I E S J ua n Orob i og oi ti a B H I

GIZA

GORPUTZA: AZTERKETA Erantzunak urdinez idatzi

Ariketa 1: Osatu esaldi hauek: a) Oxigenoa eta karbonoa maila honetakoa dira: MAILA MOLEKULARRA b) Gluzidoak eta lipidoak BIO MOLEKULAK dira. c) Lehen antolakuntza-maila biziduna hau da: MAILA ATOMIKOA d) Atomo batzuk elkartuz gero, MOLEKULA eratzen dira. e) Ehun bat ZELULA asko elkartzen direnean eratzen da. f) Ehunak elkartzen direnean, ORGANOAK eratzen dituzte. g) Funtzio bat betetzen duten zenbait organo elkartzen direnean, APARATU MAILAK eratzen dituzte. h) Izaki bizidun osoa maila honetakoa da: ORGANISMO MAILA i) MINTZ PLASMATIKOA zelula inguratzen eta babesten du. j) Gizakien zelulek nukleoa dute; zelula EUKARIOTOAK dira. k) Zelula zatitu behar denean, kromatina trinkotu egiten da eta KROMOSOMAK eratzen ditu. l) Kromosomak zelularen NUKLEOAN daude. m) Ehun KONEKTIBOA ehunak eta organoak lotzen ditu. n) GIHAR-ehunak mugimenduak egiteko aukera ematen du. ) EPITELIAL-ehunak organoen gainazalak estaltzen ditu. o) NUTRIZIO-funtzioaren bidez, organismoak materia eta ENERGIA lortzen ditu elikagaietatik. p) DIGESTIO-aparatuak elikagaiak substantzia soilago bihurtzen ditu. q) Arnas aparatuaren bidez, OXIGENOA lortzen dugu eta KARBONO DIOXIDOA kanporatzen dugu.. r) ARNAS-aparatuak O2 eta mantenugaiak zelula guzietara banatzen ditu. s) Iraitz-aparatuak odoleko HONDAKINAK substantziak kanporatzen ditu. t) Elikagaiak HESTEGORRIA balbulan zehar pasatzen dira hestegorritik urdailera. u) Elikagaiak PANKREAS balbulan zehar pasatzen dira urdailetik hestera. Ariketa 2: Adierazi esaldi hauek zuzenak (Z) ala okerrak (O) diren. a) Gizakia organismo zelulabakarra da, zelulaz osatuta dagoelako. O b) Izaki bizidun batzuek zelula bakar batez osaturiko ehunak dituzte. O c) Biomolekulak izaki bizidunak osatzen dituzten molekulak dira. Z d) Hauek biomolekulak dira: ura, gatz mineralak, zelulak, lipidoak eta proteinak. Z Ariketa 3: Erantzun galdera hauei: a) Zer hiru funtzio egiten ditu zelulak? NUTRIZIO, HARREMANA, UGALKETA. b) Zenbat zelula ditu gutxi gorabehera gizakiak? 100 BILIOI ZELULA DITU GUTXI GORABEHERA. c) Zer funtzio betetzen du mintz plasmatikoak? MINTZA SARTZEA ETA IRTETZEARAZTEA DA BERE FUNTZIOA.

d) Zer esan nahi du gizakiaren zelulak eukariotoak direla esateak? NUKLEOA DUTELA. Ariketa 4: Idatzi zer aparatuk egiten dituen funtzio hauek: a) Mantenugaiak garraiatu.NERBIO-SISTEMA. b) Hondakin-substantziak kanporatu. SISTEMA-ENDOKRINOA. c) Gas-trukea. ARNAS-APARATUA. d) Mantenugaiak lortu. DIGESTIO-APARATUA. e) Ugalketa. UGALKETA-APARATUA. f) Lokomozioa. LOKOMOZIO-APARATUA. Ariketa 5: Zein dira bizi-funtzioak? UGALKETA, HARREMANA, NUTRIZIOA. Ariketa 6: Idatzi nutrizio-funtzioan aritzen diren lau aparatuen izenak. DIGESTIO-APARTUA, APARATUA. ARNAS-APARATUA, ZIRKULAZIO-APARATUA, IRAITZ-

Ariketa 7: Ordenatu organoen izenak, elikagaiak ahotik sartzen direnetik kanporatu arte egiten duten ibilbidea aintzat hartuta.

AHOA, FARINGEA, HESTEGORRIA, URDAILA, HESTE-MEHARRA, HESTE-LODIA. Ariketa 8: Definitu digestio-guruinak eta idatzi izenak. Definizioa: ELIKAGAIAK DESKONPOSATZEKO BEHAR DITUGUN ZENBAIT SUBSTANTZIA DIRA. Izenak: LISTU-GURUINAK, GIBELA ETA PANKREAS. Ariketa 9: Erantzun galdera hauei: a) Zer hiru funtzio egiten ditu zelulak? UGALKETA,HARREMANA ETA NUTRIZIOA. b) Zenbat zelula ditu gutxi gorabehera gizakiak? 100 BILIOI ZELULA.

Ariketa 10: Ariketa hau egin eta zuzendu. Ondo dagoenean, kopiatu irudi hori dokumentu honetan.

Ariketa 11: Ariketa hau egin eta zuzendu. Ondo dagoenean, kopiatu irudi hori dokumentu honetan.