SEMINARSKI RAD

RECIKLIRANJE PAPIRA

www.maturski.org

Sadraj
1. UVOD..................................................................1
1.1 POJMOVI........................................................................................................1
2. OTPAD........................................................................................................2
2.1 PODJELA OTPADA I NAINI RECIKLIRANJA....................3
2.1.1

Papir i karton......................................................................................3

2.1.2

Plastini proizvodi...................................................................................3

2.1.3

Staklo......................................................................................................4

2.1.4

Metali..................................................................................................4

2.1.5

Organski otpad...................................................................................5

3. RECIKLIRANJE PAPIRA..........................................................................................6
4. METODE MJERENJA................................................................................. ................14
4.1 GRAMATURA....................................................................................................14
4.2 DEBLJINA...........................................................................................................14
4.3 PROSTORNA MASA..........................................................................................14
4.4 SPECIFINI VOLUMEN....................................................................................15
4.5 PREKIDNA SVOJSTVA PAPIRA......................................................................15
4.6 OTPORNOST PREMA KIDANJU, PREKIDNA SILA.....................................16
4.7 PREKIDNA JAKOST..........................................................................................16
4.8 INDEKS KIDANJA.............................................................................................17
4.9 OTPORNOST PREMA PRSKANJU..................................................................17
4.10 INDEKS PRSKANJA........................................................................................17
4.11 OTPORNOST PREMA CIJEPANJA................................................................18
4.12 INDEKS CIJEPANJA.......................................................................................19
4.13 VLAGA U PAPIRU, KARTONU ILI LJEPENKI..............................................19
4.14SADRAJ PEPELA............................................................................................20
4.15MASENO ISKORITENJE..................................................................................21
5. LITERATURA......................................................................................................................22

1. UVOD
Zatita okolia u sve veoj mjeri zaokuplja nau i svjetsku javnost. Svijest o iscrpljivosti
prirodnih bogatstava namee pitanja o mogunosti opstanka sve brojnije ljudske vrste.
Granice rasta sve se oitije pokazuju u nepovratnoj degradaciji voda, mora, tla i zraka, u sve
eim pojavama dosad nepoznatih bolesti u ljudi i strelovito brzom nestajanju mnogih biljnih
i ivotinjskih vrsta s lica Zemlje. Danas je nemogue nai proizvod ijim stvaranjem ne
nastaje nekakav otpad. ak i ekoloki proizvodi indirektno stvaraju otpad, koji je ujedno i
najvei problem ljudske civilizacije modernog svijeta. Stoga , u svrhu smanjenja i lakeg
gospodarenja otpadom razvili su se razni postupci recikliranja.
1.1 POJMOVI
Na alost, mnogi ljudi ne poznaju mogunost iskoritavanja otpada te njihovu mogunost za
oporabu. Ne razlikuju se osnovni termini pa dolazi do raznih zabuna.Neki od termina vezanih
uz gospodarenje otpadom su :
Recikliranje - u zatiti okolia podrazumijeva ponovnu upotrebu otpadnih tvari kao sirovine u
proizvodnji (stari papir, staklo, plastika, metali, organska komponenta kunog otpada za
kompostiranje itd.) [1]
Otpad - je nepotreban, nepoeljan ili suvian materijal preostao nakon zavretka nekog
procesa. To je tvar ili materijal bez neke prisutne vrijednosti ili koristi, ili tvar ili materijal
odbaen unato prisutne vrijednosti ili koristi. [2]
Oporaba - otpada je svaki postupak ponovne obrade otpada radi njegova koritenja u
materijalne i energetske svrhe.[2]
Demontaa - Rastavljanje, rasklapanje neega na sastavne dijelove [2]

2. OTPAD
Otpad moemo podijeliti prema:
Prema mjestu nastajanja [3]:
-

kuni otpad (ivotnjskog porijekla, biljnog porijekla, pepeo, papir, krpe, karton,
predmete od gume, drveta, stakla, koe, porculana, namjetaj, bijela tehnika itd.)

graevinski otpad ( prilikom izvoenja graevinskih radova, Komadi neupotrebljivog i

starog pokustva, istroeni kuni aparat, hladnjaci, naputena vozila, vea ambalaa,
otpad od povremenih veih ienja podruma i tavana, vei naputeni predmeti i sl.,
predstavljaju danas znaajnu koliinu otpada.)

otpad s javnih povrina (organski stabilne materije (otpaci bilja, papir, opuci cigareta,
kutije od cigareta, razna ambalaa i sl.) iorganski nestabilne materije (otpadci od hrane
i od ivotinja), te praina pjeani mulj i blato.

