Professional Documents
Culture Documents
Chapter 10
Chapter 10
ridhksl nkaOk
10
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
bx.%Sis fydafha wvx.= jkafka wlaIr 26 ls' tfy;a tu wlaIr ixfhdackfhka jpk
Yd, ixLHdjla iEfohs' uQ,jH we;af;a o iS; ixLHdjls' tfy;a tu uQ,jH
ridhksl j ixfhdackfhka ixfhda. ,shk .Kkla iEfohs'
uQ,jH fndfyduhla ridhksl ixfhda. iEj o" idudkH ;;a;aj hgf;a ixhda.
iEug iyNd.S fkdjk uQ,jH o we;' yS,sh" ksfhdka" wd.ka tA i|yd WyrK
f' iajNdjfhka ;ks mrudKq jYfhka mj;sk f uQ,jH jdhq jYfhka mj;S' tajd
Wp jdhq f,i yekaf'
fndfyda uQ,jH ixfhda. ieug;a" Wp jdhq ixfhda. fkdiEug;a fya;=j l=ulao@
uQ,jHj, bf,lafg%dak kHdi i,ld ne,Sfuka th meye,s l< yels h'
j.=j 10'1
uq,jHh
bf,lafg%dak kHdih
ksfhdka
(Ne)
2, 8
wd.ka
(Ar)
2, 8, 8
fidah (Na)
2, 8, 1
laf,daka (Cl)
2, 8, 7
164
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
fidah mrudKqj
10'1 rEmh
165
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
bf,lafg%dakhla
bj;a u
Na+ whkh
Na mrudKqj
bf,lafg%dak .Kk
bf,lafg%dak .Kk 11(-11)
bf,lafg%dak kHdih
bf,lafg%dak kHdih 2, 8, 1
fm%dafg%dak .Kk
fm%dafg%dak .Kk
11(+11)
iuia; wdfrdamKh
iuia; wdfrdamKh
0
Na
10(-10)
2, 8,
11(+11)
+1
Na+ + e
Ok whkh + e
mrudKqj
laaf,daka mrudKqf bf,lafg%dak kHdih 2" 8" 7 f' laf,daka by< oHq;a
RK;d w.hla iys; uQ,jHhls' m%;sreoaO wdfrdamK iudk ksid fuu mrudKqj
oHq;a jYfhka WodiSk h' ^10'3 rEmh&'
laf,daka mrudKqj
bf,lafg%dak .Kk
bf,lafg%dak kHdih
fm%dafgdak .Kk
iuia; wdfrdamKh
17 ^-17&
2" 8" 7
17 ^17&
0
laaf,daka (Cl) mrudKqf ndysr Yla;s ugug bf,lafg%dakhla ,nd .ekSu ksid
th iDK tll (-1) wdfrdamKhla we;s laf,darhs whkh (Cl-) idohs ^10'4 rEmh&'
fuu whkhg iDK wdfrdaKhla we;s neka th iDK whkhlaa fyj;a wekdhkhla
f,i y`kajkq ,ef'
fkdf,a fnodyeu i|yd h
166
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
+e
Cl mrudKqj
bf,lafg%dak .Kk
bf,lafg%dak kHdih
fm%dafgdak .Kk
iuia: wdfrdamKh
Cl (laf,darhs whkh)
bf,lafg%dak .Kk
18 ^- 18&
bf,lafg%dak kHdih 2" 8" 8
fm%dafgdak .Kk
17 ^ 17&
iuia; wdfrdamKh
- 1
Cl
17 ^- 17&
2" 8" 7
17 ^ 17&
0
Cl + e
mrudKqj + e
iDK whkh
167
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
fidah mrudKqj Na
fm%dafgdak
11
ixfhdackhg fmr
bf,lafg%dak
11 ( 2"8"1 )
laf,daka mrudKqj Cl
Na whkh
ixfhdackhg miq
fm%dafgdak
11
bf,lafg%dak
10 ( 2"8 )
bf,lafg%dak
17 (2"8"7)
fm%dfa gdak
17
Cl whkh
fm%dfa gdak
17
bf,lafg%dak
18 (2"8"8 )
10'6 rEmh
fidah laf,darhs ixfhda.fha whk w;r wdlIKh tla Na+ whkhlg yd Clwhkhlg iSud fkdfjhs' ieu Na+ whkhla jgd u Cl-whk yhla msysgk m;a
iEu Cl- whkhla jgd u Na+ whk yhla msysgk m;a Ok yd iDK whk Yd,
ixLHdjla cd,hla f,i ieliS wdlIK n, we;s lr .kS' f ksid Na+ yd Clwhk l%uj;a j ilia fidah laf,darhs ksYa; iaMl oe,si iEfohs' fuu
,si whksl ,sila f,i yekaf^10'7 rEmh&' ieu whksl ixfhda.hl u whk
ilia we;af;a ;%sudk oe,sil wldrhg h'
168
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
whksl ixfhda.
