You are on page 1of 64

Fm-hpw hoSv

Fm-hpw `Ww
Fm-hpw BtcmKyw

bp.Un.-F^v
{]IS\]{XnI

bp.Un.F^v.{]knoIcWw
G{]n 2016

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

am\y-kp-lr-s,
2011-se \nb-ak
- `m sXc-s-Sp-n bp.-Un.-F^v P\-p \Inb
hmKvZm-\- \S-n-em-nb B-kw-Xr-]vXn-tbm-sS-bmWv DNmn
km Imem-h[n ]qn-bm-p-X
- v.
2016-se \nb-a-k`m sXc-s-Sp-ns\ bp.-Un.-F^v t\cn-Sp--Xv hnI-k\-p-Sbvpw Imcp-Wy-n-\p-ap Ia-]c- n-]m-Sn-I P\-ka- w kanp-sIm-mWv.
tIc-f
- ns hnI-k\
-
- n\pw, km[m-cW
-
- m-cp-sS-bpw ]mh-s-h
- c- p-sSbpw
ta-n\pw, Fm P\-hn-`m-K
- f
- p-sSbpw Ah-iX
- I
- fpw Bh-iy-fpw ]cnl-cn-m-\p-ap ]-Xn-I bp.-Un.-F^v {]I-S\
- ]
- {- Xn-Ib
- n Dsm-n-ncn-p-p. Ch \S-n-em-m-\p P\-hn-[n-bmWv `c-W-p-S-bvmbn
tIcfP\-Xt- bmSv bp.-Un.-F^v A`yn-p-Xv.
bp.-Un.-F^
- v
- m-\mn-Isf hnP-bn-n-p-hm\pw ]pXnb tIc-f
- n-\mbn
bp.-Un.-F-^n\v AwKo-Imcw \Im\pw {]_p--cmb P\--tfmSv R
khn-\bw A`yn-p-p.
A`n-hm-Z\
-
- t- fm-sS,

kvt\lmZc-]qhw
bp.-Un.-F-^v. {]I-S-\-]-{XnIm -k-anXn
Fw.-Fw.-l- (tIm{K-kv) Iho-\
sI.-]n.-F.-a-PoZv (ap-ow-eo-Kv)
tPmbn F{_lmw Fw.-]n. (tI-cf tIm{Kkv (Fw)
F.-sI.-t{]-a-N-{ Fw.-]n. (B.-F-kv.-]n)
tUm.-hKokv tPmPv (P-\-Xm-Z)
kn.-]n.-tPm kn.-Fw.-]n.
A\q]v tP_v tIcf tIm{Kkv (sP)
Xncp-h\
-
- ]
- pcw
G{]n 2016
2

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

D-Sw
BapJw
1. Irjnbpw A\p_taJeIfpw ............................................................... 9
(a) Irjnbpw `y-kp-c-bpw
(b) ]eni clnX hmbv]
(c) ssPh-Irjn kv ]Xn
(d) A{Kn _tbm-]mp-I
(e) ^oUv am-p-I
(f) d_Ir-jn-mv klmbw
(g) arK-kw-c--Whpw oc-hn-I-k-\hpw
2. Fm-hpw hoSv .............................................................................................. 15
3. Fm-hpw `Ww ..................................................................................... 16
4. Fm-hpw BtcmKyw ................................................................................. 17
5. Xoc-tZ-i-hn-I-k\w ............................................................................................. 19
6. ae-tbm-c-hn-I-k\w ............................................................................................. 19
7. kmaq-ly-taw .................................................................................................. 20
(a) `y-h-kvXp--fpsS e`y-Xbpw s]mXp-hn-X-c-Whpw
(b) Zmcn-{Zy-\namP\w
(c) `n-ti-jn-bp--h-cpsS taw
(d) kvs]jy kvIqfp-I
(e) sXmgn-en-mbva ]cn-lmcw
8. {]hmkn tahpw ]p\-c-[n-hm-khpw ........................................................ 25
9. hyh-kmbw ........................................................................................................... 27
(a) s]mXp-ta-Jem m]-\-
(b) ]c--cm-KX Ibhy-h-kmbw
(c) ]c--cm-K-X-hyh-km-b-sXm-gn-em-fn-Iv ta-]-Xn
(d) Iip-hn hyh-kmbw
(e) ssIdn hyh-kmbw
(f) sF.Sn hyh-kmbw
10. ASn-m-\-ku-Icy hnI-k\w ................................................................... 30
(a) hIn-S-]--Xn-I
(b) i_-cn-ae hnI-k\w
(c) Xe-m-\-\-Kc hnI-k\w
3

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

11. hnZym-`ymkw ........................................................................................................ 33


12. ]n-I-Pm-Xn--]-n-I-hK hnI-k\w ............................................................. 35
13. apm--k-ap-Zmb hnI-k\w ........................................................................ 36
14. ]nm hn`m-K--fpsS taw ................................................................ 37
15. kv{XoIfpw hnI-k-\hpw ............................................................................... 38
16. Sqdnkw.................................................................................................................. 38
17. inip--fp-sSbpw Ipn-I-fp-sSbpw kwc-Ww .................................... 40
18. htbm-P-\-taw ............................................................................................... 41
19. IpSnsh-w--P-e-tk-N\w .............................................................................. 42
20. imkv{X-km-t-XnIw ...................................................................................... 42
(a) imkv{Xw
(b) imkv{X-Zo]vXn
(c) imkv{X-aw-Kf
(d) imkv{X-t]m-jnWn
(e) Kth-jWw Kth-j-Ip-th-n-b-, a\p-jy-\--bvp-thn
(f) sSIvt\mfPn {Smkv^ sk
(g) sao-cn-bkv Kth-jW Dm-Z\ tI{w
21. DuP-ta-Je....................................................................................................... 44
22. kmwkvIm-cnIw ................................................................................................. 45
23. kn\na .................................................................................................................. 46
24. kvt]mSvkv ........................................................................................................ 46
25. km Poh-\-mcpw Kh-s v khokpw .................................. 48
26. ]cn-n-Xn-kw-c--Whpw ipNn-Xzhpw .................................................... 48
27. XoS kwc-Ww ............................................................................... 50
28. aZy-hn-ap--tI-cfw ........................................................................................... 50
29. {Ia-k-am-[m\w................................................................................................... 51
30. Xt-i-kz-bw-`cW m]-\- ............................................................... 52
31. tIcf hnI-k\ ]cn-t{]-yw-2030 ........................................................... 53
(a) km-n-I-h-fbpw D-a-\hpw
(b) Db Pohn-X-\n-e-hmcw
(c) kmaq-lnI-\o-Xnbpw ka-Xzhpw
32. CXc C\- .................................................................................................. 55
D]kwlmcw ...................................................................................................... 57
{]I-S-\-]-{XnI H-t\m--n ...................................................................... 58

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

BapJw
tIcf-ns hnI-k-\-N-cn-{X-n hnhw krjvSn-p-sImv
DNmn \bn-p bp.-Un.-F^v km Imem-h[n ]qn-bm-p-p.
cv Fw.-F.-F am-cpsS `qcn-]--tmsS `cWw XpS-nb bp.-Un.-F^v
km Ap-hjwsImv sIp-d
- p kpnc `cW-n-eqsS tIc-fn\p {]Zm\w sNbvX hnIk\ t\- A`n-am-\-n\pw B-kw-Xr]vXnpw hI \IphbmWv. hInS hnI-k\ ]-Xn-Ismw Ahicpw Bew-_l
- o-\c- p-amb km[m-cW
-
- m-cpsS Io-scm-m \S-nb P\t-a-{]-h-\- bp.-Un.-F^v km-cn\v Imcp-Wy-ns apJ-Omb
\In. hnI-k\
-
- nsbpw Imcp-Wy-n-sbpw P\-Iob km-sc hntij-Wa- mWv DNmn km-cns\ tIc-fc- m-j{v So-bN
- c- n{Xw tcJ-s-Sp-m
t]mIp-X
- v. Ap hjw ap]v bp.-Un.-F^
- v P\-p \Inb hmKvZm\- ]men-p-sIm-mWv hop-samcp P\-hn-[n-mbn P\-sf kao-]np-X
- v. `c-W
- p-S-bvmbn P\-]n-pW bp.-Un.-F^
- v A`yn-p-Xv
ASp Ap-sImwIqSn A[n-Im-c-n XpS-cmthn am{X-a, hnIk-\
- p-SbvpIqSn-bm-W;v Icp-Xe
- ns Icp-n-eqsS Imcp-Wy-ns Ickv]iw-sImv Ah-isc Ic-Ib
- - m-\m-Wv.
hnI-k-\-t\---fp-sS-bpw, Poh-Im-cp-Wy-{]-h-\-fpsSbpw Bhnizmk-tm-sS-bpw, P\-t-aI
- c- a- mb kpnc `c-W
- ns B-kw-Xr]vXn-tbm-sS-bp-amWv cmjv{So-b-{]-_p--cmb P\sf bp.-Un.-F^v kao-]np-X
- v.
hnI-k\
-
- p-Sbvpw Imcp-Wy-n-\p-ap Ia-]c- n-]m-Sn-If
- p-ambn bp.Un.-F^
- v \b-tcJ hn\-b]
- qhw kan-p-p.
sFIy-P\
- m-[n-]X
- y-ap-Wn km Ign Ap-hjw \S-n-em-nb
hnI-k\
- {- ]-h-\
- tIc-f
- ns k-ZL
v S- \
- bvv inbpw DuPhpw
\In. CXv tIc-f-ns km-n-I-hfbvv hgn-sbm-cp-n. \psS
Nnc-Im-ek
- z-]v\a- mb hngnw Am-cmjv{S Xpd-apJ \namWw Bcw-`n-p.
5

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

7525 tImSn cq]-bpsS AS-pI-bp hngnw Xpd-apJw cmPys


GI hnhn-t[m-tiy Bg--S Xpd-ap-J-am-bn-o-cp-tm Bbn-c--W-n\m-fp-Iv sXmgn-eh
- k
- cw e`npw.
Iq hnam-\
- m-hf
-
- n hnam\-an-d
- n-bt- XmsS D-ct- I-cf
-
- ns
]ptcm-K-Xn-bpsS thKX h[npw. 580 Intem-ao- ssZLy-ap tIc-fn\v Xncp-h-\--]p-cw, s\Sp-m-t-cn, tImgn-tm-Sv, Iq Fo \mep
hnam-\
- m-hf-
- f- m-bn. tIc-f
- ns k-ZL
v S- \
- sb Xmn-\np hSt
ae-_m-dnse {]hmkn ae-bm-fn-Ip bp.-Un.-F^v km-cns kvt\tlm]-lm-ca- mWv Iq hnam-\
- mhfw.
sImn-bpsS KXm-K-X-p-cp-n\v imizX ]cn-lm-c-ap-m-p sImn
sat{Sm sdbn Nqfw hnfnv HmSn-p-S-p-p. 1095 ZnhkwsImv 2016
PqWn Cu saKm-]--Xn-bpsS BZy-Lw ]qn-bm-hpw. 125 In.-ao- Zqcap Xncp-h-\--]p-cwsN-q k__ sdbnth ]-Xnv tI{km-cp-ambn tIcfw Icm Hn-p. 6728 tImSn cq]-bpsS Xncp-h-\--]p-cw,
tImgn-tmSv ssev sat{Sm sdbn-ep-I-fpsS \nam-W-n\v XpSw Ipdn-p.
90000 t]v sXmgn \Ip sImn-bnse kvamv knn-bpsS DZvLmS-\-tmsS sF.-Sn -cw-Kv tIcfw apt-dp-I-bm-Wv.
apJy-a{- n-bpsS P\-k
- ]cn-]m-Sn-bn-eqsS 8 ew ]cmXn-I Xomn. Zpcn-Xm-izm-k\
- n-[n-bn\npw 798.73 tImSn cq] Aic-Wv Bizm-kambn \In. kmaq-ly-ta s]j-\p-If
- psS Imcy-n Ign 5 hjw
kh-Ime dnmUmWv sFIy-P\
- m-[n-]X
- y-ap-Wn km ssIh-cn-X
- v.
2010-11 hnhn[ s]j KpW-t`m-m--fpsS Fw 12.9 ehpw Hcp
hjw sImSp s]j XpI 522.11 tImSn cq]bpw Bbn-cp-Xv Ign
Ap hjw sImv s]j KpWt`mm-f
- psS Fw 34.06 ehpw
Hcp hjw sImSp s]jXpI 2769.44 tImSn cq]-bpam-Wv. 5 Ccnbne-[nIw XpI-bmWv 5 hjw sImv 34 ew IpSpw-_--fn Fn--Xv.
C\n Cu XpI Poh-\-mv amk-i-fw Inp--Xp-t]mse amkw-tXmdpw
]Xn-\mw XobXn s]jIm-cpsS _mv Au-ntem As-n aWn
HmU Btbm e`n-p kml-Ncyw Dd-m-p-X
- m-Wv. hn[hm s]j,
IjI s]j, hm[-Iy-Ime s]j, sXmgn-en-mbva thX-\w, Ahnhm-lnX A-am, FtUm-k^m Zpcn-X_
- m-[n-X, amc-It- cmKw _m[n
Ipn-I, _[n-c- a- qI Ipp-, amXmthm ]nXmthm acn Ipn-I Fns\ Pohn-X-nse kakvX taJ-e-I-fn-ep-aphv kmz-\-kv]iw
\Im bp.-Un.-F^
- v km-cn\p Ign-p.
Ap Kh-s v saUn- tImtf-Pp-If
- p-m-bn-cp \psS kwm\v Ctm 16 saUn- tImtf-Pp-I-fmbn h[np. km Bip-]{Xn-If
- n NnIn-bpw acppw kuP-\y-am-bn. Cy-bnse BZys ]n-IPmXn saUn- tImtfPv 2015- ]me-mSv Bcw`n-p. ImcpWy NnInm
6

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

klmb ]-Xn-bn-eqsS H-c-ew t]v 1200 tImSn cq] [\-k-lmbw


\In. A\y-kw-m\ tem-dn-bn-eqsS temdn cmPm--m NqjWw
sNbvXv tImSn-I
- km-Zn-n-cp kml-Ncyw ImcpWy tem-dn-bn-eqsS XSbm km[n-p. app-m-bn-cp temdnp ]Icw ImcpWy temdn Bcw`nv AXn-eqsS \S-nb [\-k-am-l-cWw NnIn-m-]--Xn-mbn sNe-h-gnp.
Zmcn-{Zy-tc-Jbvp Xmsg-bp--hv Hcp cq]bvp \In-bn-cp Acn
Cu hjs _P-n-eqsS bp.-Un.-F-^v km kuP-\y-amn.
ssPh-Irjn hym]-I-am-n. hnj-clnX `tymm-Z-\-n\v IjI k-aq-ls t_m[-h-cn-p. \oc-\nam-W-n\v A\p-hmZw \In-b-XneqsS tIc-Ij-Iv Bizmkw A\p-`-h-sp XpSn. hne-bn-Snhpaqew
{]Xn-k
- n-bn-emb d_ Ij-Iv Bizm-ka- mbn hne-n-cX
- m-]
- X
- nv
800 tImSn cq] amn-shp.
tIc-f-ns km-nI hfm-\n-cv tZiob icm-i-cn-sb-mfpw
Dbm Ign-p. an\naw Iqen h[n-n-m-\pw, cmPohvKmn {KmaoW
sshZyp-Xo-Ic- W
- t- bm-P\ {]Imcw Zmcn-{Zy-tc-Jbvv Xmsg-bp-h
- v kuP\y-ambn sshZypXn \Im-\pw, alm-m-Kmn {KmaoW sXmgn-ep-dp ]Xn-bn 6510 tImSn cq] sNe-h-gn-m\pw Ign-p.
A`y-kX
v h
- n-Zyv \mns sXmgn t\Sm tIcfw Bcw-`n bphkw-cw-`-I-cpsS mv Av ]Xn tZio-b-X-e-ns Gs-Sp-p.
3000 tImSn cq]-bm-bn-cp sF.-Sn. -I-b-p-aXn 15000 tImSn cq]-bmbn
Dbm\pw Cu cwKv Hcp e-ncw t]v t\cnv sXmgn
\Im\pw Ign-n-p-v. tImgn-tm-Sv, sImw, Bepg, Xncp-h-\--]p-cw
ss_]m-kp-I-fpsS \namWw Ah-km-\-L--n-em-Wv. `qc-ln-X-cn-m
tIcfw ]-Xn-bn 58,398 IpSpw-_-v 3 skp-hoXw `qan hnX-cWw
sNbvXp. ImktImSv, Iq, CSpn Pn-I `qclnX-cn-m Cy-bnse
BZy Pn-I-fm-bn-. `qc-ln-X-cmb ay-sm-gn-em-fn-Iv 300 tImSn cq]
sNe-h-gnv 15000 hoSp-I kuP-\y-ambn \nanp \In. Ign Ap
hj-n-\p-n Ccp-]XpXcw {]Xn-amk s]j-\p-If
- psS XpI A]Xp
iX-am\w h[n-n-p. Irjn-m, Ij-Is- m-gn-em-fn-I, hn[-hI
- , Ahnhm-ln-X, Imk tcmKn-I, AK-Xn-I, `n-ti-jn-bp--h XpSn 25
ew t]mWv CXns {]tbm-P\w e`n--Xv. Xoc-tZi hnI-k\ AtXmdn-n-bpw, ae-tbmc hnI-k\ AtXm-dn-n-bpw cq]o-I-cn-p.
km-cns dh-\yq-h-cp-am\w Ipd-bp-sadnnpw tIc-f-k-aq-ls
aZym-k
- n-sb kmaq-lnI-hn-]
- n\npw cn-m 730 _mdp-I ASp-]q-n. _nh-td-Pkv tIm]-tdjs ]p iX-am\w hntZi-aZyhn-\im-e-I Hmtcm hjhpw ASp]qp-I-bm-Wv. tIcfw kqW aZy-\n-tcm[-\
- n-tep \op-p.
CS-Xp-ap-Wn Kh-s v 2011- ]pd-s-Sp-hn i-f]
- c- n-jvIc- W D7

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

chv \S-m-n-bXv bp.-Un.-F-^v km-cm-Wv. km Poh-\-mpw


s]jImpw IpSn-nI CmsX Ign Aphjhpw tI{-\n-cn ma-_ \In. ]mw if--n-js\ IrXy-k-a-bv \nb-anp-Ib
- pw, In-j kan if ]cn-jvIc- Ww \S-m-pIbpw sNbvXp.
Xt-i-`-c-W-m-]-\-p ]-Xn-hn-lnXw 2011-12 se 2574 tImSn
cq]-bn\npw 2016-17 Ccn-bn-e-[nIw h[n-nv 5500 tImSn-bmn
Dbn-bXv bp.-Un.-F^
- v km-cm-Wv.
tIc-f
- ns kpnc hnI-k\
- a- mWv bp.-Un.-F^
- v ey-an-Sp-X
- v. CXn\mbn ""tIcf hnI-k\ ]cn-t{]yw 2030'' F hnI-k-\-]--Xnv
bp.-Un.-F-^v km cq]w \In.
{Ia-k-am-[m\ ]cn-]m-e-\-sa km-cns D-c-hm-ZnXzw Imcy-aambpw ^e-{]-Za- mbpw \S-m-m bp.-Un.-F^
- v km-cn\p Ign-p. Hmtd-j Ipt_-c-bn-eqsSbpw, Hm-td-j kpc--bn-eq-sSbpw tUvam-^n-bbpsS Nqj-W
- n\npw ]mh-s-hsc kwc-n-p. o Iymkv tk^v
Iymkv ]-Xn-bn-eqsS el-cn-bpsS ]nSn-bn \npw hnZymn-ka- q-ls
cn-p-Xn\p ^e-{]-Za- mb {]h\w \S-p-hm Ign-p.
`cW-`mj ae-bmfw am{X-am-n-smv \nbaw ]mm-n. km
kvIqfp-If
- n Hmw `mj ae-bm-fa- m-n. `mjm-t{]-an-If
- psS kz]v\a- m-bn-cp
ae-bmfw kh-Ie
- m-ime Xncq-cn XpSn. kmt-XnI kh-Ie
- m-im-e, tIcf-nse BZys sF.-sF.-Sn., 140 \ntbm-P-I-a--e--fnepw BSvkv &
kbkv tImsf-Pp-I, ]Xn-s\mv kzbw-`c- W tImsf-Pp-I Fnh Bcw`n-m\pw Ign-p. kqW {]mY-anI hnZym-`ymkw t\Snb BZy-kw-m\-ambn tIc-fs Dbm\pw Ap-hjw sImv bp.-Un.-F^
- v kmcn\v
Ign-n-p-.v sslkvIq mp-If
- n {io\m-cm-bW Kpcp-hns Pohn-Xhpw
Zi-\hpw ]mTy-hn-j-b-am-n. Cu t\-v aIpSw Nmn-smv aebmf `mjbvv t{ijvT`- m-jm-]Z- hn t\Sn-sb-Sp-m Ign-p.
bp.-Un.-F^v km-cns Ign Ap-hjs {]h\ t\-fpw, ASp Ap-hj-t-p Ia-]-cn-]m-Sn-I-fp-amWv Cu {]I-S-\-]{Xn-Ib
- n-eqsS R P\-ka- w kan-p-X
- v.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