Prema opasnsti :
Prema Zakonu o otpadu (NN 34/95) ukoliko posjeduje slijedea svojstva: tetnost, toksinost,
kancerogenost i infektivnost, pri emu [4] :
-

tetnost podrazumijeva tvari ili otpad, koji ako se inhaliraju ili progutaju ili ako
penetriraju u kou, mogu uzrokovati opasnost za ljudsko zdravlje,

toksinost podrazumijeva tvari ili proizvode koji mogu sadravati vrlo toksine
sastojke, koji u sluaju da su inhalirani, progutani ili penetrirani u kou mogu
prouzroiti ozbiljne, akutne ili kronine rizike po zdravlje, ak i smrt,

kancerogenost podrazumijeva tvari ili proizvode koji ako su inhalirani, progutani

ili

penetrirani u kou mogu inducirati pojavu raka ili poveati njegovo

rasprostranjivanje,

infektivnost podrazumijeva tvari ili otpad koji sadri ive mikroorganizme i

njihove spore ili njihove toksine za koje se zna ili sumnja da uzrokuju bolesti ljudi
i ostalih ivih organizama.

2.1 PODJELA OTPADA I NAIN RECIKLIRANJA

2.1.1 Papir i karton
Za izradu 1 tone papira potrebno je 2 tone drveta i 1500 litara vode.
Recikliranjem starog papira se taj broj moe znatno smanjiti. Stari papir je sirovina, koja se
moe reciklirati do sedam puta.

U kontejnere za papir se mogu odloiti novine, asopisi, papirnate vreice, uredski

papir, biljenice, knjige bez plastificiranog omota, telefonski imenici, karton, pisma,
tetrapaci.

Preporuuje se odvajati novinski papir od ostalog papira, asopisa i papirnate

ambalae.

U kontejnere za papir se ne odlae vlani papir, plastificirani papir, papirnate maramice,

fotografije i prljavi papir.

Slika 2.1 Papirni otpad [5]

2.1.2 Plastini proizvodi
Postoji mnogo vrsta plastinih materijala, to oteava njihovo razvrstavanje. Prihvaene su
oznake PET ambalaa s oznakom 1 (boce za sokove, vodu...) i HDPE plastika s oznakom
2 (boce za mlijeko, deterdenti za pranje sua...). Na dnu svake boce postoji simbol za
recikliranje zajedno s brojem (od 1-7) pa se preporua sortiranje plastike po vrsti broja.

U kontejnere za PET plastiku moe se odloiti sva plastina ambalau koja na dnu ima

otisnutu oznaku 1 ili PET.

3

Ostali plastini proizvodi se sortiraju i odnose na reciklano dvorite.

Preporuuje se kupovina plastike (oznaena oznakama 1 i 2) koju je mogue reciklirati, te

smanjivanje upotrebe plastinih vreica iz trgovine (zamjena sa alternativnim papirantim,
kartonskim ili tekstilnim vreicama).

Slika 2.2 PET otpad [5]

2.1.3 Staklo
Neke europske zemlje odskau sa postotkom recikliranog stakla, pa tako Nizozemska ima
70% recikliranog stakla dok Velika Britanija ima samo 30% udjela. U Hrvatskoj taj postotak
je jo manji.
Preporua se odvajanje stakla po boji prije odlaganja u reciklano dvorite: prozirno, smee i
zeleno staklo, a da se pritom skinu poklopci ( metalni poklopci koji se mogu reciklirat s
metalnim proizvodima, dok papirante naljepnice mogu ostati na staklenkama)
U spremnike za recikliranje stakla se ne odlau porculan, keramika ni ostale vrste stakla
(kristal, prozorsko staklo, ogledala, arulje...).

