Proiektuaren bultzatzaileak

Laguntzaileak

Hizkuntza-koordinazioa

Egilea(k): ITURRASPE Leire, IEFPS Nicolas Larburu GLHBI.

Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak
Maketa: Elhuyar Edizioak
Azalaren diseinua: Naiara Beasain

2011n itzulia eta prestatua

Aurkibidea

1. GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN FISIOPATOLOGIA ................................................................................. 9

1.1.

Zelula ............................................................................................................................................. 9

1.2.

Defentsa-mekanismoak (infekzioen aurrean) ...................................................................... 13

1.3.

Gaixotasunaren transmisio-bideak ........................................................................................ 14

1.4.

Infekzio arruntenak hortz-kliniketan ........................................................................................ 15

1.5.

Infekzio-katea eteteko neurriak: asepsia-neurriak............................................................... 18

2. TRESNERIA.............................................................................................................................................. 25
2.1.

Errotazio-tresneria...................................................................................................................... 25

2.2.

Ebakitzeko, higatzeko eta leuntzeko tresnak ....................................................................... 27

2.3.

Eskuzko tresneria........................................................................................................................ 30

3. HOBI ETA FISUREN ZIGILATZEA............................................................................................................. 51

3.1.

Sarrera......................................................................................................................................... 51

3.2.

Zigilatzeko materialak............................................................................................................... 51

3.3.

Zigiluak jartzeko indikazioak..................................................................................................... 51

3.4.

Zigiluak aplikatzea..................................................................................................................... 52

3.5.

Jarraipenaren ebaluaketa ...................................................................................................... 53

4. HORTZ-TINDAKETA ................................................................................................................................ 55
4.1.

Sarrera......................................................................................................................................... 55

4.2.

Hortz-tindaketen sailkapena ................................................................................................... 55

4.3.

Tratamendua ............................................................................................................................. 58

5. PAZIENTEAREKIN KOMUNIKATZEA....................................................................................................... 61
5.1.

Pazientearen harrera................................................................................................................ 61

5.2.

Pazientearekin komunikatzea ................................................................................................. 62

5.3.

Komunikazioa hobetzeko gakoa ........................................................................................... 63

5.4.

Giroa eta profesionalaren itxura ............................................................................................ 64

5.5.

Zer jarrera izan behar den antsietate handiko pazienteekin............................................. 64

5.6.

Pazienteari eman beharreko informazioa ............................................................................ 65

BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................................................. 67

PREBENTZIOA

LANBIDE EKIMENA

GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN
FISIOPATOLOGIA

1.1 ZELULA
Zelula da izaki bizidunik txikiena eta sinpleena, eta izaki bizidun guztiak zelulaz osatuta daude.
Zelulek bizirik mantentzeko behar dituzten elementu guztiak dituzte barnean.
Zelula berriak sortzeko, aurretik beste batzuk egon behar dute. Beraz, lehendik dauden zelula horietatik
sortuko dira ondorengoak.
Zelulak kanpo-ingurunetik babesten dituen mintz batez inguratuta daude.
Zelularen barneko aldean, sistema genetikoa (funtzionamenduak zuzentzen ditu) eta sistema
metabolikoa (sistema genetikoak agindutako funtzionamenduaz arduratzen da) daude.
Zelula = mintza + zitoplasma + nukleoa

MINTZA: zelularen kanpo-estalkia da, eta ingurunetik babesten du. Malgua da, eta, horri esker,
zelulak mugimenduak egin ditzake.
ZITOPLASMA: mintzaren eta nukleoaren estalduraren artean dagoen espazioa da. Hemen
daude zelularen organuluak: Golgiren aparatua, bakuoloak, lisosomak, mitokondrioak, peroxisomak,
zentrioloak, erretikulu endoplasmatikoa eta plastoak.
NUKLEOA: zelula eukariotoek banatu egiten dituzte DNA eta zitoplasma, nukleoaren
estalduraren bidez. Nukleoaren barneko aldeak nukleoplasma du izena, horren barnean dago DNA.

LANBIDE EKIMENA

Ahoaren eta Hortzen Higienea

1. irudia. Zelula.

Zelulen konplexutasun-mailaren arabera, eukariotoak eta prokariotoak bereizten dira:

ZELULA PROKARIOTOAK: txikiagoak dira, eta, antolamend dagokionez, sinpleagoak. Nukleoak
estaldurarik ez izatea da zelula hauen ezaugarri nagusia. Hori dela eta, zelula hauen DNA zitoplasman
agertzen da nukleoide deritzon gunean; DNA molekula bakar eta ziklikoa da. Ez dauka organulurik
barnean. Bakterioak zelula prokariotoak dira.
ZELULA EUKARIOTOAK: handiagoak dira, eta antolakuntza konplexuagoa dute. DNA askoz
konplexuagoa dute (DNA ugaria da, eta zenbait molekula linealetan banatua dago). DNA mintz batek
estaltzen du. Onddoak zelula eukariotoak dira.
BIRUSAK: egitura eta funtzionamendu bereziko izakiak dira. Azido nukleikoz (DNA edo RNA, baina
ez biak batera), kapside batez (azido nukleikoa babesteko) eta estaldura batez osatuta daude.

10

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Klorosoma

Mesosoma

Erribosoma

Mintz plasmatikoa
Zitoplasma
Bakterio-pareta
Plasmidoa

Flageloak
Inklusio
zitoplasmatikoa
Nukleoidea
Karboxisoma
Erreserba-pikorra

Gas-bakuoloa

2. irudia. Zelula prokariotoa.

Mintz plasmatikoa Erribosomak

Mitokondrioa

Lisosoma

Besikula
pinoktikoak

Bakuoloak

Mikrobiloak

Mintz basala
Jariakina
Erretikulu
endoplasmatiko
pikortsua

Jariatze-pikorra

Besikulak
Golgiren
aparatua

Aster-mikrotubuluak
Nukleoloa

Poro
Zentrioloak
nuklearrak

Desnosoma

Lotura estuak

3. irudia. Zelula eukariotoa.

zuntzak

hexoia

pentoia

4. irudia. Birusa.

LANBIDE EKIMENA

11

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Mikroorganismoak

Bakterioak
Izaki zelulabakar prokariotoak dira. 1.600 espezie ezagutzen dira. 1,3-10 -ko tamaina dute.
3 morfologia bereizten dira:

Kokoak: esfera-forma dute

Baziloak: bastoi-forma dute
Forma helikoidala dutenak

Ingurunea aldatzean edo elikagai gutxi dagoenean, bakterioek beren DNA babesten dute, eta
endosporak sortzen dituzte. Horiek oso metabolismo erresistentea dute.

Birusak
Birusak berez ez du metabolismorik, eta, ugaltzeko, zelula ostalari bat behar du derrigor. Hau da,
parasitoak dira nahitaez. 0,024-0,3 -ko tamaina dute.
Birusak kapside batez inguratuta daude (DNA edo RNA inguratzen du horrek). Kapside horrek forma bi
izan ditzake: poliedrikoa soilik, edo poliedro-formako buru bat eta isats bat.
Kapsidea estaldura batez inguratuta egoten da.

Onddoak
Izaki eukarioto zelulabakarrak edo zelulaniztunak dira.
Onddoek eragindako gaixotasunari mikosi deritzo. Arruntenak mukosetakoak izaten dira, adibidez,
kandidiasia. Kandidiasi sakonak ez dira oso usuak.
Onddoak oportunistak direla esaten da. Hau da, infekzioa une eta egoera berezietan bakarrik izaten da,
defentsak ahul daudenean. Onddoek eragindako ahoko infekzioak antifungikoekin tratatzen dira.

Protozooak
Izaki eukarioto zelulabakarrak dira. Giro hezeetan edo uretan bizi dira. Patogenoak izan daitezkeen 20
bat espezie ezagutzen dira, besteak beste, malaria.

Prioiak
- Buruko nerbio-sistema zentraleko gaitzak sortzen dituen proteina bat da. Berez, gorputzeko zeluletan
izaten dira prioiak (neuronetan, batez ere), baina ez dago argi zer funtzio duten; alegia, ez da posible
gorputzak prioiak mantentzea, baldin eta gaitzak eragiteko baino balio ez badute.

12

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Prioiak
Ez-zelularrak
Birusak

MIKROORGANISMO
PATOGENOAK

Prokariotoak: bakterioak
Zelularrak

Eukariotoak: protozooak
eta onddoak

1.2 DEFENTSA-MEKANISMOAK (INFEKZIOEN AURREAN)

Defentsa ez-espezifikoak (jaiotzatikoak)
Erantzun ez-espezifikoak ematen dituzte. Beti berdin jokatzen dute, nahiz eta mikroorganismo
ezberdinen aurka borrokatu.

Kanpokoak
Ez die sartzen uzten mikroorganismoei.

HESI FISIKOAK: larruazala eta mukosak (gorputzeko zulo naturalak estaltzen dituen
geruza)
HESI KIMIKOAK: urdaileko azido klorhidrikoa (mikroorganismoen garapena oztopatzen
edo eragozten du) edo mukosek jariatzen dituzten jariakinak, mikrobioen kontra
jarduteko (listua, mukia, malkoak edo arnas bideetako epitelio zilioduna)
FLORA AUTOKTONOA: sustantziak jariatuz edo janaria lortzeko lehia ezarriz
galarazten die sarbidea beste mikroorganismoei.

Barrukoak
Barrukoak zelula fagozitarioak dira.

NEUTROFILOAK: mikroorganismo patogenoak ezagutu, eta fagozitatu egiten ditu

(suntsitu edo digeritu)
MAKROFAGOAK: fagozitatu, eta linfozitoak aktibatzen ditu.

LANBIDE EKIMENA

13

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Defentsa espezifikoak (hartutakoak)

Zelularrak: linfozitoak
Leukozito edo globulu zuri mota bat dira. Antigenoentzako errezeptore bereziak dituzte, eta, ondorioz,
antigenoa ezagutu eta erantzun egiten diote, zelula txarra zulatu eta hustuz.

LB: infekzioa badago, antigorputzak sortzen dituzte.

LT: mikroorganismoei lotu, eta sustantzia toxikoak jariatzen dituzte.

