Mikrobiologjia eshte nje shkenc biologjike qe ka si object studimin e organizmave

shume te vogla qe nk shihen me sy te lire por vec me ane te objekteve

zmadhuese tek mo bejne pjese bakteret viruset aktinomicetet kerpudhat algat
protozoaret
Roli I mo- sigurojne lenden ushqyese te bimeve..procesin e formimit te tokes
ruajtjen dhe perdorimin e plehrave organike..ne industryne farmaceutike per
prodhimin e antibiotikeve..ne pergatitjen e nenprodukteve me origjine shtazore
Te perbashketat e mo: jane njeqelizore(ndertim t thjesht qel)..i gjithe aktiviteti
njerezor kryhet nga qel..kane madhesi shume te vogel.. metoda te ngjashme
kultivimi ne lab, ..metoda te njejta studimi..ngjashmeri ne aktivitete jetesore te
tyre..koeficent te larte shumimi..te gjitha mo mund te shtohen ne menyre artificial
ne lab
Te vecantat e mone baze te ndertimit te qel,ne menyre te vecante te berthames
ndahen ne dy grupe Prokariote dhe Eukariote.. per(sa I perket proc te frymemarrjes
Aerobe Anaerobe An.fakultative
Forma : sferike, cilindrike , te perdredhur,. Menyra e te ushqyerit:autotrofe,
heterotrofe, heterotrofe ndermjetese..
Bota bimore ndahet ne 5 ndarje te medha: schysomicetes(mo prokariote-bakteret
aktinomicetet algat njeqelizore).. talophyta( kerpudhat, algat shumeqelizore)
briophyta (myshqet,likenet).. pteridophyta(fieret).. spermadophyta(bimet e larta)..
Vecorite e mo. Vecori morfologjike (forma,madhesia,aftesia per te levizur,per te
formuar spore,per tu ngjyrosur) vecori fiziologjike(roli I mo)karakteri I
produkteve te metabolizmit(produktet perfundimtare qe formohen nga aktiviteti
jetesor I mo qendrimi ndaj O2 (aerob anaerob)
Bakteret------sferike(koke,diplokoke,streptokoke,stafilokoke,tetrakoket,otavet ose sarcinat
cilindirike(bakteret,diplobakteret,streptobakteret).
Eperdredhur(vibrionet,spirilet,spiroketat,leptospiret) Ndertimi I qelizave bakteriale
flagjeli ( eshte zgjatimi I citoplazmes qe e ka fillesen nga nje berthame e vogel e
quajtur blefraplast,karakteristik vec per nje pjese te baktereve).. Lendet mukoze
(ndryshe quhen lende jargore, kane perberje kimike kryesisht polisaharide,keto
lende kane fuksione jetesore ted ores se dyte ) Muri qelizor (ka perberje kimike
komplekse ku ne te marrin pjese lende te ndryshme, ka si funksion ti jape forme
qelizes bakteriale sipas llojit,te mbroje qel nga mjedisi I jashtem, te siguroje hyrjen e
lendes ushqyese ne qelize,ka karakter selektiv.) .. Membrana citoplazmike (eshte e
ngjitur pas membranes kryesore, eshte shum e holl,ka si funksion kryesor hyrjen e
lendeve ne qel,karakter selektiv) Mesozomet (jane te vendosura ne membrane jane
proteinike dhe ndikojne ne procesin e frymemarrjes) Citoplazma (Brenda
membranes qel,gjysem korridal,e tejdukshme, ne te jane te vendosura organelet)
Kromatoforet (lende kromatike,me ngjyre te ngjashme me klorofilin e bimeve dhe
qe kryejne procesin e fotosintezes,ndodhen tek nje grup specific bakteresh qe
quhen sulfobaktere te gjelberta dhe te purpurta Ribozomet (perberje
proteinike,funksion sintezen e proteinave te nevojshme per qelizen si dhe
ac.nukleike ).. Lendet reserve ( nje pjese e baktereve kur bien ne kushte te
papershtatshme depozitojne lendet ushqyese ne lende reserve per ti