2.3 Stakleni otpad [5]

2.1.4 Metali
4

Limenke pia su vrlo vrijedna sirovina za recikliranje. Godinje se u Velikoj Britaniji iskoristi
preko 18 milijardi limenki od kojih se 80 % moe reciklirati. Koritenjem recikliranog metala
se mogu postii velike utede u koritenju energije te smanjiti zagaenje zraka.

Reciklirati se moe alufolija, aluminijski tanjuri i slino.

Konzerve hrane prije odlaganja na reciklano dvorite treba isprati i uklonite naljepnice

i poklopce.
Konzerve s bojom i sprejevi se takoer mogu reciklirati, ali su opasan otpad (zbog svog
sadraja) i moraju se skupljati odvojeno od ostalog metala.

2.4 Metalni otpad [5]

2.1.5 Organski otpad
Mijeanjem s drugim otpadom postaje ga gotovo nemogue za razdvojiti, stoga zadnjih
godina raste interes za rjeavanje problema organskog otpada. Kuhinjski i drugi organski
otpad moe se lako reciklirati kompostiranjem. Time se dobiva humus koji slui za
poboljavanje kvalitete tla te bolji prirast sadnica.
Organski otpada ine: kuhinjski otpad (voe i povre, aj i talog kave, ostaci kruha, ljuske
jaja, kora krumpira, oraha,...), vrtni i zeleni otpad (pokoena trava, korov, granje, suho
cvijee, zemlja iz lonca za cvijee...) i ostali biootpad u manjim koliinama (slama, piljevina,
borove iglice, papirnate maramice...).
U kontejnere za biootpad se ne odlae nikakva ambalaa (limenke, tetrapak i slino), jestiva
ulja (ne bacati u kanalizaciju, nego odvojeno skupljene odnijet u reciklano dvorite), ostatke
mesa, ribe i kosti.

2.5 Organski otpad [5]

3. RECIKLIRANJE PAPIRA
Meunarodni univerzalni kod recikliranja za papir dan je tablicom ispod. Ovaj kod pomae
prilikom sortiranja i recikliranja papira.

Tablica 3.1 Tablica meunarodnog univerzalnog koda recikliranja za papir [6]

KOD

OPIS

#20 C PAP (PCB)

Karton

#21 PAP

Ostali papir, mjeani papir (novine,magazini)

#23 PBD (PPB)

Razglednice, kutije od hrane, omoti kljiga

Recikliranje papira je najstariji postupak reciklae. Usporeujui s ostalim postupcima

recikliranja u Hrvatskoj, sustav odvojenog skupljanja papira i kartona je najrazvijeniji i najbolje
organiziran.Kao to je ve prije spomenuto, recikliranjem papira ne samo to se smanjuje potreba
za sjeom drvea nego se i smanjuje koliina utroene energije potrebne za dobivanjem papira. Pa
tako recikliranjem papira ostvarujemo sljedee prednosti:

65% manje energije

50% manje vode

74% manje zagauje zrak

Zamjenjuje 17 stabala

Svaki puta kada se papir reciklira vlakna postaju slabija i kraa, tako da se nova celuloza mora
mijeati sa koritenim papirom da bi se dobila vrstoa. Zbog oslabljivanja papir se moe
reciklirati etiri do est puta.
6

Postupak recikliranja papira je vrlo jednostavan proces koji se moe raditi u svakom domainstvu.
Dalje u tekstu je opisan proces koji se odvija u tvornicama, no treba znati da proces recikliranja
papira poinje ve samim postupkom sakupljanja.

