‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ و ادﺑﻴﺎت ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‪ :‬م‪ .‬رازی‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﮐُﻮﺗﺎ ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻓﺮدرﻳﮏ اﻧﮕﻠﺲ‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺑﺮاک‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن‬

‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻘﺶ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ‬

‫اﻟﻒ‪" .‬ﺑﻨﻴﺎد ﺁزاد دوﻟﺖ"‬
‫ب‪" :‬ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻨﻴﺎد ﻓﮑﺮی و اﺧﻼﻗﯽ دوﻟﺖ ﺧﻮاهﺎن‬

‫ﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ﺑﺒﻞ‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ی اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ک‪ .‬ﮐﺎﺋﻮﺗﺴﮑﯽ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎ‬
‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺲ‪ :‬ﻳﺎﺷﺎر ﺁذری‬
‫ﺁدرس اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM IWSN, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫اﻳﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ :‬ﻳﺎﺷﺎر ﺁذری‬
‫‪١٣٨٣‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ‪١٣٨٣ :‬‬

‫‪١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﺛ ﺎر ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رود‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﺳﻪ زﻣﻴﻨﻪ از اهﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار اﺳ ﺖ‪ :‬از ﻟﺤ ﺎظ ﻣﺤﺘ ﻮا‪ ،‬ﻧﻘ ﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ‪ ،‬ه ﻢ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﻮﺟﺰی از ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈﺮه ﺎی اﻗﺘ ﺼﺎدی و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ اﺳﺖ و هﻢ ﺣﺎوی ﻧﻈﺮات او در ﻣﻮرد ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﺳﺒﮏ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻳﮑﯽ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﺑﺮد روش‬
‫دﻳﺎﻟﮑﺘﻴ ﮏ اﻧﺘﻘ ﺎدی از ﻳﮑ ﺴﻮ و دﻗ ﺖ ﻧﻈ ﺮی و ﺻ ﻼﺑﺖ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ از ﺳ ﻮی دﻳﮕ ﺮ‬
‫داﻧ ﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ در ﺷ ﮑﻞ ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎی ﻣ ﻮﺟﺰ و‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮی ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﻨﺪ ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ را ﺑ ﻪ اﻧﺘﻘ ﺎدی ﺑ ﯽ اﻣ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐ ﺸﺪ و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ اﻳﺠﺎز و اﺧﺘﺼﺎر‪ ،‬درک و ﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺪون ﺗﻌﻤﻖ و ﺗﺄﻣﻞ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬اهﻤﻴﺖ ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ در اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺁن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ه ﺎی ﻻﺳ ﺎل را ﻣ ﻮرد ﺑﺮرﺳ ﯽ و ﻣﻮﺷ ﮑﺎﻓﯽ ﻗ ﺮار داد‪ ،‬و‬
‫ﺳﺴﺘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﺗﻨﺎﻗﺾ هﺎی اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ هﺎ را ﺑﺮﻣﻼ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‪ ،‬زﻣ ﺎن‬
‫ﻧﮕ ﺎرش ﻧﻘ ﺪ‪ ،‬ﻣﻘﻄ ﻊ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣﻬﻤ ﯽ در ﻧﻬ ﻀﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬زﻳ ﺮا ﭘ ﺲ از ﻳ ﮏ‬
‫رﮐﻮد ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ اﻋﺘﻼﺋﯽ ﻧﻮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﻴ ﺮوان ﻻﺳ ﺎل ﺑ ﺮ ﺁن ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ی ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﮔﻮﺗﺎ ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﭘﻴﺮوان ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﺣﺪت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻔﺲ وﺣﺪت‪ ،‬ﺧﻮاهﺎن دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ وﺣﺪت اﺻﻮﻟﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫اﻳ ﻦ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺑ ﺎ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺳ ﺎزش ﻏﻴﺮاﺻ ﻮﻟﯽ اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮﻳﮏ در ﻃ ﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اهﻤﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ از ﺁن رو اﺑﻌ ﺎد ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ ای ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ در ﭘﺮﺗ ﻮ ﺁن‪،‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻻﺳ ﺎل ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﺳﺮﺷ ﻨﺎس ﺗ ﺮﻳﻦ رهﺒ ﺮان ﻧﻬ ﻀﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﻗﻀﺎوت ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺲ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫در ﭘﺎﻳ ﺎن‪ ،‬ذﮐ ﺮ دو ﻧﮑﺘ ﻪ ﺿ ﺮوری اﺳ ﺖ‪ :‬ﺁﻧ ﺎن ﮐ ﻪ در ادﺑﻴ ﺎت ﺁﻟﻤ ﺎن دﺳ ﺘﯽ دارﻧ ﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ را در زﺑ ﺎن اﺻ ﻠﯽ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬از زﻳﺒ ﺎﺋﯽ ﻧﺜ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺷ ﮕﻔﺘﻨﺪ و ﮔ ﺎﻩ ﺣﺘ ﯽ‬
‫ﻣﻘﺎم ادﺑﯽ او را هﻤﻄ ﺮاز ﮔﻮﺗ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪون ﺷ ﮏ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪﻩ ی زﻳﺒﺎﻳﯽ ﻧﺜﺮ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻣﻴﺪ اﺳﺖ دﻳﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳ ﯽ‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺘﯽ درﺧﻮر ﻣﺎرﮐﺲ دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺒﺮان اﻳﻦ ﻧﺎرﺳﺎﺋﯽ هﻤﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳﻦ ﮐﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ‪ ،‬از ﻧﺴﺨﻪ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪KARL MARX AND FREDERICK ENGELS‬‬

‫)‪SELECTEP WORKS (THREE VOLUMES.‬‬
‫‪PROGRESS PUBLISHERS, ١٩٧٣‬‬

‫‪٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ‬

‫ﺑﺮای درک ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم و ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم ه ﻴﭻ ﮐﺘ ﺎﺑﯽ ﭘ ﺮ اهﻤﻴ ﺖ ﺗ ﺮ از »ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‬
‫ﮔﻮﺗﺎ« ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻣﺎرآﺲ‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺗﻔﺎوت آﻴﻔﯽ ﻣﻴﺎن دو ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم و آﻤﻮﻧﻴﺰم وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم ﺻﺮﻓ ًﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ آﻤﻮﻧﻴﺰم اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم ﻃﺒﻘ ﺎت و دوﻟ ﺖ‬
‫از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ هﺮ ﻓﺮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﺳ ﻬﻤﺶ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ از ﻣﺤ ﺼﻮل‬
‫ﺁن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺳ ﭙﺲ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ آﻤ ﻮﻧﻴﺰم‪ -‬ﺑ ﺎ رﺷ ﺪ آﻴﻔ ﯽ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ و وﻓﻮر اﻗﺘﺼﺎدی‪ -‬ﺑﻪ هﺮ آﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺎزش ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒ ﻞ از‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی آﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ وارد ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ی ﻣﺸﺨﺺ از ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺬار از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑ ﻪ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم‪ .‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی در ﺣ ﺎل ﮔ ﺬار از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‬
‫ﺑ ﻪ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻧﻬ ﺪام ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ ﺑ ﺮ وﺳ ﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ )زﻣ ﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚ ه ﺎ و ﻏﻴ ﺮﻩ(‪ ،‬اﻧﺤ ﺼﺎر ﺗﺠ ﺎرت ﺧ ﺎرﺟﯽ و ﻣﻌﺮﻓ ﯽ اﻗﺘ ﺼﺎد ﺑ ﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ دﻳﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻗ ﺎﻧﻮن ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ در اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﺗﯽ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻀﺎد اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻴ ﺎن وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ آ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻏﻴﺮآﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺘﯽ اﺳﺖ و وﺟﻪ ﺗﻮزﻳﻊ آﻪ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬وﺟ ﻮد ﺧﻮاه ﺪ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرآﺲ در »ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ«‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻔ ﺼﻴﻞ ﺑ ﻪ ﺑﻘ ﺎی ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در‬
‫دوران اﻧﺘﻘ ﺎﻟﯽ و ﺣﺘ ﯽ در ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم اﺷ ﺎرﻩ ﻣ ﯽ آﻨ ﺪ‪ .‬وی ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ه ﺎ را ﺑﻘ ﺎی ﻣﻌﻴﺎره ﺎی ﺑ ﻮرژواﻳﯽ در ﺗﻮزﻳ ﻊ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ )اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ه ﺎی ﻣ ﺎدی‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎء دﺳﺘﻤﺰدهﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺼﺮف و ﻏﻴﺮﻩ(‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺗ ﻀﺎد اﺳﺎﺳ ﯽ دوران اﻧﺘﻘ ﺎﻟﯽ از اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد آ ﻪ وﺟ ﻪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑ ﺴﻴﺎر ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮی از ﺗﻜﺎﻣ ﻞ‬

‫‪٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻟﺪﻩ را ﻃﻠﺐ ﻣﯽ آﻨﺪ‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ وﻓﻮر ﻣﺎدی آﻪ ﻣﻌﻴﺎره ﺎی ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺗﻮزﻳ ﻊ را‬
‫ﻏﻴﺮﺿﺮوری ﻣﯽ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺣﻞ ﺗﻀﺎدهﺎی اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬دو ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪:‬‬
‫اول‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺎر ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﭘ ﻮﻟﯽ و ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮد ﺟ ﻮﻳﯽ و ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ﮔ ﺸﺘﻦ و‬
‫آﻠﻴﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ هﺎی اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫دوم‪ ،‬رﺷ ﺪ ﻣ ﺆﺛﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻟ ﺪﻩ در راﺳ ﺘﺎی اﻳﺠ ﺎد وﻓ ﻮر اﻗﺘ ﺼﺎدی ﺑ ﺮای ﺗﻤ ﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ آﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دوﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﺿ ﻤﺤﻼل‬
‫ﺧ ﻮد را ﻃ ﯽ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﻧﺘﻘ ﺎﻟﯽ‪ ،‬از دوﻟ ﺖ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﺮای ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮی از ﺑﺎزﮔ ﺸﺖ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ی ﺣﺎآﻢ ﺳﺎﺑﻖ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎی اﻗﺘﺼﺎدی روزﻣﺮﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺎن‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺗﺤﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮری ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺳ ﺮﻋﺖ‬
‫اﻧﻬﺪام دوﻟﺖ و ﻃﺒﻘﺎت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزات ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ داﺧﻠ ﯽ دارد‪ ،‬آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺒ ﺎرزات‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮردﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴ ﺎن ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﻧﺘﻘ ﺎل از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑ ﻪ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم‪ ،‬از‬
‫ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ دوﻟ ﺖ ﺑ ﺎ رﺷ ﺪ اﻗﺘ ﺼﺎدی‪ ،‬هﻤﮕ ﺎم ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻃ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫روﻧ ﺪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑﻄ ﻮر اﻳ ﺪﻩ ﺁل ﭘ ﻴﺶ ﻧ ﺮود و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﻄ ﻮر اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‪ -‬ﺑ ﺎ ﺑﺮﺧ ﯽ از‬
‫ﻧﺎهﻨﺠ ﺎری ه ﺎی ﻣﻌ ﻴﻦ ﺑﻮرآﺮاﺗﻴ ﻚ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا آ ﻪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌ ﻪی ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ آ ﺴﺐ‬
‫ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﺮ آﻠﻴ ﻪ اﻣ ﻮر زﻧ ﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و اﻗﺘ ﺼﺎدی ﻧﻈ ﺎرت آﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺎهﻨﺠﺎری هﺎی ﺑﻮرآﺮاﺗﻴ ﻚ اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳ ﻔﺎﻧﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری آﺎرﮔﺮان را در آﻠﻴﻪ ﺳ ﻄﻮح زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد و از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ٨‬ﺳﺎﻋﺖ آﺎر روزاﻧﻪ )ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﺑﺮ وﻗﺖ هﺪر رﻓﺘﻪ ﺑﺮای اﻳﺎب و ذهﺎب ﺑﻪ ﻣﺤ ﻞ آ ﺎر‬
‫و زﻧﺪﮔﯽ(‪ ،‬آﺎرﮔﺮان را از رﺷﺪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ -‬آﻪ ﺁﻧ ﺎن را ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ ﮔﻴ ﺮی ﻓ ﻮری ادارﻩ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ -‬ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ آﻨﺪ‪ .‬آﺎرﮔﺮاﻧﯽ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺳ ﺎﻋﺖ ه ﺎ آ ﺎر ﻃﺎﻗ ﺖ ﻓﺮﺳ ﺎ ﺑ ﻪ‬

‫‪٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺤﻞ ﻣﺴﻜﻮﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ارﺗﻘﺎء ﺳﻄﺢ ﻓﺮهﻨﮓ ﺧ ﻮد را‬
‫ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺗ ﺎ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ آ ﻪ ﻣ ﺪت زﻣ ﺎن آ ﺎر‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ آ ﺎهﺶ ﻧﻴﺎﺑ ﺪ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎدی ﺑﺮای ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آﺎرﮔﺮی ﺟﺎﻣﻌﻪ زﻳﺴﺖ ﻧﻤﯽ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷ ﻜﻠﯽ از ﻧﻴﺎﺑ ﺖ‬
‫ﻗﺪرت‪ -‬آﻪ ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎهﻨﺠﺎری هﺎی ﺑﻮرآﺮاﺗﻴﻚ ﻣﻨﺠﺮ ﺷ ﻮد‪ -‬اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺪرت آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎﺑ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ -‬در اﻳ ﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ‪ -‬ﺑ ﺮای از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن ﺗ ﺪرﻳﺠﯽ‬
‫ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻨﻔ ﯽ ﻣ ﻮروﺛﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻖ ﮔ ﺎم ه ﺎی ﻣ ﺆﺛﺮ ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ دارد‪ -‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺷ ﻜﻞ‬
‫وﻳﮋﻩ ای داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻗ ﺪرﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ دﻣﻜﺮاﺗﻴ ﻚ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻗ ﺪرﺗﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮد دﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬دﻣﻜﺮاﺳ ﯽ ای ﺑ ﺴﻴﺎر ﻋ ﺎﻟﯽ ﺗ ﺮ از "دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ" ﺣ ﺎآﻢ ﺑ ﺮ‬
‫آﺸﻮرهﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺁزادی ﺑﻴﺎن و ﺗﺠﻤﻊ و اﻋﺘ ﺼﺎب و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑ ﺮای‬
‫آﻠﻴﻪ ی ﻗ ﺸﺮهﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻗ ﺪرت دوﻟﺘ ﯽ ﻧ ﻮﻳﻦ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗ ﻀﻤﻴﻦ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺪرت‪،‬‬
‫"دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮری اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ" ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻗ ﺪرﺗﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﯽ از‬
‫آﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﻜﺸﺎن و ﻣﺘﺤ ﺪﻳﻦ ﺁﻧ ﺎن )اآﺜﺮﻳ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ(‪ -‬ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺗ ﻀﻤﻴﻦ دﻣﻜﺮاﺳ ﯽ‬
‫آ ﺎرﮔﺮی )ﻗ ﺪرت ﺷ ﻮراﻳﯽ(‪ -‬روﻧ ﺪ ﻋﺒ ﻮر از ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑ ﻪ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم را ﺗ ﺴﻬﻴﻞ و‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺎرآﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺿﺎﻣﻦ اﻧﺘﻘﺎل از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم هﻤﺎﻧ ﺎ‬
‫اﺳﺘﻘﺮار دﻳﻜﺘﺎﺗﻮری اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ اﺳﺖ‪ .‬ه ﺮ ﺷ ﻜﻞ دﻳﮕ ﺮی از ﻗ ﺪرت و ﻳ ﺎ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮری اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ و ﻗ ﺪرت ﺷ ﻮراﻳﯽ ﺑ ﺎ "دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮری ﺣ ﺰب" و ﻳ ﺎ "ﺧﺒﺮﮔ ﺎن‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ" و ﺳﺮآﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻃﺒﻘ ﻪ آ ﺎرﮔﺮ ﻣﺤﻜ ﻮم ﺑ ﻪ ﺷﻜ ﺴﺖ اﺳ ﺖ و‬
‫اﻣﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﺑ ﻪ ﺳﻮﺳ ﻴﺎﻟﻴﺰم را ﻣ ﺴﺪود آ ﺮدﻩ و وﺿ ﻌﻴﺖ را ﺑ ﺮای ﺑﺎزﮔ ﺸﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‬
‫هﻤﻮار ﻣﯽ آﻨﺪ‪.‬‬

‫م‪ .‬رازی‬
‫‪ ٥‬ﺁﺑﺎن ‪١٣٨٣‬‬

‫‪٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫) ‪(١‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ‬

‫)‪(٢‬‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻓﺮدرﻳﮏ اﻧﮕﻠﺲ‬
‫٭‬
‫اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎوی ﻧﻘﺪ ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ )ﮔﻮﺗﺎ( هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ ی )ﻣﺎرﮐﺲ( ﺑ ﻪ ﺑ ﺮاک‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اول ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ ،١٨٧٥‬ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از ﺁﻏﺎز ﮐﻨﮕﺮﻩ وﺣﺪت ﮔﻮﺗﺎ)‪ (٣‬ﺑ ﻪ ﺑ ﺮاک‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪ ﺗﺎ او ﻣﺘﻦ ﻧﻘﺪ را ﺑﻪ ﮔﻴﺐ‪ ،‬ﺁور‪ ،‬ﺑﺒﻞ و ﻟﻴﺒﮑﻨﺸﺖ٭٭ ﻧﺸﺎن ده ﺪ و ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﺁن را‬
‫ﺑﺮای ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺎز ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﮐﻨﮕﺮﻩ ی ﺣﺰﺑﯽ "هﺎل")‪ (٤‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺤﺚ‬
‫در ﺑﺎرﻩ ی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ را در دﺳﺘﻮر روز ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮدداری از‬

‫٭ ‪ -‬ﺑﺮاک )‪ (١٨٤٠-١٨٨٠‬ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن و از‬

‫هﻤﮕﺎران ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻮد – م‪Bracke.‬‬
‫٭٭‬
‫‪ -‬ﮔﻴ ﺐ )‪ (١٨٤٢ -١٨٧٩‬ﮐﺘ ﺎب ﻓ ﺮوش و ﻳﮑ ﯽ از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕ ﺬاران ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن و ﻣ ﺪﺗﯽ ﺧﺰاﻧ ﻪ دار ﺣ ﺰب ﺑ ﻮد و ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﯽ راﻳ ﺸﺘﺎک )ﭘﺎرﻟﻤ ﺎن(‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪ .‬م‪Geib.‬‬
‫‪ -‬ﺁور )‪ (١٨٤٦ -١٩٠٧‬از رهﺒ ﺮان ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن و ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ﺑ ﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫راﻳﺸﺘﺎک ﺑﻮد در اواﺧﺮ دورﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اش ﻧﻈﺮات اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬م‪Auer .‬‬
‫‪ -‬ﺑﺒﻞ )‪ (١٨٤٠ -١٩١٣‬ﻳﮑﯽ از ﭼﻬﺮﻩ هﺎی ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫و اﻧﮕﻠﺲ هﻤﮑﺎری ﻧﺰدﻳﮏ داﺷﺖ و ﻋﻀﻮ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎل اول و دوم ﺑﻮد‪Bebel.‬‬
‫‪ -‬ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ )‪ (١٨٢٦ -١٩٠٠‬ﻳﮑ ﯽ از ﭼﻬ ﺮﻩ ه ﺎی ﺳﺮﺷ ﻨﺎس ﻧﻬ ﻀﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤ ﺎن و از‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد و از ﻳ ﺎران ﻧﺰدﻳ ﮏ ﻣ ﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠ ﺲ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬م‪Liebknecht .‬‬

‫‪٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﻬﻢ – و ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺘﯽ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﺳ ﻨﺪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت‪ -‬ﮔﻨ ﺎهﯽ از‬
‫ﻃﺮف ﻣﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﺳﻨﺪ اﺑﻌﺎد ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ ﺗ ﺮی را ﻧﻴ ﺰ درﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬در اﻳﻨﺠ ﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮهﺎی ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ای ﮐﻪ ﻻﺳﺎل از ﺁﻏﺎز ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﻧﻴ ﺰ اﺻ ﻮل اﻗﺘ ﺼﺎدی و ﺳﺮﺷ ﺖ ﺗﺎﮐﺘﻴ ﮏ ه ﺎی او ﺑ ﺮای ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺑ ﺎر ﻣ ﺪون و ﻣﻄ ﺮح‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺘﯽ ﺟﺴﻮراﻧﻪ و در ﻃ ﺮد و اﻓ ﺸﺎی ﻧﻘ ﺎﻳﺺ ﺣﺎﺻ ﻞ از )اﺟ ﺮای(‬
‫ﺁن و ﻧﻴﺰ ﮐﻤﺒﻮدهﺎی ﺧ ﻮد ﻃ ﺮح‪ ،‬دﻗﺘ ﯽ ﺑ ﯽ اﻣ ﺎن ﺑﮑ ﺎر رﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ ﺑﻌ ﺪ از ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﭼﻨ ﺪان ﺗ ﻮهﻴﻦ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﯽ ﺷ ﮏ ﺑﻘﺎﻳ ﺎی ﻣﻨ ﺰوی ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ هﻨ ﻮز‬
‫ﮔﻬﮕ ﺎﻩ در ﺧ ﺎرج از ﮐ ﺸﻮر ﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ در ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ی "ه ﺎل"‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﻼ ﻧﺎرﺳ ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ دور‬
‫ﻃﺮاﺣ ﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﮔﻮﺗ ﺎ ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ را‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻃﺮﺣ ﯽ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻬﺬا‪ ،‬ﻣﻌﺪود اﺷﺎرات ﺷﺨﺼﯽ ﺗﻨ ﺪی را ﮐ ﻪ اهﻤﻴ ﺖ ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ دادﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﺬف‬
‫ﮐﺮدﻩ ام و ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺠﺎی ﺁن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ام‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮد ﻣﺎرﮐﺲ ه ﻢ اﻣ ﺮوزﻩ اﻗ ﺪام ﺑ ﻪ اﻧﺘ ﺸﺎر‬
‫اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ داد‪ .‬ﻟﺤ ﻦ ﺧ ﺸﻦ ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﺋﯽ از‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﻣ ﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻟ ﻮد دو ﻋﻠ ﺖ ﺑ ﻮد‪ :‬ﻳﮑ ﯽ اﻳﻨﮑ ﻪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧ ﺪ ﻣ ﻦ و ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺎ ﻧﻬ ﻀﺖ ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﺗ ﺮ از ه ﺮ ﻧﻬ ﻀﺖ دﻳﮕ ﺮی ﺑ ﻮد و ﻧﺎﭼ ﺎر ﻋﻘ ﺐ ﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﻣ ﺴﻠﻤﯽ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد ﻣﺎ را ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻧﺎراﺣﺖ و ﻧﮕﺮان ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺧﺖ؛ و دﻳﮕ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ در ﺁن زﻣ ﺎن‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ دو ﺳ ﺎل از ﮐﻨﻔ ﺮاﻧﺲ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎل)‪ (٥‬ﮐ ﻪ در ه ﺎگ )‪ (Hague‬ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻨﻔﺮاﻧﺴﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑ ﺎ وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺣﻤ ﻼت ﺑ ﺎﮐﻮﻧﻴﻦ و ﺁﻧﺎرﺷﻴ ﺴﺖ ه ﺎی‬
‫ه ﻢ ﻣ ﺴﻠﮑﺶ روﺑ ﺮو ﺷ ﺪﻩ و ﻣ ﺴﺌﻮل ﻳ ﮏ ﻳ ﮏ روﻳ ﺪادهﺎی ﻧﻬ ﻀﺖ ﺁﻟﻤ ﺎن ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮔ ﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ و ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﺗﻬﺎم ﭘﻴﻮﻧﺪی ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺎ زدﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻼﺣﻈ ﺎت اﻣ ﺮوزﻩ ﻣﻄ ﺮح ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬وﺟ ﻮد ﺁن ﺳ ﻄﻮر‬
‫ﺿﺮوری ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮی ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺣﺬف ﺷﺪﻩ و ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺟ ﺎی ﺁن ﻧﺸ ﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﺟﺒﺮًا واژﻩ هﺎی ﻣﻼﻳ ﻢ ﺗ ﺮی ﺑﺠ ﺎی واژﻩ ه ﺎی اﺻ ﻠﯽ ﻧ ﺸﺎﻧﺪﻩ ام‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را در‬
‫ﻣﻴﺎن ﮐﺮوﺷﻪ ﻗﺮار دادﻩ و ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺧﺘﻪ ام‪ .‬ﺑﺠﺰ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﻓﻌﻠﯽ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﺷﺸﻢ ژاﻧﻮﻳﻪ ‪١٨٩١‬‬

