AST VE ALKAL LE DALAMA (Pickling) Eer demir ieren bir metal ile al yorsanz bazdurumlarda metal yzeyinde kt ekilde

e oksitlenme meydana gelmi olabilir. Temizlenecek metalin yzeyi gres veya ya ile kirlenmi ve ayn zamanda lekeler, pasdan kaynaklanan renk bozukluklarmevcut olabilir. Asitle dalamann amac alkali temizleme banyosunda giderilemeyecek olan bu pas ve lekeleri ortadan kaldrmaktr. Prensipte asitle dalama banyosunda mevcut bulunan asit, pasveya oksit tabakasn metale zarar vermeden zer, uygulamada ise iyice temizlenmi olan metalde asidin az da olsa bir tahribata yol amasszkonusudur. Asitle dalama zeltisinde bulunan ve inhibitr olarak bilinen maddeler yardm ile temizlenmi metal yzeye asidin etkisi minimum dzeyde tutulur. 10 Herhangi bir metal asitle dalamadan veya aside dald r lmadan nce yzeyindeki kirler, gres vb. giderilmelidir. Bu nedenle aside daldrmadan nce ya alma ve/veya elektrikli ya alma uygulanmald r.Gres bulamveya kirli bir metal paraya uniform olarak asitle dalama uygulanamaz nk gres asidin yzeye etki etmesini engeller. Aside daldrman nveya asitle dalamannikinci bir kullanm da zaten temizlenmi olan yzeye metal kaplamanndaha iyi yapmas iin asitle oymak (etching) amacyla yaplmas d r.Bu durumda kendimizi oksidi ve pullar gidermekle sn rlam oluruz. NOT : Yaknda deiik kimyasallar ve bileiklerle almaya balayacaksn z.Bunlardan bazlar doru kullanlmad takdirde zehirli ve tehlikeli olabilir. Eer bir bile ik veya kimyasalkullanma talimatlarna uyarak ve zelliklerine dikkat ederek kullanrsanz herhangi bir tehlikesi yoktur. te yandan eer dikkatsiz davranr ve talimatlara uymazsanz kendinizi ve dierlerini zor durumda brakabilirsiniz. Bir rnek vermek gerekirse, borik asit gz ykamasnda kullanlacak kadar yumu ak bir asittir ve zerinde zehirli olduuna dair bir etiket yoktur fakat yutulduu takdirde ldrc bir zehirdir. Eer talimatlara uyarsanz ve dahice (!) iler yapmaya kalkmazsanz kt bir durumla karlamazsn z. DENEY 2 : 1. Yzeyi paslkk bir para demir veya elik erit alpzerine m s r ya benzeri herhangi bir bitkisel ya veya margarin srn. eridi ierisinde 1 l hidroklorik asit (muriatik asit) ve 3 l su bulunan bir behere veya geni a zl bir su bardanadald r p meydana gelen etkiyi gzlemleyin. NOT : Hidroklorik asit kuvvetli bir asittir. Behere koyarken dikkatli olun, elbisenize veya vcudunuza sramamasna zen gsterin. Eer plak derinize temas ederse hemen bol suyla ykay n.Bu genellikle yanklar nler fakat emin olmak iin aside maruz kalan ksma bikarbonatl soda pastas srn ve durulayn. 2. imdi ayneridi zerinde asit kalmayncaya kadar birka kez temiz suyla ykay n2 orba ka trisodyum fosfat (boya malzemeleri sat c lar ndan temin edebilirsiniz), 3 orba ka sodyum karbonat (amarsodas)ve 473 ml. suyla hazrlad nz s cak zeltiye dald r n.Gres kana kadar eridi kart rarak zeltiye dald r p kar n. 3. eridi hidroklorik aside dald r nve ne olduunu gzlemleyin. eridi 1 dakika kadar asitte tuttuktan sonra kar pdurulayn. lk seferinde ve ikincide neler olduunu kar lat r n.Yzeydeki oksitlenmeyi karmak iin nce gres kalnt lar temizlenmelidir. Deney bittikten sonra aside dikkatlice kireta paralar (kalsiyum karbonat) veya sodyum karbonat (amarsodas)ekleyin ve kprtnn bitmesini bekleyip at bol suyla boaltn. Asitle dalama (pickling) genellikle pullarn, oksitlenmenin ve pasn giderilmesini ierir. Aside daldrma ise genellikle hafif oksitlenmi ve kararmfilm tabakanngiderilmesi, alkali film tabakasn n ntralize edilmesi, asitle oyulmas ve kaplama ncesi metalin aktifle tirilmesi iin kullan l r.Her ikisi de birbirinin yerine kullanlabilir fakat genelde dayankl veya hassas i lerde dalamaya ba vurulur. Genellikle asitle dalama yakndan yap l fakat r gerek kaplamac l ktaaside daldrma yer kaplar. imdi bazasitle dalama (pickling), aside daldrma ve parlak daldrma reeteleri vereceiz. Bunlar sizin ihtiyalarn za cevap verebilecekler arasndan seilmi birka tanesidir. Deiik kaynaklarda daha fazlasn bulabilirsiniz. Sat c larda size yardmc olabilirler. Kimyasallar hakknda not : Bahsedilen btn asitler konsantre asittir. Slfrik asidin bomesi 66 olup %93 H2SO4 ierir. Nitrik asidin bomesi 42 dir ve %67 HNO 3ierir. Hidroklorik asidin (Muriatik asit) bomesi ise 20 dir ve %35 HCl ierir. ZEL UYARI : ASTLERLE ZELLKLE DE SLFRK ASTLE ALI IRKEN DAMA ASD SUYA EKLEYN. ASLA ASDN ZERNE SU DKMEYN VE DAHA NCEDEN SZ EDLEN GVENLK KURALLARINI UNUTMAYIN (KORUYUCU GZLK VE LASTK ELDVEN KULLANIN)!