Molekularrak: antigorputzak
Mikroorganismoen kontra jarduten duten proteinak dira. Linfozitoek sortzen dituzte (aktibatuta
daudenean). Odolean zirkulatzen dute, eta haiek sortzea eragin duen antigenoaren aurka egiten dute.

1.3 GAIXOTASUNAREN TRANSMISIO-BIDEAK

Hortz-kliniketako langileak odol, listu eta/edo arnas aparatuaren bidez infekta daitezke. Gaixotasunak
zenbait eratara transmititu daitezke.

Transmisio zuzena
Mikroorganismoak ostalari batetik bestera material bizigabeen bitartez transmititzen direnean.
Odolera sartzeko bidea, gehienetan, azaleko edo mukosetako zauriak izaten dira: arnasaren bitartez,
hitz egitean, eztula edo doministiku egitean, mikroorganismoak spray baten moduan sakabanatzen
dira, eta aerosol bat sortzen dute. Horren bitartez, ingurunea eta bertan dauden pertsonak kutsa
daitezke. Kliniketan, honako hauek errazten dute aerosolen produkzioa: hiru funtzioko xiringak, turbinak,
kontraangeluak edo esku-piezek.

Transmisio ez-zuzena (gurutzatua edo zeharkakoa)

Mikroorganismoak pertsona batetik bestera material bizigabeen bitartez transmititzen direnean.
Mikroorganismo batzuk gai dira material bizigabeetan, hau da, armairu, kabineteko ekipo edo konketan,
denbora luzez irauteko, eta infekzio gurutzatuak sortzeko.

Autogenoak
Aho-barrunbean dauden mikroorganismo batzuk gai dira pazientearen odol-fluxura sartzeko eta
gaixotasunak sortzeko, adibidez, endokarditisa (hortz bat atera eta gero).

14

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

1.4 INFEKZIO ARRUNTENAK HORTZ-KLINIKETAN

Hepatitisa

A HEPATITISA: agente etiologikoa A hepatitisaren birusa da. Transmisio-bidea fekalorala izaten da. Ez da hain arriskutsua, kronikotasunik gabe sendatzen baita.

B HEPATITISA: gibelari modu kronikoan eraso diezaiokeen birus batek eragiten du B

hepatitisa. Zirrosia edo gibeleko minbizia ere sor dezake. Sexu bidez, odol bidez edo
amarengandik haurrarengana transmititzen da.
Transmisio-bide ugari daude:
-

Bertikala edo perinatala: kutsatutako ama haurdun batek bere umea kutsatzen du.

Horizontala (parenterala): kontaktu ez-zuzena (fomiteen bidez) edo kontaktu zuzena

(kutsatuta dagoen tresna batekin ziztatuta; zauri bat izanez gero ere kutsa gaitezke,
nahiz eta ziztadarik ez egon).

Sexuala (ETS)

Non egoten da? Odolean, listuan, karkaxan edo likido gingibalean (birusaren
kontzentrazioa oso altua da).
Sartzeko bideak:

Ustekabean: ziztada edo ebaki bat eginez gero, kutsatuta dagoen tresna batekin.

Azaleko zauri baten bidez.

Osorik dagoen mukosarekin kontaktuan, hau da, konjuntibara odola edo listuzipriztinak sartzen baldin badira. Beraz, erabili betaurrekoak.

C HEPATITISA
Agente etiologikoa C hepatitisaren birusa da. Ez dago txertorik C hepatitisaren aurka.
Beraz, saihesteko era bakarra prebentzio-neurri higienikoak erabiltzea da.

Hiesa (hartutako immunoeskasiaren sindromea)

Agente etiologikoa GIB birusa da (giza immunoeskasiaren birusa). Birus horrek immunitate-sistema
suntsitzen du, eta pertsona ahuldu egiten du. Normalean kaltegarriak ez diren mikroorganismoak
kaltegarri bihurtzen ditu, eta gaixotasunak sorrarazten ditu. Birus hau gaixoaren odolean, listuan,
gorotzetan, semenean egoten da, eta transmisio-bideak B hepatitisaren kasuan bezalakoak dira.
Hiesa daukaten pazienteen ahoan honako lesio hauek ikusiko ditugu askotan: kandidiasiak, leukoplasiak
eta karposiren sarkoma.
Profilaxia edo prebentzioa: tresnak era egokian manipulatu, hesi-teknikak erabili, gainazalak desinfektatu
eta tresnak esterilizatu.

LANBIDE EKIMENA

15

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Tuberkulosia
Agente etiologikoa Mycobacterium tuberculosis bakterioa da. Mikroorganismo honek ezaugarri hauek
ditu:
1) Desinfektatzaile kimiko askorekiko erresistentea da
2) Gainazal lehorretan bizirik irauten du
3) Karkaxan egoten da.

Profilaxiari dagokionez, betiko protokoloari jarraitzea aholkatzen da. Gaixotasuna duten pazienteei,
ordea, fase aktiboa pasatu denean egin behar zaie ahoko tratamendua, eta oso garrantzitsua da
iragazpen handiko mozorroak erabiltzea horrelako lanetan.
Dena dela, osasun-langileei tuberkulina-probak egiten zaizkie azalean, bakterioarekin kontaktuan egon
diren jakiteko.

5. irudia. Kandidiasiak.

16

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

6. irudia. Karposiren sarkoma.

7. irudia. Leukoplasiak.

LANBIDE EKIMENA

17

Ahoaren eta Hortzen Higienea

1.5 INFEKZIO-KATEA ETETEKO NEURRIAK: ASEPSIA-NEURRIAK

Ikusi dugunez, mikroorganismoek bide bat baino gehiago daukate gorputz osasuntsu baten barruan
sartzeko; horrenbestez, bide horiek guztiak hartuko ditugu kontuan infekzio-kontrolaren programan, eta
honako hauek betetzen direla egiaztatuko dugu:

Tresneria egoki erabili

Ekipo eta gainazalak desinfektatu

Hesi-teknikak erabili: neurri unibertsalak hartu

Teknika aseptikoak erabili

Sortzen diren hondakinei tratamendu egokia eman

Immunizazioa. Txertaketa-egutegia eguneratuta izan

Laborategiko asepsia bermatu

Instrumentalaren edo tresneriaren erabilera egokia

Tresna bat pazientearen ahoan sartzen bada, tratamendua bukatutakoan desinfektatu eta esterilizatu
egin behar da berriro.

Desinfekzio-prozedura da mikroorganismo patogenoak suntsitzen dituen baina endosporak suntsitzen ez

dituen prozesua.

Desinfekzio-prozeduraren faseak
1. fasea: tresneria disoluzio detergente eta desinfektatzaile batean sartu behar dugu erabili
ostean. Kontsultetan, batez ere, % 2ko glutaraldehidoa erabiltzen da, 20 minutuz. Hala, bakteriokarga murrizten da.
2. fasea: tresnak garbitu behar ditugu. Bi modu daude:
a. Eskuz, eskuila batekin.
b. Ultrasoinuak erabiliz. Honen abantaila da ustekabean egiten diten ziztadak murrizten
dituela.
3. fasea: tresnak uretatik pasatu, eta ondo lehortu.

18

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Esterilizazio-prozesua
Prozedura honek mikroorganismo guztiak edo izaki bizi guztiak suntsitzen ditu, esporak barne.
Faseak
1. fasea (desinfekzioan bezala)
2. fasea (desinfekzioan bezala)
3. fasea (desinfekzioan bezala)
4. fasea: tresneria poltsetan sartu
5. fasea: autoklabean esterilizatu
Metodoak
METODO FISIKOAK
$ AUTOKLABEA EDO BERO HEZEA
* Abantailak:
Turbina, kontraangelua eta plastikozko tresnak esteriliza daitezke autoklabean.
Lurruna ondo sartzen da tresnetan.
Azkarra da.
Poltsak onartzen ditu
Ez du tresna ebakitzaileen ahoa hondatzen.
* Desabantailak:
Plastiko batzuk, sistemari egokituta ez badaude, suntsitu egin daitezke.
Zenbait metal herdoil daitezke; hori dela eta, oso garrantzitsua da tresnak ondo
lehortzea.
Ezin ditugu sartu edukiontzi itxiak.
* Erabilera:
Ezin dugu materiala pilatu erretiluan.
Zikloa bukatzen denean, atea pixka bat ireki behar da, sortutako ur-lurruna desager
dadin.
Ur destilatua erabili behar da.
* Baldintzak:
Autoklabeak automatikoa izan behar du.

LANBIDE EKIMENA

19

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Presioa, tenperatura eta denbora monitorizatuta egoteko aukera izan behar du.
Lehortzeko zikloa izan behar du.
Programa desberdinak izan behar ditu. Gutxienez, bi programa:
1. zikloa: 121 C eta 45 minutu (turbinak, kontraangeluak eta plastikoak)
2. zikloa: 134 C eta 35 minutu (metalezko objetuak)
Zikloa kontrolatzeko prozesadore bat izan behar du. Hala, matxuraren bat gertatuz gero,
zikloa baliogabetzen du.
Autoklabearen ganberaren barnean blokeo-sistema bat egon behar du, presioa dagoen
bitartean atea irekitzea eragozteko.
* Esterilizazioaren kontrola
Esterilizazio-prozeduretan, kontrolak egiten dira esterilizazioa lortu dela ziurtatzeko. Hiru
kontrol-mota daude:
-

Fisikoa: presioa, tenperatura eta denbora kontrolatzen ditugu.

Biologikoa: esporen test-ak egiten dira.

Kimikoa: kolore-kode baten bitartez (poltsetan agertzen direnak),

esterilizazioa lortu dela ikusten da

* Zenbat denbora irauten du tresneriak esterilizatuta?

Poltsetan sartuta ez badago, autoklabetik ateratzen den une berean kutsatzen da.
Poltsetan dagoen materiala hilabete batetik 6 hilabetera mantentzen da esterila.

$ BERO LEHORRA
* Abantailak
Ez du materiala herdoiltzen
Edukiontzi itxiak onartzen ditu
Endodontziako limak esterilizatzen ditu.