1. Irjnbpw
A\p-_ taJ-e-Ifpw
(a) Irjnbpw `y-kp-c-bpw

s\v Dm-Z-\-n tIc-f-n\p kzbw ]cym-]vXX


ssIh- c n- p- h m Ign- nn- . AXp- s Im- p- X s
s\Irjn t{]mm-ln-n-p-hm km[y-amb Fm \S]-Sn-Ifpw kzoI-cn-tn-bn-cn-pp. Bepg Pn-bnse
dmWn--Nn-nc Imb-ep-I s\Ir-jnp tbmKy-am-n-b
-Xp-t]m-ep ]-Xn-I t{]mm-ln-n-pw. s\Irjn
sNp e- ns hnkv X rXn h[n- n- p- h m\pw
{ianpw. s\Irjn t{]mm-ln-np--Xn\pw ]cnnXn kwc--W-n\pw {]tXyI ]mtPv \S-n-em-pw.
]gw, ]--dn Fn-h-bpsS Dm-Z-\-n kzbw-]-cym]vXX ssIh-cnp-hm \S-]Sn kzoI-cn-pw. {]Ir-Xnpw
a\p-jys Btcm-Ky-n\pw tImw- Xm coXn-bn
ssPh-Irjn t{]mm-ln-np ]--dn-bpsS Imcy-n
kzbw]cym-]vXX ssIh-cn-pw.
ssPh-Irjn hn-n-p--Xn\pw Irjn-mp em`-I-camb hcp-am\w e`n-p-X
- n\pw ssPh-Ir-jnp k_vknUn
\Ipw.
ssPh- h n- f - Irjn- b n- e qsS Irjn- mp sa- s
hne Inp-hm {]m]vX-amb coXn-bn hnf-I-fpsS kw`-cW-w, hnXc-Ww, tISp-Iq-SmsXbp kqn-v, hn]-W-\w
Fnh GtIm]nn-p-hm ssPh-Irjn t_mUv cq]oI-cn-pw.
]gw, ]-dn Fnh D]-tbm-Knp henb tXmXn-ep
aqey-h[nX D---fpsS kwkvI-c-W-n\pw \namW-n\pw hfsc hn]p-e-amb tXmXn sNdp-In-S--C-S-cw
kwkvI-cW kwcw-`- kwm-\s Fm {Kma-]-mb-p-I-fnepw Bcw-`n-pw.
N, am apX-emb `y-h-kvXp- D]-tbm-Knp aqeyh[nX D-- \nan-p-hm hfsc hym]-I-amb
tXmXn `y-kw-kvI-cW bqWn-p-I Bcw-`n-pw. {Kma]-m-bv {]tZ-i--fn Xt-i-m-]-\--fpsS klmb-tmsS hyh-kmb Ft-p-Ifpw {]tXyI Kth-jW
9

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

m]-\-fpw Bcw-`n-pw.
]m, ap, Cdn Fn-hb
- psS Dm-Z\
-
- n kzbw ]cym]vXX ssIh-cn-p-hm-\p ey-tmsS AXn-_rlmb Hcp ]cn-]mSn Xbm-dmn P\-]-m-fn--tmsS \S
-n-em-pw. Ch D]-tbm-Knp aqey-h[nX D--
\nan-p-hm-\m-h-iyamb kwkvI-c-W-bq-Wn-p-I henb
tXmXn Bcw-`n-pw.CXn-\m-h-iy-amb hyh-kmb Ftp-Ifpw Kth-j-W-m-]-\-fpw Bcw-`n-pw.
`y-kw-kvIc
- W bqWn-p-I Bcw-`n-p-X
- n-\mhiyamb
"bph-kw-cw-`-Isc' Isn kvIn Uh-e-]vsan-\m-hiy-amb "kwcw-`-I-]-cn-io-e\w' \Ip-Ibpw kl-I-c-W-kwL-fpw _mp-Ifpw hgn aqe-[-\-\n-t]-n-\m-h-iyamb hmbv] e`y-am-p-Ibpw sNpw.
tIc-f
- nse 978 {Kma-]
- m-b
- p-If
- nepw At{Km khokv
tI{- fneqsS Irjn- m- h - i y- a mb hnv, hfw,
ssXI, ImjnI D]-I-c-W-, hnf-sh-Sp-n-\m-h-iy-amb
bt{m-]-I-c-W- Fn-hbpw sXmgntk-\-sbbpw
e`y-am-pw.
Ij-I-cpsS {]iv\- ssIImcyw sNp--Xn-\mbn
kwm-\--Pnm ASn-m-\-n ^ma do{U- &
sh^-b AZm-ev t_mUv cq]o-I-cn-pw. IrjnarKkw-c--Wwoc-h-Ipv DtZym-K--m, _mv {]Xn-\n[n-I, A`n-`m-j-I, kmaq-ln-I--km--nI imkv{X-m, P\-{]-Xn- \n-[n-I Fn-hcS-nb Hcp In-n-bpsS
t\Xr-Xz-n-em-bn-cnpw CXns {]h-\w.

kw`-cW hne
s\n-sbpw \mfn-tI-c-n-sbpw kw`-c-W-hne Dbpw.
(b) ]en-i-c-lnX hmbv]

10

bYm-ka
- bw hmbv] Xncn-S- b
- vp-h
- v tI{-k
- w-m\
Kh-sp-I-fpsS Cskohv D]-tbm-Knv ]en-ibnfhv
\Ip-Xm-Wv.
am\-kn-I-ambpw km-n-I-ambpw XI Ij-IcpsS
c-bvmbn hmbv]m kam-izmk ^v \I, Iuknen-Mv, hmbv] Xncn--Shptijn h[n-n-m-\p amK\ntZ-i-, Ij-I-cpsS tImSXn tIkp-I XpS-nbh ssIImcyw sNp--Xn\v kuP\y \nb-a-k-lm-bw

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

e`y-am-pw.
Imjn-I-hn-f-Ip ImjnI Cjp-dkv \Ip-hm-\pw
{]IrXntm`-n\npw IoS-tcm-K-_m-[-bn\npw
DmIp \jvS-n\v ASn-b-nc dntmns ASnm-\-n F{Xbpw thKw klm-b- \Im\pw \S]Sn kzoI-cnpw.
Irjn _ temdn Bcw-`nv Irjn-\miw kw`-hn-p
]mh-s Irjn-mv Bizmkw \Ipw. CXn-\p-thn
Hcp Irjn-\n[n cq]o-I-cn-pw.
Ij-I-s]j 1000 cq] Bbn h[n-n-pw.
Irjn-`q-anbpw (s\Ir-jn-bpw) Pe-t{km-X-p-Ifpw kwcn-p--hv ]mcn-n-XnI t{]mm-l\ [\-k-lmbw
\Ip-w.
samw Irjn-`q-an-bn kn{iIr-jn-co-Xn-I B[p-\nI
amK--fn-eqsS amXr-Im-]-c-ambn \S-n-emn Irjn-`q-ansb
Hcp ^mw F \nebvv Dbn hnf km{Xm h[-\hn-eq-sSbpw hnf ]cn-]m-e\ coXn-bn-eq-sSbpw Dm-Z-\-aX h[n-nv anI hcp-am\w Dm-p Hcp slIvS
hsc Irjn-`q-an-bp\m-a-am-{X Ij-Iv slIvS-dn\v
10,000 cq] hsc t{]mm-l\ t_mWkv \Ipw.
kwm-\s Ij-I Dm-Zn-n-p Imjn-I-hn-fIv hn]Wn kuIcyw sa-s-Sp-m\pw anI hne
Ddp hcp-p-hm-\pw, GIo-I-c-W-n-\p-ambn {Kma-X-enepw tmp-X-e-nepw {]hn-p hn]-Wn-Isf
GtIm-]n-nv Pnm-Xe ImjnI hn]-W\ GPkn-I
cq]o-I-cn-pw.
hop-]-cn-k-cpXs bph-Xo--bp-hm-v BZm-b-I-camb sXmgn-embn sslsSIv IqIrjn \S-n-em-p--Xn\v
Iq hnv, ]cn-io-e-\w, ASn-m-\-ku-Icy hnI-k\w
Fn-hb
- vmbn apS-t XpI-bpsS 50 iX-am\w km
k_vkn-Un-bmbn \Ipw. _mn 50 iX-am\n\v _mv
hmbv] e`y-am-p-X
- n\pth klm-bhpw \Ipw. DmZn-n-p Iq D---fmn hn]W\w sNphm-\p kuI-cyhpw Hcp-pw. kwm\ tlmn-d anj hgn- Cu ]Xn \S-n-em-pw.
bphXobphm-v anI hcp-am\w Dm-m DX-Ip
hyn-KX tX Dm-Z-\-n\p th tX\o tImf\n,
s]n, sNdp D]-I-c-W- Fn-hbvv Bh-iy-amb
11

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

XpI-bpsS 50 iX-am\w km k_vkn-Unbmbn \Ipw.


_mn 50 iX-am\w e`n-m _mv hmbv]b
-
v p klmb-sam-cppw.
(c) ssPh-Irjn kv ]Xn
IpSpw-_-Irjn t{]mm-l-\-]-Xn: ]pXnb hoSp-I, hnI, ^vfmp-I Fnh \nan-p-tm e-ku-I-cy-a\p-k-cnpw AwK--fpsS Fw A\p-k-cn-pap Hcp
"t]mj-I-Po-h-I-tm' ]Xn Bhn-jvI-cn-pw.
dq^v tSmv, t]mfn lukv, shn-n s\v ^man-Mv, Xpn\\ -tlmw-In-p-I, ss^_mkv lukv, ew_-Ir-jn-p-I, t{Km_m-Kp-I/t{KmIyq-_p-I, Is-bv\ Irjn
XpS-nb B[p-\nI kmt-XnI hnZy-I-fpsS ASn-m-\nembn-cnpw ]Xn \Snem-p-I.
hop-h-f-n "C-t{K-Uv shn- ^mw', AIz-t]mWnIvkv Fo \qX\ ImjnI kmt-XnI hnZy-I {]Ncn-n-p-Ibpw ]cn-io-en-n-p-Ibpw Chbvpth sNehns 50% k_vkn-Un-bmbn e`y-am-p-Ibpw sNpw.
ssPh-h-fw, ssPh IoS-\m-in-\n, hnv, kmt-XnI \ntZi- Fnh AS-p Dm-Z\ D]m[n Inv e`y-am-pw.
tIm-tfPv hnZymn-Isf ssPh-Irjnbntev BIjnp-hm kh-I-em-imem Xe-n ]Xn Bhn-jvI-cnpw. kvIqX-e-n ssPh-Irjn Hcp ]mTy-hn-j-b-ambn
sImp-h-cn-Ibpw XpSv {]mtbm-KnI ]cn-io-e-\hpw
Dm-Z-t\m-]m-[n-Ifpw kuP-\y-ambn \IpIbpw sNpw.
ssPh-Irjn Hcp "GI-Pm-eI kwhn-[m\w' Dm-Z-t\m]m-[n-I, t{]mPIvSv cq]o-I-c-Ww, imkv{Xob amK-\ntZiw, kn^n-t-j, am-nMv \ntZ-i- \Iphm-\p-ap kwhn-[m\w XpS-n-bh ImjnI kh-I-emim-e, IrjnhIpv, ap A\p-_ m]-\- Fn-hbpsS kwbp-m-`n-ap-Jy-n sImp-h-cpw.
(d) A{Kn _tbm-]mp-I
]gw, ]-dn D---sf aqey-h[nX D--fmn
hn]- W \w sNp- - X n- \ p kwhn- [ m\w Irjn- h - I pn-sbpw Irjn Kth-jW tI{-f
- p-sSbpw t\Xr-Xz-n
\S-n-em-pw. Cu ]-Xn-{]-Imcw Akw-kvIr-X-h-kvXp-hpambn hcp Hcp Ij- I - \ v , AXv hn]- W \ hkv X phmbn amp Xc-n-ep kuI-cy-ap-m-bn-cn-pw.
12

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

"tk^v Sp Cuv (tI-c-f)' F {_mn ssPh-Ir-jn-mcpsS D-- hn]-Wn-bn-en-d-p-Ibpw "^pUv tImpI' m]n-p-Ibpw sNpw.

(e) ^oUv am-p-I


hgn- t bmc ssPh- I r- j n- t m- - m]npw. CXv
km ^map-I-fnepw e e`yX-bp ap Kh-s v
m]\--fnepw \S-n-em-pw.
"shNz mkv dqw' Fm Irjn `h-\p-I-fnepw e`y-ampw. ]pXnb kmt-Xn-I-hn-Zy-I-fpw, Irjn-im-kv{X-]-T-\-hpw
bphm-pw, Irjn-mpw e`y-am-m-\p ]Xn
ImjnI kh-I-em-im-e-bp-ambn kl-I-cnv \S-n-em-p-Xm-Wv.
Ij-Iv B[p-\n-I-Irjn hnm\w \Ip--Xn\v
Irjn-]p-kvXI tImW Fm hmb-\-im-e-I-fnepw Irjn`-h-\p-I-fnepw ]p\-cp-o-hn-n-pw.
\mfn-tI-chpw ddpw Ds-sS-bp tIc-f-ns {][m\-s hnf D---fpsS hne-n-cX Dd-p-h-cp-p-Xn-\mbn Xmp-hne {]Jym-]n-epw AXn-\-\p-k-cn-p
D--kw-`-c-Whpw hn]-Wn-k-lm-b-hpw \Ipw.
\K-c-Irjn t{]mm-ln-n-p--Xns `mK-ambn hnf-]-cn]m-e-\-n\v ]c-k-lm-b-an-msX D]-tbm-Kn-m Xbm
sNbvXn-p (ready to use) Dm-Z-t\m-]m-[n-I-fpsS \n
amW -hn-]-W\ kwcw-`w XpSpw.
sNdp-Ir-jn-bn-S
- v A\p-tbm-Py-amb sNdp-InS ImjnI
-b-{--fpsS -]-cn-io-e-\w \Ipw.
sslsSIv IrjnbpsS t{]mm-l-\-n-\mbn hnZ-Kv[cpw
sSIv\o-jy-mcpw AS-p sslsSIv Irjn hnI-k\
GPkn XpS-pw.
""Xcn-in \npw \qdp-ta\n' F ]-Xn-bn-eqsS Xcn-in
n-cn-p Irjn-bn-S- hyn-b-Sn-m-\-nepw {KqSn-m-\-nepw Xt-i-`-cW m]-\--fpsS ]m-fn-tmsS ]p\-cp-o-hn-n-pw.
ssPh (Imjn-I) amen-\y- kwkvI-cnv ssPh hf-amm-\p _rl-mb ]Xn Bcw-`n-pw.
"tkh\w Irjn-bn-eqsS' F ]-Xn- aptJ\ hnZymnI, DtZym-K-, cmjv{So-b-kmaqlykmw-kvIm-cnI
{]h-I, bph-P-\-, k--kw-L-S-\-I Fn-h13

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

cpsS Iqm-bva-bn-eqsS ImjnI kwkvImcw hfn-sbSp-p-hm {ian-pw.


ImjnI taJ-e-bn s]mXp-ta-J-e--kz-Im-cy-ta-Je ]mfn--tmsS kwcw-`- in-s-Sp-pw.

(f) d_ Irjn-mv klmbw

14

hne--I-aqew Zpcn-X-n-emb d_Ir-jn-msc klmbn-p-hm-\mbn kwm\ km Bhn-jvI-cnp \S-nem-n-h-cp d_ s{]mUIvj Cskohv ]Xnbn
apgp- h \ma- a m- { X- - s N- d p- I nS Irjn- m- s cbpw
DsSppXn\pw B\p-Iqeyw \Ip--Xn-epmb
Ime-Xm-akw Hgn-hm-p--Xn\pw \S-]Sn kzoI-cn-pw.
Ctm Intem-{Km-an\p \Ip 150 cq] h[n-n-p-hm
tI{-n\npw 1000 tImSn cq] Bh-iy-sSpw.
d_ s{]mUIvj Cskohv ]Xn XpS-p--Xns\mw s]mXp-hn-]-Wn-bn d_hne Dbp--Xn\p
d_ Irjn-m-cn\npw \ymb-hn-ebvv d_ kw`-cnpw. CXn- \ mbn d_ am- nMv s^U- t d- j (d_amv), d_ am-nMv kwL-, am-nMv s^Utd-j (am-vs^-Uv), Bbn-c-n-e-[nIw hcp {]mYanI hmbv]m kwL- Fn-h-bpsS tkh\w {]tbm-P\-s-Sp-pw.
kwm-\v D]m-Zn-n-p samw d_dpw Db
hnebvv kmXe-n kw`-cn-p-Ibpw AXns
kwkv I - c - W - n- \ mbn kmXe- n hyh- k mb
kwcw-`- Bcw-`n-p-Ibpw sNpw. k_vknUn IjIv t\cnp \Ip--Xn\p ]Icw AXp-IqSn Ds-Sp
hnebvv d_ kw`-cn-pw.
GeIrjnmp \ymb-hne e`y-am-p-Xn\v d_-dns
Imcy- n kzoI- c n- - t ]mse Hcp incentive scheme
sImphcp- - X m- W v . ImjnI D- - - f psS hne
\nnX ]cn-[n-bn \npw Xmgvp-h-m Cu hnfbvv
\nIp-Xn-bn-f-hp-I A\p-h-Zn-pw.
ImjnI hmbv]-bvv ]eni k_vknUn \Ip-hm-\p
\S-]Sn kzoI-cn-pw.
Imjn-I-D---fpsS kzbw-]-cym-]vXX ssIh-cn-m
klm-bn-pw-hn[w Xcn-ip-`qan, hop-h-fv Fn-hn-S--fn

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

]-m-fn ImjnI hnI-k-\-]--Xn (`q-hp-S-a, Xt-i-m]-\w, IjI Fn-h-cpsS ]m-fn--tm-sS) \S-nempw.


kzIm-cy-hy-n-I-fp-sSbpw km-cn-sbpw ssIh-i-ap
D]-tbm-Kn-msX InS-p Irjn-tbm-Ky-amb `qan Irjn-`h-\p-I hgn Gs-Spv Ij-I--- sXm-gn-em-fn-I-fpsS
Iqmbvabn Xt-i-m-]-\--fpsS ]m-fn-tmsS
D]-tbmKn-pw. -kvIqfp-I-fn ImjnI _p-I Bcw-`nv
Ipn-Isf Irjn-tbmSv Xm-cy-ap--h-cm-pw.
`y-kp-c--bvmbn apgp-h ]mS-ti-J-c-fpw (]p-bpw
hncp- pw) Irjn- t bm- K y- a m- p- I bpw sXmgn- e p- d v
]Xn hgn ]mS-ti-Jcw hrn-bm-n hnpw hfhpw
IoS-\m-in-\nbpw hnX-cWw sNp ]Xn cq]o-I-cn-p-Ibpw, Ic-Ir-jnbpw ]-d
- n-Ir-jnbpw t{]mm-ln-n-p-hm
\S-]SnI kzoI-cn-pIbpw sNpw.

(g) arK-kw-c--Whpw oc-hn-I-k-\hpw

Hmtcm \ntbm-P-I-a--e-nepw amXrIm Ip-Im-en-{Kmaw


Bcw-`nv kwip--amb ]mep-- kw`-cnv hnXcWw sNpw. CXphgn IpSpw-_-v sXmgnepw BZmbhpw e`y-am-Ipw.
tImgn Ij-Iv tImgn-bpw, tImgn-o-bpw k_vknUn
\nc-n \Ipw.
oc- I j- I v ka{K Imen- o k_v k nUn \Snempw.
Hcp {Kma-]-m-b-n Hcp hjw hmWn-Pym-Sn-m-\n 100 BSp-h-f ^map-I-fpw, 100 Ubdn ^map-Ifpw, 100 apb hf tI{--fpw, 100 ]n-h-f
tI{-fpw Bcw-`nv Hcp hjw Hcp-ew bph-Xo--bphmv sXmgn \Ipw. CXp-hgn ]m, ap, Cdn
Fn- h - b psS Dm- Z - \ - n kzbw- ] - c ym- ] v X X ssI
hcnpw.

15

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

2. Fm-hpw hoSv

16

`h-\-c-ln-Xsmw Ap-hjw sImv hoSp \nan-p\Ipw.