DEMR EREN METALLERN ASTLE TEMZLENMES Hafif Pullu ve Pasl Reete 1. Slfrik asit 2. Santomerse S 3. nhibitr 4. Su alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : 4, 1, 2, 3 Tank : Kurun Scakl k : 66 C Istma : Kurun buhar bobini ile

237 ml. 0,28 gr. 0,28 gr. 3549 ml.

A r Pullu ve Kuru Pasl Reete 1. Slfrik asit 946 ml. 2. Santomerse S 3 gr. 3. nhibitr 3 gr. 4. Su 2839 ml. alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : 4, 1, 2, 3 Scakl k : Oda scakl ndan66 C ye kadar Tank : Seramik veya bir Haveg ya da cam epoksi tank ve Pyrex veya titanyum s tma bobini kullann. Demir Dkm Reete 1. Hidroklorik asit 473 ml. 2. Hidroflorik asit 59 ml. 3. Su 3312 ml. alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : 3, 2, 1 Tank : Kurun veya daha iyisi karbon tulalardan yaplm KARBATE s tmabobinli tank Scakl k : 60 C NOT : HDROFLORK ASTLE ALI IRKEN OK DKKATL OLUN! OK KT YANIKLARA SEBEP OLUR VE KOLAYLIKLA PATLAYABLR. BUNA LAVETEN CAMI TAHRP EDER. Pirin zerindeki YankPullarnAsitle Temizlenmesi Reete 1. Su 2. Slfrik asit alma Ko ullar Scakl k : 82 C Tank : Kurun tank ve kurun s tmabobini

2839 ml. 946 ml.

NOT: Bu reete ayn zamanda tavlanmveya lehimlenmi ve kumlu dkm pirin ve bakriin de iyidir. Pullar gidene veya azalana kadar bu kar madald r l r, sonra souk suda durulanr,ardndan aa daverilmi olan Fire Off Daldrmaya nakledilir. Yanklar n Asitle Temizlenmesi Reete 1. Slfrik asit 2. Nitrik asit 3. Su alma Ko ullar Scakl k : Oda scakl Tank : Toprak kap Daldrma sresi : 5 30 saniye

946 ml 473 ml. 2366 ml.

