UNIVERSITETI I

PRISHTINES
HASAN
PRISHTINA
FAKULTETI I
SHKENCAVE MATEMATIKO-NATYRORE
DEPARTAMENTI I KIMISE

PUNIM SEMINARIK
TEMA: OKSIGJENI

Asistenti i lends:

Punuan studentt:

Dr.sc. Albert Maxhuni

Lirim Sopaj
Lorenden Hysenaj
Mergime Hasani
Burbuqe Demiraj
Triera Kastrati

Prishtin, 2016

Permbajtja
Oksigjeni- Te dhenat e pergjithshme.................................................................................3
1.0. Vetite dhe perdorimi i Oksigjenit ...............................................................................4
Perfitmi laboratorik i Oksigjenit
2.0. Perfitimi i Oksigjenit nga klorati i kaliumit..................................................................5
2.0.1. Perfitimi i Oksigjenit nga peroksidi i hidrogjenit......................................................7
2.0.2. Perfitimi i Oksigjenit nga permanganati i i kaliumit.................................................8
3.0. Komponimi kryesor i oksigjenit-UJI............................................................................9
Literatura..........................................................................................................................11

Te dhenat e pergjithshme te Oksigjenit

Oksigjeni eshte elementi me i perhapur i kores se Tokes,edhe per nga masa edhe per nga
numri i atomeve:pjesemarrja ne mase e oksigjenit ne koren e Tokese eshte 49,5%,ndersa
per nga numri i atomeve oksigjen ka me shume se te gjitha elementet se bashku. Pjesemarrja
vellimore e oksigjenit ne ajer eshte 21%,kurse pjesemarrja e mases eshte 23%.Bene pjese ne
grupin e 16-te,ne grupin e elementeve kalkogjene.Ne gjendje normale eshte ne gjendje te
gazte,me molekule dyatomike,per dallim nga analoget e tij, kjo fal radiusit te vogel atomik te
tij.Sa i perket vetive atomike,oksigjeni karakterizohet me strukture kristalore
kubike,elektronegativitet te larte(3.5),me veti te forta oksidues,potencial te larte pozitv.Ne
natyre zakonisht gjendet edhe ne forme te komponimeve te tij me shkalle oksidimi (-2, -1, 1,
1/2, 2).
Oksigjeni ,si shumica e elementeve te Sistemit Periodik,ne natyre gjedet edhe ne forme te
izotopeve: 16O,17O dhe 18O.Perberesi me perqindje me te madhe te osigjenit te zakonshem eshte
17

16

18

me 99.76%,ndersa O me 0.038% dhe O me 0.21%.

Molekula e oksigjenit eshte paramagnetike,qe nenkupton se orientohet ne ndikim te fushes magnetike.
(1)

1.0 Vetite fizike dhe kimike te oksigjenit

3

Oksigjeni n kushte t zakonshme sht gaz pa ngjyr, pa shije dhe pa er, ne form t
molekuls dyatomike O2. sht m i rnd se ajri, tretet pak n uj. Kjo veti sht e
rndsishme pr jetn e qenieve t gjalla (bimve dhe shtazve), q jetojn n uj.
Oksigjeni nuk digjet vet por e ndihmon shum djegien. Oksigjeni i lngt ose i
ngurt ka ngjyr t kaltr t zbeht.Oksigjeni sht element shum aktiv. Ai n mnyr
direkte ose indirekte bashkohet me t gjitha metalet, jometalet (bashkohet edhe me
disa gaze fisnike p.sh ksenonin) dhe gjysmmetalet.
Komponimet e elementeve tjera me oksigjenin quhet okside. Komponimi m i
rndsishm i oksigjenit me hidrogjenin sht uji H2O , perveq ksaj sht edhe
peroksidi I hidrogjenit H2O2.
Komponimet m t rndsishme t oksigjenit me karbonin jan: oksidi i karbonit CO,
dioksidi i karbonit CO2, kriprat karbonte, komponimet organike (alkoolet, aldehidet,
ketonet, acidet karboksilike, karbohidratet etj), oksiduesit e fort (oksiacidet e forta,
kloratet, perkloratet, dikromatet etj).(2)

Prdorimi i Oksigjenit
Oksigjeni sht prbrsi kryesor i ajrit. Bimt e gjelbra e krijojn oksigjenin gjat procesit t
fotosintezs, ndrsa njerzit dhe shtazt e shfrytzojn gjat procesit t frymmarrjes dhe e
lirojn dioksidin e karbonit ; fig(a).

a) (6)
b)(6)

c)(6)

Oksigjeni sht i nevojsh pr

frymmarrjen tek zhytsit, alipnistt ;fig b), pilott, prdore

n mjeksi pr t lehtsuar frymemarrjen te t smurt;fig(c), gjithashtu prdoret pr t
ndihmuar n djegien e lndve t djegshme pr raketa, n udhtimet kozmike, nndetse.(3)

PERFITIMI LABORATORIK I OKSIGJENIT

2.0

Perfitimi i oksigjenit nga klorati i kaliumit

Kripa e Bartoles sht substance me e rendomte per perfitimin e oksigjenit ne

laborator.Zakonisht per te shpejtuar reaksionin e shperberjes perdoret dioksidi
shume i paster i manganit,i cili luan rolin e katalizatorit.
Klorati i kaliumit eshte substance me veti shume te forta oksiduese,prandaj
duhet te perdoret me shume kujdes,sepse po te permbaje papasterti sado te vogla
te lendeve djegese si jane: qymyri,sulfuri,etj,gjate ngrohjes mund te shkaktoje
eksplodim te fuqishem.Prandaj,pergatitja e tretesires duhet te behet me shume
kujdes,pa ushtruar presion ne substance,qofte duke e shtypur qofte me luge mbi
pllake,ne menyre qe gjate perzierjes te mos bien copa penjsh apo letre.