_n.-]n.-F.-hn-`m-K
- ns IpSpw-_
- f
- nse _pn-amyw
D-hpw ImgvN-i-n-bn-m--hpw hoSp \nanp
\Ipw.
IbsXm- g n- e m- f n- I p thn ka{K `h\ ]Xn
\S-n-em-pw.
ssI-dn, HmSv, a]m{Xw, apf, Cud apX-emb ]c--cmKX hyh-km-b--fn tPmen sNp--hv {]tXyI `h\-]-Xn \S-n-em-pw.
ew-hoSv ]-Xn-bn ]WnX Fm hoSp-Ifpw ]pXp-Xmbn
\nan-pw. Cc--ho-Sp-I cmbn ]WnXp \Ipw.
`h-\-\nam-W-n-\m-h-iy-amb hmbv]maqe-[\w hcp-am-\ns ASn-m-\-n \mep iX-am\w ]en-ibvv e`yam-pw.
hoSp hbvp-hm kz-ambn `qan-bn-m Fm IpSpw-_pw aqp sk v `qan hoXw \Ip `qc-ln-X-cnm tIcfw ]Xn \S-n-em-pw.
kz-ambn `qan-bp-, hoSp-h-bvp-hm km-n-I-ti-jnbn-m--hmbn Hcp {]tXyI `h-\-hmbv]m ]Xn Bcw`npw.
]n-I-hK-hn-`m-K-m-cpsS `h-\-\namW [\-k-lmbw
aqc ew cq]bmbn Dbpw.
]n-I-PmXn hn`m-K-m-cpsS `h-\-\namW [\-k-lmbw
aqp ew cq]-bmbn Dbpw.
hniz- I a- - k zW- - N - me Ds- s S- b p kap- Z m- b p `h-\-\nam-W- hmbv] aqp ew cq]bmpw.
ay-sm-gn-emfn IpSpw-_-v hoSp-h-bvp-hm aqpew cq] klmbw \Ipw.
Fm-hpw hoSv F ey-km-m-XvIm-c
- n-\mbn `h\
_ temdn Bcw`npw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

3. Fm-hpw `-W-w

AwKhm-Sn-I hgn ]mh-s Fm Iuam-c-{]m-b-m-cmb


s]Ip-n-Ipw t]mj-Im-lmcw hnX-cWw sNpw.
K`n-Wn-Ipw ape-bq-p A-ampw AwKhm-Sn-I
hgn t]mj-Im-lmcw hnX-cWw sNpw.
65 hbp Ign Fm kv{Xo-]p-cp-j-mpw AwK
hmSn-I hgn D-`-Ww hnX-cWw sNpw.
`n-ti-jn-bp--hsmw AwKhm-Sn-I hgn D-`Ww hnX-cWw sNpw.
Ipd hnebvv s]mXp-P-\-v D-`-Ww \Ip-Xn-\mbn Hcp ka{K]Xn Xbm-dmn \S-n-em-pw.
IpSpw-_{io hgnbpw k-k
- w-LS- \
- I
- hgn-bp-am-bn-cnpw
]Xn \S-n-em-p--Xv.
Fm Xmeqv Bm-\--fnepw amthen tlm-ep-I
Bcw-`nv Ipd hnebvv -`--Ww e`y-am-pw.

4. Fm-hpw BtcmKyw

hr-tcm-Kn-Iv kuP\y Ubm-en-knkpw Imk


tcmKn-Ip kuP\y \nc-n acp-p-Ifpw \Ipw.
kmaq-ly-kp-c--bpsS `mK-ambn Fm IpSpw-_--sfbpw
BtcmKy Cjp-dkv ]-Xn-bpsS Iogn sImp-h-cpw.
F.]n.F -IpSpw_p {]oan-b-ns Hcp hnlnXw
\Ipw. _n.]n.-F IpSpw-_--fpsS {]oanbw Kh-s v
\Ipw.
Pohcm acp- p- I Fm {Kma- - f nepw Ipd
hnebvv e`y-am-pw.
acp-p-I-fnse ambw ]cn-tim-[\ Ii-\-am-pw.
{]mY-anI Btcm-Ky-tI-{--fpsS kh-tXm-ap-J-amb hnIk-\-n\p apnb Du \Ipw. kmaq-ly-kw-L-S-\I, tIm-tdv I-\n-I Fn-h-bpsS klmbw kzoIcn-p-sImv Bh-iy-amb {]mY-anI Btcm-Ky-tI-{-sf
Zv FSp-p-sIm-p ]cn-]mSn Bbn-cnpw Bkq{XWw sNp--Xv. saUn- ]mcm-sa-Un- m^n-\mh-iy-amb Bh-\se-hp-I Kh-spw Xt-i-`-c-W17

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

18

m-]-\-fpw kwbp--ambn Gs-Sp-pw. CXp-hgn {Kma{]-tZ-i


- f
- nse 50-60 iX-am\w P\-f
- psS BtcmKy-s
- sh-ZyNn-Inm klmbw ChnsS e`y-am-pw.
BbpthZ Unkvs]k-dn-Ifpw tlmantbm Unkvs]kdn-Ifpw CtX amXr-I-bn hnI-kn-n-s-Sp-p--Xn-\p
\S-]-Sn-Ifpw kzoI-cn-pw.
Atem--Xn, Bbpth-Zw, tlmantbmXn, kn Fo
\mep NnIn-m-k-lmb k{-Zm-b--sfbpw GtIm-]n-nv
ka{K {Kmao-W--B-tcmKy NnInm klmb ]Xn Bkq{XWw sNbvXp \Snem-pw.
sXc-s-Sp km saUn tImtf-Pp-I Amcmjv{S \ne-hm-c-n-tev Dbpw.
Ah-b-h-Zm\w t{]mm-ln-n-m Ah-b-h-Zm-Xm-v
km tlmW-ddn AhmUp-I.
tcmK-Nn-In-bpw Btcm-Ky-kw-c--Whpw Hmtcm ]uc\pw
Ah-Im-i-am-pw.
sshZy-imkv{X taJ-eb
- nse Kth-jW
- w, {]mtZ-in-Im-Sn-m\-n acp-p-I Ipd sNe-hn Dm-Zn-n-m-\p
Kth-jWw Fn-h-bvmbn {]tXyI ]-Xn.
cm-bn-cn Ccp-]tXmsS Fm-hpw Btcm-Ky-c
Dd-p-h-cp-pw.
Fm hyn-Ipw Btcm-Ky-ip-{iqj {]m]y-am-pw.
tIc-fs BtKmf Btcm-Ky-ip-{iqj khokv hn]Wn
Bn Dbn hntZ-i-\m-Wbw BIjn-pw.
amXrinip -a-c-W-\n-cv Xmgvn-sm-ph-cpw.
]I- h ym[n tcmK- cm- b n- c n Ccp- ] - t XmsS
\namP\w sNpw.
tUmIvS--tcmKn A\p-]mXw cm-bn-cn Ccp-]-tXmsS
1:17 Bn Dbpw.
\ne-hn-ep Xncp-h-\--]p-cw, tIm-bw, Be-p-g, Xrq,
tImgn-tmSv saUn- tImtfPv Bip-]{- Xn-Isf anI-hns
tI{-fmn ampw.
lotam-^o-enb tcmKn-Iv BPo-h-\mw kuP-\y-a-cpv.
Pohn-X-ssi-eo-tcm-K-p kuP-\y-a-cpv hnX-c-Whpw, {]mY-anI Btcm-Ky-tI-{--fpsS {]h-\-fpw
insSp-pw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

(a) FtUm-k^m

ImktKmUv Pn-bpsS ka-{K-hn-I-k\n\mbn {]`m-Ic Io-j \ntZ-in ]cn-]m-Sn-I \S-n-em-pw.


FtUm-k^m Zpcn-X-_m-[n-Xv \Inb 151 tImSn
cq]bvp ]pdsa ]p\-c-[n-hmk tI{hpw Bcw-`n-pw.
FtUm-k^m Zpcn-X-_m-[n-X-cpsS ta-n-\mbn
sFIy-P-\m-[n-]-Xy-ap-Wn Kh-s v \S-n-em-nb ]Xn-I XpScpw.
Zpcn-X-_m-[n-X-cpsS Xma-kw, hnZym-`ym-kw, sXmgn]-cn-ioe\w Fn-h-bvmbn ]p\-c-[n-hmk{Kmaw ]Xn \S-nem-pw.
ImktKmUv Pn-bn \ntZ-in--s-n-p saUn-
tImtfPv F{Xbpw thKw ]qn-bm-p-Ibpw FtUmk^m Zpcn-X-_m[nX-cpsS NnIn--bvmbn kq
kvs]jymenn Bip-]{Xn Bcw-`n-pIbpw sNpw.

5. Xoc-tZi hnI-k\w

Xoc-tZ-i-\n-hm-kn-I-fpsS ka-{K-hn-I-k\w: ImktKmUp


apX Xncp-h-\--]pcw hsc-bp samw Xoc-tZ-i-\n-hmkn-I-fp-sSbpw ka-{K-hn-I-k\w ey-amn hnI-k-\-]-Xn-I Bhn-jvI-cn-p-Ibpw kaq-l-ns apJy-[m-c-bnF-n-p--Xn\v DX-Ip Xc-n \S-n-em-p-Ibpw
sNpw.
ay-sm-gn-em-fn-Im-bp `h-\-hm-bv]m-XpI aqpew cq]-bmbn Dbp--Xn-\p \S-]-Sn-I kzoI
-cnpw.
Imb-temctaJ-e-I-fn Xma-kn-p ay-sm-gn-em-fnI, Ij-I-sm-gn-em-fn-I,I b s m - g n - e m - f n - I ,
km-n-I-ambn ]nmw \np--h Fn-hv `h\-\nam-W-n\v Bh-iy-amb \S-]-Sn-I kzoI-cn-pw.
^nj-dokv sSIv\n- kvIqfp-I-fnse ]mTy-]-Xn ]cnjvI-cn-pw.
kwm-\s ^nj-dokv sSIv\n- kvIqfp-Isf (BsI
10 Fw) anI-hns tI{--fmbn amm-\p \S-]-Sn-I
ssIsm-pw.
A]-I-S- Dm-hm km[y-X-bp ay-_-\ taJ19

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

e- b n sXmgn- s e- S p- p- - h Xnn- m- p ew
FXv ]cn-K-Wnv tIc-f-ns Xoc-tZ-i--fn Bip-]{Xn-I m]n-pw.

6. ae-tbmc hnI-k\w

tIc-f-nse 30 e-tmfw hcp ae-tbm-c-\n-hm-knIsf Bi--bn-em-nb IkvXqcn cwK dntmnse


ip]mi-bn-t Ij-Ip-mb Bi ]qW-ambpw
Zqco-I-cn-m-\p \S-]Sn kzoI-cn-pw.
h\yarK iey- n \nv P\- v kwc- Ww
\Im \S-]Sn kzoI-cn-pw.
h\mXnn-bn tkmfm then-Ifpw InS-p-Ifpw sXmgnep-dp ]-Xn-bp-ambn _-s-Spn m]n-pw.
EFL \nb-a-ns t]cn BZn-hm-kn-I-fn\npw sNdpInS Ij-I-cn\npw ]nSn-s-Sp Irjn-`qan Xncn-p\I-W-sa Bhiyw {]tXy-I-ambn ]cn-K-Wn-pw.
Ij-I-]-m-fn--tmsS ImjnI D---fpsS aqeyh[nX D hyh-km-b- ae-tbm-c-{]-tZ-iv Bcw`n-p--hv t{]mm-l\w \Ipw.

7. kmaq-ly-taw

20

`h-\-c-ln-Xsmw `h-\-\nam-Ww, tSmbvev \nam-Ww,


ipNn-Xz-]-cn-]m-e-\-amK-.
Fm-hpw kzbw-sXm-gn kwcw-`-.
ss\]p-Wy-hn-I-k\w.
ay-kw-kvI-c-Whpw hn]-W-\hpw.
Fm-hpw hnZym-`ym-k-hpw, `-Whpw Btcm-Ky-kw-c-Whpw.
ssat{Im- ^ n- \ mkv kwhn- [ m\w sasSpn Fmhpw hmbv]m kuIcyw e`y-am-pw.
Iem--kmw-kvIm-cnIcwKv sa-s {]h-\-v
XpSw Ipdn-pw. Sqdnkw sk-dp-Isf Isn hnI-knn-pw.
{Kma-{]-tZ-i--fn ss{]a-dn--sk--dn kvIqfp-I-fnse
s]Ip-n-I-fpsS sImgn-p-t]mv Hgn-hmn XpS]-T\w
\S-p-hm _n.]n.-F IpSpw-_-nse hnZymn-Iv

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

{]Xn-amkw kvtImfjnv \Ipw.


_n.-]n.-F IpSpw-_--fnse s]Ip-nIfpsS t]cn
Hcp \nnX XpI \nt-]n-p-Ibpw s]Ipn 18 hbv
]qn-bm-Ip apdbvv XpIbpw ]en-ibpw klnXw Xncnp-In-p "`mKy-evan' ]Xn \S-n-em-pw.
A\m-Ycpw AK-Xn-If
- p-amb Ipn-If
- psS kwc-Ww Gs
Sp-p k-k
- w-LS- \
- I
- v Hmtcm Ipn-bp-sSbpw ]cn-]me\ sNe-hp-Imbn {]Xn-amkw 400 cq] \Ip-X
- m-W.v
_n.]n.-F IpSpw-_--fns \nb-a-_n-cp-Z-[m-cn-I-fmb
s]Ip-n-Iv _m Iukn-en cPn- sNbvXp
{]mIvSokv Bcw-`n-p--Xn\v BZy cp-hj-tv {]Xnamkw cmbncw cq] [\-k-lmbw \Ipw.
\nKpW ]mT-im-e-I-fnse kv{XoIpw Ipn-Ipw
ss\]p-Wy-hn-Ik
- \sXmgn ]cn-io-e\
-
- mbn Bsfmn\v 10000 cq] [\-k-lmbw \Ipw.
\Kc/]W {]tZ- i - - f nse sXcp- h p- I p- n- I , AIDS/
HIV _m[n-X-cpsS Ipn-I Fn-hp A`-b-hpw, t]mj
-Im-lm-chpw, BtcmKy -ip-{iq-jbpw, km\n-t-j-\pw, hnZym`ymkhpw \Im k- - k w- L - S - \ - I - f psS klm- b tmsS s]mXp A`-b-tI-{- Bcw-`n-pw.
\n[-\-cmb hn[-h-I-fpsS ]p\hn-hm-l-n\pw ]p\-c-[nhm-k-n\pw Hcn- am{X-ambn 25000 cq] hsc [\klmbw \Ipw.
\n[-\-cmb hn[-h-I-fpsS ]Xn-s\p hbp ]qnbmb
s]a--fpsS hnhm-l-n\p 25000 cq] hsc [\-k-lmbw
\Ipw.
]Xns\p hbv ]qn-bmb A\m-Y-s]Ip-n-I-fpsS
hnhm-l
- n\v 25000 cq]-bpsS km-n-Ik
- l
- mbw \Ipw.
PmXn hnth-N\w Ah-km-\n-nv CImv hnhmlw
t{]mm-ln-n-p--Xn\v 25000 cq]-hsc [\-k-lmbw
\Ip--Xm-Wv.
aqmw enwK-t`-Z
- m-cpsS kmaq-ln-Ihpw km-n-Ih
- p-amb
D-a-\-n\v ta-t_mUv m]n-p--Xm-Wv.
_n.-]n.-F hn`m-K-ns AK-Xn-I, hn[-h-I, hnhml-_w ths]-Sp-n-b-h, Dt]-n--s `mcy-am,
hn`n--ti-jn-bph Fn-hp kzbw-sXm-gn sNbvXp
Pohnp-hm kuP-\y-ambn Xsa-jo Ds-sS-bp
21

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

sXmgn kma-{Kn-I hnX-cWw sNpw.


Zmcn-{Zy-tc-Jbvp Xmsg-bp IpSpw-_--fnse apJy-h-cpam\ ZmXm-hn\v acWw kw`-hn-p-I-bm-sW-n 10000 cq]bpsS km-nI klmbw IpSpw-_-n\v \Ip--XmWv.

(a) `y-h-kvXp--fpsS e`y-Xbpw s]mXp-hn-X-c-Whpw

_n.-]n.-F-Imv Hcp cq]bvv {]Xn-amkw 25 Intem Acn


\In-h-cp-p-v. F.-]n.-F-Imv Fp- cq-]bvp {]Xnamkw 25 Intem Acn \In-h-cp-p. AXv _n.-]n.-FImv kuP-\y-ambpw F.-]n.-F-Imv 7 cq]-bvpw
\Ipw.
tIc-f-nse 14000-n-e-[nIw hcp tdj tjmp-I-fpsS
{]h\w ]cn-jvI-cnv Acn, tKmX-v, ]-kmc Fnh-bpsS hnX-cWw Imcy--a-am-pw.
tdj tjmp-Ihgn hnX-cWw sNp Acn, tKmXv,
]-kmc Fn-h-bpsS KpW-\n-e-hmcw Ddp hcp-pw.
ksstIm hgn-bp Ah-iy-h-kvXp--fpsS kw`-c-Whpw
hnX-c-Whpw in-s-Sp-nbpw hym]n-npw Ah-iy-hkvXp--fpsS hne\n-e-hmcw \nb-{np \npw.
ksstIm hgn kvIq Ipn-I-fpsS D-`--W-n\v hnXcWw sNp Acn-bpsS KpW-\n-e-hmcw Dd-m-pw.
Ikyq-a s^Uns {]h-\- IqSp-X Imcy-a-amn {XnthWn hgn-bp `y--`-ty-Xc hkvXp-
hne Ipdv KpW-t`m-m-v e`y-am-pw.
Ipd hnebvv s]mXp-P\
-
- v D-`
- Ww hnX-cWw
sNp-hm-\p Hcp ]Xn \S-n-em-pw. IpSpw-_{io
{]h-I, kkwL-S\
- I
- Fnh hgn-bm-bn-cnpw
]Xn \S-n-em-p-I.
amthen tmdp-I hgn k_vknUn \nc-n hnX-cWw
sNp 13 C\w Ahiy `y-h-kvXp--fpsS Fw 20
Bn Dbn 5 hjhpw hne h[n-n-msX hnXcWw sNpw.

(b) Zmcn-{Zy \nm\w

22

amdmtcmKw ]nSn-s]--hv -a-cppw NnInbpw kuP


\
- y-ambn \Ip-Ibpw {]tXyI s]j A\p-hZ- n-p-Ibpw
tcmK-hn-ap--cm-b-hv {]tXyI ]p\-c-[n-hmk ]Xn
Bcw-`n-p-Ibpw sNpw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

Zcn-{Z-hn-`m-K-p sXmgn-e-[n-jvTnX hnZym-`ym-kw \IpIbpw sXmgn IpSn-tb-w t{]mm-ln-n-pIbpw sNpw.


alm- m- K mn tZiob sXmgn- e p- d p ]Xn ]nIv
BkvXn krjvSn-p--Xn\v Du \In-smv IqSpX taJ-eI
- f
- n-tev hym]n-n-v Imcy-a
- a
- mbn \S-n-empw.
sXmgn-ep-dp ]-Xn-bn hcp--hv Cjp-dkv \Sn- e m- p- I bpw s^n- h Ae- h kv \Ip- I bpw
sNpw.
tdjImUv hnX- c - W - nse A]m- I - X - I ]cn- l
c
- nphm \S-]S- n-I DuPn-Xs
- -Sp-pw. Al-amb Fm
IpSpw-_-pw BZy-hjw Xs _n.-]n.-F ImUpI \Ipw. ]pXn-b-Xmbn 154 ew t]v CXns
{]tbm-P\w e`n-pw.
kmaqlyta {]Xn-amk s]j XpI h[n-nv Fm
amkhpw IrXy-ambn _mp-hgn e`y-am-pw.
Bim ham-cpsS tkh\w ap taJ-e-I-fn-tev hym]nn-p-Ibpw Al-amb B\p-Iq-ey- h[n-n-p-Ibpw
sNpw.
AwK-\-hm-Sn-I-fpsS {]h\w Imcy--a-am-p-Ibpw
ht-gvkn-sbpw slt-gvkn-sbpw {]Xn-am-k-th-X\w
h[n-n-p-Ibpw sNpw. inip-, s]Ip-n-I, K`nWn-I Fn-hp `-W-]-cn-]mSn IqSp-X Imcy-a-ambn \S-n-em-pw.
kz-ambn sIn-S-an-m Fm AwK-\-hm-Sn-Ipw
Xti`cW m]-\--fpambn tNv ASp Ap
hj-n-\Iw sInSw \nanp \Ipw.
Aphj-n-tesd `m-hn-\m Dt]-n--sp Ignbp-- BPL hn`m-K
- ns]-hv hn[hm s]j\pw AhcpsS av hnZym-`ymk klm-b-hpw \Ipw.
]mh-s--h-cpsS NnIn-m-k-lm-b-n-\p ImcpWy temdn-bpsS hn\ Dbp--Xn-\m-h-iy-amb Imcy--a-amb
\S-]Sn-I kzoI-cn-pw.
IpSpw-_{io AwK--sfbpw sXmgn-ep-dv {]h--I-scbpw
Iqn-bn-Wn Imjn-I-ta-J-e-bn hn\y-knv ImjnIta-Je
- b
- psS ka-{K-hn-Ik
- \
-
- n\v ]pXnb am\w ssIhcppw.
tIc-fs Xcn-ip-`qan clnX kwm-\a
- mbn amn-sb-Sppw.

(c) `n-ti-jn-bp--h-cpsS taw

tImn-b Cwm-t-j\
- n-eqsS 620 Ipn-Iv {ih-Wt- ijn
23

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

\Inb ]cn-]mSn XpSpw \S-n-em-pw.


`n- t i- j n- b p- - h cpw km[m- c - W - mcpw Xn- e p
hnhmlw t{]mm-ln-n-m hnhm-l-[-\-k-lmb ]Xn
Bcw-`n-pw.
Zmcn-{Zy-tc-Jbvp Xmsg-bphcn kz-ambn hml-\ap `n-ti-jnmv {]Xn-amkw s]t{Sm/Uok
k_v knUn Bbn 300 cq] \Ipw.
_n.-]n.-F hn`m-K-ns `n-ti-jn-bp hnZymnI-fpsS ]T\ Bh-iy-mbn ss{]a-dn-Xew apX
DX-hn-Zym`ymkw hsc kvtImfjnv \Ipw.
Ah-bh Zm\w t{]mm-ln-n-p-hm\p {]h-\-
DuPn-Xampw.
`n-ti-jn-bp-h
- c
- psS ta-n\v {]hn-p-, hynIpw m]-\-pw kwm-\-X-e-n AhmUv
Gs--Sp-pw.
_n.-]n.-F hn-`m-K-ns `n-ti-jn-bp--h-cpsS ihkw-kvImc sNe-hp-Imbn ]Xn-\m-bncw cq] \Ipw.
_n.- ] n.- F - h n- ` m- K - ns `ntijn- b p- - h v
Fm hjhpw HmW-n\v appw kmcnbpw kuP-\yambn \Ipw.
_n.-]n.-F hn`m-K-ns Fm `n--ti-jn-bp--hscbpw Cjp-dkv ]cn-[n-bn sImp-hc
- n-Ib
- pw, {]oanbw
XpI Kh-s v \Ip-Ibpw sNpw.
_n.]n.- F hn`m- K - ns `ntijn- b p- - h p
aqp-N{I hml\w kuP-\y-ambn \Ipw.
`n- - t i- j n- b p Fm- h pw kuP- \ y- a mbn sF.Un
ImUv \Ipw.
ImgvN-i-n-bn-m Fm-hpw tdUntbm kuP-\yambn \Ipw.
_n.-]n.-F -hn-`m-K-n-s IpSpw-_--fn _pn-am-yap--hcpw ImgvN-i-n-bn-m--h-cp-ap-s-n kuP-\yambn hoSp \nanp \Ipw.
sXmgnc- l n- X - c mb `n- - t i- j n- b p- - h v sXmgn- e - h k- c - h[n- n- p- I bpw sXmgn- e n- m- b v a m- t h- X \w
Dbp-Ibpw sNpw.

