqitur rezultatineshqyrtimittshkallsmtult. 135. far t drejta kan shoqrit pr t mos br objekt kontrolli dokumenta t veantaprarsyekonfidencialiteti? Prgjigje: Studioja jone ka kenaqesi te ndihmoje me aq sa mundet ne sqarimin e atyre qe ju i keni te paqartagjatekontakatevemeadministraten.NezbatimteVKMNr.380,dat31.05.2001Per sigurimineinformacionitteklasifikuarSekretShteterornefushenindustrialeinstitucionet shteterore, te cilat, per nevoja te realizimit te detyrave duhet te hyjne ne maredhenie me subjekte shteterore, private, me institucione kerkimoreshkencore etj., vendase ose te huaja perrealizimineprojektevedheplaneveshkencore,teknologjikedheekonomike,qekanelidhje me sigurine kombetare dhe perbejne informacion te klasifikuar "sekret shteteror", duhet t'u kerkojneatyre"certifikatenesiguriseindustriale". TedrejtenperteleshuarketecertifikateekaDrejtoriaeSigurimitteInformacionitte Klasifikuar(DSIK)praneKeshillitteMinistrave. Leshimiicertifikatesbehetpasikryhetverifikimiikontraktuesit. Perveckushtevetepercaktuarameaktetetjeranormativeneinterestesigurimitdhete mbrojtjesseinformacionitteklasifikuar"sekretshteteror",kontrataduhettepermbaje: a.kerkesatehollesishmepermbrojtjeneinformacionitteklasifikuar"sekretshteteror",te detyrueshmeperkontraktuesin,sidhepasojatnerastshkeljeje; b.nivelineklasifikimittekontrates,iciliduhettejeteinjejtemenivelineinformacionitte klasifikuar"sekretshteteror",qeperfshihetnekontrate;kurperfshihenmeshumesenjenivel klasifikimikontratamerrnivelineklasifikimitmetelarte. c.personatpergjegjespermbikeqyrjen,inspektimin,trajnimindhekeshilliminepersonelit,i cilimerrpjesenenjohjen,nezbatiminaponecdofazetjeterqelidhetmerealizimine kontratesseklasifikuar. NgasamelartkuptohetsegjithecfaredotejeteobjektikontrollitteDTMseduhettemarre nekonsideratepikerishtatodokumentetecilatperbejnesekretindustrialapopronesitetille industriale,ecilakatebejemesekretinindustrialtenjemarkeapopatente. Necdorasttekryerjessekontrollitteprodukteveqejanenjemarkeeregjistruarsietillene MinistrineeEkonomisekontrolloretdotekeneparasyshverifikiminekonsumittelendevete paradhematerialeveneatosasi,qenukcenohetkonfidencialitetiisekretitindustrial.

95

136.Uneshespijeqekaneambalazhqelqi.Kurbejfaturenebejpavlerene ambalazheve,pasimekanetheneseaieshteiriciklueshem.AduhenfuturmeTVSH ambalazhetnefature? Prgjigje: Pyetjajuajeshtemeinteresdhenedotjupergjigjemisameqartetemundemi.Biznesiqeju kryenieshtenjeshitjeetatueshmemegjitheambalazhintuajqenegjuheneligjitteTVSHse eshte i qarkullueshem. Ambalazhet qarkulluese si rregull furnizohen se bashku dhe ne te njejtenkohememallratqeatopermbajne.Ketollojambalazheshjepenngashitesi,sebashku memallinnetonedrejtimtebleresit.Atoruhenprovizorishtngableresidhemepaskthehen nga ky i fundit perseri ne drejtim te shitesit. Blerja e ambalazheve nga shitesi i jep atij te drejtenekreditimitteTVSHse. Neseambalazhetjepenbleresitngashitesimetedrejtekthimivleraetyrenukperfshihenne vlerenetatueshmetemallraveqeatoshoqerojnegjatefurnizimit.Ambalazhetqeijanedhene bleresit,duhettekthehentekshitesibrendanjeafatinormalsipasfushesseaktivitetittecilit ato i takojne. Ky afat varion edhe sipas natyres se produktit qe ambalazhet permbajne dhe duhetteparaqitetnekontratenelidhurmespaleve. 137.Kurlindedrejtaperteapeluarnjevendimtatimorperkestetetatimfitimitshume telartadhejashterealitetitekonomik? Prgjigje: Sipasligjitteproceduravetatimoretedrejtneapelimitekadotatimpaguesqeieshte percaktuarnepermjetnjedokumentivleresimidetyrimitatimor,sidheinteresatdhegjobat; lenepabererimbursimiitatimevetepaguarateperprejtatimpaguesit,tedrejteqejajepligji; shkeluredrejtaebarazisenepercaktiminenjetatimi; cdovendimtjeterekzekutivqetatimpaguesimendonseprektedrejtatebiznesittetij. Apelimitatimorbhetmeshkrimnepermjetnjeshkreseteberengatatimpaguesimetitullin Kerkeseperapelim. Gjithmonekurbehetnjeapelim,Kerkesesibashkelidhetnjekopjeevleresimittatimorapote cdoaktizyrtarteorganittatimorqetatimpaguesikundershton,dokumentimeanetetecilit vertetohetseeshteparapaguarshumaedetyrimittevendosur,pagjobatdheinteresat perkatese,kurrastieshteitillesidhecdodokumenttjeterqetatimpaguesigjykonseeshtei nevojshempershqyrtimineapelimittatimor,sikopjeneaktittekontrollit,kopjenebilancitte veprimtarise,etj. Prdoapelimtatimor,tatimpaguesiduhettparaqesbashklidhurnjkopjetprcaktimit tvlersimittatimor,aktinzyrtarosevendimineposacemekzekutivqkatbjme tatimpaguesin. 138.SiplotsohetformularivjetoriDeklarimitepagessstatimfitimitt2007? Prgjigje:

96

TipiiFormularitteDeklarimitdhePagesessetatimitmbifitimineshteaiqeshikoni.Ky formulareshteimiratuarmeudhezimineMinistritteFinancave.Nesedotejepnimnje shpjegimteplotesimitterubrikavetetijatodoteishinsimeposhte: FORMULAR I DEKLARIMIT DHE PAGESES SE TATIMIT MBI FITIMIN E-TAF 001/A FORMULAR I DEKLARIMIT DHE Numri i Vendosjes se Dokumentit (NVD) (Vete m per perdorim zyrtar) PAGESES SE TATIMIT MBI FITIMIN

(2) Periudha tati more

(1) Numri Serial:

__________________________________________

Numri Identifikues i Personit te Tatueshem (NIP T): Emri Tregtar i Personit te Tatueshem: Emri Mbie mri i Personit Fizik: Adresa: Qyte ti/ Komuna/Rre thi: Numri Telefonit:

(3)___________________________________________ (4)___________________________________________ (5)___________________________________________ [2] Serial (6)___________________________________________ Number:.......................... ___________________________________________ (7)___________________________________________

Lajmeroni nese infor macioni i mesiperm eshte jo i plote ose ka ndryshuar

Llogaritja e rezultatit Te ardhurat dhe shpenzimet

(8/9) Te ar dhur at
(8) (10)

Te ushtrimi t
(9) (11) (12)

Tati more

(10/11) Shpe nzime t (12) Shpenzi met e paz britshme

Rezultati
(13/14) Humbja (15/16) Fiti mi (17) (18) Humbje e mbartur Fiti mi i tatueshem neto (16-17)
(10)
(13) (15) (14) (16) (17) (18)

(8)

(9) (11) (12)

Llogaritja e tatim fitimit

(19) Tati m fi timi me shkallen tati more standarte (20) Tati m fi timi me per qi ndje te tjer a (21) Tati m fi timi (19+20) (22) Tati m fi timi i shtyre (23) P arapagi me (24) Tati m fi timi i mbi paguar (25) Tati mi fiti mi i detyrueshe m per tu paguar (26) Deni me / interesa per vonesa (27) TOTALI P ER TU P AGUAR
(22) (23) (24) (19) (20) (21)

(13) (15)

(14) (16) (17)

(25)

(26) (27)

(18)

(19)

Data dhe Fir ma e Personit te Tatueshem - Deklaroj nen pergjegjesine t ime qe informacioni i mesiperm esht e i plot e dhe i sakt e.
(20)
Ve tem pe r pe rdorim zyrtar

PAGESA
(21) (22)

Leke Xhirim Cek Te tjer a:........................................... SHUMA E P AGUAR:

(23)
Data , Vula e B ank dhe nens hk mi i nepunesit te bank es ri es Origj inali - Zyra e Tatimeve Kopj a -Personi i Tatueshem

(24) (25)

Udhez ues per menyren e pl otesimit te for mularit

(26)

97

(27)

1. Numri serial gjenerohet nga Dega e Tatimeve dhe sherben per te azhornuar regjistrimet ku r paraqitet deklarata 2. Periudha Tati more eshte vjetore

 98

139.Jamnjlexuesirregulltirubrikstuaj.Megjithat,ktradhduatpyesstudion tuajnsemundtmorientojsefarpasqyrashnevojitenprtshoqruarbilancin? Prgjigje: Megjithesejemiinteresuar,ngasadimeadministratatatimorenukkanxjerrendonjerregullte riperpraktikenedorezimittebilanceve.Dukepaturparasyshketefakt,nemenduamtju permendimatepraktikeqeuorientuavitinekaluarngakjoadministrate. Keshtu,nisurngapervojaevitittekaluarpasqyratqeshoqeroninbilancindoteishin: doreziminebankenerrethittuajteFormularitteDeklarimitdhePagesesseTatimFitimit; pasqyrapermbledheseerubrikaveteFDPseseTVSH; pasqyrapermbledheseeimportevetekryeragjatevitit; pasqyraeqarkullimittelikujditeteveapoCashFlow; pasqyraendryshimittegjendjessekapitaleveteveta; Modeletetyremundtemerrnipranedegessetatimevekuduhettedorezonibilancin. Gjithsesiduhetterespektoniafatinedorezimitneafatjomevonesedata31Mars2008. 140.Alejohettregtimiiarmevesipaslegjislacionitshqiptar? Prgjigje: Cdoindividapogrupindivideshqeplotesonkritereteligjitpershoqeritetregtaremundte krijojenjeshoqeri.Formenjuridiketeshoqerisezgjidhetnebazeteasajsesivendosinortaket eshoqeriseqedotekrijohet.RegjistritregtaricilieshteneGjykatenerrethitTiraneeshte organiligjorqejepzotesinejuridikepertekryeraktivitetekonomik. Neketekuader,gjykataijepzotesinejuridikecdopaleecilanepermjetparaqitjessekerkeses perkrijimshoqerie,njeaktithemelimiteshoqerisedhestatutitteshoqerisepercakton objektineveprimtarisedhegjithemaredhenieteshoqerisepersaiperketfunksionimitte brendshemtesajdhemaredhenietmetetrete.Nisurngalegjislacionishqiptardhekushtetuta eRepublikesseShqiperisecdoindividapogrupindivideshmundtekryejeaktivitetekonomik pervecsetregtitetillasi:eksportiiaritdhemonedhave,importeksportiiarmeveapotregti tetjeraqekanerendesidhekanetebejnemeintegritetindhesigurinekombetare,tecilat zhvillohenvetemdukemarreautorizimetevecantangainstitucionetpergjegjeseperto. Neketekontekstdhetregtiaearmevenevendintoneeshtenjeaktivitetimbikqyrurdhe licensuarnemenyreterezervuarpernjeapodyshoqeritecilatkanetedrejteneketij aktivitetidukeperfaqesuardrejtperdrejtinteresateshtetit. 141.Jamnjestudentiekonomikut,viti2te.Dojatjupyesjasengadallonkontabilitetii mbajturmedorengaaiimbajturnemenyreinformatike? Prgjigje: Jufalenderojmeperinteresimintuajdheeshtekenaqesikomunikimimeju. Persaiperketpyetjestuajnemundtjuthemisenjsistemiinformatizuarkontabilitetishti ndryshmngaaimanual,vetemngafaktiqnjrigjendetnlibrdhetjetrinkompjuter. Tedysistemetndjekintenjejtatrregulladheparimetekontabilizimitteveprimeve,ashtusi janepercaktuarneligjinPerkontabilitetin. 99