‫‪٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺑﺮاک‬

‫ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ‪١٨٧٥ ،‬‬

‫ﺑ ﺮاک ﻋﺰﻳ ﺰ‪ :‬ﭘ ﺲ از ﺧﻮاﻧ ﺪن ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎی اﻧﺘﻘ ﺎدی ﮐ ﻪ در ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ وﺣ ﺪت‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻟﻄﻔ ًﺎ ﺁن را ﺑ ﺮای ﮔﻴ ﺐ‪ ،‬ﺁور‪ ،‬ﺑﺒ ﻞ و ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ ﺑﻔﺮﺳ ﺘﻴﺪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ‬
‫)ﻣﻀﻤﻮن ﻳﺎداﺷﺖ هﺎ( را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻗ ﺮار دهﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ روزه ﺎ ﺑ ﺴﻴﺎر ﮔﺮﻓﺘ ﺎرم و ﺣﺘ ﯽ‬
‫ﻧﺎﭼ ﺎرم از ﺣ ﺪی ﮐ ﻪ ﻃﺒﻴﺒ ﺎن ﻣﺠ ﺎز داﻧ ﺴﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﮐ ﺎر ﮐ ﻨﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺧ ﺎﻃﺮ‪ ،‬ﮔﺮﭼ ﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻘﺪ ﻣﻔﺼﻞ "ﻟﺬﺗﯽ" درﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل ﮐﺎر ﻻزﻣﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ رﻓﻘ ﺎی ﺣﺰﺑ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺨﺎﻃ ﺐ اﻳ ﻦ ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎ ه ﺴﺘﻨﺪ از اﻗ ﺪاﻣﺎت ﻣ ﻦ‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺳﻮﺋﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ﺑﺮﮔ ﺰاری ﮐﻨﮕ ﺮﻩ وﺣ ﺪت‪ ،‬ﻣ ﻦ و اﻧﮕﻠ ﺲ ﺑﻴﺎﻧﻴ ﻪ ای ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﻀﻤﻮن ﺻ ﺎدر‬
‫ﻼ ﻣﺘﺒ ﺎﻳﻦ اﺳ ﺖ و ﻣﻨﮑ ﺮ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺎ ﺑ ﺎ اﺻ ﻮل و ﻣﻮاﺿ ﻊ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﺁن ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﻧﺎدرﺳ ﺖ ﺷ ﺎﻳﻊ و‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ای ﺿﺮوری اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در ﺧ ﺎرج اﻳ ﻦ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ی ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫از ﺳ ﻮی دﺷ ﻤﻨﺎن ﺣ ﺰب ﺗﻘﻮﻳ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﻄ ﻮر ﭘﻨﻬ ﺎﻧﯽ رهﺒ ﺮی هﻤ ﻪ ی‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎی ﺣ ﺰب ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح اﻳﺰﻧ ﺎک)‪ (Eisenach Party) (٦‬را در دﺳ ﺖ دارﻳ ﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺧﻴﺮًا ﻳﮑﯽ از ﮐﺘﺐ روﺳﯽ)‪ ،(٧‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮا ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻤﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ه ﺎ و ﺟﻤﻠﮕ ﯽ‬
‫اﻗ ﺪاﻣﺎت ﺣ ﺰب ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻤ ﺎم اﻗ ﺪاﻣﺎت ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ را از زﻣ ﺎن‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﺣﺰب)‪ (People,s Party) (٨‬ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻦ اﻳﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺳﮑﻮت دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ هﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای‬
‫ﻼ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﺮاض اﺳﺖ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗ ﻀﻌﻴﻒ روﺣﻴ ﻪ ﺣ ﺰب ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫اهﻤﻴﺖ ﻳﮏ ﻗﺪم واﻗﻌﯽ ﺑﺮای ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از دﻩ ه ﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ اﮔ ﺮ‬

‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ای ﺑﻬﺘ ﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺁﻳﺰﻧ ﺎک اراﺋ ﻪ ﮐ ﺮد و ﺷ ﺮاﻳﻂ زﻣ ﺎن اﺟ ﺎزﻩ ی ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﮐﺎری را ﻧﻤﯽ داد‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻠﻴ ﻪ دﺷ ﻤﻦ ﻣ ﺸﺘﺮک ﺗ ﺪوﻳﻦ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻬﻴ ﻪ ی ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺣ ﺎوی اﺻ ﻮل ﺣ ﺰب اﺳ ﺖ )ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺗﻌﻮﻳ ﻖ ﺁن ﺑ ﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دورﻩ ای ﻃﻮﻻﻧﯽ از ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻣ ﺸﺘﺮک‪ ،‬ﺷ ﺮاﻳﻂ را ﺁﻣ ﺎدﻩ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ( ﺣ ﺰب در‬
‫واﻗ ﻊ اﺳ ﻨﺎدی ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﺎن اراﺋ ﻪ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس ﺁن ﺟﻬﺎﻧﻴ ﺎن ﺳ ﻄﺢ ﻧﻬ ﻀﺖ ﺣﺰﺑ ﯽ را‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﺳﻨﺠﻴﺪ‪.‬‬
‫رهﺒ ﺮان ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺣﮑ ﻢ ﺿ ﺮورت زﻣ ﺎن ﺑ ﻪ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و اﮔ ﺮ از ﻗﺒ ﻞ اﻃ ﻼع‬
‫ﻣ ﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ اﺻ ﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻩ ﺑ ﺴﺘﺎن ه ﺎﺋﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﻋﻤﻠﯽ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻃﺮح ﺗ ﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺑ ﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ دﺷ ﻤﻦ ﻣ ﺸﺘﺮک‪ ،‬رﺿ ﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ‪) ،‬ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺎ( ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اﻧﺒﺎﻧﯽ از اﺣﮑﺎم ﺑﻪ ﮐﻨﮕﺮﻩ ﺑﻴﺂﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﮑ ﺎم را ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺻ ﺎﺋﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻤﺎرﻧﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧ ﻮد را ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﺘ ﺎج ﻳ ﺎری اﻧ ﺪ‪ ،‬و دﺳ ﺖ ﺁﺧ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﺴﻦ ﺧﺘﺎم ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﮐﻨﮕﺮﻩ ی وﺣﺪت‪ ،‬ﮐﻨﮕﺮﻩ ی ﺧﻮد را‬
‫ﺗ ﺸﮑﻴﻞ دهﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان ﭘ ﺲ از ﮐﻨﮕ ﺮﻩ وﺣ ﺪت‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ی ﺧ ﻮد زﻧﻨ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬در ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ وﻗ ﻮف ﺑ ﻪ ﻋﻼﻗ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﻪ‬
‫وﺣﺪت‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﻣﺸﺘﺎق اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎدهﺎ را ﺗﻌﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮای ﺣﺰب ﺧﻮد ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺄﻣﻞ‬
‫و ﺗﻌﻤﻖ را ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻧ ﺪاﻧﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ ﻟﺤﻈ ﻪ ای‬
‫ﭼﻪ ﺑﻬﺎی ﮔﺰاﻓﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ از ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺁﻳﻪ هﺎی ﻻﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﻢ ﭼﻨ ﺪان ﭼﻨﮕ ﯽ ﺑ ﻪ دل‬
‫ﻧﻤﯽ زﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ای ﺑ ﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳ ﮏ‪ ،‬ﭼ ﺎپ ﻓﺮاﻧ ﺴﻮی ﮐﺎﭘﻴﺘ ﺎل را ﺑﺮاﻳﺘ ﺎن ﺧ ﻮاهﻢ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺳﺎﻧﺴﻮر دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﺑ ﻪ ﺗﻌﻮﻳ ﻖ‬
‫اﻧ ﺪاﺧﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳ ﻦ هﻔﺘ ﻪ ﻳ ﺎ اواﻳ ﻞ هﻔﺘ ﻪ از زﻳﺮﭼ ﺎپ در ﺑﻴﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻧﻤ ﯽ داﻧ ﻢ‬

‫‪١١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫٭‬
‫ﺷ ﺶ ﺑﺨ ﺶ ﻗﺒﻠ ﯽ را درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﺪ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ؟ ﻟﻄﻔ ًﺎ ﺁدرس ﺑﺮﻧ ﺎرد ﺑﮑ ﺮ‬
‫‪ BERNHARD BECKER‬را ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ ﭼ ﻮن ﺑﺨ ﺶ ه ﺎی ﺁﺧ ﺮ ﮐﺘ ﺎب را ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﺮای او ﻧﻴﺰ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫) ‪(٩‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷﯽ وﻟﮑﺴﺘﺎت )‪ (Volksstaat‬هﻢ ﺳﺒﮏ ﮐﺎر ﻋﺠﻴﺒﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜ ﺎل‪،‬‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﻧﺴﺨﻪ از ﮐﺘ ﺎب ﻣﺤﺎﮐﻤ ﺎت ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺖ ه ﺎی ﮐﻠ ﻦ را ﺑ ﺮای ﻣ ﻦ ﻧﻔﺮﺳ ﺘﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻘﺪﻳﻢ اﺣﺘﺮام‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫٭‬
‫‪ -‬ﺑﮑ ﺮ )‪ (١٨٢٦-١٨٩١‬ﻳ ﮏ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﻮﻳﺲ و ﺷﺨ ﺼﻴﺖ ﺳﺮﺷ ﻨﺎس ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﭘﻴﺮو ﻻﺳﺎل ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬م‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن‬

‫)ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ(‬

‫‪" -١‬ﻣﻨﺸﺎء ﮐﻠﻴﻪ ی ﺛﺮوت هﺎ و ﻓﺮهﻨﮓ هﺎ ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣﻔﻴ ﺪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﻴ ﺴﺮ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﺑ ﺪون ﮐ ﻢ و ﮐﺎﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑ ﺎ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪".‬‬
‫)ﻧﮑﺎﺗﯽ در ﺑﺎرﻩ ی( ﺑﺨﺶ اول ﭘ ﺎراﮔﺮاف‪" :‬ﻣﻨ ﺸﺎء ﮐﻠﻴ ﻪ ی ﺛ ﺮوت ه ﺎ و ﻓﺮهﻨ ﮓ ه ﺎ‬
‫ﮐ ﺎر اﺳ ﺖ‪ " .‬ﻣﻨ ﺸﺎء ﮐﻠﻴ ﻪ ﺛ ﺮوت ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ی ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ارزش اﺳﺘﻌﻤﺎل)‪ (USF.VALUF‬اﺳﺖ‪) .‬و ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ ﺗﺮدﻳﺪی هﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوت‬
‫ﻣﺎدی ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﭼﻴﺰی ﺟﺰ هﻤﻴﻦ )ارزش اﺳﺘﻌﻤﺎل( ﻧﻴ ﺴﺖ!( از ﺳ ﻮی دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﺒﻠﻮر ﻧﻴﺮوی ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ )اﻳﻦ ﺑﺎر( ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﺟﻠ ﻮﻩ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻤﻠﻪ ﻓ ﻮق ﺗﻨﻬ ﺎ اﻳ ﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺎ ﻋﻮاﻣ ﻞ و اﺳ ﺒﺎب ﺧ ﺎص ﺧ ﻮد ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺁن را ﺗ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺣ ﺪ ﻧﻈ ﺮ درﺳ ﺘﯽ داﻧ ﺴﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫)ﻧﻈﺮات( را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺗﻤﺎم ﮐﺘ ﺐ ﻣﻘ ﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﻮدﮐ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺳ ﺮاغ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺣ ﺎل ﺁﻧﮑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﺟﺎزﻩ دهﺪ ﺗﺎ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﺑﺴﺘﺮ ﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻼت‬
‫ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺑﻔﺮاﻣﻮﺷ ﯽ ﺳ ﭙﺮدﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ اﻧ ﺴﺎن از ﺁﻏ ﺎز ﻧ ﺴﺒﺖ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻨﺸﺎء اﺻﻠﯽ ﺗﻤﺎم و ﻋﻮاﻣﻞ و اﺳﺒﺎب ﮐﺎر در ﻣﻘﺎم ﻳﮏ ﻣﺎﻟ ﮏ رﻓﺘ ﺎر ﮐ ﺮدﻩ‬
‫و ﻃﺒﻴﻌﺖ را در ﺗﻤﻠﮏ ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎر )اﻧﺴﺎن( ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺎء ارزش اﺳ ﺘﻌﻤﺎل‪،‬‬
‫ﻼ ﻣﻮﺟ ﻪ‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﺛﺮوت ﻣﺒﺪل ﮔ ﺸﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﺪرت ﺧﻼق ﻓ ﻮق ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺑ ﻪ ﻧﺎدرﺳ ﺘﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻧ ﺴﺒﺖ دادﻩ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ‬
‫دﻗﻴﻘ ًﺎ از هﻤﻴﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮرًا ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻤﻠﮑﯽ ﺟ ﺰ ﻗ ﺪرت ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد ﻧ ﺪارد ﺑﺎﻳ ﺪ در هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ‪،‬‬

‫‪١٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺑ ﺮدﻩ ی اﻧ ﺴﺎن ه ﺎی دﻳﮕ ﺮی ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را ﻣﺎﻟ ﮏ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدر ﮐ ﺎر )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ(‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺟﺎزﻩ ی ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ و زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺣﺎل رهﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و از ﺑﺤ ﺚ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن ﺁن ﺻ ﺮﻓﻨﻈﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻓﻌ ً‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‪ .‬در اداﻣ ﻪ ی ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ ای‪ ،‬اﻧﺘﻈ ﺎر ﭼ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان داﺷ ﺖ؟‬
‫ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً‪ ،‬ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫"از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﻨﺸﺎء ﮐﻠﻴﻪ ی ﺛﺮوت هﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ ه ﻴﭻ ﮐ ﺲ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺛﺮوﺗﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﮐ ﺎر ﻧﮑﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر دﻳﮕﺮان زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و ﻓﺮهﻨﮓ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺮج ﮐﺎر دﻳﮕ ﺮان ﮐ ﺴﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪".‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺠﺎی اﻳﻦ )ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی(‪ ،‬ﻋﺒﺎرت راﺑ ﻂ "از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ" ﺑﮑ ﺎر رﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺟﻤﻠ ﻪ زﻳ ﺮ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد و هﻤﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺠﺎی ﺟﻤﻠﻪ ی اول‪ ،‬اﺳﺎس ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم ﭘﺎراﮔﺮاف‪" :‬ﮐﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻴ ﺴﺮ اﺳ ﺖ‪ ".‬در‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اول‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﻨﺸﺎء ﮐﻠﻴﻪ ﺛﺮوت)هﺎ( و ﻓﺮهﻨﮓ)هﺎ( ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻟﺬا ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪون‬
‫ﮐﺎر اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺎل در ﺟﻤﻠﻪ ی دوم ﻣﯽ ﺁﻣﻮزﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﮐ ﺎر "ﻣﻔﻴ ﺪ"‬
‫ﺑﺪون ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻘﺪور ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺎدﮔﯽ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ادﻋ ﺎ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﯽ ﻓﺎﻳ ﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺣﺘ ﯽ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﻀﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﻘﻂ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷ ﺎﺧﻪ ای از ﻣ ﺸﺎﻏﻞ ﺳ ﻮدﺁور ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و ﻳ ﺎ ﻓﻘ ﻂ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻴﮑﺎرﮔﯽ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪ‪ -‬ﺳﺨﻦ ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻴﻢ‬
‫ﺗﻤﺎم )ﻧﻈﺮات( روﺳﻮ را روﻧﻮﻳﺴﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫و اﻣ ﺎ ﮐ ﺎر "ﻣﻔﻴ ﺪ" ﮐ ﺪام اﺳ ﺖ؟ ﺑ ﺪون ﺷ ﮏ‪ ،‬ﮐﺎرﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ده ﺪ‪ .‬ﻳ ﮏ اﻧ ﺴﺎن وﺣ ﺸﯽ )اﻧ ﺴﺎن زﻣ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ی ﺗ ﻮﺣﺶ رﺳ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ‬
‫ﻣﻴﻤﻮن ﺑﻮدن ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷﺖ( هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺣﻴﻮاﻧﯽ را ﺑﻪ ﺿﺮب ﺳﻨﮓ ﻣ ﯽ ﮔ ﺸﺖ‬
‫ﻳ ﺎ ﻣﻴ ﻮﻩ ﮔ ﺮدﺁوری ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﮐﺎره ﺎی دﻳﮕ ﺮی از اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﭘﺮداﺧ ﺖ‪" ،‬ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﻔﻴﺪ" اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺳﻮم‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی‪ " :‬و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻴﺴﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم اﻓ ﺮاد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫دارد‪".‬‬
‫ﻋﺠ ﺐ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی درﺧ ﺸﺎﻧﯽ! اﮔ ﺮ ﮐ ﺎر ﻣﻔﻴ ﺪ ﻓﻘ ﻂ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺣﺎﺻ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻌﻠ ﻖ دارد‪ -‬و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺁن ﻗ ﺴﻤﺖ از‬
‫ﺣﺎﺻ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮد ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣ ﯽ رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺣﻔ ﻆ "ﺷ ﺮاﻳﻂ ﮐ ﺎر"‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ‪،‬‬
‫ﺿﺮورت ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ و در ه ﺮ ﻣﻘﻄ ﻊ زﻣ ﺎﻧﯽ از ﺳ ﻮی ﺣﺎﻣﻴ ﺎن‬
‫وﺿﻊ ﺣﺎﮐﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬زﻳ ﺮا )ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از اﻳ ﻦ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ(‪،‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ دﻋﺎوی ﺣﮑﻮﻣﺖ و هﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺪان ارﺗﺒﺎط دارد ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐ ﻪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ‬
‫ارﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ )ﻣﺴﺌﻮل( ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪) ،‬ﻟﺬا ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ﺗﻌﻠ ﻖ ﮔﻴ ﺮد(‪ ،‬ﺳ ﭙﺲ دﻋ ﺎوی اﻧ ﻮاع ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ رخ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﻧ ﻮاع‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻨﻴﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺪ و ﺧﻼﺻﻪ دﻋﺎوی دﻳﮕﺮی از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗ ﻮان دﻳ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻼت ﺑﯽ ﻣﻐﺰی را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﺧ ﻮد زﻳ ﺮ و رو‬
‫ﮐﺮد و ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول و دوم اﻳﻦ ﭘﺎراﮔﺮاف ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﻠﻤﺎت زﻳﺮ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﻌﻘﻮل ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪:‬‬
‫"ﮐﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻨﺸﺎء ﺛﺮوت و ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫ﮐﺎر ﻓﻘﻂ "از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و در ﺟﺎﻣﻌﻪ )ﻣﻨﺸﺎء ﺛﺮوت و ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪".(.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮداﺷﺘﯽ ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﮐ ﺎر اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ )ﺑﻔ ﺮض وﺟ ﻮد‬
‫ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدی ﺁن( ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ارزش اﺳ ﺘﻌﻤﺎل اﻳﺠ ﺎد ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ اﻳﺠ ﺎد ﺛ ﺮوت و‬
‫ﻓﺮهﻨﮓ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮدﻳﺪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫"ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ درﺟﻪ رﺷﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁن ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺸﺎء ﺛ ﺮوت و ﻓﺮهﻨ ﮓ‪ ،‬ﻓﻘ ﺮ و‬
‫ﻓﺎﻗﻪ در ﻣﻴﺎن ﮐﺎرﮔﺮان و ﺛﺮوت و ﻓﺮهﻨﮓ در ﻣﻴﺎن ﻏﻴﺮﮐﺎرﮔﺮان ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪".‬‬

‫‪١٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در ﻃﻮل ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺿﺮوری ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺠ ﺎی ذﮐ ﺮ‬
‫ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﮐﻠﯽ درﺑﺎرﻩ "ﮐ ﺎر" و "ﺟﺎﻣﻌ ﻪ"‪ ،‬از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻋﻴﻨ ﯽ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺎدی و دﻳﮕﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ و ﮐﺎرﮔﺮان را‬
‫ﻗﺎدر و ﺣﺘﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﺴﺎط اﻳﻦ ﻧﻔﺮﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺮﭼﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﭘﺎراﮔﺮاف‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﻞ و ﻣﻀﻤﻮﻧﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺗﮑﻴﻪ ﮐﻼم "ﻻﺳﺎﻟﯽ" ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳ ﺖ "را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺷ ﻌﺎری در‬
‫ﺻﺪر ﭘﺮﭼﻢ ﺣﺰب ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪًا ﺑﻪ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ "ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر" و "ﺣﻘ ﻮق ﻣ ﺴﺎوی" و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫ﺑﺎز ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﺸﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻣ ﺴﺎﻳﻞ ﺑ ﺎ اﻧ ﺪک ﺗﻐﻴﻴ ﺮی در ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎی ﺑﻌ ﺪی ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪" -٢‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻌﻠﯽ‪ ،‬اﺑﺰار ﮐﺎر در اﻧﺤ ﺼﺎر ﻃﺒﻘ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﺳ ﺖ‪ ،‬و واﺑ ﺴﺘﮕﯽ‬
‫ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ی اﻳ ﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻋﻠ ﺖ ﻓﻘ ﺮ و ﺑﻨ ﺪﮔﯽ در ﺗﻤ ﺎم ﺟﻠ ﻮﻩ ه ﺎی ﺁن‬
‫اﺳﺖ‪".‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ )ﮐ ﺎرﮔﺮان( اﻗﺘﺒ ﺎس ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺷ ﮑﻞ "اﺻ ﻼح‬
‫ﺷﺪﻩ"‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوزی‪ ،‬اﺑﺰار ﮐﺎر در اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺎﻟﮑﺎن زﻣﻴﻦ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران اﺳﺖ )و در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ اﻧﺤﺼﺎر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری را ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ( در‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺮﺑﻮط در ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮی‪ ،‬ذﮐ ﺮی از اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﻃﺒﻘ ﻪ اﻧﺤ ﺼﺎرﮔﺮ در‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ "از اﻧﺤ ﺼﺎرﮔﺮان اﺳ ﺒﺎب ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‪ ،‬اﻧﺤ ﺼﺎرﮔﺮان‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻧﺪﮔﯽ"‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻓ ﺰودن )اﺻ ﻄﻼح "ﻣﻨ ﺎﺑﻊ زﻧ ﺪﮔﯽ" ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح ﻧ ﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺰ در زﻣﺮﻩ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫"اﺻ ﻼح" )ﺟﻤﻠ ﻪ( از ﺁﻧ ﺮو ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﻻﺳ ﺎل‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻠﻠ ﯽ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار و ﻧﻪ ﻣﺎﻟﮑﺎن زﻣﻴﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺣﺘﯽ زﻣﻴﻦ زﻳﺮﺑﻨﺎی ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ در ﺗﻤﻠﮏ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪١٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪" -٣‬ﺑﺮای رهﺎﺋﯽ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ اﺑﺰار ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ارﺗﻘ ﺎء‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﮐﻞ ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر ﺑ ﺼﻮرت ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺷ ﻮد و ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر ﺑﻨﺤ ﻮ ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺮدد‪".‬‬
‫ذﮐﺮ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺿﺮوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺠﺎی "اﺑﺰار ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ارﺗﻘ ﺎء‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ "،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ " اﺑﺰار ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد‪".‬‬
‫"ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر" ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﺁوردﻩ ی ﮐﺎر ﻳﺎ ارزش ﮐﺎر؟ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤ ﺼﻮل ﮐ ﺎر‬
‫هﻤﺎن ارزش ﮐ ﺎر ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ ﮐ ﻞ ارزش ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺣ ﺴﺎب ﺁﻳ ﺪ ﻳ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از ﺁن ﮐ ﻪ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ی ﮐﺎر ﺑﺮ ارزش اﺳﺒﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻣﺼﺮﻓﯽ اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫"ﻣﺤﺼﻮل ﮐ ﺎر" ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ی ﺳ ﺴﺘﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻻﺳ ﺎل ﺑﺠ ﺎی ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ اﻗﺘ ﺼﺎدی ﻣ ﺸﺨﺺ‬
‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫"ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ " ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻮرژوازی ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ )ﻧﺤ ﻮﻩ ی( ﺗﻮزﻳ ﻊ )در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی( اﻣ ﺮوزﻩ "ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ"‬
‫اﺳ ﺖ؟ و ﻣﮕ ﺮ ﻧ ﻪ اﻳﻨﮑ ﻪ‪ ،‬در واﻗ ﻊ‪) ،‬ﻧﺤ ﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳ ﻊ ﻣﻮﺟ ﻮد( ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗﻮزﻳ ﻊ "ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ"‬
‫اﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس ﺷ ﻴﻮﻩ ی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﻮﺟ ﻮد )ﻣﻴ ﺴﺮ اﺳ ﺖ(؟ و ﺁﻳ ﺎ رواﺑ ﻂ اﻗﺘ ﺼﺎدی را‬
‫ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ رواﺑ ﻂ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ از )رواﺑ ﻂ( اﻗﺘ ﺼﺎدی‬
‫ﺑﺮﻣ ﯽ ﺧﻴﺰﻧ ﺪ؟ ﺁﻳ ﺎ ﺳﮑﺘﺎرﻳ ﺴﺖ ه ﺎی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ ه ﺮ ﻳ ﮏ ﭘﻴ ﺮو ﻣﺘﻨ ﻮع ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ‬
‫"ﺗﻮزﻳﻊ" ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺮای درک ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻄﻼح "ﺗﻮرﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ"‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﭘ ﺎراﮔﺮاف اول و‬
‫ﭘﺎراﮔﺮاف دوم را ﺑﺎهﻢ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﻴﺶ ﻓﺮض ﭘﺎراﮔﺮاف دوم‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻳ ﺴﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫"اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ" ﺑﻪ "ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺷﺘﺮاﮐﯽ" درﺁﻣﺪﻩ و "ﮐﻞ )ﻧﻴ ﺮوی( ﮐ ﺎر" ﺑ ﺼﻮرت ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل ﺁﻧﮑﻪ از ﭘﺎراﮔﺮاف اول ﻣﯽ ﺁﻣﻮزﻳﻢ ﮐﻪ "ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺑ ﺪون ﮐ ﻢ‬
‫و ﮐﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪".‬‬
‫"ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ" ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ )ﺁﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر( ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ )ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد(؟ ﭘﺲ در اﻳﻦ ﺻﻮرت "ﺣﺎﺻﻞ ﺑﯽ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ ﮐ ﺎر" ﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد؟‬

‫‪١٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻳ ﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ )ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر( ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠ ﻖ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ؟ ﭘ ﺲ در اﻳ ﻦ‬

