Metodika e hetimit t veprave penale prmes rekomandimeve t saja ndihmon n cilsimin e drejt t veprave penale.

N prpunimin e do metodike duhet t merren parasysh krkesat e t drejts penale. Sfera e zbatimit t metodave kriminalistike sht m e gjer n procedurn paraprake. sht kshtu pasi policia gjyqsore dhe prokurori publik jan t part q ndrhyjn n veprimtarin procedurale penale, i krkojn, zbulojn e fiksojn provat, identifikojn personat etj. Policia gjyqsor paraqet autoritet t veant q siguron kushtet pr ndjekje penale. Veprimtaria e saj ka karakter ndihms pr punn e gjykatave. Roli i saj kryeisisht sht i karakterit represiv. Ajo zhvillon hetime nn autoritetin e prokurorit publik. Policia gjyqsore edhe me vetiniciativ mund t ndrmarr veprime t zbulimit t veprave penale dhe kryesve t tyre, t pengoj ardhjen e pasojave t dmshme, t krkoj autoret, kryejn hetime dhe grumbullojn t dhna. Planifikimi i veprimeve operative, taktike dhe hetimore bhet me kombinimin e metodave t analizs dhe sintezs- zbrthimit t trsis n pjes dhe bashkimit t pjesve n trsi.

Nj vepr penale ndahet n rrethana t ndryshme q studiohen. Pr seciln kto rrethana ngrihen versione n baz t nnt pyetjeve kryesore. Pyetjet e arta paraqesin skeletin e puns n fazn e zbulimit, procedurn paraprake dhe procedurn penale. Nse ktyre pyetjeve u japim prgjigje t plot dhe t sakt ather mund t konstatohet se sht zbuluar e vrteta objektive. Pyetjet e arta t kriminalistiks jan: 1. ka ka ndodhur, 2.Kush sht kryesi, 3.Kur e ka kryer, 4.Ku e ka kryer, 5.Si sht kryer, 6.Me ka sht kryer, 7.Pse sht kryer, 8.Knd ose ka dhe Me k sht kryer.

Qllimi i fundit i planifikimit t hetimit t nj shtje penale duhet t jet dhnia e prgjigjes n kto pyetje.
IDENTIFIKIMI KRIMINALISTIK Identifikimi kriminalistik, si nj nga elementet e procesit t t provuarit, ka pr detyr t bj prcaktimin e objekteve materiale n baz t gjurmve e pasqyrimeve, me qllim q prmes ktij prcaktimi t merren prova. Natyra e metodave dhe mjeteve q do t prdoren n identifikimin kriminalistik varet nga veorit q e karakterizojn do rast konkret. Nj nga problemet m t rndsishme t teoris s provave sht trajtimi i drejt i kuptimit t provs. Prov sht do e dhn q flet pr t vrtetn ose t pavrtetn e nj fakti n procedur. Ato duhet t mblidhen n prputhje me krkesat e Kodit t procedurs penale. N fakt, sht mir t bhet dallimi midis fakteve dhe burimeve t njoftimit. Burimet duhet t garantojn gjetjen e t vrtets, Faktet q merren nga burime t paparashikuara n ligj nuk kan vlern e provs. Objekt i provs jan ato fakte q kan lidhje me akuzn q i bhet t pandehurit, fajsin e tij, caktimin e masave t siguris, dnimin etj. Q nj fakt t ket vler duhet t ket lidhje kauzale me shtjen dhe t jet marr nga burime t ligjshme.

Zbulimi i t vrtets dhe marrja e vendimit t drejt krkon konstatimin e t gjitha fakteve q i referohen shtjes penale. Pr kt arsye duhet t prcaktohet rrethi i fakteve q duhet t provohen- objekti i t provuarit. Me objekt t t provuarit kuptohet trsia e fakteve, konstatimi i t cilave sht i nevojshme pr zgjidhjen e drejt t shtjes. Identifikimi kriminalistik sht nj form e veant e njohjes s atyre dukurive dhe sendeve q kan lidhje me veprn penale t kryer. Identifikimi i objektit do t thot individualizimi i tij, t qenit i ndryshm nga t gjitha objektet tjera, qofshin ato edhe t ngjashme. Ngjashmria sht afri shum e madhe ose prputhje t thuash e plot e tipareve t jashtme e vetive t brendshme t dy ose m shum sendeve. Ngjasimi mund t ndodh pr shkak t kushteve t njjta t prodhimit, kushteve t njjta t ruajtjes dhe t prdorimit t tyre. Por, duhet ditur se do gj ndodhet n proces t ndryshimit t pandrprer. Nuk ka asgj t prjetshme dhe t pandryshueshme. Ndryshimet q psojn objektet e identifikimit kriminalistik shkaktohen nga faktort fizik, kimik, biokimik etj. N tytn e arms ndodhin ndryshime q shkaktohen nga veprimet fizike, kimike e mekanike. Me individualitet t objektit kuptojn vetit e objektit q at e bjn t ndryshm nga t tjert dhe mundsojn identifikimin.