Ntdyrastetprdorentnjtjatterma,sijan:libriiarks,libriishitjeve,libriiblerjeve, etj. Paraqitja e tyre do t jet e ndryshme, dhe akoma m i rndsishm sht fakti q sistemi i kompjuterizuarshtmilehtprtupyetur.Prtpyeturplotishtsistemininformatik,ju duhettjeninjanalistsistemeshinformatike. Mposhtjepetnjshembullitipittpyetjeveqmundtbhendhetipineinformacionitq mundtjetidisponueshm: ndodhnrastsezbulohetnjgabim? Sitrajtohenfaturimetevonuara? Sillogaritenskontot? Ashtidisponueshmnjshkruajtsraporteshdhefarraporteshjant dispozicion? Nrastinkurnukkeminjshkruajtsraportesh,ndoshtadotdshironittkrkonithartimin eraportevetmsposhtme(raportesipaskrkessoseraportetveanta): Shitjetqtatohenmpakse20% Blerjetkutatimishtmimadhse20% Njlistblerjeshkutatimishtmimadhse,letthemi20,000Lek Njlistsipasvlerssfurnizimittbrngafurnizuesikuvleragjithsejekalon,t themi2milionLekndymbdhjetmuajtefundit(osenseshtemundurndo periudhdymbdhjetmujoregjat2/3/4/5viteve) Njlistdebitorshqkannjbilancmtmadhse500,000Lek shteqartsesamshumtmendoheniprinformacioninqdshironitanalizonigjat njkontrolli,aqmimadhshtnumriiraporteveqdotdonittshihnit.Mosharroniq tatimpaguesit raportet sipas krkess kan kosto koha e personelit, etj kshtu q do t ishte e nevojshme t shiteshin dobit. Pr shembull, Nse ju m siguroni nj raport, un mundtaprfundojpunntimepr5ditdhejo10. 142.Kushjanetreguesitedukshempertekuptuarsekemitebejmemenjemashtrim fiskal? Prgjigje: Mashtrimifiskaleshtenjengaelementeteperhapurneekonomitemeqarkullimcashte transaksionevedhesidomosperekonomitenezhvillim,ashtusieshtedhevendijone.Perte percaktuaratoelementeqemundtejenepjeseapotreguestenjeevazioniapomashtrimi tatimormundteshtjellonimmjaftpika,pornemenduamseatomekryesoretjanesime poshte.Disangatreguesitkryesortemashtrimitfiskaljane: Regjistrimejotplotatetransaksioneve Regjistrimetpamjaftueshmeprmadhsindhesofistikiminesubjektit Prgjigjeevazivendajkontrollevefiskale Nnvlersimishitjevenkrahasimmetregun/aktivitetinekonomik 100

Lnieeqllimshmejashtregjistrimeveeshitjeve Lnieeqllimshmejashtregjistrimeveeblerjeve Pretendimiisubjekteveprndarjenetyrekurntvrtetshtnjsubjekt Njnumrimadhgabimesharitmetiketprdorurameqllimprtngatrruarllogarit dheprtzvogluardetyrimin Shitjaeartikujvettatueshmdhetpatatueshmlehtsiprmosprshkrime Eksportetmundtprdorenprtmbuluardevijiminprntregunvendasdokumentet eeksportitmundtparaqesinsasimtmdha Stiljeteseipapajtueshm Pagatnukprputhenmepersonelinepunsuardheqshihet Taktikavonesash Refuzimprtlejuarhyrjennambjentetkryesore

143.CiltjantreguesitekrahasueshmtTVSHsnvendintonnraportmevendet etjeratbots? Prgjigje: Pyetjetetillajanetevlefshmedhenedeshirojmetebehenmeshpeshngalexuesittane. Gjithsesinecdorastinformacionieshtenjearmeqesecilipotakishtedotendihejmekomod nediskutimetqekryensibisedatelira,poashtudhenediskutimeprofesionale. NesekrahasojmeteardhuratngaTVSHjasiperqindjeneraportmetotalinetaardhurave tatimoredhendajProdhimitteBrendshemBruto(PBB)dotekishimtreguestetillesijanete prezantuarnepasqyrenemeposhtme:

101

Nr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Vendi
Shqipria Bullgaria Kolumbia Kroacia Qipro Republika eke Danimarka Egjypti Estonia Franca Gjermania Greqia Hungaria Irlanda Izraeli Italia Meksika Maroku Moldavia Pakistani Peruja Polonia Portugalia Rumania Rusia Sllovakia Sllovenia Spanja Suedia Tunizia Turqia Zvicra

Te ardhurat nga TVSH si % ndaj totalit si % ndaj PBB

35.7 31.2 28.1 34.8 28.4 18.7 19.2 17.9 23.4 17 18.3 22.3 22 22.2 34.9 12.5 19.7 22.7 30.8 17.7 53.2 20.8 23.3 16.1 36 21.5 25.6 17.6 13.9 25.3 20.3 11 5.9 8.6 4.9 14.1 4.8 7 9.7 2.7 8.5 7.8 6.9 7.5 8.1 7.2 10.6 5.4 3.2 5.6 6.9 2.4 6.3 7.9 8 1.9 4.8 7.2 10.1 6.2 7.2 6.5 6.5 3.9

144.KamdisakoheqekamardhurngaItalia,kukamqenemepunedhepostudioj tregunpertehapuraktivitetinqekishadheatje.Perteqenenerregulldojatjupyesja lidhurmefaktinsekushjanelibratdhedokumentacioniqeduhettembajnjeaktivitet ekonomikneShqiperi? Prgjigje: Shumicaebiznesevembajnnjgrupregjistrimeshqjantzakonshmeprtgjithllojete aktiviteteveimporteksporti,prodhuese,ishitjesmepakicaposektoriishrbimeve.Sektort e ndryshm dhe aktivitetet ekonimike do t mbajn ato regjistrime q jan t prshtatshme prtipinetyretbiznesit.Ataqekryejneaktiviteteduhettnjohintgjithtipetelibravedhe regjistraveqkaneperdetyretembajnnmnyrqtdinseregjistrimedotkrkohen perefektkontrollingatatimetdhepertekontrolluarbiznesin. LibratdhedokumentetstandarteqduhettketnjtatimpaguesiTVSHs,jan: Libriishitjeve Libriiblerjeve Faturateshitjeve Letratekreditit Faturateblerjes DeklaratateTVSHs Libriiarks Libriiblerjevetvoglameparandor 102

 Libriimadhishitjeve Libriimadhiblerjeve Libriimadhiprgjithshm Faturatezakonshme(uj,energji,telefon) Listepagesa DeklarataeTatimitmbitArdhurat Faturateeksportit,certifikataeorigjines,etj Faturateimportit,letratekreditit,etj Deklaratategjendjesbankare,librezatedepozitavedhekartakrediti Ndrkohnjsubjektisektorittshrbimeveduhettmbajgjithashtu: Librineporosive Librinepritjesspersonelit(regjistrimikohs) Listnemimeve/prrestorantetmenut Libratetakimeve/ditaret Listateantarsis LlogaritVjetore Marveshjeqeramarrjetambjenteve Libriimjeteve Regjistriiaktiveve Njprodhuesiiduhendokumentetttjeraprvestandartevesimposht: Deklarimiimimit Libriiprodhimeve Libriihyrjessmallrave/kartelatemallit Dokumentatetransportit Libriidaljevetmallrave Libriifirove Libriishrbimittpunonjsve Regjistriikalimevenportdhekopjetekalimevenport Listaemimeve LlogaritVjetore Marrveshjeqeramarrjeprambjentet Regjistriimjeteve Regjistriiaktiveve Dokumentatekontrollittbrendshm Njetatimpaguesibiznesittevogelduhettembajevetemnjenumertekufizuarte dokumentevetemesiperme,pratepaktenjoatoqelidhenmekontabilitetin,pasiligjinuke detyronpernjegjetetille.Megjithateatojanetevlefshemperregjistrimetpersonaledhe kontrollineaktivitetitperqellimevetjakedukeebereketedhemeprogrametinformatikeqe janeneqarkullim. Nderkohe,qekuptohetsepersecilinaktivitetqemundteketevecantirakerkohendhe dokumentespecifike,tecilatvlejnesipertuprezantuartesubjektiqejujeplicensatspecifike dheperqellimetetjera. 103

 145. Ku duhet t ankohem pr kstet e larta t tatimit q kan vendosur vendosur inspektortedegsstatimtaksave? Prgjigje: Sipas Ligjit te procedurave tatimore, neni 55 cdo tatimpagues ka te drejte te apeloj kundrejt do vlersimi q vendos nj detyrim tatimor. Ne kete rast percaktimi i detyrimit tatimor prej deges se tatimeve eshte nje moment qe ligji jua njeh si te drejten tuaj qe ta apeloni. Sipas ndryshimeveteberaneDhjetor2004perligjineprocedurave,jutashmeqengafillimiivitit2005 duhettedrejtoheniperteapeluarneDrejtroineePergjithshmeteTatimeve(DPT)perteapeluar. Kjo eshte instanca e pare e shkalles se apelimit tatimor. E drejta juaj per te apeluar eshte e kufizuar ne kohe. Ju, duhet te paraqisni Kerkesen per Apelim, n DPT (shkalla m e ult t sistemittapelimit)brenda30ditshngamarrjaenjoftimvlersimitmetcilinlidhetapelimi. Apelimiduhettebehetmeshkrimdheteshenohetneteobjekti cfareapelohet,bazaligjoreku mbeshtetet apelimi, pagesa e detyrimeve qe apelohen apo ajo cfare mendohet se eshte sipas formulaveligjorepertupaguardhedorezohenbrendaperiudhessethenemelart.DPTduhette kthejepergjigjepernjeafatprej30diteshkalendarikengadataqeajoeshteprotokolluarneDPT. Ne rast se administrata tatimore nuk pergjigjet per 30 dite atehere subjekti ka te drejte ose te pelojenjeshkallemelartoseteperdorenefavorteasajqepretendonmoskthiminepergjigjes prejadministrates. 146.Biznesinekamkrijuarqenevitin2000.Nvitin2006nemagazinentimeranj zjarrimadh.DukeqenseprmallratqudogjnkampaguarTVSH,simundtm sqaroniprsalidhetmerimbursiminesaj.JuFaleminderit! Prgjigje: Sirrjedhojeudhzimitttatimitmbitardhurat,nrastinkurdegaetatimevekonstatondhe konfirmonnxjerrjenjashtprdorimittmallraveematrialevesitpaprdorshme,gjith vleraetyredukeqensenjihetsishpenziminjohur,bazuarnfaturntatimore,ather: nisurnganjohjaekreditimitnblerjedhebazuarnnenin28,pika4.tligjittTVSHsPr mallrat,tcilatpsojnhumbjegjattranzitimit,magazinimitdheprodhimit,siprcaktohetn aktetveantaligjoredhennligjore,nukllogaritetdhenukpaguhetTVSHja. edherasteteprezantuaraprnjohjetTVSHsskreditueshmegjatblerjeskonsiderohetsi njTVSHezbritshmekreditore. 147.Administratatatimoreshpeshvendosdetyrimetecilatnukiprovondotsireale. Nderkohe,dotedojatedijasesitakundershtojdetyrimetqemekanenxjerre inspektoretetatimeve?Jamshumeiinteresuarperpergjigjen. 104