20

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

* Desabantailak
Ezin ditu esterilizatu turbinak edo kontraangeluak.
Ez ditu poltsak onartzen; beraz, materiala ezin da poltsetan sartu.
Zikloak oso luzeak dira

$ TXEMIKLABEA EDO QUIMIKLABEA

Ur-lurrun kimikoa ere deitzen zaio. Ur dhondaestilatua, azetona, alkohola eta formaldehidoa
erabiltzen ditu esterilizazioa lortzeko. Toxikoagoa da, gasa sortzen duelako.

METODO KIMIKOAK
$ GLUTARALDEHIDOTAN SARTZEA (24 ORDU)
* Abantailak
Prozedura errazagoa da.
* Desabantailak
Ezin da monitorizatu
Materiala gehiago herdoildu daiteke.

$ ETILENO OXIDOA DUEN GANBERA

* Desabantailak
Toxikoa da.
Zikloak oso luzeak izaten dira (3-12 ordu)
Tresneria aireztatu egin behar da ganberetatik atera ostean.

Sortzen diren hondakinei tratamendu egokia eman

Honako arau orokor hauek jarraitu behar dira:
A) Erabili eta botatzekoak diren tresna zorrotzak (orratzak, bisturi-orriak):
9

Erabili bezain arin sartu material gogorreko edukiontzi batean

Ez bete edukiontzi horiek baino gehiago

Guztiz debekatuta dago orratzei berriro estalkia jartzea

LANBIDE EKIMENA

21

Ahoaren eta Hortzen Higienea

B) Zorrotzak ez diren erabili eta botatzeko tresnak kutsatuta daudenean (odolez, listuz)
9

Horrelako materiala jasotzeko eta tratatzeko programa berezirik ez badago, erabili

poltsa bikoitzak materiala sartzeko.

Horrelako materiala tratatzeko programa bereziak erabiltzen baditugu, nahitaezkoa da

manipulatzean toki-erkidegoko arauak betetzea. Hortz-kabinetean era askotako
hondakinak sortzen dira, eta ez zaie tratamendu bera emango, osasun-hondakinen
kudeaketaz arduratzen den lege bat baitago.

Hondakinen sailkapena:
1. motatako hondakinak: birzikla daitezkenak; ez dute tratamendu berezirik behar
(bulegoko materiala, janaria).
2. motatako hondakinak: osasun-hondakin ez-espezifikoak (erabili eta botatzeko arropak,
plastikozko edalontziak, plastikozko ezpainzapiak).
3. motatako hondakinak: osasun-hondakin espezifikoak eta arriskutsuak; gaixotasun
infekziosoak transmititzeko gai dira (hondakin anatomikoak; odola edo odolaren eratorriak
dituzten hondakinak: orratzak, bisturi-orriak).
4. motatako hondakinak: hondakin bereziak (minbizia tratatzeko farmakoak dira.
Kabinetean ez dugu horrelakorik ikusten; hortz-kabinetean, 1., 2. eta 3. motetakoak
ikusten ditugu).

Horrenbestez, hortz-kabineteak nahitaez enpresa bat kontratatu behar du material horiek

kudeatzeko. Enpresak edukiontzi bereziak eraman behar ditu hortz-kabinetera, hondakin-materiala
dagokion edukiontzian sartzeko: adibidez, orratzentzako edukiontziak, errebelatzeko likidoaren
edukiontziak, finkatzeko likidoaren edukiontziak, amalgamarentzako edukiontziak Enpresek
hondakinak jasotzen dituzte hortz-kabinetetik, eta beste edukiontzi batzuk uzten dituzte.

Immunizazioa
Immunizazioa posible denean, hori da infekzio-arriskua gutxitzeko metodorik eraginkorrena.

Tetanosaren kontrako txertoa

Oroitzapen-dosia 10 urtetik behin jartzea aholkatzen da.

Gripearen kontrako txertoa

22

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Arrisku handiko pertsonek urtero gripearen aurkako txertoa hartzea aholkatzen da. Arrisku handiko
pertsonak dira 65 urtetik gorakoak, gaixotasun metabolikoak dituztenak (diabetikoak), birika edo
bihotzeko gaixotasun kronikoak dituztenak, eta osasuneko profesionalak. Udazkenero txertoa
hartzea aholkatzen zaie.

B hepatitisaren kontrako txertoa

Arriskuan dauden langile guztiei txertoa hartzea aholkatzen zaie. Horretarako, lehendabizi odolanalisia egin behar dute, antigorputzen titulua negatiboa den edo ez den ikusteko. Antigorputzen
titulua negatiboa bada, jarraibide batzuk ezarriko ditugu: 1. dosia jarri eta hilabetera 2. dosia jarriko
dugu; txertoarekin hasi ginenetik 6 hilabetera 3. dosia; 3. dosi hori jarri eta 3 edo 6 hilabetera berriro
odol-analisia egin behar da, serokonbertsioa egiaztatzeko (hasieran negatibo zen antigorputzen
titulua orain positibo izango da; alegia, immunizazioa lortu da). Immunizazioak 7 bat urte irauten du.

*USTEKABEAN, B HEPATITISAREKIN KUTSATUTA DAGOEN TRESNA BATEKIN ZIZTADA BAT

EGINEZ GERO:
1) B hepatitisaren txertoa hartu gabe bagaude
1. pausoa: kendu tresna.
2. pausoa: garbitu zauria ura eta xaboiarekin. Odola atera dadila.
3. pausoa: desinfektatu zauria antiseptiko batekin (iodoa edo ur oxigenatua), eta jarri apositu
iragazgaitz bat.
4. pausoa: jarri gammaglobulina espezifiko bat lehenengo 25 orduetan (odolean dagoen proteina
bat da; jende askoren odoletik gammaglobulina atera, eta infekzioen prebentzio edo tratamendu
gisa erabiltzen da).
5. pausoa: hartu B hepatitisaren txertoa.

2) B hepatitisaren txertoa hartua badugu

Lehenengo 3 pausoak berdinak dira.
4. pausoa: ez da aholkatzen
5. pausoa: oroitzapen-dosia bakarrik jarri, ez txerto guztia.

LANBIDE EKIMENA

23

Ahoaren eta Hortzen Higienea

24

LANBIDE EKIMENA

TRESNERIA

2.1 ERROTAZIO-TRESNERIA
Hortz-klinikan gehien erabiltzen den tresneria da.
Tamaina eta forma desberdinetako elementuak (fresak, diskoak, eskuilak, kopak...) bertan jartzeko
erabiltzen dira.
Errotazio-tresnak zatitan banatu daitezke (marka komertzialen arabera), garbitu, desinfektatu eta
esterilizatzeko.
Fresak sartzeko modua ere desberdina izan daiteke; botoiarekin edo botoirik gabe, edo argizirkuitu gehigarriarekin edo argirik gabe.
Tresna ebakitzaileen laneko abiadura handia dela eta, haien gainean eta hortzaren gainean
jardungo duen hozteko mekanismo bat behar da.
Mekanismo hori airea, edo ura eta airea (ura spray-eran) izan daiteke.
Tresna honen mantentze-lan egokirako:

Hozteko mekanismoaren deposituko ur-mailak egokia izan behar du; ur destilatua erabili
behar da tangan.

Egunero garbitu, desinfektatu (paziente batetik bestera) eta esterilizatu behar da. Eta
mantentze-lana egin behar zaio, olioztatu (motorrak hobeto funtziona dezan).

Lanegunaren bukaeran, barruko hodiak presiozko airearekin lehortu behar dira, ez

herdoiltzeko.

Olioa sarritan jarri behar zaio, eta beti esterilizatu aurretik

Turbinak
-

Abiadura handiko tresna birakariak dira: 250.000-350.000 b/min-tan biratzen dute.

Konpresoretik datorren energia pneumatikoari esker biratzen dute.

LANBIDE EKIMENA

25

Ahoaren eta Hortzen Higienea

8. irudia. Turbina.

Eskuzko piezak eta kontraangeluak

-

Hauek ere gailu birakariak dira, turbinak baino zabalagoak eta askoz erreboluzio
gutxiagotan biratzen dutenak.

Hauen energia-iturria mikromotor bat da (mikromotor bati konektatuta daude), eta 40.00060.000 b/min-tan biratzen dute, kontu handiz egin behar diren aho-tratamenduetan erabili
ahal izateko.

Gutxiago biratzen badute ere, indar handiagoa egiten dute.

Eskuzko piezak
-

Forma zuzen eta zabala dute.

Ahoan erabiltzen dira, hezur-kirurgian, edo protesi-laborategiko lanak egiteko.

9. irudia. Eskuzko pieza.

26

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Kontraangeluak
-

Buruaren aldea zabala da, eta kirtena okerra (angelua eratzen du), ahoan errazago
sartzeko.

Dentina kentzeko eta hortzak leuntzeko erabiltzen dira.

10. irudia. Kontraangelua.

2.2 EBAKITZEKO, HIGATZEKO ETA LEUNTZEKO TRESNAK

Tresna birakarietan jartzen dira, hortza moztu, higatu eta leuntzeko. Fresak edo urratzaileak izan
daitezke.

Fresak
-

Hainbat tamaina eta forma dituzten elementuak dira.

Zurtoin zilindrikoak dituzte, eta tresna birakariaren buruan sartzen dira.

Fresek, mugimendu zirkular jarraitu bat eginez, ebakitzeko, higatzeko eta leuntzeko
funtzioak egiten dituzte.

Zurtoinaz, alde aktibo batez eta lepo batez osatuta daude: lepo edo zati estuak alde aktiboa
eta zurtoina lotzen ditu.

Luzeak edo laburrak izan daitezke. Luzeak eskuzko piezarekin erabiltzen dira, eta laburrak,
turbina edo kontraangeluarekin.

Sailkapena
Akoplamendu-motaren arabera
o

Marruskadura bidezko oztopo

Turbina. Honen fresak sartzeko mutur fin eta leun bat dauka. Marruskadura edo presio
bidez eusten zaio botoi baten bidez; botoi horri esker, fresa baraila baten bidez
harrapatuta gelditzen da.

LANBIDE EKIMENA

27

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Eskuzko pieza. Honen fresak sartzeko mutur lodi eta leun bat dauka, eta diametro eta
luzera handiagoa. Eskuzko pieza eta fresa hari mekanismo baten bidez lotzen dira.

