Kresel Cinsiyet Yaplanmasndan Postmodern Feminizme

Yrd. Do. Dr. Zlkf Kara

zet
Kreselleme kavram, bir taraftan dnyann mekansal ve zamansal yaknlamas kavram ile tanmlanrken, dier taraftan, ekonomik, siyasal, kltrel dzlemde toplumsal deimeye ilikin tartmalarn arka plann oluturmaktadr. Kreselleme kavramnn almlar iinde yer alabilecek sre ve eylemlerin birka yzyldr srd sylenebilir. Yeni hayat tarzlar ve kalplarnn yaanmaya balad kresel ada cinsiyetin toplumsallamas daha belirgin hale gelmitir. Modernizmin ile birlikte birey dncesi cinsiyetin toplumsal hale geliinde mahremiyet fikrini ortaya karrken yeni kresel ada yepyeni bir cinsiyet hali ortaya kmtr. Bu hal ikili ilikilerin bireysellik etrafnda yeniden kmelenerek cinsiyetin fiziksel olarak kiinin kendisine ait olduu fikrine vurgu yapmaktadr. Ancak cinsiyetin toplumsallamas bugn modernizmin de kalplarndan giderek soyutlanmaktadr. Bu dnemin en byk zellii, kodlanm erillik ve diilik zelliklerinin kalc olmad fikri zerine kurulu olmasdr. Artk kresellemenin de etkisiyle, kresel apta yaratlan yeni modeller etrafnda kmelenen cinsiyet modelleri ortaya kmaktadr. Farkl toplumlardaki kadn, erkek ve cinsiyet modelleri artk dier toplumlara kreselleme ile bir model olarak ihra edilmektedir. Kadn ve erkek, artk kendilerini yeni modellere gre deitirebilmekte ve fiziksel biyolojik belirlenmiliklerinden syrlabilmektedirler. Bu makalede kreselleme ile birlikte yeniden ekillenen toplumsal cinsiyet yaplanmalarn postmodern feminist teori zerinden ele almaya alacaz. Anahtar Kelimeler: Postmodernizm, Feminizm, Kreselleme, Toplumsal Cinsiyet

Artuklu niversitesi Sosyoloji Blm retim yesi 1377

Giri
Kreselleen dnyada 20. yzyln nemli temalarndan olan toplumsal cinsiyet kavram, zellikle feminist teoriler zerinden ilenerek kadn erkek ilikilerine ve toplumsal yaam ierisinde kadnn konumuna deinmeyi amalar. 20. yzyl postmodern durum iinde teorik ve pratik alanlaryla ekillenen feminizm, eitli tartmalarla varln gstermitir. Postmodern feminizm, modern dnemdekinden farkl olarak feminizmin, yeni bir ilev edinmesi gerektiini syler. Postmodern toplumsal cinsiyet ise, insanlar arasndaki farklar kabul eder ve insan says kadar kimlik olabileceini varsayan ok cinsiyetli bir yapy savunur. nsanlar arasndaki farkllklarn oluturduu cinsiyet kimliklerinin kadnn zne olmaktan karlp zelletirilmesinden bahseden postmodern feminizm, kadnn yalnzca sosyal hayatta erkekle eit bir takm haklara sahip bireyler haline gelmeleri gerektiinden bahsetmez. Ayn zamanda bu durumun bir sylem sorunu olduunun altn izer ve sre giden kadnlk sylemiyle beraber mevcut hiyerarik dzenin de dntrlmesini salamay amalar. Feminizm ve postmodernizm sosyal teori ve sosyal bilimlerde nemli dn akmlar olarak ortaya kmlardr. Hem feminizm hem de postmodernizm geleneksel felsefi temellere dayanmayan yeni toplumsal eletiri perspektifleri ina etme hedefleriyle almlardr. Seyla Benhabib, Batl dnsel ve akademik kltr iinde bakldnda, feminizmin ve postmodernizmin gnmzde her biri kendine zg olmak zere Batl Aydnlanma ve modernliin ilkeleri ve meta-anlatlar karsnda derinden eletirel olan iki akm olarak ortaya ktn (Benhabib, 1999: 268) syler. Ancak bu ortak kar ka ramen aralarnda belirgin bir farkllklar da vardr. Postmodernizmin k noktas, modern sistemin totalci meta-anlatlarna kar bir duru, bir reddiyeyken; postmodernizmin aksine ada feminist teoriler, sistemin meta-anlatlarn reddiyle balamaz. Feminizm ncelikle ataerkil yapya kardr ve teorik erevesi udur: Kadnlar ataerkil yap tarafndan bask altna alnmaktadr ve akmn asl unsuru bu duruma kar olmaktr (Stabile, 1997:137-139). Postmodernistler, Lyotardn Postmodern Durumda ilan ettii, meta-anlatlarn sonu fikriyle herhangi teorik, bilimsel bir etkinlikte felsefik bir temel bulmann olanakszlna vurguda bulunup, modernliin