 Pergjigje: IdashurBiznesmen! Nsenukjenidakordmemnyrneprllogaritjesstatimit,jumundtapelonimeshkrimne DrejtorineePergjithshmeteTatimeve. PerqellimetesqarimittetatimpaguesveperrastetekundershtimitngaDrejtoriae PergjithshmeeTatimevekanedaleperjuedhefletpalosjetndryshmeqjant disponueshmenSektorineShrbimittTatimpaguesvenDegntuajtTatimeve.Adresn dhenumrinetelefonittdegsmtafrtttatimevemundtagjeninnumeratorintelefonik. 148.CilataktiviteteteOJFveperjashtohenngaTVSHja? Prgjigje: Sipasnenit24tLigjitteTVSHse,furnizimetebrangaorganizatatjofitimprursekundrejt pagesssreduktuar,qdotthotsektoorganizataduhett`ikryejnvetktofurnizime dhektofurnizimetjenbrkundrejtpagesssreduktuarjanfurnizimetprjashtuara nsejan: o furnizimmallrasheshrbimeshprtrajtimmjeksor; o furnizimshrbimeshprmbrojtjenekujdesinndajfmijveosetmoshuarve; o furnizim shrbimesh nga organizata fetare a filozofike me qllim mirqnien shpirterore. Furnizimekundrejtpagesssreduktuarkemineatorastekurktoorganizatanukarketojn pagesosepagesaqatoarktojnshtdukshmmevoglse'duhettishtenseqllimii tyre do t ishte fitimi. Prkundrazi, kur organizatat i bjn furnizimet e msiprme kundrejt pagesssplot,atobjnfurnizimettatueshme.Nsenjorganizatjofitimpruresekryen veprimtari t tjera, t ndryshme nga ato t prmendura m sipr, ajo kryen veprimtari t tatueshme, pavarsisht nse pagesa sht e reduktuar apo e plot. N kt rast, nqoftse furnizimi (vlefta e faturave te blerjes apo sherbimeve mjekesore qe ju paguajne pacientet) shtmimadhse8milionleknevit,jenitedetyruartregjistrohenidhetpaguaniTVSH. Mallrat e importuara kundrejt pagess s reduktuar si ndihm humanitare nga organizatat bamirse humanitare, institucionet e kultit, entet publike, si dhe institucionet shtetrore buxhetoremeqllimkryerjenesherbimevesimesiper,nukngarkohenmeTVSH. Megjithate,gjithshkaepermendurneketespjegimtonineshteelidhurngushteme percaktimineobjektitteveprimtarisetepermendurnestatusineorganizates. 105

KAPITULLIVII
INFORMACIONENGAJETAEKONOMIKE
149.Paranjjavelexovanefaqenwww.altaxstudio.co.nrperditenelirisefiskaledhe mnyrnllogaritjesssaj.Amundenitparaqitnimeshifrasekurshtajoditpr Shqiprinktvit? Prgjigje: Si,ekemitheneneartikullinegazetesEkonomiatedates28Korrik2004,DitaeLiriseFiskale llogaritetdukeunisurngaraportiiteardhuravefiskalete mbledhurangashtetibrendanje vitifiskal(kalendarik)meteardhurenkombetarebruto.Teardhuratfiskaleperfshijne:tatimin mbiteardhurat,tatimindhetaksatmbipasuriteeluajtshmedhetepaluajtshme,TVSH,akcizat, taksat doganore, kontributet e sigurimeve shoqerore e shendetesore, taksat nacionale dhe 106

lokale dhe taksa te tjera. Totali i gjithe ketyre te ardhurave fiskale llogaritet si nje perqindje ndajAKBse.Rezultatiidalekonvertohetmetejmeditetevitit,qekafilliminnga1Janari.Me poshtepoekonkretizojmemeshifratevitit2006. A.Teardhuratfiskaleumblodhenneshumen2miliarddollareamerikane B.Prodhimiibrendshembrutoishtenevleren8.7miliarddollareamerikane. A/B=23.1%(perqindjaeteardhuravefiskalesipjeseePBBse) 365ditetevititX23.1%=87.31dite. Kjodotethoteseditae87teevititdukenisurqenga1Janari2006kaqenedata28Mars 2006.Kjo[sht[dheDitaeLirisFiskalenShqipri. Natyrisht qe Dita e Lirise Fiskale ndryshon nga viti ne vit ne varesi te barres fiskale dhe ProdhimitteBrendshemBruto.Teshpresojmeqeajotemosshtyhetmetej,portiketetedy krahetesajnjesoj:rritjenePBBsebashkeshoqeruarmerritjeneteardhuravefiskale. 150. Un kam nj pyetje pr financat. Ajo q do t doja t dija sht rreth buxhetit. Si hartohetaidheciltjanelementtprbrsttij?Nsemundtmktheniprgjigjedo tishtenjndihmprmua. Prgjigje: Buxhetiishtetiteshtebilanciiqeverisjes.Aisigjithebilanceteshteiperberengateardhurat dhe shpenzimet e tij. Autoriteti qe harton buxhetin eshte Ministria e Financave, ndersa miratimi i tij kalon nepermjet parlamentit. Nese nuk miratohet ne parlamnet ai nuk ka te drejte te zbatohet nga qeveria. Parlamenti ne kete rast eshte njesoj si ne nje ndermarrje aksionereaiqequhetKeshilliAksionereve.Nderkohethenenekuptimfigurativ,qeveriaeshte DrejtoriEkzekutivikesajndermarrjeaksionere.Gjithsesi,ketoishinsaperqartesimineidese sebuxhetit.Taniletekalojmeneelementetperberestetij.Neshembullintonepoparaqesim buxhetinevitit2003. Buxhetiishtetittevitit2003 Te ardhura te llogaritura ne buxhetin e shtetit te vitit 2003 jane 145.1 miliard leke, kur nderkohe shpenzimet jane llogaritur te jene 192.7 miliard leke duke krijuar nje deficit prej 47.6miliardlekevetemperketevit.Teardhuratebuxhetitteshtetitsipasgrupevekryesore jane: - Teardhuratatimore..........................................115.2miliardleke(kutaksaerrugesDurres
Kukesze3miliardleke)

- Teardhurajotatimore.........................................21.8miliardleke - Teardhuratebuxhetitvendor...............................8.1miliardleke Neketekuader: - buxheti qendror ka 137 miliard leke te ardhura dhe 184.7 miliard leke shpenzime ndersa - buxhetiipavaruripushtetitvendorka14.3miliardleketeardhura(6.3miliardlekejanete ardhuratemarrasigrantipakushtezuarngabuxhetiqendror)dhe14.3miliardlekeshpenzime. Te ardhurat e pritshme nga privatizimet per te financuar deficitin buxhetor jane 1.1 miliard leke. Shpenzimetsipasdrejtimevekryesorenebuxhetinevitit2003jane: - Shpenzimekorrente..........................................137.8miliardleke; - Shpenzimetkapitale............................................49.1miliardleke; 107

 lokaledheperkrijimineAgjensiseseGarantimitteDepozitave

RezervateKeshillitteMinistrave.........................2miliardleke Kontingjenca*.......................................................3.8miliardleke.

*Kontingjencafondperruajtjedeficiti,pershlyerjetedetyrimevetevjetratend/jeveperenergjine,perzgjedhjet ** Fonde te Kushtezuara Perfshihen sgpenzimet per investime nga financimet e huaja dhe shpenzimet nga te ardhurat,qemeligjapoaktenenligjoreuperkasinministriveapoinstitucioneve buxhetore.Ketofondeperdorenbrendavititbuxhetor(meperjashtimtefinancimevetehuaja). ***FondetePakushtezuarajanetransfertatqeBuxhetiiShtetititransferonpushtetitvendor,qeperdorennga fondetperperballimineveprimtarivedhetefunksioneveqepercaktohenneaktetligjoredhenenligjore

Nderkoheshpenzimetpercdoministridheinstitucionjanetepercaktuaranekufijtelimitete tyre, te ndare ne fonde te kushtezuara ** dhe te pakushtezuara ***. Numri maksimal i punonjesvebuxhetoreeshte110000punonjes. Nivelet e ulta t t ardhurave buxhetore dhe rritjet e ndjeshme te borxhit publik, kan ushtruar presione mbi qeverine pr modifikime fiskale, duke ndikuar n reduktimin e vazhdueshm t shpenzimeve qeveritare. Ashtu si dhe t ardhurat buxhetore, shpenzimet qndrojn nn nivelin mesatar ne ekonomite n tranzicion. Kjo dikton reduktim t shpenzimevengjithkategorit,kuivetmizirriturmbetetpagimiiinteresave,prshkakt normavetlartatinteresavebankare. Ngapikpamjaemenaxhimitmefektivdhestrategjiktshpenzimeveqeveritare,dukefilluar nga viti 2001 ka filluar t aplikohet Programi Afatmesm Buxhetor (PAB). Ky dokument shrbensinjorientimirndsishmnruajtjenedisiplins fiskale,dheniesseprioritetitt shpenzimeve publike duke i lidhur ato m mir me politikat qeveritare dhe duke inkurajuar njeficiencmtmadheteknikenprdorimineburimevefinanciare.

151. Jam student i ekonomikut neFirenzeteItalise. Kam lexuar rubrikenepyetjeve e pergjigjevetegazetesEkonomiatvitit2005.Mpelqenstiliihapuripergjigjevedhe me kete rast meq un ndodhem ktu do t doja tju bja nj pyetje. Pyetja ime sht kjo: jane zonat e lira ekonomike dhe cfare veprimtarie mund te zhvillohet ne to ne kuptimin e ligjit shqiptar? far prjashtimesh fiskale kan ato? Nse dini a sht shpallurndonjzonelir? Prgjigje:
Pyetjentuajegjejmemjaftinteresantedhetevecante.