Shenjat n baz t t cilave bhet identifikimi i objekteve jan t prgjithshme (gjinia dhe lloji* dhe t veanta (individuale) Shenjat e prgjithshme shprehin vetit e prgjithshme t objektit n natyr t nj lloji nga forma, lloji, vllimi, cilsia etj. Shenjat e veanta jan shenja q e dallojn nj objekt nga t gjitha objektet tjera t ngjashme. T tilla jan shenjat e pasqyruara n gjurm. Objekt identifikimi kriminalistik sht njeriu, sendi, kafsha. Pr t krkuar objektin konkret q ka ln gjurm, mjafton nj trsi shenjash identifikuese, trsia q e bn at t dallohet nga objektet tjera
IDENTIFIKIMI KRIMINALISTIK I PERSONIT NE BAZE TE TIPAREVE TE JASHTME Prcaktimi i njeriut apo sendit konkret arrihet n dy faza. 1.N fazn e par prcaktohet prkatsia grupore e objektit t identifikuar- bhet krahasimi nse prputhen shenjat e prgjithshme, 2.N fazn e dyt nga numri i objekteve t grupit t njjt prcaktohet objekti konkret. T identifikosh nj person do t thot t vrtetosh ato karakteristika sipas t cilave ai dallohet nga personat tjer. Kto jan karakteristika t: 1.Natyrs juridike- emri, mbiemri, 2.Fizike- pamja personale me shenja t veanta, 3.Faktike- dita, muaji dhe viti I lindjes etj.

Identifikimi i personit ka pr qllim t prcaktoj personalitetin e kryesit t panjohur, a sht recidivist, a prdor emra falso etj. Ka disa mnyra t identifikimit t personit sipas tipareve t jashtme:
ANTROPROMETRIA Kjo metod procesin e identifikimit t personit e bazon n matjet kockore t trupit t njeriut, si: t shtatit, gjatsis e gjersis s koks, gjatsin e gishtit t mesm dhe gishtit t vogl,, gishtit t mesm t dors s majt, t kmbs s majt etj. Kjo metod u zbatua nj koh t gjat. Zbatimi i ksaj metode sht prcjellur me kto defekte: 1.Mungesa e njohurive t duhura t personave q bnin matjet kockore, 2.Ekzistimi i ngashmrive t binjakve n pjes t ndryshme t trupit, 3.Procesi i rritjes s personit. Pr dy rrethanat e fundit nuk kishte edhe aq njohuri.

FOTOGRAFIA E PERSHKRUAR Fotografia e prshkruar sht prshkrim me fjal i karakteristikave t jashtme t nj personi. Fotografia e prshkruar prqndrohet n prshkrimin e: trupit dhe moshs, shenjave morfologjike dhe hromatike.

Kjo metod kryesisht i takon t kaluars, por n disa raste prdoret edhe sot. Fytyra prshkruhet n tri pjes: pjesn e ballit, hunds dhe gojs. Shenjat morfologjike kan t bjn me prshkrimin e do pjes t jashtme t trupit t njeriut. Pastaj vazhdohej me prshkrimin e shenjave lvizore: zrit, gjesteve, mimiks ngjyrs s flakve etj. N kushtet aktuale prshkrimi anatomik sht zvendsuar me prshkrimin daktiloskopik. Fotografia e prshkruar tashm prdoret n shrbimet e krkimit, n prpunimin operativo teknik- me rastin e observimit special dhe me rastin e identifikimit t kufomave t panjohura. Ekspertt n baz t fotografis s prshkruar mund ta identifikojn personin t cilin nuk e kan par kurr m par.
IDENTIFIKIMI I PERSONIT NE BAZE TE GJURMEVE GJENETIKE TE ADN-SE Shkectarisht sht vrtetuar se ADN sht bartse dhe prcjellse e informatave trashguese t domosdoshme pr vazhdimin e jets npr gjenerata dhe organizim specifik t cdo qelize. ADN sht rregullator i proceseve jetsore. Molekulat e ADN jan t vetmet molekula q kan aftsi t riprodhojn vetvehten. Sasia e ADN n do qeliz sht konstante dhe specifike te do qenie e gjall. ADN sht komponent specifike te secili individ, sepse sht specifike rnditja e nukleitideve. Prandaj identifikimi i till sht shum i sigurt sepse ai arrihet prmes brjes s analizs s strukturs s ADN.