‫ﺻﻮرت "ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی" ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ "ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ" و "ﺣﻘﻮق ﻣ ﺴﺎوی" ﻋﺒ ﺎراﺗﯽ ﺗﻬ ﯽ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺣ ﺎل ﺁﻧﮑ ﻪ اﺳ ﺎس اﻳ ﻦ )ﻧﻈﺮﻳ ﻪ( ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺘﯽ‪ ،‬ه ﺮ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮی ﺑﺎﻳﺪ "ﺣﺎﺻﻞ ﺑﯽ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ" ﻻﺳﺎﻟﯽ را درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﺒﺎرت "ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر" در ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮﺁوردﻩ ی ﮐﺎر‪:‬‬
‫در ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮﺁوردﻩ ی ﮐﺎر‪" ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر" هﻤﺎن ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ی ﮐﺎر اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮع اﻗﻼم زﻳﺮ را ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺎﺳﺖ‪:‬‬
‫اول‪) :‬ﻣﺨﺎرج( ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺠﺪد اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮐﺎر‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺳﻬﻤﯽ ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻮﻟﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻳﺎ ﺻﻨﺪوق ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎت و ﻧﺎﺑ ﺴﺎﻣﺎﻧﯽ ه ﺎی ﺣﺎﺻ ﻠﻪ از‬
‫ﺑﻠﻴﺎت ﻃﺒﻴﻌﯽ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻦ اﻳﻦ اﻗﻼم از "ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ" ﻳ ﮏ ﺿ ﺮورت اﻗﺘ ﺼﺎدی اﺳ ﺖ و‬
‫ﻣﻴﺰان ﺁن ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﮏ ﻃﺮف ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻴﺮو و اﺑﺰار ﻣﻮﺟﻮد و از ﻃﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﺎ‬
‫ﺣﺪی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ اﺣﺘﻤﺎل )ﺑﻠﻴﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن( ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮔ ﺮدد و در ه ﺮ ﺻ ﻮرت ﻣﻴ ﺰان‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ارزش داراﺋﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺁن ﺑﺨﺶ از ﮐﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒ ﻞ از اﻳﻨﮑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺪار ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ را ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﺮدم ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﮔ ﺎهﺶ اﻗ ﻼم‬
‫دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ ﺿﺮوری ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد؛‬
‫اول‪ ،‬ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ در اﻣﻮری ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺁﻏ ﺎز‪ ،‬ﺳ ﻬﻢ اﻳ ﻦ ﻣﺨ ﺎرج ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﺁن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻣ ﺮوزی ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﻣﺤﺪود ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﮔﺎهﺶ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫دوم‪ :‬ﻣﺨﺎرج ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ و ﺁﻣﻮزﺷﯽ‪.‬‬
‫در ﺁﻏ ﺎز ﺳ ﻬﻢ اﻳ ﻦ ﻣﺨ ﺎرج ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﺁن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻣ ﺮوزی ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﺤ ﺴﻮﺳﯽ ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ ﻣ ﻮازات ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ ی ﻧﮕﻬﺪاری اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ و ﺧ ﺎرﺟﯽ از اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای ﺑ ﺮﺁورد ﻣﺨ ﺎرﺟﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐﻤ ﮏ ﺑ ﻪ ﻓﻘ ﺮا‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻔﻬﻮم "ﺗﻮزﻳﻌﯽ" ﮐﻪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﻳ ﻦ )ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ( ﺑ ﻮدﻩ و ﺗﺤ ﺖ ﻧﻔ ﻮذ ﻻﺳ ﺎل و‬
‫ﺑﻪ روش ﮐﻮﺗﻪ ﻓﮑﺮاﻧﻪ ﺧﺎص او‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺟ ﺎی ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﺗﺄﻣ ﻞ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ )ﺗﻮزﻳﻊ( ﺁن ﻗﺴﻤﺖ از وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﻣﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﻗ ﺮار داد ﮐ ﻪ درﻳ ﮏ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی‬
‫ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﻣﻴﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳ ﺘﻦ اﻗ ﻼم ﻓ ﻮق "ﺣﺎﺻ ﻞ ﮐ ﺎر ﺑ ﺪون ﮐ ﻢ و ﮐﺎﺳ ﺖ" ﺑ ﺪون ﺳﺮوﺻ ﺪا ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ "ﺑﺎﮐﻢ و ﮐﺎﺳ ﺖ" ﻣﺒ ﺪل ﮔ ﺸﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺣ ﺎل ﺁﻧﭽ ﻪ ﮐ ﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن در ﻣﻘ ﺎم‬
‫اﻓ ﺮاد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ از دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ در ﻧﻘ ﺶ ﻋ ﻀﻮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎز ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت "ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳ ﺖ" ﻳ ﮏ ﺑ ﺎرﻩ رﻧ ﮓ ﺑﺎﺧ ﺖ و رﺧ ﺖ‬
‫ﻼ ﻣﺤﻮ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺎل ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ "ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر" ﻧﻴﺰ ﮐﺎﻣ ً‬
‫در ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﺎوﻧﯽ و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺷﺘﺮاﮐﯽ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺧﻮد را ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و )ﻧﻴﺮوی( ﮐ ﺎر ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪات ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ‬
‫ارزش اﻳ ﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪات و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐﻴﻔﻴ ﺖ ﻣ ﺎدی ﺁن ﺟﻠ ﻮﻩ ﻧﻤ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ در ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﺑ ﺮﺧﻼف ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﺎر ﻓ ﺮدی ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻏﻴﺮﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺟﺰﺋ ﯽ از ﮐﻠﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﺻﻄﻼح "ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر" ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان )ﻣﻔﻬ ﻮﻣﯽ( ﻣ ﺒﻬﻢ در ﺧ ﻮر اﻋﺘ ﺮاض‬
‫ﻼ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در واﻗﻊ ﮐﺎﻣ ً‬

‫‪١٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ی ﺧﻮد ﻧﺮوﺋﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ از درون ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و‬
‫ﻧﺎﭼﺎر در ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻪ هﺎی اﻗﺘ ﺼﺎدی‪ ،‬اﺧﻼﻗ ﯽ و ﻓﮑ ﺮی‪ ،‬هﻨ ﻮز ﻋﻼﺋ ﻢ وﻳ ﮋﻩ ی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی‬
‫ﮐﻬﻨﻪ را ﮐﻪ از ﺑﻄﻦ ﺁن زادﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬داراﺳﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﻓ ﺮد ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ دﻗﻴﻘ ًﺎ هﻤ ﺎن‬
‫ﭼﻴﺰی را از ﺟﺎﻣﻌﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ دارد –اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ از ﮐﺎﺳﺘﻦ اﻗﻼم ﻻزم‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روزاﻧﻪ‪ ،‬ﺷ ﺎﻣﻞ ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎر اﻓﺮاد ﺁن )ﺟﺎﻣﻌ ﻪ( اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺳ ﺎﻋﺎت ﮐ ﺎر ﻓ ﺮدی ﺗﺒﻠ ﻮر ﺳ ﻬﻢ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ‬
‫اﻓﺮاد از ﮐﻞ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روزاﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮد‪ ،‬ﺳ ﻨﺪی از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎرش در ﺁن )ﭘﺲ از ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺻ ﺮف ﺻ ﻨﺪوق اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺷ ﺪﻩ(‬
‫ﻣ ﺸﺨﺺ ﮔ ﺸﺘﻪ و در ازای اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ او ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ارزش ﮐ ﺎرش از اﻧﺒ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ وﺳ ﺎﻳﻞ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺑﺮداﺷ ﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﻓ ﺮد‬
‫)در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪی( ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ در ﺷﮑﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ ﺳﺘﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ دادوﺳ ﺘﺪ ﻧﻴ ﺰ در ﺣﮑ ﻢ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ )ﮐﺎﻻه ﺎی( ه ﻢ ارزش اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻟ ﺬا در‬
‫ﺁن هﻤﺎن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﮐ ﺎﻻ ﻧﻴ ﺰ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺷ ﮑﻞ و ﻣﺤﺘ ﻮای اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗ ﺎزﻩ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮐ ﺲ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﭼﻴ ﺰی‬
‫ﺟ ﺰ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد ﻋﺮﺿ ﻪ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ وﺳ ﺎﻳﻞ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﺑ ﺮای ﺗﻤﻠ ﮏ‬
‫او ﻣﻮﺟ ﻮد ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﻣ ﻮرد ﺗﻮزﻳ ﻊ وﺳ ﺎﻳﻞ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ در ﻣﻴ ﺎن اﻓ ﺮاد ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪،‬‬
‫هﻤ ﺎن اﺻ ﻮل ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ی ﮐﺎﻻه ﺎی ه ﻢ ارزش ﻣ ﺼﺪاق ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ :‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﻌﻴﻨ ﯽ از ﮐ ﺎر در ﻳ ﮏ ﺷ ﮑﻞ‪ ،‬ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﻣﻴ ﺰان ﮐ ﺎر در ﺷ ﮑﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺣﻘ ﻮق ﻣ ﺴﺎوی ﮐﻤﺎﮐ ﺎن در اﺻ ﻞ هﻤ ﺎن ﺣﻘ ﻮق ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت ﮐ ﻪ )در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗ ﺎزﻩ( اﺻ ﻞ و ﻋﻤ ﻞ در ﺗ ﻀﺎد ﻗ ﺮار ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا در‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ی ﮐﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬اﺻﻞ هﻢ ارزﺷﯽ ﮐﺎﻻه ﺎی ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر ﻣﺘﻮﺳ ﻂ و ﻧ ﻪ اﻟﺰاﻣ ًﺎ در‬
‫هﺮ ﻣﻮرد ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻣﺼﺪاق ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬اﺻﻞ ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬داغ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ه ﺎی ﺑ ﻮرژواﻳﯽ را‬
‫ﺑﺮ ﭘﻴ ﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺣﻘ ﻮق ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎری ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻩ اﻧﺪ و ﻟﺬا ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺠﻠ ﯽ ﺑﺮاﺑ ﺮی‪ ،‬اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺳ ﻨﺠﺶ‬
‫ﺳﻬﻢ هﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟ ﯽ ﺑﺮﺧ ﯽ از اﻓ ﺮاد ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان از ﺑﺮﺗﺮه ﺎی ﺟ ﺴﻤﯽ و ذهﻨ ﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧ ﺪ و‬
‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در ﻣ ﺪت زﻣ ﺎﻧﯽ واﺣ ﺪ ﮐ ﺎر ﺑﻴ ﺸﺘﺮی اﻧﺠ ﺎم دهﻨ ﺪ‪ ،‬و ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﻣ ﺪﺗﯽ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷ ﺪت و ﻣ ﺪت ﺁن را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻣ ﻼک ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻗ ﺮارداد‪ ،‬واﻻ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﻳ ﻦ ﺣﻘ ﻮق ﻣ ﺴﺎوی در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ﺣﻘ ﻮق ﻧﺎﻣ ﺴﺎوی‬
‫ﺑﺮای ﮐﺎر ﻧﺎﻣﺴﺎوی ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﮔﺮﭼﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‬
‫و هﻤﮕﺎن را در ﺣﮑﻢ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ هﻤﺴﺎن ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻠﻮﻳﺤ ًﺎ اﺳﺘﻌﺪادهﺎی ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻓ ﺮدی‬
‫را ارج ﻣﯽ ﻧﻬﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ اﻣﺘﻴﺎز ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻣﺤﺘﻮا ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﺣﻖ دﻳﮕﺮی ﺑﻪ ﺣﻘ ﯽ ﺑ ﺮای ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ﺑ ﺪل ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺣ ﻖ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻗﺘﻀﺎی ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻌﻴﺎره ﺎی ﻳﮑ ﺴﺎن اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ اﻓ ﺮاد ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮ‬
‫را )و اﮔ ﺮ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻴﻦ اﻓ ﺮاد دﻳ ﺪﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﺪ( ﻓﻘ ﻂ زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرهﺎی ﻳﮑﺴﺎن ﺳﻨﺠﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را از دﻳﺪﮔﺎهﯽ ﻳﮑ ﺴﺎن و ﻓﻘ ﻂ از ﺟﻨﺒ ﻪ ای‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و واﺣﺪ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﯽ ﻗﺮارداد ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﺜﺎل ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ اﻓ ﺮاد را‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد و ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺘﺎه ﻞ اﻧ ﺪ و ﺑﻌ ﻀﯽ ﻣﺠ ﺮد‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ‬
‫ﻓﺮزﻧ ﺪش ﺑﻴ ﺸﺘﺮ اﺳ ﺖ و دﻳﮕ ﺮی ﮐﻤﺘ ﺮ‪ ،‬و ﺧﻼﺻ ﻪ ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﻳﯽ از اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ ﺑ ﻴﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫وﺟﻮد ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﻣ ﺴﺎوی و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺳ ﻬﻢ ﻣ ﺴﺎوی از ﺻ ﻨﺪوق ﻣ ﺼﺮف‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬در ﻣﻮاردی درﻳﺎﻓﺖ ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ از ﮐ ﺎرﮔﺮ دﻳﮕ ﺮ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﮔﺮوه ﯽ‬

‫‪٢١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫از دﻳﮕﺮان ﻣﮑﻨﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺧﻮاهﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮای رﻓ ﻊ اﻳ ﻦ ﮐﻤﺒﻮده ﺎ ﺣﻘ ﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ در ﺁن ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘ ﺲ از‬
‫درده ﺎی ﻃ ﻮﻻﻧﯽ زاﻳﻤ ﺎن از ﺑﻄ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑ ﺮون ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﮐﻤﺒﻮده ﺎ‬
‫اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺣ ﻖ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ای ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﺳ ﺎﺧﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺤﻮﻻت ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﺁن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣﺮاﺣ ﻞ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘ ﺲ از اﻳﻨﮑ ﻪ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ اﺳ ﺎرت ﺑ ﺎر‬
‫اﻧﺴﺎن از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﭘﺎﻳﺎن ﮔﻴﺮد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺗﻀﺎد ﺑﻴﻦ ﮐﺎر ﺑ ﺪﻧﯽ و ﮐ ﺎر ﻓﮑ ﺮی از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫رﺧﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺪد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻳ ﮏ وﺳ ﻴﻠﻪ )ﻣﻌ ﺎش( ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺎز اﺳﺎﺳ ﯽ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﺒ ﺪل‬
‫ﮔ ﺮدد و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﺗﻮﻟﻴ ﺪی هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ی اﻓ ﺮاد‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﭼﺸﻤﻪ هﺎی ﺛﺮوت ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓ ﻮران ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺁن زﻣ ﺎن‬
‫ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان از اﻓ ﻖ ﻣﺤ ﺪود ﺣﻘ ﻮق ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻓﺮاﺗ ﺮ رﻓ ﺖ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﺷﻌﺎر را ﺑ ﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺧ ﻮد ﺑﻨﻮﻳ ﺴﺪ ﮐ ﻪ‪" :‬از ه ﺮ ﮐ ﺲ ﺑﺮﺣ ﺴﺐ ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﯽ اش و ﺑ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺲ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻴﺎزش‪".‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻔﺎهﻴﻤﯽ ﭼﻮن "ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر ﺑﺪون ﮐ ﻢ و ﮐﺎﺳ ﺖ" و ﻧﻴ ﺰ‬
‫"ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی" و "ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ" ﻧﺸﺎن دهﻢ ﮐﻪ هﺮ ﮐﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﯽ‬
‫را ﮐﻪ در دورﻩ ای ﺧﺎص ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻌﻴﻨﯽ داﺷﺘﻪ وﻟﯽ اﻣﺮوزﻩ ﻣﻨﺴﻮخ و ﺑ ﻪ اراﺟﻴ ﻒ ﻟﻔﻈ ﯽ‬
‫ﻣﺒﺪل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ ﺣ ﺰب ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﮐﻨ ﺪ و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺟﻬ ﺎن ﺑﻴﻨ ﯽ واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ ای را‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮔ ﺰاف در ﺣ ﺰب ﭘﺎﻳ ﻪ ﮔ ﺰاری ﺷ ﺪﻩ و ﻗ ﻮام ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫هﺠﻮﻳ ﺎت اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ دﻳﮕ ﺮی‪ -‬ﻣﺜ ﻞ ﺣ ﻖ و اﻣﺜ ﺎل اﻳﻨﻬ ﺎ ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن دﻣ ﻮﮐﺮات ه ﺎ و‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ ه ﺎی ﻓﺮاﻧ ﺴﻮی راﻳ ﺞ اﺳ ﺖ‪ -‬ﻣﻨﺤ ﺮف ﺳ ﺎزد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﮐﻮﺷ ﺶ ﺳﺮﺷ ﺘﯽ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﮐﺎراﻧﻪ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در اﻳﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اراﺋ ﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ اﻓ ﺰود ﮐ ﻪ‬
‫اﺻﻮ ًﻻ ﺳﺮوﺻﺪای ﺑﯽ ﻣﻮرد در ﺑﺎرﻩ ی ﺑﻪ اﺻ ﻄﻼح ﺗﻮزﻳ ﻊ و ﻗ ﺮاردادن ﺗﺄﮐﻴ ﺪ اﺻ ﻠﯽ ﺑ ﺮ‬
‫ﺁن ﻳﮏ اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳﻊ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺼﺮﻓﯽ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﺣﺎﺻ ﻞ ﻧﺤ ﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳ ﻊ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮزﻳﻊ ﺧﻮد وﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮای ﻣﺜ ﺎل‪،‬‬
‫ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺎدی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﻣ ﻴﻦ‬
‫و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﺗﻤﻠﮏ ﻏﻴﺮﮐ ﺎرﮔﺮان ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺎﻟ ﮏ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪی‪ ،‬ﻳﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﺷ ﻴﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳ ﻊ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺑﺨﻮد ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﻌﻠﯽ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺁن‬
‫ﮔ ﺎﻩ ﺑ ﺮای ﺗﻮزﻳ ﻊ وﺳ ﺎﻳﻞ ﻣ ﺼﺮﻓﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎی ﻣﺘﻔ ﺎوت ﭘﺪﻳ ﺪار ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﻢ‬
‫ﻣﺒﺘﺬل )و هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ﺑﺨ ﺸﯽ از )ﭘﻴ ﺮوان دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ( ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﺎق اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن ﺑ ﻮرژوازی‪،‬‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳﻊ را ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻣﻞ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮزﻳﻊ را ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﭼ ﺮا ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﻌ ﺪ از‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺪت هﺎ از روﺷﻦ ﺷﺪن راﺑﻄﻪ ی واﻗﻌﯽ )ﺑﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮزﻳﻊ و ﺗﻮﻟﻴﺪ( ﻣﯽ ﮔ ﺬرد‪،‬‬
‫ﮔﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮدارﻳﻢ‪.‬‬

‫‪" -٤‬رهﺎﺋﯽ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺻ ﻮرت ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ در ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬ﺗﻮدﻩ ای ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺷ ﮑﻠﯽ "اﺻ ﻼح ﺷ ﺪﻩ" از ﻣﻘﺪﻣ ﻪ ی ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠ ﻞ ﮐ ﺎرﮔﺮی‬
‫اﻗﺘﺒﺎس ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁن ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‪" :‬ره ﺎﺋﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫اﻗﺪام ﺧﻮد ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد"‪ .‬وﻟﯽ در اﻳﻦ "ﺷ ﮑﻞ اﺻ ﻼح ﺷ ﺪﻩ"‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰی را رهﺎﺋﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪" :‬ﮐﺎر"؟ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﻣﻔﻬ ﻮم اﻳ ﻦ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ را‬
‫درﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬ﺟﻤﻠ ﻪ ی دوم ﮔﻔﺘ ﻪ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ﻃ ﺮزاول اﺳ ﺖ‪" :‬در ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ی ﮐﺎرﮔﺮ‪ -‬ﺳﺎﻳﺮ ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬ﺗﻮدﻩ ای ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬
‫در ﻣﺎﻧﻴﻔ ﺴﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‪" :‬ﺑ ﻴﻦ هﻤ ﻪ ی ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺑ ﻮرژوازی ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ی واﻗﻌ ًﺎ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺻ ﻨﺎﻳﻊ ﺑ ﺰرگ راﻩ اﻧﺤﻄ ﺎط و زوال ﻣ ﯽ ﭘﻴﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﺧﻮد ﺛﻤﺮﻩ و ﻣﺤﺼﻮل ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪".‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻣﯽ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺰرگ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺌﻮدال هﺎ ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ی‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬زﻳﺮا )ﻃﺒﻘﻪ ی ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻓﺌﻮدال( ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ از‬
‫ﻳﮏ ﺷﻴﻮﻩ ی ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻣﻨﺴﻮخ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑ ﻮرژوازی را در‬
‫ردﻳﻒ ﻟﺮدهﺎ و ﻃﺒﻘﻪ ی ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﻮدﻩ ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺳ ﻮی دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﻮرژوازی اﻧﻘﻼﺑ ﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﺑ ﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮرژوازی در داﻣﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺰرگ رﺷﺪ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺎن ﻧ ﺎﺑﻮدی ﺳﺮﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﻗ ﺼﺪ ﺗﺜﺒﻴ ﺖ اﻳ ﻦ ﺳﺮﺷ ﺖ را دارد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ ﮐﻪ "ﻗﺸﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ" "ﺑﻪ زﻣﺮﻩ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ" ﻣ ﯽ ﭘﻴﻮﻧ ﺪد و‬
‫ﺳﺮﺷﺘﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ از ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪﮔﺎهﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ادﻋﺎ ﮐﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﺸﺮ‬
‫در ﮐﻨﺎر ﺑﻮرژواهﺎ و ﻓﺌﻮدال هﺎ و در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ "ﻳ ﮏ ﺗ ﻮدﻩ ی ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ"‬
‫ﻼ ﭘﻮﭼﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ادﻋﺎی ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺁﻳﺎ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﻮﭼﮏ و دهﻘﺎﻧﺎن اﻋ ﻼم ﮐ ﺮد‬
‫ﮐﻪ "هﻤﻪ ی ﺷﻤﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ در ﮐﻨﺎر ﻓﺌﻮدال هﺎ و ﺑﻮرژواهﺎ ﻳﮏ ﺗﻮدﻩ ی ارﺗﺠﺎﻋﯽ‬
‫هﺴﺘﻴﺪ‪".‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﭘﻴ ﺮوان ﻻﺳ ﺎل ﻧ ﺺ ﺻ ﺮﻳﺢ ﺗﻘﺮﻳ ﺮات او را از ﺣﻔ ﻆ ﻣ ﯽ داﻧﻨ ﺪ‪ ،‬ﻻﺳ ﺎل ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ را از ﺣﻔﻆ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻣﺎﻧﻴﻔ ﺴﺖ را ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺣﺪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﺮ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ ﺗ ﺎ وﺣ ﺪت ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﻓﺌ ﻮدال ه ﺎ و ﭘﻴ ﺮوان اﺳ ﺘﺒﺪاد‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻮرژواهﺎ رﻧﮓ و ﺟﻼﺋﯽ ﻧﻮ و ﻣﻘﺒﻮل ﺑﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫‪٢٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‪ ،‬در ﭘ ﺎرﮔﺮاف ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ‪ ،‬ﮔﻔﺘ ﻪ ه ﺎی ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ ﻣﺂﺑﺎﻧ ﻪ او )در ﺑ ﺎرﻩ ی ﺗ ﻮدﻩ ی‬
‫ارﺗﺠﺎﻋﯽ( ﺑﺪون هﻴﭻ ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ در ﮐﻨ ﺎر ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﺷ ﺪﻩ ای از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠ ﻞ‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮی ﻗ ﺮار دادﻩ ﺷ ﺪﻩ و در ﺣﮑ ﻢ اﻓﺎﺿ ﺎت ﺧ ﺎرج از دﺳ ﺘﻮر ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬وﻟ ﯽ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ اﻓﺎﺿ ﺎت ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃﺒ ﻊ ﺑﻴ ﺴﻤﺎرک ﻧﺎﺳ ﺎزﮔﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ و ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﺎق‬
‫ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ هﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ از ﺳﻮی ﺑﺮﻟﻴﻦ٭ ﺳﺮ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫‪" -٥‬ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺧﻮد را ﺑﺮای ره ﺎﺋﯽ‪ ،‬در وﺣﻠ ﻪ اول در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب دوﻟ ﺖ‬
‫ﻣﻠ ﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺁﮔ ﺎﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﮐﻮﺷﺶ هﺎﻳﺶ‪ ،‬ﮐ ﻪ در ﺿ ﻤﻦ ﺑ ﺎ ﮐﻮﺷ ﺶ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺸﻮرهﺎی ﻣﺘﻤ ﺪن وﺣ ﺪت‬
‫دارد‪ ،‬ﺑﺮادری ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺧﻠﻖ هﺎ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﻻﺳ ﺎل‪ ،‬ﺑ ﺮﺧﻼف ﻣﺎﻧﻴﻔ ﺴﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺖ و ﺗﻤ ﺎم ﺳ ﻨﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﭘﻴ ﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﮐﻮﺗ ﻪ‬
‫ﻓﮑﺮی ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﻮﺿﻊ ﺟﻨ ﺒﺶ ﮐ ﺎرﮔﺮی را ﻣﻮﺿ ﻌﯽ ﻣﻠ ﯽ ﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺼﻮر ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮﻏﻢ ﮐﻮﺷﺶ هﺎی ﻣﺴﺘﻌﻤﺮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﮐﺎرﮔﺮی‪ ،‬ﭘﻴﺮوان او ﮐﻤﺎﮐ ﺎن در اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻊ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ!‬
‫ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣﺒ ﺎرزﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ در ﮐ ﺸﻮر‬
‫ﺧ ﻮد ﮐ ﻪ ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ اﺻ ﻠﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ی اوﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ی ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ در ﺗﺸﮑﻞ ﺧﻮد )و ﻧﻪ در ﻣﻀﻤﻮن ﺁن(‬
‫ﻣﻠ ﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺳ ﻄﺤﯽ ﻣﻠ ﯽ ﺻ ﻮرت ﭘ ﺬﻳﺮد‪ -‬وﻟ ﯽ‬
‫"ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب دوﻟ ﺖ ﻣﻠ ﯽ" ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ اﻣﭙﺮﻃ ﻮری ﺁﻟﻤ ﺎن‪ ،‬از ﻟﺤ ﺎظ اﻗﺘ ﺼﺎدی "در‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب" ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ و از ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﯽ "در ﭼﻬﺎرﭼﻮب" ﻧﻈﺎم دوﻟﺖ هﺎ اﺳﺖ‪ .‬ه ﺮ‬
‫ﺗ ﺎﺟﺮی ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﺠ ﺎرت ﺁﻟﻤ ﺎن در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺗﺠ ﺎرت ﺧ ﺎرﺟﯽ اﺳ ﺖ و ﻋﻈﻤ ﺖ ه ﺮ‬
‫ﺑﻴ ﺴﻤﺎرک دﻗﻴﻘ ًﺎ" در هﻤ ﻴﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ ﮐ ﻪ او ﻳ ﮏ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ را دﻧﺒ ﺎل‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫٭‬
‫‪ -‬ﻣﺎرای ﺑﺮﻟﻦ "اﺷﺎرﻩ ی ﮐﻨﺎﻳﻪ ﺁﻣﻴﺰی ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧ ﺎم هﺎﺳ ﻠﻤﻦ ﮐ ﻪ در ﺁن زﻣ ﺎن ﺳ ﺮدﺑﻴﺮ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﻣﺠﻼت ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻮد‪ .‬م‪.‬‬

‫‪٢٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﺣﺎل ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﺧ ﻮد را ﺗ ﺎ ﮐﺠ ﺎ ﺗﻨ ﺰل‬