Oztopo mekanikoa

Fresa egiteko erabili den materialaren arabera

Tungsteno karburozkoa (ebakitzeko).

28

Kontraangelua. Honen fresak sartzeko mutur koskadun lodi bat dauka. Fresari koskatik
eusten dion lokailu bat (eusteko eremua) dauka kontraangeluak, eta botoi batek eragiten
dio.

Hortzen ehunak arin kentzeko erabiltzen da. Turbinadunak eta kontraangeludunak

daude.

Diamantezkoak (higatzeko).

Tungsteno karburozko erdiko ardatz bat dute, eta horren gainean daude diamantezko
hauts-garauak.

Hauts-garau horiek hainbat tamainatakoak izaten dira, eta tamaina bakoitza dagokion
kolorearen bidez adierazten da. Garau lodiek eraztun berde bat izaten dute zurtoinean;
erdikoek, finek, eraztun gorri bat; estrafinek, eraztun hori bat; eta ultrafinek, eraztun zuri
bat.

Hortzei forma emateko, higatzeko edo leuntzeko erabiltzen dira, beti abiadura handian
(turbinekin).

Alde aktiboaren formaren arabera.

Biribila edo esfera-formakoa, txantxarra kentzeko.

Zilindrikoa

Tronkokonikoa

Kono alderantzikatua duena

Piriformea, madari-formakoa

Torpedoa

Orratz-formakoa

Era berean, leuna edo ildoduna izan daiteke.

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

11. irudia. Fresa biribila, kono alderantzikatua duena, mutur zapaleko zilindrikoa, mutur biribileko
zilindrikoa, tronkokonikoa eta piriformea, hurrenez hurren.

12. irudia. Torpedoa, eta orratz formako fresa, hurrenez hurren.

Urratzaileak
Hortzak edo buxadurak leuntzeko erabiltzen dira. Hainbat forma izan ditzakete:

HARRIAK. Ardatz metaliko baten gainean kokatzen dira, eta turbinan edo kontraangeluan
akoplatzeko izan daitezke. Ardatz metaliko baten gainean jartzen den harria diamantea edo
karborundoa izan daiteke (diamanteak baino gutxiago irauten du), adibidez, Arkansasko
harria.

13. irudia. Arkansasko harria.

DISKOAK. Hainbat diametro eta lodieratakoak daude. Diskoak zulo bat izaten du erdian,
mandril izeneko metalezko zurtoin batean muntatzeko. Zurtoin hori eskuzko piezan edo
kontraangeluan jartzen da.

LANBIDE EKIMENA

29

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Horrelakoak izan daitezke diskoak:

o

Zurrunak: metalezkoak, ebakitzeko.

Malguak: paperezko, plastikozko edo oihal iragazgaitzezko oinarria dute. Garauak

hainbat lodieratakoak izan daitezke, eta hortzak erretxinak edo metalak leuntzeko
erabiltzen dira.

14. irudia. Diskoa jartzeko mandrila, ezkerrean, eta diskoa mandrilan jarrita, eskuinean.

GOMAK. Goma sintetikozko edo silikonazko oinarri bat dute. Hainbat forma izaten dituzte,
punta, kopa edo kikara..., eta urratzeko garau-lodiera desberdinak. Hortz-gainazalak
leuntzeko erabiltzen dira.
Urratzaileak hauts-erakoak ere izan daitezke. Hortzak leuntzeko erabiltzen dira, eta
kontraangelura akoplatutako profilaxi-eskuila edo gomazko kopa batekin aplikatzen dira.

15. irudia. Leuntzeko gomak.

2.3 ESKUZKO TRESNERIA

Eskuzko tresneria deritzo egin behar duen lana egiteko energia-iturririk behar ez duenari.
Eskuarki, herdoiltzen ez den altzairuz eginak daude, desinfekzio- eta esterilizazio-zikloak jasan ahal
izateko.
Erretilu edo plastiko eta paperezko poltsa berezietan pilatzen dira. Horiek altzari tiraderadun
mugikorretan jartzen dira. Goiko tiraderetan tresneriarik arinena eta erabiliena jartzen da, eta
behekoetan, pisuena eta gutxien erabiltzen dena.

30

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Tresneriaren zatiak
Tresna gehienek 3 zati dituzte:

KIRTENA:
o

Tamaina, forma eta egitura desberdinetakoak. Maneiatzeko erosoa izateko beste

adinako diametroa izan behar du.

Badaude barrutik hutsak diren kirtenak (horiek hobeto transmititzen dituzte

dardarak), baita trinkoak ere.

Gainazalaren egitura leuna, marraduna edo motaduna izan daiteke.

ZURTOINA.
o

Alde aktiboa eta kirtena lotzen ditu, eta kirtena baino meheagoa da.

2 ezaugarri nagusi ditu:

Luzera: zurtoin laburrak aurreko hortzetarako dira, eta zurtoin luzeak,

ahoko leku sakonagoetarako.

Angelua: miatu behar den lekuaren araberako angelua izango du; adibidez,
atzeko haginen aurpegi proximaletara heltzeko.

ZATI AKTIBOA:
o

Lana egiten duen zatia da.

Horren arabera, alde bakarreko tresnak (alde aktibo bakarra dutenak) eta alde
bikoitzeko tresnak (alde aktibo bi dituztenak) daude.

Era berean, zati aktibo horiek finkoak edo aldatzekoak izan daitezke.

Identifikazioa
Tresnak honela sailkatzen dira:

Funtzioaren arabera: miatzekoak (zundak), arraspatzekoak (kuretak), exodontziarakoak,

ortodontziarakoak edo anestesiakoak.

Diseinuaren arabera: egilearen edo egin den unibertsitatearen izena darama

(Gracey/Columbia). Batzuetan, erreferentzia-zenbaki batez edo biz (bikoitza bada)
ordezkatzen dira.

Fabrikatzailearen arabera: diseinu bakarra izanik, fabrikatzaile bakoitzak alda dezake etxe
komertzialaren arabera (orriaren angeluaren forma, materiala...).

Erabileraren arabera.

LANBIDE EKIMENA

31

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Tresneria orokorra

Ispiluak: tresna hauen alde aktiboa islatzailea da. Zuzenak edo kurbatuak izan daitezke (irudia
handitzen dute); zeharkako ikuskerarekin ikusteko eta ehun bigunak atzeratzeko edo babesteko
erabiltzen dira. Kirtenaren muturra hortzen perkusioa egiaztatzeko erabiltzen da.

Miatzeko zundak: tresna hauek altzairuzkoak dira, eta alde aktiboa punta zorrotz batean
bukatzen da. Bakunak edo bikoitzak izan daitezke, eta alde aktiboa kurbatua, okerra edo
zuzena izan daiteke. Zuloak eta fisurak, txantxarrak, esmalte-akatsak edo buxadura akastunak
hautemateko erabiltzen dira.

16. irudia. Ispilua, ezkerrean, eta miatzeko zundak, eskuinean.

Ahoko lanetarako tresneria

32

Pintzak: alde aktiboan bi punta leun edo zerradunak dituzte. Matrizeak, ziriak, kotoia eta
abar hartu, eutsi edo eramateko erabiltzen dira.

Black koilaratxoak: tresna bikoitza dira, eta haien alde aktiboak ertz ebakitzaileak dituen
koilara baten antza du. Dentina txantxarduna eskuz kentzeko erabiltzen dira.

Amalgama eramatekoak: amalgama Dappen ontzi batetik aurrez prestatutako barrunbe

batera eramateko erabiltzen dira.

Amalgama zanpatzekoak: amalgama hortz-barrunbearen zoruaren eta hormen kontra

zanpatzeko erabiltzen dira. Horretarako, alde lau bat dute. Hainbat tamaina eta formatakoak
daude.

Leungailuak: amalgama-geruzak lisatzeko eta distira emateko erabiltzen dira.

Hollenback: ebakitzeko eta berritze-lanari forma anatomikoa emateko baliatzen dira.

Kleoide-diskoidea: alde aktibo batek bihotz-forma dauka (kleoidea), eta besteak, biribila
(diskoidea).

Tresna plastikoak: konpositeak modelatzeko balio dute.

Esmalterako zizelak: sobran dagoen esmaltea ebakitzeko eta esmaltearen ertza alakatzeko
baliatzen dira.

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Dykal aplikatzekoak: kaltzio hidroxidozko (dycal) zementua jartzeko erabiltzen dira.

Matrizeak eta matrize-etxeak: alde proximaletan buxatzeko materiala barrunbetik atera gabe
jartzeko erabiltzen dira. Amalgamarako, barrera metalikoak baliatzen dira, eta
konpositerako, plastiko gardenezkoak (azetatozko matrizeak). Zinta horrek hortza
inguratzen du, enkofratu bat izango balitz bezala. Matrize-etxeak matrizea hortzaren
zabalerara egokitzen du. Alde proximalean plastikozko ziri batekin estutzen dira
konpositeetan, eta zurezko ziriekin, amalgametan.

Zementuzko espatulak eta lauzatxoak (beirazkoak edo paperezkoak): materialak nahasteko

baliatzen dira.

Anestesiarako xiringak: xiringak metalezkoak izaten dira, baina badaude plastikozkoak ere
(erabili eta botatzekoak). Anestesia-tutua jartzeko leku mugikor bat dute, eta heltzeko gune
bat, eraztun- edo hegal-formakoa (formaren arabera, xiringa era batera edo bestera hartu
beharko da). Xiringa batzuek arpoi bat dute xurgatzeko.

17. irudia. Anestesiarako xiringa.

18. irudia. Pintzak, Black koilaratxoa, amalgama eramatekoa, amalgama zanpatzekoa eta esmalterako
zizelak, hurrenez hurren.

LANBIDE EKIMENA

33

Ahoaren eta Hortzen Higienea

19. irudia. Kleoide-diskoidea.

20. irudia. Azetatozko matrizeak,metalezko matrize biribilduak eta matrize-etxeak, hurrenez

hurren.

21. irudia. Zementuzko espatula, ezkerrean, eta beirazko lauzatxoak, eskuinean.

34

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

22. irudia. Hollenback, leungailuak eta konpositea modelatzeko tresna.

Anestesia

Karpulearen karga axiala edo albokoa izan daiteke.