Slika 3.1 Prednosti recikliranja papira[3]

Industrijsko recikliranje otpadnog papira obuhvaa vie postupaka od kojih su najvaniji

prikupljanje i sortiranje starog papira, razvlaknjivanje, grubo prosijavanje, izbljeljivanje
(deinking flotacija), ienje, fino prosijavanje, ispiranje, te eventualno uguivanje i
konzerviranje.
1.korak - Razvrstavanje, sortiranje
Ve kod prikupljanja otpadnog papira vri se sortiranje, premda je u ovom poetnom stupnju
recikliranja sortiranje relativno grubo, pa se ulaskom u tvornicu papira sirovina mora
ponovno pregledati i razvrstati. U otkupljenom papiru esto se nalaze razni neeljeni,
neupotrebljivi ili ak tetni predmeti. Budui da bi oni mogli izazvati vrlo skupa oteenja
strojeva u procesu prerade starog papira, pregledavanje i razvrstavanje se vri runo, na
pokretnoj traci.
2.korak - Razvlaknjivanje
Svrha razvlaknjivanja je odvajanje vlakana iz isprepletene strukture papira u pojedinana
vlakna. Pri tome se oekuje takoer da se i tiskarska boja odvoji od vlakana u obliku sitnih
estica.
7

Razvlaknjivanje otpadnog papira vri se u pulperima. Vodi koja uz rotaciju propelera

razvlaknjuje papir u vlakanca dodaju se kemikalije, a sam postupak se kontrolira s obzirom
na konzistenciju pulpe, pH vrijednost, temperaturu, te vrijeme razvlaknjivanja.
Stari papir kao sirovina unosi u postupak prerade osim tiskarske boje i neka druga nevlaknata
oneienja koja tvore ljepljive estice. Najneugodnija i najnepoeljnija su svakako ljepila s
etiketa, kuverti, maraka ili broiranog uveza. Ljepljive estice potjeu od taljivih ljepila,
adheziva, veziva premaza, termoplastinih smola, UV lakova i voskova. Vano je
napomenuti da se za razvlaknjivanje najee koristi obraena procesna voda iz krunog toka
tvornikog sustava .
3.korak - Proiavanje
Proiavanje je postupak kojim se iz pulpe uklanjaju oneienja kao to su smole, estice
gume, pijesak, metali, glina, polietilen, polistiren, ljepila, pa i boje. Osim to je za efikasno
proiavanje vana veliina ovih estica, vrlo je vana i njihova specifina teina, budui da
se postupak vri centrifugalnim proistaima. Veliine estica koje se ovim postupkom mogu
ukloniti iz pulpe su u granicama vidljivosti prostim okom. Najmanje vidljive estice su
veliine oko 40 m, a najkrupnije mogu iznositi i 4000 m, npr. polimeri.

4.korak - Prosijavanje
Prosijavanje slui za uklanjanje svih onih estica, tj. kvrica koje su vee od vlakanaca u
suspenziji. To mogu biti nerazvlaknjeni komadii papira, prisutni zbog nedostatnog
razvlaknjivanja i sl. Te estice, nadalje, mogu biti plosnati komadii plastike od omota ili
vreica, razni adhezivi, ljepljive povrine i sl. koji se ovim postupkom efikasno uklanjanju.
Ako se, meutim, razgrade do formata veliine vlakna, mogu zaostati u pulpi i kasnije u
recikliranom papiru.
Prosijavanje se vri prolaskom pulpe kroz sita definiranih promjera otvora. Sita mogu imati
otvore ili proreze, a sustavi za prosijavanje esto rade pod pritiskom kojim se vlakna
"protiskuju" kroz sito.

Kozeny Karmen jednadba je izraz kojim se najee opisuje proces filtracije suspenzije na
situ :

dQ
=
dt

1
p

3
1 C
K 2 2
S C

(3.1)

gdje je:
dQ / dt - stupanj drenae po jedinici poprenog presjeka mokre trake papira
p - stupanj pritiska kroz traku
C - volumen vlakana u jedinici suspenzije
S - specifina povrina vlakana u jedinici volumena
- viskoznost suspenzije

5.korak - Deinking flotacija

Deinking flotacija je proces selektivne separacije koji koristi mjehurie zraka da odstrani
estice boje iz razvlaknjene suspenzije. U flotacijskoj eliji estice boje se hvataju na
mjehurie zraka koji ih nose prema povrini. Flotacijske kemikalije se dodaju u pulpu kako bi
poveale hidrofobnost estica boje i da pospjee efikasnost flotacije. Na povrini se stvara
pjena koja se mora uklanjati.

