Seminarski rad

OPINA CENTAR

UNIVERZITET U SARAJEVU
FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

Seminarski rad iz predmeta

Saobraaj i prostor

Prostorni razvoj
OPINA CENTAR

PROFESOR:
Van. prof. dr. Mehmed Bublin

STUDENT:
Kaliman Alisa

Decembar, 2008

Seminarski rad

OPINA CENTAR

SADRAJ
UVOD.......................................................................................................................... 2
1. PRIRODNI USLOVI..................................................................................................4
1.1. GEOPROMETNI POLOAJ..................................................................................4
1.2. ZEMLJITE...........................................................................................................4
1.3. KLIMA....................................................................................................................4
1.4. MINERALNI RESURSI..........................................................................................5
1.5.PRIRODNE VRIJEDNOSTI....................................................................................5
1.6. GEOLOGIJA I SEIZMINOST..............................................................................5
2. STVORENE VRIJEDNOSTI.....................................................................................6
2.1.STANOVNITVO.................................................................................................. 6
2.1.1. NASELJA.......................................................................................................... 8
2.2. PRIVREDA........................................................................................................... 8
2.2.1. ZAPOSLENOST............................................................................................. .9
2.2.2. POLJOPRIVREDA...........................................................................................9
2.3. DRUTVENE DJELATNOSTI........................................................................... 10
2.3.1.OBRAZOVANJE.................................................................................... 10
2.3.2.ZDRAVSTVO.................................................................................................... 11
2.3.3.KULTURA..........................................................................................................11
2.4. INFRASTRUKTURA..........................................................................................14
2.4.1. SAOBRAAJ..................................................................................................14
2.4.2. VODOPRIVREDA...........................................................................................15
2.4.3. ENERGETIKA................................................................................................16
2.4.3.1. GASOVOD...................................................................................................17
2.5. ZATITA OKOLINE...........................................................................................17
2.5.1. OTPAD...........................................................................................................17
2.5.2. UGROENOST..............................................................................................17
2.5.3. VODA.............................................................................................................18
2.5.4. VAZDUH ........................................................................................................18
2.5.5. TLO................................................................................................................19
3. SWOT ANALIZA OPINE....................................................................................20
4. CILJEVI.................................................................................................................21
4.1. OPI CILJEVI....................................................................................................21
4.2. POSEBNI CILJEVI.............................................................................................22
5. VIZIJA...................................................................................................................24
LITERATURA ..........................................................................................................26

Seminarski rad

OPINA CENTAR

UVOD
Opina Centar jedna je od devet opina Kantona Sarajevo i ujedno urbani,
administrativni, poslovni, kulturni, obrazovni, zdravstveni, trgovinsko-usluni centar
Grada, kantona Sarajevo, Federacije obih i drave BiH. Prostire se u sredinjem dijelu gradskog podruja, na povrini od 3.313 hektara. Od toga su 16,7% naseljene
povrine. Oko 1.600 hektara zemljita je u privatnom, a 1.713 hektara u dravnom
vlasnitvu.
U Kantonu Sarajevo granii na istoku sa Opinom Stari grad, na zapadu sa
Opinama Novo Sarajevo i Vogoa, a na sjeveru jednim manjim djelom sa Opinom
Ilija. Na jugu granii sa Republikom Srpskom.
Organizaciju vlasti Opine Centar ini OPINSKO VIJEE u iji sastav se biraju
vijenici na redovnim opinskim izborima koji se organizuju svake etiri godine.
Neposrednim odluivanjem biraa, bira se opinski naelnik koji rukovodi
jedinstvenim organom uprave (218 stalno zaposlenih) sa timom koji ine: sekretar
organa dravne slube i 12 pomonika Naelnika.
U Opini, na osnovu Pravila mjesne zajednice djeluje 15 mjesnih zajednica, umjesto
ranijih 26.

U ovim osnovnim jedinicama lokalne samouprave graanima se pruaju sve

bitne informacije, a izdaju im se i pojedini dokumenti iz nadlenosti Slube za
opu upravu. Predstavnici svih mjesnih podruja (30) ukljueni su u savjete
2

Seminarski rad

OPINA CENTAR

mjesnih zajednica koji su nakon nestranakih izbora konstituisani u septembru

2006. godine i imaju etverogodinji mandat.
Sve opinske slube i mjesne zajednice raspolau kompjuterima i namjenskim
softverima to doprinosi brem ostvarivanju prava i izvravanju obaveza
graana.
Opina Centar je, kao prvi organ u oblasti dravne
uprave u BiH, 16. aprila 2003. godine, dobila
certifikat ISO 9001:2000 meunarodnog standarda
kvaliteta za usluge koje opinske slube pruaju
graanima u oblasti lokalne uprave i samouprave.
Certifikat je potvren 26. aprila 2004. godine.
To je meunarodni standard koji specificira
zahtjeve sistema upravljanja kvalitetom. ISO je
meunarodna organizacija za standardizaciju
(skraenica od International Organization for
Standardization).

GRB I ZASTAVA, DAN OPINE CENTAR

Ovo je grb Opine Centar, koji su vijenici Opinskog vijea odabrali
u julu 1999. godine, nakon to je Konkursna komisija za grb i zastavu
ponudila za odabir nekoliko prijedloga prispjelih na javni konkurs.
Autor grba i zastave Opine Centar je mlada dizajnerka Semka
Guo.
Grb opine Centar

Grbom dominira neobino stablo - vjerno

prikazani motiv sa steka u Zemaljskom muzeju simbolizirajui rast Opine i sigurnost, a plava
traka predstavlja rijeku Miljacku. Donja crvena
povrina je zemlja iz koje stablo izrasta, a zelena
povrina je simbol zdravog prirodnog prostora za
ivot...

Zastava opine Centar

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Grb i zastavu Opine Centar zvanino je usvojilo Opinsko vijee Opine

Centar prolog saziva 21. oktobra 1999. godine.
DAN OPINE CENTAR je 2. maj, u znak sjeanja na herojsku obranu od
napada agresora zgrada Predsjednitva BiH i Opine Centar 2. maja 1992.
godine.

1. PRIRODNI USLOVI
1.1.GEOPROMETNI POLOAJ
Opina Centar i njeno administrativno, kulturno i obrazovno sredite smjeteno
je na prostoru Sarajevskog polja. Sarajevsko polje se nalazi u unutargorskoj
depresiji, okruenoj planinama Bjelanicom i Igmanom na jugozapadu,
Trebeviem na jugoistoku i srednjim planinama i meudolinskim rtovima na
sjeveru i sjeverozapadu. Prosjena nadmorska visina Sarajevskog polja je oko
500 m. Najmanja nadmorska visina je na prostoru Reljeva, dok se prema
jugoistoku nadmorska visina poveava. Najzapadnija taka polja je na 180 16'
istone geografske duine, to odgovara poloaju naselja Blauj. Krajnja
istona taka je na 180 27' istone geografske duine, a najsjevernija taka je
u naselju Reljevo na 430 53' sjeverne geografske irine. Najjunija taka se
nalazi juno od Vojkovia na 430 47' sjeverne geografske irine.

1.2.ZEMLJITE
Obzirom na geoloku grau, reljef i klimatske uslove na prostoru Opine
Centar i Sarajevskog polja i obodnih uzvienja mogu se nai razliiti tipovi tla.
U osnovi su dominantna hidromorfna aluvijalna tla, koja su mjestimino
zamovarena. Ova aluvijalna krenjaka zemljita koriste se za poljoprivredu,
a pored ovih zemljita zastupljena su i raznolika zemljita vlanih panjaka.
Nii dijelovi su sastavljeni od tercijarnih sedimenata sa kvartarnim trasama.
Zemljite ima veliki znaaj za cjelokupan ivot na planeti, opstanak ovjeka i
razvoj ljudske civilizacije. Izvor je energije, brojnih minerala, mikroelemenata i
makroelemenata. Ono je izvor vode za biljni pokriva, a preko njega i za ostali
ivi svijet.
Na podruju opine Centar ima ukupno 3.313 ha zemljita. Od toga je 359 ha
naseljene povrine. U privatno vlasnitvo spada 1.600 ha zemljita, a u
dravno vlasnitvo spada 1. 700 zemljita.