NOT: Pirin przsz ve glgeli bir grn alana kadar tutun, sonra kar n ve parlak daldrmadan nce durulayn. zeltideyken kart rmauygulayn. PARLAK DALDIRMA ve asitle dalama (pickling) genellikle asit odalar olarak bilinen ve kaplama yaplan yerden ayrlm bir blmde veya odada yap l r.Bu odalarnd emesi aside dayankl d ve r asit buharlar solunmadan nce ortamdan uzaklat r lacak ekilde bir havalandrma sistemi bulunur. eitli daldrma zeltileri hazrlamak iin asitlerle alman zgerektiinde eer talimatlar doru ekilde uygularsanz bir tehlike szkonusu deildir. Konsantre asitler genellikle 30-45 litrelik aside dayankl varillerle gelir. Aside dayankl bir asit pompasveya sallama dzenei 11 ile boalt l r. Asitlerle al rken lastik eldiven ve lastik nlk kullanmal s n z. Koruyucu gzlk de kesinlikle kullanmal d r. Gemite parlak daldrma ve asitle dalamada kuvvetli asitlerin kullanm nabel baland halde son gelimelerle bu uygulamalarnbazlar demode hale gelmi tir. Gnmzde piyasada parlak daldrma ve asitle dalamada kullanlan kuru tuzlar ve bileikler 12 bulunmaktadr. Bu malzemeler konsantre asitlere gre daha az tehlikelidir. (Yine de bu maddelerle al rken gvenlik gzl kullanlmal d r). Bu tip bir asitle dalama kimyasalna rnek olarak TROXIDE ve FERRISUL verilebilir. Bunlar eitli aside daldrma ve asitle dalama i lemlerinde kullan l rlar. Eer asitle almalara yeni balamsan z ve deneyiminiz yoksa daha nce deneylerde bahsedilenler d ndabaka bir asit reetesini hazrlamaman z neririm. Sebebi ise nce temizleme ilemleri hakknda net bir fikre olman z salamaktr. Tehlikeli kimyasallarla almaya balamadan nce daha az tehlikeli olanlarla alman z daha iyi olacaktr. rnek olarak verilen a a daki temizleme zeltilerini ve dzenekleri hazrlay p alabilirsiniz. DENEY 3 : Aa daki elektrikli ya alma zeltisini hazrlay n. 1. Su 2. Trisodyum fosfat 3. Sodyum karbonat (amarsodas) 4. Fildii rengi granl

3785 ml 85 gr. 56,7 gr. 28,3 gr.

Suyu 4 litrelik cam behere koyun. Malzemeleri verilme sralarnagre zn. Beherin iine ekil 11 de gsterildii gibi iki ince elik levha yerletirin (paslanmaz olmastercih edilir) ve bunlar#18 bakrkablosuyla birbirine balaynve dar danekilde gsterildii gibi alter balant s yapn.Bu size anodik veya katodik temizleme yapabilme imkansalar. Ya alma zeltisini elektrikli s tcnn stnde s tn ve kaynama noktasnayaknbir scakl kta sabit tutun. Kullanmad nz zaman kapan kapatn. Denemek amacyla bakr yapra,pirin, inko veya galvanizli sac, aluminyum ve elik eritler kullann. Her metalden en az iki erit alnve bir tanesini bitkisel ya veya yemeklik ya ile, dierini mineral gresi veya ya ile yalayn. Ya almadan sonra durulama iin akarsu kullann. nce #18 kabloyu eride balaypalter direkt pozisyonundayken katodik temizlemeyi deneyin. Bu ekilde bir dakika akm uygulayn. Temiz akarsuda durulayn.Su ayrma testi uygulayn(Temizlik iin uygulanan testler blmne bakn). Paraykurutun, zerine tekrar aynbanyo kirinden srdkten sonra anodik temizleme uygulamak iin alteri ters konuma getirin. Bir dakika boyunca temizleyip temiz suda durulayn.Hangi metallerin doru akmda, hangilerinin ters akmda lekelendiine dikkat edin ve hangi metodla daha iyi temizlendiini gzlemleyin. Ya almaya 3 Volt gerilim uyguland ndaki etkisini deneyin. voltu iki adet kuru pil (2 x 1,5 Volt) kullanarak elde edebilirsiniz. Dk gerilimde anot ve katottaki gaz k ndaki deiiklie dikkat edin. DENEY 4 : Aa da verilmi olan pirin ve bakr iin kuru tuz tipi parlak daldrma zeltisini hazrlay n. 1. Su 3785 ml 2. Sodyum nitrat 907 gr. 3. Sodyum bislfat 1134 gr. 4. Sodyum bikromat 907 gr. 5. Demir slfat 227 gr.