Slika 3.2 Shematski prikaz floatacijske elije[7]

Efikasnost flotacije ovisi o vjerojatnosti da se tri uvjeta ispune za svaku esticu boje, a to su:
sudar estice i mjehuria, prihvaanje estice na mjehuri, i na koncu uklanjanje mjehuria sa
esticom boje iz pulpe. Mnogi paramatri utjeu na efikasnost flotacije, a mogu se razvrstati
na etiri skupine:
1. svojstva estica- kao to su veliina, broj, oblik, kemizam povrine itd.
2. svojstva mjehuria - takoer njihova veliina, broj, kemizam povrine i dispergiranost,
3. stupanj mijeanja, tj. vrijeme i intenzitet flotacije,
4. procesni uvjeti, npr. vrsta otpadnog papira u postupku, koliina pepela, svojstva

vlakana, pH suspenzije, temperatura itd.

Svjetlina pulpe je vrlo esto mjera efikasnosti deinking flotacije budui da uklanjanje
tiskarske boje iz sustava samim time poveava svjetlinu. Efikasnost flotacije se odreuje
slikovnom analizom. Tom metodom mogu se odrediti broj i veliina prisutnih estica boje, te
veliina povrine koju one pokrivaju u laboratorijskom listu poslije flotacije. Vrednovanje
uinkovitosti flotacije odnosi se i na maksimalno smanjenje gubitaka vlakana tokom postupka
reciklacije.
10

Openito, vjerojatnost, P, da se estica boje ukloni iz pulpe je funkcija vjerojatnosti svakog od

ovih triju podmehanizama:

Pc vjerojatnost sudara estice i mjehuria, (engl. probability of collision);

Pa vjerojatnost povezivanja, (engl. probability of attachment);
Ps vjerojatnost stabiliziranja, (engl. probability of stabilisation);
dakle:
P = Pc Pa Ps

(3.2)

Pri postupku kemijske deinking flotacije koriste se slijedee kemikalije:

Natrijev hidroksid utjee na alkalnost pulpe, olakava odvajanje estica boje sa vlakana na
nain da pospjeuje bubrenje vlakana, a takoer utjee na saponifikaciju masnih kiselina
Vodikov peroksid se koristi za bijeljenje kao i za prevenciju tamnjenja pulpe
Vodikov sulfid se obino koristi kao sredstvo za redukcijsko bijeljenje
Natrijev silikat se koristi kao sredstvo za vlaenje koje smanjuje povrinsku napetost. To
je povrinski aktivna tvar, slui kao stabilizator na taj nain se sprjeava ponovno
vezivanje ve odvojenih estica boja na vlakna u pulpi.
Sredstva za keliranje veu ione tekih metala i sprjeavaju razgradnju vodikovog
peroksida i vodikovog sulfida, te smanjuje potrebne koliine natrijevog silikata u procesu.
Kolektori: deinking flotacija se razvila uz koritenje sapuna, a to su alkalne soli masnih
kiselina. Da bi propisno funkcionirala, flotaciji je potrebna pjena. Sklonost sapuna
pjenjenju povezana je s brojem ugljikovih atoma u lancu na nain da manji broj atoma, 10
do 12, proizvodi vie pjene, dok vei broj atoma smanjuje njen nastanak. Osim sapuna
mogu se koristiti masne kiseline, sintetski i polusintetski kolektori. Doziranje kolektora je
vrlo delikatno zbog toga to prekomjerna koliina moe promijeniti hidrofoban karakter
estica u hidrofilan.

11

 Disperzanti slue u deinkingu ispiranjem da smanje povrinsku napetost pulpe i da oforme

micelle odvojene estice neistoa obavijene hidrofilnim slojem tako da se izbjegne
adhezija na povrine drugih estica u suspenziji.
Displektori: Deinking se moe provesti kombinacijom flotacije i ispiranja. Tada su potrebne
nove vrste kemikalija koje se zovu displektori, a to su kombinacije disperzanata i kolektora.
6.korak - Ispiranje
Ispiranje je mehaniki proces kojim se iz razvodnjene pulpe odvaja boja, punila i ostale
estice neistoe. Efikasnost ispiranja ovisi o veliini estica i to na nain da je ispiranje
kvalitetnije to su estice sitnije. Moe se provoditi na razliite naine, ureajima sa bonim
sitima za suspenzije nie konzistencije, do 8% suhe tvari, ekstraktorima sa konusnim sitima za
suspenzije srednje konzistencije, od 8 do 15 % suhe tvari i konano punim preama za guste
suspenzije, tj. pulpe visoke konzistencije, preko 15% suhe tvari.