Orratzak behin bakarrik erabiltzekoak dira, eta lodiera eta luzera desberdinetakoak daude.
Luzeenak anestesia tronkularrerako erabiltzen dira, eta laburrenak, periapikalerako.

Kontu handia izan behar da orratzak xiringatik askatzean, ziztadak ekiditeko, eta edukiontzi
zurrun eta berezietan jarri behar dira, era egokian ezabatzeko.

Protesia

Inpresioak egiteko kubetak: ahoko arkuen formara egokitzen diren ontziak dira. Kubeta
inpresio-materialaz betetzen da, eta biak batera sartzen dira aho barrura. Hainbat forma,
tamaina eta modelotakoak daude: goikoak, behekoak, zulodunak, zulorik gabekoak,
metalezkoak,
plastikozkoak,
osoak,
partzialak,
horzdunentzat,
horzgabeentzat
(edentatuak)...

Alginatorako espatulak: alginato-hautsa urarekin nahasteko erabiltzen dira (goma malguz

egindako alginatorako kikara batean). Espatularen orria kurbatua da mutur distalean,
kikarara egokitzeko.

Igeltsurako espatulak: igeltsu-hautsa urarekin nahasteko erabiltzen dira (goma malguz

egindako igeltsurako kikara batean). Espatularen orria zuzena da.

LANBIDE EKIMENA

35

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Argizarirako ganibet txikiak: mutur bikoitzeko tresnak dira; zurezko kirtena dute, eta alde
aktibo bat zorrotza dute (argizaria ebakitzeko), eta bestea, koilara-formakoa (argizari-zatiak
urtu eta batzeko).

Zubiak kentzeko mailuak: kolpe lehorren bidez protesi finkoak kentzeko erabiltzen dira.

Artikulagailuak: mandibularen fisiologia simulatzen duten

pazientearen neurriak hartzen dira, aurpegiko arku baten bidez.

tresnak.

Horretarako,

23. irudia. Alginatorako espatula eta kikara, igeltsurako espatula eta kikara.

24. irudia. Zubiak altxatzeko mailua, ezkerrean, eta argizarirako espatulinak, eskuinean.

36

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

25. irudia. Artikuladorea, ezkerrean, eta inpresioak egiteko kubetak, eskuinean.

Endodontzia

Isolamendurako tresneria: gomazko dikea, grapak (klamp-ak), arkua, klamp-etxeak, dike

zulatzaileak. Guztiz beharrezkoak dira endodontzietan:
o

Asepsia mantendu behar delako hodi barruan.

Istripuak saihesteko, adibidez, sodio hipokloritok sortutako erredurak mukosetan.

Arnas bideetara edo digestio-aparatura tresneria txikia erortzea eragozteko.

Hezetasunik gabe lan egiteko.

Lima-antolatzailea: endodontziako tresna denak ondo antolatuta izateko kutxa bat da: limak,
leku-egitekoak, nerbio-tiratzekoak, kotoizko bolak, paperezko puntak, neurtzeko erregleta,
eta abar.
o

Limak ordenatuta jartzen dira hainbat koloretan, lodieraren arabera (08tik 140ra) eta
formaren arabera.

Eta lerro desberdinetan, luzeraren arabera (21, 25, 28, 31 mm...).

Lima-motak:
o

K limak: erabilienak dira; nahiko gogorrak dira, eta moztu egiten dute. Ildaxkak
dituzte (22-40 artean). Sustraiaren hodia garbitzeko eta zabaltzeko erabiltzen dira.

Hedstrm limak: hodiaren hormak lisatzeko erabiltzen dira, baita endodontziak

berregiteko ere.

Nerbio-tiratzekoak: ildo finak ditu. Mamia errotik ateratzen dute, trakzio eginez edo
tiratuta.

Hodiak miatzeko zunda: mutur zuzeneko zunda mehe bat da, mamiaren hodia aurkitzeko
erabiltzen dena.

LANBIDE EKIMENA

37

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Erregleta: limaren lan-eremuaren luzera neurtzeko erabiltzen den tresna milimetratua.

Gomazko topea: hodi barruan zer luzeratan lan egingo den markatzeko liman.

Leku-egitekoa: punta zorrotzeko metalezko tresna, gutapertxa hodien hormen kontra

zanpatzeko erabiltzen dena (hala, beste punta batzuk sar daitezke). Diametro estandarra
du. Gutapertxaren alboko kondentsazioa egiten da honekin.

Zanpatzekoak: gutapertxa hodi barnean modu bertikalean zanpatzeko erabiltzen diren

tresna metaliko kamutsak dira.

Gutapertxa-puntak edo -konoak: goma sendo eta malguz egindako kono luzangak dira.
Sustraiaren hodia garbitu, zabaldu eta ondo lehortu ondoren betetzeko erabiltzen dira.

Paperezko punta xurgatzaileak: zelulosa hidrofiloz egindako kono luzangak dira, aurretik
prestatu den hodia lehortzeko. Punten diametroa limena bezala dago kodifikatuta.

Konoak hartzeko pintzak: finkatzeko mekanismo bat duten pintza angeludunak, gutapertxa,
paperezko puntak, kotoia... hodira eramateko erabiltzen direnak.

Lentuloa edo espirala: altzairuzko hagatxoa, alderantzizko espirala duena eta zementua
hodi barruan sartzeko erabiltzen dena.

Gates fresak: kontraangeluan abiadura txikian sartzen dira. Kanalaren sarrerako zuloa
handitzeko balio dute. Alboko mozketa egiten dute.

Banker belakia: limak antolatzeko erabiltzen da. Tresneria garbirako eta zikinerako belakiak
daude.

Metxeroa: gasezkoa edo alkoholezkoa; gutapertxa ebakitzeko tresneria berotzeko.

Tresna beroa: apurtuta dagoen txantxarra kentzeko koilaratxo bat edo zanpatzeko bat izan
daiteke. Metala goritu arte berotzen dira, hoditik kanpo geratzen den gutapertxa ebakitzeko.
Esterilizadore boladuna: 230 C-raino berotzen diren beirazko bolak ditu; 5-10 segundo
egoten dira tenperatura horretan. Endodontziako tresneria esterilizatzeko erabiltzen da.

26. irudia. K limak gomazko topeekin, erregleta eta banker belakia, hurrenez hurren.

38

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

27. iudia. Gates fresa, kondentsadorea, lentuloa eta lekuegilea, hurrenez hurren.

28. irudia. Paperezko puntak, gutapertxa puntak eta lima antolatzailea, hurrenez hurren.

29. irudia. Endodontzia egiteko isolatutako hortzak (gomazko dike eta grapekin).

Periodontzia

Zunda periodontala

Eskuzko tresneria: aitzurra, higitaia eta kuretak. Oien gaineko eta azpiko lertzoa eskuz
kentzeko erabiltzen diren metalezko tresnak dira.

Mekanikoki aktibatzen diren tresnak: ultrasoinuak, bikarbonato-zorrotada, eta abar.

Hortz-gainazalak leuntzeko tresneria: eskuilak, gomazko kopak, leuntzeko tirak...

LANBIDE EKIMENA

39

Ahoaren eta Hortzen Higienea

30. irudia. Zizela, aitzurra, higitaia eta kureta, hurrenez hurren.

31. irudia. Bikarbonato zorrotada.

32. irudia. Zunda periodontala, ezkerrean, eta gracey kureta, eskuinean.

40

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

33. irudia. Eskuilak, gomazko kopak eta leuntzeko tirak, hurrenez hurren.

Kirurgia
Ebakitzeko materiala

Ehun bigunak ebakitzeko

o

Bisturia: metalezko kirten bat da, eta erabili eta botatzeko orriak jartzen dira bertan.
Kirtena erabili ostean esterilizatu egiten da, baina badaude erabili eta botatzeko
plastikozko kirtenak ere.
Orriak banakako poltsetan datoz paketatuta (gamma izpien bidez esterilizatzen
dituzte), baina erabilitakoan bota egin behar dira.
Erabilienak kirkland eta Bard-Paker motatakoak dira.
Bisturi elektrikoak beroaren bidez ebakitzen du, eta horrek abantaila bat du: ebaki
ahala koagulatzen du.

34. irudia. Erabili eta botatzeko plastikozko kirtena, bisturi-kirtena eta orriak, eta bisturi elektrikoa,
hurrenez hurren.

Artazi kirurgikoak: mota askotakoak daude, zuzenak eta okerrak, estuak eta
zabalak, punta zorrotzekoak eta biribilekoak... Ehunak edo puntuak mozteko
erabiltzen dira.

LANBIDE EKIMENA

41

Ahoaren eta Hortzen Higienea

35. irudia. Artazi kirurgikoak, periostotomoa, eta legratua egiteko koilaratxoa, hurrenez hurren.

Legratua egiteko koilaratxoa: albeoloaren barruan gera daitekeen edozelako

ehun gaixo edo handitu kentzeko balio duen tresna da. Ehun hori kendutakoan,
odoletan hasten da, eta horrek defentsak eta orbainketan parte hartzen duten
zelulak leku horretara heltzea ahalbidetzen du.

Periostotomoa: tresna honen alde aktiboa luzea eta biribila da, eta zintzilikario
mukoperiostikoetan fibromukosa eta periostioa hezurretik banatzeko erabiltzen da.

Ehun gogorrak ebakitzeko

o

Berana edo zizela: mailu batez kolpatuta hezurra ebakitzeko erabiltzen da.

36. irudia. Berana edo zizela.

42

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Gubia pintza: orbainketa oztopatzen duten hezur-zati txikiak ebakitzeko. Adar

artikulatu bi ditu; mutur aktiboak konkaboak dira eta ertz zorrotzak ditu. Puntetan eta
ertzetan ebakitzen dute.

37. irudia. Gubia pintza.

Hezur-lima: hezurra erregular jartzeko.

38. irudia. Hezur-lima.

Ikuskera eta laneko eremurako sarrera hobetzeko tresnak

Bereizleak: operatzaileak edo haren laguntzaileek maneiatzen dituzte laneko

eremurako sarrera eta ikuskera hobetzeko. Ezpainak eta masailak baztertzeko edo
babes elementu bezala erabiltzen dira.
Mota askotakoak daude; plastiko edo metalezkoak... (Farabeuf, Langenbeck,
Minnesota..).