fndfyda g whksl nkaOk yg.kafka oHq;a RK;d w.h wvq mrudKqj,ska iEfok
Ok whk yd oHq;a RK;d w.h by< mrudKqj,ska iEfok iDK whk w;r h'
tjeks whksl ixfhda. i`oyd ksoiqka lsysmhla 10'2 j.=f laf'
j.=j 10'2
ixfhda.fha ku
ridhksl iQ;%h
fidah laf,darhs
,s;sh Tlaihs
ue.akSish i,a*hs
le,aish laf,darhs
fmdgEish *afjdrhs
NaCl
Li2O
MgS
CaCl2
KF
ixfhda.fha ku
ridhksl iQ;%h
CuSO4
CaCO3
NH4Cl
NH4NO3
fldm i,af*a
le,aish ldnfka
wefudaksh laf,darhs
wefudaksh khsf
mejreu - 10--1
l%shdldrlu 01
jKj;a laf,a fnda, fyda ma,diala fnda, fyda fjk;a iqiq jHhla fyda
Wmfhda.S lr .kska fidah laf,darhs whksl oe,sfia wdlD;shla ksudKh
lrkak
169
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
a. *afjdka wKqj
*afjdka mrudKqjl bf,lafg%dak kHdih 2" 8" 7 f' *afjdka mrudKq folla
w;r bf,lafg%dak hq.,la yjqf,a ;ndf.k tla tla *afjdka mrudKqj ia:dhs
bf,lafg%dak kHdih ,nd.kS' tys m%;sM,h jkafka *afjdka mrudKq folla
iyixhqc j ne` maf,daka (F2) wKqjla ieuhs ^10'8 rEmh&'
*afjdka
mrudKqj
*afjdka
mrudKqj
*afjdka
wKqj
b. yhsv%cka wKqj
yhsv%cka mrudKqjl bf,lafg%dak tlla we;' yhsv%cka mrudKq folla w;r tu
bf,lafg%dak yjqf,a ;nd .ekSfuka tajd ia:dhs yS,sh kHdih ,nd.kS' tu`.ska
yhsv%cka mrudKq folla iyixhqc j ne` yhsv%cka wKqj (H2) idohs^10'9 rEmh&'
170
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
+
yhsv%cka
mrudKqj
yhsv%cka wKqj
yhsv%cka
mrudKqj
c. c, wKqj
Tlaiscka mrudKqjl bf,lafg%dak kHdih 2"6 f' Tlaiscka mrudKqjla yhsv%cka
mrudKq folla iu. bf,lafg%dak hq.,a folla yjqf,a ;nd .kska tal nkaOk
folla iEfuka c, wKqj (H2O) iEfoa ^10'10 rEmh&'
Tlaiscka mrudKqj
c, wKqj
d. wefudakshd wKqj
khsg%ckaa mrudKqf bf,lafg%dak kHdih 2"5 f' khsg%cka mrudKqjla iu.