‫دادﻩ اﺳﺖ؟ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ )ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ( ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﮔﺎهﯽ ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﮐ ﻪ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣﺒ ﺎرزاﺗﺶ‬
‫"ﺑﺮادری ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺧﻠﻖ هﺎ" ﺧﻮاهﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت در واﻗ ﻊ از اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ی ﺻ ﻠﺢ و‬
‫ﺁزادی)‪ (١٠‬ﺑﻮرژواه ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺎرﻳ ﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺟﺎﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﺑ ﺮای ﺑ ﺮادری‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ در ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺣ ﺎﮐﻢ و ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑﮑ ﺎر رﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻴ ﺎن‪ ،‬ذﮐ ﺮی از ﮐﺎرﮐﺮده ﺎی ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤ ﺎن در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ! و ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ی ﮐﺎرﮔﺮ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺑ ﻮرژوازی ﮐ ﺸﻮر ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ه ﻢ ﺑ ﺎ ﺗﻮﻃﺌ ﻪ ه ﺎی ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ه ﺮ ﺑﻴ ﺴﻤﺎرک ﺳ ﺘﻴﺰ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﻮرژوازی در ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﻣﺘ ﺸﮑﻞ از ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑ ﻮرژوازی ﮐ ﺸﻮرهﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺗﺤﺎد ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﻄﺤﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﭘ ﺎﻳﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی‬
‫ﺣ ﺰب ﺗﺠ ﺎرت ﺁزاد ﻗ ﺮار دارد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی اﻳ ﻦ ﺣ ﺰب ﺧﺎﻃﺮﻧ ﺸﺎن ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﮐ ﻪ ﺣﺎﺻ ﻞ‬
‫ﮐﻮﺷﺶ هﺎی ﺁن "ﺑﺮادری ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺧﻠﻖ هﺎ" ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ ﺣﺰب‬
‫ﺑﺮای ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﮐ ﺮدن ﺗﺠ ﺎرت اﻗ ﺪاﻣﺎﺗﯽ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻌﻤ ﻮل ﻣ ﯽ دارد و ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ هﺎ‪ ،‬هﺮ ﻳﮏ در ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺠﺎرت اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠ ﯽ ﻃﺒﻘ ﺎت ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺗ ﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮدﻳ ﺖ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ی‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ( ﻓﻘﻂ در ﺣﮑﻢ ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﮐﻮﺷ ﺶ در راﻩ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻳﮏ ارﮔﺎن ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺮای )ﺗﻨﻈﻴﻢ( ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎی )ﻃﺒﻘ ﺎت ﮐ ﺎرﮔﺮ( ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐﻮﺷ ﺶ‪،‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻟﺤ ﺎظ ﺳﺮﺷ ﺖ اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ه ﺎی ﻣﺤﺮﮐ ﯽ ﮐ ﻪ ﺁن را ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁورد از ﭘﻴ ﺮوزی ه ﺎی ﻣ ﺴﺘﻤﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺸﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﮐﻤﻮن ﭘﺎرﻳﺲ ﺗﺤﻘﻖ اﻳ ﻦ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ در ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁن ﻧﺎﻣﻴﺴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ی ﺑﻴﺴﻤﺎرﮐﯽ ﻧﻮردوﻳﭽﻪ ) ‪ (NORDEUTSCHE‬ﺑ ﻪ ﺣ ﻖ اﻋ ﻼم ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ را ﻃﺮد ﮐﺮدﻩ اﺳ ﺖ)‪ ،(١١‬و ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻣﺴﺮت ﺑﻴﺴﻤﺎرک را ﻧﻴﺰ ﻓﺮاهﻢ ﺁورد‪.‬‬

‫‪٢٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫"ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ ی اﻳ ﻦ اﺻ ﻮل اﺳﺎﺳ ﯽ‪ ،‬ﺣ ﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎی‬

‫ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑ ﺮای دوﻟ ﺖ ﺁزاد و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ‪ :‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺮای اﺿ ﻤﺤﻼل ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺰدی‬
‫هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺁهﻨ ﻴﻦ ﻣﺰده ﺎ و ﻣﺤ ﻮ ه ﺮ ﻧ ﻮع اﺳ ﺘﺜﻤﺎر و ﻧ ﺎﺑﻮدی هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻌﺪًا ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ دوﻟﺖ "ﺁزاد" ﺑﺎز ﺧﻮاهﻢ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ در ﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻻﺳﺎﻟﯽ "ﻗﺎﻧﻮن ﺁهﻨﻴﻦ ﻣﺰده ﺎ" را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮد! ﺑﺮای ﺁﻧﮑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﻧﺸﻮد اﺑﺎﻃﻴﻠﯽ ﭼﻮن "اﺿﻤﺤﻼل ﻧﻈﺎم‬
‫ﻣﺰدی" ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل ﺁﻧﮑﻪ در واﻗﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ "ﻧﻈﺎم ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدی‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁهﻨﻴﻦ ﻣﺰده ﺎ"‪ ،‬ﺷ ﮑﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدی را از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁهﻨﻴﻦ ﻳﺎ ﺳﻔﺎﻟﻴﻦ ﺁن را ﻧﻴﺰ از ﻣﻴﺎن ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﺑ ﺮد‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁﻧﮑ ﻪ ﺣﻤ ﻼت ﻻﺳ ﺎل‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﮐﺎر ﻣﺰدی‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﻗ ﺎﻧﻮن )ﺁهﻨ ﻴﻦ( اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑ ﺮای‬
‫اﺛﺒ ﺎت ﭘﻴ ﺮوزی ﻓﺮﻗ ﻪ ی ﻻﺳ ﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺿ ﺮوری اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ "ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺰدی" ﺗﻨﻬ ﺎ "هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁهﻨﻴﻦ ﻣﺰدهﺎ" ﻣﻀﻤﺤﻞ ﮔﺮدد و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺮ هﻤﮕﺎن روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻔﻬﻮم "ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ واژﻩ ی ﺁهﻨﻴﻦ ﺁن دﺳﺖ ﺁورد ﺧﻮد‬
‫ﻻﺳﺎل اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺁن ﻧﻴ ﺰ از "ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺁهﻨ ﻴﻦ اﺑ ﺪی و ﻋﻈ ﻴﻢ" ﮔﻮﺗ ﻪ اﻗﺘﺒ ﺎس ﺷ ﺪﻩ٭‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺪد هﻤﻴﻦ واژﻩ ی "ﺁهﻨﻴﻦ"‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎن راﺳﺘﻴﻦ ﻻﺳﺎﻟﯽ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳ ﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن را ﺑﺎ داغ و ﻣﻔﻬﻮم ﻻﺳﺎﻟﯽ ﺁن ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﺪﻻل ه ﺎی‬
‫او را ﻧﻴ ﺰ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﻗﺒ ﻮل ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﺪﻻل ه ﺎ ﮐ ﺪام اﻧ ﺪ؟ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻻﻧ ﮓ‬
‫)‪ ،(LANGE‬اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻻﺳ ﺎل ﻧ ﺸﺎن داد‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﺪﻻل ه ﺎ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ هﻤ ﺎن‬
‫ﺗﺌﻮری ﻣﺎﻟﺘﻮﺳﯽ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﻻﻧﮓ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد از ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ اﻳﻦ ﺗﺌﻮری اﺳ ﺖ‪ (.‬وﻟ ﯽ‬
‫اﮔ ﺮ ﺻ ﺤﺖ اﻳ ﻦ ﺗﺌ ﻮری را ﺑﭙ ﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺑﺎﻳ ﺪ اذﻋ ﺎن ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﺣﺘ ﯽ اﮔ ﺮ ﺻ ﺪ ﺑ ﺎر ه ﻢ‬
‫ﮐ ﺎرﻣﺰدی را رﻳ ﺸﻪ ﮐ ﻦ ﺳ ﺎزﻳﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑ ﻪ ﻗ ﻮت ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ‬
‫ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧ ﺎﻇﺮ ﺑ ﺮ ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺰدی ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻧﻈ ﺎم ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ه ﻢ در ﺑ ﺮ‬

‫‪DAS GOTTLICHE.‬‬ ‫٭‪ -‬از اﻳﻦ اﺛﺮ ﮔﻮﺗﻪ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬هﻤﻴﻦ ﺗﺌﻮری‪ ،‬ﺗﮑﻴﻪ ﮔﺎﻩ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫ﺳﺘﺮوﻧﯽ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را در رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ﻓﻘ ﺮ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت رﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ )ﺑ ﻪ زﻋ ﻢ‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ( ﻓﻘﺮ رﻳﺸﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ دارد و ﻟﺬا ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻓﻘ ﺮ را ﻋﻤﻮﻣﻴ ﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ و اﺑﻌﺎد ﺁن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻳﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﻄﻮح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ و ﮔﺴﺘﺮش دهﺪ!‬
‫وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ه ﻢ ﺗ ﺎزﻩ ﻧﮑﺘ ﻪ ی اﺻ ﻠﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷ ﺘﻪ از ﺑﻴ ﺎن ﻧﺎدرﺳ ﺖ ﻻﺳ ﺎﻟﯽ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺌﻮری‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ واﻗﻌ ًﺂ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﺎﻧﻪ در ﻧﮑﺘﻪ ی زﻳﺮ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻻﺳﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ در ﺣﺰب ﻣﺎ ﻗ ﻮام ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ )ﺳﺮﺷ ﺖ واﻗﻌ ﯽ(‬
‫ﻣﺰد هﻤﺎن ﻇﺎهﺮ ﺻﻮری ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ارزش ﻳﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در واﻗ ﻊ ﻣ ﺰد ﺷ ﮑﻞ‬
‫ﻣﺴﺘﺘﺮ ارزش ﻳﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ اﻳ ﻦ ﺷ ﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫ﻶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺁن ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﻣﻄﺮود ﮔﺸﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻋﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺰد و اﻧﺘﻘﺎدهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺰدﺑﮕﻴﺮ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﺑ ﺮای ﻗ ﻮت ﻻﻳﻤ ﻮت و اداﻣ ﻪ ی ﺣﻴ ﺎت‬
‫ﺧﻮد ﮐﺎر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺪﺗﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻄ ﻮر راﻳﮕ ﺎن ﺑ ﺮای ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار )و دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺼﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ارزش اﺿ ﺎﻓﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ( ﮐ ﺎر ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺖ ﺷ ﻴﻮﻩ ی ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری دﻗﻴﻘ ًﺎ در‬
‫ﮔﺮوی اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎر راﻳﮕﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﺎ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﺗ ﺮ ﮐ ﺮدن‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎر روزاﻧﻪ ﻳ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﮐ ﺎراﺋﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺻ ﻮرت ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﮐﺎرﻣﺰدی‪ ،‬ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﺑ ﺮدﻩ وار اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻨﺎﺳ ﺐ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺮﻏﻢ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻣﻴ ﺰان ﭘﺮداﺧﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان‪) ،‬اﺳ ﺘﺜﻤﺎر در ﺁن( ﺗ ﺸﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻗﻮام و ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ در ﺣﺰب‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑﺎﻳﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺣﺰﺑ ﯽ ﻻﺳ ﺎل ﺑﺎزﮔ ﺸﺖ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ ﻻﺳ ﺎل دﻗﻴﻘ ًﺎ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺰد را‬
‫ﻧﻤ ﯽ داﻧ ﺴﺖ و ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﺎق اﻗﺘ ﺼﺎدداﻧﺎن ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﻇ ﺎهﺮ ﺁن را ﺑ ﺎ ﺳﺮﺷ ﺖ ﺁن اﺷ ﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﮐ ﺸﻒ رﻣ ﺰور از ﺑ ﺮدﻩ داری ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ی‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن و ﺁﻏﺎز ﺷﻮرش از ﺳﻮی ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮدﻩ ای ﮐﻪ ﮐﻤﺎﮐﺎن اﺳﻴﺮ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﻣﻨ ﺴﻮخ اﺳ ﺖ‪،‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺑﺮدﮔﺎن ﺷﻮرﺷﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪" :‬ﺑ ﺮدﻩ داری ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧ ﺎﺑﻮد ﺷ ﻮد ﭼ ﻮن ﺗﻐﺬﻳ ﻪ‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﺑﺪ"‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺻﺮﻓ ًﺎ اﻳﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﺣ ﺰب دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﻬ ﺎﺟﻢ ﻧﻔ ﺮت ﺑ ﺎری ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﺷ ﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤ ﯽ ﻗ ﻮام ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ی ﺗ ﻮدﻩ ی ﺣﺰﺑ ﯽ زدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻣﺆﻳ ﺪ ﻧﻴ ﺎت ﺟﻨﺎﻳ ﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ و‬
‫ﺑﯽ وﺟﺪاﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎ در ﺗﻬﻴﻪ ی اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ی ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﻳﻦ ﭘﺎرﮔﺮاف ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ "ﻧﺎﺑﻮدی هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدی ﺗﻔﺎوت هﺎی ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎﻣﯽ‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧ ﻮد از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ رﺧ ﺖ ﺑ ﺮ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﺴﺖ‪.‬‬
‫"ﺟﻬ ﺖ هﻤ ﻮار ﺳ ﺎﺧﺘﻦ راﻩ ﺑ ﺮای ﺣ ﻞ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺣ ﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫ﺧﻮاه ﺎن ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﺎ ﻣ ﺴﺎﻋﺪت دوﻟ ﺖ و ﺗﺤ ﺖ ﮐﻨﺘ ﺮل‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﻣ ﺮدم زﺣﻤ ﺘﮑﺶ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ ه ﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺻ ﻨﻌﺘﯽ و‬
‫ﮐﺸﺎورزی ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﻄﺤﯽ اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﺗﻤ ﺎﻣﯽ ﮐ ﺎر از ﻣﻴ ﺎن ﺁن‬
‫ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ"‪.‬‬
‫ﭘﺲ از "ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁهﻨﻴﻦ ﻣﺰدهﺎ"ی ﻻﺳﺎل‪ ،‬ﺣﺎل ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻌﺮﻓﯽ اﮐﺴﻴﺮ اﻳﻦ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ رﺳ ﻴﺪﻩ‬
‫و ﺣﻘﺎ ﮐﻪ راﻩ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ اﮐﺴﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ "هﻤﻮار" ﻣﯽ ﮔﺮدد! ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎی ﻣﺒﺎرزﻩ ی ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻋﻨ ﺎوﻳﻦ روزﻧﺎﻣ ﻪ ای ﭼ ﻮن "ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ" ﻧﺸ ﺴﺘﻪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮای "ﺣ ﻞ" ﺁن‪ ،‬راﻩ ﺑﺎﻳ ﺪ "هﻤ ﻮار ﮔ ﺮدد‪ ".‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ "ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ‬
‫ﮐﺎر" از ﺑﻄﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﺮای ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﻤﻦ هﺎی ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﻧ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان‬
‫اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌ ًﺂ ﮐ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺨﻴﻠ ﻪ ی ﻻﺳ ﺎل ﻣ ﯽ ﮔﻨﺠ ﺪ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﺟﺪﻳ ﺪ را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ راﻩ ﺁهﻦ ﺗﺎزﻩ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت و وام دوﻟﺖ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ اﻧﺪک ﺷﺮم و ﺣﻴﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻳ ﻦ "ﻣ ﺴﺎﻋﺪت دوﻟ ﺖ" ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ "ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﮑﺶ" ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ "ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﮑﺶ" ﺁﻟﻤﺎن را دهﻘﺎﻧﺎن‬
‫و ﻧﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬در ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ واژﻩ ی دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣ ﺮدم اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑﺎﻳ ﺪ ﭘﺮﺳ ﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ "ﮐﻨﺘﺮل ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﮑﺶ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟‬
‫ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬ﻣ ﺮدم زﺣﻤ ﺘﮑﺶ ﺑ ﺎ ﻃ ﺮح اﻳ ﻦ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎ از دوﻟ ﺖ‪ ،‬ﺁﮔ ﺎهﯽ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد را از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺸﺎن دادﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ را در دﺳ ﺖ دارﻧ ﺪ و ﻧ ﻪ ﺑ ﺮای‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻣﺎدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺑﺮرﺳ ﯽ اﻧﺘﻘ ﺎداﺗﯽ ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ﺳ ﻠﻄﻨﺖ ﻟ ﻮﺋﯽ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ ﻋﻠﻴ ﻪ راﻩ ﺣ ﻞ ه ﺎی‬
‫ﺑﻮﺷﻪ)‪ ،(BUCHEZ‬و در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻋﻨﻮان ﺷﺪ و ﻣ ﻮرد‬
‫ﻗﺒﻮل ﮐﺎرﮔﺮان ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺁﺗﻠﻴﻪ)‪ (١٢‬ﻧﻴ ﺰ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﺿ ﺮوری ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﮔﻨ ﺎﻩ اﺻ ﻠﯽ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن اﻳﻦ اﮐﺴﻴﺮ ﻧﻮﻇﻬ ﻮر در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ درﺑ ﺮ داﺷ ﺘﻦ ﻳ ﮏ ﮔ ﺎم ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘ ﺲ و رﺟﻌ ﺖ از ﺧﺎﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﻳ ﮏ ﻧﻬ ﻀﺖ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑ ﻪ ﺧﺎﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﻳ ﮏ ﻧﻬ ﻀﺖ ﺳﮑﺘﺎرﻳ ﺴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺧﻮاهﺎن اﻳﺠ ﺎد ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑ ﺮای ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ در ﺳ ﻄﺢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و‬
‫در وﺣﻠ ﻪ ی اول در ﻣﺤ ﺪودﻩ ی ﻣﻠ ﯽ و در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﮐ ﺸﻮر ﺧ ﻮد ه ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺪان‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺮای اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﮐ ﺮدن ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠ ﯽ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ )و اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ( هﻴﭻ وﺟﻪ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟﺖ ﻧﺪارد‪ .‬و اﻣﺎ در‬
‫ﺑ ﺎرﻩ ی اﻧﺠﻤ ﻦ ه ﺎی ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ اﻧﺠﻤ ﻦ ه ﺎﺋﯽ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺣ ﺎﺋﺰ اهﻤﻴ ﺖ و‬
‫ارزش داﻧﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﺎﻳﻪ ی ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﺤﺖ اﻟﺤﻤﺎﻳﻪ ی دوﻟ ﺖ‬
‫ﻳﺎ ﺑﻮرژوازی‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻘﺶ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ‬

‫اﻟﻒ‪" .‬ﺑﻨﻴﺎد ﺁزاد دوﻟﺖ"‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺑﻨﺪ دوم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺮای ﻳﮏ "دوﻟﺖ ﺁزاد" ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ دوﻟﺖ ﺁزاد ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﯽ ﺷﮏ ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از ﺳﻠﻄﻪ ی ﺑﺮداﺷﺖ هﺎی ﮐﻮﺗﻪ ﻓﮑﺮاﻧﻪ ی ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻨﺎﺻ ﺮ‬
‫ﺣﻘﻴﺮ رهﺎﺋﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺁزاد ﺳ ﺎﺧﺘﻦ دوﻟ ﺖ ه ﺪف ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬دوﻟ ﺖ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮری ﺁﻟﻤ ﺎن ﮐ ﻢ و‬
‫ﺑﻴﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻟﺖ روﺳﻴﻪ "ﺁزاد" اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺁزادی )واﻗﻌﯽ( ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ را‬
‫از ارﮔﺎﻧﯽ ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ارﮔﺎﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻄﻠﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺒ ﺪل ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو‪،‬‬
‫اﻣﺮوزﻩ دوﻟﺖ هﺎ ﺗﺎ ﺁن ﺣﺪ ﺁزادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ "ﺁزادی دوﻟﺖ" را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ اﺗﺨ ﺎذ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﺣ ﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن ﮐ ﻢ ﻣ ﺎﻳﮕﯽ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﺧ ﻮد را‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺑﺮرﺳ ﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻨﻴ ﺎد دوﻟ ﺖ ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫) و ﺟﻮاﻣﻊ ﺁﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ی ﺑﻨﻴﺎد دوﻟﺖ هﺎی ﺁﻳﻨﺪﻩ(‪ ،‬دوﻟ ﺖ را ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ای ﻣ ﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺘﮑ ﯽ‬
‫ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎدهﺎی ﻓﮑﺮی‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ و ﺁزادﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ﺧﺎص ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ در ﻣ ﻮرد ﮐ ﺎرﺑﺮد ﻧﺎدرﺳ ﺖ ﻣ ﻀﺤﮏ ﻋﺒ ﺎراﺗﯽ ﭼ ﻮن "دوﻟ ﺖ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ" و "ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﮐﻨ ﻮﻧﯽ" و ﻣﻔﻬ ﻮم ﻧﺎدرﺳ ﺖ و ﺣﺘ ﯽ ﻣ ﻀﺤﮏ ﺗ ﺮ دوﻟﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺨﺎﻃ ﺐ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟‬
‫"ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ" ﻳ ﮏ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺸﻮرهﺎی ﻣﺘﻤ ﺪن‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎ ﺣﺪی از ﺑﻘﺎﻳﺎی ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﻣﺒﺮی اﺳ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺧ ﺼﻮﺻﻴﺎت‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ه ﺮ ﮐ ﺸﻮر ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮑﻞ دادﻩ و ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‪.‬‬
‫"دوﻟ ﺖ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ" در ﻣﺤ ﺪودﻩ ی ه ﺮ ﮐ ﺸﻮری ﺷ ﮑﻠﯽ ﺧ ﺎص دارد و ﻣﻴ ﺎن دوﻟ ﺖ‬

‫‪٣١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﺁﻟﻤ ﺎن ﭘ ﺮوس و دوﻟ ﺖ ﺳ ﻮﺋﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ و اﻧﮕﻠ ﺴﺘﺎن ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ "ﻣﻔﻬﻮم" "دوﻟﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ" ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺮﻏﻢ ﺗﻔﺎوت ه ﺎی ﻣﻮﺟ ﻮد در ﺷ ﮑﻞ دوﻟ ﺖ ه ﺎی ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬وﺟ ﻪ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن وﺟ ﻮد دارد و ﺁن وﺟ ﻪ ﻣ ﺸﺘﺮک اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ هﻤﮕ ﯽ ﺑ ﺮ ﺑﻨﻴ ﺎد ﺟﻮاﻣ ﻊ‬
‫ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺟﺪﻳ ﺪی اﺳ ﺘﻮارﻧﺪ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ ﺑ ﻪ درﺟ ﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ و رﺷ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺧ ﺎﻃﺮ‪ ،‬اﻳ ﻦ دوﻟ ﺖ ه ﺎ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل در ﺑﺮﺧ ﯽ از‬
‫وﻳﮋﮔﯽ هﺎی ﻋﻤﺪﻩ ی ﺧﻮد ﻣﺸﺘﺮک اﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ در اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﯽ ﺗﻮان از "دوﻟﺖ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ"‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺁن را ﺑ ﺎ دوﻟﺘ ﯽ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در ﺁن رﻳ ﺸﻪ ه ﺎی ﻓﻌﻠ ﯽ دوﻟ ﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺑﻮرژوازی‪ ،‬ﺧﺸﮑﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ اﻳ ﻦ ﭘﺮﺳ ﺶ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ :‬در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﺘﯽ‪ ،‬دوﻟ ﺖ ﺷ ﺎهﺪ ﭼ ﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد؟ ﺑﻪ ﺳ ﺨﻦ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﮐ ﺪام ﻳ ﮏ از ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ ی‬
‫دوﻟﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﺁن را ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎی دوﻟ ﺖ ﻓﻌﻠ ﯽ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺳ ﺎﺧﺖ؟ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺌﻮال را ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻠﻤﯽ ﭘﺎﺳﺦ داد و اﮔﺮ واژﻩ هﺎی "ﻣﺮدم" و "دوﻟﺖ"‬
‫را در هﺰار ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻮدی ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داری و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ دوران ﮔﺬار اﻧﻘﻼﺑ ﯽ اوﻟ ﯽ ﺑ ﻪ دوﻣ ﯽ‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ اﻳﻦ دوران‪ ،‬ﻳﮏ دوران ﮔﺬار ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ دوﻟ ﺖ ﺁن‪،‬‬
‫ﭼﻴﺰی ﺟﺰ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮری اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دوران و‬
‫ﻧﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺁﻳﻨﺪﻩ اﺷﺎرﻩ ای ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎوی ﭼﻴﺰی ﺳﻮای اوراد دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ی ﮐﻬﻨ ﻪ ای ﭼ ﻮن ﺣ ﻖ رأی‬
‫هﻤﮕﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻘ ﻮق ﻋﻤ ﻮﻣﯽ و ارﺗ ﺶ ﻣﺮدﻣ ﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ در واﻗ ﻊ هﻤ ﺎن‬
‫ﻃﻨﻴﻦ ﻣﺠﺪد ﺧﻮاﺳﺖ هﺎی ﺣﺰب ﻣﺮدم)‪ (٨‬و اﻧﺠﻤ ﻦ ﺻ ﻠﺢ و ﺁزادی ﺑﻮرژواه ﺎ اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫در ﺗﺸﺮﻳﺢ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ هﺎ‪ ،‬دﭼﺎر اﻏﺮاق هﺎی ﻧﺎروا ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن ﮐﻨﻴﻢ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ی‬
‫ﺁﻧﻬﺎ اﻣﺮوزﻩ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ دوﻟ ﺖ ﻣﻄﻠ ﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ را در ﺣ ﺎل ﺣﺎﺿ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان‪،‬‬
‫ﻼ درﻣﺤ ﺪودﻩ اﻣﭙﺮﻃ ﻮری ﺁﻟﻤ ﺎن ﻳﺎﻓ ﺖ و ﺑ ﺮای ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺁن ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﺋﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ‬
‫ﻓﻌ ً‬