(d) kvs]jy kvIqfp-I


Fm hnZymn-Ipw APL/BPL hyXymkw IqSmsX +2 hsc
24

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

hnZym-`ymkw tIc-f-n kuP-\y-am-Wv. ]t, `n-ti-jn-bp


IpnIp thn-bp kvs]jy kvIqfn hnZym-`ymkw kuP\y-am-bn-cp-n-. 2001-2006 Ime-L--nse bp.-Un.-F^v `cW-Imev _[n-c--aq-I--A-- hn-Zymn-Ip thn-bp kvs]
jy kvIqfp-I FbvUUv kvIqfp-I-fm-n. Fnpw am\-knI
sshI-ey-ap Ipn-I, Hmn-kw, skdn-{_ ]kn apX-emb
tcmKw _m[n Ipn-I Fn-hp thn-bp 278 kvIqfp-Ifn Hcp kvIq am{X-amWv s]mXp-ta-J-e-bn Dm-bn-cp--Xv.
277 kvIqfp-Ifpw kzIm-cy-tk-h-\-ta-J-e-I-fn Bbn-cp-p. CXn
100 hnZymn-I-fn IqSp-X Ipn-I (18 h-b-n Xmsg) Dmbn-cp 33 kvIqfp-I BZyhpw 50 Ipn-I-fn IqSp-X-ep kvIqfpIfpw ]m-b-v--ap-\n-kn-m-en-n-I \S-p 25 Ipn-I-fn IqSpX-ep ssUv kvIqfp-Ifpw DssS 113 kvIqfp-I cmaXpw FbvUUv kvIqfp-If
- m-n-bn-p-v. +2 hsc Fm Ipn-Ipw
kuP-\y-hn-Zym-`ymkw \Ip \psS kwm\w {]tXyI ]cnK-W\ \tI am\-kn-I-ssh-Ieyw D Ipn-Ip thnbp _mn- kvIqfp-Ifpw aided Bp-hm UDF {]Xnm_am-Wv.

(e) sXmgn-en-mbva ]cn-lmcw

IpSpw-_-kw-cw-`-, kzbw-kw-cw-`- Fnh t{]mmln-n-p--Xn\v kwcw-`-Iv Ap hjw Fm-hn[


\nIpXnIfpw Cfhp sNpw.
hnZymn-Iv sXmgn ss\-]pWy ]cn-io-e-\-n\v
ka{K-amb ]Xn Bhn-jvI-cn-pw.
\mn ]c-am-h[n sXmgn krjvSn-p-Ib
- mWv {][m\ hnIk\ eyw. CXn\v htXm-Xn \nt]w \Sn A`ykvX-hn-Zy-cpsS sXmgn-en-mbva ]cn-l-cn-m apK-W\
\Ipw.
bph-kw-cw-`-Imbn Hmtcm Pn-bnepw mv hntPp-I Bcw-`npw.
Imjn-I, sNdp-InS hyh-kmb ]c--cm-KX sXmgn taJ
e-If
- n IqSp-X sXmgn-eh
- k
- c
-
- Chmbn krjvSn-pw.
]T-\-tm-sSmw sXmgn-e-h-k-c-hgn hcp-am-\-amKw:
sslkvIq Xew hsc-bp km[m-c-W-m-cmb IpnIv Hgnhp Zn\--fn Ce-Iv{Sn-Iv, Ce-Ivt{Sm-WnIv D]I-cW
-
- f
- psS dn-bd
- nnepw sabn-\knepw ]cn-io-e\w
\In kzbw hcp-am\w Dm-p--Xn-\p ]-Xn-I
Bkq-{XWw sNpw.
25

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

samss_t^m khokv cwKv Fkv.-F-kv.-F.-kn


]mm-b-hv ]cn-io-e\w \Ipw.
sImn--I-f-a-t-cn-bnse mv hntPv cmPyw A\p-I-cnp amXr-I-bmn hfn-sb-Sp-p. hnZymn--bp-hP-\-kw-cw-`-I-cpsS ]m-fnw Dd-p-h-cp-p Ccw
mv hnt-Pp-I tIc-f-ns hnhn[ `mK--fn
Bcw-`nv bph-Xo-b
- p-hm-v sXmgn-eh
- k
- cw e`y-am-pw.

8. {]hm-kn-t-ahpw
]p\-c-[n-hm-khpw

26

K^v cmPy--fnse kztZ-in-h-cWw Ds-sS-bp


Imc-W--fm tIc-fob IpSn-tb--m-cpsS sXmgnkm[yX Ipd-bp-Xpw {]hm-kn-I-fpsS aS-n-h-chpw apIqn
a\-n-emn t\m-hgn ]pXnb kwcw-`- Bcw-`np
sXmgnkm-[yX krjvSn-p-hm \S-]Sn kzoI-cn-pw. CXn\m-h-iy-amb _mvhmbv], {]h-\-aq-e-[\w Fnh
Gs-Sp-pw.
tcmK-, A]-I-S-, NnIn-m-ku-I-cy--fpsS Ipd-hv,
A\m-tcm-Ky-I-c-amb Imem-h Fo Imc-W--fm aSn-h ae-bm-fn-Iv NnIn-m-k-lmbw \IpIbpw
Chmbn Btcm- K y - C jp- d kv ]Xn cq]o- I - c np--Xp-am-Wv.
K^v cmPy--fn tPmen sNp {]hm-kn-Iv AhnsS- s s]mXp- t a- J e Cjp- d kv I\n hgn
BtcmKy Cjp-dkv ]Xn \S-n-em-p-hm tI{ Khsp-am-bn Btem-Nnp th \S-]Sn kzoI-cn-pw.
K^v cmPy--fn-tep IpSn-tb-dp--hmbn IpSn-tb
hyh-I, tkh\-t- h-X\ hyhI Fn-hb
- vmbn
Hcp {]hmkn \bw cq]o-I-cn-p-hm tI{ hntZ-i-Imcy
a{me-b-hp-ambn Btem-Nnp thXp sNp--Xm-Wv.
aS- n- h Zmcn- { Zy- t c- J bv p Xmsg- b p {]hm- k nImbn {]tXyI hmbv]m-[-\-k-lm-b-]-Xn Bhn-jvIcn-pw.
Ipd hcp-am-\-n kzbw-sXm-gn, ImjzsXm-gn,
ImjnI tPmen-I Fnh sNp {]hm-kn-Ip
s]mXp-ta-Jem _mp-I, hmWn-Py-_m-p-I, kl-I-cW
_mp- I apX- e mbhhgn sa- s sXmgnZm\

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

hmbv]m ]-Xnp cq]w \In \S-n-em-pw.


A]-I-Sw-aqetam imco- cnIsshIeyw, Imk, kvt{Smv,
lrZbm-Lm-Xw, hr-tcmKw apX-emb tcmKwaqetam aSn-h-cp-hp amkw-tXmdpw Bbncw cq] \nc-n
s]j \Ipw.
aS-n-h {]hm-kn-Iv kl-I-c-W-kw-L- Bcw`np te_ kss khokv XpS-p--Xn\v Kh-s v
{Km v \Ipw.
{]hmkn IpSpw-_--fnse hrpw aS-n-h {]hmkn-Ifmb hrpw thn hr-k-Z-\- Bcw-`n-phm {Km v\Ipw.
{]hmkn ae-bm-fn-If
- psS \nt]w BIjn-p-hm {]hmkn-I Bcw-`n-p Dm-Z\ kwcw-`-, khokv
bqWn-p-I Fn-hbvp {]tXyI klm-bhpw Cf-hp-Ifpw
\Ipw.
{]hmkn-I-fpsS bm{Xm-{]-iv\w, h[n-p bm{Xm-sN-ehv,
kokW NmPv h[-\hv Fnh ]cn-l-cn-p--Xn-\mbn
"Fb tIcf FIvkv{]kv' bmYmy-am-p-hm tI{
Kh-sns klmbw tXSpw. CXn-\m-h-iy-amb aqe-[\w
tiJ-cn-p-Ibpw sNpw.

adp-\m-S ae-bm-fn-I

A\y-kw-m-\--fn \npw sXmgn \jvS-sv Xncnp


hcp adp-\m-S ae-bm-fn-Iv sXmgn e`y-am-p-X
- n\v
\S-]Sn Bhn-jvI-cn-pw.

9. hy-h-kmbw

{Kma-]-m-b-v ASn-m-\-n cp apX \mep


slIvS hsc `qan Gs-Spv CU-kv{Sn-b Ftv
m]nv Fkv.Fw.C. -bq-Wn-p-I Bcw-`n-p-hm-\p \S]Sn Bcw`n-pw. CXp-hgn Hcp-ew sXmgn-e-h-k-c-
krjvSn-pw.
hymh-km-bnI taJ-eb
- n "m-p-Iv' DNn-Xa
- mb coXnbn klm-bhpw kwc--Whpw \Ipw.
ss\]p-Wy-hn-I-k\w
km-n-I-k-lmbw
kmt-Xn-I-]-cn-m\ hym]\w
27

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

hn]-W-\-n\v klmbw
kpXm-cyhpw Imcy--a-hp-amb ]nXp-Wm-kw-hn-[m\w
\nIp-Xn-bn-f-hp-Ifpw k_vkn-Un-Ifpw \Ipw.
"tm_ Csh-tgvkv aov' Hmtcm hjhpw Imcy--aambn \S- p- I bpw ]XnIv {KoNm- \ hgn
nbdkv \Ip-Ibpw sNpw.
sNdpInS hyh-km-b-ta-J-e-I-sfbpw [\-Imcy m]-\-sfbpw \qX-\m-i-b--fpsS ]m--e-n Iqn-bn-Wn
]pXnb hyh-km-b-kw-cw-`- \S-n-em-pw. ]c--cm-KX
hyh-km-b-v ]p DWhv ]I-cpw.
hyh-kmbw XpS-m- B{K-ln-p--hv A\p-tbm-Pyamb ew \Ipw. hnebvtm ]m-nt\m \Ip-Xn\p]Icw km ew B hyh-km-b-nse
km \nt-]-amn ampw. hyh-kmbw \np-t]m-hpI-tbm- \np-Itbm \nn-X-eyw ssIh-cn-m-Xn-cn-pItbm sNbvXm ew km-cns \nn-]vXam-Ipw. hyh-km-b-ns t]cn kmew A\ym[o-\-s-Sp-I-bn-.
amt\-Pvsan sXmgn-em-fn-Iv ]-m-fnw \Ipw. 20%
Hmlcn sXmgn-em-fn-Iv \Ipw.
hmWn-Py-h
- y-hk
- mb ]ptcm-KXn ssIh-cn-p-X
- n\v {][m\
\K-c--fmb Xncp-h-\--]p-cpw sImnbnepw tImgntmSpw km hmWn-Py-tI{ Bcw-`n-pw.
sNdp-InS CS-cw hyh-kmb kwcw-`-sf t{]mm-lnn-p--Xn\p hyh-km-bn-I AS-bvp \nIp-Xn-bpsS
Hcp `mKw k_vkn-Un-bmbn Xncnp \IpXn-\p ]Xn- Bkq-{XWw sNpw.
hyh-kmb hmWnPy taJ-eb
- nse Hcp {]Xn-\n-[nsb \nIpXn
AUvan-\n-kvt{S-ohv ss{S_yq-Wen Ds-Sp-p-hm \S]Sn kzoI-cn-pw.

(a) s]mXp-ta-Je
- m-m-]\
-
-

28

s]mXp-ta-Jem m]-\
- f
- psS ssIhiw D]-tbm-Kn-msX
InS-p `qan AhbpsS t\Xr-Xz-n hymh-km-bnI
Ft-p-I m]nv ]m-n\p \Ip ]-Xnv cq]w
\Ipw.
tIcfm kv]nt-gvkv, FIvk mv, KSDP Fo s]mXpta-Jem m]-\- B[p-\nI coXn-bn ]cn-jvI-cn-phm \S-]Sn kzoI-cn-pw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

(b) ]c--cm-KX Ibhy-h-kmbw


Ibsm-gn-em-fn-Iv ka-{K-`-h\ ]Xn \S-n-em-pw.
Ibta-J-e-bnse sXmgn-em-fn-IfpsS Znh-k-th-X\w h[nn-p-w.
Ibk-l-I-cW kwL-v {]h-\-aq-e-[\w h[nnp \Ipw.
Ibsm-gn-em-fn-Iv BtcmKy Cjp-dkv ]Xn
\S-n-em-pw.
Ibsm-gn-emfn ta-\n-[n-bnse B\p-Iq-ey- ]cnjvI-cn-pw.
(c) ]c--cm-KX hyh-kmbsXmgn-em-fn-I-v ta-]--Xn-I

Imjn-I-ta-Je Ign-m Ghpw IqSp-X-em-fp-Iv


sXmgn \Ip taJ-e-bmWv ]c--cm-KX hyh-km-b. \psS kZvL-S-\-bpsS apJy-L-S-I-hp-am-Wn-Xv.
Cu taJ-e-bnse sXmgn-em-fn-I-fn knwl-`m-Khpw Zmcn{Zy-tc-Jbvp Xmsg-bp--h-cm-Wv. Cu taJ-e-bpsS ka-{Khn-I-k-\-n\v \ne-hn-ep {]h-\- DuPn-X-sSp-pw.
mv ]cn-]m-Sn-I-fn ]c--cm-KX hyh-km-b-v
{]mapJyw \Ip-Ibpw \nIp-Xn-bn-fhv \Ip-Ibpw sNpw.
Cu taJ-e-bnse Ah-iX A\p-`-hn-p kv{XoIv
s]jXpI h[n-n-p-Ibpw kuP-\y-Nn-In-bpw
acppw \Ip-Ibpw sNpw.
]c--cm-K-X-hy-h-kmb sXmgn-em-fn-I-fpsS Ipn-Iv hnZym`ym-k-n\v {]tXyI [\-k-lmbw \Ipw.
]c--cm-KX hyh-km-b- B[p-\nIo-I-cn-p--Xn\pw,
kwcw-`-Iv ]cn-io-e\w \Ip--Xn\pw Kth-j-W--]-cnio-e\-tI{w Bcw-`n-pw.
hyh-km-b
- f
- n b{-h-cW
- hpw B[p-\nIo-Ic
- W
- hpw
\S-n-em-pw.
]cn-nXn kulrZ D---fmbn ]c--cm-KX hyhkm-b-sf ampw.
Bbpth- Z - Ib, BbpthZ hkv { X- , Ib
sImp B`-c-W- Fn-hsb t{]mm-ln-n-pw.
hnt\m-Z-k-m-c-hn-I-k-\-hp-ambn _-s-Spn hn]Wn
Is-p--Xn\p ]pdta BtKm-f-X-e-n Ch-bvsmw
hn]Wn Is-pw.
29

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

(d) Iip-hn hyh-kmbw

Iip-hn hyh-km-b-n ]c-am-h[n sXmgnZn-\-


sXmgn-em-fn-Iv Ddp hcp-pw.
Iip-hn hnI-k\ tIm-td-j, Ims]Ivkv XpSnb
s]mXp-ta-Jem kl-I-c-W-ta-J-esb imo-I-cn-m ka{K-amb ]-Xn-I Bhn-jvI-cn-pw.
Ims]-Ivkn-sbpw Iip-hn hnI-k\ tIm]-td-j-sbpw
Iogn-ep ^mIvS-dn-Isf \ho-I-cn-m {]tXyI ^v
A\p-h-Zn-pw.
Iip- h n hyh- k m- b s kv { Xoim- o- I - c - W - h p- a mbn
_-s-Sp-n-smv \qX-\-]--Xn-I Bhn-jvI-cn-pw.
tXm-n-bpsS A]-cym-]vX-X-bmWv Cu hyh-kmbw t\cnSp {]Xn-k-n. Iip-amhv Irjn hym]n-npw Cd-p-aXn
DuPn-X-s-Sp-nbpw sXmgn-em-fn-Iv Hcp hjw IpdXv 250 Znhkw sXmgn \Ipw.

(e) ssIdn hyh-kmbw

\qens hne-h[-\bpw D---fpsS hn]-W-\-p-d-hpamWv ssI-dn-hy-h-kmbw t\cn-Sp {]Xn-k-n. Cnyqv Hm^v ^mj sS- I v t \m- f - P n- b p- a mbn kl- I - c np
ssIdn hyh-km-bs sshhn-[y-h-cn-p-Ibpw
B[p-\n-I-h-cn-p-Ibpw sNpw.
kvIqfp-I-fn-epw, ^mIvS-dn-I-fn-epw, ssIdn XpWn bqWnt^m-amn hn]Wn in-s-Sp-p-hm-\p \S-]Sn kzoIcn-pw.
k_vknUn \ncv Iqnbpw hn]Wn in-s-Sp-pw.
apf--Cud Irjn hym]-I-amn _mw_qhyh-kmbw ins-Sp-pw.
HmSv--a]m{X hyh-km-b- Bcw-`n-p-hm k_vknUn
\Ipw.

(f) sF.Sn hyh-kmbw

30

3000 tImSn cq]-bn\nv Ign Aphjw sImv


15000 tImSn cq] Bbn Db sF.-Sn -I-b-p-aXn ASp
Ap-hjwsImv Hcp-ew tImSn cq] Bbn Dbpw.
tIcfw kqW UnPn- kwm-\-ambn amdn--gn-p.
]m-b-p-Xew hsc t{_mUv _mUv, IW-IvSn-hn-n,
B[m A[n-jvTnX _mv Au-v Fnh Bcw-`n-p.
kqW samss_ km{-X, Ab sk-dp-I-fpsS

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

Fw Fnh h[n-npw {]h\w IqSp-X Imcy-a-am-pw.


bph-kw-cw-`I
- p 20 ew cq] hsc ]en-ic
- l
- nX hmbv].
bph-Xo--bp-hm-v sXmgn ss\]pWy anIhv \Im
tI-cf Am-Zan t^m kvInkv.
A`y-kvX-hn-Zy-cmb bph-Xo-bp-hm-sf \qX\ kwcw-`-fp-ambpw sF.Sn taJ-e-I-fp-ambpw _n-n-pw. AXn\mbn ^n\n-jnMv kvIqfp-I Bcw-`n-pw.
hnh-c-ti-Jcw: kwm-\s P\--fpsS ]qW hnh-c t^mtmbpw hnc-e-S-bm-fhpw DssS Iw]yq--dn
tiJ-cnv Fm-hpw hyn-KX Xncn--dn-b \cpw
hyn-KX Xncn--dn-b ImUpw \Ipw.
tkm^vvshb sSIvt\mfPn-bn ka{K ]ptcm-KXn ssIhcn-p--Xn-\mbn 7 apX 17 hbv hsc {]mb-ap IpnIsf km t{]mm-ln-n-p-Ibpw AXn-\mbn Hcp
^v cq]o-I-cn-p--Xp-am-Wv.

10. ASn-m-\-ku-I-cy-hn-I-k\w
(a) hIn-S]
-
- X
- n-I

hngnw Am-cmjv{S Xpd-ap-J-\namWw Bcw-`n-p. tIcf-nse Ghpw henb kzImcy \nt] kwcw-`-amb
hngnw Xpd- a p- J - \ namWw Bbncw Znh- k - n- \ Iw
]qnbm-pw.
Iq hnam-\-m-hfw 2016 PqWn ]qn-bm-pw.
sImn sat{Sm-bpsS Hmw Lw ]qn-bm-Ip-Ibpw sSv
d hnP-b-I-c-ambn \S-p-Ibpw sNbvXp. 2016 \hw-_dn
s{Sbn khokv Bcw-`n-pw.
kvamv knn Hmw Lw ]qn-bm-bn. AXns cpw
aqpw Lw F{Xbpw s]sv ]qn-bm-pw.
Xncp- h - \ - - ] p- c w, tImgn- t mSv \K- c - - f n ssev
sat{Smbvv Un.-Fw.-B.-kn-bp-ambn [mcWm]{Xw Hn-p.
AXpw ka-b-_-n-X-ambn ]qn-bm-pw.
Xncp-h-\--]p-cwsN-q k__ sdbnth aqphjw-sImv ]qn-bm-pw.
tdmUp-I km-ct- bm-Ky-amn hgn-tbm-c
- f
- n ]mnMv,
t^mtm-{K^n Kyme-dn, ]q, ]g-, Ic-Iu-i-e-h31

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

32

kvXp-, kpK--hy-RvP-\- Fnh {]Zin-n-phm\pw hnp-hm-\p-ap kuI-cy- k-ampw.