1378

spesifik niteliklerini, zcl, reddederek modernlikle bir ekime halindedirler. Feministler ise modern toplum eletirileriyle toplumsal hayatn her alanna yaylm ataerkilliin, kadnlar maruz brakt cinsiyetilii, derin analizlerle ortaya koyarken; kadnlar sabit, farkllklar barndrmayan, evrensel bir deneyimi paylaan zneler olarak ele alrlar. Yani modernliin iinden, temel bir zden yola karak modern bir eletiri tarz yaratr. Bu balamda postmodernler, felsefe kurumuna saldrarak temeldencilie ve zcle ilikin sofistike eletiriler sunarlar, ancak, toplumsal eletiri anlaylar ii bo olmaya eilimlidir, feministler ise, salam toplumsal eletiri anlaylar sunmasna karn, ounluk temeldenci ve zcle dme eilimindedir (Sarup, 2004:223). Ancak son tahlilde M. Morrisin de ifade ettii gibi, feminizm postmodernizme ilikin syleme imkan salayan koullardan biri olmasndan tr, feminist almalar postmodernizm tartmalarnn erevelenmesinde kullanlmaya uygundur (Morris,1988: 16). Tersinden sylenecek olursa, postmodernist analizler, feminist almalarn erevelenmesine ve kadnlarn maruz kald cinsiyetiliin ortaya konulmasnda yeni imkanlar sunabilir. Nancy Fraser ve Linda Nicholson, feminizm ile postmodernizmin yukarda bahsedilen farkllklarna ramen biri dierini tamamlamayacak biimde bir birlerine eklemlenebileceini ve postmodern feminizmin, feminizme bir imkn olarak zcle ve temeldencilie dmeden kadnlarn maruz kald cinsiyetiliin anlalmasnda yeni imkanlar getirebileceini savunur. Onlara gre postmodernizm ve feminizm arasndaki bir karlamann nihai amac, karlkl zayflklarn ortadan kaldrrken gl yanlarn btnletiren bir perspektifin imknn sunabilir, bu da postmodern bir feminizm olasldr. Bu balamda ncelikle postmodernizm ile ne denilmek istenildiini kavramak adna, postmodernizmi aklamakla ie balayacaz.

Postmodernizm Postmodern kavramnn popler olmasn salayan, gncel teorik-akademik

tartmalarn iine sokan metin, Lyotard'n 1979'da yaynlanan, gelimi toplumlarda bilgi zerine bir rapor olan Postmodern Durumudur (Lyotard, 2000). Postmodern