Seminarski rad

OPINA CENTAR

1.3.KLIMA
Opina Centar i region Sarajeva odlikuje umjereno kontinentalnom planinskom
klimom sa toplim ljetima i hladnim zimama. U viim predjelima ljeta su hladnija
i kraa dok je zima otra. Prosjena godinja temperatura je +9.2C sa dugim
periodom mjesenog prosjenog minimuma
od 2C u januaru i
maksimumom od +18.9C u augustu. Prevladavajue smjer vjetra je sa
sjeverozapada (21%) a bezvjernine je u izobilju (59%). Prosjene godinje
padavine iznose do 938 mm i ravnomjerno su rasporeene tokom godine.
Snijeg pada prosjeno 41 dan u godini, a maglovito vrijeme prevladava u
prosjeku 87 dana.
ire podruje Sarajeva pokazuje dva klimatska tipa. Do 600 m nadmorske
visine zastupljena je kontinentalna, a iznad te visine postupno prelazi u
planinski tip klime, tako da ire podruje grada ima kontinentalno planinsku
klimu. Temperaturni reim, kako je vidljivo iz priloene tabele, je tipian kad
temperatura dostie ili prelazi 25 C u ljetnim mjesecima. Takoer, zimi se
minimalne temperature sputaju ispod -15 C. Najvlaniji mjeseci su
novembar, decembar i januar, to odgovara mjesecima sa najveim brojem
dana sa maglom i sumaglicom. Odlike klime kotline su stvaranje jezera
hladnog vazduha, porast temperature sa nadmorskom visinom, tj. na dnu
kotline je hladnije nego na viim planinskim predjelima gdje je obino sunano
i vedro vrijeme, znaajna razlika u osunanosti i osvijetljenosti padavina,
pojava lokalnih vjetrova. U sluaju stabilnih vremenskih situacija taj se sloj
puni produktima zagaenja ( ai, dimom, sumpor dioksidom ), to dovodi
do veoma velikih koncentracija zagaenja opasnih po zdravlje ljudi, takoer, u
tim periodima je i smanjena vidljivost to utie na normalan tok saobraaja.

1.4.MINERALNI RESURSI
Na podruju Opine Centar nema podataka o mineralnim resursima. Jedini
registrovani izvor su biljni ostaci povra.

1.5.PRIRODNE VRIJEDNOSTI
Dominantna vegetacija ovog prostora je vezana za klimatske i pedoloke
karakteristike. Tako je prvenstveno bila razvijena hidrofilna vegetacija, sa
zajednicama hrasta, topole, johe, vrbe i drugog, te zeljasta, ibljasta i
bunasta hidrofilna vegetacija. Danas je ova vegetacija iskrena i pretvorena u
njive, livade i vonjake.

1.6.GEOLOGIJA I SEIZMINOST

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Prema geolokim i geomorfolokim karakteristikama ovaj prostor karakteriu

dvije cjeline i to planinski obod i zaravnjena depresija sa Sarajevskim poljem.
Zaravnjenu depresiju sa Sarajevskim poljem karakterie slatkovodni tercijarni
kompleks, sa dominacijom ljunkovito-pjeskovitih sedimenata razliite
monosti. Prema geolokoj starosti, ovaj prostor se moe podijeliti na dvije
karakteristine cjeline. Mlai dio predstavlja oblast od podnoja planina koji se
prostire na istok. Na ovome prostoru je karakteristina pojava termalnih voda i
kiseljaka, iji izvori nastavljaju prema sjeverozapadu. Opina Centar pripada
starijem dijelu Sarajevskog polja jer se sastoji od trijskih naslaga na veim
dubinama, dok su kvartarne naslage manje i iznose oko 10m. Sarajevsko polje
geoloki je veoma mlado. Njegov nastanak se objanjava stvaranjem
depresije uzrokovane topljenjem sumpornih jedinjenja termomineralnih vrela i
akumulacijom aluvijalnih nanosa na tom prostoru.
Zemljotres, kao prirodna pojava, stohastiki proces koji se javlja sporadino u
vremenu i prostoru i da je nezavistan od prolih i buduih seizmikih pojava na
odreenoj teritoriji. Trajanje razorne snage zemljotresa je od nekoliko sekundi do
najvie jedne minute.
Teritorija opine Centar spada u seizmiku relativno aktivnu zonu. Generalno
gladano ovo podruje je tektonski vezano za veliki rasjed Zemljine kore koji od
sjeverne Indije ( Himalaji ) preko teritorije Irana, Turska I Grke ( istono Mediteran )
te prelazi junim dijelom teritorije gdje skraa ka sjeverozapadu. Pored ovog
globalnog rasjeda postoji nekoliko znaajnih regionalnih rasjeda (Bugojanski,
Viegradski, Neretvanski, Banjaluki ). Du svih ovih rasjeda mogu se renerirati
zemljotresi razorne jaine. Pored toga, na podruju planine Treskavice ( koja je zbog
toga i dobila ime ) registrovana je epicentralna zona veoma snanih zemljotresa. Na
svim ovim podrujima, prema naoj historijskoj arhivi, javljali su se zemljotresi
magnitude vee od 3,0 Richtera ili vie od V Merkalijeve skale u epicentru. Takoer
na teritorijama Dubrovnika, Makarske, Knina i Crne Gore javljaju se zemljotresi
razrorne snage koji mogu imati znaajan efekt i na teritoriji opine Centar. Uzimajui
u obzir ove tektonske i seizmotektonske karte ( podloge ) kao i kasnija prouavanja
seizminost teritorije BiH utvreno je da se predmetno podruje opine Centar nalazi
u zoni VII stepena MCS ( Mercali Cancani Siebergova skala, skraeno:
Merkalijeva skala ) koji ujedno i osnovni stepen seizminosti ze datu lokaciju. Prema
raspoloivim podacima, najjai zemljotres koji se osjetio na podruju opine Centar
( a koji je instrumentalno zabiljeen ) se desio 1962. godine. U narednih 50. godina
na teritoriji opine Centar mogu se oekivati zemljotresimaksimalnog intenziteta do
VII Merkalijeve skale, a narednih 100. i vie godina, prema prognozama moe doi
razornih zemljotresa koji mogu izazvati ogromne materijalne tete na graevinskim
objektima na podruju opine Centar i odnijeti mnogo ljudskih ivota.

2. STVORENE VRIJEDNOSTI
2.1.STANOVNITVO
6

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Prema popisu stanovnistva prema popisu 1991.godine, Opina Centar je imala

79.005 stanovnika: 39.686 (50,23%) Muslimana, 16.632 (21,05%) Srba, 5.411
(6,85%) Hrvata, 12.960 (16,40%) Jugoslovena i 4.316 ( 5,47%) ostalih.
U etiri ratne godine od agresorskih djejstava snajperima i artiljerijom ranjeno
je ili poginulo oko 7.000 stanovnika Opine. Prema procjenama, Opinu je
tokom rata napustilo 26.000 stanovnika, meu kojima oko 2.700 strunjaka.
Procjenjuje se da ratne tete na podruju Opine Centar prelaze
6,500.000.000 2005. procjena zvanine statistike Kantona bila je da Opina
Centar ima 68.067 stanovnika.Nadleni organi za izbjeglice i raseljena lica
registrovali su na podruju Opine 4.037 raseljenih lica - Bonjaka 3.906,
Hrvata 47, Srba 36 i ostalih 48 - najvie sa podruja Rogatice, Foe,
Viegrada, itd.). Primjena Sarajevske deklaracije doprinosi intenziviranju
povratka stanovnitva u Opinu. Do danas se (od 1998. godine), po podacima
opinskih i kantonalnih slubi definitivno vratilo 3.061 porodica sa 7.310
lanova. Ukupno ima 700 porodinih zahtjeva za povratak koje treba realizirati.
Danas u optini Centar ivi 67,316 stanovnika, koje predstavlja 18,7%
stanovnitva Kantona i 23,2% stanovnitva Grada.
POPIS STANOVNITVA PO MJESNIM PODRUJIMA (30.06.2007. godine)
MJESNO PODRUJE