ASn-m\ kuI-cy-, hnhn[ sshZ-Kv[y-, s]mXp]-m-fnw Ch-sbms GtIm-]n-n-p--Xn\pw tad Imcy- \S-n-em-p--Xn\pw kzIm-cy-ta-J-e-bnsebpw s]mXp-ta-Je
- b
- n-sebpw hnZ-Kv[sc Ds-Spn DXm-[n-Imc kanXn cq]o-I-cn-pw.
Xt-i-kz-bw-`-cW m]-\-, kl-I-cW _mp-I,
bphm- Fn-hsc Ds-Spn {]tXyI dqd tdmUv/
Pe/{Smkvt]mv ]-Xn Bhn-jvI-cn-pw.
B[p-\nI \ne-hm-c-n-ep tdmUp-I, \ne-hn-ep-Xv
]pXpn ]Wn-bp-I, h[n-p-h-cp tamtm KXm-KX Bhiy--\p-k-cnv \K-c--fnepw {Kma--fnepw tdmUv
]Wn-bp-I Fo ZuXy- \nh-ln-pw.
Pn-I-sfbpw Sqdn-v, Xom-S\ tI{--sfbpw _nn-p thyma-K-Xm-KXw (sl-en-tIm-]vS, sNdp-hn-am-\ XpS-n-b-h) Bcw-`n-pw.
tZiob cmP-]m-X-bpsS {][m\ PwKvj-\p-I-fn sslamkv
ssev m]np-hm-\p \S-]Sn kzoI-cn-pw.
hInS XpSt{]m-P-IvSp-I-fpsS \nh-lWw hne-bn-cp-phm\pw ]ptcm-KXn Nmv Xbm-dm-p-hm\pw DtZym-K--sc
Hcp a{n-bpsS t\Xr-Xz-n Npa-X-e-s-Sp-pw.
FIvkv{]kv sslthbnepw, Xnc-p Fm Pn, ]-W{]-tZ-i--fnepw ^vssfHm-h As-n Fen-th-Uv ]mX
\nan-pw.
tdmUv SmdnMv Ghpw Ipd-Xv 3 hj-sa-nepw Dd-pXmpw.
tIc-f-nse hmbp, Pe, tdmUv KXm-K-X-amK--sf-qSn
tbmPn-n-p \qX\ bm{Xm kwhn-[m-\w Gs-Sp-pw.
sI.-F-kv.-B.-Sn.-knsb D]-tbm-K-s-Spn Ipd sNehn kv]oUv sImdn-b, ]mk kwhn-[m-\w Fnh
XpS-pw.
Xncp-h-\--]pcw ImktKmUv tZiob Pe-]mX {]h\- - a - a mn htXm- X n- e p Nc- p- K - X m- K - X - n- \ pw,
hnt\m-Z-k-mc hnI-k-\-n\pw Du \Ip ]cn]m-Sn-I Bkq-{XWw sNbvXp \S-n-em-pw.
tZiob Pe-]m-X-bn \nc-h[n hnt\m-Z-k-mc BIjW
tI{- {]Ir-Xnp tImw Xm coXn-bn \nanp

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

sXmgn-e-h-k-c- krjvSn-pw.
Ifn-bn-m-hnf apX Xe-mSn hsc-bp tZio-b-]mX
ss_m- k p- I DssS hnI- k n- n- pw. AtXmsSmw Hmtcm A]Xp Intem-ao--dnepw bm{X-m-cpsS
kuI-cy-n-\mbn hgn-tbmc hn{ia-tI-{-fpw m]npw.
tIc-f-nse Xpd-ap-J-sf Xn _n-n-p-sImv
bm{X/Ncp kho-kp-I Bcw-`n-pw.
Xoc-tZi tdmUp-Isf _-s-Spn irwJe Xopw.
cm- b n- c n aptXmsS Fp- h cn sXp- - h - S v
FIvkv{]kv sslth.
tI{ amcnssSw hnZ-Kv[-k-anXn Am-cmjv{S ImX
Ghpw ASp-p-IqSn IS-p-t]m-Ip ]qhm-dn Amcmjv{S Bg--S Iime m]n-p--Xn\v {]mY-anI
At\z-j-W-]-T\w \Sn Is-n-b-Xns ]m--en ]qhm-dn Am-cmjv{S Bg--S I\nam-Wime Bcw-`n-p--Xn\v tI{-n kZw sNep-pw.
tImgn-tmSv Am-cmjv{S hnam-\
- m-hf
-
- ns ka-{K-amb
hnI-k-\-n\p thn ]Xn Bhn-jvI-cn-pw.

(b) i_-cn-ae hnI-k\w

i_-cn-ae am m\ns cmw Lw ]qn-bm-pw.


A-e--tfmS\p_-n-p Ipf-, Imhp-I, CXc
Pe-t{km-X-p-I Fnh kwc-n-p--Xn\v Xt-i-m]- \ - - f psS ]m- f n- - t msS hn]p- e - a mb ]Xn
Bhn-jvIcnpw.

(c) Xe-m\ \Kc hnI-k\w

Xe-m\ \K-c-amb Xncp-h-\--]p-c-ns ka-{K-hn-I-k\-n\v apJy-a{nbpsS A[y--X-bn a{n-am DsSp DX-Xe sat{Sm-t]m-fn- doPn-b-W hnI-k\
Iukn-en\v cq]w \Ipw.

11. hnZym`ymkw

km kvIqfp-I-fpsS hnZym-`ymk \ne-hmcw Dbm\p {]tXyI ]-XnI Bcw-`n-pw.


kh-I-em-im-e-I-fnse Kth-jW \ne-hmcw \nco-nm\pw kaq-l-ns Bh-iy--\p-kr-X-amb Db
33

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

34

\ne-hm-c-n-ep Kth-jWw Bkq-{XWw sNm-\p-ambn


]-Xn-I Bhn-jvI-cn-pw.
A[ym-]-I-cpsS \nc--c-]-cn-io-e-\-n-\p Hmsse
kwhn-[m\w Hmtcm hnj-b-n\pw hni-Z-amb ]T-\-{]-`-htfmsS Hmsse hgn e`y-am-pw.
kvIq hnZym-`ymk \ne-hm-chpw hnZymn-I-fpsS ]T-\t\--fpw \nnX CS-th-f-I-fn hym]-I-ambn hne-bn-cpp--Xn-\p kwhn-[m-\w Gs-Sp-pw.
Hmtcm {Kma-n-sebpw Xnc-s-Sp kvIqfp-I \nc-c
hnZym-`ymk tI{--fmbn D]-tbm-Kn-p-sIm-v, sshIp-tc-fnepw Ah[n Zn\--fnepw sXmgn-e-[n-jvTnX ]cn-ioe-\hpw PohnX ss\]pWy hnZym-`ym-khpw \Ip
]Xn \S-n-em-pw.
BZn-hmkn taJ-e-I-fnse kvIqfp-I-fn IqSp-X sa-s
]T-\-ku-I-cy- Gs-Sp-pw.
A[ym-]-Ip thn Xbm-dm-nb {]tXyI d^-dkv/
]T\ ]pkvX-I- km m]-\ hgn {]kn-oI-cn-pw.
hnZym-`ymk m]-\--fn iuNm-e-b--fpw, IpSn-shhpw, Ifn--e-hpw, sse{_dn kwhn-[m-\-hpw, Dsv
Ddp hcp-pw.
]Tn-msX Pbn-p "Hm]mkv' s{]mtam-j k{-Zmbw
]p\x-]-cn-tim-[n-pw.
]mT-]p-kvX-Iw, bqWnt^mw, hnhn-[--fmb {Kmp-I,
kvtImfjn-p-I Fnh IrXy-ambn hnX-cWw sNpw.
KpW-ta--bp hnZym-`ymkw hnZymn-bpsS Ah-Im-iambn {]Jym-]n-p-Ibpw Ddp hcp-p-Ibpw sNpw. hkvXp\njvTw am{X-amb Cs hnZym-`ym-ks B-\njvTw
IqSn-bmn hnZymn-Iv aqey-t_m[w \Ipw.
hntZ-ip ]Tn-p hnZymn-I, t]mfn-sS-Iv\n-Iv,
sF.Sn.-sF hn-Zymn-I, ]mh-s hnZymn-I Fnhp hnZym-`ymk [\klmb ]-Xn Bcw-`npw.
hnI-k-\-cw-Kv \qX-\-B-i-b- Bhn-jvI-cn-p-hm\pw
\S-m-p-hm\pw k--amb hnZym-`ymk m]-\-
tI{o-Ic
- nv t\mfPv amt\-Pvsa v sk-dp-I Bcw-`npw.
D-Xh
- n-Zym-`ym-kt- a-Je
- sb Hcp tkh-\t- a-Je
- b
- mbn ImWp-Xnt\msSmw cmPy-ns ]ptcm-K-Xnpw hfbvpw
Ghpw AXym-h-iy-amb \nt-]-ta-J-e-bmbpw AXns\

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

ampw.
DXhnZym-`ymkcwKv Ad-_n, {^v, Pa, t]jy
XpS-nb hntZ-i-`m-j-I-fpsS ]T-\-n\v Bh-iy-amb \S]-Sn-I kzoI-cn-pw.
kam--c-ta-J-e-bnse hnZymn-IfpsS {]iv\--sf-n
]Tn-p-hm Hcp In-js\ \nb-an-pw. Iem--Im-bnI tafI kwL-Sn-n-p-Xn\v klmbw \Ipw.
]mc-e tImtfPv A[ym-]I
- v ta\n[n t_mUv cq]oI-cn-pw.
Cy-bpsS hnZym-`ymk khokv Ib-p-a-Xn-bn tIc-f-hnlnXw 2030 50 iX-am-\-amn Dbpw.
tIc-fns B`y-c Dm-Z-\-ns 6 iX-am\w hnZym`ym-k-n\p sNe-h-gn-pw. CXn 1.5-2 iX-am\w DX
hnZym`ymk-n\p sNe-h-gn-pw.
a-c-]-co--Ipthn kvIq/tImtf-Pp-I-fn Icnb ssKUkv sk Xpd-pw.

sskn hnX-cWw
Fmw mn ]Tn-p Fm s]Ip-n-Ipw kuP\y-ambn sskn hnX-cWw sNpw.
em]v tSm]v
Kh-s v/FbvUUv tImtf-Pp-If
- n ]Tn-p hnZymnIv kuP-\y-\n-c-n em]vtSm]v hnX-cWw sNpw.
hnZym-`ymk hmbv]
_mv hmbv] FSpp ]Tn-p _n.-]n.-F IpSpw-_-fnse hnZymn-I-fpsS hnZym-`ymk hmbv]m ]en-i-bpsS
]IpXn k_vkn-Un-bmbn Kh-s v \Ipw.
kv Sp hn\v ^v mkv amp hmn {]th-i-\-]-co-
FgpXn Kh-s /v FbvUUv tImtf-Pp-If
- n s{]m^-jW
-
tImgvkp-Iv {]th-i\w t\Snb, IpSpw-_-hmjnI hcpam\w Hcp ew cq]-bn Xmsg-bp Ipn-I-fpsS _mphmbv] ]eni Kh-s v \Ipw.

12. ]n-I-Pm-Xn--]-n-I-hK hnI-k\w

]n-I-hK-mv hnhn[ ]-Xn-I hgn 33070 G


`qan \In. Ah-ti-jn-p Fm IpSpw-_-pw `qan
\Ipw.
35

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

36

]n-I-Pm-Xn-mp thn ]me-mSv Bcw-`n saUn-


tImsfPns kuI-cy- sa-s-Sp-p-hm \S-]Sn kzoIcn-pw.
]n-I-PmXn tImf-\n-I-fn-se-bpw, ]n-I-hK tImf-\n-I-fnsebpw ka-{K-hn-I-k\w ey-anv hcpwhj--fnepw
]Xn Xbm-dmn \S-n-em-pw.
]n-IP
- mXn hn`m-K
- p `qan hmp-hm-\p [\-kl
- mb
tXmXv Dbpw.
]n-I-hK-m-cpsS `h-\-\namW klm-b-[\w aq-cew cq] FXv KWy-ambn Dbpw.
]n-I-hK-hn-`m-K-m-cpsS cp-ew cq] hsc-bp
hmbv] Fgp-Xn--pw.
ap--k-a-c-mp `qanbpw [\-k-lm-bhpw \Ipw.
]n-Ih
- K-m-cpsS {]osa-{SnIv tlm-ep-If
- nse kuIcyw
hn-np ]T-\-ku-Icyw sa-s-Sp-pw.
`h-\-c-ln-Xsmw hoSv, Iq-kv, IpSn-sh-w.
`qan-bn-m apgp-h Fkv.-kn/Fkv.-Sn hn`m-K-pw
ASp Ap-hjwsImv `qan e`y-am-pw.
]n-I-PmXn {]tXyI LSI ]Xn hI-amn sNe-h-gn-pIbpw, sNe-h-gn-msX ]mgm-n--f-bp-Ibpw sNp
Ah ^e-{]-Z-ambn XS-bp--Xn-\v Bh-iy-amb \nb-a\nam-W-, tamWn--dnMv Inn Fnh cq]o-I-cn-pw.
]n- I - P mXn hn`m- K - ns Ipn- I m- b p {]osa{SnIv, t]mv sa{SnIv tlm-ep-I AS--ap m]\--fn `-W-n\pw am-h-iy-p-ambn A\p-h-Znn-p XpI, kvIqfn \np ss^ v, ew]vkw {Km v
Fn-h-bpsS XpI Imem-\p-kr-X-ambn hn-n-pw.
BZn- h m- k n- t a- J - e - I - f n GIm- [ ym- ] I hnZym- e - b -
(MGLC) ss{]adn kvIqfp-If
- mbn Dbnsmpw \nba
-{]-Im-c-ap Zqc-]-cn-[n-bn kvIq Cm e--fn
Ah m]n-p-sImpw Ah-bvsmw aXn-bmb A[ym]I-scbpw ASn-m\ kuI-cy-fpw \In-smpw
BZn-hm-kn-ta-Je
- b
- nse hnZym-`ymk {]iv\ ]cn-lc
- npw.
BZn- h mkn taJ- e - b nse AwKhm- S n- I amXrIm
AwKhm-Sn-I-fmn Dbpw.
]n-IP
- mXn ]n-Ih
- K hn`m-K
- ns-h
- AwKo-IrX [\Im-cy-m-]-\--fn \npw FSp-n-p hmbv] Xncn--

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

S-m ]ng-]-eni Kh-s v \Ipw.


AwKo- I rX [\- I m- c y- m- ] - \ - - f n \npw hmbv ]
FSp ]n-I-PmXn/]n-I-hK-m-cpsS Hc ew cq]
hsc-bp ISw Kh-s v Gs-Sp-pw.
]n-I-PmXn/]n-I-hK hn`m-K-n P\n-p s]IpnIfpsS t]cn A]Xn-\mbncw cq] \nt-]n-pw.
hnhm-l-ka-bv \nt-]n XpI ]eniklnXw hnXcWw sNpw.

13. apm--k-ap-Zmb hnI-k\w

apm kap-Zm-b--fn km-n-I-ambn ]nmw


\np--hmbn `h-\-\nam-W-]-Xn Bcw-`n-pw.
apm kap-Zm-b--fn km-n-I-ambn ]nmw
\np-h
- c
- psS kmaq-ly-k
- m-
- n-I- h
- n-Zym-`ymk ]ptcmKXnmbn ka-{K-amb ]-Xn-I Bhn-jvI-cn-pw.
apmkap-Zm-b--fnse km-n-Ihpw kmaq-ln-I-hpambn ]nmw \np--h-cpsS ta-n\pw ]ptcm-KXn-p-ambn km cq]o-Icnn-p tIm-td-js
{]h-\- IqSp-X in-s-Sp-p-hm _UvPv
hnlnXw h[n-n-pw.
apm kap-Zm-b
- nse sXmgncln-Xc
- mb bphXo bphmv Skill Development ]Xn hgn IqSp-X sXmgn-e-hk-c- e`y-am-pw.
apm kap-Zm-b-nse ]cn-io-e\w e`n--h-cpsS Iqmbva
Dmn [\-k-lmbw \Ipw.
apm kap-Zm-b--fnse km-n-I-ambn ]nmw
\np ka-cmb Ipn-Iv knhn khokv
Ds- s Sbp a- c - ] - c o- - I pthn {]tXyIw
]cn-io-e\w \Ipw.

14. ]nm--hn-`m-K--fpsS taw

\yq\-]---fp-sSbpw ]nm--hn-`m-K--fp-sSbpw D-a\-n\v ]pXnb ]-Xn-I Bhn-jvI-cnv ka-b-_-n-Xambn \S-n-em-pw.


km Inn ip]mi {]Imcap \yq\-] hnZym`ymk hnI-k-\w, imo-I-c-Ww, hnZym-`ymk Ah-Imi
\nb-a
- nse hyh-I
- Fnh IqSp-X Imcy-a
- a
- mbn
37

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

\S-n-em-pw.
F-bmv sXmgn-embn kzoI-cn-n-p Nme kap-Zm-bns ta-n-\mbn ta-\n[n Gs-Sp-pw.
hniz-I kap-Zm-b-ns {]iv\- ]Tnp kan-np Ioj dntmv _-s--h-cp-ambn N sNbvXv
\S-n-em-pw.
kzW-sm-gn-em-fn-Isf kwc-n-m km {KmtmSp-IqSn kzW-{Kmaw ]Xn \S-n-em-p-w.
]c--cm-KX kzWsmgn-em-fn-Iv [\-Im-cy-m-]-\-fn Ass{]-k Bbn \nb-a\w e`n-m apK-W\
\Ipw.
]c--cm-KX hniz-Ia- P\-hn-`m-Kv Ah-cpsS Ic-hncpXv h[n-n-m-\p-X-Ipw-hn[w B[p-\nI b{--fn-ep
]cn-io-e\w \Ip--Xn\v sss-tm-Sp-Iq-Snb ]cn-io-e\
tI{- m]n-pw.
\mSm kap-Zmbw t\cn-Sp Ah-i-X-Iv ]cn-lmcw
ImWp-hm hni-Z-amb ]T\w \Sn \ntZiw \Iphm Hcp Io-js\ \nb-an-pw. dntmnse \ntZ-i ka-b-_-n-X-ambn \S-n-em-p-hm \S-]-Sn-Ifpw
kzoI-cn-pw.
]n-I-Pm-Xn-mv kwm\ Kh-s v \In-h-cp-Xpw
]pXn-b-Xmbn Bcw-`n-p B\p-Iq-ey- ]n-I-Pm-Xn-bntev ip]mi sNbvXn-p Fm kap-Zm-b-pw
\Ipw.
av J\\w sNp-X
- n\pw sImp-t]m-Ip-X
- n\pw GsSp-n-bn-p \nb-{-W-n \nv -]-c--cm-KX Ifna]m{X sXmgn-em-fnIsf Hgn-hm-pw.
sFIy-P-\m-[n-]Xy apWn Kh-s v cq]o-Icn tIcf
kwm\ a]m{X-\namW hn]W\ ta hnI-k\
tIm]-td-j in-s-Spn hn]peoIcn--p-hm Bhiy-amb aqe-[\w \Ipw.

15. kv{XoIfpw hnI-k-\hpw

38

h\n-X-I-fp-sSbpw Ipn-I-fp-sSbpw ta-n-\v {]tX-yI


hIpv Bcw`npw.
kv{XoIp h[n tXmXn sXmgn-e-h-k-c-fpw hcpam-\hpw e`y-amn kv{Xoim-o-I-cWw bmYmy-am-p-

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

hm kv{Xokw-cw-`-Ipthn CU-kv{Sn-b ]mpI Bcw-`n-pw.


]m-b-p-X-e-n kv{Xokw-cw-`-IXzw t{]mm-ln-np-hm Ap-t]-c-S-p Ipd-Xv Av kwcw-`-I-{Kqp-I Bcw-`n-p aln-fm-tPymXn ]-Xn XpS-pw.
h\n-Xm-taw: h\nXm k--kw-L-S-\-I-fpsS ]m-fn-tmsS Fm Xmeq-p-I-fnepw h\n-Xm-tlm--ep-I
m]n-pw.
Ipn-If
- psS taw: AwK-\h
- m-Sn-If
- n Ipn-Ipw kv{XoI
pw thn {K-im-e-I Bcw-`n-pw.
kv{XoI-fpsS kmaq-ly--B-tcm-Ky-{]-iv\- ]cn-l-cnm ipNn-Xz-ap-Xpw kpc-n-Xh
- p-amb tSmbvse-pI
Fm s]mXp-efnepw Xt-i
m-]\
-
- f
- psS NpaXe-bn Gs-Sp-pw.
h\n-X-Ipw s]Ip-n-Ipw s]mXp--e-,
m]-\
- , hnZym-eb
-
- Fn-hn-S
- f
- n {]tXyIw
tSmbvsev kwhn-[m\w Gs-Sp-pw.

hnhm-l-k-lm-b-\n[n
\nnX hncp- a m- \ - n\p Xmsg- b p IpSp- _ - - f nse
s]Ip-n-I-fpsS hnhm-l-n\v [\klmbw \Ipw.