‫‪٣٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫رﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧ ﻮع "ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺁﻳﻨ ﺪﻩ"‪ ،‬در واﻗ ﻊ "هﻤ ﺎن ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﮐﻨ ﻮﻧﯽ" اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺣ ﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺁن ﺳﻮی "ﭼﻬﺎرﭼﻮب" اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﺁﻟﻤﺎن" ﺻﻮرت ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺣ ﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤ ﺎن اﻋ ﻼم‬
‫ﮐ ﺮدﻩ ﮐ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ "در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب دوﻟ ﺖ ﻣﻠ ﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد"‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب دوﻟ ﺖ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﺁﻟﻤﺎن ﭘﺮوس‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ درﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﺣ ﺰب‬
‫ﭘﻮچ و ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﭼﻴ ﺰی را ﺧﻮاﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در دﺳ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ‪-‬‬
‫در )ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺰب( اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺻﻠﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ اﻟﻔ ﺎظ ﭘ ﻮچ و‬
‫زﻳﺒﺎ ﻓﻘﻂ در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻣﺼﺪاق ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺮدم در ﺁن ﺑﻪ رﺳ ﻤﻴﺖ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ هﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﮏ ﺟﻤﻬﻮری دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺳ ﺎزﮔﺎر‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد و ﺑ ﻪ ﺣﮑ ﻢ ﻋﻘ ﻞ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﺟ ﺮأت ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در‬
‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎی اﺣﺰاب ﮐﺎرﮔﺮی در دوران ﻟ ﻮﺋﯽ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ و ﻟ ﻮﺋﯽ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺖ ﻳ ﮏ ﺟﻤﻬ ﻮری دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ را ﻣﻄ ﺮح ﺳ ﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃﻔ ﺮﻩ ه ﺎی‬
‫"ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ" و "ﻳﺎ ﺷﺮاﻓﺘﻤﺪاﻧﻪ"٭ ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺖ و از ﻳﮏ دوﻟﺖ ﭘﻠﻴﺴﯽ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪی ﺑﻮروﮐﺮاﺗﻴﮏ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ و ﻟﻌﺎﺑﯽ از اﺷﮑﺎل ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎﻧﯽ را در ﮐﻨ ﺎر‬
‫ﺑﻘﺎﻳﺎی ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ هﻤﺮاﻩ دارد و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗ ﺎ ﺣ ﺪی ه ﻢ ﺗﺤ ﺖ ﻧﻔ ﻮذ ﺑ ﻮرژوازی اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ هﺎﺋﯽ را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﻳ ﮏ ﺟﻤﻬ ﻮری دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺑ ﺎر ده ﺪ و‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻴﺎﺑ ﺪ‪ ،‬و ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﻓ ﺮض ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ دوﻟﺘ ﯽ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﻪ ﻣ ﺬاﮐﺮﻩ ﺧﻮاﻧ ﺪ و از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ "اﺑﺰار ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ" ﺧﻮاﺳﺖ هﺎی ﻣﻄﻠﻮب را ﺑﺮ ﺁن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﺴﻤﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻴﭻ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺳ ﺎزﮔﺎر ﻧﻴ ﺴﺖ و ﻓﻘ ﻂ در‬
‫ﻣﺤﺪودﻩ ی ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ از ﻃﺮف ﭘﻠﻴﺲ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺴﻠﻤ ًﺎ دﻣﻮﮐﺮاﺳ ﯽ ﻣﺒﺘ ﺬﻟﯽ ه ﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﺣﻴﺎت ﺟﻤﻬﻮری دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ را در اﺑﻌﺎدی هﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﭘﻨ ﺪارد و ﺑ ﺎور ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ دﻗﻴﻘ ًﺎ‬

‫٭‪ -‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮔ ﺮوﻩ ﺁﻳﺰﻧ ﺎک ه ﺎ "ﺷ ﺮاﻓﺘﻤﻨﺪان" ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ در واﻗ ﻊ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫اﺑﻬﺎم ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ -‬م‪.‬‬

‫‪٣٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺑﻮرژواﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ای ﻗﻄﻌ ﯽ‬
‫ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ و ﺳﺮاﻓﺮاز ﺟﻠﻮﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ "ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻨﻴﺎد دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻳ ﮏ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ﺑ ﺮ درﺁﻣ ﺪ ﺗ ﺼﺎﻋﺪی اﺳ ﺖ" ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر از "دوﻟ ﺖ" هﻤ ﺎن‬
‫"ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ" ﻳﺎ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﺧﺎﺻﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻟﺤ ﺎظ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻨﻔﺼﻞ ﮔﺸﺘﻪ‪ .‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻨﻴ ﺎد اﻗﺘ ﺼﺎدی ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ را ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺁﻳﻨﺪﻩ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﺗﺒﻠﻮر ﺁن را در ﺳﻮﺋﻴﺲ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﻳﺎﻓ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺧﻮاﺳ ﺖ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﭘ ﻴﺶ ﻓ ﺮض ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ﺑ ﺮ درﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن درﺁﻣ ﺪ ﺑ ﺮای‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری اﺳ ﺖ و از اﻳ ﻦ رو ﺟ ﺎی ﺗﻌﺠ ﺐ ﻧﻴ ﺴﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣ ﺼﻠﺤﻴﻦ ﻣ ﺎﻟﯽ ﺷ ﻬﺮ ﻟﻴﻮرﭘ ﻮل ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ رهﺒ ﺮی ﺑ ﺮادران ﺑ ﻮرژوا ﺻ ﻔﺖ‬
‫ﮔﻼدﺳﺘﻮن)‪ ،(GLADSTONE‬دﻗﻴﻘ ًﺎ هﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺖ هﺎی اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ را ﻣﻄ ﺮح ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب‪" :‬ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻨﻴ ﺎد ﻓﮑ ﺮی و اﺧﻼﻗ ﯽ دوﻟ ﺖ‬

‫ﺧﻮاهﺎن‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﺁﻣ ﻮزش اﺑﺘ ﺪاﻳﯽ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ و ﺑﺮاﺑ ﺮ‪ ،‬ﺣ ﻀﻮر ﺟﺒ ﺮی هﻤﮕ ﺎﻧﯽ ﻣ ﺪارس و‬
‫ﺁﻣﻮزش راﻳﮕﺎن اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺁﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺑﺮاﺑﺮ؟ در ﭘﺲ اﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎت‪ ،‬ﮐﺪام ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ واﻗﻌ ًﺎ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻶ ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان در هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﺎرﻩ ﺳ ﺨﻦ ﮔﻔ ﺖ(‬
‫ﺑﺎوراﻧ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی اﻣ ﺮوزی )و ﻓﻌ ً‬
‫ﺁﻣﻮزش ﺑﺮای ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ؟ ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺁن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳ ﻄﺢ ﺁﻣ ﻮزش ﻃﺒﻘ ﺎت ﻓﺮادﺳ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺟﺒ ﺮًا ﺑ ﻪ ﺳ ﻄﺤﯽ ﻧ ﺎزل از ﺁﻣ ﻮزش‬
‫اﺑﺘ ﺪاﻳﯽ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ در واﻗ ﻊ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﺷ ﺮاﻳﻂ اﻗﺘ ﺼﺎدی ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺰدﺑﮕﻴ ﺮ و دهﻘﺎﻧ ﺎن‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫"ﺣﻀﻮر ﺟﺒﺮی هﻤﮕﺎﻧﯽ در ﻣﺪارس‪ .‬ﺁﻣﻮزش راﻳﮕﺎن"‪ :‬ﺣﺘ ﯽ اﻣ ﺮوزﻩ ﺧﻮاﺳ ﺖ اوﻟ ﯽ‬
‫در ﺁﻟﻤﺎن و ﺧﻮاﺳﺖ دوﻣﯽ در ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ و از اﻳ ﺎﻻت ﻣﺘﺤ ﺪﻩ ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ دﺑ ﺴﺘﺎن‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ی اﺟ ﺮا در ﺁﻣ ﺪﻩ‪ .‬اﮔ ﺮ در ﺑﻌ ﻀﯽ از اﻳﺎﻟ ﺖ ه ﺎی اﻣﺮﻳﮑ ﺎ‪ ،‬ﺁﻣ ﻮزش ﻋ ﺎﻟﯽ ﻧﻴ ﺰ‬
‫"راﻳﮕﺎن" اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺨ ﺎرج ﺁﻣ ﻮزش ﻃﺒﻘ ﺎت ﻓﺮادﺳ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣ ﺴﺎب درﺁﻣ ﺪهﺎی ﻣﺎﻟﻴ ﺎﺗﯽ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮔ ﺬاردﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺿ ﻤﻨﺎً‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ اﻟﻒ ﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ "اﺟﺮای راﻳﮕ ﺎن ﻋ ﺪاﻟﺖ" ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺼﺪاق ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ در اﻣﻮر ﺟﻨﺎﺋﯽ هﻤﻮارﻩ راﻳﮕﺎن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭘﺮوﻧ ﺪﻩ ه ﺎی ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﺤﻮر اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻠﮑﯽ دور ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﻓﻘﻂ در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﻓﺮادﺳﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺁﻳﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺎل ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎی ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺮج ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤ ﺎل ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﻧﺠ ﺎم‬
‫دهﻨﺪ؟‬
‫ﭘ ﺎراﮔﺮاف ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻣ ﺪارس ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺁن ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪارس‬
‫ﺣﺮﻓﻪ ای )ﺑﺎ دورﻩ هﺎی ﻧﻈﺮی و ﻋﻤﻠﯽ( در ﮐﻨﺎر ﻣﺪارس ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫"ﺁﻣ ﻮزش اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ دوﻟ ﺖ"‪ :‬ﮐ ً‬
‫ﻼ ﺟ ﺎی اﻋﺘ ﺮاض دارد‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻳ ﮏ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺎم‪ ،‬هﺰﻳﻨﻪ ی ﻣﺪارس اﺑﺘﺪاﻳﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺎدر ﺻ ﺎﻟﺢ ﻣﻌﻠﻤ ﻴﻦ و رﺷ ﺘﻪ ه ﺎی ﻋﻠﻤ ﯽ‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ی دوﻟﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و ﻳﺎ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ در ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭘﻴ ﺎدﻩ‬
‫ﮐﺮدن اﻳﻦ ﺿﻮاﺑﻂ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ را از ﺑﺎزرﺳ ﻴﻦ دوﻟﺘ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺑﺎﺷ ﻴﻢ‪ ،‬ﻓ ﺮق دارد ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮدم ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪ .‬ﮐﻠﻴﺴﺎ و دوﻟﺖ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧ ﻪ ای ﻳﮑ ﺴﺎن‬
‫از هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻧﻔ ﻮذی در اﻣ ﻮر ﺁﻣﻮزﺷ ﯽ ﻣﺤ ﺮوم ﺳ ﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﺄﻟﻪ ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ در ﻣ ﻮرد‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﺁﻟﻤﺎن ﭘﺮوس ﻣﺼﺪاق ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺨﺼﻮص در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﺘ ﺎج ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻳﺪن ﺟﺪی ﻧﺰد ﻣﺮدم اﺳﺖ‪) .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﻔ ﺮﻩ ی‬
‫ﻼ ﺷ ﺎهﺪ ﮐ ﻢ و ﮐﻴ ﻒ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺒﺘﺬل ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ)ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ( "دوﻟﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ" اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒ ً‬
‫اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﻳﻢ(‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﻇﻮاهﺮ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﻳ ﺎ ﺳﺮﺷ ﺎر از اﻳﻤ ﺎن ﺑ ﯽ ﭼ ﻮن و‬
‫ﭼﺮاﺋﯽ ﮔﺮوﻩ ﻻﺳﺎﻟﯽ هﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺎﻻﻣﺎل از ﻳ ﮏ اﻋﺘﻘ ﺎد دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺑ ﻪ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ‬

‫‪٣٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫و ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ از اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ‬

‫ﺷﻘﻮق ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻳﮑﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﮑﯽ از ﭘﺎراﮔﺮاف هﺎی ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﭘﺮوس از "ﺁزادی ﻋﻠﻮم" ذﮐﺮی ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ﭼ ﺮا‬
‫و ﭼﮕﻮﻧﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﺳﺖ در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ دوﺑﺎرﻩ ﻋﻨﻮان ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫"ﺁزادی وﺟ ﺪان"!‪" :‬اﮔ ﺮ در اﻳ ﻦ ﻋ ﺼﺮ)‪ KULTARKOUP (١٣‬ﺑ ﺮﺁن ﺑ ﻮدﻳﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﺷﻌﺎرهﺎی ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ را ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑ ﻪ ﻳ ﺎد ﺁورﻳ ﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ ﭼﻴ ﺰی ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﻀﻤﻮن ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ :‬هﺮ ﮐﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ ﭘﻠﻴﺲ ﻧﻴﺎزهﺎی دﻳﻨﯽ و ﺑ ﺪﻧﯽ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮﺁوردﻩ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬وﻟﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪) ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ( ﻳﮏ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺁﮔﺎهﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺟﺎم واﻗﻌﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮرژواﺋﯽ "ﺁزادی وﺟﺪان" ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ رواداری‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﺁزادی وﺟﺪان ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ای ﺑﺎﻳ ﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧ ﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐ ﻪ )ﺣ ﺰب( ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ی ﺧ ﻮد ﺧﻮاه ﺪ ﮐﻮﺷ ﻴﺪ ﺗ ﺎ وﺟ ﺪان را از ﺟ ﺎدوی ﻣ ﺬهﺐ‬
‫ره ﺎﺋﯽ ﺑﺨ ﺸﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻇ ﺎهﺮًا اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﮔﺰﻳ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻗ ﺪﻣﯽ ﻓﺮاﺳ ﻮی ﻣﺤ ﺪودﻩ ه ﺎی‬
‫"ﺑﻮرژوازی" ﻧﻨﻬﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺿﻤﻴﻤﻪ ی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﻴﺎق ﮐﻠ ﯽ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻟﺬا ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪" -٢‬روز ﮐﺎر ﻋﺎدی"‬

‫در هﻴﭻ ﮐﺸﻮری‪ ،‬هﻴﭻ ﺣ ﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﻧﺎﻣ ﺸﺨﺺ و ﻣﺒﻬﻤ ﯽ ﺑ ﺴﻨﺪﻩ‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺣﺰاب هﻤﻮارﻩ ﺗﻠﻘﯽ ﺧ ﻮد را از ﻣ ﺪت روز ﮐ ﺎر ﻋ ﺎدی در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪" -٣‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﮐﺎر زﻧﺎن و ﻣﻨﻊ ﮐﺎر ﮐﻮدﮐﺎن"‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎر واﺣﺪ ﺑﺮای روز ﮐ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ ﺿ ﻮاﺑﻄﯽ ﺑ ﺮای ﮐ ﺎر زﻧ ﺎن از‬
‫ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎر و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا درﻏﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﺣﺎﺻ ﻞ ﭼﻨ ﻴﻦ‬

‫‪٣٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻣﻌﻴﺎر واﺣﺪی ﭼﻴﺰی ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زﻧﺎن در ﺷﺎﺧﻪ هﺎﺋﯽ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ ﻪ‬
‫از ﻟﺤ ﺎظ ﺟ ﺴﻤﯽ ﻳ ﺎ اﺧﻼﻗ ﯽ ﺑ ﺮای ﺁﻧ ﺎن ﻣﻨﺎﺳ ﺐ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮی ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﻢ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺮاﺣﺘ ًﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫"ﻣﻨﻊ ﮐﺎر ﮐﻮدﮐﺎن"‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ذﮐﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺳﻨﯽ ﻋﻤﻴﻘ ًﺎ ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨ ﻊ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮐ ﺎر ﮐﻮدﮐ ﺎن ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺻ ﻨﺎﻳﻊ ﺑ ﺰرگ ﻧﺎﺳ ﺎزﮔﺎر اﺳ ﺖ و ﻃ ﺮح ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻼ ﺁرزوﺋ ﯽ ﭘ ﻮچ و زاهﺪاﻧ ﻪ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧﻮاﺳ ﺘﯽ ﺣﺘ ﯽ در ﺻ ﻮرت‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺘﯽ ﻋﻤ ً‬
‫ﺗﺤﻘﻖ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﯽ ارﺗﺠﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﮔ ﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ دﻗﻴﻘ ﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ی ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﺳ ﺎﻋﺎت‬
‫ﮐﺎر ﮔﺮوﻩ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻨﯽ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﺎت اﻳﻤﻨﯽ دﻳﮕﺮ وﺟﻮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﮐ ﺎر‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪی ﺑﺎ ﺁﻣﻮزش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﮐﺎرﺁﻣ ﺪﺗﺮﻳﻦ اﺑ ﺰار ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺑ ﺪل‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪" -٤‬ﻧﻈﺎرت دوﻟﺖ ﺑﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺧﺎﻧﮕﯽ"‬

‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﺷﺖ دوﻟﺖ ﺁﻟﻤﺎن ﭘﺮوس‪ ،‬ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزرﺳ ﺎن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻮی دادﮔﺎﻩ هﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺰل ﺑﺎﺷﻨﺪ و هﺮ ﻳﮏ از ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺻﻮرت ﻗ ﺼﻮر‬
‫ﺑﺎزرﺳﺎن در اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺁﻧ ﺎن ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزرﺳﺎن از ﻣﻴﺎن دﮐﺘﺮهﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪" -٥‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻴﮕﺎری زﻧﺪاﻧﻴﺎن"‬

‫ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻳﮏ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮی‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺛ ﺎﻧﻮی و ﻓﺮﻋ ﯽ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺣ ﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺸﺨﺺ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ه ﺪف ﻧ ﻪ ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺗ ﺮس رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬رﻓﺘ ﺎری‬
‫ﭼﻮن ددان ﺑﺎ ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ ﻣﺠﺎز ﮔﺮدد و ﻧ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ ﺁﻧ ﺎن از ﮐ ﺎر ﺗﻮﻟﻴ ﺪی ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻨﻬ ﺎ راﻩ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻴﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ه ﺎ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٣٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪" -٦‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮ"‬

‫ﺑﺎﻳﺪ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از "ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮ" ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫در ﺿﻤﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﺑﺤ ﺚ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن "روز ﮐ ﺎر ﻋ ﺎدی"‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺑﻬﺪاﺷ ﺘﯽ و اﻳﻤﻨ ﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ از ﻗﻠ ﻢ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﺿ ﺮورت‬
‫ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﻳﻤﻨ ﯽ زﻳ ﺮ ﭘ ﺎ ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ‪ ،‬وﻳﮋﮔ ﯽ ﺿ ﻤﺎﺋﻢ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﮏ وﻳﺮاﺳﺘﺎری ﺑﯽ دﻗﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪DIXI ER SALUAVI ANIMAM MEAN‬‬

‫)ﺣﺮف ﺧﻮد زدم و روح ﺧﻮد رهﺎ ﮐﺮدم(‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ اﺛﺮ را در ﺁورﻳﻞ و ﻳﺎ اواﻳﻞ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ ١٨٧٥‬ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫)‪(١٤‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ﺑﺒﻞ‬
‫ﻟﻨﺪن‪ ١٨ ،‬ﺗﺎ ‪ ٢٨‬ﻣﺎرس ‪١٨٧٥‬‬

‫ﺑﺒﻞ ﻋﺰﻳﺰ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ ی ﻣﻮرﺧﻪ ی ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻮم ﻓﻮرﻳﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﻴﺪ و از ﺧﺒﺮ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺷ ﻤﺎ‬
‫ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮم را در ﺑﺎرﻩ ی ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت وﺣﺪت ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎری ﺷﻤﺎ‬
‫دﭼﺎر ﺷﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ ﻟﻴﺒﮑﻨﺸﺖ و ﻧﻪ هﻴﭻ ﮐ ﺲ دﻳﮕ ﺮ اﻃﻼﻋ ﺎﺗﯽ ﺑ ﺮای ﻣ ﺎ ﻧﻔﺮﺳ ﺘﺎدﻩ‬
‫ﻼ ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻄﺎﻟ ﺐ روزﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣ ﺪود ﻳ ﮏ‬
‫اﺳ ﺖ و داﻧ ﺴﺘﻪ ه ﺎی ﻣ ﺎ ﻓﻌ ً‬
‫هﻔﺘ ﻪ ی ﭘ ﻴﺶ‪ ،‬ﺑ ﺮای اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒ ﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ی اﻳ ﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧ ﺎت در ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﺷﺪ! ﻣﻀﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﺎ را ﺑﺴﻴﺎر ﺷﮕﻔﺖ زدﻩ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻼ ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎد ﺁﺷ ﺘﯽ و ﻳ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ هﻤﮑ ﺎری ﻣ ﺸﺘﺮک دادﻩ‬
‫ﺣﺰب ﻣﺎ ﻗﺒ ً‬
‫٭‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎرهﺎ هﻢ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ و ﻣﺘﺒﮑﺮاﻧﻪ ی هﺎﺳﻦ ﮐﻠﻮره ﺎ‪ ،‬هﺎﺳ ﻠﻤﻦ ه ﺎ و ﺗﻠﮑ ﻪ ه ﺎ‬
‫روﺑﺮو ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪ ای‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ ﺁﻗﺎﻳ ﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺑ ﺎر ﺧ ﻮد در ﺁﺷ ﺘﯽ ﭘﻴ ﺸﻘﺪم ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﺎری ﻣﻬﻠﮑ ﯽ دﭼ ﺎر ﮔ ﺸﺘﻪ اﻧ ﺪ‪.‬‬

‫٭ ‪ -‬هﺎﺳ ﻦ ﮐﻠ ﻮر )‪ (١٨١٢ -١٩٠٦‬ﻳﮑ ﯽ از ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ه ﺎ و از رهﺒ ﺮان اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ی‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن و از ﭘﻴﺮوان ﺳﺮﺳﺨﺖ ﻻﺳﺎل ﺑﻮد‪ -‬م‪.‬‬
‫هﺎﺳﻠﻤﻦ )ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ (١٨٤٤‬ﻳﮑﯽ از ﺳﺮدﻣﺪاران ﮔﺮوﻩ ﻻﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﺳ ﺮدﺑﻴﺮی ﻳﮑ ﯽ از ﻧ ﺸﺮﻳﺎت‬
‫ﭘﻴﺮوان اﻳﻦ ﻣﺴﻠﮏ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﻋﻀﻮ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد و در‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٨٨٠‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﺁﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ از ﺣﺰب اﺧﺮاج ﺷﺪ‪ -‬م‪.‬‬
‫ﺗﻠﮑﻪ )‪ (١٨١٧ -١٨٩٣‬ﻳﮑﯽ از رهﺒﺮان ﻧﻬﻀﺖ ﻻﺳﺎﻟﯽ در ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬م‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ی اﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎن‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط هﺎﺋﯽ ﮐﺎﻓﯽ از اﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎری اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ و ﻣﺎﻧﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻳﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻣﺘﺰﻟ ﺰل ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج و زﻳ ﺎن ﺣ ﺰب ﻣ ﺎ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺴﺖ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺳ ﺮدی و ﺑ ﯽ اﻋﺘﻤ ﺎدی ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ و وﺣﺪت را در ﮔﺮوی ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﺮد ﺷﻌﺎرهﺎی ﺳﮑﺘﺎرﻳﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺮک‬
‫ﻣﻔﻬ ﻮم "ﻣ ﺴﺎﻋﺪت دوﻟﺘ ﯽ"‪ ،‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻗﺒ ﻮل اﺻ ﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ‪ ١٨٦٩‬ﺁﻳﺰﻧ ﺎک و‬
‫ﻳ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻃ ﺮح ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﻧﻈ ﺮ ﺷ ﺪﻩ ی ﻓﻌﻠ ﯽ ﺁن ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دادﻳ ﻢ‪ .‬در زﻣﻴﻨ ﻪ ی ﻧﻈ ﺮی و در‬
‫ﺣﻮزﻩ ی اﺻﻮل ﻳﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣ ﺰب ﻣ ﺎ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﭼﻴ ﺰی از ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ ﺑﻴ ﺂﻣﻮزد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﻻﺳﺎﻟﯽ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧﮑ ﺎت ﺑ ﺴﻴﺎری از ﻣ ﺎ ﺑﻴﺂﻣﻮزﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺮط اول‬
‫وﺣﺪت ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻻﺳﺎﻟﯽ هﺎ ﺳﮑﺘﺎرﻳﺴﻢ ﺧﻮد را ﮐﻨ ﺎر ﺑﮕﺬارﻧ ﺪ و ﺧﻼﺻ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻶ ﻃﺮد ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﻻﺳﺎﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻬﻤﺘﺮ از هﻤﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻳﺎ اﮐﺴﻴﺮ "ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟﺖ" را ﮐﺎﻣ ً‬
‫و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮی‪ ،‬ﺁن را ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ اﻗ ﺪام ﻣ ﻮﻗﺘﯽ و ﮔ ﺬرا در ﮐﻨ ﺎر‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺘﻌﺪد دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁرﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺆﻳ ﺪ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃﺮﻓ ﺪاران‬
‫ﻣﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺮی ﺻﺪ ﺑﺎر ﺟﻠ ﻮﺗﺮ از ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ‪ ،‬و در ﺣﻴﻄ ﻪ ی ﺣﻴ ﻞ ﮔ ﺮی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫هﻤ ﺎن ﻧ ﺴﺒﺖ ﻋﻘ ﺐ ﺗ ﺮ از ﺁﻧ ﺎن اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ "ﺷ ﺮاﻓﺘﻤﻨﺪان٭" ﮔ ﻮل ﻧﺎﺷ ﺮاﻓﺘﻤﻨﺪان را‬
‫ﺧﻮردﻧﺪ!‬
‫اوﻻً‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ی ﭘ ﺮ ﻃﻤﻄ ﺮاق و از ﻟﺤ ﺎظ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻧﺎدرﺳ ﺖ ﻻﺳ ﺎل ﮐ ﻪ در ﻗﻴ ﺎس ﺑ ﺎ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ی ﮐﺎرﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻃﺒﻘﺎت دﻳﮕ ﺮ ﻳ ﮏ ﺗ ﻮدﻩ ی ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ اﻧ ﺪ )در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ( ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﺣﮑﻤ ﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺑﺮﺧ ﯽ ﻣ ﻮارد اﺳ ﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﺻ ﺤﺖ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮارد از ﻗﺒﻴ ﻞ‬
‫ﻼ ﮐ ﺸﻮری ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑ ﻮرژوازی ﻧ ﻪ‬
‫اﻧﻘﻼب ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎﺋﯽ هﻢ ﭼﻮن اﻧﻘﻼب ﮐﻤ ﻮن و ﻳ ﺎ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ دوﻟ ﺖ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻞ دﻟﺨ ﻮاﻩ ﺧ ﻮد ﻗﺎﻟ ﺐ رﻳ ﺰی ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ی ﺧﻮد اﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐ را ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ ﻏ ﺎﻳﯽ ﺗﮑﻴﻤ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﻼ در ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻴ ﻞ ﺗ ﻮدﻩ ی ﻣﺮﺗﺠ ﻊ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﺜ ً‬