UKUPNO

BARDAKIJE
BETANIJA- IP
DONJI VELEII

3.520
2.660
360

DIDIKOVAC- KOEVO I
HRASTOVI- MRKOVII
MARIJIN DVOR-CRNI VRH
MEJTA- BJELAVE
PARK-VINJIK
PIONIRSKA DOLINA-NAHOREVO
SOUKBUNAR
TRG OSLOBOENJA-CENTAR

4.470
5.000
7.050
5.530
3.800
2.260
3.120
6.020

DOBNA STRUKTURA STANOVNITVA

STAROSNA DOB
STANOVNIKA
0-14 godina

BROJ
STANOVNIKA
10.370

15-65 godina

46.763

65 i preko godina

13.030
7

Seminarski rad

OPINA CENTAR

U prethodnoj tabeli je prikazana starosna dob stanovnika u Opini Centar prema jo

uvijek najaktuelnijoj evidenciji, stanju 30.06.2007. godine
U opini Centar 2004. godine - po procjeni nadlenih opinskih slubi (Sluba za
opu upravu i lokalnu samoupravu), u oko 25.700 domainstava ivi 67.316
stanovnika (8.025 (11,92%) do 15 godina, 44.793 (66,54%) od 15 do 65 godina i
11.728 (17,42%) starijih od 65 godina), i to: 52.221 (77,58%) Bonjaka, 6.956
(10,33%) Srba, 4.880 (7,25%) Hrvata i 3.259 (4,84%) ostalih.
Bonjaci su 2004.godine bili zastupljeniji sa vie od polovine opinske populacije.
STRUKTURA STANOVNITVA 2004 GODINE
52.221

MUSLIMANI
SRBI
HRVATI

3.259

4.880

6.956

OSTALI

2.1.1.NASELJA
Optina Centar raspolae sa oko 3,313 ha zemlje, odatle je 359 ha naseljene
povrine, 1,600 ha je u privatnom vlasnitvu a 1,700 ha u dravnom vlasnitvu.
Najnaseljenija podruija, mjesne zajednice Opine Centar su: Bardakije, BrekaKoevoII, , Koevsko brdo, Marijin Dvor-Crni vrh, Skenderija, Trg Osloboenja
Centar i Soukbunar. Neto manje naseljeni su Ciglane-Gorica; Didikovac-KoevoI,
Betanija-ip, Donji Veleii, Hrastovi-Mrkovii, Mejta-Bjelave, Park-Vinjik i
Podekija. Na podruiju Pionirska Dolina-Nahorevo zastupljena su manje naseljena
seoska podruija.

2.2.PRIVREDA
Pored devastirane kompletne privrede i objekata drutvenog standarda, od 27.157
stambenih jedinica u dravnom vlasnitvu oteeno je tokom agresije oko 64%, dok
je od 10.780 stambenih jedinica u privatnom vlasnitvu oteeno znatno vie - oko
72%.
Danas Opina raspolae sa 525 poslovnih prostora u ukupnoj povrini veoj od
40.000 kvadratnih metara. Oko 1.260 poslovnih objekata je u privatnom vlasnitvu.
8

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Na podruju Opine registrovano je 5.440 poreskih obveznika. Najvea preduzea

su: JP PTTBiH, eljeznice BiH, "Bosna-lijek","Vranica", GP, "Hidrogradnja", GP
"Put". U oblasti malog biznisa registrovano je - broj se stalno mijenja oko 380
ugostiteljske, 635 zanatskih, 265 agencijskih, 770 trgovinskih i 400 prevoznikih
radnji i firmi. U Centru sjedita i vane filijale ima 12 banaka. Na podruju Opine je
registrovano
7
turistikih
agencija.

2.2.1.ZAPOSLENOST
Vie od 46.000 radnosposobnih lica, procjenjuje Zavod za zapoljavanje Kantona
Sarajevo, ivi na teritoriji Opine Centar. Zaposlenih na podruju Opine jula 2008. je
bilo oko 34.000 (73% radno sposobnog stanovnitva). U julu 2008. evidencije kau
da je 7.141 lice (4.342 ena) nezaposleno, oko 17 % ukupno radnosposobnog
stanovnitva, od kojih vie od 3.000 prvi put trai posao. Meu nezaposlenim je oko
6.000 graana sa srednjim i niim stepenima kvalifikacije i strunosti.
Registovana nezaposlenost
700

demobilisani vojni
obveznici

600

U
proteklom
visokostrunih
volonterski radilo
slubama Opine
njih
je
ve
radni odnos.

500

lanovi porodica
poginulih boracaehida
ratni vojni invalidi

400
300
200
100
0

periodu vie od 60
mladih kadrova je
u
organima
i
Centar, a 15 od
zasnovalo stalni

ostali invalidi

2.2.2.POLJOP

RIVREDA

Poljoprivredom se bavi vie od 220 domainstva uzgoj stoke, peradi, pela,

voarskih i povrtlarskih kultura. Poljoprivreda predstavlja jedan od znaajnih
segmenata za budue intenzivnije zapoljavanje stanovnitva, pa Opina priprema
projekt razvoja poljoprivrede sa kvalifikovanim naunim institucijama.

Seminarski rad

OPINA CENTAR

ZAPOSLENOST
POLJOPRIVREDA
RIBARSTVO
RUDARST O
PRERAIVAKA INDUSTRIJA
SNADBJEVANJE ELEKTRINOM ENRGIJOM, GAS I SL.
GRAEVINARSTVO
TRGOVINA
UGOSTITELJSTVO
SAOBRAAJ,SKLADITA I VEZE
FINANSIJSKA POSREDOVANJA
UKUPNO PRIVREDA
POSLOVANJE NEKRETNINAMA
JAVNA UPRAVA I ODBRANA
OBRAZOVANJE
ZDRAVSTVENA I SOCIJALNA ZATITA
OSTALE JAVNE USTANOVE
PRIVATNA DOMAINSTVA
EKSTERITORIJALNE ORGANIZACIJE
UKUPNO NEPRIVREDA

BROJ ST.
733
0
5
2.433
24
3.565
5.404
1.587
1.671
2.602
18.024
3.491
9.268
2.875
5.417
2.607
4
601
24.263

2.3.DRUTVENE DJELATNOSTI
2.3.1.OBRAZOVANJE
Opina Centar, kao ni jedna druga opina u Kantonu Sarajevo, moe se pohvaliti sa
velikim brojem obrazovnih institucija koje su smjetene na njenom podruju. Na
podruju Opine Centar egzistira oko 49 navedenih institucija i to:
11 vrtia
11 osnovnih kola
14 srednjih kola i
13 visokokolskih ustanova

Na podruju opine Centar smjeteno je 11 osnovnih kola za koje bi se moglo rei

da su u relativno dobrom stanju a zbog stalnog porasta stanovnitva na podruju
nae Opine grade se i nove kole. Upravo zahvaljujui sredstvima koje Opina
svake godine planira u Budetu, svim kolama je vraen stari izgled koji je u dobroj
mjeri naruen u ratu uslijed razliitih dejstava.

10

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Na podruju Opine egzistira 13 fakulteta i 14 srednjih kola. Jedan dio sredstava iz

Budeta Opina Centar svake godine usmjeri kao pomo, odnosno podrku
fakultetima i srednjim kolama. Sredstva su uglavnom namijenjena za kupovinu
razliite opreme, uila, kao i za obnovu unutranih dijelova objekata.

2.3.2.ZDRAVSTVO
U Centru su i najvanije ustanove zdravstva - ambulante primarne
zdravstvene zatite (14), Kliniki centar Koevo, Dravna bolnica, Psihijatrijska
klinika, Klinika za plune bolesti, Pedijatrijska klinika, Stomatoloka klinika,
Gradsko porodilite i Centar za zdravstvenu zatitu studenata, te tri poliklinika
centra.