16. Sqdnkw

hnt\m-Z-k-mc hnI-k\ tI{- Isn Hmtcm


tI{-n\pw {]tXyIw am m Xbm-dmn s]mXp-kz-Imcy ]m-fn--tmsS hnt\m-Z-k-mc hnI-k\w
Xzcn-X-s-Sp-pw. CXn-\m-h-iy-amb tdmUv, KXm-K-Xw,
sshZyp-Xn, IpSn-shw apX-emb A\p-_ kuI-cy-
Kh-s v e`y-am-pw. CXp-hgn Hcp-hjw Hcp ew F
IW- n Ap- h jw- s Imv Ap- e w bph- X obp-hm-p sXmgn e`y-am-pw.
{]mtZ- i nI {]tXy- I - X - I IW- n- s e- S pv km- c nIpw Xt-i-k-aq-l-n\pw {]tbm-P\w e`n-pw-hn[w
P\-]-m-fn--tmsS Hmtcm Pn-bnepw Hcp amXrIm
Sqdnkw tI{w hnI-kn-n-pw.
kh-I-em-im-e-I-fpsS {][m\ {]h\ta-Je tI{o-Icnv FUyq-t-j Sqdnkw hnI-knnpw.
39

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

40

]n.-]n.-]n tamU-en ]n{Knw Sqdn-kw, s^n-h Sqdnkw,


saUn- Sqdnkw Fn-h hnI-knnpw.
]m-b-p-Ihgn kwtbm-PnX Sqdnkw ]Xn Bhn-jvIcnv {Kmao-W-P-\-Xbvv A[n-I-h-cp-am\w BPn-m-\p
]-Xn \S-n-em-pw.
h\-ta-J-e, Xoc-tZiw Fn-hn-S--fnse bph-Xo-bp-hm-sf
Ds-Spn kml-kn-IS- q-dnkw ]-Xn-I Bhn-jvIc
- npw.
Sqdnkw tI{--fnse ASn-m-\-ku-Icyhn-I-k-\w, AIp--]Wn Fnh ka-b-_-n-X-ambn \S-m-p--Xn-\pw,
Sqdnkw tI{- Ip-a coXn-bn {]hn-n-p-Xn\pw hnhn[ hIp-p-I-fpsS {]h\w GtIm-]n-nv
bYm-k-abw \S-m-m P\-]-m-fn--tmsS Fm
Sqdnkw tI{- - f nepw sUn- t \- j amt\- P v s a v
Iukn-ep-I Bcw-`n-pw.
Hm^v kok Sqdnkw s{]mtamp sNp-hm tlm-ep-S-aIv {]tXyI \nIp-Xnbnfhp-I.
Xtihmkn-I-fpsS sXmgn, Btcm-Kyw, IpSn-shw XpSnb Bh-iy- tImtdv tkmjy sdkvt]mkn_n-en-n-bpsS `mK-ambn Gs-Spv \S-p-hm k--cmIp-- \nt-]-Iv Sqdnkw kwcw-`- Bcw-`n-m
{]tXyI ]mt-Pv.
amkohv Hm Hmsse tImgvkp-Ihgn Sqdnkw
tI{-f
- nse P\-v hntZ-i`- m-jI
- f
- n Bi-bh
- n\nabw
\S-p-hm-\p ]cn-m\w kuP-\y-ambn \Ipw.
tIc-f
- ns X\na \ne-\nn-smpw ]cn-nXn kwcn-p-sIm-p-ap Sqdnkw ]-Xn-I Bhn-jvI-cn-pw.
ASp Ap-hjw 5 ew t]v sXmgn \Im\p ]-Xnv kzIm-cy-\n-t] taJ-e-bn-epw, s]mXp
kzImcy \nt] taJ-e-bnepw, s]mXp kzImcy kwbp
taJ-e-bnepw ]-Xn-I \S-m-pw.
\ne-hm-c-ap--Xpw, hcp-am\w IqSp-X e`n-p--Xp-amb Sqdnk-n\v A\p-tbm-Py-amb ASn-m\ kuI-cy- kam-pw. CXp-Iq-SmsX A\p-_ kuI-cy-pthn
tlm-ep-I, hgn-tbmc hn{i-a-tI-{-, Iem--hn-t\mZ
tI{-, C^ta-j sk-dp-I Fnh m]n-pw.
tIc-f-ns X\-Xmb kucyw Bkz-Zn-p--Xn\pw Pebm-{Xm-\p-`-h-n\pw thn tIc-f-nse Pe-]mXIm-b
Sqdn-k-n\v apK-W\ \In hnI-kn-n-pw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

aonMv, Ishjkv, t{SUv s^b-dp-I Fn-hbvpw


shnwKv, lWn-aq, saUn-, shs\v Fo Sqdnk-n-\p al-mb tI{-ambn tIc-fs hnI-kn-n-pw.
]cn-nXn A[n-jvTn-X-amb Sqdnkw hnI-k-\-ns `mKambn Ctm--Sq-dnkw -dp-Ifpw _tbm-ssU-th-gvknn
semt-j-\p-Ifpw hnI-kn-n-pw. IqSmsX ssPh sshhny- - f psS ]T- \ - n\pw Kth- j - W - n\pw kiIp XmakkuI-cy-fpw ki-\m-\p-`-h-fpw
hnI-kn-n-m\pw "Ctm Sqdnkw FIvkvs]v AtXmdnn' cq]o-I-cn-pw.
Xoc-tZi kap-{Z-bm-\-fpw D\m-S Pe-K-Xm-K-Xhpw hnIkn-nv tIc-f-nse Pe-K-Xm-KX Sqdn-k-n\v {]mapJyw
\Ipw.
tIcf tjmnMv s^n-h-ens\ Sqdnkw BIj-W-amm-\p imkv{Xo-b-amb \S-]-Sn kzoIcn-pw.
ss]Xr-I--kmw-kvIm-cnI Sqdn-k-n\v {]mapJyw \Ipw.
_mv hm hnt\m-Z-k-m-cw, ^mw hnt\m-Z-k-m-cw,
]n{Knw hnt\m-Z-k-mcw Fnh hn]p-e-s-Spn hnIkn-n-pw.

17. inip--fp-sSbpw Ipn-I-fp-sSbpw


kwc-Ww

Ipn-I-fpsS Ah-Im-i-sf ap\nnbp {]Jym-]-\


--fpsS ASn-m-\-n tIc-f-nse Ipn-I-fpsS ka{K-hn-I-k\w ey-am-n-smv Hcp ]pXnb ]cn-t{]yw
Xbmdmpw.
ZfnX, BZn-hm-kn-I, ay-_-\ kaql Fo
]nmw \np hn`m-K-sf Hcp KW-ambn ]cn-KWn-p-sImv {]iv\- ]cn-l-cn-p--Xn\v hyXy-kvXamb kao-]\w kzoI-cn-pw.
Ipn- I - f psS Ah- I m- i - sf tI{- a mn Ah- t _m[
{]h-\- \S-pw.
CX-c-kw-m\ sXmgn-em-fn-I-fpsS Ipn-I, `n-ti-jnbp Ipn-I, Pph-ss\ tlmanse Ipn-I, XS-hp-ImcpsS Ipn-I Fn-h-cpsS hnZym-`ymkw Dd-p-h-cp-p-Xn\v hy-amb ]-Xn-I BhnjvI-cn-p-w.
41

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

em`-I-c-a-m kvIqfp-I, h[n-p-h-cp kzIm-cy-kvIqfp-I, GIo-IrX kne-_-kv, t_m[-\-im-kv{Xw, amXr-`mjm-]-T\w, Cwojv hnZym-`ymkw, _lp-kz-c-amb kne-_kv
Fn--s\-bp Kuc-h-X-c-amb hnj-b--fn km
P\-Xmcyw Dd-p-h-cp-p \S-]SnI kzoI-cn-pw.
BZn-hmkn-ay-_-\ taJ-e-I-fnse em`-I-c-a-s
]n-I-bn Ds-n-cn-p kvIqfp-I-fn ]Tn-p IpnI-fn `qcn-]
- hpw Zen-Xv- B-Zn-hmkn-a
-
- y-_
- \ kaqlns-h
- c
- m-Wv. em`-Ic
- a
-
- m Ccw kvIqfp-I \hoI-cnv \ne-\np-Xn\v kvs]jy ]mtPv {]Jym-]npw.

18. htbm-P-\-taw

42

htbm-P-\-v hn{i-a-tI-{fpw hnt\mZ -tI-{-fpw


Bcw-`n-pw.
s]j ]nb hnZ-Kv[-cpsS tkh\w hnI-k\ Bh-iyv hn\n-tbm-Kn-m-\mbn Itkmjyw Hm^v dn.F-Ivkvs]Svkv t^m Uh-e-]vsa v F t]cn-semcp
I\n cq]o-I-cn-pw.
_n.]n.-F hn`m-K-ns 60 hbp XnI Fm
apXn ]uc-mpw kuP-\y-ambn ]pX-pw, sNcppw
hnXcWw sNpw.
htbmP-\-s]j Bbncw cq]-bm-p-Ibpw IrXy-ambn
Fm amkhpw \Ip-Ibpw sNpw.
{][m-\-s Bip-]-{Xn-I-fn htbm-P-\-v {]tXyI
Iyqhpw htbm-P\
- /- P
- d
- n-bm-{SnIv hmUp-Ifpw Bcw-`nv Imcy-a-ambn {]hn-n-pw.
60 hbv Ign- - h v apXn ]ucXz ImUv
\Ipw.
Fm Xt-i-`-c-W-m-]-\--fnepw Lw-L--ambn hr
k
- Z- \
-
- Xt-i`
- c
- W
-
m-]\
-
- f
- psS kl-Ic
- W
- t- msS
Bcw`n-pw.
km klm-b-an-msX Nmcn--_n skmssk-n-I \Sp hr-k-Z-\-v km {]tXyI t{]mml\w \Ipw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

19. IpSn-sh-w--P-e-tk-N\w

ipamb IpSn-sh e`yX Fm {]tZ-ipw e`y-am-pw.


InW, Ipgn-W, ss]v hm, Ipf-, ap Pe-kw`-c-Wn-I XpS-n-bh CXn-\mbn D]-tbm-Kn-pw.
]pg-I-fnepw \Zn-I-fnepw tXmSp-I-fnepw cp Intem-ao-
CS-hnv XS-bW
- I
- fpw sNp-Um-ap-Ifpw \nanv ag-m-ev
e`y-am-Ip shw \jvS-s-SmsX tiJ-cn-p-h-bvp-w.
\K- c - - ] - W {]tZ- i - - f n Znhkw 24 aWn- qdpw
(24x7) ip-Pew e`y-am-pw.
\ne-hn-ep \Kc ip-Pe hnX-c-W-]-Xn {Kma-{]-tZ-i-fn-tepw hym]n-n-pw.
Fm {]tZ-i--fnepw kpnc kwtbm-PnX Pe-kwc
W--am-t\-Pvsa v kwhn-[m-\w Gs-Sp-pw.
D]-tbm-Kn shw ipo-I-cnv ]p\-cp-]-tbmK tbmKyampw.
ip-P-e-maw ]cn-l-cn-p--Xn\v \ne-hn-ep InW,
Ipfw Fnh hrnbmn apgp-h {]tZ-ipw ss]psse m]nv Xt-i-`-c-W-m-]-\--fpsS klm-btmsS IpSn-shw Dd-p-h-cp-pw.
Ipf-fpw, ]pg-I-fpw, tXmSp-I-fpw, Pe-kw-`-c-Wn-Ifpw kwcnp Pe-a-en-\o-I-cWw Hgn-hmn ip-P-e-e-`yX Ddp
hcp-pw.

20. imkv{Xkmt-XnIw
(a) imkv{Xw

imkv{X-a-t\m-`mhw P\--fn hfn-sb-Sp-pI FXv


Cy `c-W-L-S\ hn`m-h\w sNbvX Bi-b-am-Wv. Ahn-izmk--fp-sSbpw Zpcm-Nm-c--fp-sSbpw ]pdsI t]mIpXv imkv{X-at\m-`m-h-ns A`m-h-am-Wv. imkv{Xo-bambn P\-ka
- q-ls DZv_p-cm-m, imkv{X-kt- -i
- fpw,
imkv{X-hm-Ifpw apw {]N-cn-n-p-X
- n-\mbn F^v.F
- w.td-Un-tbm-\n-eb
-
- Fm Xmeq-p-If
- nepw Bcw-`n-pw.
t{ijvT-`mjsb imkv{X-`m-j-bmn hnI-kn-n-pw.

(b) imkv{XZo]vXn

_ncp-Z--_n-cp-Zm-\-c hnZym-`ymkw sNp--h-cpw, kmn-I-ambn ]ntmw \np--h-cp-amb hnZymn43

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

Iv Ah-cpsS ]mTy-hn-j-b-p ]pd-p hnj-b-sf-p-dn-v, {]tXy-Inpw imkv{X-hn-j-b--fn Adnhv


hfp-X
- n-\p-thn Hcp {]tXyI ]Xn BhnjvIcnpw.
_ncp- Z - h n- Z ymn- I v 1000 cq]bpsSbpw _ncpZm-\c hnZymn-Iv 1500 cq]bpsSbpw sshm\nI {K- \Ipw.

(c) imkv{XawKf

hnZymn-Isf imkv{X-{]-Nm-c-I-cm-p ]-Xn-bm-Wn-Xv.


Hmtcm sslkvIqfpw sXm-Sp {Kmas Zs-Sp-p-Ibpw
hnZymn-Ifpw A[ym-]-I-cpw, Ahn-sS-bp hoSp-I-fn
imkv{X-k-tiw Fn-p-Ibpw sNpw. {KmaoW taJ-ebn-em-bn-cnpw Cu ]Xn \S-n-em-p--Xv. CXn-\mbn
Hmtcm kvIqfn\pw {]Xn-hjw 10,000 cq] hoXw \Ipw.

(d) imkv{Xt]mjnWn

Ign-hpw, hnZym-`ym-k-hp-ap--h-cmWv \psS bph-X-e-ap-d.


Fnepw imkv{X-cw-Kv Fp {]Xn-`m-im-en-I-fpsS
Fw hfsc Ipd-hm-Wv. ]mTy-]--Xn-bn-ep Fm ]co-W-fpw hnZymn-Iv sNbvXp a\-n-em-m
th imkv{X-]-co-W-im-e-I kvIqfp-I-fn k-ampw. imkv{X-t]m-jnWn F ]cn-]m-Sn-bneqsS sXc-sSp--s GXm\pw kvIqfp-I-fn anI kbkv et_md-dn Dm-p--XmWv. kwm-\s Fm km,
FbvUUv sslkvIq-fp-Ipw kbkv et_m-d--dn-I
Dm-p-hmth [\-k-lmbw km \Ipw.

(e) Kth-jWw Kth-jI


- pthn-b a\p-jy-\
- bvpthn
Kth-jW
-
- m-]\
-
- f
- n \S-p Kth-jW
-
- sf s]mXpk- a q- l - ns Bh- i y- \ p- k - c np t{]mmlnn-p--Xn-\mbn Kth-j-W-cw-Kv Znim-kq-Nn-II Dmpw. {][m-\-sXpw, Am--Xp-amb Kth-j-W-hn-j-b Is-n, {]tbm-K--a-X-bpsS ASn-m-\-n
Ah thXn-cnv [\-k-lmbw \In Kth-jWw ^e{]Z- a m- pw. kaq- l - n- \ p- t h Kth- j W ^e-
Dm- p Kth- j - I v km- nI t{]mm- l \w
\Ipw. Ah-cpsS Kth-jW
- t- aJe hn]p-eo-Ic
- n-p-X
- n\pw
[\-k-lmbw \Ipw.
44

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

(f) sSIvt\m-fPn {Smkv^ sk

Am-Za
- nIv cwKp \S-p Kth-jW
- w, BXy-n-Ia
- mbn
KpW-t`m-m-hn\v Fp-X
- n-\mbn [mcmfw IS-I
- IqSn
]nn-tS--Xp-v. Am-Z-an-Iv--C-tm-th---kw-cw-`I
kwtbm-P\ ]Xn Bhn-jvI-cn-pw. Kth-j-Ws kmn-I-ambn klm-bn-p-hm kwcw-`-I aptm-p-h-cpw.
IqSmsX Kth-j-Isc kwcw-`-I-cpsS Bh-iym-\p-k-cWw
Ah-cpsS hyh-kmb cwK-tpw BIjn-mw. ]cn-ioe\w knn Kth-j-I, cmPy-n\p ]pd-tv tPmen
tXSn-tm-Ip-X
- p-aqew cmPy-n-\p-m-Ip _un-Ii
-
- nbpsS timjWw XS-bm Ign-bpw. cmPy-n-\m-I-am\w
amXr-I-bm-Ip Cu m]\w kwm-\v Bcw-`n-pw.
cmPy- s - h n- s Sbpw hnI- k n- n- p sSIv t \m- f Pn
ChnsS\npw kwcw-`-Iv e`y-am-pw.

(g) sao-cn-bkv Kth-j-W--Dm-Z\ tI{w

ssZ\w-Zn\ Bh-iy-p Ce-Ivt{Sm-WnIv D]-I-c-Wpth LS-I- \nan-p ]cn-]mSn Fgp-]Xp-I-fn \psS kwm-\v XpS-n-bn-cp-p. Fm
Ime-{I-a-n AsXmw bn-p-t]m-bn. hntZ-i-I--\nIfpsS kl-I-c-WtmsS, Ce-Ivt{Sm-WnIv D]-I-c-WfpsS \nam-W-n\pw apw Bh-iy-amb hyXykvX LSI- Dm-p--Xn-\p m]\w Bcw-`n-pw.

21. DuP-ta-Je

Ce-Iv{Sn-knn ao D IpSpw-_-sf apgp-h Cjpdkv ]cn-c--bn sImp-h-cpw. ]cn-c--bn-ep AwK Ds IpSpw-_mw-K--fn Bs-nepw DmIp kzm`m-hn-Itam Akzm-`m-hn-Itam Bb ac-W-n\v
km-cn\npw 1 ew cq] hoXw [\-kl
- mbw e`n-pw.
sshZypXn {]k-cW \jvSw ]qW-ambn Cm-Xm-m Ih
dn-p tI_n-fp-I D]-tbm-Kn-p-Ibpw ]c-am-h[n `qK`
tI_n-fp-I D]-tbm-Kn-p-Ibpw sNpw. kutcmPw ]cam-h[n {]tbm-P-\-s-Sp-pw.
sshZypXn hnI-k-\-n\v Fm km[y-X-Ifpw D]-tbmKnpw. tIc-f-ns Fm apnepw aqe-bnepw 24 aWn45

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

qdpw th{X thmtPv e`y-am-Ip sshZypXn hnX-cW


- w
\Spw.
{]Ir-Xnsb kwc-np ]cn-nXn {]iv\w krjvSn-msX
]c--cm-KX DuPt{kmX-kp-I-fmb kutcmPw, Imv,
tKm_Kymkv Fn-h-bn\nv DutPmm-Z-\-n\p
_rl-mb ]Xn Bkq-{XWw sNbvXp kzbw-]-cym]vXX ssIh-cn-pw.
sshZ- y pXn Cm Fm _n.- ] n.- F hoSp- I - f nepw
sshZ-ypXn e`-y-am-pw.
sse^v ktmv knw D]-tbm-Kn-p--hv apgp-h
sshZyp-Xnbpw kuP-\yw.

22. kmwkvIm-cnIw

46

]pkvXI
- {- ]-kn-o-Ic
- W
-
- f
- n-eq-sSbpw Ie-If
- n-eq-sSbpw P\v Ah-t_m[w \In \psS kwkvIm-c-ns
apJ-ap-{Z-Ifmb kln-jvWp-Xbpw _lp-kz-c-Xbpw atX-X-cXzhpw \ne-\npw. kmwkvIm-cnI PoW-X-bvs-Xnsc
t]mcm-Sm kmwkvIm-cnI m]-\-sf k-am-pw.
FS-bv kvamc-I- t]mep ss]XrI kvamc-Ip Am-cm-jv{S-]-cn-K-W\ e`n-p-hm \S-]-Sn-I
kzoI-cnpw.
anI kmln-Xy-c-N\ \S-p--Xn Ignhv sXfn-bn-pIbpw ]pkvXIw {]kno-I-cn-p-hm-\p km-n-I-\ne
Cm--h-cp-amb Fgp-p-Imv `mjm Cn-yqv \Inhn-cp {]kn-o-I-c-W [\-k-lmbw ]p\x-m-]n-pw.
kh-hn-m-\-tIm-i-n-sbpw alm-\n-L-p-hn-sbpw
_me- k m- l n- X y- h n- m- \ tImin- s bpw Ah- t i- j np hmfy- \mep-hj-n-\Iw {]kn-o-I-cn-pw.
mknIv Iem-cq-]- Bkz-Zn-p-hm ss\]p-Wy-ap
]pXp-X-e-ap-dsb hms-Sp-m Ign-bpw-hn[w bph-X-e-apdbvv "Bkzm-Z-\-I-fcn' ]cn-]mSn Bkq-{XWw sNbvXv \Sm-pw.
km-n-I_
- p-n-apv A\p-`h
- n-p kmln-Xy-Im-c
- mv/
Iem-Im-c-mv \Ip s]j 2000 cq]-bmn h[nn-pw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

ae-bm-f-`m-j-bnse anI kmln-Xy-Ir-Xn-I ap `mj-I-fntev XPa sNbvXv {]kn-o-I-cn-m-\p ]Xn BhnjvI-cn-pw.


ae-bm-f--kh-I-em-im-e-bn imkv{X--km-t-XnI hnjb- Ds-sS-bp Fm hnj-b--fp-sSbpw A[y-b\
am[yaw ae-bm-f-am-pw.
Cy-bn-em-Zy-ambn apgp-hk-ab Iem-Im-c-mv saUns-bnapw CS-m-em-izm-khpw km-nI ]cn-c-bpw Ddm-n-bXv DNmn km-cm-Wv.
`mjm-]n-Xm-hns kvacW \ne-\np Xncp-h-\--]pcw
sFcm-Wn-apw Xp kvamc-I
- n Fgp-
- kmlnXy
kmwkvIm-cnI ayqkn-bhpw {]Xn-abpw m]n-pw.