1379

Durum, postmodernizmin karateristik niteliklerini sunmas ve kavram disiplinler aras bir kavrayla sunmas bakmndan nemlidir. almasnn nesnesini son derece gelimi toplumlarda bilginin durumu (Lyotard, 1990: 10) olarak belirleyen Lyotard, postmodernliin anlalabilmesi adna, ncelikle modernlik deyince ne anlamamz gerektiini vurgular. Modernlii, kendisini bir st syleme bavurmak yoluyla meru klan (), tinin diyalektii, anlamn yorumbilgisi, ussal ya da alan znenin zgrleimi, refah toplumunun yaratlmas gibi bir takm meta- anlatlara ak bavuruda bulunarak kendisini merulatran bir bilimi (Sarup, 2004: 233), postmodernlii ise, btn bu meta-anlatlara inanmazlk (Lyotard, 2000: 12) olarak tanmlar. Bu meta-anlatlara inanmazlk paradoksal olarak bilimin ilerlemesinden, modernlikle beraber btn bilgi trlerini dta brakan bilimsel bilginin kendisi merulatrmak iin bavurduu meta-anlatlara eletirel bir bilin kazanmasndan gelir. Modernlik ve postmodernlii birbirine kart iki kavram olarak konumlandran Lyotard, ardndan postmodern olarak adlandrlm olan bir dnemde olduumuzu ilan eder. Lyotardn meta-anlatlara inanmazlk olarak niteledii postmodernizm, modernizmin iki byk meta-anlats olan Marksizm ve Aydnlanmay iaret eder. Lyotard, postmodern bir bak asyla marksizmi iki adan reddeder: Birincisi marksist metaanlat, btn bir tarihi aklamak gibi bir grev edindiinden ok fazla byktr. kincisi ise, tamamen teorik olmasdr: Pratii retim olarak kavrayan marksizm insan pratiklerinin eitlilii ve oulluunun nn tkar, toplumu tek bir temel blnme ve elikinin egemen olduu bir totalite olarak kavramas gnmzn toplumsal farkllklar ve oulluunu da emer (Fraser-Nicholson,2010). Aydnlanmay ise rasyonel varlklarn oluturduu toplumu cehaletten, karanlk ve hurafelerden kurtarmak suretiyle insanl zgrletireceini ne srerek bilimsellik adna yaplan her eyi merulatran (Cevizci, 2010:1272) tarafn temel alarak reddeder. Lyotard bu iki metaanlatnn btn hakikatleri bir keresinde yakalamak niyetinde olan, her trl siyasal pratiin, teorik giriimin merulatrma sorununu gidermekle yetkili olmalarndan tr evrensel tarih felsefeleri olduunu savunur.

1380

Bu evrensel meta-anlatlarn postmodern dnemle beraber merulatrma ilevlerinden yoksun kalmasyla toplum teorileri, artk toplumu bir btn olarak kavramak iddiasnda olamaz, nk bilginin merulatrlma sreci toplumsal ba kurmay amalar. (idem,1990). Fakat Lyotarda gre, postmodern dnemde artk toplumsal ba diye bir ey yoktur, toplum snrsz dil oyunlarnn cereyan ettii, farkl sylemlerin birbirini aprazlama kestii, farkl bireylerin pratiklerinin bir aradaldr. Bu balamda toplumu oluturan her kimlik bir ze dayal deil, karmak ve ayrktr, toplumsal kimliklerin hi biri bir toplumsal temel alnarak kavranamaz. Dolaysyla btnlkl bir toplum teorisi de olamaz (Sarup:2004: 24). Felsefi merulatrm meta-anlatlarnn reddedilerek teorinin, toplum teorisinin merulatrma aralarndan yoksun braklmas, toplumu yerel farkllklarn, dilsel pratiklerinin bulumas olarak kavranmas bir takm skntlar da beraberinde getirir. rnein toplumda sregelen kurumsallam eitsizliklerin doasn aklamak; toplumun yerelliklerine, farkllklarna odaklanarak mmkn mdr? Postmodernizmin en ok eletirilen taraf da budur. Bu durum cinsiyetilie dayal eitsizliin toplumsal olarak ileyen sistematik koullarn kavramaya alarak teorik, bunu bertaraf etmek iin koullar yaratmaya alarak da siyasal bir pratik olarak gelien feminizm iin dnldnde, ayrca zerinde dnlmeye muhtatr.

Feminizm Feminizm, cinsiyet eitsizliinin temellerini anlamay ve bununla mcadele imknlar gelitirmeyi hedefler. Bu balamda feminizm hem teorik hem de siyasal bir pratik olarak sahneye kmtr. Ana damar feminist teoriler (Marksist-liberal) cinsiyetilii makro bir kavrayla, meta-anlatlarn sunduu imknlara yaslanarak evrensel, zc, temeldenci bir tavrla anlamaya ve aklamaya almtr. Feminist teorilerin pek ou Ben Habibe gre, meta-anlatlarn birtakm zc ve tarih d zelliklerini paylam, toplumsal ve kltrel eitlilik karsnda yeterince dikkatli olamam ve kendi alannn, toplumunun, kltrnn, snfnn, rknn ve toplumsal cinsiyetinin zelliklerini yanl biimde evrenselletirmeye almlardr (Benhabib,