shfrytezuar,keto lende gjenden ne tre forma Polisaharide,metafosfore,squfur I

paster..
Sporet
ndryshimet morf. Forme (nga cilindrike ne ovale).. madhesi (me e vogel).. .
ndryshimet n structure-formohen disa membrana.. ndryshimet ne permbajtjen e ujit
dhe ne sintezen e disa lendeve te reja(gjate formimit te spores ndodh dehidratimi I
ujit dhe formimi I nje acidi te ri ac.dipikolinik)..ulja e aktivitetit te enzimave (ul
kembimin e lendeve ushqyese)..ndryshimet fizike ( te gjitha keto ndryshime I japin
spores qendrueshmeri te madhe ndaj kushteve te pafavorshme)
Llojet e sporeve--- baciliare (ku formohet ne qender te qel dhe ka diameter sa
diametric I qel bakteriale) clostridium (ku formohet ne qender por diametri eshte
me I madh).. plectridium (ku formohet ne njerin skaj dhe diametric eshte me I
madh)
Levizja tek bakteretme flagjel (levizja me e perhapur) .. rreshqitese ( tek bakteret
qe permbajne lende mukoze) .. ritmike ( karakteristike tek bakteret ne forme suste)
atrike(baktere pa flagjel).. monotrike(ka flagjel ne nje ose te dyja anet) .. lofotrike
(tufe flagjelesh ne nje ose te dyja anet levizje drejtvizore por me luhatje)..
peritrike(flagjel ne te gjithe perimetrin,levizje e crregullt)
Kerpudhatjane eukaryote,heterotrofe..kane ndertim ne forme fijesh qe quhen hife
dhe teresia e hifeve perben micelin..perjashtim bejne majate qe nk kane ndertim
miceli por kane forme ovale..nga vendi ku I marrin te gatshme lendet ushqyese
ndahen ne parasite dhe saprofite aerobe(por ne raste te vecanta kryejne proceset
fiziologjike edhe ne kushte anaerobe .. tek kerpudhat e ulta hifet e micelit jane pa
sete ndarese (figomicete zigomicete) .. te kerpudhat e larta hifet jane me sete
ndarese (bazidiomicetet,askomicetet,kerpudhat e papersosura) shumica e
kerpudhave jane nje qelizore nje pjese jan shum qelizor.. shumica e ketyre kane nje
berthame disa kane 2 ose 3 nje pjese e tyre formojne trupa frutore qe quhet tal..
mineralizues,zberthyes te fuqishem te lendes organike
Aktinomicetet--- forma ndermjetese ndermjet baktereve dhe kerpudhave.. nga
vecorite morfologjike u ngjajne kerpudhave (ndertim fijesh,micel) ndersa nga
vecorite fiziologjike u ngjajne baktereve.. jane prokariote njeqelizor.. kur kultivohen
ne lab ne terrene ushqyese artificial tek ato zhvillohen dy tipe miceli (miceli I zhytur
ne terrenin ushqyes dhe miceli ajror mbi te cilin vendosen sporet qe quhen
konidiospore hifet e micelit jane te trasha sa nje e dyta e hifeve te kerpudhave..
kur kultivohen ne lab formojne koloni me ngjyra te ndryshme pak a shum njelloj me
ate te baktereve por vetem me nje ndryshim kryesor nuk shkulen kollaj me ane te
anses per arsye te micelit te zhytur n terren.. zene 30% te sasise te pergjithshme te
mo.. jane mineralizues , zberthyes te lendes org me perberje komplekse .. jane
teper aerobe , I rezistojne tretesires me shume se grupet e tjera te mo,sepse kane
presion osmotic me te larte Brenda qel,sesa mo e tjera nje pjese e tyre kane aftesi
te fiksojne azotin e ajrit ndersa nje pjese jane parasite dhe shkaktojne semundje te
ndryshme jane parasite kane micel me pak te zhvilluar sesa saprofilet .. prej

aktinomiceteve prodhohet shumica e antibjotikeve disa gjini kryesore te tyre

jane: mycobacterium, proactynomuces, actynomyces, nocardia, streptomyces,
micromonospore.
Viruset dhe bakterofagetkane madhesi shume te vogel .. shihen vec me
mikroskop elektronik..kalojne filtrin bacterial prandaj quhen viruse te filtrueshem..
jane kufiri ndares midis botes se gjalle dhe asaj t vdekur.. jane te ndertuara me
thjesht se gjith mo.. quhen nukleoproteimike..pervec viruseve t thjeshta kemi dhe
ato qe kane glukoze lipide dhe te dyja se bashku.. viruset kane aftesi te infektojne
organizmat e larta por me preference dmth jo cdo lloj virusi infekton cdo lloj
organizmi.. preferenca e viruseve per te infektuar nje lloj organizmi quhet
gjenotropizem , ndersa per te infektuar nje lloj organizmi quhet histotropizem per te
infektuar nje qelize specifike quhet citotropizem.. viruset ndahen ne 3 grupe
kryesore .. viruse fitogjen, viruse zoopatogjen, bakterofaget. .. kultivimi I viruse- nuk
kultivohen ne terrene ushqyese artificial por shtohen vetem Brenda org te gjalla
shumimi I viruseveshumohen vetem Brenda organizmave te gjalla proteinike
sintetizohet se bashku me qelizen ku ai paraziton.. gjat shumimit kalojne ne 4 faza:
adaptimi (jo cdo virus pershtatet me cdo lloj organizmi) .. Depertimi(jane disa
enzima specifike qe prishin murin qelizor).. Faza latente (shumohen intesivisht
Brenda qelizes dhe nk shfaqin shenja te semundjes).. Dalja e virusit jashte
qelizes(dy forma 1 vdekjen e org, 2 crregullime fiziologjike).. ndodhen ne 3 gjendje
(virion, ADN, ARN vegjetative, profag).. kemi dy cikle te zhvillimit t viruseve..cikli
litik dhe cikli lizogjenik..
Vaksinat jane viruse te dobesuara dhe te ndryshuara gjenetikisht qe kur futen ne
nje organizem, organizmi fiton aftesine e sintezes se trupave imune duke fituar nje
qendrueshmeri te pershtatshme ndaj riinfeksionit semundjet virusale me te
perhapura te bimet jane , fizimi I gjetheve te domates, mozaiku I gjetheve te
duhanit , xhuxhezimi I bimes se patates..
Bakterofaget jane te dobishme (kur parazitojn bakteret e demshme).. te demshem
(kur parazitojn bakteret e dobishme)