PREDSTAVLJANJE PERIODINIH SIGNALA FURIJEOVIM REDOM

Furijeov red omoguava razvoj perodine funkcije u red trigonometrijskih funkcija. Jedan od motiva za primenu ovog razvoja je mogunost prikaza bilo koje periodine funkcije na jedinstven nan, odnosno primenom trigonometrijskih funkcija. Ukoliko je funkcija f(t) periodina, ima ogranieni broj maksimuma i minimuma i ogranieni broj prekida prve vrste u toku bilo koje periode, tada se prema teoremi Dirihlea, funkcija f(t) moe aproksimirati Furijeovim redom. Dobijeni red konvergira funkciji f(t) u svim takama osim u takama prekida gde konvergira aritmetikoj sredini vrednosti funkcije f(t) sa leve i desne strane prekida. Analizom Furijeovog reda funkcije f(t) opisanog jednainom
f (t ) =
1 a0 + ai cos(it ) + bi sin(it ) 2 i =1 i =1 i = 1, 2, 3, . . .

(1)

uoava se da je uee svakog lana reda u formiranju eljene aproksimacije odreeno vrednou njegovog koeficijenta ai, odnosno bi. Imajui u vidu osobinu ortogonalnosti, odnosno injenicu da svaka trigonometrijska funkcija unutar ovog reda zadovoljava uslov:
b

(t )
n a

0 za n m (t )dt = d nm = d za n = m nm

(2)

mogu se izraunati odgovarajue vrednosti koeficijenata ai, odnosno bi. Navedenu osobinu je lako proveriti ukoliko, na primer, potraimo vrednost integrala umnoka bilo koje dve funkcije, lanice navedenog reda, razliitih frekvencija na intervalu od T/2 do T/2 (pri emu je = 2/T ). Ukoliko integralimo red opisan jednainom 1 na intervalu od T/2 do T/2 zahvaljujui upravo navedenoj osobini ortogonalnosti dobija se
T

1 f (t )dt = a0T + 0 + 0 + 0 + . . .+0 , 2

odnosno 1 1 a0 = f (t )dt . 2 T T
2 T 2

(3)

Na istovetan nain se izraunavaju koeficijenti ai i bi uz napomenu da je prethodno neophodno pomnoiti ceo red sa odgovarajuom trigonometrijskom funkcijom. Tako se za koeficijent an dobija
T

f (t ) cos(nt )dt = 0 + 0 + . . . + an
2

T + 0 + 0 + . . .+0 , 2

odnosno 1 an = T 2
T

f (t ) cos(nt )dt .
2

(4)

Analognim postupkom, ali ovaj put mnoei ceo red sa funkcijom sin(nt ) , dobija se
T

f (t ) sin(nt )dt = 0 + 0 + . . . + bn
2

T + 0 + 0 + . . .+0 , 2

odnosno
1 bn = T 2
T

f (t ) sin( nt ) dt .
2

(5)

Oigledno, dobijene su tri formule za raunanje odgovarajuih koeficijenata Furijeovog reda. Meutim, primenom kompleksnog zapisa trigonometrijskih funkcija dobija se kompaktniji zapis Furijeovog reda kao i mogunost da se odgovarajui koeficijenti izraunaju primenom istovetne formule. Koristei dobro poznate trigonometrijske identitete e jnt + e jnt cos(nt ) = 2

sin(nt ) =

e jnt e jnt 2j

red, definisan jednainom 1, dobija kompleksni oblik

f (t ) =
1 e jnt + e jnt e jnt e jnt a0 + ai + bi , 2 2 2j i=1 i=1 i = 1, 2, 3, . . .

odnosno
f (t ) =
a jbi jnt a + jbi jnt 1 . a0 + i e + i e 2 2 2 i =1 i =1

Uvodei smene
X0 = a jbi a + jbi 1 , X n = i a0 , X n = i 2 2 2

Konano se dobija kompleksni oblik Furijeovog reda

f (t ) =

i =

X
T 2

e jnt ,

i = 1, 2, 3, . . . .

(6)

Pri tome se odgovarajui koeficijenti izraunavaju na osnovu formule 1 X n = f (t )e jnt dt , T T

2

n = 1, 2, 3, . . . .

(7)

Primena Furijeovog reda je omoguila razvoj metoda za analizu i sintezu linearnih kontinualnih sistema u frekvencijskom domenu. S obzirom da se na izlazu ovih sistema harmonijski signali pojavljuju u istom obliku, ali sa drugaijom amplitudom i fazom, moe se primeniti metod superpozicije kako bi se dobio Furijeov red izlaznog signala. Na osnovu odnosa amplituda i faza ulaznog i izlaznog signala svakog harmonika jasno se mogu uoiti dinamika svojstva konkretnog sistema. U cilju ilustracije efikasnosti opisane aproksimacije periodinog signala Furijeovim redom razvijen je program opisan u datoteci furijep.m koji omoguava generisanje pravougaonog signala sumom odgovarajuih harmonijskih signala. Datoteka furijep.m:
% Modeliranje simetrichnog pravougaonog impulsa % pomocu Furijeovog reda % ^ E - amplituda % : tau - trajanje impulsa % E--> !=====! !=====!T - perioda ponavljanja % ! : ! ! ! % ! : ! ! ! % ! : ! ! ! % ====+--+--+=======+--+--+====----> t % :<-----T----->: % < tau > % : E=10; T=1; tau=.2*T; n=20; % amplituda i perioda ponavljanja impulsa % trajanje impulsa % broj harmonika koji formiraju Furijeov red

w=2*pi/T; for i=1:n S(1,i)=(2*E*tau/T)*(sin(i*w*tau/2))/(i*w*tau/2); end subplot(1,2,1), stem(S,'r.') title('koeficijenti harmonika') t1=-1; t2=1; k=500; S0= E*tau/T;

suma= S0*ones(1,k+1); for i=1:n; for j=1:k+1 t=((j-1-k/2)*(t2-t1)/k); time(j)=t; y(i,j)=S(i)*cos(i*w*t); end; end subplot(1,2,2), plot(time,suma,'-') for i=1:n pause (.2); suma=suma+y(i,:); axis([-2 12 -1 1]) %figure (2), subplot(1,2,2), plot(time,suma,'k',time,y(i,:),'r-') end

1. ZADATAK 1. Upiite sadraj datoteke furijep.m u va radni direktorijum i pokrenite MATLAB programski paket 2. Uite u editor i promenite trajanje impulsa, odnosno vrednost promenljive tau=.2*T; u vrednost tau=.8*T; i ponovo pokrenite isti program. Uporedite novi rezultat sa prethodno dobijenim. Obratite posebno panju na vrednosti istovetnih koeficijenata oba reda. 3. Uite u editor i promenite broj harmonika koji formiraju Furijeov red, odnosno vrednost promenljive n=20; u vrednost n=80;. Ponovo pokrenite isti program i uporedite novi rezultat sa prethodnim. 2. ZADATAK 1. Analognim postupkom formirajte program koji omoguava aproksimaciju testerastog signala prikazanog na slici 1. 2. Menjajte broj harmonka koji uestvuju u aproksimaciji testerastog signala Furijeovim redom kako bi ste uoili promene u kvalitetu aproksimacije.
% % % % % % % % % % % % ^ E - amplituda : T - perioda ponavljanja E-->. : . . /! : /! /! / ! : / ! / ! ! :/ ! / ! ---+---/---+---/---+------> t ! /: ! / ! ! / : ! / ! / !/ : !/ !/ <---T---> :