Imunoprofilaksia

Vaksinat dhe serumet

Vaksinat (imunizimi aktiv)

Termi vaksinim dhe vaksine lidhet me punen e Edward Jenner i cili

para 200 vjetesh tregoi se inokulimi i njerezve me material nga
plaget e lekures te shkaktuara nga lija latinishtja i mbronte ata nga
nje semundje ngjitese dhe shpesh fatale,lija e vertete
Qe ne ate kohe ky term vazhdon te perdoret per do produkt qe kur
futet ne organizem stimulon prodhimin e antitrupave mbrojtese ose
qelizave T, pa shkaktuar semundje.
Vaksinimi quhet gjithashtu imunizim aktiv sepse sistemi imun
stimulohet te zhvilloje imunitetin kundrejt patogjenit te caktuar.
Ne kontrast imuniteti pasiv rezulton ne injektimin e antitrupave te
krijuara ne nje tjeter subjekt( p.sh kuajt, njerezitI dhe siguron
mbrojtje te menjehereshme por te perkoheshme per personin

Vaksinat
Vaksina eshte nje preparat biologjik qe permireson
imunitetin ndaj nje semundje te caktuar.
Nje vaksine ne menyre tipike konsiston ne ne nje
mikroorganizem qe i ngjan organizmit semundje
shkaktues dhe qe ka rrjedhur nga mikroorganizma apo
toksina te dobesuara ose te vrara.
Ky mikroorganizem stimulon sistemin imun ta njohe, ta
shkaterroje dhe ta kujtoje kete mikroorganizem ne
menyre qe sistemi imun mund ta njohe me lehte dhe ta
shkaterroje neqoftese e has perseri

Qellimi i vaksinimit
Mbrojtja ndaj infeksioneve dhe parandalimi i perhapjes
se semundjeve infektive me qellimfinal rrenjosjen e
ketyre semundjeve.

Vaksina duhet te permbushe disa kushte;

duhet te jete e efeketshme
duhet te jete e sigurt
duhet te jete e qendrueshme

Vaksina duhet te permbushe disa kushte

Vaksina e efektshme siguron mbrojtje te sigurt dhe te gjate ndaj

semundjes se caktuar
Vaksina e sigurt ka te beje me minimizimin e efekteve anesore te
padeshirueshme postvaksinale
Qendrueshmeria eshte nje kerkese e rendesishme veanerisht per
vaksinat me microbe te gjalla te dobesuara mbasi mund te ndodhe qe
shtami vaksinal te rrikthehet ne formen virulente. Ne stabilitetin e
vaksines luajne rol kushtet e ruajtjes, veanerisht temperaturat e ulta.

Llojet e vaksinave

Vaksine me mikrobe te gjalla te dobesuara.

Shumica e ketyre vaksinave jane vaksina virale qe prodhohen
nga

viruse te cilat kultivohen ne kushte qe aktivizojne vetite e tyre

virulente , ose

viruse shume te ngjashem por me pak te rrezikshem qe

sigurojne nje pergjigje immune te gjere.
Megjithate kemi edhe vaksina bakteriale te pergatitura nga baktere
te gjalla te dobesuara.keto vaksina japin nje pergjigje
imunologjike me te qendrueshme dhe jane lloji me I preferuar
per personat adulte te shendetshem.
Shembuj per vaksinat virale te dobesuara jane; ethet e verdha,
fruthi,rubeola,shytat Ndersa si vaksine bakteriale permendim
vaksinen e tuberkulozit (TBC) e zbuluar nga Calmette dhe
Guerin (BCG)e cila eshte prodhuar nga shtame te dobesuara
te Mycobacterit te tuberkulozit,tip bovin.

Llojet e vaksinave

Vaksinat me mikrobe te ngordhura te

inaktivuara.
Keto vaksina permbajne mikroorganizma
virulente qe jane shkaterruar me kimikate
(fenol, formaldehyde) apo nxehtesi.
Shembuj te ketyre vaksinave jane;
gripi, kolera,poliomieliti,hepatitiA dhe terbimi)
Keto vaksina jane me te sigurta por kane veti
me me te vogla imunogjene.

Llojet e vaksinave

Toksoidet.
Toksoidet jane toksinat bakteriale te aktivizuara
zakonisht me formaldehyde te cilat kane humbur
aftesine per te demtuar organizmin por qe ruajne
aftesine per te nxitur pergjigjen immune.
Toksoidet me te perdoreshme jane toksoidi i difterise
dhe tetanozit.
Te dy keto toksoide mund te kombinohen me bakteret
e ngordhura te B.pertussis duke dhene trivaksinen
DTP.
Pergjigja immune eshte me e dobet kur toksoidet
perdoren vetem se sa kur bashkohen me bakteret e
ngordhura te B.pertussis.