7.korak - Uguivanje
Ureaji za ispiranje suspenzija niskih konzistencija mogu se takoer koristiti za uguivanje
na kraju deinking procesa. Uguivanje je nuno u sluaju skladienja pulpe do trenutka
njenog koritenja, tj. izrade papira na papir stroju.

8.korak - Mljevenje
Bez obzira to se reciklirani papir proizvodi od starog papira koji je u toku svoje primarne
izrade ve bio podvrgnut svim potrebnim postupcima pripreme, pa i mljevenju, ipak je u
svakom novom ciklusu potrebno izvriti ponovno mljevenje vlakana u refineru. Na taj nain
se utjee na bolje vezivanje vlakana u recikliranom papiru. Budui da su vlakna u
sekundarnom ciklusu kraa od primarnih, potrebno je provoditi mljevenje manjeg intenziteta
tzv. masno mljevenje koje ne skrauje vlakna, ve ih samo gnjei i raslojava. Dobra fibrilacija
je neophodna za postizanje zadovoljavajuih svojstava povrine i mehanikih svojstava
recikliranog papira.

Fibriliranjem slojeva stjenki vlakana poveava se ukupna povrina

vlakana to ima direktnog utjecaja na kvalitetu bubrenja. Kvalitetno bubrenje je nuan

preduvjet za postizanje vee fleksibilnosti vlakana kako bi se omoguilo to bolje meusobno
vezivanje vlakana u buduem listu. To znai da povrine vlakana u meusobnim kontaktima
12

trebaju biti to vee. to su vlakna u viem ciklusu ponovne upotrebe, to je ovaj problem
naglaeniji zbog smanjene mogunosti bubrenja takvih vlakana uzrokovanih ireverzibilnom
kornifikacijom, tj. nepovratnim oronjavanjem dijelova stjenki vlakana.

13

4. METODE MJERENJA

4.1 GRAMATURA
Gramatura, povrinska masa ili masa jedinine povrine je masa jednog kvadratnog metra
papira, kartona ili ljepenke izraena u gramima. U SI sustavu jedinica za gramaturu g/m.
Gramatura se najpreciznije odreuje gravimetrijski, kao aritmetika sredina mjerenja mase na
preciznoj vagi vie uzoraka izrezanih na dimezije 10 x 10 cm (HRN ISO 536; T 410):
g=

m
10000
A

(4.1)

gdje je:
g gramatura papira, g/m
m masa uzoka, g
A povrina uzorka, cm
4.2DEBLJINA
Debljina papira, kartona ili ljepenke je udaljenost izmeu dviju paralelnih strana ispitivanog
lista. Odreuje se mjerenjm na mikrometru, ulaganjem uzorka izmeu dviju paralelnih
metalnih mjernih ploha, a izraava se u milimetrima sa preciznou od 0,001 mm.
4.3PROSTORNA MASA
Prostorna masa ili gustoa papira, kartona ili ljepenke je masa jednog kubinog centimetra
ispitivanog uzorka. Odreuje se iz omjera gramature i debljine papira, a izraava se u g/cm.

g
d 1000

(4.2)

gdje je:
g
prostorna masa, 3
cm
14

 g
g gramatura, 2
m

d debljina, [mm]

4.4SPECIFINI VOLUMEN
Specifini volumen je volumen to ga u prostoru zauzima jedan gram ispitivanog papira,
kartona ili ljepenke. Odreuje se kao omjer debljine i gramature papira, a izraava se u cm/g.