Parlamenti shqiptar ka miratuar qe ne qershor te vitit 2001 ligjin per zonat e lira. Kjo motivohet duke u nisur nga qellimi per zhvillimin e investimeve t reja n veprimtarit e prodhimit pr eksport, futjen e teknologjis s prparuar, hapjen e vendeve t reja t puns dhetardhuranvalutsidheprshpejtiminezhvillimeverajonale. 108

NekuptimineketijligjiZonatelirajannjsiprfaqeeprcaktuar,errethuardhembrojtur trojesh, ndrtesash dhe pasurish t tjera t paluajtshme t veprimtarive prodhuese, t tregtimit dhe t shrbimeve, q konsiderohen pjes e territorit doganor t Republiks s Shqipris,porqshtindarngakyterritornaspektinepolitikavetatimoreetregtare,t detyrimevetimporteksportitdherregullohetsipasdispozitaveligjiperzonatelira. Nzonateliramundtkryhetdollojveprimtarieekonomike,qnukcnonmjedisin,florn, faunndhepasuritkombtaretRepublikssShqiprisdheqnukbienkundrshtimme legjislacioninnfuqi. Pavaresishtngastatusiqegezojnesizonatelira,netozbatohetlegjislacionishqiptar,porme perjashtimet e nevojshme per stimulimin e ketes ekonomike brenda tyre. Keshtu, mallrat q sillennzonnelirngapersonateliencuardheshrbimetqiukryhenatyrebrndazons slirprjashtohenngadetyrimetdoganoredhetatimimbivlerneshtuar.Prjashtiminga detyrimetdoganoreetatimorefillonqngaastiiliencimit.Mallrat,qsillennzonnelir nganjpjestjetreterritoritdoganortRepublikssShqiprisdhenukjanntranzitn zonn e lir, prfitojn t gjitha lehtsit q zbatohen pr mallrat e eksportit. Shrbimet e infrastruktursqofrohenngapjesatjetreterritoritdoganortRepublikssShqiprispr zhvilluesit dhe prdoruesit e liencuar brenda zons s lir, prfitojn t gjitha lehtsit q zbatohen pr eksportin e shrbimeve. Nderkohe, mallrat q vendosen n zonn e lir pr prdorim ose konsum vetjak u nnshtrohen t gjitha detyrimet doganore dhe tatimore para hyrjesnzonnelir.Pagesat,qlidhenmeveprimtarinepersonavefizikdhejuridikq veprojn brnda zons s lir, mund t kryhen me monedhn e vendit ose me monedh t huaj. MesadimeneShqiperianukkaendenjezonetelireekonomike. Shpresojmetakemipermbushurkureshtjentuaj. 152. Turizmi i veres se ketij viti (2006) ishte nder me te dobetit ne vendin tone. Kjo erdhisipershkaktesherbimevetenjesiveturistikeneketozona,pordhemendojune pershkaktekaositurbanistikdhemungesessestrategjisepernjeturizemteorientuar. Akandonjestrategjikombetarengashtetiperturizmindhesimendohetteshkojeturizmi shqiptarneteardhmenpersaiperketinfrastrukturesligjore? Prgjigje: Kjo qe thoni ju eshte mese e vertete dhe ne jemi te mendimit se vetem vizionet e qarta te shoqeruara me pervoja te qarta personale te lidershipeve qeveritare mund te bejne ndryshimetqeshpresojme. Faktikisht,dukelexuarvendiminNr.517,date3.7.2003mendojmeseqeveriakapercaktuarnje strategjitezhvillimitteturizmitneShqiperiderinevitin2012. 109

Kjostrategjieturizmitsynon: tendihmojesektorintemenaxhojerritjennenjemenyreqetesigurohetqendrueshmeria afatgjate; te jape menyrat e menaxhimit te konflikteve nepermjet rritjes se zhvillimit te turizmit dhe vleravemjedisore,socialedhekulturoreqejaneterendesishmeperShqiperinedhevizitorete saj; tejapestrukturenepershtatshmebrendasecilesinvestimetdheperfitueshmeriae industrise mund te lehtesohen dhe te rriten ne maksimum (pergjegjesi dhe bashkepunim i qarte); tereduktojembivendosjetdheboshlleqetbrendasektorit; tesigurojeangazhimdhefinancimperturizminngaqeverisjaqendroredhevendore; tebejemetelehteveprimineoperatorevepertekryerbiznesneketesektor; Qetearrihenobjektivatdheterealizohetaplikimiistrategjivetenevojshmeeshteenevojshme teplotesohen: Infrastrukturabaze Sqarimiipronesisembitokendhendertimet Ligjidherregulloreteturizmitnenivelkombetardherajonal Zbatimiidetyruariligjit Pergjegjesiteqartanetegjithaniveletperzhvillimineturizmit Angazhimiisektoritpublik(shteteror)/privat Synimetjaneqetearrihetterealizohen: 1,25milionemberritje 6,4milioneneteqendrime 464milioneUSDteardhurateturizmit 100.000vendeterejapune teardhurateturizmitnderkombetartearrijnene15%tePBBse. Ja pra, keto ishin disa nga pikat qe mund te japim si pergjigje per te sqaruar strategjine kombetareteqeverise,ecilaurojmetegjejezbatiminneterrensipasradhitjessegermavene leter.Fattembaredhepunenevazhdimesidoteishteurimiyne. 153.Ilexojmeinteresrubrikattuajadojavdhetthemtdrejtnmplqejnpasi janmjaftinformuesedhetveanta.Unkishanjpyetjeprfushneprodhimevedhe standartizimit t tyre pasi dhe vet jam n fushn e prodhimit t bojrave. far parashikonligjishqiptaristandartevedhefarmbronai? Prgjigje: Eshte kenaqesi te marresh pyetje qe interesohen per ceshtje specifike si standartizimi. Megjithese kjo pike diskutimi eshte jashte fushes tone ne pasi kerkuam ne legjilacionin shqiptarmundtjuthemisesipasligjitshqiptarperstandartet: Sistemiistandartizimitprbhetnga:

110

a) Standarti shqiptar (STASH), i cili prcakton krkesat cilsore t njsuara n baz t teknologjivetzbatuara,prlndteparaematerialet,lndtdjegseeproduktetegatshme, ndrtimet,shrbimet,kushtete ambalazhimitetetiketimit,truajtjesettransportimitt prodhimevetndryshmedhemetodatenjsuaraprvlersimine cilsissprodhimeve,t ndrtimeveetshrbimeve. b) Parastandarti (PS) i cili, njlloj si standarti, prcakton krkesat cilsore pr prodhimet, ndrtimet e shrbimet e reja. Me prvetsimin e teknologjis, rishikohet pr t'u ngritur n standart. c) Kushtet e projektimit (KP) dhe t zbatimit (KZ) q vendosin disiplinn teknike e teknologjikenprojektimenzbatim. )Kampioni,modeli,vizatimiipunsdhereceptura,qprcaktojntreguesiteprodhimeve trejaprannfunksionale,prbrjen,treguesitshqisor,prmasatetyreetj. Standartetndahenntdetyrueshmdhejotdetyrueshm. Pr drejtimin dhe organizimin e puns n fushn e standartizimit, ertefikimit, akreditimit (dhniessbesimit)tlaboratorve,kontrollitdhesigurimittcilsis,eshtekrijuarDrejtoria e Standardizimit dhe e Cilsis, si organ i pavarur kolegjial e vendimor, drejtori i t cils caktohetngaKryeministri. DrejtoriaeStandardizimitdheeCilsiskaktodetyraetdrejta: a) Ndjek, ndihmon dhe kontrollon zbatimin drejt t dispozitave ligjore dhe t akteve t KshillittMinistravenfushnestandardizimit,drejtimit,kontrollitdhesigurimitt cilsis s prodhimeve, t ndrtimeve e shrbimeve, n ministrit e institucionet e tjera qendrore,norganetepushtetitlokaldhenpersonatjuridikafizik. b)Siguronudhheqjenmetodike,drejton,organizondhekryenvetosenbashkpunimme ministriteinstitucionetetjeraqendroredhemeorganetetjeratpushtetitlokal,studimee analiza trsore t veanta, pr t nxitur rritjen e cilsis nprmjet vendosjes s treguesve cilsormtlartnstandarte. Organizon grupe pune me specialist t fushave prkatse pr hartimin e rishikimin e standartevedhekrkontdhnangaorganizatatprodhueseeprdoruese. c)Gjatpunsprhartiminestandardeveuprmbahetktyreparimeve: asnjansis; lirisskundrshtimit; nivelittarriturtshkencsettekniks; kushtevekonkreteekonomikedhenevojavetprgjithshmetshoqris; mbrojtjesskonsumatorit. )Miratonstandardetshqiptareprprodhimet,ndrtimet,shrbimet,metodateanalizave dhe amendamentet e tyre. Sipas nevojave t ekonomis, n bashkpunim me organizmat kombtare t standardizimit t vendeve t tjera, harmonizon standarde t prodhimeve, ndrtimeveeshrbimeveosetreguestveantttyre. Kuregjykontnevojshme,prshtatstandardetndrkombtare(ISO),rajonaleetvendeve ttjera,sistandardekombtare. Vendosrregullat,procedurn eertfikimit,dhnienemarksskonformitetit(prputhjen mekrkesatestandardit),prprodhimetdhendrtimeteshrbimit. d)Caktontarifatprtgjithallojeteshrbimeveqkryenprttrett,sidheinterpretimii standardeve,ekspertizat,ertefikimindheakreditimin(dhnienebesimit)elaboratorve. dh) Kontrollon zbatimin e standardeve, parastandardeve, kushteve t projektimit e t zbatimit,kampionve,modelevedhecilsinnpesonatjuridikafizik. 111

e)Merrpjesnekspertizatshtetroredheprivateprproblemetecilsis,nformulimine aktitprkats,dhekrkonzbatiminetj. ) Organizon dhe drejton sistemin kombtar t akreditimit (dhnies s besimit) t laboratorve. Autorizon laboratort e vendit pr kryerjen e analizave laboratorike, q krkohenprverifikiminecilsis. f) Ndjek problemet e kualifikimit e t specializimit t punonjsve t organizmave t standardizimitdhetcilsis. DrejtoriaeStandardizimitdheeCilsisprfaqsonRepublikneShqiprisnOrganizatn Ndrkombtare t Standardizimit (ISO). Mban lidhje t drejprdrejta me organizatat ndrkombtare dhe me organizmat kombtare t standardizmit, cilsis, akreditimit e t ertifikimit dhe vendos bashkpunimin me to n fushn e informacionit, t shkmbimit t literaturs, t prvojs, t kualifikimit pr standardizimin, cilsin, akreditimin dhe ertefikimin. Duke shpresuar tju kemi permbushur ato qe donit te dinit nepermjet pyetjes tuaj, ju falenderojmeperinteresimindhebesiminndajnesh. 154. M plqen stili tuaj i prgjigjeve. Por, ajo far m shtyu tju shkruaj sht interesimiqkamprshifrateinflacionitnShqiperinvitetefundit.Duatemethoni nesemundenisesakaqeneaidhesimedohetteecinevitin2007? Prgjigje: Perinflacioninmundteflaseshshume,pornememirepotejapimshifratqedisponojme. Keshtu,sipastedhenaveteprezantuarateBankesseShqiperisenormamesatareeinflacionit vjetorgjatdymbdhjetmuajvetfunditrezultoi3.1prqind.Nisurngarealizimiitreguesve, merite kryesore per mbajtjen ne nivelet e programuara i takon pikerisht kesaj banke, qe ka dherolinerregullatoritnetregunmonetar.BankaeShqipris,sinevitin2006dhenevitin 2007, ka organizuar fushata pr parandalimin e rritjes spekulative t mimeve. Natyra spekulative e tregut, si pasoj e mungess s konkurrencs, e mungess s nj kontrolli t duhur tatimor, si dhe nj model sjelljeje n blerje, i cili e kthen krkesn n nj krkes joelastike, bjn q mimet t rriten edhe n kushtet e nj oferte t mjaftueshme. Ekonomia shqiptare, si nj ekonomi n rritje dhe me nj baz t vogl prodhuese, mbetet e orientuar drejt importit. Nj nivel i lart inflacioni n vendet partnere si Italia dhe Greqia nnkupton presioneinflacionisteprvendinton.Tashm,mbimimiilekutshtnjfaktizakonshm,si rezultat i nj oferte t lart t valuts s huaj. Ndrkoh, edhe lvizjet n tregun valutor ndrkombtarjanreflektuartrsishtntregunvendas.Zhvillimetntregunndrkombtar jan reflektuar kryesisht n kursin lek/usd, por dhe lek/euro. Ndrkoh, edhe rritja vjetore indeksittmimittprodhimittprodukteveushqimore,kadhnndikimnrritjenenivelit t mimeve, megjithse kontributi i tij sht i vogl si pasoj e peshs s vogl q zn produkteteprpunuaranshportnekonsumit.Faktortekrkesskanqenprgjithsisht brendavleravetprogramuara,dukebrqndikimiityreninflaciontjetbrendavlerave tprogramuara.Ecuriaeqndrueshmeshpenzimevebuxhetorenukkadhnpresionerritse inflacioniste. Duke mos patur luhatje t forta, t nxitura nga rritja e pakontrolluar e shpenzimeve buxhetore, krkesa e ekonomis ka qndruar stabl. Dhe per vitin 2007 programimieshteqeaitengeletneniveletevitittekaluar. 112