1381

2004:224). Fraser ve Nicholsona gre, bu durumun temel sebebi, feminizmin siyasal pratie olan ilgisidir. Feministlerin siyasal pratie olan ilgileri onlar yukarda da ifade ettiimiz gibi meta-anlatlara benzeyen teoriletirme giriimlerine yneltmitir. Ancak feminizmin siyasal pratie olan bu ilgisi onlara gre iki koldan gelimitir: Feminist teorinin tarihi meta-anlatya benzer teoriletirme tarzlarn cesaretlendiren glerle bunu onaylamayan gler arasndaki ip ekme oyununu yanstr (Fraser ve Nicholson, 2010: 488). Feminizmin meta-anlatya benzer teorileme abalarna kar ina edilen feminist teori abalarna Fraser ve Nicholson drt nemli rnek verir. lki Shulamith Firestone ve Kate Milletin ban ektii Radikal Feminizmdir. Shulamith Firestone, cinsiyetiliin snf sorunlarnn iinde gml olduunu iddia eden marksistlere kar, cinsiyetilii aklamak iin biyolojiye bavurmutur. Bu balamda cinsiyetiliinin asl kaynan marksistlerin savunduu anlamda retim ilikilerinde deil retim ilikilerinde aramtr. Firestonenun radikal feminizmine gre
farkl toplumlarda cinsiyetiliin doasn anlamak iin bu toplumlarda kadn ve erkein

toplumsal yeniden retimde stlendii rollere bakmak, onlar analiz etmek gerekir (Demir,1997: 64). Firestone, cinsiyetin biyolojik temelini vurgularken, cinsiyetiliin altndaki aile kurumunu ve annelik roln n plana karr. Kate Millete gre aile genleri, ataerkil ideolojinin rol, miza, stat kategorilerince ngrlen tutumlar (Millet,1990: 35) tarafndan toplumsallamaktadr. Bu balamda biyolojik insan varl birbirine kar iki cins haline getirilerek kadn, annelik rolyle snrlandrlmaktadr. Bu nedenle Firestone, kadna yklenen biyoloji temelli ideolojik rolleri azaltarak bir formlasyon kurgular: nsan trnn, her iki cinsin yarar iin yalnz bir cins tarafndan retilmesinin yerini yapay reme alacaktr. ocuklar her iki cinse de eit olarak dorulabilecektir. Ya da her ikisine de bal olmakszn doabileceklerdir (Firestone, 1993: 22). Bylece Firestone, marksist meta-anlatnn dnda bir formlasyonla, kadnlarn maruz kald biyoloji temelli cinsiyetiliin olmad bir kltrn tasvirini sunmutur. Fraser ve Nicholson, Millet ve Firestonenin ban ektii radikal feminizmi postmodern bir perspektifle eletirir. Bu balamda radikal feministler cinsiyetilii
1382

aklamak iin biyolojiye bavurarak marksizme kar bir saldry olanakl klmlardr. Ancak, kadnlarn maruz kald cinsiyetilii biyolojiye bavurarak aklamak tarihsel zgll bulunan toplumsal koullar altnda gelien nitelikleri tm kadn ve erkeklere uygulamak asndan zc; kadnlarn tm kltrlerde tabi konuma itilmelerini aklamak iin kadnlarn fizyolojisine ynelmeleri lsnde de tek nedenseldir (Fraser; Nicholson,20120: 489). stelik bu yaklam cinsiyetiliin farkl kltrlerde ve toplumlarda brnd deiik tezahrleri de salt biyolojiye bavurarak aklamak niyetinde olduundan yeterince anlalmasna izin vermez. kincisi M.S. Rosaldonun antropoloji temelli feminist almasyla cinsiyetilii aklama yaklamdr. Rosaldonun yaklamna gre kadnlarn maruz kald cinsiyetiliin temeli toplumsal olarak kurgulanm kamusal-zel ayrm dzeninde gmldr. Rosaldoya gre bilinen btn toplumlarda erkeklerin faaliyetlerinin mekan olan bir kamusal alan; kadnlarn faaliyetlerinin mekan olarak da bir zel alan mevcuttur. Bu ikilik cinsiyete dayal hiyerarik bir zel/kamusal ayrmna dayanr (Acar-Savran,2002: 259)Bylece Rosaldo kadnlarn maruz kald cinsiyetilii biyolojiye deil, btn toplumlarda ortak olarak varsayd bir kamusal-zel alan ikiliiyle aklamaya girimitir. Risaldonun yaklam cinsiyetilii, her ne kadar kadnlar ve erkekler arasndaki biyolojik farkllklardan ziyade faaliyet alanlarndaki farkllklaryla aklamaya alsa da, postmodern bir perspektifle Fraser ve Nicholson bu yaklam da bir o kadar teknedensel ve zc olduu gerekesiyle eletirir. nk bu yaklam tm toplumlarda bir zel(ev) alann ngryor ve buradan hareketle kadnlarn etkinliklerinin farkl kltrler iinde ierik ve nem bakmndan temelde birbirine benzer olduunu varsayar..tarihsel olarak zgl bir nitelii tm toplumlara genelletirir (Fraser ve Nicholson,2010: 490). Bu balamda Rosaldonun cinsiyetilii kadnlarla erkeklerin faaliyet alanlar arasndaki hiyerarik ayrmla aklama yaklam da Firestone ve Milletin yaklamlarna benzer bir ekilde meta-anlat ve zc bir karakter nitelii tadn belirtilir.