2.3.3.KULTURA
Na teritoriji Opine Centar se nalaze gotovo sve znaajne kulturne institucije. Samim
tim se na ovom podruju organizira najvei broj kulturnih programa i festivala (Sarajevo
film festival, Jazz festival, Kids festival, MESS itd.).
Na podruju Opine Centar nalazi se 5 pozorita, 6 galerija, 8 kino dvorana, 4 kulturno
umjetnika drutva, 3 filmske produkcije, 1 muzej i 29 drugih raznih ustanova koji
afirmiu kulturu i aktivnosti iz oblasti kulture.
Opina Centar je osniva JU Centar za kulturu "Sarajevo" koji kroz svoje segmente
kulturnog i obrazovnog djelovanja preferira rad sa djecom, mladima i graanima,
afirmie stvaralatvo mladih, uvaavajui i ostale kategorije drutva.
Neki od trajnih projekata su:
Kulturno naslijee na identitet (Uenici osnovnih i srednjih kola sa podruja OC)
Poetski teatar mladih (Uenici srednjih kola sa podruja OC)
Djeja dramska scena "Imam uiteljicu za istu peticu" (Uenici osnovnih kola (od III
do VIII razreda) sa podruja OC)
Djeiji BH dramski festival (Uenici osnovnih kola)
Alternativna teatarska scena (Mladi umjetnici sa Akademije scenskih umjetnosti)
Upoznajmo i zavolimo klasini balet (Uenici osnovnih i srednjih kola)
U cilju obnove i rekonstrukcije vjerskih objekata na podruju Opine Centar, ve niz
godina izdvajaju se sredstva u iznosu od 250.000 KM za ovu namjenu.
Adaptacija kina Imperijal Cilj je izgradnja multimedijalnog Centra za djecu, mlade i
sve ljubitelje umjetnosti.

Mnogobrojni arhitektonski objekti koji se nalaze na podruju opine Centar

predstavljaju vaan dio kulturno-historijske batine Bosne i Hercegovine. O njegovom
znaenju, historijatu i arhitektonskoj vrijednosti najira javnost vrlo malo zna. Radi
toga Opina Centar je zapoela realizaciju projekta Oznaavanje znaajnijih
11

Seminarski rad

OPINA CENTAR

objekata u okviru kojeg su posebno dizajnirane tabele biti postavljene na znaajne

objekte.
Skender-paa je sagadio ovaj drveni most u XV stoljeu,
koji spaja poboni miraz na desnoj i lijevoj strani rijeke
Miljacke. eljezni most je sagraen umjesto starog 1883.
godine.

obaniju drveni most je sagradio oban Hasan Vojvoda 1557. godine, a most je
rekonstruisala Islamska vjerska zajednica za vrijeme ejha Kaimije, sarajevskog
pjesnika. Stoga, ljudi ovaj most zovu i "ejhanija most" kao i "ejtanija most". Godine
1886. eljezni most je sagraen na mjestu starog ali zbog loeg oslonca most je
propao. Na njegovom mjestu je sagraen novi 1888. godine.
Evangelistika crkva (zgrada u kojoj je smjetena Akademija likovnih
umjetnosti BiH),
crkva Sv.Vinka u Titovoj ulici,
crkva Sv.Josipa na Marijin Dvoru,
Ali-paina damija sa neposrednom okolinom.

Damiju je izgradio Hadim Ali-paa, budimski begler-beg

1560/61.U vrijeme kada je upravljao Bosanskim
paalukom. Damija je izgraena u klasinom
istanbulskom stilu. Kupolu pokriva prostor za namaz, a tri
U okviru kompleksa kupolice trijem. Zbog svojih plemenitih proporcija stoji u
se nalazi turbe iz vrhu ljestvice svih izgraenih potkupolnih dmija.
XIX vijeka sa dva
sarkofaga,
Avde
Sumbula i Behdeta Mutevelia, koji su se borili protiv austrougarske okupacije.
Damija je bila teko oteena u ratu 1992/95. Ali-paa je izgradio u XVI v. preko
Miljacke jedan kameni most na prostoru dananjeg naselja Ali pain most, ali je on
kroz historiju bio teko oteivan i popravljan, pa je vjerovatno potpuno poruen
krajem XIX vijeka
oban Hasanova damija u ulici obanija,
sinagoga na Bjelavama,
zgrada Narodnog pozorita,
zgrada Glavne pote,
Plan za Vojni telegraf i potu, najreprezentativniju palatu
austrougarskog perioda, projektovao je arhitekt Josip pl.
Vanca (1907-1909. godine). Autor brojnih arhitektonskih
ostvarenja Sarajeva, Vanca se ugleda na beku
Potansku tedionicu, ostajui dosljedan klasicistikom
12

Seminarski rad

OPINA CENTAR

prostornom konceptu. Fasade ralanjuje sistemom pilastara i prozorskih otvora,

ukraavajui ih secesionistikim floralnim motivima. Najvrijedniji dio palate bila je
alter sala koja se isticala svojim proporcijama i bogatom arhitektonskom plastikom.
Pravosudna palata,
zgrada Prve gimanzije,
Muka osnovna kola,
zgrada Uiteljske kole,
zgrada Zemaljskog muzeja.

Zemaljska Vlada osnovala je Zemaljski muzej 1888.

godine, a ije su zbirke prenesene u novu zgradu 1912.
koju je projektovao Karlo Parik. Ovaj uvaeni arhitekt
Sarajeva, plasirajui historijske stilove na javnim i
stambenim objektima, ostvaruje kompleksom zgrada
Zemaljskog muzeja objekat sa posebnim vrijednostima.

Simetrina kompozicija etiri paviljona, gdje svaki ima posebnu postavku, formiraju
unutranji atrij sa botanikom batom. Ti objekti, iako samostalno, povezuju se
terasama i stvaraju vrstu prostornu i harmoniku cjelinu. itav kompleks nosi
karakteristike neorenesansnog stila. Teko je oteen tokom agresije 1992/95.
zgrada Hravatskog drutva Napredak,
zgrada Zemaljske vlade I (Predsjednitvo),
zgrada Zemaljske vlade II (Uprava BiH eljeznica,
zgrada Zemaljske vlade III (zgrada Kanton Sarajevo i Opina Centar),
zgrada Drutva La Benevolencija (sada MUP Kantona Sarajevo),
zgrada Gradske vatrogasne brigade,
Gradska trnica,
Zemaljska bolnica u Bolnikoj ulici,
nekadanji Grand hotel-Zemaljska banka i
Aenbrenova pivara(zgrada u kojoj je smjetan Radniki dom-Kinoteka).
Projekat izrade i postavljanja informativnih tabli na znaajne objekte se realizuje sa
eljom da inicira druge aktivnosti na promociji i zatiti kulturno-historijskog nasljea i
predstavit e svojevrstan doprinos unapreenju turistike ponude Opine Centar i
Sarajeva.

STANOVI
Znatan broj od 27.000 stanova u dravnom vlasnitvu je otkupljen u procesu
privatizacije. U vlasnitvu Opine je 5.500 stanova, a u postupku privatizacije je
otkupljeno vie od 2.580. Prema podacima nadlenog kantonalnog organa, 1.329
13

Seminarski rad

OPINA CENTAR

stanova u vlasnitvu Opine Centar je proglaeno naputenim. Zahtjeve za povrat

ovih stanova podnijela je veina prijeratnih nosilaca stanarskog prava.
Opina Centar ima 27,157 stambenih jedinica, 5,500 opinskih stanova i 2,580 otkupljenih
opinskih stanova.

