Professional Documents
Culture Documents
Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
Hseyin YILDIRIM 2
H. Turan DURGUNOLU 3
ABSTRACT
Mechanically stabilized earth (MSE) walls have been commonly used in construction
applications since 1960's all around the world, since 1980's in Turkey. Economic
feasibility, high performance against differential settlements by its flexibility, good
performance under high loadings caused by earthquakes are the main reason for the
appearance of this technology in engineering applications. In this article, the main
principles of reinforced earth walls with complex geometries and design assumptions are
explained. After that, the stability analysis and design considerations of a tiered MSE wall
under excessive surcharge loadings are examined in the content of "Construction of Rozak
Machine Dilovas Factory" case study. Internal and external stability calculations
according to limit state method, general stability and settlement analysis results are
presented by using the numerical analysis programs called SLIDE and GEO5
SETTLEMENT.
Keywords: MSE walls, analysis, foundation engineering, soil improvement, deep
excavations.
ZET
Donatl Zemin stinat Duvarlar-toprakarme-, 1960'l yllarn sonlarndan bu yana
geleneksel istinat yaplarna alternatif olarak tm dnyada, 1980'li yllardan itibaren
lkemizde pek ok projede baar ile uygulanmaktadr. Sistemin ekonomik oluu, esnek
yaps sayesinde farkl deformasyonlara kar iyi performans gstermesi, deprem etkileri
altnda oluabilecek byk yklere kar toleransl oluu, donatl zeminlerin mhendislik
projelerindeki roln arttrmtr. Bu bildiride, kompleks geometriye sahip toprakarme
yaplarnn genel tasarmndan, analiz kriterlerinden ve bir vaka analizi olarak "Rozak
Makine Dilovas Fabrikas naat" kapsamnda yaplan ar srarj yklemelerine maruz
kalacak palyeli bir toprakarme duvara ait analizlerden ve projelendirme kriterlerinden
bahsedilecektir. alma kapsamnda limit durum yntemini esas alan nmerik analiz
programlaryla i ve d stabilite analizleri yaplm, genel stabilite ve oturma analizleri SLIDE- ve -GEO5 SETTLEMENT- programlar kullanlarak ortaya konmutur.
Anahtar Kelimeler: Donatl zemin, temel mhendislii, zemin iyiletirmesi, derin
kazlar.
1
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
1. GR
Donatl zemin -toprakarme- duvarlarlarn alma prensipi, seilmi dolgu malzemesi
arasna tasarma uygun nitelikte seilen donat elemanlarnn belirli sklk ve uzunlukta
yerletirilerek, dolgu malzemesi ile donat arasnda meydana gelecek srtnme kuvvetine
dayanr. Bu srtnme kuvveti yardmyla, donatlarla destekli kompozit ve yksek
mukavemetli bir yap elde edilir. Zemine deiik donat elemanlar ilave ederek yksek
dayanml bir yap oluturma fikri tarih boyunca dnyann deiik yerlerinde uygulama
alan bulmutur. Zemin iinde ahap, saman, aa dallar gibi malzemeler kullanlarak
donatl zemin uygulamalarnn ilk rnekleri yaplmtr. Donatl zemin fikrinin rasyonel
yaklamlarla inaat mhendislii normlarna uygun bir ekilde ortaya konmas, 1960'l
yllarnn sonlarnda gereklemitir. Fransz mimar mhendis Henry Vidal, zemin
ierisine yerletirilen donatlar vastasyla elde edilen kompozit yapy, mhendislik
yaklamlaryla aklamtr. Bu tarihten itibaren donatl zeminlerin inaat
mhendisliinde kullanm hzla yaygnlamtr. Karayolu, demiryolu, hidrolik yaplar,
fabrikalar, donatl zemin sisteminin en fazla uyguland inaatlar haline gelmitir.
1.1. Genel Prensipler
Toprakarme istinat yaplarnn genel prensibi, toprak dolgu ierisinde donat kullanmna
dayanr. Yeterli sklk ve uzunlukta kullanlacak yksek aderansl galvanizli elik
eritlerin, artnameler ile zellikleri belirlenmi, dolgu malzemeleri ile kullanlmas
vastasyla, esnek ve gl bir kompozit yap elde edilir. Dayanmn temel sebebi, dolgu
malzemesi ile eritler zerinde meydana gelen srtnme kuvvetidir. Bu srtnme kuvveti,
donat zerindeki dolgunun efektif dey yk nedeniyle meydana gelen direnten
kaynaklanabilecei gibi, donat geometrisine bal olarak elik donatlarn trnaklar (ribs)
zerinde meydana gelecek pasif direnten de kaynaklanabilir. (ekil 1) Srtnme kuvveti,
dolgu yk etkisindeki donatlarn maruz kalaca ekme kuvvetine zt ynde meydana
gelir. Bu mekanizma, sistemin tayclk zellii kazanmasnda rol oynar.