1383

nc bir yaklam, N. Chodorowun cinsiyetilii aklamak iin Freudun pasikanalitik kuramn yeni bir okumayla tersine eviren psikanalitik kuramdr. Kuramnda kadnlarn maruz kald cinsiyetiliin temel sebebi olarak annelii vurgulayan Chodorowa gre annelik rol, kadnlarn yaants, kadnlar hakkndaki ideoloji, erkeklik ve cinsel eitsizliin srekli retilmesi ve igcnn belli trlerinin retilmesi zerinde byk etkilere sahiptir. Anne olarak kadnlar, sosyal yeniden retim alannda nemli aktrlerdir (Chodorow, 1978: 11). Annelik roln cinsiyetiliin temel sebebi olarak aklayan Chodorow, anneliin retim ve yeniden retimi konusunda aklamalar getirmeye alr. Kadnlarn anneliin retimine gnll bir katlm gsterdiklerini iddia eden Chodorow, bunun nedenini kadnlarn, erkeklerden farkl bir benlik duygusu gelitirmelerine balar. Kadnlarn bu farkl benlik duygusu geliimini ise yle aklar: ocuk yaamn ilk dnemlerinde, annesinin kendi zerindeki etkisinin kolayca en baskn etki olmas nedeniyle, anneye duygusal olarak balanma eilimi tamaktadr. Bu balanma ayr bir benlik duygusuna erimek iin bir noktada kopar ve ocuk daha az sk bir ballk iine girer (Chodorow, 1978: 49). Ancak bu balanma srecinin kesilme ekli kadnlar ile erkekler arasnda farkl bir seyir izler. Erkekler benliklerini annelerini yadsma yoluyla kazanrken, kzlar anneleriyle sk bir iliki ierisinde bulunmaya devam ederler. Bu da kadnlarn erkeklere gre daha derin bir z(ie dnk) bir benlik duygusu gelitirmelerine neden olur. Erkler daha da dnk bir benlik gelitirirken, kadnlar ie dnk (z) ve ilikisel bir benlik sreci yaarlar. Kadnlarn erkekleri gre daha derin ve ilikisel bir benlik oluturmas, kadnlar annelie ve ocuk bakmna yneltir (Erdoan, 2008: 78). Nancy Fraser ve Linda Nicholson, Chodorowun cinsiyetiliin temel nedeni olarak annelii varsayan ve kadnlarn bu annelik retimine gnll katlmn, anneliin yeniden retimini kadnlarn isel, ilikisel bir benlik oluumunda gren yaklamn da postmodern bir perspektifle eletirir. Buna gre Chodorowun annelik temelli cinsiyetilik analizi, zc nitelikler tar: Erkekler ve kadnlar iin farkl olarak zglletirilen kltrleraras bir benlik oluumuna ilikin dnce, herhangi zgl bir ierik verilir verilmez sorunlu hale gelir. Zira erkeklerin kadnlara gre daha da dnk bir benlik, kadnlarn ise ze dnk bir ilikisel benlik oluumuyla annelik retimine
1384

