NJ MUNDSI PR T MBROJTUR PYJET

PAULONIA Druri i pinceshs apo Mbreti i drurve.

Ing. Gjon Fierza
Agjencia kombetare e Mjedisit
Pyjet shqiptare, pr fat t keq, tashm nuk arrijn t realizojn njrin ndr dy
funksionet kryesore t tyre - at t plotesimit t nevojave t vendit me material drusor.
Ka shum arsye objektive dhe subjektive q kan uar n kt gjndje. Ne kemi
siprfaqe t konsiderueshme me pyje, por ato kan nj fuqi lendore t pakt dhe
cilsisht t ult, prodhimtaria e tyre sht e vogl. Sipas studimeve t kryera disa viteve
m para dhe inventarit t fundit t pyjeve (2002-2004) rezulton; se akoma vazhdojm t
presim (shfrytzojm) n mnyre; legale dhe ilegale 2.5-3 her lnd drusore m shum
se rritja mesatare vjetore e tyre. Kemi nj bilanc negative q cenon rnd parimin e
zhvillimit t qndrueshm t pyjeve, si nj ndr burimet natyrore me t rendsishme t
vendit. Duhet konsideruar se tashm kur energjia elektrike do paguhet rregullisht dhe n fshat, do t jen pyjet
ato q do t prballojn plotsimin e nevojave t shtuara pr ngrohje e gatim n zonat fshatare, etj. Plotesimi i
nevojave pr lnd punimi nga pyjet e vendit ton sht n sasi teper t vogel, ndrkoh q krkesat pr dru
industrial jan n rritje.
Krkesat pr lnd drusore sidomos pr dru zjarri t zonave fshatare dhe t disa qyteteve t medha si:
Korca, Shkodra, Pogradeci, Kukesi, Peshkopia, Kamza, etj, plotsohen nga pyjet natyrore. Esht kjo nj ndr
arsyet, pasi afr zonave t banuara, afr rrugve auto deri n thellsi t masivet pyjore, gjithnj e m tepr
siperfaqet pyjore po paksohn, ato zhvishen duke ju nnshtruar kshtu erozionit dhe degradimit t tyre. Pr fat
t keq thuaj se nuk zbatohet asnje kriter silvikulturor n shfrytzimin e marrjen e druve t zjarrit q prdoren
nga fshatarsia. Nga viti n vit pagesat e tarifes pr to ka rn sa thuaj se ajo nuk paguhet fare. Kjo vler n nj
vit prllogaritet t jet mbi 10 milion dollar. Kjo sasi dhe vler jo vetem nuk paguhet nga fshatarsi, por as nuk
llogaritet e evidentohet gjkundi t paktn si kontribut i pyjeve n jetn sociale t popullsis.
Marrja e masave pr shptuar e prmirsuar pyjet q kan mbetur, favorizimi i riprtritjes natyrore,
sigurisht duhet t jet n prioritetin e politikave dhe veprimeve n pyje.
Kaq nuk mjafton! A duhet t kemi dhe nj alternativ tjeter pr t
mundsuar plotsimin e nevojave pr material drusor, pr t paksuar
presionin mbi pyjet natyror- sigurisht po. N raportet e inventarizimit t
pyjeve, n konferenca e samite t ndryshme ku sht diskutuar pr
pyjet, pr krkesat n rritje pr lend drusore, sht nnvizuar si
domosdoshmeri mundsimi i pyllezimeve me drur pyjor me rritje t
shpejt i tokave t veshura, i tokave bujqsore t braktisura t hapura
nga shpyllzimet, pse jo dhe atyre tokave bujqesore q sot apo n kto
20 vite nuk jan prdor nga bujqsia.
E vlersoj si t rndsishme kultivimin e nj druri pyjore q n
gjendje natyrore nuk rritet tek ne. N shqip mund ti themi Paulonia
nga emri latinisht Paulonia (Njihen disa lloje pauloniash si: Paulonia
tomentosa, P.giabrata, P.elongate, P.fargesii, P.fortunei, P.taiw-aniania,
etj. Si vnd i origjines ksaj bime konsiderohet Azia. Nga pamja paulonia, ngjason shum me katalpen e cila tek
ne rritet si dru zbukurues n parqe e lulishte. Paulonia sht kultivuar pr here t pare n Europ n fillim t
viteve 1800 e importuar nga Azia. Pema paulonies e lulzuar sht shum e bukur. sht mbjell n mjediset e
gjelbra dhe shpesh me dedikim pr persona t vecant pasi ajo rritej shpejt. Edhe ne kopshtin e gruas s bukur
aristokrate ruse- Anna Pavlovna u mbolln disa bim paulonie. Ajo, jo vetem e pelqeu por e promovoj shum
zhvillimin e saj duke dhn emrin Paulonia, kshtu sht quajtur Pema e Princeshs. N Japoni, vijon
tradita; pas lindjes s nj vajze, mbillet nj paulonia, nga kjo do merret druri pr mobilje t nuses, etj. N
vlersim t saj paulonia sht quajtur dhe Pema e zogut Phoenix, ose Pema e njerzimit, kjo fal cilsive
botanike si druri me rritje m t shpejt sot n bot. Pr lloje t kesaj gjinie jan kryer shum studime ku jan
prodhouar kultivar t ndryshm, pr t prshtatur pr klima t ndryshme n gjith botn.
Me kt shkrim, dua q t jem nj z m shum n mbshtetje t disa nismave private q duan t fillojn
t kultivojne kt dru n Shqipri. Nga strukturat shteterore n nivel qndror dhe vendor, nismat duhen