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
2. KOMPLEKS GEOMETRLER
Donatl zemin uygulamalarnn artmasyla, tipik kesitlerin yannda zel geometrilerin
zmlenmesi ihtiyac ortaya kmtr. Arazi koullar ve kullanm amacna gre
toprakarme sistemleri kpr kenar ayaklar olarak, palyeli (tiered) olarak, trapez kesitli
olarak, karlkl (back-to-back) olarak ve destekli olarak uygulanabilmektedir. Kompleks
geometriler iin, hesap yaklamlarnn gelitirilmesi bir zorunluluk haline gelmitir.
2.1. Palyeli Toprakarme Duvarlar
Kompleks toprakarme sistemlerinin iinde palyeli duvarlarn nemli bir yeri vardr.
Yksek kesitlerde tek palyeli zmlerde erit boylar uzun kmaktadr. Yksek
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
3. VAKA ANALZ
"Rozak Makine Dilovas Fabrikas naat" kapsamnda yaplacak palyeli toprakarme
istinat yapsnn ar srarj yklemelere maruz kalacak kesiminden seilen kesit zerinde
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
stabilite analizleri yaplmtr. Ayrca imalat iin seilen dolgu malzemesinin deneyleri
yaplarak kullanlabilirlii aratrlmtr. Yrtlen geoteknik aratrmalar nda,
tasarm gvenliinin salanmas amacyla yaplan zemin iyiletirmesinin analiz
sonularna etkisi ortaya konmutur. ve d stabilite analizlerinde "Limit Durum
Yntemi"ne gre tasarm yapan VALDEZ program kullanlmtr. Elde edilen tasarm
erit boylarna gre, ev stabilitesi program SLIDE yazlmnda toptan gme analizleri
yaplmtr. Mevcut ykleme koullar iin oturma analizleri "Janbu Tanjant Modl"
yaklamn kullanan GEO5 SETTLEMENT yazlm ile yaplmtr. Zemin slah
sonrasnda analizler tekrarlanmtr.
3.1. Proje Bilgileri
Proje Kocaeli ili Dilovas ilesi snrlarnda kalan sanayi blgesinde yaplmtr. Blge 1.
derece deprem blgesindedir. Analizlerde deprem ivmesi a0/g=0.4 olarak alnmtr.
Geoteknik aratrma kapsamnda yaplan sondajlardan faydalanlarak idealize zemin profili
oluturulmutur. Sondajlarda karlalan zemin tabakalar iin llen SPT deerlerinden
yola klarak literatrdeki bantlar kullanlm ve geoteknik parametreler belirlenmitir.
Analizlerde kullanlmak zere belirlenen geoteknik parametreler Tablo 1'de, idealize zemin
profili ekil 5' de verilmitir.
Tablo 1. Zemin Parametreleri
Zemin
Kontrolsz
Dolgu
Toprakarme
Dolgusu
Kireta
Elastisite
Birim Hacim
Arlk
(kN/m3)
18
30
19
34
25
35
Poisson
Janbu
Oran
Modl
40
0.30
100
60
0.35
400
10
40000
0.35
900
c (kPa)
Modl
(MPa)
Projede, toprakarme sisteminin kontrolsz dolguya oturduu kesimde, duvar hatt gerisinde
elik profil stok sahasnn yer almas planlanmaktadr. Stok sahas iin verilen srarj yk
125 kN/m2' dir. Bu sahann yannda yer alacak krenden sisteme izgisel bir yk gelecektir.
Bu yk deeri 300 kN/m olarak verilmitir. Duvar stnde ileyecek yoldan sisteme 25
kN/m2 deerinde srarj eklenecektir. Tasarmda bu ykleme durumlar dikkate alnmtr.
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
3.2 Analizler
3.2.1. Dolgu Malzemesi Analizleri
Analizler kapsamnda ilk olarak toprakarme geri dolgusu olarak kullanlmas dnlen
malzemeden alnan numuneler zerinde elek analizi ve kvam limitleri testleri yaplmtr.