39. irudia. Farabeuf, Langenbeck, eta Minnesota bereizleak, hurrenez hurren.

LANBIDE EKIMENA

43

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Ahoa irekitzekoak: mota askotakoak

kautxuzkoak, metal edo zurezkoak...

daude:

alde

batekoak,

bi aldetakoak,

40. irudia. Ahoa irekitzekoa.

Ispiluak.

Mihia jaistekoak.

,
41. irudia. Mihia jeistekoa.

Pintzak:
o

Moskito pintza: presio digitalaren bidez ixten dira.

Adson pintza: jostura egitean zintzilikarioari eusteko balio dute.

Collin pintza: mihitik tira egiteko, atzera egin ez dezan.

42. irudia. Moskito pintza, Adson pintza, eta Collin pintza, hurrenez hurren.

44

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Xurgagailuak: plastikozko edo metalezko kanulak. Xurgagailu kirurgikoak zabalagoak

dira, eta, indar gehiago egiten dutenez, ehunak errazago ateratzen dira, baina zauriak
eragin ditzakete ehunetan.

43. irudia. Xurgagailua, xurgatzeko kanula.

Sintesi-tresnak eta -materiala

Jostorratza: kurbatuak dira, eta punta triangeluarra dute, haragi-etenik ez gertatzeko.

Orratz-etxea: orratzari seguru eusteko erabiltzen da. Alde aktiboa ildaskatua izaten du.

Josteko haria: harizpi bakarrekoak edo txirikordatuak dira. Ehun sakonak josteko,
beren kasa xurgatzen direnak erabiltzen dira. Beren kasa xurgatzen ez direnen artean
daude zetazkoak eta metalikoak. Odontologiako hari erabilienetako bat hiru zerokoa da
(000).

44. irudia. Jostorratza hariarekin, eta orratzei eustekoak (Mathieu eta Mayo).

Exodontziako materiala

Egozkailuak edo jasogailuak: palanka modura jokatzen dute, hagina mugitu eta nasaituz.
Kontu handiz erabili behar dira. Kirtena, zurtoina eta orri aktibo bat dute. Mota askotakoak
daude, baina hauek dira erabilienak:

LANBIDE EKIMENA

45

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Egozkailu zuzenak: alde aktiboa zurtoinarekin bat lerrokatua dute. Goiko

masailezurrerako erabiltzen dira, eta orri zabalak edo estuak izan ditzakete.

Egozkailu okerrak (kurbatuak) edo Winter motakoak: alde aktiboaren eta

zurtoinaren artean angelu bat dute. Beheko masailezurrerako erabiltzen dira,
molarretarako gehienbat.

45. irudia. Egozkailu zuzenak eta Winter motakoak, hurrenez hurren.

Sindesmotomoak: lokailu periodontala urratzeko erabiltzen dira. Alde aktiboa laua edo
kurbatua izan dezakete, eta beheko haginetan erabiltzen dira gehienbat, goikoetan
egozkailu zuzenak erabiltzen baitira.

46. irudia. Sindesmotomo okerra eta zuzena, hurrenez hurren.

46

Goiko masailezurrerako forzeps-ak: kirtena, zurtoina eta alde aktiboa lerrokatuta

daude; zenbat eta atzeragoko haginetarako izan, orduan eta kurbatuagoak dira.
o

Ebakortzak eta letaginak: hauetarako forzeps-en euskarria eta alde aktiboa

ardatz berean kokatuta daude; alde aktiboaren finkagarriak ilargierdi-itxura du,
ebakortzen eta letaginen sustraien forma zilindriko-konikoa da eta.

Aurreko haginak: hauetarako forzeps-en euskarriak eta alde aktiboak angelu

kamutsa (90 baino handiagoa) osatzen dute, ezpainen ertzak gainditzeko.

Haginak: hauetarako forzeps-en osagaiek angeluazio handiagoa dute; finkagarri

bestibularrak eta palatinoak desberdinak dira. Bestibularrak ezproi bat dauka,
ilargi-itxurako irekiera biren artean, goiko sustrai bestibular bien artean

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

ainguratzeko. Beste finkagarriak ilargi-itxura dauka, sustrai palatinoari heltzeko.

Hori dela eta, ezkerreko eta eskuineko forzeps-ak bereizten dira.
o

Kordalak: forzeps hauen osagaiek angeluazio handia dute, eta kirtena

baioneta-eran dute, ahoaren atzeko aldera heldu ahal izateko. Alde aktiboan,
ilargierdi-itxurako finkagarri zabalak ditu.

Goiko sustraiak: finkagarri fin eta estuak ditu, bata bestearen ondoan, sustraizati estuak hartu ahal izateko. Zurtoina baioneta-eran angeluatua dago.
Tamaina eta angeluazio desberdin askotakoak daude.

47. irudia. Ebakortza edo letaginen forzeps-a, aurreko haginena, goiko eskuineko haginena, goiko
ezkerreko haginena, kordalena eta goiko sustraiena, hurrenez hurren.

Beheko masailezurrerako forzeps-ak

o

Ebakortzak eta sustraiak: hauetarako forzeps-ek 90-ko angeluazioa dute,

finkagarri txikiagoak dituzte, elkar ukitzen dutela.

Letaginak eta aurreko haginak: aurrekoen antzekoak dira, baina luzeagoak,

handiagoak eta pisuagoak. Barruko orriak ahurrak edo konkaboak dira, eta
110-ko angeluazioa dute.

Haginak: Finkagarriak bananduago daude, eta indartsuagoak dira. Orri biek

irtengune bat dute erdian, haginari errazago heltzeko. Mota bi daude: behi-adar
edo cowhorn deiturikoa, eta loro-moko edo pico de loro izenekoak.

48. irudia. Ebakortza eta sustraien forzeps-a, aurreko haginena, haginena eta loro-moko deiturikoa,
hurrenez hurren.

LANBIDE EKIMENA

47

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Ortodontzia

Aliketak: aliketa-mota asko daude, eta bakoitzak dagokion funtzioa dauka.

o

Loturak mozteko aliketa: metalezko loturak edo josturak mozteko.

Mozketa distala egiteko aliketa: sobran dagoen alanbrezko arkuaren atzeko

zatia mozteko.

Hiru puntako aliketa: alanbre lodiak tolesteko.

Bandak kentzeko aliketa: ortodontziako bandak kentzeko.

49. irudia. Loturak mozteko aliketa, mozketa distala egiteko aliketa, hiru puntako aliketa eta bandak
kentzeko aliketa, hurrenez hurren.

48

Bracket-ak hartzeko pintza: ortodontziako bracket-ak eramateko eta jartzeko.

Izarra: bracket-en eta banden zementazio-altuera neurtzeko.

Banda-egokitzailea: pazienteari hozkada eginaraziz bandak haginetan sartzeko.

Banda-bultzatzailea: presio bertikala eginez bandak haginetan sartzeko.

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

50. irudia. Izarra, banda-egokitzailea, banda-bultzatzailea eta bracket-ak hartzeko pintza, hurrenez
hurren.

LANBIDE EKIMENA

49

Ahoaren eta Hortzen Higienea

50

LANBIDE EKIMENA

HOBI ETA FISUREN ZIGILATZEA

3.1 SARRERA
Aurpegi oklusalak zigilatzea txantxarra prebenitzeko aurrerakuntza handia izan da. Material
hauek, hobi eta fisurak babesten dituzte txantxar lesioak sortzen dituzten bakterien ekintzatik.
Aurpegi oklusalaren izaera erretentiboa txikitzea eta hobi eta fisuren txantxarraren murrizketa
handia lortzeko gakoa izango da hobi eta fisurak zigilatzea. Detritoak edo bakteriak erretenitzeko aukera
gutxiago daukan fisura batek, txantxarra izateko joera txikiagoa izango baitu.
Gaur egun erabiltzen diren materialek aurpegi oklusala estaltzen dute eta horrela, zigilu hauek,
ahoko bakteriek eta detritoak hortzen egitura desegingo duten azidotasuna sortzea eragozten dute.
Fluorra eta zigiluak konbinatzen direnean, eragin prebentiboak indartzen dira.

3.2 ZIGILATZEKO MATERIALAK

Zigilatzaile gehienak bisfenol-A-glicidil-metacrilatotik (BIS-GMAtik) eratorritako materialak dira
eta argi ultramore bidez polimerizatzen dira.
Hobetutako zigilatzeko material berriak lantzen ari dira eta esperantzagarria ikusten dute fluorra era
geldoan askatuko duen zigilatzeko materiala asmatzea.

3.3 ZIGILUAK JARTZEKO INDIKAZIOAK

Zigilatu beharreko hortzen aukeraketa egitean, garrantzitsua izango da pazientearen txantxarra
izateko suszeptibilitatea kontutan izatea. Honetarako, pazienteak dituen errestaurazio eta txantxar
kopurua edo pazientearen errestaurazioekiko jarrera hartuko dira kontutan. Izan ere, gutxieneko arau
dietiko batzuk edo aho higiene neurri egokiak eduki ezean, ez dugu lortuko txantxar kopurua murriztea
zigiluekin.
Zigiluekin ematen den babesa prebentzio osoko zati bat besterik ez da eta fluoraren
aplikazioarekin (topiko edo sistemikoa), hortz higiene egokiarekin eta tratamentu profesional
erregularrarekin bateratu behar da.
Pazientearen hortzaren anatomia ere kontutan hartzeko faktore bat izan beharko da, hobi eta
fisura sakon eta estuek bakteria gehiago erretenituko dituzte eta.

LANBIDE EKIMENA

51

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Hauek dira zigiluak jartzeko lehentasunak:

Biztanleria orokorrean
Lehentasuna:
1. Behin betiko lehenengo molarrak edo haginak ( 6-8 urte)
2. Behin betiko bigarren molarrak (11-13 urte)
Txantxarra izateko erreztasuna duten umeak
Lehentasuna:
1. Behin betiko lehenengo molarrak edo haginak
2. Behin betiko bigarren molarrak
3. Behin betiko haginaurrekoak
4. Behin behineko molar edo haginak

Airea eta exploratzeko sonda erabiliz egindako ebaluaketa egin ostean aukeratu behar dira zigilutuko
ditugun hortzak. Explorazio erradigrafiko bat erabiltzea ere beharrezkoa izango da; azalera proximalek
txantxarra dutenean, aurpegi oklusalen zigilatzea kontraindikatua egongo delako.