2.4.INFRASTRUKTURA
2.4.1.SAOBRAAJ
Na podruju Kantona Sarajevo u vlasnitvu graana, preduzea i drugih pravnih lica
registrovano je oko 110.000 motornih vozila. Pored toga u podruju kantona nalazi se
oko 5.000 motornih vozila vojnih snaga EUFOR-a i drugih meunarodnih
organizacija i diplomatsko-konzularnih predstavnitva i vladinih i nevladinih
humanitarnih i poslovnih organizacija stranih zemalja, od ega na podruju opine
Centar ima oko 12 000 motornih vozila. Prosjena starost vozila u posjedu graana
je 16 godina, to direktno i nepovoljno utie na bezbjednost uesnika u saobraaju.
Javni put sainjavaju donji i gornji trup puta, putni i graevinski objekti na njemu,
saobraajni znakovi i druga oprema puta. Oni se moraju projektovati, izgraivati,
opremati i odravati tako da odgovaraju svojoj namjeni i zahtjevima bezbjednosti
saobraaja na njima. Mreu javnih putova zavisno do njihovog drutvenog i
ekonomskog interesa ine autoputovi, magistralni, regionalni, lokalni putovi kao i
ulice u naseljima.
Na podruju Opine Centar-Sarajevo mreu javnih puteva sa
savremenim kolovoznim zastorom-asfaltom ine ulice u
naseljima, lokalni putovi u rubnim dijelovima opine i dijelovi
magistralnih putova (M-18 Tuzla- Sarajevo od Kobilje glave do
Koevskog brda i M-5 Pale-Sarajevo gradskom zaobilaznicom na
podruju opine) sa izgraenim objektima na saobraajnicama
kao to su mostovi na rijeci Miljacki, nadvonjak i tunel Ciglane i
ureena parkiralita za vozila na podruju opine, kao i
tramvajska pruga i elektro instalacije za trolejbuski saobraaj.
Saobraanu
infrastrukturu
Opine Centar
ine:
Magistalni
put
7,5km
Lokalni putovi 45km
Nekategorisani put 115,50km
Pjeake saobraajnice 82,95m2
Parking prostori 11 kom
Pojedinanih parking mjesta 1,400 mjesta
Saobraajnice su izgraene prema projektnim dokumentacijama o kojima se u
opinskim slubama vode posebne evidencije. U uem dijelu opine saobraajnice
14

Seminarski rad

OPINA CENTAR

su opremljene sa svom potrebnom opremom ukljuujui postojanje propisnih

saobraajnih znakova, svjetlosnih saobraajnih znakova-semafora, pjeakih
prijelaza i drugih oznaka na kolovozima, dok periferni dijelovi opine nisu u
potpunosti opremljeni svom potrebnom putno-saobraajnom opremom. S obzirom na
broj motornih vozila i tranzitni poloaj opine Centar moe se zakljuiti da kapacitet
propusne moi saobraajnica ne zadovoljava kvalitetan standard pa je potrebno
izgraditi dodatne zaobilazne putove.
U najvanije i najfrekventnije saobraajnice od opinskog, kantonalnog i regionalnog
interesa na podruju Opine Centar ubrajaju se ulice Alipaina, Patriotske lige,
Marala Tita, Obala Kulina Bana, Hiseta, Hamze Hume, Hamdije Kreevljakovia i
ulica Terazija.

Kilometraa vanijih saobraajnica:

R/b

2.4.2.VODO

NAZIV ULICE

KOLOVOZ
Duina (m)
4.500

1.

Alipaina

2.

Patriotske lige

2.100

3.

Marala Tita

1.500

4.

Obala K.Bana

650

5.

H.Kreevljakovia

680

6.

Zmaja od Bosne

400

7.

Hiseta

400

8.

Vrbanja

160

9.

Kulovia

200

10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

Dalmatinska
B.Sarajeva
Radieva
Mis Irbina
Musala
Hamze Hume
Terezija
Skenderija
Gradska zaobilaznica
15
Koevo
Kranjevia
UKUPNO:

170
750
240
300
200
110
520
380
2.100
300
600
16.260

PRIVREDA

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Podruje Sarajeva dreniraju rijeka Bosna i njene glavne pritoke: Miljacka, eljeznica,
Zujevina, Dobrinja, Vogoa i Misoa. Glavno izvorite za vodo-snabdijevanje grada i
Kantona je Baevo u Sarajevskom polju, koje direktno ovisi o infiltraciji voda rijeke
eljeznice u podzemlje. Radi toga je za poboljanje kvaliteta ivota grada i Kantona
od kapitalnog znaaja ureenje i regulacija rijeke eljeznice u dijelu toka kroz
Sarajevsko polje. Procijenjene ukupne potrebe za vodom na podruju grada i
Kantona Sarajevo do 2040. godine iznose oko 7 m3/s. S tim ciljem je iniciran idejni
projekat (trenutno u zavrnoj fazi) "Vienamjenski vodoprivredni podsistem Crna
Rijeka". Realizacijom ovog projekta rijeit e se problem dugoronog snabdijevanja
vodom grada i Kantona, a takoer i osigurati uvjeti za rekreaciju i sportove na vodi.
Na podruju opine Centar znatno je razvijen sistem za odvoenje otpadnih i kinih
voda. Kanalizacioni sistem Sarajeva je prije rata opsluivao oko 70% stanovnitva.
Izgraeno je i postrojenje za preiavanje otpadnih voda, kapaciteta 600.000 ES,
koje trenutno nije u funkciji.

VODOVODNA INFRASTRUKTURA OPINE CENTAR

REZERVOARI I UREAJI
Opina Centar ima 7 rezervoara,
3 pumpne stanice i
1 vodozahvatni objekat.
Distributivna mrea je 147,9km a primarna mrea 44,5km.
TOPLOVODNA MREA
Ureaji 41 kotlovnica
Toplovodi 8km
KANALIZACIONA MREA
Atmosferska 79,2km
Fekalna 103km
Mjeovita kanalizaciona mrea 17 km
Septike jame 457 km
Ureaji: slivnika 3.500
ahtova 3.950
ulivne graevine 2
zasvedna vodotoka 2
prelivna graevina 1

2.4.3.ENERGETIKA

16

Seminarski rad

OPINA CENTAR

U Opini Centar se ne moe raunati na vlastite energetske izvore veih kapaciteta,

nego se mora bazirati na koritenje sistema za kontinuiranu nabavku energije, koji su
u funkciji ire regije, Federacije BiH i drave. Mogunost energetske opskrbe iz
alternativnih izvora energije svodi se na, do sada nedovoljno izraene potencijalne
mogunosti koritenja geotermalnih potencijala, izgradnju malih hidroelektrana na
vodotocima u irem okruenju Sarajeva, energije vjetra i sunca, takoer u irem
okruenju grada.
Izgraeni kapaciteti primarnih napojnih taaka za kontinuirano snabdijevanje
elektrinom energijom (TS 400/110kV Sarajevo 10) nisu dovoljni da do 2015. godine
mogu preuzeti potrebne, odnosno raspoloive koliine elektrine energije. Kapaciteti
elektroprenosne mree i transformacije 110/10(20) kV ne mogu obezbijediti
snabdijevanje elektrinom energijom novih gradskih naselja, zbog toga je potrebno
to prije obezbjediti nove kapacitete.

