PONOLOHIYA

(Palatunugan)
Mga Salik sa Pagsasalita
pinanggagalingan ng lakas o enerhiya
kumakatal na bagay
patunugan o resonador
Ponetika (phonetics)

Ang agham ng wika na nag-aaral sa
tamang pagbigkas ng mga salita at kung
paano nagsasalita ang isang tao.


Ponolohiya
Makaagham na pag-aaral ng mga tunog.
Pag-aaral ng mga padron ng mga tunog
ng wika.
Pag-aaral ng wastong bigkas ng mga
tunog na tinatawag na ponema.


Ponema

Ponemang segmental
Ponemang suprasegmental

Ponemang Malayang
Nagpapalitan

mga ponema na maaaring nagpapalitan
ngunit hindi nagbabago ang kahulugan

babae babai
madumi - marumi
Pares Minimal
Ito ay mga pares na salita na magkatulad
na magkatulad ang bigkas maliban sa
isang ponema, at dahil dito ay nagbabago
ang kahulugan.

Mga halimbawa:
tela (cloth) : tila (maybe)
uso (modern) : oso (bear)
ginto (gold) : pinto (door)
pala (spade) : bala (bullet)

Kambal-Katinig

Tinatawag na kambal-katinig (consonant
clusters) ang dalawang magkasunod na
katinig na kapwa binibigkas.
Diptonggo
Ang mga diptonggo ng Filipino ay iw, iy, aw, oy
at uy.

Halimbawa:
mababaw
saliw
aliw
reyna
keyk
Ponemang Suprasegmental
Tono tumutukoy sa pagtaas at pagbaba
ng tinig.

Ponemang Suprasegmental
Diin (stress) tumutukoy sa lakas ng
bigkas sa pantig ng salita na may patinig o
katinig.


MALUMAY
Paraan ng pagbigkas ng salita na may
lundo sa pantig bago ang huling pantig.

sabong nanay
amihan bagay
maleta
MALUM
Paraan ng pagbigkas ng salita na katulad
ng malumay ngunit may impit ang huling
pantig.

samo lipi
kuta lahi
kulani
MABILS
Paraan ng pagbigkas ng salita na tuloy-
tuloy hanggang sa huling pantig.

talong tutubi
sapin-sapin pamaypay
rotasyon diin
MARAGS
Paraan ng pagbigkas ng salita na katulad
ng mabilis ngunit may impit sa huling
pantig.

salita bungo
salapi upo
laro banga
Ponemang Suprasegmental
Hinto o pagtigil tumutukoy sa saglit na
paghinto sa pagsasalita na maaaring
pananandalian.
Halimbawa:
Doktor, ang kapatid ko.
(Doktor/ang kapatid ko//)
Doktor ang kapatid ko.
(Doktor ang kapatid ko//)