‫٭‪ -‬اﻳﻦ ﻟﻘﺒﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑ ﺮای ﺁﻳﺰﻧ ﺎﮐﺮ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮای ﺷ ﺮح ﺣ ﺎل ﺁﻳﺰﻧﺎﮐﺮه ﺎ ﺑ ﻪ ﻳﺎدداﺷ ﺖ‬
‫ﺷﻤﺎرﻩ ﺷﺶ در ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺘﺎب رﺟﻮع ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬م‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺎل هﺎ ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﻃﺒﻘ ﻪ‪ -‬از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺰب ﻣﺮدم)‪ (PEOPL,S PARTY) (٨‬هﻤﺪﻟﯽ و هﻤﮑﺎری ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ وﻟﮑ ﺴﺘﺎت)‪ (٩‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﺗﻤ ﺎم ﻣﺤﺘ ﻮای ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺧ ﻮد را از روزﻧﺎﻣ ﻪ ی‬
‫ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواهﺎی دﻣﮑﺮات‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ از ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرﺗﺮ زاﻳﺘﻮﻧ ﮓ)‪FRANKFUTER ) (١٥‬‬
‫‪ (ZEITUNG‬اﻗﺘﺒ ﺎس ﮐﻨ ﺪ؟ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣ ﺪاﻗﻞ هﻔ ﺖ ﺧﻮاﺳ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ و دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑ ﺎ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﺣ ﺰب ﻣ ﺮدم و دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮاﺳﺖ هﺎی ﺳﻴﺎﺳ ﯽ اول ﺗ ﺎ ﭘ ﻨﺠﻢ و اول ﺗ ﺎ دوم اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻮرژوا دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ)‪ (١٦‬ﻧﺪاﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬اﺻﻞ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻮدن ﺳﺮﺷﺖ ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺎرﮔﺮی‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﻣﻄ ﺮود ﮔ ﺸﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁن‬
‫ه ﻢ از ﺳ ﻮی ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻮهﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﭘ ﻨﺞ ﺳ ﺎل در دﺷ ﻮارﺗﺮﻳﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ‪ ،‬از اﻳ ﻦ اﺻ ﻞ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤﺎن در ﺟﻨ ﮓ اﺧﻴ ﺮ‪ ،‬ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺑﺮﮐ ﺖ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﯽ راﺳﺘﻴﻦ ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ)‪ (١٧‬در ﺻﻒ ﻣﻘﺪم ﻧﻬﻀﺖ ه ﺎی اروﭘ ﺎﺋﯽ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ هﻴﭻ ﻃﺒﻘ ﻪ ی دﻳﮕ ﺮی ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺖ رﻓﺘ ﺎری ﭼﻨ ﻴﻦ ﺷﺎﻳ ﺴﺘﻪ ﻧ ﺸﺎن ده ﺪ‪،‬‬
‫وﻟ ﯽ ﺣ ﺎل ﮐ ﻪ اﺻ ﻞ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴ ﺴﻢ از ﺳ ﻮی ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎی ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺸﻮرهﺎ ﻣ ﻮرد ﺗﺄﮐﻴ ﺪ و‬
‫ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و دوﻟ ﺖ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﮐﻮب هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﺒﻠ ﻮر اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ در هﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ی ﮐﺎرﮔﺮ ﺁﻟﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺻ ﻞ‬
‫را ﺗﺮک و ﻃﺮد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬از اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﭼ ﻪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ؟‬
‫دﻳﮕﺮ ﻇﺎهﺮًا ﺑﻪ ﺟﺎی اﻣﻴﺪ ﺑﺴﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﺸﺘﺮک ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺮای ره ﺎﺋﯽ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜ ﺎل اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﺻ ﻠﺢ ﺑﻮرژواه ﺎ)‪ (١٠‬اﻧﺘﻈ ﺎر اﻧﺘﺮﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎل ﺑ ﺮادری ﺧﻠ ﻖ ه ﺎی اﻳ ﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪﻩ ی اروﭘﺎ را داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷ ﮑﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺳ ﺨﻦ ﮔﻔ ﺘﻦ از اﻧﺘﺮﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎل اﺻ ﻮ ًﻻ ﺿ ﺮورت ﻧﺪاﺷ ﺖ‪) .‬ﻃﺮاﺣ ﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ(‪ .‬ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﻋﻘ ﺐ ﻧ ﺸﻴﻨﯽ از ﻣﻔ ﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﺳ ﺎل ‪،١٨٦٩‬‬
‫ﭼﻴﺰی ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن در وﺣﻠﻪ ی اول در ﻣﺤ ﺪودﻩ‬
‫ﻣﺮزهﺎی ﮐ ﺸﻮر ﺧ ﻮد ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ )و در ﺻ ﺤﺒﺖ ﮐ ﺮدن از ﻃ ﺮف ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎی اروﭘ ﺎ و‬

‫‪٤١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ اﻇﻬﺎر ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺤ ﻖ ﻧﻴ ﺴﺖ(‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل ﺑ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ ﭘﻴﻮﻧ ﺪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ‬

‫ﮐﺎرﮔﺮان دﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮرهﺎ واﻗﻒ اﺳﺖ و ﺁﻣﺎدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺜﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣ ﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﺎﺷ ﯽ از اﻳ ﻦ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺧﻮد را ﺟﺰﺋﯽ از ﻳﮏ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎل ه ﻢ‬
‫ﻧﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﺑﺮﻋﻬ ﺪﻩ ی ﻣﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ه ﺎﺋﯽ از ﻗﺒﻴ ﻞ ﮐﻤ ﮏ در ﻣﻮاﻗ ﻊ اﻋﺘ ﺼﺎب و‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﻋﺘﺼﺎب ﺷﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ در اﻳﻦ ﮐ ﻪ ارﮔ ﺎن ه ﺎی ﺣﺰﺑ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن را‬
‫از ﻧﻬﻀﺖ ه ﺎی ﺧ ﺎرﺟﯽ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻄﻠ ﻊ ﺳ ﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴ ﻎ و ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ اﻣﮑ ﺎن ﺑ ﺮوز ﻣﺠ ﺪد‬
‫ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻴﻦ ﺧﺎﻧ ﺪان ه ﺎی ﺣﮑ ﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ در ﺻ ﻮرت ﺑ ﺮوز ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬اﺗﺨ ﺎذ‪ ،‬رﻓﺘ ﺎر‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ای هﻤﭽﻮن ﺳﺎل هﺎی ‪ ١٨٧٠‬و ‪.١٨٧١‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜ ﺎً‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪاران ﻣ ﺎ اﺟ ﺎزﻩ دادﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣﻔﻬ ﻮم ﻻﺳ ﺎﻟﯽ "ﻗ ﺎﻧﻮن ﺁهﻨ ﻴﻦ ﻣﺰده ﺎ" ﺑ ﺮ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ ﺗﮑﻴ ﻪ ﮔ ﺎﻩ اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻳ ﮏ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ی اﻗﺘ ﺼﺎدی ﻣﻨ ﺴﻮخ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد را درﻳﺎﻓﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺑﺮﺣ ﺴﺐ‬
‫ﻗ ﺎﻧﻮن ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﻣ ﺎﻟﺘﻮس٭‪ ،‬ﺗﻌ ﺪاد ﮐ ﺎرﮔﺮان هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻴﺶ از ﺣ ﺪ ﻻزم اﺳ ﺖ‪) ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮد ﻻﺳﺎل اﺳﺖ(‪ .‬وﻟﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﮐﺘ ﺎب ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ذﮐ ﺮ ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﺰد ﺑ ﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺗﻨﺎﺳ ﺐ ﺷ ﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﮔ ﺎﻩ اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن و‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﻗﺎﻧﻮن دﻳﮕﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺁهﻨ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‬
‫ﻼ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮاﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒﺤ ﺚ را ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ ﻻﺳ ﺎل‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺟﻤﻠ ﻪ ﺧ ﺘﻢ ﮐ ﺮد‪ .‬اﺳ ﺘﺪﻻل ه ﺎی ﻻﺳ ﺎل در دﻓ ﺎع از ﺗﺌ ﻮری "ﻗ ﺎﻧﻮن ﺁهﻨ ﻴﻦ ﻣﺰده ﺎ"‪ ،‬از‬
‫ﻣﺎﻟﺘﻮس و رﻳﮑﺎردو ﺑﻪ ﻋﺎرﻳ ﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ )و در واﻗ ﻊ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت رﻳﮑ ﺎردو ه ﻢ در‬
‫اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ(‪ .‬ﻣ ﻀﻤﻮن اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﺪﻻل را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان در ﺻ ﻔﺤﻪ ی ﭘ ﻨﺞ‬
‫‪ ABBEITERLESEBUCK‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮑﯽ از ﺟﺰوات دﻳﮕﺮ ﻻﺳﺎل‪ ،‬ﺳﺮاغ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻼ اﻳ ﻦ ﺗﺌ ﻮری ﻻﺳ ﺎل را رد ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫وﻟﯽ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬در ﺑﺨ ﺶ "اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ"‪ ،‬ﻣﻔ ﺼ ً‬

‫٭ ‪ -‬ﻣﺎﻟﺘﻮس‪ ،‬ﮐﺸﻴﺶ و ﻣﺘﻔﮑﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐ ﺎر اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺁهﻨ ﮓ رﺷ ﺪ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﺑ ﻪ‬

‫ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺳ ﺮﻳﻊ ﺗ ﺮ از ﺁهﻨ ﮓ رﺷ ﺪ ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻏ ﺬاﺋﯽ اﺳ ﺖ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ی اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺗ ﺼﺎﻋﺪی ﺟﻤﻌﻴ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺟﻨ ﮓ و ﻗﺤﻄ ﯽ و دﻳﮕ ﺮ ﺑﻠﻴ ﺎت ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴ ﺖ زاﻳ ﺪ را ﻧ ﺎﺑﻮد ﺧﻮاه ﺪ ﺳ ﺎﺧﺖ و ﺗﻌ ﺎدﻟﯽ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ -‬م‪.‬‬

‫‪٤٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ "ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁهﻨﻴﻦ" ﻻﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺎ در واﻗﻊ ﻳﮏ ﺗﺌ ﻮری ﻧﺎدرﺳ ﺖ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل هﺎﺋﯽ ﻧﺎدرﺳﺖ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬
‫راﺑﻌﺎً‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻻﺳﺎﻟﯽ "ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟ ﺖ" را‪ -‬در ﻋﺮﻳ ﺎن ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﮑﻞ ﺁن‪-‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧ ﻮد‪ ،‬و هﻤﺎﻧﮕﻮﻧ ﻪ ﮐ ﻪ ﻻﺳ ﺎل ﺁن را از ﺑﻮﺷ ﻪ٭ ﺳ ﺮﻗﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮاک ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻴﻬﻮدﮔﯽ ﻣﻄﻠﻖ اﻳ ﻦ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎ‬
‫ﻼ اﻓﺸﺎء ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ)‪ (١٨‬و ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﺣﺰب ﻧﻴﺰ هﻨﮕ ﺎم ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ‪ ،‬ﻗ ﺒ ً‬
‫ﻼ‬ ‫را ﻗﺒ ً‬
‫ﻋﻠﻴ ﻪ ﺁن ﻣﻮﺿ ﻊ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ! ﺣﻘ ﺎرﺗﯽ ﺑ ﻴﺶ از اﻳ ﻦ ﺑ ﺮای ﺣ ﺰب ﻣ ﺎ ﻣﺘ ﺼﻮر ﻧﻴ ﺴﺖ‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ را ﺗﺎ ﺳ ﻄﺢ ﻧ ﺎزل ﺁﻣﺎﻧ ﺪ ﮔ ﻮگ٭٭‪ .‬و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﻢ را ﺗ ﺎ ﺣ ﻀﻴﺾ‬
‫ﺑﻮﺷ ﻪ ی ﺑ ﻮرژوای ﺟﻤﻬ ﻮری ﺧ ﻮاﻩ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻮﺷ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﻓﺮﻳ ﺐ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬و در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ هﺎ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻏﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻻﺳﺎﻟﯽ "ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟ ﺖ" ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻗ ﺪﻣﯽ در ﻣﻴ ﺎن اﻗ ﺪاﻣﺎت‬
‫ﻻزم ﺑﺮای رﺳﻴﺪن ﺑﻪ هﺪﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐ ﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﮑﻠﯽ ﻧﺎرﺳ ﺎ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان "هﻤ ﻮار‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ راﻩ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ" ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ -‬ﮔ ﻮﺋﯽ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﺮای ﻣ ﺎ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻧﻈﺮی‪ ،‬ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻻﻳﻨﺤﻠﯽ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ! ﭘ ﺲ اﮔ ﺮ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ‪ :‬ﺣ ﺰب‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺑ ﺮای از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺮداﺷ ﺘﻦ ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدی و ﺗﻤ ﺎم ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎی ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در اﻳﻦ راﻩ ﺧﻮاهﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺗﻌﺎوﻧﯽ هﺎی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎورزی و ﺻ ﻨﻌﺘﯽ در ﺳ ﻄﺢ‬
‫ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و از هﺮ اﻗﺪاﻣﯽ در اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﺤﻠ ﯽ‬
‫ﺑﺮای اﻋﺘﺮاض ﻧﻤﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻣ ﺴﺎً‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ از ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎی ﮐﺎرﮔﺮی‪ ،‬ذﮐﺮی ﻧﻴﺂﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل ﺁن ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻳ ﮏ ﻧﮑﺘ ﻪ ی اﺳﺎﺳ ﯽ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫زﻳ ﺮا اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﻳ ﮏ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ واﻗﻌ ﯽ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺁن ﻣﺒ ﺎرزات‬

‫٭ ‪ -‬ﺑﻮﺷ ﻪ )‪ (١٧٩٦ -١٨٦٥‬ﺳﻴﺎﺳ ﺘﻤﺪار و ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﻮﻳﺲ ﻓﺮاﻧ ﺴﻮی ﮐ ﻪ از ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﭘ ﺮدازان‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎی ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪ -‬م‪.‬‬
‫٭٭ ‪ -‬ﮔﻮگ )‪ (١٨٢٠ -١٨٩٧‬ﻳﮏ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر دﻣﮑﺮات ﻣﺴﻠﮏ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬م‬

‫‪٤٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫روزﻣ ﺮﻩ ی ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺎ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و در ﺁن ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺧ ﻮد را ﺁﻣ ﻮزش‬

‫ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و ﺣﺘ ﯽ در ﻣﻴ ﺎن ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ )ﻣﺜ ﻞ ﭘ ﺎرﻳﺲ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ( ه ﻢ‪ ،‬دره ﻢ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺁن ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ اهﻤﻴ ﺖ روزاﻓ ﺰون اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎ در‬
‫ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺿﺮوری ﺑﻮد ﮐﻪ ذﮐﺮی از ﺁن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ و ﺷ ﺎﻳﺪ ﺣﺘ ﯽ ﺟ ﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﺮای ﺁن در ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺰﺑﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت از ﺳﻮی ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ ﺗ ﺎ رﺿ ﺎﻳﺖ ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻻﺳﺎﻟﯽ هﺎ ﺑﻪ ﮐﺪام ﻋﻘﺐ ﻧ ﺸﻴﻨﯽ ﺗ ﻦ دادﻧ ﺪ؟ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺷ ﺪﻧﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣ ﺸﺘﯽ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﻧﺎروﺷ ﻦ و ﺻ ﺮﻓ ًﺎ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻨﺠﺎﻧ ﺪﻩ ﺷ ﻮد‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎﺋﯽ ﭼ ﻮن "اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎت ﺑ ﺎ رأی ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣ ﺮدم" ﮐ ﻪ در ﺳ ﻮﺋﻴﺲ وﺟ ﻮد دارد و‬
‫اﻣﺮوزﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﮏ ﻣﺪ روز اﺳﺖ و زﻳﺎن هﺎی ﺁن ﺑﻴﺶ از ﻓﺎﻳ ﺪ ﻩ ه ﺎی ﻣﺤﺘﻤ ﻞ ﺁن اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ اﮔ ﺮ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﻣ ﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣ ﺮدم ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﻗ ﻀﺎﻳﺎ ﺣﺎﻟ ﺖ دﻳﮕ ﺮی ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ذﮐ ﺮی از ﺷ ﺮط اول ﺁزادی ﻣ ﺸﻬﻮد ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ذﮐﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻳﮏ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮای ﺗﻤﺎم اﻋﻤ ﺎل ﺧ ﻮد در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ دادﮔﺎﻩ هﺎ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻮازﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺘﻌ ﺎرف‪ ،‬ﻣ ﺴﺌﻮل ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕ ﺬرﻳﻢ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧ ﺪن ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی ﻣﺮﺳ ﻮم ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎی ﺑ ﻮرژوا ﻟﻴﺒ ﺮال‪ -‬از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺁزادی ﻋﻠ ﻮم و‬
‫ﺁزادی وﺟﺪان‪ -‬در ﻳﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﮐﺎرﮔﺮی ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺣﻴﺮت ﺁور اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁزاد ﻣﺮدم ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺁزاد ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﻣﻔﻬ ﻮم دﺳ ﺘﻮری‬
‫ﺁن‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁزاد دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺧﻮد از ﺁزادی ﻋﻤﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻔﻬ ﻮم‪ ،‬دوﻟ ﺖ ﺁزاد هﻤ ﺎن دوﻟ ﺖ اﺳ ﺘﺒﺪادی اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از‬
‫ﮐﻤﻮن )ﭘ ﺎرﻳﺲ( ﮐ ﻪ در ﻣﻔﻬ ﻮم ﻣﺘﻌ ﺎرف دوﻟ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﮔﻨﺠ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ درﺑ ﺎرﻩ ی‬
‫ﻼ ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ هﺎ داﺋﻤ ًﺎ ﻣﻔﻬﻮم "دوﻟﺖ ﻣﺮدم" را ﺑ ﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐ ً‬
‫رخ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻋﻠﻴ ﻪ ﭘ ﺮودون و ﻧﻴ ﺰ در ﻣﺎﻧﻴﻔ ﺴﺖ‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﺸﺨﺼ ًﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﻧﻈﺎم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدی‬
‫ﺧﻮد ﻣﻀﺤﻤﻞ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ در دوران اﻧﻘ ﻼب‪ ،‬دوﻟ ﺖ در ﺣﮑ ﻢ‬

‫‪٤٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻧﻬﺎدی ﮔ ﺬرا اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺮای ﺳ ﺮﮐﻮب و ﮐﻨﺘ ﺮل ﻗﻬ ﺮی دﺷ ﻤﻦ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬

‫ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻟﺬا ﺳ ﺨﻦ ﮔﻔ ﺘﻦ از "دوﻟ ﺖ ﺁزاد ﻣ ﺮدم" ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﺗﮑ ﺮار ﻣﻬﻤ ﻼت ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺗ ﺎ‬
‫زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳ ﺎ ﮐﻤﺎﮐ ﺎن از دوﻟ ﺖ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ه ﺪف ﺁن ﻧ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺁزادی‬
‫ﺑﻠﮑﻪ در ﺟﻬﺖ ﺳﺮﮐﻮب دﺷﻤﻨﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و دﻗﻴﻘ ًﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از ﺁزادی دوﻟ ﺖ در‬
‫دﺳﺘﻮر روز ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬دوﻟﺖ در ﺁن زﻣﺎن دﻳﮕﺮ وﺟﻮد ﺧ ﺎرﺟﯽ ﻧﺨﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﻣﻔﻬ ﻮم دوﻟ ﺖ‪ ،‬واژﻩ ی ‪GEMEINWESEN‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ از اﻳﻦ واژﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان هﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮاﻧ ﺴﻮی "ﮐﻤ ﻮن"‬
‫را ﻣﺴﺘﻔﺎد ﮐﺮد‪.‬‬
‫"ﺣﺬف هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ" اﺻﻄﻼح ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی‬
‫"ﻣﺤ ﻮ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻔ ﺎوت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ" ﻧﺸ ﺴﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻴﻦ دو ﮐ ﺸﻮر‪ ،‬دو ﻣﻨﻄﻘ ﻪ و ﺣﺘ ﯽ‬
‫دو ﻣﺤﻠ ﻪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﻧ ﻮﻋﯽ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی وﺟ ﻮد ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ‪ ،‬وﮔﺮﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان در ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ و ﺗﻌﺪﻳﻞ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﮔﺎم ﻧﻬﺎد‪ ،‬از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺁن ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ی ﺁﻟﭙﺎﻳﻦ٭ هﻤﻮارﻩ ﺷ ﺮاﻳﻂ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﯽ از ﺳ ﺎﮐﻨﺎن ﺟﻠﮕ ﻪ ه ﺎ ﺧﻮاهﻨ ﺪ داﺷ ﺖ‪.‬‬
‫رﻳ ﺸﻪ ی اﻳ ﻦ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻳ ﮏ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ی ﻓﺮاﻧ ﺴﻮی از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮی ه ﺎ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﺷ ﻌﺎر ﮐﻬ ﻦ "ﺁزادی‪ ،‬ﺑﺮاﺑ ﺮی‪ ،‬ﺑ ﺮادری‪ ،‬اﺳ ﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺷ ﻌﺎر در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ای از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ و در ﺷ ﺮاﻳﻂ زﻣ ﺎﻧﯽ و ﻣﮑ ﺎﻧﯽ ﺧ ﻮد ﻣﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﯽ‬
‫اﻣﺮوزﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺁن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻈﺮات ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ی ﻣﮑﺎﺗﺐ اوﻟﻴﻪ ی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﭘ ﺸﺖ‬
‫ﺳﺮﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮا از ﻳﮏ ﺳﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ی رواج اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺷ ﻌﺎرهﺎ‪ ،‬اﻳﺠ ﺎد ﺳ ﺮدرﮔﻤﯽ‬
‫در اذهﺎن ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻣﺮوزﻩ ﺷﻴﻮﻩ هﺎی دﻗﻴﻖ ﺗﺮی ﺑﺮای ﺑﻴﺎن ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺒﮏ ﻣﻐﻠﻖ و ﺑﯽ ﭼﻬﺮﻩ ی ﻧﮕ ﺎرش اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﮐﻠﻤ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻠﻤ ﻪ ی ﺁن‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ذﮐ ﺮ هﻤ ﻴﻦ ﻧﮑ ﺎت ﺑ ﺴﻨﺪﻩ ﺧ ﻮاهﻢ ﮐ ﺮد‪.‬‬
‫را ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﻣ ﻮرد اﻧﺘﻘ ﺎد ﻗ ﺮار داد‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻓﻌ ً‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺳﺮﺷ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﭼﻨ ﺎن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﻣ ﻮرد ﺗ ﺼﻮﻳﺐ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻣ ﻦ و ﻧ ﻪ‬

‫٭ ‪ -‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎل ﺁﻟﭗ )در اروﭘﺎ اﺳﺖ(‪ .‬م‬

‫‪٤٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺰﺑﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن اﺳﺘﻮار ﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار دهﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﺪًا ﻣﻮﺿﻌﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻠﻨ ًﺎ در ﻗﺒ ﺎل ﺁن اﺗﺨ ﺎذ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺗﺄﻣ ﻞ‬
‫و ﺗﻌﻤ ﻖ ﻗ ﺮار ﺧ ﻮاهﻴﻢ داد‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻧﻈ ﺮ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺧ ﺎرج از ﺁﻟﻤ ﺎن ﻣ ﺎ ﻣ ﺴﺌﻮل ه ﺮ‬
‫ﻗ ﺪم و ﮔﻔﺘ ﻪ ی ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑ ﺮای‬
‫ﻣﺜ ﺎل‪ ،‬از ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﺎﮐﻮﻧﻴﻦ ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان دوﻟ ﺖ و ﺁﻧﺎرﺷﻴ ﺴﻢ‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫)‪(١٩‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ و ﻣ ﺴﺌﻮل ه ﺮ ﮔﻔﺘ ﻪ ی ﺳﺒﮑ ﺴﺮاﻧﻪ ای ه ﺴﺘﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ از زﻣ ﺎن ﺁﻏ ﺎز‬
‫‪ DENOKAATSCHES WOCHENBLATT‬ﺑ ﺮ زﺑ ﺎن ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺮدم‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻤﺎم )اﻋﻤﺎل ﺣﺰب( را هﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ه ﻴﭻ دﺧ ﺎﻟﺘﯽ در اﻣ ﻮ داﺧﻠ ﯽ ﺣ ﺰب‬
‫ﺷﻤﺎ و ﻣﻦ ه ﺮ دو‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﻋﻤ ً‬
‫ﻶ هﻢ دﺧﺎﻟﺘﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ در ﺟﻬ ﺖ ﺗ ﺼﺤﻴﺢ اﺷ ﺘﺒﺎهﺎت ﻧﻈ ﺮی ای‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ و اﮔﺮ ﻗﺒ ً‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺣﺰب ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻴ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‬
‫در ﺣﮑﻢ ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ اﺳﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎ ﺟﺒﺮًا از ﻗﺒ ﻮل هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻣ ﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در‬
‫ﻣﻮرد ﺣﺰﺑﯽ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﭙﺬﻳﺮد ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮاهﻴﻢ زد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ اهﻤﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی رﺳ ﻤﯽ ﻳ ﮏ ﺣ ﺰب ﮐﻤﺘ ﺮ از اﻋﻤ ﺎل واﻗﻌ ﯽ ﺁن اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫هﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺟﺪﻳﺪ در ﺣﮑﻢ ﭘ ﺮﭼﻢ ﻧ ﻮﻳﻨﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣ ﺰب ﻣ ﯽ اﻓ ﺮازد ﺗ ﺎ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﺧﺎرج ﺑ ﺮ ﺁن اﺳ ﺎس ﻗ ﻀﺎوﺗﺶ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﻳ ﮏ ﺣ ﺰب ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ‪ -‬ﺁن‬
‫ﻃﻮر ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ در ﻗﻴ ﺎس ﺑ ﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﺁﻳﺰﻧ ﺎک ﺑ ﻮد‪ -‬ﮔ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ ﭘ ﺲ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻋﮑ ﺲ اﻟﻌﻤ ﻞ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﮐ ﺸﻮرهﺎی دﻳﮕ ﺮ را ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ و ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺁﻟﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻻﺳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ وﺣ ﺪﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎس اﻳ ﻦ )ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ( ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از ﻳ ﮏ ﺳ ﺎل ﭘﺎﻳ ﺪار‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ زﺑﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻐﺰهﺎی ﺣﺰب ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﮑﺮار اﺣﮑﺎم ﻻﺳ ﺎﻟﯽ از ﻗﻤ ﺎش‬
‫"ﻗﺎﻧﻮن ﺁهﻨﻴﻦ ﻣﺰدهﺎ" و "ﻣ ﺴﺎﻋﺪت دوﻟ ﺖ" ﺑﺪهﻨ ﺪ؟ ﺧ ﻮد ﺷ ﻤﺎ ﭼﻄ ﻮر ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺗ ﻦ‬
‫دادﻩ اﻳﺪ؟ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺣﺰب هﻢ ﺗ ﻦ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﮐ ﺎری ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺮدم ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻣ ﺴﺨﺮﻩ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن دارم ﮐﻪ ﻻﺳﺎﻟﯽ هﺎ هﻤﺎﻧﻘﺪر در ﻣﻮرد هﻤﻴﻦ ﻧﮑﺘﻪ هﺎ‬