Test sonularna gre elde edilen deerler FHWA tarafndan nerilen snr koullar ile
uyumludur. Buna gre imalatta bu malzeme kullanlabilecektir. Alnan numunelerde
ortalama olarak 200 nolu elekten geen ince malzeme miktar %9.5 civarndadr. Buna
bal olarak dolgu malzemesinin niformluk katsays (Cu) deeri 180 civarndadr. Bu
deerin 4'ten byk olmas gerekmektedir. Atterberg limitleri gz nne alndnda
malzemenin plastisite indisi 4% olarak llmtr. Bu deerin artnamelerde belirlenen
maksimum deeri %6 olarak verilmitir. Malzeme bu kriteri de salamaktadr.
3.2.2. Tasarm erit Boylar
Seilen analiz kesiti palyeli duvar kesitidir. Bu kesitte st duvar ykseklii (H1) 9.73
metre, alt duvar ykseklii (H2) 4.48 metredir. Analizlerde tanmlanan toplam duvar
ykseklii 14.21 metredir. Blm 2.2'de aklanan geometrik koullara gre tasarm erit
boyu belirlenmitir. Blgenin depremsellii ve styap ykleri de dikkate alndnda, st
duvar iin nerilen L=0.7 H1 artnn yeterli erit boyunu salamad anlalmtr. Srarj
yklemelerinin etkisi dnldnde st duvar iin en st 3 tabakada erit boyu 1 metre
arttrlmtr.
Sonu olarak st duvar iin belirlenen tasarm erit boylar st tabakalar iin 11 alt
tabakalar iin 10 metredir. Alt duvar tasarm erit boyunun belirlenmesi iin, st duvar
yk sisteme tanmlanm, ayrca tanmlanan srarj ykleri dikkate alnmtr. L= 0.6 H
artna gre alt duvar tasarm erit boyu 9 metre olarak alnmtr. erit boylarnn
uygunluunun kontrol, genel stabilite analizleriyle yaplacaktr.
3.2.3. Genel Stabilite Analizleri
Genel stabilite analizleri kapsamnda VALDEZ yazlm ile belirlenen tasarm erit
boylarna uygun olarak sistem geometrisi oluturulmu, zemin parametreleri tanmlanarak
srarj ykleri hesaba katlmtr. Analizler SLIDE program ile sismik ve statik koullar
iin yaplmtr. Analiz sonularna gre statik durumda en kritik kayma dairesine ait
gvenlik katsays 1.45, sismik durumda 1.09 olarak llmtr. Sistemin gvenli
tasarm iin statik durumda 1.50, sismik durumda 1.00 gvenlik katsaylarnn salanmas
beklenmektedir. Bu sonulara gre sistem statik adan genel stabilite problemine kar
gvenli deildir. Bu nedenle, tasarmn gvenle yaplabilmesi amacyla, temel zemininin
slah edilmesi gerekmektedir.
3.2.4. Oturma Analizleri
Mevcut zemin koullarnda belirtilen yklemelere gre seilen kesit zerinde GEO5
SETTLEMENT programnda oturma analizi yaplmtr. Analiz sonularna gre
toprakarme duvar altndaki blgede 14 cm oturma beklenmektedir. Bu deer kabul
edilebilir snrlarn stnde kalmaktadr. Zemin slahnn, oturmalar da snrlandracak bir
performansta olmas beklenmektedir.
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
durumda 1.09 olarak hesaplanan gvenlik katsays ise 1.32 deerine ykselmitir. (ekil
7-8). Bu sonulara gre sistem statik ve sismik koullar altnda genel stabilite iin
ngrlen gvenlik kriterlerini salar hale gelmitir.
Oturma analizleri kapsamnda toprakarme duvar altna bir iyiletirme zonu tanmlanmtr.
Donatsz forekazklarn alansal yzdesi hesaplanarak, mevcut dolgu ile oluan kompozit
yapya ait Janbu tanjant modl tanmlanmtr. yiletirme zonu iin janbu tanjant modl
600 olarak GEO5 SETTLEMENT programna girilmitir. Analiz sonularna gre,
toprakarme dolgusu altnda iyiletirme sonras beklenen oturma deeri 2.3 cm olarak
belirlenmitir (ekil 9). Bu oturma miktar, toprakarme sistemi iin kabul edilebilir snrlar
ierisindedir.