ELEKTROENERGETSKA MREA
Elektroenergetski objekti 264 trafostanice
visoki napon 10kV kablovski i zrani
Elektroenergetski vodovi
visoki napon 0,4kV kablovski i zrani

2.4.3.1.GASOVOD
Ureaji: Mjeroregulacioni setovi 18.504 km
Rejno redukacione stanice 22
Prijemno regulacione stanice 28
Mjerno regulacione stanice 7
Mjernih linija 148
Distributivna mrea 97.856,50 km
Primarna mrea 21.446,50 km

2.5.ZATITA OKOLINE
2.5.1.OTPAD
Otpad i ostalo smee predstavljaju opasan problem na podruju Sarajeva jer ih je
svakim danom sve vie . Mali je broj kontejnera, odlagalita gdje se moe odloiti i
razvrstavati smee iz domainstva. U drugim gradovima plastika, aluminij, konzerve
od hrane, papir, ljepenka i kartonska ambalaa za mlijeko imaju posebne kante koje
se redovno prazne i iste. U Opini otpad i smee se sakupljaju na glavnim
podrujima svakog jutara, dok u ostalim dva puta sedmino. Problem je i taj to se
dosta smea nalazi oko kontejnera, dok staklo, plastika i papir bacaju u kante za
smee bez obzira o naznaci i gomilaju ih na smetlitima. U Opini su rijetke akcije
prikupljanja otpada.
17

Seminarski rad

OPINA CENTAR

2.5.2.UGROENOST
Ugroenost Opine Centar u ogleda su u:
-brojnim klizitima na mnogim podrujima opine (ipu, Soukbunaru i dr.)
-slaboj regulaciji kanalizacione mree na podruju svih mjesnih zajednica;
-ugroenost pjeaka od strane saobraajnog prometa jer se deavaju vee
saobraajne nesree ak i sa traginim posljedicama.
-ugroenost javnog reda i mira. Kad je rije o vrsti prekraja prijave se odnose na
noenje opasnih predmeta po javnim mjestima, pranje prozora na automobilima i
prodaju novina kod semafora, za preglasnu muziku u ugostiteljskim objektima, za
postupanje sa ivotinjama koje uznemiruju graane itd. Problem je to se prekraji i
dalje kontinuirano ine, jer izreene kazne nisu ostvarene, pa nisu ni mogle ostvariti
svrhu kanjavanja.
-uestalost nasilnikog ponaanja, kraa i kriminaliteta
-bespravna sjea i potkresivanje stabala, opasnosti od poara.

2.5.3.VODA
Najvei zagaiva vode na ovom podruju je saobraaj.
Taloenje tetnih materija na povrini saobraajnica i u
njenom neposrednom podruju. Radi se o taloenju izdunih
gasova, ulja, maziva, habanja guma, elinih naplataka,
tramvaja i ina, kolovoza i habanja ostalih dijelova vozila.
Povremeni zagaivai su nafta i njeni derivati, kao i opasne
hemikalije koje se transportuju.
U vodama koje se slijevaju sa kolovoznih povrina prisutno
je niz tetnih materijala u koncentacijama koje su esto
iznad maksimalno dozvoljenih za isputanje u vodotoke.
Rijeka Miljacka

Radi se o sastojcima goriva: ugljikovodici, organski i neorganski ugljik, jedinjenja

azota. Posebnu grupu elemenata predstavljaju teki metali kao to su olovo, bakar,
cink, gvoe, nikl.
Kada je u pitanju ugroenost od poplava, moe se konstatirati da je stepen zatite
visok. Jedinu pravu opasnost moe predstaviti rijeka Miljacka. Dakle, moe se se
zakljuiti da stepen zatite od poplavnih voda rijeke Miljacke i njenih pritoka u
urbanom dijelu grada, visok. Moe se rei da treba raditi na hidraulinim i drugim
aktivnostima (projekti zatite, izrada novih i odravanje postojeih zatitnih objekata,
18

Seminarski rad

OPINA CENTAR

razvijanje sistema prognoze i upozorenja na opasnost od poplava), kako bi se

poveao stepen zatite od poplava rijeke Miljacke i njenih pritoka. Glavni zagaiva
su i otpadne vode iz kanalizacije.

2.5.4.VAZDUH
Zagaenju vazduha najvie je doprinio industrijski sektor. Zbog razaranja tokom rata
zagaenost je znatno smanjena. Grijanje domainstava je loenjem je poboljano
tokom posljednjih godina koritenjem goriva sa niskom emisijom (prirodni gas), te
modernizovanom opremom. Poveanje cestovnog saobraaja
ine trenutno emisiju iz vozila glavnim relevantnim izvorom zagaenja zraka. Veliki
broj vozila rabljenih vozila uvezenih nakon rata pridodaje se ovom faktoru.
Raspoloivi podaci o kvalitetu zraka pokazuju da su SO 2, NO2 i PM10 prekoraeni u
Opini u kratkim vremenskim periodima. Znatno je nii nivo zagaenja kao ruralnih
podruja.
Najvii izvori zagaivanja zraka na podruju opine Centar su:
- Neodgovarajuim konstrukcijama loita ( sobne pei itd. )
- Nepostojanje oplemenjavanja uglja za potrebe malih loita.
- Poveana emisija iz mobilnih izvora automobila ( preteno starijih godita )
Zrak je mjeavina gasova sljedeeg sastava: azot 78%, kiseonik21% i raznih inertnih
gasova 1%. Ako nije zagaen, zrak je proziran, bezbojan i zauzima prostor iznad
Zemlje. Zrak ima velike vanosti za ovjeka. Ako ovjek moe bez hrane oko 50
dana, bez vode 5 dana, a bez zraka moe samo oko 5 minuta. Polazne osnove za
upravljanje kvalitetom zraka, znai uspostavljanje kontrole i mjerenja na mjestima
gdje nastaju emisije gasova koji se isputaju u atmosferu.
Briga o zatiti zraka javila se na podruju Sarajeva 70 tih godina. Saobraaj,
naroito na uim dijelovima grada kao na raznim opinama, je znaajan zagaiva
zraka, zato to se kreu veoma malim brzinama, esta zaustavljanja, saobraaj
predstavlja veliku opasnost po zdravlje ljudi.

2.5.5.TLO
Najvei zagaivai na podruju opine Centar su saobraajnice. U tlu neposredno uz
saobraajnice prisutan je niz tetnih materija. Radi se o ugljenovodicima, organskim i
neorganskim ugljikom, jedinjenjima azota zatim tekim metala kao to su: olovo,
bakar, cink, iva, gvoe, nikl i sl. Poseban oblik zagaivanja predstavljaju organske i
neorganske materije koje s posljedica odbacivanja potronih dobara uesnika u
saobraaju.
Najvie istraena problematika zagaivanja tla odnosi se na prisustvo olova.
Drugi problem koji znatno doprinosi zagaenosti tla su cestice iz zagaene
atmosfere koje padaju na tlo, a proizvoai tih cestica su industrijski centri, fabrike i
19

Seminarski rad

OPINA CENTAR

automobili. Dalji problem su kanalizacijske vode koje dolaze u tlo putem septikih
jama.

3. SWOT ANALIZA OPINE

Potencijali
-Dobre telekomunikacije
-Solidna infrastruktura
-Dobar geoprometni poloaj
-Visoka stopa stanovnitva
-Razvijena infrastruktura
-Centar glavnih politikih i manifestacija
-Veliki broj obrazovnih ustanova
-Duga historija
-Politiki i kulturni centar BiH
-Finansijski centar
-Obrazovni centar
-Relativno dobra eksterna
saobraajna povezanost

Ogranienja
-Gaelje velikih sistema
-Nedostatak velikih i srednjih preduzea
-Neravnomjerna naseljenost
-Prostorni limiti
-Relativno visoka nezaposlenost
-Nedostatak kapitala
-Proizvodni sektor zanemarljiv
-Trend pada uea u obimu trgovine
(veleprodajno i maloprodajno u svim
segmentima)

20

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Opasnosti

Mogunosti
-Prepoznavanje projekata
ija implementacija bi djelovala
na stabilan i odriv razvoj Opine Centar
i uinila je prostorom
atraktivnim za nova ulaganja
-Iskoritavanje konkurentnih
prednosti Opine
-Struno, ekspertno prepoznavanje
svih resursa Opine Centar teritorijalnih,
ljudskih, kulturno-historijskih u cilju
breg lokalnog ekonomskog razvoja,
novog zapoljavanja i potreba graana.