‫‪٤٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﭘﺎﻓﺸﺎری ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﻳﻠﻮک٭ ﻳﻬﻮدی ﺑﺮای ﻳﮏ ﭘﻮﻧﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻣﯽ ﮐﺮد! ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﻧﺸﻌﺎب ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و در اﻳﻦ رهﮕﺬر ﻣ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ هﺎﺳ ﻠﻤﻦ ه ﺎ و هﺎﺳ ﻦ‬
‫ﮐﻠﻮرهﺎ و ﺗﻠﮑﻪ هﺎ و ﺷﺮﮐﺎء را ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ "ﺷ ﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ" ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻧ ﺸﻌﺎب ﺑﺎﻋ ﺚ‬
‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﺎ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻻﺳﺎﻟﯽ ﺧﻮاهﺪﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺰب ﻣﺎ ﺑﮑﺎرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ‬
‫داد و دﻳﮕ ﺮ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﻗ ﻮا ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﻻﺳ ﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮد زﻣﺎﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺻﺪر ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﮔ ﺮ‬
‫ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ ادﻋ ﺎ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺣ ﺰب ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎﺣﺰب ﮐ ﺎرﮔﺮی اﺳ ﺖ و ﻃﺮﻓ ﺪاران‬
‫ﻣ ﺎ ﺑ ﻮرژوا ه ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺳ ﻨﺪی در ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ادﻋ ﺎی ﺁﻧ ﺎن ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻗ ﺪاﻣﺎت‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺟﻤﻠﮕ ﯽ از ﺳ ﻮی ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ در ﺁن ﮔﻨﺠﺎﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺣ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﺣ ﺰب ﻣ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧﻮاﺳ ﺖ ه ﺎی دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی را ﺑ ﺮ ﺁن اﻓ ﺰودﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی ای ﮐ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﺨ ﺸﯽ از "ﺗ ﻮدﻩ ی ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ"‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ﮐ ﻪ ﻗ ﺼﺪ ارﺳ ﺎل ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ ی اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ را‬
‫داﺷ ﺘﻪ ام‪ ،‬ﺁن را ﻧ ﺰد ﺧ ﻮد ﻧﮕ ﻪ داﺷ ﺘﻢ ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺷ ﻤﺎ را در اول ﺁورﻳ ﻞ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺳﺎﻟﺮوز ﺗﻮﻟﺪ ﺑﻴﺴﻤﺎرک‪ ،‬از زﻧ ﺪان ﺁزاد ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺪی ﭘ ﻴﺶ ﻧﺎﻣ ﻪ ای از ﺑ ﺮاک‬
‫رﺳﻴﺪ ﮐﻪ در ﺁن او ﻧﻴﺰ ﺗﺮدﻳﺪهﺎی ﺑﻨﻴ ﺎدی ﺧ ﻮد را در ﻣ ﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ اﻇﻬ ﺎر داﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد و‬
‫ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻮد ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺎ را ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮای او ﻣ ﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﻢ ﮐ ﻪ‬
‫او ﺑﻌﺪًا ﺁن را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ارﺳﺎل دارد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ ای ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺮای او‬
‫ﻻزم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﻘﺎﻳﻖ را ﺑﯽ ﭘﺮدﻩ و ﺑﯽ ﭘﺮوا ﺑﺮای رام٭ ه ﻢ ﻧﻮﺷ ﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎﻣ ﻪ ی ﻣﺨﺘ ﺼﺮی ه ﻢ‬
‫ﺑﺮای ﻟﻴﺒﮑﻨﺸﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ .‬او ﺗﺎ ﮐﺎر از ﮐﺎر ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ ه ﻢ در ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﻨﻮﺷﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ هﺮﮔﺰ او را ﻧﺨﻮاهﻢ ﺑﺨﺸﻮد )ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ رام و‬

‫٭ ﻳﮑﯽ از ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺎی ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ی ﺗﺎﺟﺮ وﻧﻴﺰی ‪ SHYLOCK‬اﺛﺮ ﺷﮑﺴﭙﻴﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﭘﺮدﻩ ی اول در ﺻﺤﻨﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ -‬م‪.‬‬
‫٭ ‪ -‬رام ﻳﮑ ﯽ از ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ه ﺎی ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٧٥‬ﺑ ﻪ ﻋ ﻀﻮﻳﺖ هﻴﺌ ﺖ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ارﮔﺎن ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات در ﺁﻣﺪ‪ .‬م‬

‫‪٤٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫دﻳﮕﺮان در اﻳ ﻦ ﻣ ﺪت ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ او ﺟﺰﺋﻴ ﺎت اﻃﻼﻋ ﺎت را در دﺳ ﺘﺮس ﻣ ﺎ ﻗ ﺮار‬

‫دادﻩ اﺳﺖ(‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺒﮏ ﮐﺎر ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ هﻤﻴ ﺸﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ و ﻣﮑﺎﺗﺒ ﺎت ﻣﺘﻌ ﺪد و ﻣﺠﺎدﻟ ﻪ‬
‫ﺁﻣﻴ ﺰ ﻣ ﻦ و ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺎ او ﻧﻴ ﺰ از هﻤ ﻴﻦ ﺟ ﺎ ﻧﺎﺷ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر ﮐ ﺎر واﻗﻌ ًﺎ‬
‫ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﯽ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺎ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ او هﻤﺮاهﯽ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﺑﺪهﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را ﺣﺘﻤ ًﺎ اﻳﻨﺠ ﺎ ﺑﮕﺬراﻧﻴ ﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﮐ ﺮد و‬
‫اﮔﺮ هﻮا ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ دو روز هﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﮐﻨ ﺎر درﻳ ﺎ ﺑ ﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ ﭘ ﺲ‬
‫از اﻗﺎﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﻤﺎ در زﻧﺪان ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻼم هﺎی دوﺳﺘﺎﻧﻪ ف‪.‬ا‪.‬‬
‫راﺳﺘﯽ ﻣﺎرﮐﺲ اﺧﻴﺮًا ﺑﻪ ﺁﭘﺎرﺗﻤﺎن ﺟﺪﻳ ﺪی ﻧﻘ ﻞ ﻣﮑ ﺎن ﮐ ﺮدﻩ ﮐ ﻪ ﺁدرس ﺁن ﺑ ﺸﺮح زﻳ ﺮ‬
‫اﺳ ﺖ‪MAITLENO PARK. CRESCENT, NORTH- WEST, ٤١;:‬‬
‫‪LONDON‬‬

‫‪٤٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ی اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ک‪ .‬ﮐﺎﺋﻮﺗﺴﮑﯽ‬

‫ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻮم ﻓﻮرﻳﻪ ‪١٨٩١‬‬

‫ﮐﺎﺋﻮﺗﺴﮑﯽ ﻋﺰﻳﺰ‪ :‬ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ ﺗﺒﺮﻳﮑﺎت ﻋﺠﻮﻻﻧ ﻪ ی ﭘﺮﻳ ﺮوز ﻣ ﺮا درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘ ﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺴﺄﻟﻪ ی ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ی ﻣﺸﺘﺮﮐﻤﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤ ﺎن ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎی‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ٭‪ ،‬ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻢ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎ ﺳﻼﺣﯽ در اﺧﺘﻴﺎر دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ ﻗ ﺮار ﺧﻮاه ﺪ داد‪ ،‬ﺑ ﯽ اﺳ ﺎس‬
‫از ﺁب درﺁﻣﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳ ﻦ روزه ﺎ در هﻤ ﻪ ی زﻣﻴﻨ ﻪ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮه ﺎ و ﺷ ﺎﻳﻌﻪ ه ﺎی ﭘﻠﻴ ﺪی‬
‫داﻣﻦ زدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐ ﻪ از‬
‫اﻳ ﻦ اﻧﺘﻘ ﺎد از ﺧ ﻮد ﺑ ﯽ اﻣ ﺎن ﺣ ﺰب ﻣ ﺎ ﺷ ﮕﻔﺘﯽ زدﻩ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ :‬ﺣﺰﺑ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺗ ﺎب ﭼﻨ ﻴﻦ اﻧﺘﻘ ﺎدی را ﺑﻴ ﺎورد‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ از ﭼ ﻪ ﻗ ﺪرت دروﻧ ﯽ‬
‫ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﺎﺷ ﺪ! اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان از ﻻﺑ ﻼی ﺳ ﻄﻮر روزﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﻳﻢ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدی )و در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارﺳ ﺎل ﺷ ﺎن ﻣﺘ ﺸﮕﺮم( و دﻳﮕ ﺮ روزﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫دﺳﺘﺮس ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ هﺪف ﻣﻦ هﻢ از اﻧﺘ ﺸﺎر اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﻵ در ﺑﺮﺧ ﯽ از اﺷ ﺨﺎص ﺗ ﺄﺛﻴﺮی‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﺎپ اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ اﺣﺘﻤ ﺎ ً‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﻮاهﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮی ﻣﻨﻔﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ )ارزش( ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺎدی اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ را ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از )ﺗ ﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔ ﯽ( ﺁن‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﺰب ﺗﺎب ﺗﺤﻤﻞ )اﻧﺘﺸﺎر( اﻳﻦ ﺳﻨﺪ را ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ‬
‫و ﺣﺪس ﻣﯽ زدم ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ هﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﺑﺎن ﺑ ﯽ ﭘﺮواﺋ ﯽ را ﮐ ﻪ ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ ﺳ ﺎل‬
‫ﭘ ﻴﺶ در ﻧﮕﺎﺷ ﺘﻦ اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد درک و ﺗﺤﻤ ﻞ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻏ ﺮور و ﺳ ﺮاﻓﺮازی ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁزﻣ ﺎﻳﺶ ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﻧﮕﺮﻳ ﺴﺖ و ﺧ ﻮاهﻴﻢ‬

‫٭ ‪ -‬ﻣﻨﻈﻮر اﻟﺒﺘﻪ هﻤﺎن ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ اﺳﺖ‪ .‬م‬

‫‪٤٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺪام ﺣﺰب دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎری داﺷﺖ؟ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎری ﻇﺎهﺮًا ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ی روزﻧﺎﻣﻪ هﺎی‬
‫‪ZURICHER.‬‬ ‫‪ ARBEIATER-‬و‬ ‫ﺳﺎﮐ ﺴﻮﻧﯽ و وﻳﺘ ﯽ ‪ZEITUNG‬‬
‫‪ (٢٠)POST‬واﮔﺬار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ در ﺷ ﻤﺎرﻩ ی ‪ (٢١) NEUE ZEIT‬ﻣ ﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭼ ﺎپ رﺳ ﺎﻟﻪ را ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻳﺪ ﮐﻤﺎل ﻟﻄﻒ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐ ﻪ ﺗﺤﺮﻳ ﮏ اوﻟﻴ ﻪ از ﺳ ﻮی‬
‫ﻣﻦ ﺑﻮد و ﺗﺎ ﺣﺪی ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر وادار ﮐﺮدم و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ه ﺎ‬
‫را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ هﻤﻮارﻩ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣ ﻮرد ﺟﺰﺋﻴ ﺎت‪ ،‬اﺧ ﺘﻼف ﻧﻈﺮه ﺎﺋﯽ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ هﺮ ﺁن ﭼﻪ ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﺷﻤﺎ و دﻳﺘﺰ٭ ﺑﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ ام و ﺣﺘ ﯽ اﮔ ﺮ دﻳﺘ ﺰ ﻧﮑ ﺎت‬
‫دﻳﮕ ﺮی را ﻧﻴ ﺰ ﻗﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺁن ﺑ ﻮدم‪ .‬ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ در اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨ ﻪ‬
‫اﻧﻌﻄﺎف ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ ام‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ‪،‬‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ی ﻣﻦ اﻳﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﮑﺎت اﺻﻠﯽ )ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎی ﻣ ﺎرﮐﺲ را در ﺑ ﺎرﻩ ی ﺁن(‬
‫ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ .‬اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺿﺮورت ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻳﺎﻓﺖ ﮐ ﻪ ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ‪ ،‬در‬
‫ﮔ ﺰارش ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ "ه ﺎل")‪ ،(٢٢‬ﺑ ﺪون ﺳ ﺮ و ﺻ ﺪا ﺑﺨ ﺶ ه ﺎﺋﯽ از اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ را‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ و اﺳ ﺘﻨﺎد ﻗ ﺮار داد و ﺑ ﺎ ﺁن ه ﻢ ﭼ ﻮن ﻣﻠ ﮏ ﻃﻠ ﻖ ﺧ ﻮد رﻓﺘ ﺎر ﮐ ﺮد و ﺣﺘ ﯽ‬
‫ﺑﺪون ذﮐﺮ ﻧﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﮑﺎت ﺁن ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎرﮐﺲ ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻨﺎد‬
‫ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺻﻠﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت دﺳﺖ ﮐﺎری ﺷﺪﻩ را اﻓﺸﺎء ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ی ﻣﻦ ﺑﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی او دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﮐ ﺎری ﺑ ﺰﻧﻢ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳ ﻔﺎﻧﻪ در ﺁن زﻣ ﺎن اﺳ ﻨﺎد ﻻزم را در دﺳ ﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻓﺮاوان ﺁن را ﻳﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺒ ﻞ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺎ ﻻﺳ ﺎل ﻣﻮﺟ ﺐ دﻟﺘﻨﮕ ﯽ‬
‫ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ه ﺎ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺷ ﻤﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺪاﻧﻴ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻓ ﺮاد‪ ،‬داﺳ ﺘﺎن‬
‫واﻗﻌﯽ را ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ و ﻇﺎهﺮًا اﻗﺪاﻣﯽ هﻢ ﺑﺮای ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺻ ﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻨﺎﻩ ﻣﻦ ﭼﻴﺴﺖ اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻢ و رﺳﻢ ﻻﺳﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫٭ ‪ -‬دﺗﻴ ﺰ )‪ (١٨٤٣ -١٩٢٢‬ﻳﮑ ﯽ از ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ه ﺎی ﺳﺮﺷ ﻨﺎس ﺁﻟﻤ ﺎن ‪ DIETZ‬و‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار ﺑﻨﮕﺎﻩ اﻧﺘﺸﺎراﺗﯽ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات هﺎ ﺑﻮد‪ .‬م‬

‫‪٥٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻼ ﺑﻪ ﻻﺳﺎل اﺟﺎزﻩ داد ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت ﻣ ﺎرﮐﺲ را ﺑ ﻪ‬

‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮای ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز‪ ،‬ﻋﻤ ً‬
‫ﺟﺎی ﺁﺛﺎر ﺧﻮد ﺟﺎ ﺑﺰﻧﺪ و ﻻﺳﺎل هﻢ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﭼﻮن داﻧﺶ اﻗﺘﺼﺎدی ﭼﻨ ﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت را ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﮐ ﺮد‪ .‬ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺻ ﯽ ﺁﺛ ﺎر ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ وﻇ ﺎﺋﻒ ﺧ ﻮد‬
‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻴ ﺴﺖ و ﺷ ﺶ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﻻﺳ ﺎل ﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﭘﻴﻮﺳ ﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼ ﻪ در دوران ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫اﺿﻄﺮاری)‪ ،(٢٣‬اﻧﺘﻘﺎد ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ از او دﭼ ﺎر ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ه ﺎﺋﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ زﻣ ﺎن ﺁن‬
‫ﻓ ﺮا رﺳ ﻴﺪﻩ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻗ ﻀﺎوت ﺧ ﻮد را اﻋ ﻼم ﮐﻨ ﺪ و ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻻﺳ ﺎل در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣ ﺎرﮐﺲ‬
‫روﺷﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺳﻄﻮرﻩ ای ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ ی واﻗﻌﯽ ﻻﺳﺎل را ﮐﺘﻤ ﺎن و ﻣﻘ ﺎم واﻗﻌ ﯽ او را ﺗﺠﻠﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳﮑ ﯽ از اﻋﺘﻘ ﺎدات ﺛﺎﺑ ﺖ ﺣ ﺰب در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮﻏﻢ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ اﺳ ﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﻼ ﻣ ﺒﻬﻢ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺧﺪﻣﺎت ﻻﺳﺎل ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﺮﺣ ﺎل ﻧﻘ ﺶ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ او ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻻﺳﺎل ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ در ه ﺮ ﻗ ﺪم ﻻﺳ ﺎل ﻋ ﻮام ﻓﺮﻳ ﺐ را ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل دارد‪ ،‬ﻻﺳ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ‬
‫از ﭘﺮوﻧﺪﻩ ی هﺎﺗﺰﻓﻠﺖ ‪ (٢٤)HATZFELT‬هﻤﻮارﻩ از ﭘﺸﺖ ﻧﻘﺎب ﻻﺳﺎل ﺗ ﺸﮑﻴﻼت ﭼ ﯽ‬
‫و ﻓﻌﺎل رخ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬هﻤﺎن ﺧﺒﺎﺛ ﺖ در اﻧﺘﺨ ﺎب وﺳ ﻴﻠﻪ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﺗﻤﺎﻳ ﻞ در ﻣﺤ ﺼﻮر ﮐ ﺮدن‬
‫ﺧﻮد در ﺣﻠﻘﻪ ی اﻓﺮاد ﻣﺸﮑﻮک و ﻓﺎﺳﺪی ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و ﺑﻌ ﺪ ره ﺎ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬در رﻓﺘ ﺎر او ﻣ ﺸﻬﻮد اﺳ ﺖ‪ .‬او ﺗ ﺎ ﺳ ﺎل ‪ ،١٨٦٢‬در ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻳﮏ دﻣﮑﺮات ﻣﺒﺘﺬل ﭘﺮوﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺷ ﺪﻳﺪ ﺑﻨﺎﭘ ﺎرﺗﯽ ﺑ ﻮد )هﻤ ﻴﻦ اواﺧ ﺮ ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎی او‬
‫ﻼ ﻣﺸﺨ ﺼﯽ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺟﻬ ﺖ داد‬
‫را ﺑ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮدم( و ﻧﺎﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻞ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷ ﺖ ﮐﻤﺘ ﺮ از دو ﺳ ﺎل‪ ،‬او ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر‬
‫ﺁن ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﮐﻨﻨ ﺪ و دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳﻴ ﺴﻪ ﺑ ﺎزی‬
‫ﺑﺎ ﺑﻴﺴﻤﺎرک زد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻴﺴﻤﺎرک ﻧﻴﺰ از ﻟﺤﺎظ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺷﺒﺎهﺖ زﻳﺎدی ﺑ ﻪ ﻻﺳ ﺎل داﺷ ﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻌﺎد اﻳﻦ دﺳﻴﺴﻪ هﺎ ﭼﻨﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﻻﺳ ﺎل ﺷ ﺎﻧﺲ ﻧﻤ ﯽ ﺁورد و ﻣ ﻀﺮوب ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﺪ٭‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﻓﺮﺟﺎﻣﯽ ﺟﺰ ﺧﻴﺎﻧ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ در اﻧﺘﻈ ﺎر او ﻧﺒ ﻮد‪ .‬در ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎی ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎﺗﯽ‬

‫٭‪ -‬ﻇﺎهﺮًا اﺷﺎرﻩ ی اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ﻳﮏ دوﺋﻞ ﻋﺸﻘﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻻﺳ ﺎل در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ی ﺁن ﺟ ﺎن ﺧ ﻮد را‬

‫از دﺳﺖ داد‪ -‬م‪.‬‬

‫‪٥١‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻻﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈﺮه ﺎی درﺳ ﺘﯽ ﮐ ﻪ از ﻣ ﺎرﮐﺲ اﻗﺘﺒ ﺎس ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺁن ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﺎ ﺗﻔ ﺴﻴﺮ اﻏﻠ ﺐ‬
‫ﻏﻠﻂ ﺧﻮد او در ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳ ﺨﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان اﻳ ﻦ دو را از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺗ ﺸﺨﻴﺺ داد‪ .‬ﺁن‬
‫ﺑﺨﺶ از ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﻪ از ﻗﻀﺎوت ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ﻻﺳﺎل دﻟﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻻﺳ ﺎل را‬
‫در دو ﺳﺎل ﺁﺧﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اش ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و اﻳﻦ دو ﺳﺎل را ه ﻢ ﺗﻨﻬ ﺎ از دﻳ ﺪﻩ ی اﻋﺠ ﺎب و‬
‫ﺗﺤ ﺴﻴﻦ ﻣ ﯽ ﻧﮕﺮﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻟﺤ ﺎظ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻌ ﺼﺐ ه ﺎ‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎد ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ ی ﻣ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ را در ﻣ ﻮرد‬
‫ﻼ"‬
‫ﻶ "ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻻﺳﺎل روﺷﻦ ﮐﻨﻢ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﮐ ﺎر ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ و از اﻳ ﻦ ﻟﺤ ﺎظ‪ ،‬ﻓﻌ ً‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ‪ ،‬ﺧ ﻮدم ﮐﺎره ﺎی دﻳﮕ ﺮی در دﺳ ﺖ دارد و ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ﮐ ﻪ اﻧﺘ ﺸﺎر‬
‫اﻳﻦ ﻗﻀﺎوت ﺑﯽ ﭘﺮوای ﻣﺎرﮐﺲ در ﻣﻮرد ﻻﺳﺎل ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدی ﺧ ﻮد ﻣ ﺆﺛﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﺟﺮأت ﺧﻮاهﺪ داد ﮐﻪ در اﻳﻦ راﻩ ﮔﺎم ﻧﻬﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺷ ﺮاﻳﻂ اﻳﺠ ﺎب ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬راﻩ‬
‫ﮔﺮﻳﺰی ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاهﻢ ﺷﺪ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎرﻩ و ﺑ ﺮای هﻤﻴ ﺸﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﺳ ﻄﻮرﻩ ی‬
‫ﻻﺳﺎل ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺨﺸﻢ‪.‬‬

‫واﻗﻌ ًﺎ ﺟﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎزﮔﯽ ه ﺎ‪ ،‬در راﻳ ﺸﺘﺎک‪ ،‬ﺳﺮوﺻ ﺪاهﺎﺋﯽ ﺑﻠﻨ ﺪ ﺷ ﺪﻩ و ﺳﺎﻧ ﺴﻮر‬
‫ﻧﻮی ﺗﺴﺎﻳﺖ ‪) NEUE ZEIT‬ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ( را ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳ ﻦ روح دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮری‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ در دوران ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺿﺪﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺣﻠﻮل ﮐﺮدﻩ )و ﺁن زﻣﺎن‬
‫ﺿﺮوری ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ای ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ی ﻋﻤ ﻞ در ﺁﻣ ﺪ(‪ ،‬ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻳﺎدﮔ ﺎری از‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﻀﺒﻂ ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﻓ ﻮن ﺷ ﻮاﻳﺘﺮز٭ اﺳ ﺖ؟ ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬واﻗﻌ ًﺎ ﭼ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ی درﺧ ﺸﺎﻧﯽ‬
‫اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ ﺁﻟﻤ ﺎن را‪ ،‬ﭘ ﺲ از ره ﺎﺋﯽ از ﺷ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺘﯽ‬
‫ﺑﻴﺴﻤﺎرک‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﻘﻴﺎد ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺗﺎزﻩ ای در ﺁورﻳ ﻢ ﮐ ﻪ ﻃﺮاﺣ ﺎن و ﻣﺠﺮﻳ ﺎن ﺁن‪،‬‬

‫٭‪ -‬ﺷﻮاﻳﺘﺮز )‪ (١٨٣٣ -١٨٧٥‬ﻳﮑﯽ از ﺳﺮدﻣﺪاران ﻻﺳﺎﻟﯽ ه ﺎ در ﻧﻬ ﻀﺖ ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد و ﻣ ﺪﺗﯽ‬

‫)‪ (١٨٦٧ -١٨٧١‬رﻳﺎﺳ ﺖ ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﺗ ﺸﮑﻴﻼت اﻳ ﻦ ﻓﺮﻗ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ داﺷ ﺖ‪ .‬او ﺑ ﺎ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﻳﻦ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺑﻪ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎل اول ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ در ﺳ ﺎل ‪ ،١٨٦٢‬هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﺎﮐﻢ ﭘﺮوﺳﯽ اﻓﺸﺎء ﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺗﺸﮑﻴﻼت اﺧﺮاج ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬م‪.‬‬

‫‪٥٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫هﻤﺎن ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣ ﻮرد ﺑﻘﻴ ﻪ‪ ،‬درﺧﺘ ﺎن ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮوﻳﻨﺪ٭‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ی روزﻧﺎﻣﻪ وروارﺗﺲ)‪ VORWARTS (٢٥‬ﻣﺮا ﭼﻨﺪان ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻧ ﺪاد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺮح ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ از وﻗ ﺎﻳﻊ ﺧ ﻮاهﻢ ﻣﺎﻧ ﺪ و ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻪ دوﺳ ﺘﺎﻧﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻟﺤ ﻦ ﻣﻤﮑ ﻦ‪،‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﺮای هﺮ دو ارﺳﺎل ﺧﻮاهﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ی وروارﺗ ﺲ ﺗﻨﻬ ﺎ ﭼﻨ ﺪ ﻧﮑﺘ ﻪ ی‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح ﺷﻮد )از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮاهﺎن وﺣﺪت ﻧﺒﻮدﻳﻢ و وﻗﺎﻳﻊ‪،‬‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﺎرﮐﺲ را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪﻩ و ﻏﻴﺮﻩ(‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻧﮑﺎﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﭘﺎﺳ ﺦ‪ ،‬ﺑﺤ ﺚ را ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺗﻠﻘ ﯽ ﺧ ﻮاهﻢ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﺁن ﮐ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ‬
‫ﺣﻤﻼت و اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺗﺎزﻩ ای وارد ﺁﻳﺪ و ﻣﺮا وادار ﺑﻪ اداﻣﻪ ی ﺑﺤﺚ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺗﻴﺰ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎر ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻨﺸﺎء ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧ ﺼﻮﺻﯽ و دوﻟ ﺖ‬
‫هﺴﺘﻢ٭٭‪ .‬اﻣﺮوز هﻢ ﻓﻴﺸﺮ٭٭٭)‪ (٢٦‬ﺳﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ی دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ!‬