katlmalar son iki yzyln modern bat toplumunun bir zel hayat nosyonunu ngerektirir ve bu tarihin herhangi dnemine zg bir durumu tarih ar bir metaanlatya dntrr. Ayrca onlara gre Chodorowun kuram farkl snflar, rklar, cinsel ynelimler ve etnik gruplar arasnda baz farkllklar daha temel benzerliklere birer ek olarak ikincil klar ak kadnlarn ayn zamanda siyasal bir pratik olan feminizme uzak kalmalarna da neden olmutur. Drdnc ve son kuram, Carol Giligann cinsiyetiliin evrensel temelini anlamak gibi bir hedefi olmayan, evrensel ahlak felsefelerine ve meta-anlatlarna kar ina ettii diil ahlak kuramdr. Giligann amprik analizlere dayanan kuramnn hedefi Lawrence Kohlbergin cinsiyetsiz evrensel ahlak kuramnn ataerkil yapsn ortaya karmak ve toplumsal cinsiyete dayal alternatif bir kadn ahlak gelitirmek olmutur. Bu alternatif ahlak farkl bir ses olarak tanmlayan Gilligana gre, Kohlberg, kuramn gelitirirken aratrmalarnn nesnesi olarak sadece erkekleri baz ald ve bylece kadnlarn ahlk zelliklerini erkeklerinkine gre daha dk bir pozisyona indirgedii iin kusurludur (Clouse, 2000: 9). Gilligan, kadnlarn ve erkeklerin ahlaki duyarllklar aslnda farkl geliim gsterme eiliminde olduunu, cinsiyetle ahlaki ynelim arasnda bir iliki olduunu (Gilligan,1982: 19) iddia eder. Bu balamda, kadnlarn sosyal ilikilere, balamsal dnmeye bakalarnn duygularna ve yaanan hayata ilikin ahlk problemlere kar daha hassas olduklarn ifade eder. Kadnlar iin bakalarnn ihtiyalaryla ilgilenme, bakalarnn haklar karsnda bir ncelik tamaktadr. Kadnlar daha tmevarmc, erkekler daha tmdengelimcidirler. Kadnlar bakalarna baml, erkekler ise ayr ya da bamszdrlar. Kadnlar, dikkat ve zenle bakm ahlkn temeli kabul ederler; erkekler, ahlk arayn temelinin adalet olduuna inanrlar. Kohbelrgin iddia ettiinin aksine Gilligan, erkeklerin adalet temelli bir etik anlayn, kadnlarn ise zen temelli bir sorumluluk ahlakna sahip olduunu belirtir (Sacksofsky, 2000:730). Nancy Fraser ve Linda Nicholson, evrensel ahlak anlaylarna meydan okuyan, Giligann farkl bir ses olarak sunduu alternatif diil ahlakn postmodern bir perspektifle eletirir. Buna gre Giligann kuram bir yandan Kohlbergin modeline bir
1385

kar rnek getirerek tek bir geliimsel emann olabilirliini zan altnda brakyordu. Bir yandan da diil bir kar model ina ederek, bu kez snf, cinsel ynelim, rk ve etnisite gibi dier perspektiflerden hareket ediyorsa da Kohlberge ynelttii ayn yanl genelletirme sulamalarna da davet karyordu. Zira Gilligan, kuramn kltrleraras bir ereveye yerletirdii lde, ortaya koyduu model zc kald. Onun kuram daha nceki byk meta anlatlarn izlerini daha yeni daha yerellemi bir tarzda devam ettirdi (Fraser ve Nicholson,2011:496). Postmodern Feminizmin mkan Buraya kadar analiz edilen feminist teoriler yukarda da akladmz gibi cinsiyetilii evrensel meta-anlatlar reterek kavrayan ve aklayan feminist teorilere kar eletirel bir bilinle ve ksmen de toplumu oluturan bireylerin farkllklarn bir n kabule duyarllkla kurgulandlar. Ancak tam da eletirdikleri evrensel meta-anlat statsndeki teorilerin sorunsallatrmadklar noktalar es geerek, cinsiyetiliin evrensel yapsn karmak yanlgsna dtler. Bu yanlg Fraser ve Nicholsona gre, cinsiyet kimlii gibi tarih d kategorilerin nasl, ne zaman ve niin doup zaman iinde deiiklie uradna ilikin bir dnm olmakszn cinsiyetilii aklama abasdr. Bu balamda bu yanlg bugn postyapsalc olarak nitelendirilen Fransz psikanalist feministlerin teorilerinde de aka grlmektedir. Zira Fransz psikanalist feministler, nerme dzeyinde zcl yerseler bile fiilen vazetmektedirler. Lyotardn evrensel meta-anlatlara inanmazlk olarak tarif ettii postmodernizm ile zc bir cinsiyet kategorisinden hareketle evrensel yar-meta-anlat statsndeki teorilerle cinsiyetilii anlama ve aklama abasnn hakim olduu feminizm arasnda bir birlemenin pek de kolay bir aba olmad aktr. Ancak kolay olmamakla beraber byle bir birleme Fraser ve Nicholsona gre mmkndr ve kadnlarn maruz kald cinsiyetiliin anlalmas adna yeni imknlar sunacaktr. Zira daha nce de dediimiz gibi postmodernizm ve feminizm arasndaki bir karlamann sonul amac karlkl zayflklarn ortadan kaldrrken gl yanlarn btnletiren bir perspektifin imknn sunabilir, bu da postmodern bir feminizm olasldr