-Problemi u infrastrukturi
-Ekoloki problemi
-Odlazak trgovine u periferne dijelove
Grada,
-Nedostaju veliki investicioni
projekti koji e dugorono generisati
razvoj Opine Centar
-Problemi internog saobraaja
u pokretu i stacionarano
-Nedovoljno energino iskoritavanje
postojeih resursa
-Nedostatak osmiljenih programa za
privlaenje stranih investicija
-kanjenje u vremenu sa
implementacijom programa i projekata koji
e stvoriti preduslove za ubrzan privredni
razvoj i novo zapoljavanje
-Kanjenje u donoenju propisa koji
poboljavaju poslovni ambijent
-Sporost i nekoherentnost u planiranju
i programiranju niza subjekata
-Orjentisanost postojeih investitora
na sektore u kojima se ne stvara nova
vrijednost
-Nedostatak precizno isplaniranih
mjera koje e stimulisati investiranja
u MSP proizvodnog tipa

4. CILJEVI
4.1.OPI CILJEVI
Na odranom sastanku u Centru za podrku biznisu, tanije Programu lokalnog
ekonomskog razvoja Opine za period do 2010. predloena je strategija razvoja kroz
25 objekata iz razliitih sektora privredni razvoj u urbanom i ruralnom dijelu
ukljuujui turizam i trgovinu, razvoj lokalne infrastrukture, zatitu prirodnog okolia i
dr. U smjernicama o osnovnim pravcima obnove i razvoja Opina Centar, izmeu
ostalih ciljeva, planirano da se urbani dio razvija kao administrativno-poslovno,
obrazovno-nauno, zdravstveno, trgovako-ugostiteljsko i kulturno-sportsko sredite
Grada, Kantona, Federacije i Bosne i Hercegovine, a primjerene lokalitetu gradske
periferije, padinska naselja kao podruje male privrede. Realizacija projekata koji su
bili pripremljeni za izgradnju objekata kakvih dosad nije bilo u gradu u okviru
Regulacionog plana Marindvora (Svjetski trgovinski centar, Koncertna dvorana,
21

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Muzej savremene umjetnosti) su zapoeti u ovoj godini, dakle u 2008-oj .To e, uz

modernizirane privredne subjekte, poput Bosna-lijeka, izgradnju manjih proizvodnih
pogona po zahtjevnim ekolokim standardima, atraktivno i po svjetskim normama
ureivanje postojeeg i gradnju novog poslovnog prostora, dati eljeni izgled Opini
city i business-centar Sarajeva, doprinosei veem zapoljavanju. Za strane
donatore ima nekoliko desetina projekata u cilju breg povratka, zapoljavanja,
obnove i saniranja ogromnih ratnih teta, posljedica agresorskih djelovanja u vrijeme
1.400 dana opsade Sarajeva.
U okviru osnovnih stratekih ciljeva razvoja, naznaeni su projekti iz oblasti privrede,
turizma, poljoprivrede i komunalne infrastrukture. U kreiranju povoljnijeg poslovnog
ambijenta znaajan je dalji razvoj saobraajne i ostale komunalne infrastrukture, to
je osnovni preduvjet za razvoj konkurentnosti ekonomije. U tom okviru predlau se
projekti Sjeverni ulaz u opinu Centar, put Nahorevo-Mrkovii, izgradnja
podzemnih garaa.
Iz oblasti unapreenja i zatite okoline naznaeni su projekti Kolektor i ureenje
Koevskog potoka, Kanalizacija u svakom domu i izgradnja velikog gradskog
parka na Betaniji.
U cilju breg privrednog razvoja i novog zapoljavanja naznaeni su prioritetni
projekti podrke malim i srednjim preduzeima, otvaranja Inkubacionog centra i
formiranje uslunih i proizvodnih zadruga.
U oblasti razvoja trgovine naznaeni su projekti BBI centar i Supermarketi u opini
Centar. Cijenei da je urbani dio opine prostor atraktivan za ulaganja i otvaranje
novih biznisa, naznaen je projekat City koji podrazumjeva ambijentno ureenje,
razvoj lokalne infrastrukture, zatitu okolia, donoenje odluka o stimulisanju
investicija i priprema lokacije za zainteresovane investitore. Cilj projekta Vratimo se
rijeci Miljacki je proirenje poslovno-turistike zone na lijevu obalu Miljacke
(podruju izmeu Drvenije i Vrbanje) i predlae se ureenje korita i obala Miljacke.
Projekti iz oblasti turizma kako na urbani tako i na ruralni dio Opine. U cilju
promocije i koritenja turistikih resursa akcenat se daje na ambijentalno ureenje,
unapreenje infrastrukture, sajamski turizam i podrku kulturnim i sportskim
manifestacijama . Od znaajnih projekata navedeni su Arheoloki park Debelo
brdo i spomenik prirode Skakavac. Sa obzirom na to da ruralna podruja Opine
pruaju mogunosti za razvoj seoskog i planinskog turizma, u tom cilju neophodno je
unapreivanje smjetajnih kapaciteta kao i obnova planinskih domova.
Jedan o stratekih ciljeva Opine je da razvija i kulturni i sportski centar. Kad je rije
o sportu planirana je rekostrukcija bazena na Fakultetu sporta i tjelesnog odgoja .
Zajedno sa Gradom i Kantonom Sarajevo Opina Centar uestvuje u finansiranju
izrade glavnog projekta modernizacije olimpijskog stadiona na Koevu, jer ovaj
objekat je znaajan za grad i dravu.

4.2.POSEBNI CILJEVI
U iduem periodu znatan dio budetskih sredstava bit e utroen na projekte
komunalne infrastrukture. Oko pet miliona planirano je za izgradnju, sanaciju i
rekonstrukciju lokalnih i nekategorisanih cesta te dodatnih 550.000 KM za zimsko
odravanje cesta i 605.000 KM za sanaciju stepenita i ograda; 650.000 KM za
22

Seminarski rad

OPINA CENTAR

rekonstrukciju, sanaciju i izgradnju vodovodne i kanalizacione mree i 270.000 KM

za zamjenu azbestnih vodovodnih cijevi u ulici Patriotske lige; 910.000 KM za
sanaciju klizita; 220.000 KM za javnu rasvjetu; 150.000 KM za izgradnju gasne
mree itd.
U opinskom budetu za ovu godinu planirano je vie od 4 miliona za projekte iz
oblasti zatite okolia. Bit e nastavljeni radovi na ureenju manjih javnih povrina,
izgradnji i ureenju parka Jezero, ureenje zemljita na Betaniji za planiranu
izgradnju gradskog parka, hortikulturno ureenje spomen-obiljeja Mala kula na
Grdonju. Za infrastrukturno ureenje podruja u obuhvatu Regulacionog plana ip
predvieno je 3,150.000 KM.
Od ostalih znaajnijih projekata za narednu godinu planirano je 1,500.000 KM za
projekt izgradnje pjeakog mosta Radieva-Likovna akademija, te 1,000.000 KM za
izgradnju stambene zgrade na mjestu ruevnog objekta u ulici Sepetarevac 21 za
potrebe smjetaja socijalno ugroenih porodica.
Za investiciono odravanje stambeno-poslovnih objekata odnosno sanaciju
zajednikih dijelova stambenih zgrada i hitne intervencije bit e izdvojeno 920.000
KM.
Za izgradnju zgrade osnovne kole na ipu bit e izdvojeno 50.000 KM, a za
rekonstrukciju i opremanje prostorija biveg kina Romanija 100.000 KM za potrebe
Javne ustanove Centar za kulturu.
Za rekonstrukciju i adaptaciju objekta za potrebe MZ Hrastovi-Mrkovii, gdje e biti
smjeteni ambulanta i pota izdvojeno je 250.000 KM, dok je 100.000 KM planirano
za izradu projektne dokumentacije za sanaciju objekta Panjina kula, a za
rekonstrukciju opinske alter sale 150.000 KM.
Kad je rije o planskom ureenju prostora Opine, predvieno je oko 587.870 KM za
izradu ili izmjene i dopune regulacionih planova: Bjelave-Nemanjina, Bjelave-Mejta,
Podgaj-Tekija, ZETRA, Crni vrh, Breka i Koevsko brdo kako bi se planovi
usaglasili sa postojeim stanjem i stvorili uvjeti za buduu gradnju.
Za podrku borakoj populaciji u narednoj godini bit e izdvojeno 461.200 KM, od
kojih 305.000 za projekte borakih udruenja, a ostatak za jednokratne novane
pomoi, prilagoavanje stambenih objekata potrebama ratnih vojnih invalida paraplegiara, obiljeavanje znaajnijih datuma iz novije historije itd.
Za pomo socijalno najugroenijim kategorijama graana, planirano je 298.000 KM
za urgentne socijalne pomoi, trokove privremenog smjetaja, lijeenje teko
oboljelih, ake uine, zdravstvenu zatitu za stare i iznemogle itd.
Pruajui finansijsku podrku obrazovanju, prije svega osnovnom, Opina je izdvojila
439.600 KM za poboljanje uvjeta rada u osnovnim kolama u Centru, opremanje
biblioteka, takmienja osnovaca iz mnogih nastavnih predmeta i kulturno-umjetnikog
23