yhsv%cka mrudKq ;=kla bf,lafg%dak hq., ;=kla yjqf,a ;nd .kshs' fuys tal
nkaOk ;=kla idoka wefudakshd (NH3) wKqj iEfohs ^rEmh 10'11&'
khsg%ckaa mrudKqj
wefudakshd wKqj
171
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
e. f;aka wKqj
ldnka mrudKqf bf,lafg%dak kHdih 2"4 f' ldnka mrudKqjla iu yhsv%cka
mrudKq y;rla bf,lafg%dak y;rla yjqf,a ;nd .kshs' fuys tal nkaOk y;rla
idoka f;aka wKqj (CH4) ilia f ^10'12 rEmh&'
+
ldnka mrudKqj
f;aka wKqj
yhsv%cka mrudKq y;r
10'12 rEmh - f;aka wKqj iEu
laf,daka mrudKqj
yhsv%cka mrudKqj
172
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
h. Tlaiscka wKqj
Tlaiscka mrudKqjl bf,lafg%dak kHdi 2" 6 f' Tlaiscka mrudKq folla
w;r bf,lafg%dak hq., folla yjqf,a ;nd .kska Tlaiscka (O2) wKqj iEfoa'
fuf,i mrudKq w;r bf,lafg%dak hq., folla yjqf,a ;nd .kakd ksid th
oa;aj nkaOkhla f,i y`kajkq ,ef ^10'15 rEmh&'
Tlaiscka mrudKqj
Tlaiscka mrudKqj
Tlaiscka wKqj
i. khsrcka wKqj
khsrcka mrudKqjl bf,lafg%dak kHdih 2" 5 f' khsrcka mrudKq folla
w;r bf,lafg%dak hq., ;=kla yjqf,a ;nd.kska khsrcka (N2) wKqj iEfoa'
fuf,i bf,lafg%dak hq., ;=kla yjqf,a ;nd.kakd ksid th ;%s;aj nkaOkhla
f,i ye`kaf ^10'16 rEmh&'
173
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
khsrcka wKqj
l%shdldrlu 02
iyixhqc nkaOk ksrEmKh'
wjYH jH ( iaghsf*da" O jKj, mn" udl mEka" .
l%uh ( iaghsf*da ;yvqjla f.k" tys a, b, c, d, e, f, h, i f,i Tn by;
wOHhkh l< wKqjla we`o" bf,lafg%dak mnj,ska ksrEmKh lr" iynkaOk
iEu ksudKYS,s j ilia lrkak' th mka;sfha m%oYkh lrkak'
ia jHqyh
wKqjl ta ta mrudKqj, ixhqc;d ljp bf,lafg%dak ;s;aj,ska ksrEmKh lr
iyixhqc nkaOk ksrEmKh lsu ia ;s;a igyk f,i ye`kaf'
H
H
CH4 ys ;s;a igyk
174
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
H
H
H2 ys ia jHqyh
CH4 ys ia jHqyh
NH3 ys ia jHqyh
wKqj
Cl2
Cl x Cl
H2
ia ;s;a
jHqyh
Cl Cl
x
x
xx
xx
CH4
H
H
xx
NH3
H2O
xx
NxH
x
H
H
N H
Cl
Cl
H
O
xH
H xC
x
H C H
xx
O O
N2
x
x
x
N N xx
N N
O C O
x x
O O
x
x
xx
x
x
O
175
O2
CO2
ia jHqyh
C
H
N N
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
Cl
Cl
P
Cl
Cl
mrudKql oe,si
oE,si wdldrhg mej;su whksl ixfhda.j,g fmd ,laIKhls kuq;a iuyr uQ,jH
iyixhqcj ne mrudKq ,sil wdldrhg ilia ;sf' mrudKq iyixhqc j ne`
iEfok fujeks ,sia mrudKql ,sia f,i ye`kaf' ksrka ^.%emhs& yd huka;s
^vhuka& hkqfjka mrudKql ,sia wdldr follska ldnka iajdNdl j mj;S'
tajd ldnkaj, nyqrEmS wdldr f,i ye`kaf' fjdfha ldnka mrudKq tlsfkl
iu. iyixhqc nkaOk idodf.k we;s wdldrh tlsfklg fjkia h' idudkHfhka
iyixhqc ixfhda.j, jdxl yd ;dmdxl my;a jqj o mrudKql ,si fya;=fldg
f.k huka;s yd ksrka by< jdxl yd ;dmdxl .kS'
fkdf,a fnodyeu i|yd h
176
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
.a/mhs ^ksrka&