Identifikimi i personit prmes ksaj metode nuk sht shum i komplikuar dhe nuk krkon aparatur t shtrenjt. Kjo metod zbatohet n kuadr t materialeve biologjike- gjak, sperm pshtym, qime etj., dhe n to prcaktohet struktura e acidit dezoksiribonikleinik. Nga kto pjes bhet ndarja e fragmenteve t cilat barten n shtresa plastike t cilat hidrodizohen dhe pastaj mbshtetet filmi rntgen, n t cilin paraqiten kto fragmente. Rezultati I till duhet t prpunohet rreth 7 dit dhe prmes metods komperative prcaktohet prputhshmria apo jo e mostrave t ekzaminuara biologjike. Kjo metod prfaqson metodn ndr m t saktat n identifikimin kriminalistik.
IDENTIFIKIMI I PERSONIT NE BAZE TE ERES Odorologjia kriminalistike sht shkenc e re q merret me identifikimin e personave n baz t gjurmve t ers. Ky identifikim bhet prmes qenve. Nj qen krkimi mund t ndjek ern edhe 18- 24 or, e ka pas raste kur identifikimi sht br edhe pas 48 orve. Ky identifikim nuk ka vler procedurale. N Rusi sht krijuar nj deg e kriminalistiks- odrorologjia gjyqsore. Tashm jan krijuar aparate n t cilat mund t konservohet era pr nj koh t gjat. Nj aparat I till quhet fshisa thithse- e thith ern nga rrobat, objektet e gjurmt.

Tashnm sht e mundur q edhe gjat kqyrjes s vendit t ngjarjes t merret edhe gjurma e ers. Cilsi e ers sht individualiteti i saj. Kjo sht rezultat i proceseve fiziologjike dhe patologjike t organizmit t njeriut. Era quhet edhe nnshkrimi kimik i personit. Individualiteti I ers varet nga sasia, cilsia dhe prbrja e komponentve t saj. N er ndikojn edhe ushqimi, aktiviteti fizik, alkooli, gjendja shndetsore etj.pEra mbetet gjat n teshat e njeriut. Kpuct posa t mbathen marrin ern e pronarit pr 24 or mbathje. N er ndikojn edhe parfumet, duhani, era e kuzhins etj. Shqisat e t nuhaturit t qenit jan 10 mij her m t zhvilluara se t njeriut. Eksperimentet kan treguar se sht e mundur t nxjerrt era nga trupi i njeriut e teshave, e t ruhet, t transportohet dhe prdoret pr pun operative- hetimore shum t gjat. Edhe qeni jo mjaft i strvitur mund t bj zgjidhje t sakt t ers t marr nga mjetet e konservimit dhe pas 6 apo 8 muajsh nga koha e marrjes. N ruajtjen e ers nuk ndikon materiali. N shishen e qelqit n temperatur afro 4 grad celsius mund t ruhet me muaj apo vite t tra.

Taktika kriminalistike studion t gjitha format e veprs penale, mnyrat e kryerjes s tyre, motivet dhe qllimet e kryesve, njohurit profesionale, shkathtsit, botkuptimet, mnyrn e jets, psikologjin e kryesit, praktikn dhe organizimin e organeve t autorizuara n luftimin e krimit. Kriminaliteti si dukuri negative sht mjaft komplekse. Shkaqet e paraqitjes s tij jan t shumt dhe t llojllojshm, porse shkaqet kryesore jan ato q kan t bjn me rrethanat shoqrore e ekonomike, arsimore e kulturore. Por, edhe n vendet ku ka zhvillim ekonomik e arsimor t lart kriminaliteti sht mjaft prezent. Taktika kriminalistike nxjerr rregullat e veta t prgjithshme n baz t praktiks shumvjeare t zbatimit t masave dhe veprimeve t caktuara operative- taktike, duke i shfrytzuar metodat dhe t arrirat e shkencave tjera me qllim t aplikimit m t suksesshm t tyre n t ardhmen. Mund t bhet fjal pr taktikn e pyetjes s t pandehurit e dshmitarit,taktikn e heqjes s liris, taktikn e kontrollimeve, taktikn e kqyrjes s vendit t ngjarjes etj. Taktika kriminalistike, n pjesn m t madhe, sht deg represive e kriminalistiks, pasi ajo sht e drejtuar kundr veprs penale dhe kryesit t saj. Baz e kriminalistiks dhe taktiks kriminalistike sht legjislacioni penal dhe

