Professional Documents
Culture Documents
TURKISH STANDARD
TS EN 13445-1
ubat 2007
ICS 23.020.30
Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak
gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn
uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.
Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini
bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn
kranla anarz.
TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen
teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk
Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 13445-1 (2002) standard esas alnarak TSE Makina
htisas Grubuna bal Tesisat ve Basnl Kaplar zel Daim Komitesince hazrlanm ve TSE Teknik
Kurulunun 13 ubat 2007 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar
verilmitir.
Bu standardn kabul ile TS 3362 iptal edilmitir.
TS EN 13445 standardlar, Basnl Kaplar Atele temas etmeyen genel bal altnda aadaki
blmlerden olumaktadr:
Blm 1: Genel
Blm 2: Malzemeler
Blm 3: Tasarm
Blm 4: malt
Blm 5: Muayene ve deney
Blm 6: Basnl kaplarn ve kresel grafitli dkme demirden yaplm basnl paralarn tasarm ve
imalat iin zellikler
Bu standardda kullanlan baz kelime ve/veya ifadeler patent haklarna konu olabilir. Byle bir patent
hakknn belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
indekiler
1
Kapsam...................................................................................................................................................... 1
1.1 Genel ....................................................................................................................................................... 3
1.2 stisnalar .................................................................................................................................................. 3
2 Atf yaplan standardlar ve/veya dokmanlar........................................................................................ 3
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 4
3.1 Basnca dayankl ana yatak paralar .................................................................................................... 4
3.2 Basnl kap ............................................................................................................................................. 4
3.3 Akkan.................................................................................................................................................... 4
3.4 Boru ......................................................................................................................................................... 4
3.5 Montaj...................................................................................................................................................... 4
3.6 Boru hatlar .............................................................................................................................................. 4
3.7 Msaade edilebilir en byk basn (PS)................................................................................................ 4
3.8 Msaade edilebilir en byk/en kk scaklk (TS) ............................................................................... 4
3.9 Deney grubu ............................................................................................................................................ 4
3.10 Kaynak balant katsays ..................................................................................................................... 4
3.11 Gerekli et kalnl ................................................................................................................................. 4
3.12 Tehlike kategorisi .................................................................................................................................. 4
3.13 Deney faktr........................................................................................................................................ 4
3.14 Malzeme imalts ............................................................................................................................... 5
3.15 malt.................................................................................................................................................. 5
4 Parametreler, semboller ve birimler ....................................................................................................... 5
Ek ZA - Kaynaklar ............................................................................................................................................ 8
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
Belirli bileenler (flanlar ve boru plakalar gibi) iin alternatif bir DBF metodu (snr analizine dayal) da
verilmitir (herhangi bir zel durumda hangi metodun kullanlacann seimi tasarmcya braklmtr).
imdilik, Blm 3n kapsam, dikkate alnana belirli malzemenin srnme snrndan dk scaklklarda
alan elik bileenlerle snrlandrlmtr.
Blm 4
Blm 4, mevcut Avrupa Standardlarnda var olan imalat ve taerona verme, malzeme izlenebilirlii,
toleranslar, kaynak artnamaleri ve nitelii, imalat deneyi, biimlendirme, kaynak sonras sl ilem ve elik
konstrksiyonu iin tamiratlar ilgili iyi bir uygulamaya dayaldr. Blm 4, imalatla ilgili farkll olan ve farkl
kurallara sahip Blm 6 iin uygulanamaz.
Blm 5
Bu Blm, bu standarda uygunluk iin basnl kabn dorulanmasyla ilgili btn muayene ve deney
faaliyetlerini kapsar.
Muayene faaliyetleri imalat tarafndan tasarmn yeniden gzden geirilmesini ve destekleyici teknik
belgelemeyi ihtiva etmektedir. Tahribatsz muayeneye (NDT) ilave olarak belgeleme kontroln, malzeme
izlenebilirliini, balant hazrln ve kayna ihtiva eden ok sayda muayene faaliyeti tanmlanmtr.
Deney iin kurallar arlkl olarak mnferit olarak tasarlanm tek kaplarla ilgilidir. Ancak Ek A, seri olarak
imal edilen basnl kaplar iin bir prosedr sunmaktadr.