‫٭ ‪ -‬در ﻣﺘﻦ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ES IST DAFUR GESORGT, DASS DIE BAUME NICHT IN DEM‬‬
‫‪HIMMEL‬‬
‫٭٭‪ -‬در ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬اﻧﮕﻠﺲ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻬﻴﻪ ی ﻣﻘﺪﻣﺎت ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻮد‪ .‬م‪.‬‬
‫٭٭٭‪ -‬ﻓﻴﺸﺮ )‪ (١٨٥٥ -١٩٢٦‬ﺑﻴﻦ ﺳﺎل ‪ ١٨٩٠‬ﺗﺎ ‪ ١٨٩٣‬دﺑﻴﺮ هﺌﻴﺖ اﺟﺮاﺋﻴ ﻪ ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل‬
‫دﻣﮑﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد و از ‪ ١٨٩٣‬ﺗ ﺎ ‪ ١٩٠٣‬ﮔﺮداﻧ ﺪﻩ ی اﺻ ﻠﯽ ﺑﻨﮕ ﺎﻩ اﻧﺘ ﺸﺎراﺗﯽ ﺣ ﺰب ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬م‪.‬‬

‫‪٥٣‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎ‬

‫اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ هﺎ‪ ،‬ﮔﺎﻩ ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻠﺨﻴﺺ‪ ،‬از ﻧﺴﺨﻪ ی زﻳﺮ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪KARL MARX AND FREDERICK ENGELS. SELECTED‬‬
‫‪WORKS. PROGRESS PUBLISHER, MOSCOW. ١٩٧٣‬‬
‫‪ -١‬ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺳ ﺎل ‪ ،١٨٧٥‬ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺗﺤﺮﻳ ﺮ در ﺁورد ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﮔﺮاﻳ ﺸﺎت‬
‫ﻧﻈﺮی ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤﺎن در ﺣﺎل ﻧﻀﺞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﻨﺪ و از‬
‫هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻣ ﺼﺎﻟﺤﻪ ی ﻏﻴﺮاﺻ ﻮﻟﯽ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺮوان ﻻﺳ ﺎل ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮی ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺁورد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی‬
‫ﮔﻮﺗ ﺎ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮد ﭘﺎﻳ ﻪ ی وﺣ ﺪت ﮔ ﺮوﻩ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد و ﻣ ﺎرﮐﺲ و‬
‫اﻧﮕﻠ ﺲ‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻧﻔ ﺲ اﻳ ﻦ وﺣ ﺪت‪ ،‬ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺑ ﯽ اﻣ ﺎن ﺳ ﺎزش ه ﺎی ﻧﻈ ﺮی و‬
‫ﻏﻴﺮاﺻﻮﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﻣﺎرﮐﺲ ﻧﻈﺮات ﻣﻬﻤﯽ درﺑﺎرﻩ ی ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﻢ‪ ،‬دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮری ﻃﺒﻘ ﻪ ی ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ ،‬وﻳﮋﮔ ﯽ ه ﺎی ﮐﻤﻮﻧﻴ ﺴﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴ ﺴﻢ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮی و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺣﺰب ﻃﺒﻘﻪ ی ﮐﺎرﮔﺮ اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -٢‬اﻧﮕﻠﺲ اﻳ ﻦ ﭘﻴ ﺸﮕﻔﺘﺎر را در ﺳ ﺎل ‪ ،١٨٩١‬هﻨﮕ ﺎم اﻧﺘ ﺸﺎر ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﮔﻮﺗ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮ در ﺁورد‪ .‬ﭼﺎپ اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ اﺳﺎﺳ ﯽ در ﺁن زﻣ ﺎن از اهﻤﻴ ﺖ ﺧﺎﺻ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ دﻗﻴﻘ ًﺎ در هﻤﺎن زﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻨﮕﺮﻩ ارﻓ ﻮرت ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن در ﺷ ﺮف‬
‫ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺑ ﻮد و ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﻧ ﻮﻳﻨﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﮔﻮﺗ ﺎ در دﺳ ﺖ ﺗﻬﻴ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠ ﺲ‬
‫هﻨﮕ ﺎم ﺗﻬﻴ ﻪ ی ﻣﻘ ﺪﻣﺎت اﻧﺘ ﺸﺎر اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ ﻣﻬ ﻢ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑﺮﺧ ﯽ از رهﺒ ﺮان ﺳﻮﺳ ﻴﺎل‬
‫دﻣﮑﺮات ﺁﻟﻤﺎن ﭼﻮن ﮐﺎﺋﻮﺗﺴﮑﯽ روﺑﺮو ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ و ﭘﺎﻓ ﺸﺎری ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﻗ ﺴﻤﺖ ه ﺎﺋﯽ‬
‫از ﺳ ﻨﺪ را ﺣ ﺬف ﮐ ﺮد‪ ...‬هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮔﻮﺗ ﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻣ ﻪ ی ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﺑ ﺮاک‪ ،‬ﻣ ﻮرخ‬
‫ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ ،١٨٧٥‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت اﻧﮕﻠﺲ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ ﭼ ﺎپ از ﻧﻘ ﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﮔﻮﺗﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ی ﮔﻮﺗ ﺎ ﺑ ﻴﻦ ‪ ٢٢‬ﺗ ﺎ ‪ ٢٧‬ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻪ ‪ ١٨٧٥‬ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺷ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ‪ ،‬دو‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬

‫‪٥٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺁﻳﺰﻧﺎﮐﺮهﺎ ‪ EISENA‬ﺗﺤﺖ رهﺒﺮی ﺑﻴ ﻞ و ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ از ﻳ ﮏ ﺳ ﻮ و اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ی ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‬

‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻴﺮو ﻻﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﻮﺋﯽ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان را ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻔﺎق و ﺗﻔﺮﻗﻪ در ﻧﻬ ﻀﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺁﻟﻤ ﺎن ﭘﺎﻳ ﺎن ﺑﺨ ﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮﻏﻢ اﻧﺘﻘﺎده ﺎی ﮐﻮﺑﻨ ﺪﻩ ی ﻣ ﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠ ﺲ از اﻳ ﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﻀﻤﻮن ﺁن ﺑ ﺎ ﻣﺨﺘ ﺼﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮐﻨﮕﺮﻩ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ه ﺎی ﺁﻟﻤ ﺎن در "ه ﺎل" ﺑ ﻴﻦ دوازده ﻢ ﺗ ﺎ هﺠ ﺪهﻢ اﮐﺘﺒ ﺮ‬
‫‪ ١٨٩٠‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻨﮕﺮﻩ ﻣﻘﺮر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﻧﻮﻳﻨﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﮔ ﺮدد و ﺳ ﻪ ﻣ ﺎﻩ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮐﻨﮕﺮﻩ ی ارﻓ ﻮرت ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﺷ ﻮد ﺗ ﺎ ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎ و ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت‬
‫ﺣﺰﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -٥‬ﮐﻨﮕ ﺮﻩ "ه ﺎک" اﻧﺘﺮﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎل اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺑ ﻴﻦ دوم ﺗ ﺎ هﻔ ﺘﻢ ﺳ ﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ١٨٧٢‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﮐﻨﮕﺮﻩ ‪ ٦٥‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ از ‪ ١٥‬ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺷ ﺮﮐﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬رهﺒ ﺮی‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﮐﻨﮕﺮﻩ در دﺳﺖ ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺒ ﺎرزات ﻣ ﺎرﮐﺲ و‬
‫اﻧﮕﻠﺲ ﻋﻠﻴﻪ ﮔﺮاﻳﺸﺎت ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی و ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی ﺑﻪ اوج ﻧﻮﻳﻨﯽ رﺳﻴﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎی ﺗﻔﺮﻗ ﻪ اﻧ ﺪ از ﺁﻧﺎرﺷﻴ ﺴﺖ ه ﺎ ﻣﺤﮑ ﻮم ﺷ ﺪ و رهﺒ ﺮان اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﺮﻗ ﻪ از اﻧﺘﺮﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎل اﺧ ﺮاج ﮔ ﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗ ﺼﻤﻴﻤﺎت ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ه ﺎگ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺳ ﺮﺁﻏﺎز‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ اﺣﺰاب ﮐﺎرﮔﺮی ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﮐﺸﻮرهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁورد‪.‬‬
‫‪ -٦‬ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن در ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ای ﺑ ﺎ ﺷ ﺮﮐﺖ ﺳﻮﺳ ﻴﺎل‬
‫دﻣﮑﺮات هﺎی ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬اﺗﺮﻳﺶ و ﺳﻮﺋﻴﺲ اﻋﻼم وﺟﻮد ﮐ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ﺑ ﻴﻦ هﻔ ﺘﻢ ﺗ ﺎ ﻧﻬ ﻢ‬
‫اوت ‪ ١٨٦٩‬در ﺷ ﻬﺮ ﺁﻳﺰﻧ ﺎک ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺷ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺧ ﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن ﺁﻳﺰﻧﺎﮐﺮه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ای ﮐ ﻪ در ﮐﻨﮕ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﺗ ﺼﻮﻳﺐ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺑﺎ اﺻﻮل ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎل اول اﻧﻄﺒﺎق داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -٧‬در اﻳﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺑﺎﮐﻮﻧﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان دوﻟﺖ و ﺁﻧﺎرﺷﯽ ﻣﻮرد اﺷﺎرﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اول‬
‫ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ ١٨٧٣‬در ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪٥٥‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ -٨‬ﺣ ﺰب ﻣ ﺮدم در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٦٥‬ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﺷ ﺪ و ﻋﻨﺎﺻ ﺮ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﻃﺒﻘ ﺎت‬

‫ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی و ﺑ ﻮرژوازی را در ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ و ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ در ﺟﻨ ﻮب ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎهﯽ ﮔﺴﺘﺮدﻩ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺰب ﺑﺎ وﺣﺪت ﺁﻟﻤ ﺎن در ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﮏ ﺟﻤﻬ ﻮری دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ و ﺗﺤ ﺖ اﺳ ﺘﻴﻼی ﭘﺮوﺳ ﯽ ه ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺗ ﺸﮑﻴﻞ ﻳ ﮏ دوﻟ ﺖ‬
‫ﻓﺪرال "ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮوس و اﺗﺮﻳﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -٩‬وﻟﮑ ﺴﺘﺎت ﺑﻨﮕ ﺎﻩ اﻧﺘ ﺸﺎراﺗﯽ ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن و ﻧﺎﺷ ﺮ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ی وﻟﮑﺴﺘﺎت و دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﺰب ﺑﻮد و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺁن را ﺑﺒﻞ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در وﻟﮑ ﺴﺘﺎت‪ ،‬ارﮔ ﺎن ﻣﺮﮐ ﺰی ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ‬
‫اﮐﺘﺒ ﺮ ‪ ١٨٦٩‬ﺗ ﺎ ﺳ ﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٨٧٦‬ﺑ ﻪ ﺳ ﺮدﺑﻴﺮی ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ و ﻣ ﺎرﮐﺲ و‬
‫اﻧﮕﻠﺲ ﻧﻴﺰ در ادارﻩ ی ﺁن ﺳﻬﻤﯽ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -١٠‬اﺗﺤﺎدﻳﻪ ی ﺻﻠﺢ و ﺁزادی ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ )ﭘﺎﺳﻴﻔﻴﺴﺖ( ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﻴﺒ ﺮال ه ﺎ و‬
‫ﺟﻤﻬﻮری ﺧﻮاهﺎن ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺁن را در ﺳﺎل ‪ ١٨٦٧‬اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ "اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ی اروﭘﺎ" ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﮐﺮد و ﺑ ﺎ اﺷ ﺎﻋﻪ ی‬
‫اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻧﻈ ﺮات ﻧﺎدرﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎ را از ﻣﺒ ﺎرزﻩ ی ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ راﺳ ﺘﻴﻦ ﺧ ﻮدﻣﻨﺤﺮف‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪ -١١‬ﻧ ﻮردوﻳﭻ اﻟﮕﻤ ﺎﻳﻦ زاﻳﺘﻮﻧ ﮓ ﻳ ﮏ روزﻧﺎﻣ ﻪ ی ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎل ه ﺎی‬
‫‪ ١٨٦١‬ﺗﺎ ‪ ١٩١٨‬در ﺑﺮﻟﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ دهﻪ هﺎی ﺷﺼﺖ ﺗﺎ هﺸﺘﺎد‪ ،‬اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫در ﺣﮑﻢ ارﮔﺎن دوﻟﺖ ﺑﻴﺴﻤﺎرک ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬اﺷ ﺎرﻩ ی ﻣ ﺎرﮐﺲ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻣﺸﺨ ﺼ ًﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ای در ﺷﻤﺎرﻩ ی ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﺎﻩ ﻣﺎرس ‪ ١٨٧٥‬روزﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -١٢‬ﺁﺗﻠﻴ ﻪ ﻣﺎهﻨﺎﻣ ﻪ ای ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ‪ ١٨٤٠‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٥٠‬در ﭘ ﺎرﻳﺲ ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و‬
‫ارﮔﺎن ﭘﻴﺸﻪ وران و ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ Kultur kamp -١٣‬ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮرژواﻟﻴﺒﺮال هﺎ ﺑﺮای اﻗﺪاﻣﺎت ﻓﺮهﻨﮕﯽ دوﻟ ﺖ‬
‫ﺑﻴﺴﻤﺎرک در دهﻪ ی هﻔﺘﺎد ﻗﺮن اﺧﻴﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا هﺪف اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺪﻳﺪ‬

‫‪٥٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﺁوردن ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺴﻤﺎرک‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻗﺪرت هﺎی ارﺗﺠﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺶ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ی اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت را در دهﻪ ی هﺸﺘﺎد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪ -١٤‬ﻧﺎﻣﻪ ی اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ﺑﺒﻞ ﺑﻴﻦ هﻴﺠﺪهﻢ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ و هﺸﺘﻢ ﻣﺎرس ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷ ﺪ و ﻣﺒ ﻴﻦ‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﺸﺘﺮک ﻣ ﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠ ﺲ در ﻣ ﻮرد ﻃ ﺮح ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎدی ﺑ ﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠ ﺲ ﻧﻴ ﺰ در اﻳﻨﺠ ﺎ‬
‫ﻣﺤﺘﻮای ﻧﺎدرﺳ ﺖ و ﻓﺮﺻ ﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ را‪ ،‬ﮐ ﻪ رﻳ ﺸﻪ در ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ و ﻧﻈﺮﻳ ﺎت ﻻﺳ ﺎﻟﯽ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎد اﻧﺘﻘﺎدی ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮهﺎی راﺳﺘﻴﻦ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪ -١٥‬ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرﺗﺮ زاﻳﺘﻮﻧﮓ اوﻧﺪهﺎﻧﺪﻟﺲ ﺑﻼت روزﻧﺎﻣﻪ ی ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواهﺎی دﻣﮑﺮات‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ‪ ١٨٦٥‬ﺗﺎ ‪ ١٩٤٣‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -١٦‬در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ از ﻃﺮح ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﮔﻮﺗﺎ ﻣﻮرد اﺷﺎرﻩ ی اﻧﮕﻠﺲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫"ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻮاد زﻳﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻨﻴﺎد ﺁزاد دوﻟﺖ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺣﻖ رأی ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ و هﻤﮕﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اوراق ﻣﺨﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ذﮐ ﻮری ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳ ﮏ ﺳ ﺎﻟﮕﯽ رﺳ ﻴﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ رأی ﮔﻴ ﺮی ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺗﻤ ﺎم اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎت ﻣﻠ ﯽ و‬
‫ﻣﺤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺣﻖ ﻃﺮح و رد ﻟﻮاﻳﺢ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺁﻣﻮزش ﻧﻈﺎﻣﯽ هﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ ﻣﻴﻠﻴﺲ ه ﺎی ﺧﻠ ﻖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ارﺗ ﺶ ﻣﻮﺟ ﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻤ ﺎم ﺗ ﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ و ﺻ ﻠﺢ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻧﺸ ﺴﺘﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﻨﺘﺨ ﺐ ﻣ ﺮرم‬
‫اﺗﺨ ﺎذ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺿ ﻄﺮاری‪ ،‬ﻣﺨ ﺼﻮﺻ ًﺎ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺁزادی ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎع و اﺣﺰاب ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻐﻮ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ در دﺳﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻄ ﻮر راﻳﮕ ﺎن )ﺑ ﺮای ﻣ ﺮدم( اﺟ ﺮا‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫"ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮان ﺁﻟﻤﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻨﻴﺎد ﺁزاد دوﻟﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺁﻣﻮزش راﻳﮕﺎن هﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ‪ :‬ﺁﻣﻮزش اﺟﺒﺎری و راﻳﮕﺎن‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺁزادی ﺗﻔﮑﺮ ﻋﻠﻤﯽ‪ .‬ﺁزادی وﺟﺪان"‪.‬‬

‫‪٥٧‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ -١٧‬اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴ ﺎن دوﻟ ﺖ ﭘ ﻮرس و ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎل )‪-١٨٧١‬‬

‫‪ (١٨٧٠‬ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪W.‬‬ ‫‪BRACKE,‬‬ ‫‪DER‬‬ ‫‪LASSALELSCHE‬‬ ‫‪ -١٨‬ر‪ .‬ک‪ .‬ﺑ ﻪ‪:‬‬
‫‪VORSCHLAG BRAUL NSCHWEIG, ١٩٧٣‬‬
‫‪ -١٩‬دﻣﮑ ﺮاﺗﻴﺶ وﺧ ﻦ ﺑ ﻼت )هﻔﺘ ﻪ ﻧﺎﻣ ﻪ ی دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ( ﻳﮑ ﯽ از ﻧ ﺸﺮﻳﺎت ﮐ ﺎرﮔﺮان‬
‫ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮدﺑﻴﺮی ﻟﻴﺒﮑﻨ ﺸﺖ در ﺷ ﻬﺮ ﻻﻳﺒﺰﻳ ﮏ ﺑ ﻴﻦ ﺳ ﺎل ‪ ١٧٦٧‬ﺗ ﺎ ‪١٨٦٩‬‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﮐ ﺎرﮔﺮان‬
‫ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٨٦٩‬در ﮐﻨﮕﺮﻩ ی ﺁﻳﺰﻧﺎک اﻳ ﻦ هﻔﺘ ﻪ ﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ارﮔﺎن ﻣﺮﮐﺰی ﺣﺰب ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪ و وﻟﮑ ﺴﺘﺎت ﻧ ﺎم ﮔﺮﻓ ﺖ‪) .‬ر‪ .‬ک‪ .‬ﺑ ﻪ ﻳﺎدداﺷ ﺖ ﺷ ﻤﺎرﻩ ی‬
‫‪ (٩‬ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺲ ﻧﻴﺰ ﮔﺎﻩ ﺑﺮای اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢٠‬اﺷ ﺎرﻩ ی اﻧﮕﻠ ﺲ ﺑ ﻪ روزﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎی ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴﮑ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻓﻮرﻳ ﻪ‬
‫‪ ،١٨٩١‬ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﺋﯽ در ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻧﻘ ﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﮔﻮﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ رﺳ ﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ روزﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ -‬ﺁرﺑﻴﺘ ﺮ زاﻳﺘﻮﻧ ﮓ )‪ :(ARBITER ZEITUNG‬اﻳ ﻦ روزﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ارﮔ ﺎن ﺣ ﺰب‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ اﺗﺮﻳﺶ ﺑﻮد و از ﺳﺎل ‪ ١٨٨٩‬در وﻳﻦ ﭼﺎپ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺁدﻟ ﺮ ﺳ ﺮدﺑﻴﺮ‬
‫ﺁن ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل هﺎی اول دهﻪ ی ﻧﻮد ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ هﺎﺋﯽ از اﻧﮕﻠ ﺲ‬
‫را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳ ﺎﮐﻴﺲ ﺁرﺑﻴﺘﺮزاﻳﺘﻮﻧ ﮓ )‪(SACHISS CHE ARBEITER ZEITUNG‬‬
‫ﻳ ﮏ روزﻧﺎﻣ ﻪ ی ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ از ‪ ١٨٩٠‬ﺗ ﺎ ‪ ،١٩٠٨‬در ﺷ ﻬﺮ‬
‫درﺳ ﺪن )‪ (BRESDEM‬ﭼ ﺎپ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و در اواﺋ ﻞ ده ﻪ ی ﻧ ﻮد‪ ،‬ارﮔ ﺎن ﮔ ﺮوﻩ ﺷ ﺒﻪ‪-‬‬
‫ﺁﻧﺎرﺷﻴﺴﺘﯽ "ﺟﻮاﻧﺎن" ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬زورﻳﮑﺮﭘ ﺴﺖ )‪ :(ZURICHER POST‬ﻳ ﮏ روزﻧﺎﻣ ﻪ ی ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ١٨٧٩‬ﺗﺎ ‪ ١٩٣٦‬در ﺷﻬﺮ زورﻳﺦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٥٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻮﺗﺎ و دو ﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ -٢١‬دای ﻧ ﻮوی ﺗ ﺴﺎﻳﺖ )‪ (DIE UEUE ZEIT‬ارﮔ ﺎن ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل‬

‫دﻣﮑ ﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن ﮐ ﻪ از ‪ ١٨٨٣‬ﺗ ﺎ ‪ ١٩٢٣‬در ﺷ ﻬﺮ اﺷ ﺘﻮﺗﮕﺎرت ﻣﻨﺘ ﺸﺮ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺳﺎل هﺎی ‪ ١٨٨٥‬ﺗﺎ ‪ ،١٨٩٤‬ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ از اﻧﮕﻠﺲ را ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢٢‬ﻟﻴﺒﮑﻨﺸﺖ ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﮐﻨﮕﺮﻩ ی ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ هﺎل اراﺋﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -٢٣‬ﻗ ﺎﻧﻮن اﺿ ﻄﺮاری ﻋﻠﻴ ﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴ ﺴﺖ ه ﺎ در ‪ ٢١‬اﮐﺘﺒ ﺮ ‪ ١٨٧٨‬در ﺁﻟﻤ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ی اﺟﺮا در ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﻤ ﺎم ﺗ ﺸﮑﻴﻼت ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‪ ،‬ﺳ ﺎزﻣﺎن ه ﺎی‬
‫ﺗﻮدﻩ ای و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﮐﺎرﮔﺮی را ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬
‫ﺿﺒﻂ و ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺷﺪ و ﻓﺸﺎرهﺎی زﻳﺎدی ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮات هﺎ وارد ﺁورد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤ ﺎظ‬
‫ﻓ ﺸﺎرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ از ﺳ ﻮی ﻧﻬ ﻀﺖ ﺗ ﻮدﻩ ای ﮐ ﺎرﮔﺮی وارد ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬در اول اﮐﺘﺒ ﺮ ‪ ١٨٩٠‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻟﻐﻮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺴﻔﻴﻠﺪ‬ ‫ﻮﻓﯽ هﺎﺗ‬ ‫ﺘﺲ ﺳ‬ ‫ﻼق ﮐﻨ‬ ‫ﺪﻩ ی ﻃ‬ ‫ﻪ ﭘﺮوﻧ‬ ‫ﺎرﻩ ﺑ‬ ‫‪ -٢٤‬اﺷ‬
‫)‪ (SOPHIE HATZFIELD‬اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻻﺳ ﺎل ﺑ ﻴﻦ ﺳ ﺎل ه ﺎی ‪ ١٨٤٦‬ﺗ ﺎ ‪١٨٥٦‬‬
‫وﮐﻴ ﻞ او در دادﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻻﺳ ﺎل در دﻓ ﺎع از ﻳﮑ ﯽ از اﻋ ﻀﺎی ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎی ﺳ ﺎﺑﻘﻪ دار‬
‫اﺷﺮاﻓﯽ‪ ،‬راﻩ اﻏﺮاق ﮔﺰﻳﺪ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزات ﻣﺮدم ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﻩ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺴﺒﻼت‬ ‫ﺮ وﻟﮑ‬ ‫ﺲ ﺑﺮﻟﻴﻨ‬ ‫‪ -٢٥‬ور وارﺗ‬
‫)‪ (UORWARTS BERLINER VOLKSBLATT‬ﻳﮏ روزﻧﺎﻣﻪ ی ﺳﻮﺳﻴﺎل‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺁﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎل ‪ ١٨٨٤‬ﺗﺄﺳ ﻴﺲ ﺷ ﺪ و ﺗ ﺎ ﺳ ﺎل ‪ ١٨٩١‬ﺗﺤ ﺖ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻋﻨ ﻮان اﻧﺘ ﺸﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ و از ﺳ ﺎل ‪ ،١٨٩١‬ارﮔ ﺎن ﻣﺮﮐ ﺰی ﺣ ﺰب ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﺁﻟﻤ ﺎن‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ای اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺳ ﻴﺰدهﻢ ﻓﻮرﻳ ﻪ ی ‪ ١٨٩١‬در اﻳ ﻦ روزﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ و در ﺁن ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﺘﯽ ﮔ ﺮوﻩ ﭘﺎرﻟﻤ ﺎﻧﯽ ﺳﻮﺳ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ه ﺎ از ﻳﺎدداﺷ ﺖ ه ﺎی‬
‫اﻧﺘﻘﺎدی ﻣﺎرﮐﺲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﮔﻮﺗﺎ و ارزﻳﺎﺑﯽ او از ﻧﻘﺶ ﻻﺳﺎل ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‬

‫‪ -٢٦‬در ﻧﺎﻣﻪ ی ﻣﻮرخ ﺑﻴ ﺴﺘﻢ ﻓﻮرﻳ ﻪ ی ‪ ،١٨٩١‬ﻓﻴ ﺸﺮ اﻧﮕﻠ ﺲ را از ﺗ ﺼﻤﻴﻢ دﺑﻴ ﺮان‬
‫ﺣﺰب ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﻪ اﺛﺮ ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺲ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺖ و از او ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎرهﺎﺋﯽ ﺑﺮای اﻳﻦ ﺁﺛﺎر ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺲ‪ :‬ﻳﺎﺷﺎر ﺁذری‬

‫ﺁدرس اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM Kargar, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫اﻳﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ :‬ﻳﺎﺷﺎر ﺁذری‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ‪١٣٨٣ :‬‬

‫‪٦٠‬‬