Devizno trite i

karakteristike

Uvod
Upotreba razliitih sistema plaanja, kursni

rizik, odnos rizika kamate, poreske stope i

inflacije postali su nezaobilazna tema svih
poslovnih sastanaka.
Djelovanje deviznog finansijskog trita,
Razlozi njegovog postojanja,
Ponuda i tranja deviza,
Vrste deviznih trita,
Instrumenti i uesnici na deviznom tritu,
Funkcionisanje deviznog trita u naoj zemlji.

Finansijsko trite
Organizovan prostor na kome se nude i trae novana sredstva

(iskazana u novcu, devizama i kapitalu) i formira cijena tih

sredstava najee se definie nazivom finansijsko trite.
Podjela finansijskog trita:

1. Novano trite na kojem se trgovina sprovodi putem iralnog

novca, kratkoronih hartija od vrijednosti, mjenica, ekova, itd.
2. Devizno trite na kojem se trgovina sprovodi putem valuta,
deviza, deviznih kredita, depozita, hartija od vrijednosti iskazanih
u stranim valutama;
3. Trite kapitala - trgovina putem kapitala, dugoronih kredita
i
depozita, dugoronih hartija od vrijednosti iskazanih u nacionalnoj
valuti;
4. Terminsko trite trgovina se sprovodi putem terminskih
ugovora: fjuersa, opcija i svopova.

Pojam deviznog trita

Devizno traite je mehanizam koji izraava ponudu

i tranju za inostranim novanim jedinicama,

neophodnim za obavljanje poslovanja ekonomskih
subjekata sa inostranstvom i obezbjeuje pretvaranje
nacionalne valute u valutu stranih zemalja.
Od
deviznog
trita
treba
razlikovati
internacionalno trite deviza, jer se ova dva trita
esto poistovjeuju. Devizno trite obuhvata samo
one transakcije kojima se ostvaruje kupoprodaja
valuta i deviza, utvruje kurs cijena kotanja
nacionalne valute i obavlja primarna i sekundarna
trgovina sa deviznim hartijama od vrijednosti.

Funkcije

deviznog

trita

Devizno trite obezbjeuje pretvaranje domae u

stranu valutu, kroz promet platnih instrumenata koji

glase na stranu valutu.
Osnovni zadaci i funkcije:

- Omoguava vlasnicima deviza da ih pretvore u

nacionalnu valutu, a drugim licima da nabave
odgovarajua sredstva za plaanje u inostranstvu;
- Usklauje zahtjeve za prodaju deviza sa zahtjevom za
hjihovu kupovinu;
- Usklauju ponudu i tranju posredstvom deviznog
prometa u zemlji i deviznog prometa sa inostranstvom;
- Omoguava obavljanje deviznog prometa sa
inostranstvom.

Ponuda i tranja deviza

Motivi ponude i tranje mogu biti razliiti kao to

su:
komercijalni motiv;
kamatne arbitrae;
pekulativni motiv;
oficijelni motiv.
Nominalni kurs moe biti na reimu:
fiksnog,
fluktuirajueg,
korigovanog,
plivajueg i
vezanog kursa.

Vrste deviznih trita

Postoje

etiri vrste specijalizovanih

deviznih trita:
1) devizno
kreditno

zajmovno
i
depozitno trzite,
2) valutno trite,
3) devizno trite i
4) primarno i sekundarno trite deviznih
hartija od vrijednosti.

Organizacija deviznog trita

Postoje dva modela
deviznog trita:
Decentralizovan model;
Centalizovan model.

organizovanja

Decentralizovano
devizno
trite
obuhvata:
1) neposrednu trgovinu preko banaka,
2) trgovinu preko brokerskog trita.

 Trgovina posredstvom deviznih brokera ima

prednost u odnosu na neposrednu trgovinu, koja

se
sastoji
u
anonimnosti
i
smanjenju
transakcionih trokova. Na decentralizovanom
deviznom tritu jedinstveni kurs se utvruje
mehanizmom arbitrae.
Centralizovano devizno trite predstavlja

funkcionisanje devizne berze na kojoj banke

razmjenjuju salda deviza iz svoje dnevne pozicije
(skup priliva i odliva deviza) i na kojoj se, na
osnovu ponude i tranje, formira jedinstveni
kurs.

Instrumenti
deviznog trita
Instrumenti deviznog trita su platni
instrumenti koji sadre potraivanje izraeno u
stranoj valuti.

Pored stranih novanih jedinica (papirni i

kovani novac), meunarodni platni instrumenti

su transferi, mjenice, ekovi i dr.

Uesnici na deviznom tritu

Uesnici na deviznom tritu su vlasnici

valuta, deviznih sredstava i deviznih hartija od

vrijednosti, banke i druge berzansko
finansijske institucije.
Uesnici na deviznom
podijeliti na:
1) neposredne i
2) posredne uesnike.

tritu

se

mogu

Oblici trgovine
Postoje dva osnovna oblika trgovine:
1) Tekua transakcija oznaava kupoprodaju deviza po

kursu utvrenom na dan kupoprodaje, a sa izvrenjem

transakcije najkasnije u roku od dva dana, putem
transfera sa jednog rauna na drugi.
2) Terminska transakcija je kupoprodaja deviza po
utvrenom kursu na dan zakljuivanja transakcija, a sa
isporukom na odreeni dan u budunosti (obino na 1,
3, 6 ili 12 mjeseci).

) Uesnici na deviznom tritu koriste terminsku trgovinu,

prije svega iz komercijalnih razloga , za osiguranje od
deviznog rizika, kao i zbog pekulacija na deviznom tritu.

Osiguranje (heding)
Neting je vezivanje priliva i odliva deviza

za istu valutu.
Pul valuta - mehanizam kojim uesnici kroz
plasman
prenose
valutnu
strukturu
pribavljenih sredstava na tritu kapitala na
krajnje korisnike.
Limiti otvorenih pozicija predstavljaju
mehanizam kojim banka na krai rok ili
dnevno moe kontolisati svoje obaveze ili
potraivanja izraena u devizama.
Derivatni instrumenti (fjuersi, opcije ili
valutni svopovi).

Devizno trite u Crnoj Gori

Hiperinflacije, gubitak povjerenja u bankarski

sistem, opti kolaps privrednih aktivnosti.

Uvoenje eura kao zvanine valute 2002. (i

prije toga uvoenje njemake marke (DM)

2000. godine);
Osnivanje Centralne banke Crne Gore 2000.
godine.
Novi zakonski okvir, zamiljen i sproveden

tokom 2001. i 2002. godine, bio je pozitivni

signal za ulazak stranih banaka na crnogorsko

 2003. i 2004. godine trite kapitala CG

se pokazalo kao posebno privlano za

investitore iz dvije bive jugoslovenske
republike, Hrvatske i Slovenije.
Formalne institucije koje postoje na

crnogorskom tritu kapitala su: Centralna

depozitarna agencija, dvije berze i
crnogorska
Komisija
za
hartije
od
vrijednosti i berzu.

Zakljuak
Primarna funkcija deviznog trita je
utvrivanje
odnosa
vrijednosti
jedne
nacionalne valute prema valutama drugih
zemalja.

Kupoprodaja deviza po kursu koji se formira

na bazi ponude i tranje, sami poslovi

kupoprodaje deviza, subjekti deviznog trita,
mjere intervencije Centralne banke i nain
formiranja kursa - razvijeno i efikasno devizno
trite.

HVALA NA
PANJI !