 155.CilatjanformatjuridiketorganizimitligjortbiznesitnShqipri? Prgjigje: EdrejtajuridikeperthemeliminenjeshoqerieneShqiprieshteneLigjinNr.9901date14.04 2008PertregtaretdheShoqeriteTregtare. Ashtusiedhenevendetetjera,shoqeriteemedhaneShqipridrejtohennemeteshumtene rastevesishoqeritevecanta.Megjithate,pershoqeritemetemedhakjoformebaze organizimikadheperjashtime. ShoqeriteqekryejneaktivitetekonomikneShqiprisipasligjitpershoqeritetregtarejanete detyruaratezgjedhinnjengaformatjuridiketemeposhtme: 1.ShoqriaKolektive ShoqeriaKolektive(unlimitedpartnership)eshteajoshoqeriqebashkondyosemeshume personaqekaneoseqemarrincilesineetregtaritpershkakteushtrimittenjetregtie. Cdonjeriprejortakevekonsiderohetpersonalishtdhesolidarishtpergjegjes.Ataquhen tregtareortake.Pra,shoqeriaKolektiveeshtenjeshoqeripersonash.Tegjithepersonat perfaqesojneshoqerinedhekanepergjegjesitepakufizuarmbiborxheteshoqerise.Kjoforme juridikeeorganizimitteshoqeriveeshteshumepakeperhapurnevendintone. 2.Shoqriakomandite ShoqeriaKomanditeeshtenjeshoqeriqebashkondyosemeshumeortakemecilesite ndryshme:ortaketepakufizuarqejanetregtaredhekanetenjejtatkarakteristikameortakete njeshoqeriekolektive;ortaketekufizuarteciletkanepergjegjesineshoqeriaqsaeshte kontributiityredheperketearsyenukgezojnestatusinetregtarit. Neshoqerinekomandite(limitedpartnership)behetfjalegjithashtupernjeshoqeri personash.Ketubehetfjaleperdyllojepersonash.Komplementariperfaqesonshoqerinenga jashtedhekapergjegjesitepakufizuar.Komanditikapergjegjesitekufizuarderineniveline kapitalevetetij.Kjoformejuridikekasipermaresshoqerinedhejopersonatevecante. 3.Shoqriameprgjegjsitkufizuar Shoqeriamepergjegjesitekufizuar(limitedliabilitycompany/Shpk)eshteformajuridikeme eshpeshteetipeveteshoqeriveqeoperojneneShqiperi.NjeShpkkakuptiminenje shoqerietekrijuarmbibazekapitalesh.Administratoriperfaqesonshoqerinetektetretetdhe institucionetadministrative.Pergjegjesiaeshoqerisekufizohetnekapitalineshoqerise,qeka njeminimumtedetyrueshemprej100.000LEK(800Euro).Sipermarreseshteshoqeriadhejo administratoriapopersonatevecante. 4.ShoqriaAnonime ShoqeriaAnonime(jointstockcompany/Sh.A)eshtenjeshoqerikapitalesh.Kapitalindahet neaksione.KeshilliiAksionereveperfaqesonshoqerine.Pergjegjesiaeaksionerevekufizohet ne sasise e kapitaleve. Sasia minimale e kapitaleve eshte 10 milion LEK(17.000 euro). Sipermarreseshteshoqeriadhejokryesiaapoaksioneretevecante. 5.Ortakrit 113

Bashkimet e personave private juridike e fizike, ne formen e nje shoqerie te se drejtes civile (jointventures)nukjanetepercaktuaraneligjinpershoqeritetregtare,poramanukjaneaste ndaluara.Atonelegjislacioninfiskalprezantohenmeterminortakeri.Ortakria,eshtesi bashkim personash, fizik dhe juridik, pr t kryer nj veprimtari t prkohshme, t prbashkt me qllim fitimi. Ajo nuk krijohet si person juridik me vete n format e parashikuara nga ligji Nr.7638, dat 19.11.1992 Pr shoqrit tregtare, nga Kodi Civil ose ngaligjetveanta. Ne kete forma organizimi, sipermarres eshte shoqeria (joint venture) dhe jo individet e vecante.Sipermarresmundtejeteedhenjepjeseeshoqerise.Ortakveukrkohettmbajn regjistrakontablnprputhjemeligjinPrkontabilitetin. 6.Krijimiidegveapoprfaqsivedhekontrolliityre ShoqeriteehuajaperfaqesohenneShqiperishpeshheremedegetetyre(filiale).Degaefirmes trajtohetnebazetesedrejtesshqiptaresinjeshoqeriepavarur,eciladuhettgezgjedhenje ngaformatjuridikeqepercaktonligjipershoqeritetregtare.Ajomundtezgjedhegjithashtu sipasNenit12tLigjitNr.8560,date22.12.199PrprocedurattatimorenRSH,te perfaqesohetnganjeperfaqesuestatimor.Nekuptiminjuridik,sipermarreseshtedegadhejo perfaqesuesi. ShumeshoqerioperojnenedisaqendraqendodhennepjesetendryshmeteShqiperisedhe formojnegrupetellojevetendryshme.Ketogrupimetendryshmemundteklasifikohennetre llojeperqellimekontrollitatimor.dogruprezultonmeproblemetendryshmekontrolli. a. Persona juridik te ndare (filiale) qe zoterohen (kontrollohen) nga nje person juridik tjeter (kompaniholding).Personijuridik(shoqeria)tjeter,qendermerrnjeaktivitettetatueshemi nenshtrohet regjistrimit ne menyre individuale ne fushen ku operon. Problemi i kontrollit qendronnemanipuliminosefshehjenetransaksionevetetatueshmemidispersonavenedem tetatimitporjonedemtefitimittegrupitteshoqerive.Kjomerrrendesiteveantekurgrupi konsistonnenjesivendasedhetehuaja. b.Personajuridiketeveanteqezoterohennganjeindividosegrup(shoqeritelidhurameane te pronesise). Problemi per kontroll prezantohet si me siper, por veshtiresia qendron te asocimidheperpasojemanipulimiimimit/transaksionitmundtefshihet. c. Nje person juridik me sektore apo dege operuese shperndare ne zona gjeografike te ndryshme dhe qe operojne me nje numer regjistrimi (regjistrimi centralizuar). Veshtiresia e kontrolliteshtetesigurojeqegjitheaktivitetetetatueshmekonsolidohennellogarinehumbje fitim dhe ne deklararen per TVSH qe dergohet ne DTM, dhe kontabilizohen me mimin e klientittepersonitjuridik,porjomemiminndersektorial. 156. Punojn nj shoqeri qmerret me tregtimine barnavemjeksore. Ngasadiun pr barnat n disa vende t europs nuk lejohet t bjn publicitet audioviziv. Nese keni ndonje njohje ligjore a e ndalon legjislacioni yne kt fakt dhe kush sht institucioniiautorizuarqmbulonktfush? 114

Prgjigje: Ne fakt, ligji per barnat, i aprovuar ne vitin 1994 ka pr qllim t prcaktoj rregullat pr fabrikimin,importimin,eksportimin,tregtimin,prdorimindhekontrollinecilsissbarnave qprdorenprnjerzitnRepublikneShqipris.Reklamaebarnavenepublikmeanene mjeteve t informimit masiv lejohet me miratimin e ministrit t Shendetesise. Rregullat pr reklamn dhe lista e barnave q lejohen t propagandohen ne publik neprmjet reklams percaktohen nga ministri i Shendetesise. Pr lndt q nuk prcaktohen si barna ndalohet reklamaetyre. Sipasligjit,ndalohetreklamaebarnaveprefektemjekueseqnukjanshpallurnekohne regjistrimitttyre,sidhefshehjaekundrindikimevedheefekteveansorettyre.Gjithashtu, ndalohetreklamaebarnavetprcaktuarasihelmedhenarkotik,pavarsishtngafaktiqato jan t regjistruara n vend. Per shkelje te ndryshme sipas ketij ligji ka dhe penalizime te renda,peraqkohesaatonukperbejneveperpenale. Megjithatrealitetishqiptyarshtifamiljarizuarmeshkeljenligjiutdhenukshtcudiqe kjondodhdhenktsektortjetsshqiptare. 157.BankaBotroreshtnjinstitucionprestigjiozbotror.Unkamlexuarseajoka ndihmuar shum vende n tranzicion, madje dhe n Ballkan. Po pr Shqiprin, cilat jandrejtimetqkandihmuardhendikuarBankaBotrore,mestafinesaj? Prgjigje: Misioni i Bankes Boterore (BB) eshte te ndihmoje Shqiperine ne arritjen e objektivave ekonomikosociale.ShqiperiaubeanetareeBBnevitin1991.Qeatehere,BBkadhenehuara dhe ndihma mbi 760 milion dollare amerikane per 54 projekte dhe aktualisht eshte duke financuardheprkrahurzhvillimine22projekteve. Ne ndryshim nga huate bankare, BB nuk aplikon interesa dhe ka lene si nje periudhe mospagimitkestevenjkohprej10vitesh.Shumaemesipermebenpjeseneketepolitike. BBpombeshtetShqiperineneperpjekjetperreformnenebujqesiperterriturefektivitetine prodhimeve,pordheluftuarpapunsindhevarfrin.MendihmeneBBrreth100000familje kaneperfituarngandihmanesistemetedrenazhimitdheujitjes.BBpoendihmongjithashtu vendintoneneruajtjendhembrojtjeneburimevenatyroresi:pyjet,kullotatdheliqenet.Gjithe projektet e perfunduara bejne pjese ne strategjine kombetare per rritjen e mireqenies dhe uljenevarferise.BBpobashkepunonmeBEdhepartneretetjerepermbeshtetjeneShqiperise dheperpjekjetesajpertehyreneBE.Njendihmeemadheesajjaneprojektetefinancuarane administraten publike, reformen juridike gjyqesore, integrimin rajonal, transportin dhe energjine,shendetin,sherbimetsocialedhereformenepensioneve.BBkandihmuarmesukses nerehabilitimine200shkollavedhendertiminngaeparate25prejtyre.Ajokandihmuarne ndihmen per garantimin e furnizimit me libra falas te klasave te para te shkolles 9vjecare. Gjithashtu, BB ka dhene fonde per ndertimin e 115 ambulancave ne zonat me te varfera te venditdhekapermiresuarsherbimetdukehartuarmasterplaneperzhvillimetemetejshmene QSNeneTereza. Persaiperketinfrastruktures,financimetesajkanendihmuar neriparimete1700kmrruge ruraledhe1300kmrrugekombetare.Gjithashtu,kanderhyreneprojektetekomuniteteveme 900 projekte te vegjel duke permiresuar furrnizimin me uje, kanalizime te ujrave te zeza, vendetregudheqendraargetimidheparqe. 115