mbshtetur jo vetm n lehtsim t procedurave administrative por dhe me financime. Fermert shqiptar (ata q
pr nj mij e nj arsye i ln tokat djerr) t mund t njihen me ket kultur drusore, me vlerat, cilesit q
zoteron, t njohin praktikat agropyjore dhe t fillojn ta kultivojn. Se pari t mund t plotsojne nevojat e tyre
me lnd drusore, pastaj t jn t aft t futn n treg.
Ky dru, tashm n bot po kultivohet n siprfaqe t madhe, plantacione me paulonie po shtohen; n
toka me pronsi private dhe ato shteterore ku permenden: Kina, Japonia, Spanja, Italia, Bullgaria, Serbia, etj, n
dy vitet e fundit dhe n Maqedonia. Dy vite m par dhe n komunen Bushat-Shkoder ka pas nj nism private,
n siperfaqe t vogel sht kultivuar paulonia. Nuk dihet sa pati mbeshtetje dhe far sht arritur deri sot.
Paulonia sht e vlersuar per rritjen e shpejt n nj koh t shkurter dhe volumin e madh t biomass
q ofron, krkesat ekologjike modeste, me prshtshmeri t madhe ndaj ekstremeve t temperturave, cilesin e
lart t drurit dhe mjedisit t lulzuar q krijon. Mundsia q t kultivohet n toka me cilsi t ndryshme,
rezistenca ndaj temperaturave ekstreme, qendrueshmeria ndaj smundjeve t ndryshme t bimve, ka zgjeruar
kultivimin e saj n tr botn. Paulonia sht mjaft e prshtatshme q t mbillet n hapsirat e mdha
industriale, n zonat e djegura, terrenet rrshqitse dhe vendet ku jan prer drunjt, etj.
Kultivimi nuk krkon shum njohuri teorike dhe
investime t mdha. Ajo llogaritet si kultur drusore me
efektivitet t lart ekonomik, diku krahasohet dhe rezulton
se sht rreth 1.5 her m e leverdishme se ulliri. Ajo
prve biomass, prodhon sasi t madhe t nektarit t cilin
blett e mbledhin pa vshtirsi ku prej tij prodhojn mjalt
cilsor, nj bim e rritur e paulonies llogaritet t jep mbi
50 kilogram nektar. Vlera e prdorimit, n zonat industriale
sht; se kjo pem liron dhjet her m shum oksigjen se
do dru tjetr duke krijuar nj mjedis m t pastr. Pas disa
cikle prdhimi n nj siperfaqe, paulonia mundson s
teprmi edhe prmirsimin e cilsis s toks pr kultura t
tjera. Rritja shum shpejt, prodhimi i konsiderueshm i biomass duke arrit deri 400 m3/ha, kapaciteti pr t
fiksuar shum gaz karbonik dhe vlera zbukuruese jan cilsi q ja rrisin vlern paulonies. Sasia e gazit
karbonik (CO2) fiksuar nga nj pyll paulonie me gjethe, pas nj viti e gjysm jet, arrin n 10 -11 ton pr
hektar. Kto vlera jan jashtzakonisht t rndsishme, ato jan shum t mdha, t krahasuara me specie t
tjera me rritje t shpejt q zhvillohen n t njejtat kushte ekologjike.
Vlera e industriale dhe tregtare q zotron ky dru fabrik konsiston kryesisht cilesit e drurit t prer, si
nj lnd shum e prdorshme, me rezistenc t lart, q duron lagshtirn, prdorim n prodhim mobiliesh,
n industrin e anijeve, prodhimin e instrumenteve muzikore, prodhimin e peleteve pr ngrohje, etj. Kultivimi i
paulonies n siprfaqe t gjer dhe nga shum vende n bot, ka nxitur krkuesit shkencor, kultivuesit dhe
tregtaret, q jen t organizuar n institucione profesionale dhe shoqata t ndryshme, q promovojn dhe
mbshtesin rritjen e saj. Tashm ofrohen pr kultivim, paulonia hibride t ertifikura e t patentuara, ato kan
kapacitet t pazvendsueshm n prodhim biomase, n prodhimin e oksigjenit. Gjethet e saj prodhojn edhe
pleh natyral (humus) shum cilsor.
Skema e mbjelljes dhe agroteknika q do zbatohet, varn nga qellimi final q do ket plantacioni. N kushte
t mira t krijimit t plantacionit me 600 drur pr hektar, druri do t arrij lartsin mbi 20 metra me perimetr
t trungut 42-45 centimetra. N nj periudhn prej 5 -7 vjet, do t jet i gatshm pr prdorim industrial. Pas
prerjes se gjith drurve (vjeljes materialit drusor) n kt mosh, plantacioni do t riprtrihet nga llastrt q
dalin nga rrnjet e mbetura n tok. Kshtu nga e njejta rrenj fillestare mund t kemi shtat apo dhe m shum
cikle prodhimi. Pas nevojs pr qarkullim t siprfaqes, rrenjet duhet t shkuln prdorn e perpunohen pr
energji. U tha shkurt pr paulonien, mund t thuhet dhe hulmtohet gjat, tashm pr t ka mjaft botime dhe
prvoja t kultivimit. Edhe nismetart q duan t mbeshtesin dhe mundsojn kultivimin e saj n Shqipri,
kan filluar dhe po publikojn materiale pr prdorim praktik pr t kultivuar kt, ata ofrojne material
mbjelles dhe asistenc teknike n kultivimin e paulonies.
N histori kjo u quajt si Pema e Pinceshes, por sot ajo po kultivohet dhe perdoret gjrsisht duke u
emertuar si Pema e njerzimit. Edhe n Shqipri sht e mundur dhe e nevojshme t kultivohet n siprfaqe t
medha sa m shpejt kjo pem. Disa nevoja sidomos per lend djegese plotesohen shpejt nga ky lloj I kultivuar,
duke paksuar prerjet e pyjeve natyrore t Shqiperis.