1386

Tutarl bir postmodern feminizmin, feminist teorideki zcln postmodern eletirisinden getiini ifade eden Fraser ve Nicholson postmodern bir feminizm olaslnn bizim drt admda aklayacamz nitelikleri tayabilmesine bal olduunu ifade eder. Bu postmodern feminizm feminizmdeki zclk kalntlarn silerek, zcle ve meta-anlatlara yaslanmayarak cinsiyetin saysz ve farkl tezahrlerini anlamamz salayacaktr. ncelikle postmodern feminizmin, Lyotardn ifade ettii tarzda toplumsal makro yaplar ve geni tarihsel anlatlarn tmn reddetmesinin gerekmediini iddia eden Fraser ve Nicholson,-bu balamda postmodernizme eletiriler de getirerek- toplumsal makro yaplarn analizine ve geni tarihsel anlatlara cinsiyetiliin uzun bir tarihinin olmasndan, gnmz toplumlarnda derinlemesine ve yaygn olarak gml olmasndan tr postmodern feminizmin ihtiyac olduunu vurgular. Bu anlamda postmodern feminist teorinin postmodern anlamda toplumsal teoriyi tamamen reddetmeden hem yerel hem de makro yaplar analiz etme yetenei kazanm olarak cinsiyetiliin anlalmasna bir imkn salayacan savunur. kinci olarak postmodern feminist teori, cinsiyetilii anlamak ve aklama hedefindeki yolculuunda, tarihsel, farkl toplumlarn ve dnemlerin kltrel zgllklerine ve bu toplum ve dnemlerdeki farkl gruplarn zgllklerine kar dikkatli ve duyarl olarak bu zgllklere gre kendini konumlandrma niteliini kazanacaktr. Postmodern feminist teori bu dikkat ve duyarllk yetisini kazanm olduunda modern, snrl, erilreisli ekirdek aile gibi, belli tarihsel dnemlere ait kategorileri analiz nesneleri olarak kullanacaktr. Postmodern feminist teori analiz nesnelerinin tmnn soyktklerini yapacak ve tarihsel- zamansal olarak zglletirecektir (Fraser ve Nicholson,2010: 499). Bylece Postmodern feminist teori bu ekliyle zclkten uzak durabilme yetenei kazanacak ve analiz nesnelerini daha kavrayc bir biimde ele alacaktr. nc olarak postmodern feminist teorinin evrenselcilie tamamen kar olmas gerektii zerinedir. Buna gre postmodern feminist teori tarih ar ya da kltrler aras bir analize yneldii zaman, kapsaml yasalara deil, deimelere ve kartlklara ayarlanm bir karlatrmaclk (Fraser ve Nicholson,2010: 500) ilkesini
1387