Rruga pr njohjen e t vrtets s shtjes penale sht respektimi i ligjshmris, prdorimi gjat hetimit i atyre mjeteve e metodave q nuk bien ndesh me ligjin ne fuqi. Taktika kriminalistike studion edhe masat operative pritn, racin, vzhgimin etj. Pr kt ajo duhet ti shfrytzoj rezultatet e psikologjis gjyqsore, psikiatris gjyqsore dhe shkencave tjera.
BAZAT SHKENCORE TE TAKTIKES KRIMINALISTIKE Fjala taktik vjen nga greqishtja tactike techne q do t thot shkathtsi e veprimit. Ky sht term q rrjedh nga lmi i shkencave ushtarake. Termi taktika kriminalistike pr her t par sht prdorur n vitin 1904 nga Albert Weingart, n veprn e tij me t njjtin titull- Taktika kriminalistike. Taktika kriminalistike ndrtohet mbi bazat e legjislacionit proceduralo- penal, njohurit e psikologjis, logjiks. Kodi i procedurs penale parashikon veprimet hetimore e gjyqsore dhe radhn e zhvillimit t tyre. Kriminalistika duke u mbshtetur n zgjidhjet e ktij Kodi dhe duke avancuar prvojn hetimore prpunon metodat taktike. Dispozitat procedurale dhe metodat taktike jan t lidhura ngusht dhe e plotsojn njra tjetrn. Metodat taktike kan pr qllim t rrisin efektivitetin e hetimeve. Zbatimi I tyre varet nga organi hetues, nga rrethanat e kushtet konkrete n t cilat zhvillohen veprimet hetimore e gjyqsore, apo veorit individuale t pjesmarrsve n veprimtarin hetimore apo gjyqsore etj. Taktika kriminalistike mbshtetet edhe n t dhnat e psikologjis, logjiks etj.

Duke u mbshtetur n t dhnat e psikologjis ndrton bazat psikologjike t pyetjes, t ballafaqimit, njohjes etj. Kurse mbi bazn e t dhnave t logjiks prpunon logjikn e pyetjes dhe t kryerjes s veprimeve tjera. T dhnat e ktyre shkencave shfrytzohen jo vetn pr prpunimin e metodave t taktiks kriminalistike, por edhe pr efektivitet t tra veprimeve procedurale, q nga fillimi e deri n vendimmarrjen e gjykats.
SISTEMI I TAKTIKES KRIMINALISTIKE Sistemi i taktiks kriminalistike prfshin: ngritjen e versioneve hetimore, planifikimin e hetimeve t veprave penale dhe taktikn e veprimeve hetimore. Taktika kriminalistike luan rol jo vetm n hetime por edhe n veprimtarin gjyqsore. Arsyet pse taktika kriminalistike i duhet gjyqtarit jan: 1.Vlersimi i materialeve t mbledhura, 2.Verifikimi i rezultateve t veprimeve hetimore, 3.Mbledhja e provave tjera t autorizuara nga gjykata.

Gjykata pr t br vlersim t drejt dhe shkencor, nse veprimet hetimore jan kryer t plota, t gjithanshme dhe objektive, sht e nevojshme t njoh metodn dhe mjetet e sotme taktike- shkencore q prdoren pr zbulim, fiksim dhe marrje t provave materiale, t njoh taktikn e kqyrjes s vendit t ngjarjes, kontrollimit, ekspertimit etj.. Ajo nuk mund t bj vlersimin e drejt t mendimit t dhn nga eksperti i kriminalistiks, pa njohur llojet e ndryshme t ekspertimeve kriminalistike dhe metodikn e tyre. N gjykimin e shtjes penale gjykats mund ti lind nevoja q t verifikoj rezultatet e puns hetimore. Kt ajo mund ta bj, porse verifikimi i sakt i tyre krkon njohuri t metodave teknike e taktike q rekomandon kriminalistika.