23. kn\na

cmtamPn ^nenw knnt]mse km B`n-ap-Jy-n-ep


Nn{Xm-RvPen pUntbm Ne-n{X \nam-W-cwKs apJy
lmn ampw.
\nc- h [n Xntb- - d p- I - t fm- S p- I q- S nb ^nenw s^n- h
tImwIvkv m]n-pw.
Iem-Im-c-m-cpsS {]Xn-amk s]j h[n-n-pw.
kn\nam \nam-W-n-\p k_vknUn Ap-ew cq]bn \npw ]p ew cq]-bmn h[n-n-pw.
kn\nam Xntb--dp-I-fn CSn-nMv GsSppw.
ASq tKm]m-e-Ir-jvW In dntmv \S-n-em-pw.
Xt-i-m-]-\- `qan \Inbm s]mXp-ta-J-e-bn
Xntb--dp-I Bcw-`n-pw.

24. kvt]mSvkv

tIc-f
- ns ImbnI taJ-eb
- n bp.-Un.-F^v km-cns
Ign Ap-hjs `c-W-Im-e-b-f-hn A`q-X-]qhamb ]ptcm-K-Xn-bmWv Dm-b-Xv.
35-mw tZiob sKbnwkv ap\nn tIcfw \S-nb apsmcp---fmWv Imbn-I-cw-Kv ASn-m-\-ku-I-cy-
h[n-n-m klm-b-I-am-b-Xv.
Xncp-h-\--]p-cp Gjy-bnse Ghpw henb {Ko
^oUv tUn-bw, sIms tlmn tUn-bw, Fd
47

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

48

-Wm-Ip-fw, Xrq, tImgn-tm-Sv, Iq (ap--bm-Sv) tUnb- CXn-\p-Zm-l-c-W--fm-Wv.


CXn\p ]pdta cmPohv Kmn CtUm tUnbw tImbv ]qn-bm-bn.
jqnMv cwKv AtZ-iob Xe-n-ep jqnMv tdv
Xncp-h-\--]p-cv hn-bqm-hn m]n-p.
Imbn-I-cw-Kv ASn-m\kuI-cy- hnI-kn-n-s-Spm Bbn-cw-tImSn cq] apXap-S-m \apv Ign-p.tZ-iob sKbnwkv \S Ggp Pn-Isf tI{o-I-cn-p
ImbnI hnI-k\ {]h-\--fmWv \S--sX-n av
Ggp Pn-I-fnqSn ASn-m\ kuI-cy--fp-m-m
\S-]Sn kzoI-cn-pw.
Imbn-I-{]-h-\-pw P\--fpsS Btcm-Ky-kw-c-W-n\pw D]-I-cn----hw Fm {Kma-]-m-bpIfnepw an\ntUn-b- Bcw-`n-pw.
Imbn-I-cw-K-tm-Sp tIc-f-ns B`n-apJyw hnfn--dnbn-p cq]-n temI dnmtUm-Sp-IqSn \S-nb
d tIcf d amXr-I-bn hn _lp-P\ ]m-fn-ap ]cn-]m-Sn-I XpScpw.
2016-se Hfn-n-Ivkn-tev {]mY-an-I-ambn sXc-s-Sp
(qualify sNbvX) Imbn-I-Xm-c-v hntZ-iv XpS]-cnio-e\w \Ip--Xn\v Kh-s v ]Ww hI-bn-cp-n-bn-pv. tIc-f-n-sbpw AXn-eq-sS C-y-bp-sSbpw {]i-kvXn
Dbp-hm Imbn-I-Xm-c-sf Hfn-n-Ivkn\v {]m]vXcm-m-\p \S-]-Sn-I kzoI-cnpw.
`mhn-bnse Imbn-I{- ]-Xn-`I
- sf t{]mm-ln-n-m Hmkvt{Sen-b kvt]mSvkv Unmp-sap-am-bpw, hnIvtSm-dn-b
kh-I-em-im-e-bp-ambpw tNv kwbp ]cn-io-e-\]Xn Bhn- j v I - c n- pw. CXn- \ mbn "sFkv ] mv '
(Institute of Sports Science and Applied Research Kerala) F
m]\w Bcw-`n-pw.
Pn-ItXmdpw AXym-[p-\nI kwhn-[m-\--tfm-sS-bp
kvt]mSvkv tlm-ep-I m]n-pw.
Imbn-I-Xm-c--fmb hnZymn-Iv kuP-\y-]-cn-io-e\hpw klm-bhpw \Ipw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

25. km Poh-\-mcpw
Kh-s v khokpw

km kho-knse Agn-a-Xnbpw ssIq-enbpw Ii\ambn \nb-{n-pw.


km Hm^o-kp-I-fn \np-ap tkh\w IqSp-X
thK-n-em-p--Xn-\mbn C-Hm-^okv kwhn-[m\w Fm
{][m\ Hm^o-kp-I-fnepw \S-n hcp-pw.
Htc ey-tmsS {]hn-p km m]-\sf kwtbm-Pn-nv sNehp Npcp-pw.
HmUnv hIpv in-s-Spn kzX{ Npa-Xe
- b
- p kwhn[m-\-amn ampw. km-cns [\-k-lmbw e`n-p
Fm m]-\-sfbpw myq-dn HmUn-mb kwm\
HmUnv hIp-ns ]cn-[n-bn sImp-hv Ah-bpsS
{]h\w kpXm-cyam-pw.
Kh-s v `c-W-kw-hn-[m\w UnPn- sNbvXp kpXm-cyam-pw.

26. ]cn-n-Xn kwc--Whpw


ipNn-Xzhpw

Hcp P\-X-bpsS AXym-h-iy- ip-hm-bp, ip-P-ew,


ip-`-Ww Fn-h-bm-Wv. Ch aqpw Ddp hcp-pw.
hml-\-s-cp--n\v I-i-amb \nb-{Ww Gs-Spp-Ibpw \nc--c-amb mnIv In-epw ^mIvSdn ]pIIfpw \nb-{nv {]mW-hm-bp-hns aen-\o-I-cWw ]c-am
-h[n IpdbvpIbpw sNpw.
\m-n-\mep \Zn-Ifpw hnj-a-b-am-bn--gn-p. ITn-\amb ip-Pe Zu_eyw hcpp. `qK`-P-e-hn-Xm\w
B]- c - a mb hn[w XmWp- I - g np. hb- e p- I fpw
Xo-S-fpw Ipf-fpw CS-\m-S Ipp-I-fp-samw
hnI-k-\-nst]cn \in-n-p--Xn-\m ag-shw
`qanbn-te-n-d-p-n. CXn-s\mw ]cn-lmcw ImWpw.
`Ww hnj-ab
- a
- mWv. IoS-\m-in-\n-If
- p-sSbpw cmk-hf
- fpsSbpw Aan- t Xm- ] - t `mKw Xan- g v \ m- n am{X- a tIcf-nepw -io-e-am-bn--gn-p. CXn-s\-Xnsc Ii-\-amb
\nb-{Ww sImp-h-cpw.
hnI- k - \ - ns t]cn hb- e p- I \nI- - p - I bpw
49

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

50

Ipp-I CSn--p-I-bp-am-Wv. hb-ep-I-fpsS Data Bank


{]kn-s-Sp-p-Ibpw D \nb-a-sf imo-I-cn-pIbpw s\h-b Xo-S-\n-baw kwc-n-p-Ibpw
sNpw. Ipp-I-sfbpw ae-I-sfbpw kwc-n-p- \nb-aap-m-pw.
s\pw ]bdpw Fp-samw hnf-n-cp--h-bmWv \psS
hb-te-e-I. CS-hn-f-bmbn ]--dn-Ir-jnbpw \S-n-bncp-p. kh-\m-i-n-se-n-\np hbr-jnsb
]p\-cp-o-hn-n-pw.
BZ-c-Wo-b-bmb {ioaXn Cn-cm-Kmn \S-n hcp-nb
i-amb h\-\n-b-a--sf-sbmw ]p\-cp-o-hn-nsSppIbpw, \nb-am-\p-kr-Xhpw \nb-a-hn-cp--hp-amb ]md-aS
XIp s]mSn-p--Xn-s\-Xn-cmbn I-i-amb \nb-a\namWw \S-pIbpw sNpw. ]n-a-L Kncn-h-\-\n-cIsf kp`-{Z-ambn kwc-n-pw.
I-\n-I-fp-sSbpw k--cp-sSbpw an-c-k-ap--b-\nam-Wn\v i-amb \nb-{Ww sImp-h-cpw.
amen-\y-\namP\cwKv A_-- Bhn-msX
imkv{Xo-b-amb Bkq-{XW ]-Xn-I Bhn-jvI-cnv hnZKv t [m- ] - t Zi{]Imcw amen- \ y- \ namP\w \S- pw.
mnIv D]-tbmKw Ii-\-ambn \nb-{n-pw.
Chn-Sps ]pw Pe-k-ar-nbpw ap-amWv km-cn-IfpsS BIjWw. tIcfw tIc-f-ambn XpS-cm A\p-hZnv ]- ]p-X Cu sImp-\m-Sns\ kwc-n-pw.
]cn- n- X n- b psS kp- e n- X m- h \ne- \ nnbpw
Xo-S--fpsS kwc--W-n-eq-sS-bp-ap ImjnI
hnI-k\ {]h-\
- ssPh-Ir-jn-bn-eqsS km[y-ampw.
h\hpw Xo-S-fpw kwc-n-pw.
]n-a-L--nse temI ss]XrI ssPh sshhn[yw
kwc-np ]cn-]m-en-pw.
DuP--P-e-hn-\n-tbmK Imcy--aX 20 iX-am\w h[nnpw.
kmaqly h\-h-cW ]cn-]mSn Imcy-a
- X
- t- bmsS \Snemn ]cn-nXn kwc-n-p-hm-\p \b-ka
- o-]\w kzoIcn-pw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

27. XoS kwc-Ww

Imb-ep-I, tXmSp-I, \om-ep-I apX-em-b e-


`nn sIn kwc-n-p-hm \S-]Sn kzoI-cn-pw.
km-cn-sbpw, ]m-b-p-I-fp-sSbpw DS-a-m-[n-Imc- n- e p henb Ipf- ipNo- I - c nv P\- v
D]-tbmKtbmKy-am-pw. Hw \mnse Bcm-[-\m-e-b-fpsS DS-a
X
- b
- n-ep hj-f
- mbn ipNo-Ic
- n-m Ipf ipNo-I-cn-p-hm-\p \S-]-Sn-Ifpw kzoI-cn-pw.
Imb-tem-cp Xma-kn-p ay-sm-gn-emfn IpSpw-_- f psS `qan kwc- n- p- - X n\pw Pem- i - b - ns
AXnn kwc-n-p--Xn\pw Isv \nan-pw.
tIc-f-nse Pem-i-b- kwc-n-p--Xn\pw Imb
Itw Ah-km-\n-n-p--Xn\pw Pe-a-en-\o-I-cWw XSbp--Xn\pw Bh-iy-amb \S-]-Sn-I kzoI-cn-pw.
]oenMv sjp-I-fn\npw Hgp-n-hn-Sp amen-\y-hpw,
amen-\y-P-ehpw aqe-ap-m-Ip aen-\o-I-cWw P\-Po-hnXw
Zp-l-am-p-Ibpw Pe-P\y tcmK- ]Sp ]nSnv KpcpX- c - a mb nXn- h n- t i- j - a p- m- p- - X n\pw ]cn- l mcw
ImWpw.
Ip-\m-n Pe-P-\y-tcm-K- s]cp-Ip--Xns {][m\
ImcWw \oscm-gpv Cm--Xp-aq-e-am-Wv. CXn\v ]cn-lmcw
ImWpw.

28. aZy-hn-ap tIcfw


]p-hjw-sImv tIc-fs aZy-hn-ap--am-m\pw kqW
aZy-\n-tcm-[\w \S-n-em-m-\p-amWv sFIy-P-\m-[n-]-Xy-ap-Wn
Xocp-am-\n--Xv. aZym-kn h[nv tIc-f-n AsXmcp kmaqlyhn-]
- mbn hf L-n-emWv aZy-\n-tcm-[\
-
- n-\p thn-bp
i-amb _lp-P-\-i_vZw Db-Xv. km-cns dh\yq hcpam-\-n KWy-amb kw`m-h\ \Inb aZy-hn\ \nb-{nm\pw {ItaW tIc-fs aZy-hn-ap--am-m-\p-ap bp.-Un.-F^v
km-cns Xocp-am\w Hcp kmaq-ly-hn--h-n\p hgn-sbm-cpn.
km-cn\pw aZy-hy-h-km-b-n-tes--hpw `oa-amb \jvS-apm-Ip-sa-nepw kmaq-ly-\-bvv C-c-samcp Xocp-am\w A\nhm-cy-ambn h L-n-emWv tIc-fs aZy-c-lnX kwm-\am-m bp.-Un.F^v Xocp-am-\n--Xv.
51

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

AXn-i--amb FXnp-Ifpw Btcm-]-W-fpw hyh-lm-c-fp-ambn Cu \bw ]p\x-]-cn-tim-[n-n-m\p hn]p-e-amb {ia-fp-m-sb-nepw tIc-fs kmaq-ly-hn-]-n \npw cn-m\p bp.-Un.-F^
- ns ASn-bp-d Xocp-am\w \n-bZ- mVy-tmsS
aptmp sImp-t]m-Im-\m-bn. bp.-Un.-F^v hopw A[n-Im-c
- n
hm tIc-fs 10 hjw-sImv aZy-hn-ap--am-m-\p Xocpam\w \S-n-em-p-sav Bhnp {]Jym-]n-p-p.
DZ-b-`m\p Io-js\ \nb-an-Xv {io.-sI.-I-cp-Wm-I-cs t\XrXz-n-ep bp.-Un.-F^v km-cm-Wv. B Io-j \Inb
ip]mi-I-fpsS ASn-m-\-n-emWv Nne ]cn-jvIm-c- Cu
cwKp hcp-n-b-Xv. F.-sI.-B-Wn-bpsS t\Xr-Xz-n-ep
bp.Un.-F^v km-cmWv Nmcm-b-\n-tcm-[\w \S-n-em-n-b-Xv. 730
_mdp-I ]qm\pw _nh-td-P-kns aZy-hn-\-im-e-I Hmtcm
hjhpw ]p iX-am\w hoXw ]qm\pw bp.-Un.-F^v km
Xocp-am-\n--Xv tIc-fs aZy-hnap-am-m thn-bm-Wv.
aZy-n-sbpw ab-p-ac
- p-n-sbpw ]pI-bn-eb
- p-sSbpw D]-tbmKw
bph-X-e-ap-d-bn hym]n-p-Xv XS-bm i-amb t_m[-hcWw am{X-a-, ab-p-a-cp-p-I hnZym-e-b--fn hn\ \Sp- Xv XS- b m\pw Ii- \ - a mb \S- ] - S n- I - f mWv bp.- U n.- F ^v
km kzoI-cn--Xv. B`y--c-h-Ip-ns Iogn Cu eyw
ap\nn-bmWv Clean Campus Safe Campus ]Xn Bcw-`n--Xv.
aZyhpw ab-p-a-cppw e`y-a-m kml-Ncyw krjvSn-p-sImv
tIcfw {ItaW elcn-hn-ap kwm-\-ambn amdp-I-bm-Wv.
el-cn-s-Xnsc kaq-l-a-\-m-nsb DWm\pw t_m[h-cWw \S-m\pw Ctm FIvsskkv hIpv \S-p
{]N-cW{]h-\- IqSp-X P\-]-m-fn--tmsS \Smpw. t_m[-h-cW {]h-\-v _P-n IqSp-X
XpI hI-bn-cp-pw. t_m[-h-cW {]h-\- Hcp P\Iob apt--amn amm bp.-Un.-F^v B{K-ln-p-p. CXp
{]mhn-Ia
- m-m apJy-a{n A[y-\
- mbn kwm-\X
- e
-
- n
Fm P\-hn-`m-K-pw {]mXn-\n-[y-ap Hcp D-Xm-[n-Im-ckanXn cq]o-I-cn-pw. aZyw, ab-p-a-cpv, ]pI-bne D--
Fnh \nbaw aqew \ntcm[n-p--Xn-\p \S-]Sn kzoI-cn-pw.

29. {Ia-k-am-[m\w
hnI-k\
-
- n\v A\n-hm-cy-amb LS-Ia
- mWv imnbpw kam-[m-\hpap A-co-w. sLcm-thm, t\mp-Iq-en, sXmgn-
52

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

Fn-hb
- psS t]cn-ep A{I-a
- v Ayw Ipdn-p-sImv kac-f
- psS \mSns\ kam-[m-\
- ns \mSm-m Ign 5 hjwsImv bp.-Un.-F^v -km-cn\v Ign-p. sF.-Fkv t]mep `oIc-kw-L-S-\-I, amthm-bn-p-I, aX-Xo-{h-hm-Zn-I Fn-h-bpsS
A{I-a
- s
- f-sbms XS-bp-hm tIc-f
- n\v Ign-n-p-v. Ccw
kmaqlyhncp in-Isf XpSpw sNdpp tXmn-p-X
- n\mbn kwm\ t]meokv Iamtm hnMv DssS B`y-c
kpcm kwhn-[m-\s B[p-\nI coXn-bn in-sSppw.
{Ia-ka
- m-[m\ ]me-\
- n Cy-bn Hmw m\-mWv
Cv tIc-fw. B[p-\nI Ime-L--n Hcp P\m-[n-]Xy
kaq-l-nse t]meokv Fm-bn-cn--W-sa--Xn\v temIn\p apn Hcp D-a-am-Xr-I-bmbn \psS t]meokv
kwhn-[m-\s hcpw-hj--fn ampw.
Agn-aXn XS-bpI F-XmWv hnPn-e v tIc-f-bpsS apJyZu-Xyw.
kaq-l-nse kh-X-e--fnepw Agn-aXn Ah-km-\n-np--Xn\v P\-Iob ]m-fn--tmsS Agn-a-Xn-s-Xn-cmb
t]mcmw XpS-cm hnPn-e v tIc-fsb in-s-Sp-pw.
t]meokv kwhn- [ m- \ - s bpw kaq- l - s bpw Xn
_n- n- p P\- s sa{Xn kpcm ]Xn Fm
t]meokv tj-\p-I-fntepw hym]n-n-pw.
pU v t]meokv tIUv ]Xn Fm ]m-b-p-Ifnepw \S-m-pw.
tUv am^n-b-bpsS Nqj-W-n-s\-Xnsc \S-n-sm-ncn-p Hm-td-j Ipt_c IqSp-X i-ambn \S-mpw.
kmaq-lnI Zpc-amb aZy-nsbpw ab-p-a-cp-n-sbpw
ASn-a--n \nv hnZymn-Isf tamNn-n-p-sIm-ncn-p o Imkv tk^v Imkv ]-Xnbpw IqSpX
DuP-kz-e-X-tbmsS XpS-cpw.
\qX-\-km-t-XnI hnZy hn\n-tbm-Knv t]meokv tj-\pIsf B[p-\n-I-h-cn-p-Ibpw P\-ku-lrZ tI{--fmp-Ibpw sNpw.

30. Xt-i-kz-bw-`-cW m]-\-

Xt-i-kz-bw-`-cW m]-\--fpsS ]-Xn-hn-lnXw 201112 se 2750 tImSn cq]-bn \npw 2016-17 5500 tImSn
53

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

cq]-bmn Dbn-bn-p-v.
]-Xn-hn-lnX hn\n-tbm-K-n Xt-i-m-]-\-v
IqSp-X kzmX{yw \Ip-Ibpw kmt-XnI D]-tZ-i-Ik-an-Xn-Isf Hgn-hm-p-Ibpw sNbvXp.
Xt- i - m- ] - \ - p kwm- \ - ] - Xn hnlnXw
Amw [\-Imcy Io-j \ntZ-in {]Imcw \Ipw.
^p-hn-\n-tbmKw IqSp-X Imcy--a-am-m-\m-h-iy-amb
`c-W-]-chpw kmt-Xn-I-hp-amb klmbw hcpw hj-fn XpSv \Ip-Ibpw sNpw.
kwtbm-PnX Pnm hnI-k-\-]-Xn Xbm-dm-p-hm Bhiy-amb coXn-bn Pnm Bkq{XW kan-Xn-Isf ins-Sp-pw.
Xt-i-m-]-\--fpsS DtZym-K ]p\hn-\ymkw ]qWamb tXmXn \S-n-em-pw.
Xt-i-m-]-\--fpsS Ign 20 hjs {]h-\-sfn ]Tnv IqSp-X A[n-Im-c-fpw DtZym-K-scbpw ssIam-dp-hm-\p \S-]Sn kzoI-cn-pw.