Seminarski rad

OPINA CENTAR

stvaralatva, nagraivanje kola, pomo uenicima romske narodnosti, besplatan

prevoz za uenike O Alija Nametak, podrku radu ekolokih sekcija i drugo.
Osim toga, za stipendiranje srednjokolaca i studenata u 2008. godini planirano je
119.600 KM.
Znaajna suma 456.000 KM bit e izdvojena za ostvarivanje javnog interesa u
oblasti sporta. Tako je za podrku projektima sportskih organizacija planirano
205.000 KM, potom 80.000 KM za finansiranje rada Centra za sport i rekreaciju (iji
je osniva Opina) i 90.000 KM za odravanje sportskih terena i objekata. Za
sportske aktivnosti za uenike osnovnih kola i predkolsku djecu obezbijeeno je
66.000 KM.
Za projekte iz oblasti kulture planirano je 214.500 KM, od kojih 85.000 KM Centru za
kulturu, a ostatak za izdavanje i nabavku knjiga, podrku teatarskim projektima za
uenike osnovnih kola i drugo. U okviru kontinuirane brige o mladima, za
finansiranje rada i projekata Centra za mlade na Gorici bit e izdvojeno 73.760 KM,
te 20.000 KM za podrku projektima omladinskih organizacija.
U okviru podrke nevladinom sektoru, u narednoj godini iz Budeta e biti izdvojeno
400.000 KM za finansiranje projekata oko 150 udruenja i fondacija za rjeavanje
potreba graana opine Centar iz oblasti zdravstvene i socijalne zatite,
obrazovanja, kulture, ekologije itd.
Za zatitu i spaavanje ljudi i materijalnih dobara u sluaju prirodnih i drugih nesrea
planirano je 1,079.000 KM (za opremanje slubi zatite i spaavanja; opremanje i
obuku Opinskog taba civilne zatite i tabova u mjesnim zajednicama; nabavku i
odravanje sistema za uzbunjivanje i obavjetavanje; podrku radu specijalizovane
jedinice Dobrovoljnog vatrogasnog drutva Bjelave i Policijske uprave Centar i
drugo). Osim toga, planirano je 112.000 KM za sanaciju i ureenje sklonita te
70.000 KM za kupovinu protupoarnih aparata za stambene zgrade.
Od ostalih programa, planirano je 330.000 KM za pomo nerazvijenim opinama
odnosno odrivom povratku porodica. Grant vjerskim institucijama u 2008. godini
iznosi 250.000 KM.

5. VIZIJA ( KONCEPCIJA)
Opina Centar predstavlja centralno mjesto kako kulturnih tako i ekonomskih
zbivanja. Ona predstavlja, kao to i njen naziv govori, centar tj. iu grada Sarajeva,
tanije Kantona Sarajevo. Opina Centar je svojim dugim i zaista mukotrpnim radom
postala najrazvijenija opina u Kantonu. To dokazuje i certifikat ISO standarda kojeg
je Opina dobila 16. aprila 2003, a koji je potvren 2004 godine.

24

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Opina Centar koncepciju svoga razvoja zasniva na cjelokupnom razvoju svih

podruja ljudskih djelatnosti. Opina takoe namjerava da razvija Informacione
Tehnologije, koje su osnova za koraanje u modernu i sigurnu budunost.
Koncepcija razvoja opine zasnovana na ulaganja u gradnju i rekonstrukcije,
doraivanje te modernizaciju objekata koji su bili podloni oteenjima u toku
agresije 1992-1996. Ka rjeavanju ovakvih problema usresreene su mnoge
organizacije koje rade unutar opine Centar.
Vizija razvoja Opine data je u pretodno navedenim ciljevima, tu su nabrojana su
neka od finansijskih ulaganja u izgradnju i razne vrste rekonstrukcija. U narednom
periodu Opina planira, kao to se moe vidjeti iz ve pobrojanih ciljeva Opine, da
velika novana sredstva uloi u razvoj i unaprijeenje komunalne infrastrukture
(saobraaj, saobraaj u mirovanju, vodosnabdijevanje i kanalizacija, regulacija
vodotoka, javna rasvjeta, povezanost Opine sa irim prostorom).

Opina planira uvoenje trinog sistema i poveanja efikasnosti koritenja gradskog

zemljita primjenom instrumenata zemljine politike.
Teie se ka tome da se obezbijedi planska dokumentacija cijelog podruja Opine
usaglaene sa planovima vieg reda.
Turizam, kao jedna od privrednih grana kojoj se u zadnje vrijeme pridaje veliki
znaaj, predstavlja bitnu kriku za cjelokupan razvoj Opine. Stoga,e se uloiti
znaajna sredstva za razvoj turizma tj. turistike infrastrukture. Jedan od bitnih
koraka u razvoju turizma jeste i promocija kulturnih, sportskih, privrednih, sajamskih i
kongresnih manifestacija.
Zaista, Opina se moe pohvaliti mnotom raznih manifestacija te kulturnih
dogaaja. Jedan od ovakvih dogaaja sigurno bi bio Sarajevo Film Festival koji je
postao veoma poznat kako u regionu tako i u cijelom svijetu. Ova manifestacija je
privukla mnoge svjetske poznate linosti,te predstavila mnoga filmska ostvarenja.
Jedan od takoe, bitnih koraka u razvoju turizma jeste i valorizacija kulturno historijske batine i prirodnog nasljea, zaista cijela Bosna i Hercegovina moe
pohvaliti.
Opina e raditi i na valorizaciji potencijala ruralnog podruja /poljoprivreda, seoski i
planinski turizam. Posebno e se bazirati na razvoj etno zanata sa posebnim
osloncem na "Spomenik prirode Skakavac".
Opina e pokuati napraviti veoma kvalitetan ambijent,u tom smislu da on postane
atraktivan za strana ulaganja, te da posjeduje sve mogunosti potrebne za
profitabilno poslovanje.

25

Seminarski rad

OPINA CENTAR

Opina e raditi i na to boljoj zatita ivotne sredine kroz realizacija okolinskih

ciljeva iskazanih u EMS-u po normi ISO 14001 i dokumentu LEAP-a. Dakle,opina e
se voditi standardima te tenjom da se sve radnje u okviru opine Centar odvijaju po
standardizaciji koja zapravo i predstavlja jedini siguran cilj do uspjeha.
Javni red i mir predstavlja takoe jedan od bitnih koraka ka razvoju opine Centar.

LITERATURA
26

Seminarski rad

OPINA CENTAR

1. Bublin Mehmed, Saobraaj i prostor, Univerzitetska knjiga, Sarajevo, 2000

god.
2. Bublin Mehmed, Prostorno planiranje,
3. Statistiki podaci:
Centra za zapoljavanje
Bussiness centra Opine Centar
Mapa Kantona Sarajevo
Centara za planiranje
KPJ Vodovod i kanalizacija
4. Ostali izvori:
Internet:
www.google.com
www.centar.ba
www.bbs.bund.de/centar
asopisi:
Mjeseni informativni bilteni Opine Centar Sarajevo

KARTA
27

Seminarski rad

OPINA CENTAR

28