Nje sektor privat i lulezuar ka nevoje te mbeshtetet dhe te zhvilloje nje sistem bankar aktiv. Per eleminimin e skemave financiare informale, BB dhe donatore te tjere kane ndihmuar ne futjen e nje transparence me te madhe ne institucionet financiare duke nderhyre me skema mikrokreditimi.InstitucionekredititetillesiFondacioniBesakanehapurdegetetyrene15 qytetememisionnerritjenepunesimitdheinfrastrukturenurbane. Njeadministratepublikeezhvilluareshtenjeinvestimafatgjateneperfitimtetegjitheve.BB po ndihmon konkretisht duke trajnuar me fondet e dhena punonjes publike dhe gjykate e prokuroreperrritjeneaftesiveprofesionaledheetikesnepune. 158.Nnjbroshurinformativekamlexuarprshoqritekreditit.Dinprgjithsi sefarmundtjen,pornsekeniinformaciondojatdijanformtplotsesijan torganizuaradhesioperojnatontreg.AkanShqiprishoqrittilladhecfart drejtashujepligji? Prgjigje: Shoqrit e kursimkreditit (SHKK) jan persona juridik q prbhen nga bashkime vullnetaretindividve,tpersonavefizikosejuridik,t ciltdepozitojnparatetyren shoqridheqprdorenngashoqriaprdhnienekrediveantarvetshoqris. Parimeteprgjithshmetushtrimittveprimtarissshoqrivekursimkrediti(SHKK)dhet unionevettyrejan: 1.vullnetarizmi; 2. bashkpunimi, ndihma e ndrsjell pr antart e shoqris dhe qllimi i zhvillimit t veprimtarisstyrenukshtfitimi; 3. teprica neto e krijuar (diferenca pozitive e t ardhurave me shpenzime) nuk shprndahet prantart,porprdoretprzhvillimindhezgjerimineveprimtarisshoqrore; 4.baraziantdrejtnevotimitnjantarnjvot; 5.administrimiishoqrisngavetantartesaj. Objekti i veprimtaris s shoqris s kursimkreditit sht t marr depozita me ose pa interes vetm nga antart e shoqris s kursimkreditit, t'u jap hua vetm antarve t shoqrisskursimkredititdhetprcaktojafatetdhekushtetqshoqrojnhuat.Qllimi i veprimtaris s shoqris s kursimkreditit sht ndihma e ndrsjell, dhn antarve t shoqrisskursimkreditit.Shoqritekursimkredititmundtkryejnvetmveprimtariq prfshihen n objektin e veprimtaris n statutin e tyre, si dhe ndonj veprimtari tjetr t njjtosetprafrt.Atokryejntransaksionemeantartetyreosemepalttreta,tcilat nukjanantartshoqrivetkursimkreditit,nprputhjemeprcaktimeteparashikuara n statutet e tyre. Shoqria e kursimkreditit ka kapitalin e vet, i cili prfshin vlern e prgjithshmetkontributevetantarsimitncash,tpaguarangaantarteshoqris. Organet drejtuese t nj shoqrie t kursimkreditit jan: asambleja e prgjithshme, bordi drejtues dhe komiteti mbikqyrs. Ne harmoni me njeritjetrin keto organe drejtuese kane detyraspecifikepertepermbushur,tecilatjanetepercaktuaranestatutineshoqerise. Aktualisht,nevendnukshteprezantuarsioperatoreaktivenetregndonjeshoqerietille. 116

 159. Dje isha ne nje dyqan veshjesh dhe kur desha te bleja nje veshje, shitesja kembengulte se ishte italiane duke me treguar etiketen. Une e di shume mire qe nuk ishte keshtu. A vepron ligji per shitesit qe manipulojne me origjinen e prodhimit te mallravedhecmimetetyredhenderrojneetiketatdheishesinpermarkatetjeranga atoqejane? Prgjigje: Sigurisht qe parlamenti ka aprovuar dhe qeveria eshte e detyruar ta zbatoje funksionin per mbrojtjenekonsumatoritngashumerreziqeqemundtevijnengatreguisotem.Qllimiiktij ligji sht siguria e konsumatorve pr mbrojtjen e shndetit dhe t interesave t tyre ekonomike. Askushnuklejohettmashtrojkonsumatortenveantit'ujapatyreinformacionejot vrteta,jotplota,tpasakta,tekzagjeruaraosetpengojinformacioninrreth karakteristikaverealetmallit,shrbimitakushtevetshitjesntreg. Shitsisipasligjitnukkatdrejttheqosetndryshoj etiketnemarketiminemallrave apo informacione t tjera t dhna nga prodhuesi, importuesi a furnizuesi. Ai duhet t informojparaprakishtkonsumatortkurshetmallratprdoruraapotndryshuara,mallra me defekte ose mallra, funksioni i t cilave n njfar mnyre sht i cunguar. Organet e specializuara te shtetit sipas tipit te aktivitetit dhe prkatsis veprojn me shpejtsi sipas mnyrssshkeljesmemasaprkatseadministrative,nrastsenukkavendprprgjegjsi penale,dukeumbshteturndispozitatligjoreprkatse. Megjithate, nga sa ju vete keni pare ligji nuk i shterngon ende si duhet spekulantet dhe elementetabuzive.Doteishtegjitheshoqeriashqiptarenderkohenjendihmesshumeimadh ne kete drejtim, pasi nje lidhje me ambjentin e konsumit mund ta themi se e ka dhe kjo paraqitjespekullativeeketyretregtareve. 160. Une pi duhan prej vitesh. Megjithe propagandn dhe masat kunder pirjes s duhanit une nuk mund ta le. Shikoj se ne treg tek ne tregtohen llojlloj cigaresh te markave t ndryshme. Si mbrohen me ligj te drejtat e konsumatorit per demet qe shkaktonai?Cfaregjobashdhepasojashkanjeshkelesiligjitdhekushduhettejeteai qekonfiskonketomallra?Jufaleminderit. Prgjigje: Nefakt,jusikonsumatorduhettazgjidhnimekujdesmallinqedonitekonsumoni.Megjithese per cigaret eshte miratuar nje ligj ne parlament ai nuk mendojme se ka gjetur zbatim gjeresisht.Kyligjndalontregtimineduhanitprkonsumdheiproduktevettijmeprejardhje dhe prodhues t panjohur. Sipas ketij ligji tregtise se duhanit dhe cigareve te cdo tipi nuk i lejohetreklamimineasnjellojmedie.Fatkeqesisht,kjonukzbatohetrigorozishtngategjitha mediat. Ngaanatjeterligjiivitit2007qendalonduhanpirjenneambjentepublike,perserivuannga hapesira e vogel e zbatimit te tij ne ambjentet qe ai duhet te zbatohet. Megjithate, persa i perkettregtimittetijaikadhekufizime,sipersaiperketamblazhimitdhshkrimevenete,po ashtudhetregtimittetijvetemmepulleakcize.Nerastet,kurkonstatohetndrysheDrejtoriae pergjithshme e Tatimeve dhe ajo e Doganave jane pergjegjese per konfiskimin dhe

117

shkaterrimineprodukteve,paketimiitecilavenukeshteneperputhjemekerkesateligjiper prodhimindhetregtiminecigarevesidhelegjislacionitfiskalnefuqi. 161.farjanletratmevlerdhesifunksionojnatontregunshqiptar? Prgjigje: Letratmevlerjan: (a)aksionesipjestkapitalittnjshoqrietregtare; (b)doinstrumentqkrijonapokonfirmonborxhinqshtemetuarapopropozohetprt'u emetuarnganjshoqriqprfshin,nveanti,letraborxhi; (c)hua,obligacionedheinstrumentettjeraqkrijojnapo konfirmojnborxhineemetuar ngaQeveriashqiptareapoprt,osenganjshoqripublike; () do t drejt, t paraqitur nga garantuesit apo t tjera, pr t nnshkruar aksionet apo letratmevlertborxhit; (d) do kontrat mundsie pr t zotruar apo pr t vn n prdorim do letr tjetr me vler; (dh)tdrejtatsipasnjkontrateprzotriminapovnienn prdorimtndonjletretjetr mevler,dorzimiiscilsdotbhetnnjdattardhshmedhemenjmimmbitcilin sht rn dakord kur kontrata sht nnshkruar (q prfshin nje dat dhe nj mim t prcaktuarnprputhjemekontratn); (e)tdrejtatsipasnjkontrateecilanuksigurondorzimineletravemevler,porqllimiis cilsshttsigurojfitimapotshmanghumbjetdukeiureferuarluhatjeven: njindeksaksioneshapofaktorttjertngjashmlidhurmeletrattjeramevler; mimineletravettjeramevler; prqindjeneinteresittofruarprparatndepozita; ()doinstrumenttjetrqgjykohetngaKomisioni,prqllimetektijligji,siletrmevler, pornukprfshin: kambialet; bonotethesaritmenjmaturimfillestarmpaksenjvit; premtimpagesat; certifikatatedepozitavetemetuaranganjbankelicencuarngaBankaeShqipris; BankaeShqiprismundtkrijojdhevrnfunksionimnjtregletrashmevler. Nj treg letrash me vler mund t krijohet dhe vihet n funksionim edhe nprmjet nj shoqrie t krijuar posarisht pr kt qllim nga Banka e Shqipris. Ne zbatim te kesaj eshte hapur para disa mujsh Bursa e Tiranes. Megjithate, puna e saj nuk ka filluar ende ne funksioneteplotapasikjovaretngadisafaktore,sipersaiperketmadhesiseseketijtregu,po ashtudhenjeprezantimimjafttransaparenttellogarivefinanciaretekompaniveshqiptareper publikun qe do te jete dhe aktori kryesor ne burse.Per fat te keq keto faktoreende nuk jane pjekurpertreguneletravemevlereketuneShqiperi.Dotenaduhettepresimakoma. 162. Kush jan standartet e auditimit t brendshm n Shqipri ? Kush sht fusha e auditimittbrendshm? Prgjigje: 118

Veprimtariaeauditimittebrendshemnesektorinpublikmbeshtetetkryesishtnestandardet nderkombetareteauditimit,siedheneudhezimetenxjerranezbatimtetyre,temiratuaranga MinistriiFinancavemepropozimineDrejtorittePergjithshemteAuditit.Njeprejstandardeve mund te jete: Standardet Nderkombetare te Auditimit (ISA), Organizata Nderkombetare e Kontabilisteve (IFAC), Organizata e Institucioneve te Larta te Auditimit (INTOSAI) dhe standardet per praktikat profesionale te auditit te brendshem, te nxjerra nga Instituti i AuditoreveteBrendshem(IIA). Fushaeauditimittebrendshemnesektorinpublikperfshintegjithakontrolletebrendshme, financiare dhe te drejtimit. Auditimi i brendshem nuk ka asnje kufizim ne planifikimin dhe kryerjen e veprimtarise se tij. Auditi duhet te jape ne menyre te pavarur nje siguri te arsyeshmepertitullarinesubjektitpublikqekontrollohet,pertepermiresuarveprimtarinee subjektitdhefrytshmerineesistemevetekontrollittebrendshem,dukeperdorurmenyrenme temire. 163.JamnjqytetarngaTirana.Jamdukekrkuarprshtpibanimi,mirposhikojse mimetjanshumtlartanraportmetardhuratenjerzve.Kushndikontecmimii lartiapartamenteve? Prgjigje: Problemi tuaj eshtenje fenomentashme qepo ndihet nga te gjithe ata qe kerkojne te blejne apartamente banimi. Megjithate, si gjithe sektoret e ekonomise dhe ketu ka faktore te cilet ndikojnerealishtdhedirekt,porkadhefaktoretekohesnetecilenjetojmedhejanepjesee ndergjegjesqytetaredhecivile. Faktoret,tciletndikojnennjkostondertimoredhecmimeeshitjesnderttjeradotishin: - kostuaematerialevetperdorura; - kostoetokes(pervecvleresseinfrastrukturesbaze)mbitcilenndertohet; - shpenzimetplotesuesedhendihmese; - planifikimiindertimevedhekontrollitreguesveteknike; - kostotdhebarrieratshteterore; - treguesitekorrupsionitdhe - shpenzimetperfuqinepunetoredhemekanikaqeperdoretnketondertime. - taksatlokaledhetatimet Megjithate, nga gjithe sa permenden me lart ato jane elemente qe kane vlera qe mund te llogariten.Gjithsesinderta,faktoriqepopermendetmedendurneefekteterritjessecmimit te banesave jane mungesa e deshiruar per leje ndertimi dhe rritja e perqindjes se perfitimit prejpronarevetetokes.Tashmekjoperqindjepoarrinderine4045%tevleressendertimit teperfunduar.Potefokusohemitekndonjendertuesbanesashnqenderapoperrethsajjudo t gjeni se dyqanet me t mira dhe apartamentet me t gjera do ti kene pronaret e tokes. Trashegimtarethershembanesashetokashapoblerestzgjuarnfillimineviteve90jan celesi per perfitime nga kjo industri. Tokabanke sht aseti i tyre me i qendrueshem. Megjithese, sektori ndertimor pershkruhet si nj industri fitimprurese n keto kohe, me

119

cmimetetokaveqeporritendhemosveprimetnciklinndertimorngashtetibenqecmimete banesavetrriten.