Deney seviyesi, kap deney grubunun seimiyle kullanlr. Esas olarak, deney grubu NDT seviyesini ve
tasarmda kullanlan balant katsaysn belirlemektedir. Deiik faktrlerin birleimiyle ayn emniyeti vermek
zere tasarlanm drt deney grubu vardr. Deney gruplar; eliklerin farkl gruplar, msaade edilen en
byk kalnlk, kaynak ilemleri, alma scakl aral ve kullanlan balantnn balant katsays
vastasyla kalnlkla (kaynak balant katsaysnn sonucu olarak bileen kalnlna kontrol eden tam
nfuziyetli aln kayna) ilgili imalat zorluklarn dikkate almaktadr.
Deney gruplar NDT seviyeerindeki azalmayla birlikte 1den 4e kadar numaralandrlmtr. Ancak 1.1, 1.2 ve
8.1 gruplarndaki eliklerin kolayca kaynaklanmas iin atlak hassasiyeti davrannn daha iyi yanstlmas
amacyla deney gruplar 1, 2 ve 3n 1a, 1b, 2a, 2b, 3a ve 3b eklinde alt gruplara blnmesi gerekli
olmutur.
Normalde btn kaba tek bir deney grubu uygulanr. Ancak zel kurallarn karlanmas artyla, deney
gruplarnn birleimine msaade edilir.
NDT asndan genel dnde, arlkl olarak evrimsiz yklenmi kaplar iin ISO/DIS 5817 kalite snf C
ve evrimli yklemeler iin kalite snf B nin genel kabullemesi olmutur.
Blm 6
Bu Blm, dkm bir basnl kap veya dkm paras 50 bara kadar basn ve 300 Cluk en yksek bir
scaklk iin tasarlandnda; imalatnn 0,8 (sadece gzle muayene) veya 0,9luk (NDT muayenesi) bir
deney faktr semesi gerektii belirtmektedir. Bileen iin genellikle DBF metodu takip edilir. Gerilmelerin
emniyetli deerlere kadar snrlandrlmas amacyla uygun forml verilmitir. Bu forml genellikle arlkl
olarak kresel grafitli dkme demir durumundaki 200000i amayan yk evrimleri anlamna gelen statik
ykler iin ngrlmtr. Asagari et kalnlnn hesaplanmas, Blm 6da verilen tasarm gerilmeleri hari
Blm 3 ile ilgilidir. Hesaplama olmakszn 6000 barlye kadar olan deneyle tasarm iin bir metot verilmitir.
Blm 6daki izelgeler hari malzeme zellikleri Blm 2de verilmitir. Muayene ve dney kurallar, dkm
ve deney basnc iin kurallar hari, Blm 5te verilmitir. yi tasarm ve iyi iilik arasndaki etkileim dkm
kaplar iin bu Blmde sunulan zel kurallar asndan ok nemlidir. Ek A, patlatma basncnn ve et
kalnl asgari kurallarnn belirlenmesi iin bilgi amacyla verilmitir.
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
Kapsam
1.1 Genel
Bu standard, EN 13445in tamamnda kullanlan terimler, tarifler, semboller ve birimleri tanmlar.
Bu standard ayn zamanda, standard serisine dahil standardlarn esas ald genel kurallara klavuzluk eder.
Bu bilgi, EN 13445 standard serisini kullananlara yardmc olmay amalar. Bu standard, 0,5 bardan byk
msaade edilebilir en yksek basnca tbi tutulan, atele temas etmeyen basnl kaplar kapsar, fakat
vakum dahil olmak zere, daha dk basnta alan kaplar iin de kullanlabilir.
Bu standard, srnme etkisinin gz nnde bulundurulmasnn gerekmedii durumlarda, msaade edilebilir
en byk scaklklara uygulanr. rnein; en yksek scaklk hesabna karlk gelen msaade edilebilir en
yksek scaklklar iin srnme kopma dayanm 100000 saatten daha kk uygun bir deneme dayanm
karlk olarak verilir. Ferritik elikler iin scaklk snr, yaklak 380 Cun altnda hesap scaklklarna
karlk gelir.