d
1000
g

(4.3)

gdje je:
cm 3
specifini volumen , g
1

d debljina, [mm]
g
g gramatura, 2
m

4.5PREKIDNA SVOJSTVA PAPIRA

Prekidna svojstva papira, kartona ili ljepenke obuhvaaju nekoliko veliina, a to su otpornost
papira prema kidanju ili prekidna sila, zatim prekidno istezanje, pa prekidna jakost papira,
prekidna duina i indeks kidanja (HRN ISO 1924-1; ISO 1924-2; T 404; T 494). Otpornost
prema kidanju, tj. prekidna sila i prekidno istezanje se mjere na ureaju, dok se ostale veliine
iz izmjerenih odreuju raunski.
Test se provodi na ureaju koji se zove kidalica. Uzorci za ispitivanje se izrezuju u trake
irine 15 mm i duljine 180 mm. Privruju se na dvije hvataljke koje se ukljuivanjem
ureaja poinju udaljavati jedna od druge sve do momenta kidanja ispitivanog uzorka.

4.6OTPORNOST PREMA KIDANJU, PREKIDNA SILA

15

Kidalica registrira silu na vlak potrebnu da doe do kidanja ispitivane trake papira. Ta sila se
naziva prekidna sila i izraava se u N. Od poetka ispitivanja do trenutka kidanja trake papira,
otpornost papira prema kidanju je vea od vlane sile koja djeluje na uzorak. Nakon kidanja
trake papira vlana sila je vea od otpornosti papira prema kidanju. Samo u trenutku kidanja
ispitivane trake papira vlana sila i otpornost prema kidanju su jednake, pa se mjerenjem
jedne, sile, moe odrediti i druga, otpornost prema kidanju. Zato se i otpornost prema kidanju
izraava se N. Prekidna sila djeluje na uzorak jednodimenzinalno.
4.7 PREKIDNA JAKOST
Prekidna jakost papira je maksimalna prekidna sila po jedinici irine ispitivanog uzorka koju
papir izdri do trenutka kidanja. Odreuje se kao omjer prekidna sile i irine uzorka, a
izraava se u kN/m.

S=

F
w

(4.4)

gdje je:
kN

S prekidna jakost,
m
F prekidna sila, [ N ]
w irina trake, [mm]

4.8. INDEKS KIDANJA

Indeks kidanja se odreuje kao omjer prekidne jakosti i gramature i izraava se u Nm/g. Na
taj nain indeks kidanja omoguava meusobno usporeivanje rezultata izmjerenih na
uzorcima papira razliith gramatura.

16

I =

S
1000
g

(4.5)

gdje je:
Nm

I indeks kidanja,

g
S prekidna jakost, [kNm]
g
g gramatura, 2
m

4.9OTPORNOST PREMA PRSKANJU

Otpornost prema prskanju ispitivanog papira, kartona ili ljepenke jednaka je tlaku potrebnom
da uzorak prsne. List uzorka papira hermetiki se privrsti metalnim zvonom na gumenu
podlogu na koju sa doljnje strane djeluje komprimirani zrak. Pod utjecajem komprimiranog
zraka i gumena podloga i ispitivani uzorak papira se deformiraju ispupenjem sve dok uzorak
ne prsne. Registrira se tlak u kPa u trenutku prskanja uzorka (HRN ISO 2758; T 807). Tlak na
povrinu papira djeluje dvodimenzionalno u svim smjerovima. Mogue je mjeriti i visinu
deformacije papira ispupenjem do momenta prskanja u milimetrima.
4.10 INDEKS PRSKANJA
Indeks prskanja se izraunava kao omjer otpornosti prema prskanju i gramature ispitivanog
papira, a izraava se u kPam/g. Koristei se ovom veliinom mogue je usporeivati
otpornosti prema prskanju papira razliitih gramatura.

x=

p
g

(4.6)

gdje je:
kPam 2

x indeks prskanja,

p otpornost prema prskanju, [kPa ]

17

 g
g gramatura, 2
m

4.11OTPORNOST PREMA CIJEPANJU

Otpornost prema cijepanju jednaka je sili potrebnoj da se pocijepa ispitivani uzorak papira,
kartona ili ljepenke koji je prethodno zarezan. Otpornost prema cijepanju se izraava u mN
(HRN ISO 1974; T 494).