benimseyecektir. Kltrler aras toplumsal deiim ve dnmlerin btn boyutlarna odaklanacak olan postmodern feminist teori, cinsiyetiliin brnd farkl biimleri analiz edebilecektir. Bylece postmodern feminist teori kltrler aras deiim ve kartlklara younlaarak cinsiyetilii evrensel olmayan bir analizin imknlarndan yararlanp kapsaml yasalardan uzak bir biimde kavram olacaktr. Drdnc ve son olarak modern felsefenin zgl bir rn olan tarihin znesi nosyonunun postmodern feminist teorinin snrlarnn dnda tutulacak olmasdr. Postmodern feminist teori Fraser ve Nicholsona gre niter kadn ve diil cinsiyet kimlii gibi dalist modern kartlk mantyla kurgulanm kimlik kategorilerini tamamen reddetmelidir. Bu yerine oul ve karmak olarak ina edilmi toplumsal kimlik anlaylarn kabul edecek olan postmodern feminist teori, toplumsal cinsiyet kimliine yalnzca br kimliklerden biri olarak yaklaacak ve snf, rk, etnisite, ya ve cinsel ynelim gibi izgileri gz ard etmeden cinsiyetilii tm boyutlaryla ortaya koyacaktr. Postmodern bir feminizm olaslnda, postmodernizmin feminizme getirecei en byk imkan zcl, teorinin dnda tutup, feminist siyasal pratie btn kadnlar dahil edebilme ilevine sahip olmasdr. Zira zclk dzeyinde bir kadn kategorisinden hareketle cinsiyetilii anlama ve mcadele etmeyi benimsemi feminizm, kadnlarn siyasal pratie olan katlmlarn engelleyerek, birok kadnn feminizme sadk kalmasn engellemitir. Bu balamda postmodern feminist teori bir feminizmler ittifak olacaktr. Bu ittifak daha geni, daha zengin, daha karmak ve ok katl feminist dayanmann kadnlarn sonsuz eitlilikte ve can skc benzerlikte bask alnmasyla baa kmak iin zaruri olan trde dayanmann teorik trde karl olacaktr (Fraser ve Nicholson, 2010: 501). Sonu: Feminist teorinin postmodernizm ile kuraca koullu birleme, postmodern feminist teorinin kadnlarn maruz kald cinsiyetiliin eitliliin anlalmas noktasnda, yukarda da analiz ettiimiz gibi yeni imknlar sunacaktr. Bu birlemenin ilk ve en nemli koulu da feminizmde sregelen zcln postmodern eletirisinden
1388

gemektedir. Postmodern feminist teori, zc bir kadn cinsiyet kategorisinden yola kmayarak cinsiyetiliin farkl kltrlerde ve toplumlarda brnd biimleri analiz etme imkn bulacaktr. Bu balamda postmodern feminist teori, hem pragmatik ve yanlabilirci olacaktr. Metotlarn ve metotlarn ve kategorilerini elindeki iin zgllne gre kesip biecek ve tek bir feminist metot ya da feminist epistemolojinin metafizik rahatlna yz evirecektir. zetle bu koullarda bir birlemenin gerekletii postmodern feminist teori tek bir renkten ziyade bir ok farkl renkten ipliklerden oluan bir kanavie gibi gzkecektir. KAYNAKA
BENHABB, Seyla (1999) Modernizm, Evrensellik ve Birey, ev: Mehmet Kk, Ayrnt Yaynlar, stanbul. LYOTARD, Jean-Franois (2000). Postmodern Durum, ev: Ahmet idem, Vadi Yaynlar, stanbul. SARUP, Madan (2004). Postyapsalclk ve Postmodernizm, ev: A. Baki Gl, Bilim ve Sanat Yaynlar, stanbul. FRASER, Nancy; NCHOLSON, Linda (2010). Felsefesiz Toplumsal Eletiri: Feminizm ve Postmodernizm Arasnda Bir Karlatrma, ev: Mehmet Kk, Modernite Versus Postmodernite. Der: Mehmet Kk, iinde, Say Yaynlar, s. 475-501, stanbul. CEVZC, Ahmet (2010). Felsefe Tarihi, Say Yaynlar, stanbul. DEMR, Zekiye (1197). Modern Ve Postmodern Feminizm, z Yaynclk, stanbul. FRESTONE, Shulamith (1993). Cinselliin Diyalektii, ev: Yurdanur Salman, Payel Yaynlar, stanbul. SACKSOFSKY, Ute, Feminist Hukuk Bilimi Nedir? (2001) ev: Osman CAN, Erzincan niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt: V Say: 1 - 4 Yl: Erzincan. ERDOAN T (2008). Nancy Chodorowun Dncesinde Toplumsal Cinsiyet Organizasyonunun Merkezi Unsuru Olarak Annelik, Aile ve Toplum Dergisi, Say 14. CHODOROW, Nancy (1978). The Reproduction of Mothering, Psychoanalysis and the Sociology of Gender, London, University of California Press, Ltd. CLOUSE, Bonnidell (2000) Ergenlerde Ahlak Geliimi ve Cinsellik, ev: Turgay Gndz, Uluda niversitesi Dergisi, Say: 9, Cilt: 9, Bursa. GLLGAN, Carrol (1982). In A Different Voice: Psychological Theory and Womens Development. Harvard University Press, Cambridge.

1389

ACAR-SAVRAN (2002). Glnur, zel/Kamusal, Yerel/Evrensel: kilikleri Aan Bir Feminizme Doru, Praksis, Say 8. stanbul.

1390