EN 13445-3te Analiz Yolu ile Tasarmn (AYT) iki metodu, srasyla Ek B ve Ek Cde verilmitir. Her iki metot
da bilgi iindir. Bununla birlikte, EN 13445-3 Ek Bdeki Analiz Yolu ile Tasarm (AYT) metodu kullanlarak
tasarmlanan kaplar iin EN 13445-2, EN 13445-4 ve EN 13445-5 kendi sorumluluk alanlar dhilindeki
hkmleri kapsamaz.
Not - letme srasnda kaplar basntan korumay amalayan emniyet donanmnn seimi, kullanm ve
yerletirilmesi prEN 764-7de verilmitir.
1.2 stisnalar
Bu standard, aada verilen basnl donanmlara uygulanmaz:
a) Tanabilir basnl donanmlar
b) Arzas durumunda radyoaktif nma neden olabilecek, zellikle nkleer kullanm iin tasarmlanan
paralar
c) 110 Cdan daha yksek scaklkta buhar veya ar derecede stlm su kullanm iin tasarmlanan
basnl donanmlar,
d) Perinli kaplar,
e) Levha hlindeki, dkme demirden imal edilmi kaplar veya EN 13445-2 veya EN 13445-6nn
kapsamad dier malzemeler,
f) ok katmanl, otomatik kabartmal veya n-gerilmeli kaplar,
g) Boru hatlar ve endstriyel borular.
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr.
Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen
atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas
art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks
kullanlr.
TS No1
Ad
(ngilizce)
Pressure equipment Terminology Part
1: Pressure, temperature, volume, nominal
size.
EN 764-2:
2002
TS EN 764-2*
EN 764-3:
2002
TS EN 764-3
TS EN 764-1
Ad
(Trke)
Basnl donanm Blm 1:
Terimler ve tarifler Basn,
scaklk, hacim ve anma
boyutlar
Basn donanm - Blm 2:
Byklkler, semboller ve
birimler
Basnl donanm Blm 3:
lgili taraflarn tanmlar
TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir. * iaretli
olanlar bu standardn yaymland tarihte ngilizce metin olarak baslm olan Trk Standardlardr.
3
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
Terimler ve tarifler
Bu standardn amalar bakmndan, prEN 764-1, EN 764-2 ve EN 764-3te verilen tanmlar ve tarifler ile
birlikte aada verilenler uygulanr.
3.3 Akkan
Saf fazdaki gaz, sv veya buhar ve bunlarn karmlar.
Not - Bir akkan, katlarn deriimlerini ierebilir.
3.4 Boru
Akkanlarn iletimi iin kullanlan, birbirlerine birletirilmi ve bir basn sistemine btnletirilmi boru veya
boru takm, balant paralar, genleme balantlar, hortumlar veya dier basnca dayankl yastklama
elemanlarndan oluan sistem.
3.5 Montaj
Btnleik ve ilevsel bir btn oluturmak iin imalt tarafndan monte edilen eitli paralar ve basnl
donanm paralar.
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
3.15 malt
Basnl ekipmanlarn tasarm, imalt, deneyi, muayenesi, tesisi ve ilgili yerlerdeki montajndan sorumlu kii
veya kurulu.
Not 1 - malt kendi sorumluluu altnda, yukarda belirtilen grevlerden biri veya daha fazlas ile ilgili alt
szleme yapabilir.
Not 2 - AB direktifleri, imaltnn 97/23/AT Basnl Kaplar Ynetmeliine uymakla sorumlu olduunu
belirtir. AB direktifleri dndaki imaltlar iin, bu imaltlarn AB iindeki yetkili temsilcileri bu
sorumluluu yerine getirirler.
Basnl donanm iin kullanlan parametreler, semboller ve birimler izelge 4.1, izelge 4.2 ve EN 764-2 ile
uyumlu olmaldr.
Not 1 - Bu standardn belirli blmlerinde kullanlan dier semboller, ilgili blmlerde izelge halinde
verilmitir.