3.4 ZIGILUAK APLIKATZEA

1. Hortzaren azalera prestatu, depositu bigun eta gogorrak garbituz. Horretarako, zurdadun eskuila
eta ura erabiliko dugu. Leunketa egiteko fluordun pasta erabiltzea kontraindikatuta egongo da,
azidoaren grabaketarekin interferentziak izango dituelako.
2. Hortz edo hagina isolatu gomazko dikearekin. Erabat garrantzitsua izango da lan zonaldea siku
mantentzea.
3. Esmaltearen grabaketa.
4. Zonaldea urarekin ureztatu grabaketaren disoluzioa kentzeko. Kontuz ibili beharko dugu, listuak
grabatutako azalerarekin kontaktua izan ez dezan.
5. Zigilatzailea jarri. Garrantzitsua da zigilatzailea hobi eta fisuretan kontzentratzea.
6. Polimerizatu, fabrikatzailearen instrukzioak jarraituz.
7. Azalera oklusalak ureztatu eta garbitu. Azalerak sonda batekin aztertu, azalera leun eta gogor
bat lortu dugula ziurtatuz.
8. Erlazio oklusalak frogatu artikulatzeko paperarekin.

52

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

3.5 JARRAIPENAREN EBALUAKETA

Zigiluei jarraipen kliniko eta erradiologiko bat egin behar zaie. 6 hilabetero, ikuspen explorazio
bat egin behar zaie desgastea, aire burbuilak edo zigiluaren zatikako galera edo galera osoa aztertzeko.
Tindatutako zigiluak gardenak baino errazagoak izan daitezke aztertzeko.
Urtean behin, aleta de mordida erradiografia bat atera daiteke zigiluaren azpiko aldearen
egoera zehazteko.
Zigilua akasduna denean eta ordezkatu beharra dagoenean, hortza prestatu beharra dago,
azalerak garbituz (zigiluen aplikatzean azaldu den bezala).

LANBIDE EKIMENA

53

HORTZ-TINDAKETA

4.1 SARRERA
Hortz-haginen kolorea genetikoki heredatzen da, hots, jaiotzatiko ezaugarria da. Hala ere, hortzhaginek kolore desberdinak izan ditzakete arrazoi askorengatik.

4.2 HORTZ-TINDAKETEN SAILKAPENA

Tindaketa endogenoak

Hortzaren kolore-aldaketa hortzaren barne-egituran

Oro har, dentinaren egitura aldatzen da, eta guk esmaltearen bidez ikusten dugu

Leuntzeko tratamenduak ez du eraginik

Farmakoena

Tetraziklina:

Tetraziklinak hezurrean eta ehunean finkatzen dira, eta horien kaltzioa xurgatzen dute.

Garai arriskutsuena hortz-ehuna osatzen ari denean da, batez ere, hortzaren koroa osatzen ari
denean. Hori dela eta, emakume haurdun batek edo 8 urte bitarteko ume batek farmako hori
hartzen badu, asaldurak izango ditu, hartutako dosiaren arabera.

Ohiko zeinuak: marra gris-marroiak.

51. irudia. Tetraziklina bidezko tindaketak.

LANBIDE EKIMENA

55

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Fluorosia:

Fluor gehiegi hartzeagatik gerta daiteke.

Fluorrak ameloblastoen mekanismo entzimatikoa asaldatzen du, eta, horrenbestez, esmaltea

hipomineralizatua geratzen da eta porositatea handitzen da.

Dosiaren arabera:
o

Asaldura arina: ildaska edo marra zuriak esmaltearen gainazalean

Asaldura ertaina: hortzek orban zuri opakuak dituzte, baina oso erresistenteak dira
txantxarraren kontra.

Asaldura larria: esmalteak orban marroiak dauzka, eta oso erraz apurtzen da.

Genetikoa
Amelogenesi inperfektua:

Hortzetako gaixotasun hau gene gainartzaile moduan heredatzen da.

Esmaltea biguna eta fina izaten da, eta behin-behineko eta behin betiko hortzeriari eragiten dio.

Hortzak horituak ikusten dira, esmalte finean zehar dentina ikusten delako, eta erraz kaltetzen
dira.

Inguruak sortutakoa

Hortz-patologia: txantxarra, amalgama, konpositearen iragazte marjinala, hortz-mamiaren

nekrosia edo traumatismoak.

Zahartze-prozedura

52. irudia. Tindaketa endogenoa konpositean sortutako txantxar marjinalagatik eta txantxarrak sortutako
tindaketa endogenoak.

56

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

53. irudia. Nekrosiak sortutako tindaketa endogenoa 2.1. hortzean.

Tindaketa exogenoak
Kolorea aldatzen duten pigmentuak hortzaren gainazalean daudenez, ezabatu egin daitezke.

Elikagaiak

Kafea, tea, ardoa, fruta eta barazkiak.

Orban marroiak ikusten dira molarretako hobi eta fisuretan, eta gutxiago aurreko ebakortzetan.

Gaizki eskuilatzeagatik edo hortzetako pasta desegokia erabiltzeagatik agertzen dira.

Tabakoa

Orban marroi ilunak edo beltzak zabaltzen dira hortzaren heren zerbikaletik erdiraino.

Mundruna hortzaren gainazalean metatzen da, baina denborarekin dentinara pasatu daiteke
hortz-tubuluetan barrena, eta oso zaila da ezabatzeko.

Beheko ebakortzetan eta goiko molarretan (palatinotik).

54. irudia. Tabakoak sortutako tindaketa.

LANBIDE EKIMENA

57

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Farmakoena

Orban

55. irudia. Klorhexidinak sortutako tindaketa.

4.3 TRATAMENDUA
Tindaketa endogenoetan

Zuritzeko tratamenduak

Bitalak: ez dira hain eraginkorra, eta sentikortasun-arazoak sor ditzakete pastaren

urragarritasuna dela eta.

Ez-bitalak: zuritzeko pasta (karbamida peroxidoa) hortz barnean jartzen da. Eraginkorragoak
dira.

Xaflak

Hortz-egitura osasuntsu gutxiago kentzen da.

o

Konpositezkoak: merkeagoak, azkarrak, pitzadurak sor daitezke elikagai

gogorrak jatean.

56. irudia. Tetraziklinak sortutako tindaketak hortz lepoetan, konposite xaflekin tratamendua egin
aurretik eta ostean.

58

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Portzelanazkoak: laborategian egiten dira.

Portzelanazko koroak

Estetikagatik hortz-egitura gehiago kentzen da

57. irudia. Tratamendua portzelana karilekin.

Tindaketa exogenoetan
Hortzetako pasta urragarri arinekin (etxean)

Osagai urragarriek bakterio-plaka sortzea eta geruzaren lodiera handitzea prebenitzen

dute.

Hortz-kabinetean

Leuntze mekanikoa: kontraangeluan kopa edo eskuila sartuta egiten da.

Kontraangeluaren abiadura ahalik eta txikiena izanik eta urik gabe erabiliko dugu.
Pazienteak hortz leunagoak eta garbitasun-sentsazio handiagoa izango du.
Haize-hautsarekin leuntzea

Leunketa haize-hautsarekin:
o

Bota bikarbonato-hautsa bikarbonato aparatuan. Ondoren, bota espraia

hortz gainean, 45-ko angeluazioa mantenduz.

Ez bota espraia zuzenean ehun bigunetan, ezta konpositezko berritzelanen gainean ere.

Abantailak:

Denbora gutxi behar da hortzetako orbanak (kanpokoak)

kentzeko eta, aldi berean, hortzak leuntzeko.

Desabantailak:

Lepoko zementuari eta dentinari kalte egin diezaieke

Aerosola sortzen duenez, ekipoaren gainazalak kutsatzen ditu.

LANBIDE EKIMENA

59

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Azkenean, tindatutako guneren bat geratu den berrikusi behar

da. Horretarako, haizea bota, eta ispilu bidez ikusi behar dugu.

58. irudia. Tabakoak sortutako tindaketak, zuritzeko tratamendua egin aurretik (goian), eta ondoren
(behean).

60

LANBIDE EKIMENA

PAZIENTEAREKIN
KOMUNIKATZEA

5.1 PAZIENTEAREN HARRERA

Pazientea kontsultan sartzean, harrerakoa izango da harekin harremana izango duen lehen
pertsona. Harreman horrek emaitza positiboa izan dezan, harreragileak gai izan beharko du jendearekin
pazientziaz, modu ulerkorrean eta epeltasunez erlazionatzeko. Hau da, pazientea lasaitu eta konfiantza
emango dion jarrera adeitsua eta lasaigarria izan beharko du beti.

Kontuan hartu beharko da lehenengoz datorren pazientea den, edo ohiko pazientea den:

Lehengoz datorren pazienteari itxarongelara lagundu behar zaio, eta han, hizkera erlaxatua
erabiliz, galdeketa bat egingo zaio historia klinikoari hasiera emateko. Ohiko galdeketarekin
hasiko gara; datu pertsonalak eskatuko dizkiogu, eta aurrekari familiar eta pertsonalei,
izandako patologiei edo uneko egoerari buruz galdetuko diogu. Zergatik datorren
kontsultara ere galdetuko diogu, bai eta non sentitzen duen ondoeza edo mina ere.
Hasierako
atal
hori
amaitutakoan,
pazientearen
txanda
heltzen
denean,
odontologoarengana lagundu diogu eta aurkezpena egingo dugu. Denboraz gaizki
bagabiltza, galdeketa pazienteak berak bete dezake, zain dagoen bitartean.

Ohiko pazientea bada, haren historia aurkituko dugu, eta kontsultara zergatik datorren idatzi
ostean, itxarongelara joateko esango diogu pazienteari.

Pazientea odontologoarengana pasatu aurretik, haren historia klinikoa eraman behar zaio
odontologoari, egoeraren berri emateko.

Pazientearen eta harreragilearen harremanaren artean oinarrizko arau batzuk daude:

Pazienteari bere izenetik deitu behar zaio.