120

KAPITULLIVIII
INFORMACIONDHECITIME

PRODHIMIIBRENDSHMBRUTO(PBB)
ProdhimiiBrendshmBrutoshtmnyramenjohurematjessprodhimitkombtarnekonomin esotme.Gjithsesi,nsedotgjenitndonjlibrekonomiktdisaviteveprparadotlexonitnjtjetr term,ProdhiminKombtarBruto.Tdytermatjanenjjtaidedhematintnjjtatgjratlidhura midistyre Prodhimprkrkesnprfundimtaredotthotseprodhimiimallravedheshrbimevenukdot prdorenprprodhimtmtejshmntnjjtinvenddhegjattnjjtskoh.Kshtushpenzimii brngavendasitprmallraeshrbimeqatadotikonsumojnshtkrkesprfundimtaredhenga anatjetrmallratdheshrbimetqblejnvendasitnukdotprdorennprodhiminemallravedhe shrbimevemtej. Nmnyrqtfokusohemimbivlernntregtprodhimitprprdorimfinal,nemundtmatim PBBnsinjshumtkatrkomponentve: PBB=C+I+G+NX C=shpenzimekonsumi I=investime G=shpenzimeqeveritareprmallraeshrbime NX=shpenzimetnetoteksportit Kjoshtquajturmetodaeshpenzimeve.Gjithsesi,kjonukshtevetmjametodprtmaturPBB n. Nteori,prodhimidheeardhurajannjdhetngjashme. Spari,vleraevrteteparasshtse'farmundtblejajodheparajanukmundtblejasgj nsenukshtprodhuarende. Sdyti,parajaeharxhuarprtblermallradheshrbimekthehetntardhurprnjerzitqi prodhojnato:pagat,interesat,qeratdhefitimet. ShpenzimeteKonsumit Shpenzimetekonsumitjanshumaeshpenzimeveprmallraeshrbimetsektoritprivatnekonomi gjatnjviti.Nshpenzimetekonsumithyjn: - shrbimet - mallratekonsumit - mallratekonsumitjetgjat Dykategoriteparajantnjprdorimimjafttshpesht,ndrsakategoriaetretshtprmallra qkannjkonsummtngadalt.Nedotkonsiderojmsikonsumvetmpjesnemallravet konsumitjetgjatqprdorengjatnjviti.Blerjaektyremallravesip.sh.shtpi,makina,TVetj. mundtmendohensinjinvestimitmiravekapitale,qdotprdorenmshumsenjvitnga konsumatort.

121

Investimet Investimetprfshijngjithshpenzimetqbhenprtmiraqdotshrbejnprtprodhuart mirattjerantardhmen.Tmiraqshrbejnprtprodhuartmirattjerantardhmenquhen tmirakapitaleNdrmjetinvestimeveshterndsishmetdallohet: - rritjaeinventarvedhe - investimevetAktivevetQndrueshmetTrupzuara Inventartjangjendjemallrashmbajtursinjrezervprtbrmtlehttransaksionet.Rezervat endryshmeushqimoretkonservuaraosejojannjshembullityre. InvestimeteAktivevetQndrueshmetTrupzuaraprfshijngjithtmiratkapitalettgjitha llojeve.Shembujtksajkategoriejanndrtesatefabrikavedhettjeravebiznese,makinerit,mjetet etransporititqprdorenprbiznes,prodhimetqjannproes,pasuritefrutikulturs,gjjae gjall.Meqdheshtpitjannjaktivatohyjnnktgrup.Kshtu,investimetkantregrupe komponentshnprbrje: - InvestimeteAktivevetQndrueshmetTrupzuaratbiznesit - Inventartemallrave - Ndrtesatrezidenciale(shtpit) Shpenzimetqeveritare Shpenzimetqeveritareprfshijnblerjenemallravedheshrbimeve,pavarsishtnseatoprdoren gjatvititapodhemtejse1vit.Ktunukprfshihentransfertat.Kurqeveriablenushqimeprspitale, kjokonsiderohetshpenzimqeveritar.Nseqeveriapaguanprodhuesineushqimeve,apopaguannj pacientprtblerushqimekjonukquhetshpenzimqeveritarprqllimettona.Kjonukmerret parasyshpasidotbinimngabiminellogaritjesdyher. EksportiNeto Eksportetprfshijngjithshpenzimetprtblermallratprodhuaranvenddhemedestinacion konsumiprfundimtarnvendettjera.Nsenisemingakndvshtrimiitregtisndrkombetare atherttrekomponenttqjankonsumi,investimetdheshpenzimetqeveritareprfshijnnj komponenttimportittmallrave.Pra,atajankategoritshpenzimevenproduktinbotror,jot produktitkombtar.Porneduamtmerremivetmmeproduktinkombtar.Kadymnyraprta ndrequrktproblem.Njrashtndryshimiiprkufizimittkonsumit,investimevedheshpenzimeve qeveritare,qtprfshihenvetmshpenzimetprprodhiminebrendshm.Tjetraqshtdhe mnyrampraktikemerretmeeksportinneto,qdotthoteksporteminusimporte.Kjokuptohetsi njkontributnshpenzimeteprodhimittbrendshm. ProdhimiKombtarBruto(PKB) ProdhimiKombtarBrutoshtnvetevetePBBjadhetardhuratnetongapjesatjetrebots.Thn metermaekonomike: PKB=PBB+T.ANetongapjesatjetrebots ProdhimiKombtarNeto(PKN) Tashm,qnjohmdykoncepteteparanemundtllogaritimkapitalindhepaisjeteprdoruragjat njviti. Kjodelpasizbresimvlernepaisjeveqkemiprdorur,qquhetLlogaritjaeKapitalittPerdorur (LKP)ngaPKBja.Pra, PKN=PKBLKP

122

EardhuraKombtare(AK) ProdhimiKombtarNetoshtmatjeetardhurave.Gjithsesi,ainukprputhetmetdhnate statistiks,pasidisataksapaguhenprparasetjetkrijuareardhura.Ktotaksajanatoqquhen taksaindirekte.Kshtu,nezbresimtaksatindirekte(TI)ngaPKNdhepasibjmdhedisasistemimet vogla,rezultonAK. AK=PKNTI EardhurakombtareshtnjkonceptthemelornSisteminKontablttArdhursKombtare (SKAK),pasiaishtibarabartmeshumnetardhuravetfituara.Metodtjetr,porjodukezbritur shtdheshumaepeskategorivetmposhtme. Pagat Pagatprfshijngjithpagesat,shprblimetdheprfitimet. Interesat Interesatprfshijninteresatnetotpaguarangabiznesetndajindividve. Fitimeteshoqrive Prfshintardhurnnetotshoqrivepasijanpaguardividentt. Qerat Prfshingjithtardhuratqvijnngadhnianprdorimtokave,shtpive,ndrtesave. Tardhuratepronarve Prpronartebizneseveshtevshtirtbjnndarjenekomponentvetmsiprm,kshtuqt ardhuratepronarvejanprfshirnAKsinjshumtotale. Nfaktnseprdorimsimetodnmezbritjeashtukurprdorimmetodnmembledhjedalingabime sipasmetods.Dukeqensegabimetjantndryshme,diferencamidistyreshtajoqrezultonsi mosprputhje. EArdhuraPersonale(AP) AKshtmasaetardhuravetfituarannjvit,pastaksaveindirekte.Por,tardhuratefituaragjat njvitinukshtethnseshpenzohenpobrendaatijviti.P.sh.dividentetnukmerrennvitinq fitohendhepokshtuprdisapagesatkryeraendenukshtfituargj.Prtarregulluarkt,AKsei shtojmtardhuraqkanmbrritur,porjotfituaradheizbresimtardhuratfituaraporqnuk kanmbrritur.KjoeardhurqdelshteArdhuraPersonale(AP). AP=AK+tardhuraqkanmbrritur,porjotfituaratardhuratfituaraporq nukkanmbrritur EArdhuraPersonaleDisponibile(APD) Hapijonifunditshttzbresimttaksnmbitardhurnpersonale(TAP).Kjoshtajoqnena mbetetndisponimprtaharxhuarapokursyer. Kshtu, APD=APTAP ProdhimiiBrendshmBrutoReal(PBBR) NSisteminKombtarKontablmatjaeprodhimitkombtarshmangetngadublimiillogaritjes,pasi fokusohennvlernetreguttprodhimitprfundimtar.Kjoshmangnjngadyproblemeteprodhimit kombtar,porproblemitjetr,qkatbjmendryshueshmrinevlerssmonedhskombtare

123

nganjperiudhntjetrnmbetetprtuzgjidhur.NDiagramnShembull1tmposhtmemundt shikohetsesikapsuarrritjePBBjanvite.Posandikonnkt,rritjaefuqisblersetmonedhs vendasedhesavjenngarritjarealeeprodhimit?Ktushtprtusqaruarproblemiiinflacionit.Leta shikojmsesiezgjidhinatekonomisttesotm.

DiagramaShembull1 Problemiimatjes Nfaktsimundtamatimprodhiminkombtar?Prtaspjeguarmmirletshikojmdiagramn2,ku jepetkufiriimundshmiprodhimitprushqimdhemakineri.