Not 2 - Bir birimin uygun katsaysnn (ondalk katsaylar veya alt-katsaylar) seimi, zel bir uygulama iin
seilen katsaynn ksm bir uygulama iin uygun aralktaki saysal deerlere klavuzluk edebilecek
ekilde olmak zere elverililik ynnden belirlenir. Bu nedenle parametreleri belirlerken, sonu
deerlerinin kullanlmas kolay olacak ekilde ondalk katsaylar ve alt katsaylarn seilmesi, rnein
0,1 ve 1000 arasnda, tavsiye edilir. sim plkalarnda, basn iin bar, hacim iin ise Iitre
kullanlmaldr. bar ve litre SI birim sisteminde deildir.
izelge 4-1 Alan ve sre iin parametreler
Parametre
Sre
Sembol
t
Birim
s, min, h
Frekans
Hz
Boyut
mm
Uzunluk
mm
Et kalnl
mm
Korozyon pay
mm
ap
d, D
mm
Yarap
r, R
mm
Yz lm
A, S
mm2
Hacim, kapasite
mm3 b,c
Arlk
N, kN
Younluk
kg/mm3 d
mm4
Kesit modl
mm3
vme
m/s2
Dzlem as
herhangi bir Latin harfia
rad
a
Sembollerde, bu izelgede tanmlanm olan harflerin haricindeki kk harfler kullanlabilir.
b
Hacim m3 veya L olarak da gsterilebilir.
c
Litre L, SI birimlerinde ve bunlarn katsaylarnda kullanlabilen ve SI birimlerinden deildir.
d
Younluk kg/m3 olarak da gsterilebilir.
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
Sembol b
Birim
Kuvvet
Moment
N.mm
p, P
Termodinamik scaklk
m/mC
MPa, N/mm2
Kayma gerilmesi
MPa, N/mm2
MPa, N/mm2
ekme dayanm
Rm
MPa, N/mm2
Akma dayanm
Re
MPa, N/mm2
% Rp1.0
MPa, N/mm2
Rp/t
MPa, N/mm2
st akma dayanm
ReH
MPa, N/mm2
Rp0,2
MPa, N/mm2
Rp0,2/t
MPa, N/mm2
Rm/t
MPa, N/mm2
Elstikiyet modl
MPa, N/mm2
Kayma modl
MPa, N/mm2
Poisson oran
Gerinme
KV
HB, HV
Balant katsays
Emniyet faktr
Basn
Normal gerilme
% 1 deneme dayanm
Kopma/krlma uzamas
Darbe enerjisi
Sertlik
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
Ek ZA
(Bilgi iin)
Bu standardn Avrupa Birlii direktiflerinin temel gerekleri veya dier
hkmleri ile ilikili olan maddeleri
Bu standard Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birlii tarafndan CENe verilen talimata gre
hazrlanm ve Pressure Equipment Directive 97/23/EC1)nin temel gereklerini karlar.
Uyar: Dier gerekler ve dier AB direktifleri bu standardn kapsamna giren rne/rnlere uygulanabilir.
Bu standardn izelge ZA.1de gsterilen aadaki maddeleri ile ilgili ynetmelik ve EFTA dzenlemelerine
uyumunun bir vastasn salar.
izelge ZA.1 - Bu standard ve Directive 97/23/EC arasndaki balant
Bu standardn maddeleri
Btn maddeler
1)
erik
Genel
1.1
TSE Notu: 97/23/EC Basnl Ekipmanlar Ynetmelii Sanayi ve Ticaret Bakanl tarafndan 10.04.2002
/24722 (Deiiklik:19.03.2003/25053) tarih ve say ile Resmi Gazetede yaymlanmtr. 01.07.2003
(Deiiklik ile geici madde eklenmi ve zorunlu uygulama iin 01.01.2004 tarihine kadar gei dnemi
ngrlmtr).
7
ICS 23.020.30
TRK STANDARDI
TS EN 13445-1/ubat 2007
Kaynaklar
[1] prEN 764-7, Pressure equipment Part 7: Safety systems for unfired pressure equipment.
[2] ISO/DIS 5817:2000, Welding - Fusion-welded joints in steel, nickel, titanium and their alloys (beam
welding excluded) Quality levels for imperfections.