Llojet e vaksinave

Vaksina qe permbajne fraksione te

mikroorganizmit
Imuniteti lidhet me nje fraksion te caktuar
te mikrobit dhe per prodhimin e vaksines
perdoret pikerisht ky fraksion
P.sh. vaksina e hepatiti B,e cila permban
vetem proteinen siperfaqesore te tij,
vaksina e papilomavirus (HPV)

Llojet e vaksinave

Vaksinat e konjuguara.
Disa baktere kane nje kapsul polisaharidike e
cila eshte imunogjene e dobet.
Duke e bashkuar kete mbulese polisaharidike
me nje proteine ,kjo ben qe te rriten vetite
imunogjene.
Shembuj te vaksinave te konjuguara ose
polisaharidike jane vaksina per Haemophilus
influenzae tip b, vaksina e pneumokokut dhe
meningokokut.

Vaksinat monovalente/polivalente
Vaksinat mund te jene monovalente dhe
polivalente.
Vaksina mono ose univalente mbron ndaj
nje antigeni te vetem.
Vaksina poli se multivalente mbron ndaj
dy ose me teper mikroorganizmash.

Efektshmeria e vaksinave
Vaksinat nuk garantojne nje mbrojtje te plote ndaj
semundjes. Kjo mund te ndodhe sepse sistemi imunitar i
hostit nuk pergjigjet ne menyre te mjaftueshme ose fare.
Kjo mund te jete per aresye te
uljes se imunitetit ne pergjithesi si diabet, HIV, mosha e madhe
ose
sepse sistemi imun nuk ka qeliza B te afta per te gjeneruar
prodhimin e antikorpeve ndaj antigjenit.

Adjuvantet jane lende qe perfshihen ne vaksina per te

fuqizuar pergjigjen immune.Lendet me te perdoreshme
se adjuvante jane kriprat e aluminit. Si adjuvante mund
te sherbejne eshe baktere si p.sh B.pertissis)

Efektshmeria e vaksianeve
Efikasiteti i vaksinave varet nga nje sere faktoresh
nga vete semundja( per disa semundje vaksinimi eshte
me I efektshem se per disa semundje te tjera)
nga shtami vaksinal
zbatimi I skemes se duhur te vaksinimit (programi I
vaksinimit)
nga veorite individuale te personit
Kur nje individ semuret nga nje semundje per te cilen
eshte vaksinuar , semundja eshte me e lehte.

Efektet e padeshiruara
Efektet e padeshiruara
Keto mund te ndodhin nga ndotja e
vaksines me viruse te te tjera qe rriten ne
te njejten linje qelizore,
permbajtja e proteinave te vezes kur
viruset kultivohen ne embrionine vezeve,
perdorimi tek persona me mangesi
imunitare

Komponentet perberes te vaksines

Perve komponentit aktiv ( bakter, virus) disa komponente shtese jane
te perfshire ne vaksine.
Kriprat e aluminit te cilat shtohen si adjuvante. Adjuvantet shtohen
per te nxitur nje pergjigje immune me te shpejte, me te fuqishme
dhe me te qendrueshme
Antibiotiket shtohen ne disa vaksina per te parandaluar rritjen e
baktereve gjate prodhimit dhe ruajtjes se vaksinave
Proteinat e vezes jane te pranishme ne disa vaksina qe pergatiten
duke perdorur kultivimin e viruseve ne vezet e pules.
Formaldehida perdoret per inaktivimin e vaksinave bakteriale apo
toksinave Formaldehida gjithashtu perdoret per per vrasjen e
viruseve te padeshiruara dhe baktereve qe mund te kene
kontaminuar vaksinen gjate prodhimit
Monosodium glutamate (MSD) dhe 2-fenoksietanol perdoren si
stabilizues ne disa vaksina per ti mbajtur ato te pandryshueshme
kur ekspozohen ndaj nxehtesise, drites, lageshtise
Tiomersali eshte nje prezervativ me permbajtje merkuri I cili ju
shtohet shisheve te vaksinave qe permbajne me teper se nje doze
vaksine per te parandaluar kontaminimin dhe rritjen e baktereve
potencialisht te demshme.

Imunoglobulinat
Imunoglobulinat jane antikorpe te gateshme te prodhuara
ne nje oragnizem tjeter (serumi antitetanik, antirabike
etj)qe perdoren per te krijuar imunitet pasiv ndaj nje
semundje te caktuar.
Periudha e inkubacionit te nje semundje infektive shpesh
eshte me e shkurter se periudha qe i duhet trupit per te
prodhuar antikorpet specifike ne pergjigje te vaksinimit.per
kete aresye injektohen imunoglobulinat.
Po keshtu ato perdoren ne individe qe nuk jane ne gjendje
te prodhojne nje sasi te mjaftueshme antikorpesh ndaj
vaksinimit
Ka dy lloje imunoglobulinash ;
neutralizues te toksinave qe prodhohen nga disa baktere
antibakteriale qe veprojne duke shkaterruar bakteret