Diagrama2 Kurmendoniseprodhimishtmimadh?NpiknA,aponpiknB? PotshikojmdiagramnvrejmsenpiknAshtprodhuarmshumushqim,ndrsanpiknB mshummakineri.Po,kushkaprodhiminmtmadhgjithsesingatdy? Nnjfarmnyreatajantdyntnjjtnmadhsi.shtkshtu,pasiatajantdytprodhuarme tnjjtatburimedhenisurngakndvshtrimiikostosatajanttnjjtsmadhsi. Nnjvendkunjerzitjanturiturdhenevojaprushqimshtmjaftedomosdoshme,pikaAmund tduketmemadhe.Ndrkaq,nnjvendtpasurkunjerzitkanmjaftueshmprtuushqyer dheataduanmakinaprtshtiturprqark,pikaBmemshummakinaduketmemadhe.'far mundtkonkludohetngakydiskutimshtsenenukmundtmatimprodhiminenjvendipamarr parasyshvleratqkonsumatortijapinmallravedheshrbimeveqprodhonekonomia.Prgjigja shtsevetmvleraetregutmundtprdoretsimasmatje.Por,kjondikohetngadyfaktorttjer. Problemiiinflacionit Nekemiparngahistoriaekonomikesefuqiablerseemonedhsunikevendasendryshonmekalimin ekohs.Inflacionishttreguesiisaj.Nsevleraetreguttprodhimitshtmemadhetanisesa10 viteprpara,simundtjemitsigurtnseshtvrtetmemadheapothjeshtshtshiturmenj mimokazionalmtlart? Problemiillogaritjesdyher Neduamtsigurohemisedonjsieprodhuarshtnumruarvetmnjher.Nnjekonomi moderneprodhimikjogjbhetevshtir.Letjapimnjshembullprtaspjeguarktqpothemi. Njfermer(prodhuesgruri)furnizonmelndtparnjmullisdhekyfurnizonmelndtparnj bukpjeks shet pr: Subjekti

124

Fermer Fabrikemielli Bukpjeks

Grur Miell Buk

20L 40L 50L

Potllogaritimtanishumatqkanqarkulluarmundtaprshkruajmekshtu. Janqarkulluar20Lekngashitjaegrurit+40Lekngashitjaemiellit+50Lekngashitjaebuks.T gjithabashkbjnshumn110Lek.Shikohetqkjollogaritjeshtegabuar.Neekemillogaritur miellindyher.Njherkuraijushitbukpjeksitdhenjherkurbukpjeksieshitibuknebr mektmiell.Mkeqakomapothyjmprllogaritjenegruritqshtnumruartrehern qarkulliminngafermeritekbukpjeksi.Pikrisht,kyshtproblemiillogaritjesdyher.Naduhetnj mnyrprtallogariturmsaktetardhurnkombtare.Njmnyrshtajoevlerssshtuar. Mnyraevlerssshtuar Kurneshikojmtdhnateindividvedheshoqrivetbiznesit,shikojmqlndteparadhegjysm tgatshme,sigruriemiellinrastintondotjennjkostoemadheprnjsinmjaftraste.'far duhetbrshtvetmnumriminjhertvetmeityre.Mnyraprtabrktshttllogaritim vlerneshtuarprdoshoqri.Vleraeshtuarprkufizohetsieardhureshoqrisminusshumne paguarteshoqriatjetr(prlndtparadhegjysmtgatshmeeshrbime).Enjvlershmesht dheqvleraeshtuarshtshumaegjithpagesaveqbnshoqriaprpaga,qera,interesdhefitime.

Subjekti Fermer Fabrikemielli Bukpjeks shet Grur Miell Buk pr: 20L 40L 50L Vleraeshtuar 20L 20L 10L

Nsefutimvlerneshtuarprttresubjektetkemishumn50Lek,enjjtsavleraebuks,kun ktrastshtprodhimprprdorimperfundimtar.Botaebiznesitnrealitetshtshumm komleksesekaqsajepetnktshembull.Shumbizneseprodhojnprkonsumprfundimtaret tjerajo. Kshtu,qdotjetmelehttishtoshvlernnjprodhimisesatmarrshmemendse'farshitet prkonsumprfundimtar.Shumaevlerssshtuartgjithbiznesevedotjetgjithnjprodhimipr prdorimprfundimtarnekonomi.Prktngjysmnepartshekullit20tuvendosdhematjae vlerssshtuar,bazuarmbidyparimekryesore. 1. Fokusiminnprodhiminfinaldukemosllogariturlndteparadhegjysmtgatshme 2. Matjeneprodhimittbiznesevenkuptiminevlerssshtuar. EdhenShqipripasviteve90tshekullit20tuprdorPBBjadheuadoptuanstandartetnga vendetetjera. TaniPBBjakonsiderohetsimatjakryesoreeekonomis

125

Citimeethnieprekonomindhetaksat

1.Mostaksomua.Mostaksoveten.Taksotjetrinmatanedetit DanRostenkowski 2.Kurvetenezyratetatimeve,kujtohuqenukkatatimneburimpermekatet. MaeWest 3.Punoefito.Paguajtaksaevdis Thenieevjetergjermane

4.Taksatjanevendosurperteperfituaritaksuari. RobertA.Heinlein 5.Tetaksoshkomunitetinpertikrijuaravantazhenjeklasetecaktuarnukeshtembrojtje,porgrabitje BenjaminDisraeli 6.CdosistemtatimoriarsyeshemduhettebazohetnelogonZhyttepasurit HeywoodBroun 7.Vlefshmeriaetatimitvaretnganatyradhejongaemriitij BenjaminN.Cardozo 8.Eshtememiretekemipergjithesishttedrejte,sesasaktesishtgabim. WildonCarr 9.Pothuajsegjithetaksatmbiprodhiminbiennefundtefunditmbikonsumatorin. DavidRicardo

10.Potinusi:Eshteemundurqeezari,zoteruesiiboteskakohetemerretmeikerrimatetillasipuna etaksave? ezari:Mikuim,taksatjaneluftameerendesishmeenjeperandori. GeorgeBernardShaw(ezaridheKleopatra)

11.Gjejameeveshtirenebotepertukuptuareshtetatimimbiteardhurat. AlbertEinstein

12.Llotaria?Njetakseqeepaguajnenjerezitqejanetedobetnematematike. BumperSticker

126

13.Unebesojasemundtipaguajataksatmenjebuzeqeshje.Eprovova,porataedoninneleke. Anonim 14.Taksatjaneobligimijonepernjeshoqeritecivilizuar. Anonim 15.Nepergjithesi,artiiqeverisjeskonsisitonnembledhjeneaqparavenganjeklasesatemundte kenaqemetoklasentjeter. Voltaire 16.Nedotetaksojmedhetaksojme,doteshpenzojmeeshpenzojmedhedotezgjidhemidhe rizgjidhemi. HarryL.Hopkins(deputet) 17.NukkaasnjegjetepercaktuarneKushtetutekutekerkohetqeshtetiduhettepershtatepervendin sisteminmetemiretemundshemfiskal. HarlanF.Stone 18.Reformattatimorepothuajsenecdorasttentojnetekrijojnegabimemetethellasemepare. DanRostenkowski

19.Eshteepamundurtethjeshtohetkoditatimorpandikuarnetenjejtenkohenendershmerineetij. WilliamG.Gale 20.Meedemshmjapernjebizneseshtembajtjaetijnenpresioninevazhdueshemtekontrolleve,duke ekonsideruartedyshuarteperjetshemdhedukeezbatuarpolitikenfiskaletefokusuarvetemmbiate. Anonim 21.Nesedomeshumenganjegje,subvencionojeate,nesedomepakatehertaksoje. Anonim 22.Unejamdukeengjeshurshumeketevolum,qekurtatimoretgjermaneevleresojnevlerenelibrit ngapeshaetij. KarlMarx 23....shumeprejproblemevetenaftesjanetepaperpunuara... AnthonySampson

127

24.Gjithellojetetaksavejanenjepesheperrritjenekonomike.Sesapeshojneatoeshtevetemceshtje perqindjesh. AlanGreenspan 25.Permbajtjakontrollonformen,pervecsekurformakontrollonpermbajtjen. SheldonI.Banoff 26.Taksiminecdoformeqeparaqitetnukeshtevecsenjezgjedhjeedjallit. DavidRicardo 27.Nebotekashumeteori,pasisecilaeshteebazuarnesupozimetendryshmerrethbotes.Eshte lidhjamidistyresesalogjikaajoqeeshtemeedebatueshmja. LesleyP.Cook MiltonFriedman

28.Inflacionieshtetatimpaligj.

29.Ligjiitatimeveeshtemeshumeilidhurmethelbinemundesiveekonomikesesameklasifikimine koncepteveligjoredukeietiketuaratameemradhetipe. BenjaminN.Cardozo

30.Virtualishtgjithepersonateketijvendimundtekeneproblememetatimet.Cdoditeekonomia gjeneronmijerashitje,kredi,dhurata,blerje,qeradheniedeshira,tecilatafrojnemundesinee problemevemetaksatperdike. PotterStewart 31....njeekonomistmundtashprehemezetelartepikpamjenseivetmiqellimkuptimploteibiznesit racionaleshtemaksimizimiifitimittetij.Porkjonukitingellonevertetendonjeritqekafutur dhenderinnebiznesinetij. JohnD.French 32.Demokraciaduhettejetedickameshumesesavendimiidyujqvedhenjedelejesecfaredotehane perdarke. JamesBovard 33.Qeverianukmundtibejenjerezitmetepasur,poramamundtibejeatametevarfer. LudwigVonMises 34.Llogjikadhetaksatnukjanegjithmonemiqtengushtemenjeritjetrin. JamesC.McReynolds

128

35.Lindurilire...Itaksuarderinevdekje. Anonim 36.PronaeasnjenjeriunukeshteesigurtpersakoheqeParlamentieshtenesesion. MarkTwain 37..................eshtecfarejubenidhe.................eshtecfarejumbetet. Anonim 38.Censuraeshtetatimiqeipaguanpublikutnjenjerishquar. JonathanSwift 39.Njehere...vetemnjehere...dotedojatelidheshamenjeburreqefitonnenjevitaqsaunepaguaj tatime. Biznesmeneanonime 40.Miqtedheshoketemijanedakortqetaksatjanetelarta.Por,nejemitetaksuardyheremeshume ngadembelizmijone,treheremeshumengakrenariadhekaterheremeshumengamarreziajone. BenjaminFranklin 41.KullaEiffeleshteEmpireStateBuilding(ndertesamemadheshtoreneSHBA)paspagimitte taksave. Anonim 42.CdonjerimbeshtetetmbinjebazefinanciaretedukshmeneFrance.Eshtevendimeithjeshteperte jetuar.Asnjerinukikomplikonmiqesiteperndonjearsyetepaqarte.Nesedonitjupelqejnenjerezitju duhetvetemteshpenzonipakpara.Uneshpenzovapakfrangadhekamarierimebuzeqeshi.Aivleresoi vlerentime. ErnestHemingway

43.Njerezitqemundteqahenpertaksatndahennedygrupe:burradhegra. Anonim

44.Taksperradioaktivitetin?Jomnjerz. GerryE.Studds 45.Cdoneriediapokadyshimeseteoriaekapitaliteshteeveshtirederineabstraksion. CharlesFerguson

46.Kanjethenietevjeterqethoteseekonomistizgjuareshteaiqenjehqelliminerregullittetijte pergjithshem. JohnKennethGalbraith

129

47.Unenjohgjitheataevazioniste.Meshumengaataunekammaredheniemiqesore,shoqeroree kriminale. MarkTwain 48.Njeekonomimerrfrymenepermjetdritarevefiskale. BarryBracewellMilnes 49.Pagesaetaksavenajeptedrejtenpermbrojtje. JamesM.Wayne 50.Mosbesoniteparate,porleriniparatetebesojne. 51.Taksatjanegjakujetesorperqeverinedheasnjetaksapaguesnukduhetlejuarti shpetojepjeseqeitakon. 52.Njeriunukeshtesikafshetnenjemenyreshumedomethenese.Kafshetkane instikte,njeriukataksa ErvingGoffman ArthurT.Vanderbilt OliverWendellHolmes,Sr.

130