Pazienteari klinikako edozein lekutara lagundu behar zaio.

Familia, lana edo gauza pertsonalei buruz galdetu behar zaio.

Pazientea kabinetera pasatzeko, hurrengoa edo zure txanda moduko

esaldiak erabiltzea saihestu behar da.

LANBIDE EKIMENA

61

Ahoaren eta Hortzen Higienea

Pazienteei berokia kentzen edo janzten lagundu behar zaie, nola dauden
erosoago galdetu, haiez arduratu.

5.2 PAZIENTEAREKIN KOMUNIKATZEA

Pazientearen eta profesionalaren arteko komunikazio-arazoak arruntak dira, eta gaixoaren
tratamenduan dute eragina. Odontologiako profesionalaren trebetasunetako batek izan behar du
pazientea egoki tratatzea. Higienistak pazientearenganako enpatia izan behar du, horren larritasunak eta
beldurrak ulertu behar ditu, eta horrelakoak gutxitzen saiatu behar du; odontologoa etorri bitartean,
garrantzirik gabeko gaiei buruz edo, pazienteak hala nahi izanez gero, tratamenduari buruz hitz eginez.

Osasun-zerbitzuetako kexa gehienak arreta pertsonalizatua edo informazioa ez eskaintzeagatik

izaten dira; arazo psikosozialei kasurik ez egiteagatik, behar adina denbora ez eskaintzeagatik...

Tratamendua egiteaz gain, pazientearen parte-hartzea nahi bada, pazienteak zer nahi duen edo
tratamenduarekin zer espero duen jakiten saiatuko gara. Baina, zoritxarrez, oso profesional gutxik egiten
dute osasun-hezkuntza.

Pazienteak parte hartzea lortu nahi badugu, lehenik eta behin, pazienteak zer dioen entzungo
dugu. Une horretan, pazienteak erabilitako hitzei ez ezik hitzak esateko moduari ere erreparatu behar
diogu.

Pazienteak esandakoa entzun ostean, hitz egiten hasiko gara; baina, hitz egiteko unean, erabiliko
ditugun hitzak eta modua zainduko ditugu:

1. Pazientearen hizkera erabili, hitz tekniko eta ulertezinak saihestuz.

2. Ez hitz egin arinegi, eta ondo ahoskatu. Tonu lasaigarria erabili.
3. Azaltzen ari garen gaian ilusioa islatu behar da.
4. Ahalik eta gutxiena hitz egin, hau da, gutxi baina egoki hitz egin. Ez moztu pazienteari
hitz egiten ari denean.
5. Zintzoa izan, eta ez saiatu pazientea engainatzen edo harentzat egokia ez den zerbait
saltzen.
6. Paziente bakoitzari onena izango balitz bezala hitz egin.

62

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Hitz egiteaz gain, hitzik gabeko mezuekin ere komunika gaitezke pazientearekin.

1. Aurpegia erakutsi behar da, horrek ere transmititzen baitu informazioa.

2. Pazientearen arreta lortzeko, eskuak eta keinuak erabili behar ditugu.
3. Pazienteak ere keinuak egingo ditu, eta haiek behatu eta aztertu behar ditugu.
4. Beti begietara begiratu behar da.
Hitzik gabeko keinu horiek informazio asko ematen diote pazienteari. Begietara ez begiratzea,
irribarre negatibo bat eta bestelako urruntasun-keinuen bidez, hitz egiteko erabili dugun esaldi egoki hori
hondatuko dute.

Beldurra sumatzen duten pazienteetan, oso eraginkorra izaten da jarrera atsegin eta lasaigarria
izatea edo farmako lasaigarriak erabiltzea hori komeni dela egoki irizten denean.

5.3 KOMUNIKAZIOA HOBETZEKO GAKOAK

9

Norberaren buruaren aurkezpena egin.

Pazientea bere kezkak azaltzera animatu, hitz egiten ari denean moztu gabe.

Enpatia eta arreta aktiboa erabili.

9
Pazientea hitz egiten ari denean, keinu positiboak edo hitzak erabili, eta
komunikazioarekin jarraitu dezan lagundu.
9
Komunikazioan laguntzeko, isiltasuna erabili, isiltasunak laguntzeko nahia eta
interesa dagoela adierazten baitu.
9

Ahalik eta galdera itxi gutxien erabili: bai/ez.

Azalpen argiak eman.

Pazienteak azalpenak ulertu dituela baieztatu

Tratamendu-plana pazientearekin negoziatu.

LANBIDE EKIMENA

63

Ahoaren eta Hortzen Higienea

5.4 GIROA ETA PROFESIONALAREN ITXURA

Giroa
Pazientea informazioa jasotzen hasten da kontsultara sartzen den unetik beretik, eta, beraz, bere
asmoak beteko diren edo ez baloratzen hasten da. Lokalaren dekorazioak, giro-zaratak, harrerak, jendepilaketak eta erritmo arin edo geldoak eragina izango dute. Aldizkako telefono-deiek edo lankide bat
sartzeagatik egindako etenaldiek urduritasun- eta kezka-giroa sortzen dute, bai pazientearengan, bai
profesionalarengan (azken horrek presaka lan egingo duelako). Pazientearekin hitz egiten ari garela
mozten badigute, etenaldi hori geroko uztea edo pazienteari barkamena eskatzea izango litzateke
egokiena.

Itxura
Kanpoko itxura. Askotan eztabaidatu izan da egokia ote den bata eta gorbata eramatea. Baina
garrantzitsuena da itxura txukun eta garbia izatea, osasun-profesionalak gara eta.

Jokamoldea. Pazientea agurtzeko, harekin hitz egiteko edo hari entzuteko modua. Errespetuz eta
gizalegez tratatu behar da pazientea.

Gorputz-komunikazioa. Jarrera lasai eta erosoa adierazi behar zaio. Pazientearen begien maila
berean kokatu behar da, eta begietara begiratu. Hitz egiten ari denean buruarekin baietz esan, entzuten
ari garela erakusteko.

5.5 ZER JARRERA IZAN BEHAR DEN ANTSIETATE HANDIKO PAZIENTEEKIN

Tratamendua egin aurretik
Pazientziaz entzun
Pazienteak daukan antsietate-mailari buruzko informazioa bildu, eta zergatik den aztertu.
Pazienteari tratamendu-plana azaldu.
Haren ezaugarri pertsonaletara egokitu, modu atsegin eta apalean.
Giro lasaia sortu, mugimendu geldo, ziur, seguru eta zarata gabekoak eginez.
Tratamenduak modu mailakatuan egin, traumatikoenak eta nekagarrienak azkenerako utziz.
Batzuetan, antsiolitikoak erabil daitezke, eta tratamendu-egunaren bezperako gauean edo
tratamendua baino ordu-erdi bat lehenago hartu.

64

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

Tratamenduan zehar

Emozio handia eragiten duten hitzak saihestu: orratza, ziztada, mina, anestesia, erauztea ...

Pazienteari aurrez azaldu mina sentituko duela, ura, haizea, zarata... entzungo dituela.

Tratamenduan zehar seinale fisiologikoak izatea normala dela azaldu: takikardia,

izerditzea...

Uneren batean pazienteak mina sentitu lezakeela uste badugu, ohartarazi egin behar diogu.

Portaera positibo bat izan ostean, animo-hitzak erabili behar dira errefortzu moduan
(umeetan batez ere).

Pazienteak berak egoera kontrolpean duela sentiarazi behar zaio, eta edozein keinu eginda
sentitzen duena esateko aukera eman (adibidez, mina badu eskua jasotzeko esango diogu).

5.6 PAZIENTEARI EMAN BEHARREKO INFORMAZIOA

Pazienteari azalduko diogu zer diagnostiko eta zergatik aukeratu dugun. Egingo zaizkion prozedura
guztien berri izan behar du, ez ezagutzeak eta komunikazio faltak konfiantza falta izugarria eragiten
baitu. Frogatuta dago ondo informatutako paziente batek ziurtasun handiagoa sentitzen duela eta
gehiago laguntzen duela.

Haren konfiantza lortzeko, azterketa klinikoaren eta galdeketaren zergatia azalduko diogu. Pausoz
pauso azalduta, pazienteak hobeto ulertuko du dena, eta horrek eragina izango du pazienteak emango
digun laguntzan. Era berean, komenigarria izango da pazienteari esatea bertan esandako guztia
konfidentziala eta sekretu profesionala dela.

Pazienteak, beraz, bere patologiari, tratamenduari eta pronostikoari buruzko ideia argia izan behar
du. Eta horretarako emango diogun azalpenak sinplea, argia eta zehatza izan behar du. Susmatzen
badugu ez duela ondo ulertu, bere hitzez guk esandakoa errepikatzeko eska diezaiokegu.

LANBIDE EKIMENA

65

Ahoaren eta Hortzen Higienea

66

LANBIDE EKIMENA

Ahoari eta Hortzei Dagokien Prebentzioa

BIBLIOGRAFIA
[1] Manual del tcnico superior en higiene bucodental. VV.AA., editorial MAD, s.l., 2009. ISBN
9788467621600

[2] Higiene del medio hospitalario y limpieza del material. VV.AA., Macmillan heinemann, 2008.
ISBN 9788479421663

[3] Tratado de higiene dental. Irene r. Woodall. Editorial Masson. Ao publicacin: 1991. ISBN:
9788434527317

Irudiak ondorengo lekuetatik hartuta:

[4]

http://www.bostondental.es

[5]

http://www.dentalpilargomez.com

[6]

http://www.salvadorinsignares.com

[7]

http://www.sanden.info

[8]

http://www.disden.com.ar

[9]

http://www.dentaldeml.com

[10] http://www.biomateriales.net
[11] http://yates-motloid.com
[12] http://www.dentival.com
[13] http://www.iberodent.com
[14] http://www.inrodent.com
[15] http://www.iztacala.unam.mx
[16] http://www.sanden.info
[17] http://www.twistermedical.es
[18] http://www.ecuaodontologos.com
[19] http://www.hu-friedy.com.br
[20] http://www.cipo.cl
[21] http://kdental.es
[22] http://www.fisioterapiayestetica.com
[23] http://instrumentalmedico.wikispaces.com
[24] http://comprasdentales.com.ar

LANBIDE EKIMENA

67