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
4. SONULAR
Bu bildiri, donatl zemin -toprakarme- yaplarna ait literatrde yer alan genel bilgilerin
aklanmas, kompleks geometriye sahip donatl zemin tipleri ve hesap yntemlerine
odaklanmtr. Buna gre, ar yklemelere maruz kalacak palyeli bir donatl zemin
yapsnn analizleri yaplmtr. Zemin koullar gz nne alnarak, sz konusu geoteknik
problem iin zm yntemleri sunulmutur.
alma kapsamnda, ilk aamada geri dolgu olarak kullanlmas dnlen malzeme
zerinde yaplan elek analizi ve kvam limitleri test sonular deerlendirilmi, verilerin
artnamede belirlenen snr deerler ile uygunluu kontrol edilmitir. Oluturulan zemin
modeline gre, analiz iin iki palyeli, toplam ykseklii 14.21 metre olan hesap kesiti
seilmitir. Bu kesit iin limit durum yntemine gre alan VALDEZ program ile n
tasarm erit boylar ve younluklar belirlenmitir. Buna gre genel stabilite ve oturma
analizleri yrtlmtr. Analiz sonular, tasarmn mevcut koullar altnda gvenli
olmadn gstermitir. Gvenli tasarm iin, zemin koullarnn iyiletirilmesine ynelik
6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana
bir slah projesi hazrlanm, iyiletirilmi zemin koullar iin analizler tekrarlanmtr.
Yaplan slah sonucunda, tasarmn istenen gvenlik kriterlerini salad gsterilmitir.
almann sonucunda, donatl zemin duvar tasarmnda kompleks geometrilerin ortaya
kt durumlar iin, geleneksel yaklamlarn yeniden ele alnmasnn gereklilii
sorgulanmtr. Ar yklemeler etkisinde kalacak toprakarme yaplarnn tasarm, mevcut
zemin koullar ile birlikte deerlendirilmesi gereken bir husustur. Bu adan, sistemin
zm bir geoteknik problemi olarak ele alnmtr.
Zayf zeminler zerinde ina edilen yksek srarj ykleri etkisindeki toprakarme
yaplarnn doru tasarm, zemin iyiletirme seenei ile birlikte deerlendirilmesi gereken
bir durumdur. Zemin slahnn, toprakarme sisteminin esnek yapsna zarar vermeyecek
zmlerle uygulanmas nemli bir husustur.
Toprakarme sistemlerinin geree uygun tasarm, yapsal elemanlarn teknik kontrol ile
mmkndr. Bu nedenle sistemin temel bileenlerinden olan geri dolgu malzemesinin,
artnamelerde belirlenen mhendislik zellikleri imalat ncesinde kontrol edilmelidir.
artnamelere uygun olmayan dolgu malzemesinin kullanm, servis mr boyunca
sistemde stabilite sorunlar yaratabilecektir.
KAYNAKLAR
[1] Liang R.Y. (2004),"MSE Wall and Reinforcement Testing At Mus-16 Bridge
Site",September
[2] Durgunolu H. T., Kaya T., zbatr M. (2007)," Donatl Zemin Duvar Yaplarnn
Depremde Davran" TMMOB Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii 1. zel
Konulu Sempozyum, stanbul
[3] Reinforced Earth Company, 2006. "Reinforced Earth Retaining Walls", TAI Group
[4] Elias,V., Christopher,B.R., Berg, R.R. (2001), "FHWA-NHI-00-043: Mechanically
Stabilized Earth Walls and Reinforced Soil Slopes Design and Construction
Guidelines" Woodbury, USA
[5] Berg, R.R., Christopher, B.R., Samtani, N.C. (2010), "FHWA-NHI-10-024: Design of
Mechanically Stabilized Earth Walls and Reinforced Soil Slopes-Volume:I"
Technical Manual , Woodbury USA
[6] Sankey, J., Soliman, A. (2004), "Tall Wall Mechanically Stabilized Earth
Applications"
Geo-Trans
2004:Geotechnical
Engineering
for
Transportation Projects Los Angeles-California, USA
[7] Collin, J.G., Han, J., Huang, J. (2005), "Geosynthetic-Reinforced Column-Support
Embankment
Design
Guidelines"
North
American
Geosynthetics
Society/Geosynthetics Institute Conference, Las Vegas, USA
[8] Reinforced Earth Company (2013), Commercial Document