Suyu 60 C ye s tn ve tuzlarverilen srayla zn. zelti souduunda bir miktar tuz dibe kelecektir. zeltiyi 4 litrelik cam behere koyun. Beheri paslanmaz elikten bir kabniine yerle tirin. Bylelikle eer beher k r l rsa zelti elik kabn iinde kalacaktr. Scakl kontrol etmek iin bir termometre kullann. imdi temizlenmi bakrve pirin eritlerden bazlar n test etmek iin aln. Temiz bir pirin eridi parlak daldrma zeltisine dald r n ve kart rma uygulayarak bir dakika tutun. Yzeyini gzlemleyin ve hzl bir ekilde kar psouk suda abucak durulayn. Bir sreliine zeltiye geri koyun. Bu ilave sre boyunca hibir etki olmayacaktr. Scakl 82 C ye kar nve bir ba ka pirin erit kullann. Scakl n art r lmas n netkisine dikkat edin. Genelde banyo ne kadar scak olursa ilem de o kadar ksa srer. Bu banyo yukardaki listede verilmi tuzlarla hazrlan rve ok az da serbest asit ierir fakat s t ld n datuzlar ok daha fazla iyonize olurlar (Ders 2 ye bakn), zeltide hidrojen iyonlar oluur, pirin ve bakraetki edinceye kadar zelti gittike daha fazla asidik hale gelir. NOT: BU DENEY SADECE KROMATLAMA TESSNZ VARSA DENEYN. KROM EREN ATIKLAR DORUDAN KANALZASYONA VERLEMEZLER. imdi parlak daldrman n baz detaylarn ele almaya haz r z. Pirin ve Bakrin Parlak Daldrma Pirin ve bakriin parlak daldrman nilevi yzeyi parlatmak ve laklanacak veya parlatma ya da el ile baka bir haz rl k yaplmadan dorudan kaplamaya verilecek hale getirmektir. Reete 1. Slfrik asit 2721 ml 2. Nitrik asit 1183 ml. 3. Sodyum klorr 0,1 gr. 4. Bakrslfat 0,5 gr. 5. Odun kurumu veya karbon siyah 1,0 gr. 6. Su 592 ml. alma Ko ullar Bakrslfatsuda zn. Yavaa ve dikkatli bir ekilde sras yla slfrik asit, nitrik asit, sodyum klorr, bakrslfat ve odun kurumu (karbon siyah)ekleyin. Bu daldrma oda scakl nda yap l rve ekil 12 de gsterildii gibi souk su dola t r larak soutulmald r.Parlak daldrma iin toprak kap kullan l r.

Saf Bakrve BakrAlamin Parlak Daldrma Reete 1. Kromik asit 2. Slfrik asit (kons.) 3. Hidroklorik asit 4. p.a. Asetik asit alma Ko ullar Kart rma: Hava ile Scakl k : Oda scakl Daldrma sresi : 5 20 saniye Tank : Toprak kap, cam, polipropilen, PVC. Istma bobinleri : Tantal, titanyum, grafit veya kuartz.

450 gr/lt 125 cc/lt 5 cc/lt 75 cc/lt

NOT: Banyo klor iyonu fazlal naduyarld r.Eer klor iyonu miktarartmsa banyo scakl n drn. Sadece kart rmal souk suda durulama yapn. Bu tip bir parlak daldrma banyosunda al rken zeltinin souk tutulmas son derece nemlidir nk, eer banyo scakl 30 C nin zerine karsa ancak yer yer iyi olan, uniform olmayan bir kaplama elde edilebilir. Bundan dolay byk hacim kaplayan temizleme i i yaplmas gerekti inde biri soutma dieri temizleme iin olmak zere iki ayr parlak daldrma tank kullanlmal d r. Buna alternatif olarak parlak daldrma elektrikli soutucuyla soutulabilir fakat pahal bir ilemdir. Paraybirka saniyeliine parlatma banyosuna dald r nve hemen kar ptemiz souk suda durulayn,ardndan akarsuda durulayn.Bunu takiben %4 lk siyanr zeltisinde durulayn(siyanrl daldrma blmne bakn). Temiz suda iyice durulayn.

Eer parlak daldrmadan kar lan para dumanlise bu kullanlan asitlerden veya ok miktarda saf su katlmas ndan kaynaklanmakta olabilir. Reetedeki miktarlarla aynorantda asit ekleyin fakat zeltiyi tekrar kuvvetlendirecek olan suyu katmayn. Eer parlatma i levi iyi deilse biraz daha tuz veya hidroklorik asit ilave edin. Eer kazara ok fazla eklerseniz fazla klorr yoketmek iin biraz daha karbon siyah ekleyin. Seyreltilmi Parlak Daldrma Reete 1. Su 2. Slfrik asit 3. Nitrik asit 4. Hidroklorik asit 5. Bakrslfat 6. Odun kurumu nceki parlak daldrma ile ayn kart rmatalimatn uygulayn. Bakrve Pirin in Mat Daldrma Bu daldrma ile mat ( yanstmayan) bakrve pirin yzey elde edilir. Reete 1. Slfrik asit 2. Nitrik asit 3. inko slfat alma Ko ullar Scakl k : 82 C

3312 ml. 3312 ml. 3312 ml. 14,2 ml. 2 gr. 3 gr.