Slika 4.1 ureaj za mjerenje otpornosti prema cijepanju[8]

4.12 INDEKS CIJEPANJA
Indeks cijepanja odreuje se kao omjer otpornosti papira prema cijepanju i gramature papira.
Izraava se u mNm/g. Izraavajui izmjerene vrijednosti otpornosti prema cijepanju u formi
indeksa cijepanja omoguuje se usporeivanje rezultata uzoraka papira razliitih gramatura.

X =

F
g

(4.7)

gdje je:
18

 mNm 2

X indeks cijepanja,

F otpornost prema cijepanju, [mN ]

g
g gramatura, 2
m

4.13VLAGA U PAPIRU, KARTONU ILI LJEPENKI

Pojam vlage u papiru, kartonu ili ljepenki nije jednoznaan, ve moe oznaavati apsolutni
sadraj vlage u papiru kao i relativnu ili ravnotenu vlanost papira. Relativna ili ravnotena
vlaga se odnosi na relativnu vlanost zraka u neposrednoj blizini papira, na njegovoj povrini.
Apsolutni sadraj vlage u papiru odreuje se gravimetrijski nakon potpunog suenja uzoraka
papira u suioniku na temperaturi vioj od 100C. Izraava se kao postotni udio u masi uzorka
prije suenja (T 412). Apsolutni sadraj vlage u papiru determinira se tokom proizvodnje
papirne trake, u procesu primarnog suenja. Promjenama vlanosti zraka ili temperature u
okolini papira mijenja se i sadraj vlage u papiru budii da su celulozna vlakna higroskopna.
Variranje vlage u papiru znaajno se manifestira na mnoga svojstva papira, pogotovo na
mehanika.

postotak vlage =

( w1 w2 ) 100
w1

[%]

(4.8)

gdje je:
w1 masa klimatiziranog uzorka, [g]
w2 - masa suhog uzorka, [g]

19

Slika 4.2 Sabljasti vlagomjer [9]

4.14SADRAJ PEPELA
Sadraj pepela u papiru, kartonu ili ljepenki je postotno izraen zaostatak nakon arenja suhog
uzorka na 900C. arenje se provodi u mufolnoj pei tokom dva sata. arenjem sva organska
materija u papiru sagorijeva, pa se pepeo zaostao nakon arenja sastoji od iskljuivo
anorganskih tvari (HRN ISO 2144; T 413).
Sadraj pepela SE poistovjeuje sa sadrajem punila u papiru.

A=

Aw
100 [%]
Bw

(4.9)

gdje je:
A sadraj pepela, [%]
Aw - masa pepela, [g]
Bw masa suhog uzorka, [g]

20

4.15MASENO ISKORITENJE
Maseno iskoritenje , itavog postupka reciklacije odreuje se kao postotni omjer mase
matrijala izdvojenog pjenom i mase ulaznih otisaka.

wp

y =
1

100 [%]

(4.10)

gdje je:
y maseno iskoritenje, [%]
wp masa pjene, [g]
wA ulazna masa otisaka, [g]

5. LITERATURA
[1] Grupa autora , Ekoloki leksikon , Barbat , Zagreb 2004.
[2] Grupa autora, Hrvatski enciklopedijski rjenik, Novi Liber, Zagreb 2004.
[3] Nepoznati autor ; http://ekologija.ba, posjeeno 15.6.2012
21

[4] Pravilnik o vrstama otpada NN br. (27/96)

[5]Nepoznati autor ; http://www.calderdale-online.org/environment/recycle.html,posjeeno
15.6.2012
[6] Nepoznati autor ; http://www.erecicle.com/index.php?
option=com_content&task=view&id=40&Itemid=37,posjeeno 16.6.2012
[7]http://materijali.grf.unizg.hr/media/Shematski%20prikaz%20dezintegratora%20i
%20flotacijske%20celije.pdf,posjeeno 16.6.2012
[8] Nepoznati autor;http://materijali.grf.unizg.hr/media/uvodna%20vjezba%20%20SVOJSTVA
%20I%20ISPITIVANJA%20PAPIRA.pdf,posjeeno 17.6.2012
[9] Nepoznati autor;http://materijali.grf.unizg.hr/media/vjezba%206.pdf,posjeeno 18.6.2012

www.maturski.org

22