iEu ldnka mrudKqjla u ;j;a ldnka mrudKq ;=kla iu. talnkaOk idoka
ia;r f,i msysfuka .a/mhs ksudKh f' ldnka mrudKqf b;s ixhqc;d
bf,lafg%dak iynkaOk fkdidohs' ia;r w;r n, nkaOk yg.ekSug tu
bf,lafg%dak bjy,af' fuu ia;r tlsfkl u; msysgd we;' f ia;r w;r we;s
nkaOk n, h' ta ksid tla ia;rhla u; wfkla ia;rh myiqfjka ,siaid hhs' f
fya;=fjka ksrka ,sysis jHhla f,i yeisfrhs'
vhuka ^huka;s&
iEu ldnka mrudKqjla u ldnka mrudKq y;rla iu. talnkaOk idoka ;%sudk
,sil wdldrhg msysfuka huka;s iEfoa' iajdNdl j yuq jk oDV nka by<
u jHh huka;s f'
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
178
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
179
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
negh
ikakdhl l
ldnka l=r
lrh
djKh
180
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
ixfhda.fha ku
jdxlh $ 0C
;dmdxlh $ 0C
nkaOk iajrEmh
fidah laf,darhs
801
1413
whksl
fmdgEish laf,darhs
776
1500
whksl
c,h
100
iyixhqc
wefudakshd
-78
-33
iyixhqc
Tlaiscka
-218
-183
iyixhqc
t;s,a we,afldfyd,a
-117
79
iyixhqc
le,aish Tlaihs
2580
2850
whksl
i,a* vfhdlaihs
-73
-10
iyixhqc
whksl ixfhda.j, jdxl iy ;dmdxl by< w.hla .kakd nj 10'5 j.=j wkqj
meye,s f' tajd fndfyda g ldur WIAK;ajfha mj;skqfha >k jYfhks' iyixhqc
ixfhda.j, jdxl yd ;dmdxl wvq w.hla .kakd nj by; j.=j wkqj ikd: f'
tajd fndfyda g ldur WIaK;ajfha mj;skafka j yd jdhq jYfhks'
whksl ixfhda.j, ,laIK
m%;sreoaO wdfrdamK ork whkj,ska ^ yd - whk& iuka; f'
ldur WIaK;ajfha fndfyduhla ixfhda. >k iaMlrEmS ,sh wdldrhg
mj;s'
by< jdxl yd ;dmdxl we;'
>k wjia:df oHq;h ikakhkh fkdf'
c,Sh djK yd ,Sk j ^r;alr j lrkq ,enQ& ;=<ska oHq;h ikakhkh f'
fndfyda whksl ixfhda. c,fha h f'
iyixhqc ixfhda.j, ,laIK
fndfyda g mrudKq lsysmhlska iuka; wKq f,i mj;S'
ldur WIaK;ajfha fndfyda iyixhqc ixfhda. jdhq fyda j wjia:df we;'
idudkHfhka iyixhqc ixfhda.j, ;dmdxl yd jdxl my< w.hla .kS'
^tfy;a iyixhqc ,si wdldrj, ;dmdxl yd jdxl by< h'&
iuyr iyixhqc ixfhda. c,fha h f'
we;e iyixhqc ixfhda.j, c,Sh djK oHq;h ikakhkh fkd lrhs'
181
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
wu;r kqug
182
ridhksl nkaOk
ridhk oHdj
wNHdih
01' Ok whkhka yd >Dk whkhka iEfok wdldrh Wodyrk u`.ska meye,s
lrkak'
02' my; i`oyka whkj, bf,lafg%dak kHdi ,shd rEmuh f,i ksrEmKh
lrkak'
(a) Na+ (b) Mg2+ (c) O2- (d) N303' whksl nkaOkhla hkafkka l=ula woyia f o @
04' le,aish Tlaihs ixfhda.h iEfok wdldrh rEmSh f,i ksrEmKh
lrkak'
05' my; wKqj, ;s;a - l;sr igyka yd ia jHQy ksrEmKh lr olajkak'
(a) laf,daka (b) Tlaiscka (c) c,h
(d) f;aka
(e) wefudakshd
ridhk oHdj
ridhksl nkaOk
mdNdIsl jpk
ridhksl nkaOk
Chemical bonds
legdhkh
Cation
wekdhkh
Anion
whksl nkaOk
Ionic bonds
iyixhqc nkaOk
Covalent bonds
O%eh;dj
Polarity
wka; wKql n,
yhsrcka nkaOk
Hydrogen bond
184