31. tIcf hnI-k\ ]cn-t{]yw 2030


tIcf hnI-k\ ]cn-t{]yw 2030 sFIy-P-\m-[n-]Xy apWn
cq]w \Inb hnI-k\ ]cn-t{]y-am-Wv. 2030- tIcfw FhnsS
F-W-sap ey-anp Xbm-dm-nb hnI-k-\tcJ-bm-Wn-Xv.
kpnc ]ptcm-K-Xnbpw kh kv]i km-nI hfbpw
Dd-p-h-cp-pI F-XmWv tIcf hnI-k\ ]cn-t{]-yw-2030 s
eyw.
tIc-f-ns \ne-hn-ep hnI-k\ km[y-Xbpw hnI-k\
Zu_-eyhpw hni-I-e\w sNbvXpsImv ZoL-Ime hnI-k-\]Xn Xbm-dm-n-bn-p-v.
tIc- f - ns s]mXp- h mb kmaq- l nI- - k m- - nI]mcnnXnI hnI-k\ LS\ hni-I-e\w sNbvXpsImmWv ZoLIme kpnc hnI-k\ ]-Xnp cq]w \In-b-Xv.
hnI-k-\-Im-gvN-m-Spw, taJe hnI-k\ X{hpw kwtbm-Pn-np-sImv a[y--ZoL-Ime hnI-k-\-]-Xn IW-m-n-bn-p-v.
[\hn`hw, a-c-_p-n, tijn Fn-h-bpsS LS-\sb
Bkv]-Za
- mn Hcp hnI-k\ Ia-]-cn-]mSn ey-an-Sp-p.
hnm-\m-[n-jvTnX k-ZvL-S-\-bpsS krjvSn-bmWv hnI
54

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

-k\ ]cn-t{]-y-ns tI{-_n-p. tIcf hnI-k\ X{ns `mK-amb _P-v, hnI-k-\-]-Xn Fn-h-bp-ambn
ZoL-Ime hnI-k\ ]Xn kwtbm-Pn-n-pw.
ZoL-Ime hnIk\ Dt-iy-n-sbpw ey-n-sbpw
Ic-Sp-tcJ BWv hnIk\ ]cn-t{]-yw-2030.

(a) km-n-I-h-fbpw D-a-\hpw

tIc-f-ns Cs {]Xn-ioj hmjnI -h-cp-am\w


4700 Ata-cn- tUmf-dm-Wv. 2040- {]Xn-ioj-h-cp-am\w
36000 tUmf Bbn Dbp-I-bmWv eyw.
ASp 20 hjw tIc-f-ns icm-icn hmjnI hf
7.5 iX-am\w h[n-np hnI-knX cmPy--fpsS \nehm-c-n-tev Dbpw.
CXn ImjnI hf 2 iX-am-\h
- pw, hyh-kmb \namW
taJe 9 iXam-\-hpw, \nam-W-ta-Je 9 iX-am-\hpw,
hmm- h n\n- a b taJe 7.5 iX- a m\hpw hnZym- ` ymk
Btcm-Ky-ta-Je 10 iX-am-\hpw hf ey-an-Sp-p.

(b) Db Pohn-X-\n-e-hmcw

tIc-f
- ns sam B`y-c Dm-Z\
-
- n hnZym-`ymk-B-tcm-Ky-ta-J-e-bpsS hnlnXw Cs 56 iX-am-\n\npw ]p-i-X-am-\-ambn Dbpw.
D-X-hn-Zym-`ymk {]th-i\ A\p-]mXw 48 iX-am-\-ambn
h[n-n-pw.
Fm-hpw Btcm-Ky-kp-c.
a\p-jy-hn-I-k\ kqNnI Dbn UNDP \nehmc-ntev Dbpw.

(c) kmaq-lnI-\o-Xnbpw ka-Xzhpw

sXmgnc-ln-X-cpsS A\p-]mXw \mep iX-am-\-ambn Ipdbvpw.


Zcn-{Z-cpsS (_n.-]n.-F-Ip-Spw-_--fp-sS) A\p-]mXw Hcp
iXam-\-ambn Ipd-bvpw.
\K-c--{Km-a-{]-tZ-i--fpsS kvamv hf-bn Dun-smp Db Pohn-X-\n-e-hm-cw.
sImnsb Hcp BtKmf \K-c-amn cq]m--c-s-Sp-pw.
55

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

32. CXc C\-

56

P\- k - ]cn- ] mSn hgn 7.89 ew ]cm- X n- I


Xomn 798.73 tImSn cq] hnX- c Ww sNbv X p. P\- k ]cn-]mSn XpSpw \S-n, klmbw \Ipw.
ipNn- X z- t I- c fw amen- \ yap tIcfw ]Xn Xbm- d mn
\S- n- e m- pw. IpSpw- _ - , dkn- U v k v Atkm- k n- t b- j \p- I , k- - k w- L - S - \ - I , Xt- i - ` - c W Kh- s p- I ,
Kh-s v Fnh kwbp-a- mbn ]cn-]mSn \S-n-em-pw.
Jc- a m- e n- \ y- B[p- \ nI sSIv t \m- f Pn D]- t bm- K nv
]cnn-Xnp {]iv\w krjvSn-msX hntI-{o-I-cW coXnbn kwkv I - c np sshZypXn Dmn sshZyp- X nt_mUn\v \Ip _rlXv ]Xn Bkq- { XWw
sNbvXp \S-n-em-pw.
\ntXym- ] - t bm- K km[\- f psS hne Ipd- b v p- - X n\p
km[y-amb Fm \S]-Sn-Ifpw kzoI-cnpw. hne-hn-h-c-]-nI
\n_-a- m-pw.
ambw-tN hym]-I-am-bn-cn-p kml-N-cy-n Fm
Pn-I-fnepw `W ]cn-tim-[\ et_m-d--dnbpw AXnn
sNIvt]m-p-I-fn samss_ et_m-d--dnbpw m]n-pw.
Fm `h-\
- f- nepw Rain harvesting Gs-Sp-pw.
Kpm- \ n- b - a - D]- t bm- K nv P\- P o- h nXw Zp- l - a m- p
am^n-b-Is-Xnsc i-amb \S-]Sn kzoI-cn-pw.
sXcp-hp-\m-bvf
- psS {]iv\w ]qW-ambpw ]cn-lc- n-pw.
hngnw Xpd- a pJ \nam- W - ns t]cn `qanbpw
sXmgnepw \jv S - s apgp- h Bfp- I - s fbpw ]p\- c - [ n- h - k nn-pw.
Xpd-ap-J-p-h-p-Xs Cd-p-aXn sNp D--v
hmWn- P y- \ n- I pXn Npan \nIp- X n- t Nm XS- b p- - X n\pw
Cd-p-aXn-m-cpsS _pn-apv Hgn-hm-m-\p-ambn \S-]-Sn-I
kzoI-cn-pw.
hnI- k - \ - n\v `qan e`yX {][m\ {]iv \ - a m- W v . sNdp- I n- S hy- h - k m- b w, ImjnI D- - - f psS kwkv I - c - W w,
amen\y kwkvI-cW mp-I, Ad-hp-im-e-I, Imjn-Ihn- ] - W \ tI{- , ap hnI- k \ ]mp- I XpS- n- b hbvp ew km s]mp-whn-ebvv FSpv e`y-am-pw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

Fm \K- c - - f nepw ]- W - - f nepw tNcn- { ]- t Z- i - ]cnjv I - c np Sujn- p- I m]n- pw. s{Sbn- t \Pv kuIcy- fpw km\n- - d n- k u- I - c y- fpw Gs- S p- pw. hml- \ ]mn-n\pw {]tXyI kuIcyw k-am-pw.
Fm hoSp- I - f nepw 365 Znh- k hpw ip- P ew e`y- a m- p- h m\p _rl- mb IpSn- s h ]Xn \S- n- e m- pw. agsh- - k w`- c - W - n\pw kqn- n\pw hn]p- e - a mb kmlNcyw Hcp-pw.
hml-\a- e
- n-\o-Ic- Ww \nb-{n-pw.
amen- \ y- \ namP\w Ctm Xti kzbw- ` - c W m]\- - f psS Npa- X - e - b n- e m- W v . kwm\ km Cu taJe-bn IqSp-X CS-s]-Sp-I-bpw, amen-\y-\namP\w apJye- y- a mn AXn\p ]nb ]- X n- I \S- n- e m- p- I - b pw
sNpw.
h[n- p- h - c p \K- c - h - c Ww cq- a mb {]iv \ -
krjvSn-p-p. tdmUp-I, IpSn-sh-w, sshZyp-Xn, amen-\y\namP\w, ]mn- S w, tNcn- I , s]mXp Btcm- K y]cn-]m-e\w, sImXpIp \nhm-c-Ww, ]I-hym-[n-I-fpsS \nb{Ww XpS- n- b \K- c - h cW{]iv \ - v \psS
hnIk\ \b-f
- nepw ]-Xn-bnepw th ]cn-KW
- \ \Ipw.
hmjn- I - ] - - X n- I - f pw, ap hnI- k \ t{]mP- I v S p- I fpw cq]oI-cn-m\pw Ah ka-b-_-n-X-ambn \S-m-m-\p-ap \bcq-]o-I-cWw \S-pw.
PmXn sXfn-bn-p kn-^n--n\v Ctm A\p-`-hnp _pnapv Hgn-hm-p-hm P\\ kn-^n--n-s\mw
^manen-ImUv \Ip-hm \S-]Sn kzoI-cn-pw.
kvIqfp-I-fnse ]mN-I-sm-gn-em-fn-I-fpsS thX\w h[nn-pw.
km JP-\m-hn\v \jvS-ap-m-p-Xpw s]mXp-ap-X
\in- n- p- - X p- a mb tIkp- I ssIImcyw sNm
{]tXyI At\z-jW kwL-sbpw {]tXyI tImS-Xn-Isfbpw \nb-an-pw. {]Xn-I-fn\nv \jvS-]-cn-lm-chpw
tImS-Xn-sN-ehpw CuSm-pw. Ccw tIkp-I aqp-amk-n-\Iw Xom-m Fm Pn-I-fnepw Bh-iy-n\v
tImS-Xn-I m]n-pw.
km{S-j-dnsb P\-Iob _mmbn ampw. Fm ]mb-p-I-fnepw {Sj-dn-bpsS Hcp imJ-sb-nepw Xpdpw.
57

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

58

Fm-hpw Aupw s{IUnv ImUp-Ifpw \Ip-w.


km-nI CS-]m-Sp-I-fpsS 60% {Sjdn hgn-bm-bm {Sjdn
kwm-\-ns km-nI ]ptcm-K-Xn-bpsS \s-mbn
amdpw.
Fm P\-pw Btcm-Ky--A-]-I-S--a-cW Cjp-dkv
km Gs-Sp-pw.
Bfp-I-fn km-Zy-ioew hfp-hm-\mbn sI.-F-kv.F^v.C aptJ\ \S-p Nnn-kw-cw-`--fn apSw
IqSmsX AS-bvp hcnmv Cskohv \Ipw.
A-hn-izm-k-pw A\m-Nm-c-pw AdpXn hcpp-hm sshhn-[y-am t_m[-h-cW {]h-\ \S-p-Ibpw A-hn-izm-k--A-\m-Nmc \namP\
\nbaw BhnjvIcn-p-Ibpw sNpw.
lm \nb-{n-m bp.-Un.-F^v km \nb-a-k-`bn Ah-Xc
- n-nv skeIvSv In-np hn _n ]mmpw.

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

D]-kw-lmcw
tIc-f-ns ka-kvX-ta-J-e-I-fpsSbpw -hn-I-k-\-p-Sbvp
thn-bp ka-{K-hn-I-k\ ]cn-]m-Sn-I-fmWv tIc-f-P-\-X-bpsS
apn kan-p--Xv. Ime-l-c-W-s {]Xy-b-im-kv{X-ns
ISpw-]n-Sp--hp-ambn Fm-hn[ ]cn-h-\-pw ]pdw-Xncn
p-\np CSXp P\m-[n]Xy ap-Wnp Cu \mSns\ hnIk-\-n-tep \bn-p-hm Ign-bn-sv Ah-cpsS Ign--Ime
`cWw shfnsSpn-bn-p-v. Ign Ap-hjs hnI-k\
t\-sImv Fmw t\Sn F A`n-{]m-bw -R-n.
ssIh-cn t\- kam-\-X-I-fn-m-Xpw at\m-tam-l-\-fpam-Wv. Fm, tdm_v t{^mns Ihn-Xm-i-Iew t]mse
C\nbpw Gsd hmKvZm-\- ]men-p-hm-\p-v. Ddpw apv Gsd
Zqcw t]mIm-\p-v. Ign Ap-hjs hnI-k\ t\-fpsSbpw Imcp-Wy-n-sbpw A\p-`-h-km-y--fneqsS sXfn-bn-s `cW{]mho-Wy-tm-sS -\m-sf-I-sf-p-dn-p kz]v\-
tIc-fP
- \
- X
- bvp apn R ktmj-tmsS kan-pp.
A`n-hm-Z-\--tfm-sS,
Xncp-h-\--]pcw
G{]n 2016

]n.-]n.-X--
bp.-Un.-F^v Iho-\

59

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

{]I-S-\-]-{XnI
H-t\m--n
* Fm-hpw hoSv
* Fm-hpw `Ww
* Fm-hpw BtcmKyw
* hnhn[ hnI- k \ t{]mP- I v S p- I - f n- e qsS ASp 5
hjwsImv 15 ew bph-Xo--bp-hm-v tPmen
\Ipw.
* \K-c--{Kma {]tZ-i--fnse Fm IpSpw-_-pw
IpSnshw e`y-ampw.
* kv{Xokp-c-bvv {]tXyI kwhn-[m\w.
* `y-h-kvXp--fp-sSbpw ap AXym-hiy km[-\--fpsSbpw hne-\n-e-hmcw ]nSn-p-\npw.
* k_vknUn \In ssPh-Irjn hym]n-n-pw.
* aqey-h[nX D-- \nan-p-hm Fm {Kma-fnepw `y kwkvI-cW bqWn-p-I Bcw-`n-pw.
* Ij-Ic
- psS {]iv\
- ]cn-lc
- n-p-hm ^mtagvkv dn{Uk sh^- b AZm- e v t_mUv Fm Xefnepw cq]o-I-cnpw.
* Irjn-mv ]en-i-c-lnX hmbv] e`y-am-pw.
* sslsSIv Irjn-bn-eqsS Imjn-tImm-Z-\hpw DmZ-\--a-Xbpw Cc-n-bm-pw.
* ssPh-am-en-\y- ssPh-h-f-am-m-\p {_l-Xv]Xn.
* d_IjIpw Ge-Ir-jn-mpw Bizm-k-ambn
d_ s{]mUIvj Cskohv ]-Xn.
* d_ kwkvI-cW hyh-km-b- Bcw-`n-pw.
* Xoc-tZi ae-tbm-c-hn-I-k-\-n\v ka-{K-]--Xn-I.
* hngnw Ds-sS-bp hnI-k-\-]--Xn-I aqew
60

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

sXmgnepw `qanbpw \jvS-s Fm-h-scbpw ]p\-c-[nh-kn-n-pw.


* _n.-]n.-F.-Im, hn[-h-I, aqmw enwK-m, A\mY,FbvUvkv tcmKn-I Fn-hsc klm-bn-m
hnhn[ ]-Xn-I.
* F.-]n.-F.-Imv Fp cq]bvv \In-h-cp Acn
Ggp cq]bvv \Ipw.
* amdmtcmKw ]nSn-s]--hv -a-cppw NnInbpw kuP\yambn \Ip-Ibpw {]tXyI s]j A\p-h-Znp-Ibpw tcmK-hn-ap--cm-b-hp {]tXyI ]p\-c-[nhmk ]Xn Bcw-`n-p-Ibpw sNpw.
* sXmgn-ep-dv ]-Xn-bnse sXmgn-em-fn-Iv Cjpdkv.
* tIc-fs Xcn-ip-`q-an-c-lnX kwm-\-am-pw.
* _n.-]n.-F.-hn-`m-K-ns-- `n-ti-jn-bp--hv
kuP\y ambn aqp-N-{I-hm-l\w, Cjp-dkv, hoSv
Fnh \Ipw.
* bph-kw-cw-`I
- mbn Fm Pn-If
- nepw m]v hntPp-I.
* aS-n-h-cp \ncm-ew-_-cmb {]hm-kn-Iv s]j.
{]hmkn-I-fpsS bm{Xm-tiw ]cn-l-cn-m FbtIcf FIvkv{]kv bmYmy-ampw.
* Fm {Kma-]
- m-b
- nepw \mep slIvShsc `qan GsSpv CU-kv{Sn-b Ft-p-I Bcw-`n-pw.
* amt\-Pvsan sXmgn-em-fn-Iv ]m-fnw: Xncp-h\--]pcpw sImn-bnepw tImgn-tmSpw km
hmWn-Py-tI-{- Bcw-`n-pw.
* ssIdnI-bI-ip-hn hyh-kmbw sshhn-[yh-cn-p- Ibpw B[p-\nIh-cn-p-Ibpw sNpw.
* sF.-Sn.-I-b-p-aXn 1500 tImSn- cq]bn \nv Hcp ew
tImSn cq]-bmbn Dbpw.
* bph-kw-cw-`-Iv 20 ew cq] ]en-i-c-lnX hmbv].
61

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

* Xncp-h-\--]p-cw--Im-ktKmUv Pe-]mX, tZiob Pe]mX Fnh {]h\k-am-pw.


* tIc-f-ns Xpd-ap-J-sf Xn _n-n-p-sImv
Ncp KXm-KX -kho-kp-I ]p\-cm-cw-`n-pw.
* ]qhm-dn Am-cmjv{S Bg--S I \namWime
kampw.
* ew-hoSv ]-Xn-bnse hoSp-Is
- fmw ]pXp-n-W
- n-bpw.
* `qc-ln-Xsmw 3 sk v `qan kuP-\yw.
* Xe-m\ \K-c-ns hnI-k-\-n\v apJy-a{n
sNbam-\mbn D-X-Xe sat{Sm-s]m-fn- doPnb-W
Iukn.
* hngnw Xpd-ap-Jw, Iq hnam-\-m-h-fw, sImn
sat{Sm kvamv knn, {Snhm{Uw tImgn-tmSv \K-c- f n ssev sat{Sm, {Snhm{Uw sN- q
k__ sdbnth Fn- s\ bp.Un.- F ^v
km Bcw-`n ]-Xn-I ka-b-_-n-X-ambn
]qo-I-cn-pw.
* Pohn-X-ss\-]p-Wo-hn-Zym-`ym-khpw sXmgn-e-[n-jvTnX ]cnio-e-\hpw hnZymn-Iv \Ipw.
* apm kap-Zm-b--fn km-n-I-ambn ]nmw
\np--h-cpsS kmaq-lnI km-nI hnZym-`ymk
]ptcm-K-Xn-mbn ka-{K-]--Xn-I Bhn-jvI-cn-pw.
* kv{Xokw-cw-`I
- p thn CU-k{v Sn-b ]mp-I Bcw`n-pw.
* ipNn-XzapXpw kpc-n-X-hp-amb tSmbve-p-I Fm
s]mXp--e--fnepw Gs-Sp-pw.
* ]n.-]n.]n tamU-en, Xom-S-I-Sq-dn-kw, s^n-h
Sqdn- k w, saUn- Sqdn- k w, hnZym- ` ymk Sqdnkw
Fnh hnI-kn-npw.
* ASp 5 hjw-sImv Cu taJ-e-bn 5 ew
t]v sXmgn eh-k-c- krjvSn-pw.
* hrtcmKn-Iv kuP\y Ubm-en-knkpw Iymk
tcmKn-Iv kuP-\y-\n-c-n acp-p-Ifpw \Ipw.
62

sFIyP\m[n]XyapWn {]IS\]{XnI

* Fm IpSpw-_--sfbpw BtcmKy Cjp-dkv ]-Xnbn sImp-h-cpw. 2020 HmsS Fm-hpw Btcm-Kyc Ddp-h-cppw.
* saUn- tImtf-Pp-Isf anI-hns tI{-fm-pw.
* em`- I - c - a - m kv I qfp- I \ho- I - c n- m\pw \ne\nm\pw kvs]jy ]mtPv {]Jym-]n-pw.
* imkv{X Ah-t_m[w \Im Fm Xmeq-p-I-fnepw
F^v.Fw.-tdUntbm \ne-b- Bcw-`n-pw.
* t{ijvT`mjsb imkv{X-`m-jb
- mn amn hnI-kn-n-pw.
* Fm {Kma-]-m-b-p-I-fnepw an\n-t-Un-b- Bcw`n-pw.
* km kho-knse Agn-a-Xnbpw ssIq-enbpw
Ii\-ambn \nb-{n-pw. {]h\w Imcy--a-amm e-office kwhn-[m\w Gs-Sp-pw.
* ip-hm-bphpw ip-P-ehpw ip-`--Whpw Ddp hcppw.
* aZy-ns Zqjy--sf-p-dnv Ah-t_m[w \Ip-Xn-t\m-sSmw Lw L-ambn 10 hj-n-\Iw tIcfs aZy-hn-ap--am-pw.
* Bim-ht-gvkns tkh\w ap taJ-e-I-fn-tev
hym]n-n-p-Ibpw Al-amb B\p-Iq-ey- h[nn-p-Ibpw sNpw.

63

Fm-hpw hoSv Fm-hpw `Ww Fm-hpw BtcmKyw

hKo-b ^m-kn-k
- n-s\-Xn-sc
i-a- m-bn t]m-cm-Sm
A-{I-ac- m-{o-b
- n-\d- p-Xn- h-cp-m
tI-cf-s a-Zy-hn-ap-a- m-m
hn-Ik
- \
- hpw Im-cp-Wy-n-s I-cp-Xepw
A-\p-kyq-Xw Xp-Sc- m

bp.Un.F-^v m-\m-YnI-sf
hn-Pb
- n-n-pI.

64

You might also like