1893 ml. 1893 ml. 28,4 gr.

NOT: ine su girmesini engelleyin. Daha kalnbir sonlandrma iin daha fazla nitrik asit, daha ince bir sonlandrma iin ise daha fazla slfrik asit kullann. Bakrve Pirin in En Az Zehirli Gaz k l Bir Parlak Daldrma Reete 1. Slfrik asit 3786 ml. 2. Nitrik asit 946 ml. 3. inko slfat 9464 ml. 4. Kromik asit 1,36 kg. 5. Hidroklorik asit 14,2 ml. alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : 3, 4, 1, 2, 5 Scakl k : Oda scakl serinliinde NOT: Her zamanki parlak daldrmaya gre bu tip ilem veya zelti daha az zehirli gaz kar r. Magnezyum Metalini Asitle Dalama Reete 1. Kromik asit 2. Su alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : 2, 1 Scakl k : 93 C Monel, Nikel ve Nikel Alamlar in Asitle Dalama Reete 1. Hidroklorik asit 2. Su 3. Bakrklorr alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : 2, 1, 3 Scakl k : 82 C Kadmiyum Kaplamada Parlak Daldrma Reete 1. Su

680 gr. 3786 ml.

1420 ml. 710 ml. 28,4 gr.

3786 ml.

2. 3.

Kromik asit Sodyum slfat

10 gr. 56,7 gr.

NOT: Yzeyde sarfilm art kalr ise parayseyreltik slfrik asit zeltisine dald r n(1 litre suya 7,5 gr. slfrik asit). inko Kaplama veya inko Metali in Parlak Daldrma Kadmiyum iin verilmi olan parlak daldrmay kullann. Gm n Asitle Dalanmas Pirin zerindeki yankpullar gidermek iin verilmi olan asitle dalamay kullann. Paslanmaz eliin Asitle Dalanmas Reete 1. Su 2. Slfrik asit 3. Hidroklorik asit alma Ko ullar Malzemeleri kart rmasras : Verili sras yla Scakl k : 60 C

473 ml. 3786 ml. 473 ml.

Paslanmaz elik asitle dalandktan sonra pasivasyon uygulanmald r.Bunu a adaki zeltiye daldrmak suretiyle yapabilirsiniz. 1. Su 3786 ml. 2. Nitrik asit 3786 ml. Bu ilemi oda scakl ndayapyorsanzsresi 1 saat, 49 C de yapyorsanz20 dakikadr. ELEKTROLTK AST DALDIRMALAR Tipik asit daldrmalarn yan sra doru veya ters 13 akm n kullanlabildii elektrolitik asit daldrmalar da yaplmaktad r. Bu yntem daha deiik zellikli metallerin temizlenmesi iin ok deerlidir. Tipik bir elektrolitik asit daldrmada %50 slfrik asit zeltisinde ters akm kullan l r. Akm younluu kaplanan metale bal olarak 1,6 108 A/dm arasnda deiebilir. Parlatlm nikele14 baar l bir kaplama ncesi temizleme yapmak iin aa daki yntem uygulanmald r. Katodik Elektrikli Ya Alma dakika Suyla durulama dakika Anodik Slfrik asit dakika (%30 luk zelti) Suyla durulama dakika Katodik Elektrikli Ya Alma dakika Suyla durulama dakika Hidroklorik aside daldrma dakika (1 l HCl : 1 l H2O) Suyla durulama saniye Nikel Kaplama 8 A/dm 2 1 1,6 A/dm 1

1 8 A/dm 1 1 3

10

Bu tip elektrolitik asit daldrmalar yap l rken unutulmamasgereken nemli nokta da elektrolitik alkali temizleyicilerde olduu gibi elde edilen sonucun sadece tanktaki kimyasallara bal olmad d r. Byk lde elektrolitik etkiye balolup Faraday Kanunu na balolduu anlamna gelir. Baz durumlarda akmyounluunu ya da yeteri kadar elektroliz iin ilem sresini artrmak ba ar ile hata

arasndaki fark belirler. Dier durumlarda ise ok fazla elektroliz yaplmas durumunda akm ve/veya ilem sresini azaltmak gerekebilir15. Akm younluu ve zaman tm elektrolitik temizleme ilemlerinde ok nemli faktrlerdir. Bu ikisini her zaman kontrol altnda tutun.