ECURIA E PUNES

Ne epruveten rezistente ndaj temperatures hudhet perzierja prej 4g KClO dhe 0.5 g
MnO .Keta perzihen duke tundur epruveten.Epruveta lidhet per shtyllz dhe gryka i
mbyllet nepermes se ciles kalon nje gyp i cili oksigjenin e liruar e percjelle ne katoden
pneumatike.Pastaj epruveta nxehet,dhe do te shohim se lirohet gazi O, i cili izolohet ne
nje epruvete qe gjendet ne kaden pneumatike.(Fig, 2.0).(4)

Reaksioni mund te paraqitet ne kete menyre:

2KClO
Fig. 2.0.

2KCl + O

Perfitimi i oksigjenit nga klorati i kaliumit(6)

2.0.1. Perfitimi i oksigjenit nga peroksidi i hidrogjenit

ECURIA E PUNES
Ne nje epruvete hedhim 3-4 cm3 peroksid hidrogjeni(3%) dhe nje luge oksid mangani(IV) si
katalizator.Eprruveta perforcohet ne thupren e hekurit dhe mbyllet me tape neper te cilen
kalon gazi lotesjelles,i cili lidhet me epruveten e mbushur me uje,qe eshte e permbysur ne
vasken pneumatike me uje.Perzierjen e ngrohim me kujdes dhe do te verejme se do te lirohen
flluskat e gazit.Ky gas e largon ajrin nga epruveta.Oksigjeni eshte me i rende se ajri( 1dm3
oksigjen,ne kushte normale ka masen 1.429 g),prandaj enet e mbushura me kete gaz duhet te
mbahen me gryke lart.Fig(2.0.1).(4)
Peroksidi i hidrogjenit gjate ngrohjes zberthehet ne uje dhe hidrogjen:
2 H2O
2
2 H2O
+ O2
Fig
2.0.1.

Perfitimi i oksigjenit nga peroksidi i hidrogjenit(6)

2.0.2.

Perfitimi i oksigjenit nga permanganati i kaliumit

7

ECURIA E PUNES
Ne nje epruvete te thate vendoset nje luge permanganat kaliumi dhe pasi te lidhet me kade
pneumatike,epruveta nxehet.Oksigjeni lirohet kur permanganati i kaliumit kercet nga zberthimi.
Kjo prove mund te behet edhe duke mbajtur epruveten me mashe.Si te ndihet kercima,ne epruvete
futet nje fije shkrepese ose nje shkop qe ka ende gaca ne te.Gaca do te ndizet ne flake.Me kete
vertetohet se oksigjeni e ndihmon djegien per shkak se trupat ne oksigjen ndizen me vrullshem se ne
ajer.Fig 2.0.2.(4)
Reaksioni mund te paraqitet ne kete menyre:
2KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2

Fig

2.0.2. Perfitimi i oksigjenit nga permanganati i kaliumit (6)

Uji(Oksidani)5

Uji n formn e tij

t pastr, sht lng
pa shije dhe pa er.
Ai sht i
domosdoshm pr t
gjitha format e jets
8

dhe njihet edhe si tretsi m i gjithanshm.Gjendet m tepr n oqeane dhe ksulat e akullta polare,
por edhe n re,dhe lumenj. N planetin ton, uji sht n lvizje t vazhdueshme qarkulluese duke
prfshir avullimin,reshje dhe derdhjen n det .Pa t, jeta si e njohim ne, do t ishte e pamundur.
Uji sht lngu m i prhapur n toke. Por ky burim natyror po bhet gjithnj e me tepr m i pakt n
disa vende, dhe sigurimi i tij sht shqetsim i madh shoqror dhe ekonomik.
Uji ka formuln kimike H2O q domethn se nj molekul uji prbhet nga 2 atome hidrogjen dhe
nj oksigjen.

Fig.3.0. Strukturat e molekules se ujit(6)

Mund t prshkruhet jonikisht si HOH, me jonin hidrogjen (H+) i lidhur me grupin hidroksid (OH).
Uji sht n ekuilibr dinamik midis gjendjes s gazt dhe asaj t lngt n temperatur dhe trysni
standarde. Uji n vetvete sht pa shije dhe pa ngjyr por n kontakt t gjat me ajrin lidhet me
dioksidin e karbonit (CO2) dhe merr nj shije t atht, acidi karbonik q nuk sht i mir pr
shndetin.
N shkence uji quhet ndryshe edhe tretsi universal dhe sht e vetmja substance e pastr qe gjendet
ne natyre ne te tria gjendjet e lendes. Substancat qe treten mire ne uj quhen hidrofilile. Substancat qe
nuk treten mire ne uj quhet hidrofobe.Gjithashtu uji eshte tretesi me i mire(universal) fale struktures
se molekules se tij qe eshte dipolare. Me dipolaritetin e tij shprehen te gjitha vetite tretese te tij.
Ne uje tretet :kriperat e shumta ne natyre,sheqeri,kripa,dioksidi i karbonit...Kurse substancat qe nuk
treten ne uje jan :squfuri,qelqi,vaji,benzina,goma,druri,masat plastike,rera,hekuri etj,per shkak te
mungeses se dipolaritetit te keto substance.
Uji gjithashtu ka anomalite e
veta pr shembull gjat ftohjes
tkurret n mnyr lineare deri
rreth temperaturs + 4 C.
Pastaj n mnyr jolineare
fillon tkurrjen dhe n
temperaturn + 100 C arrin
densitetin m t madh prej
1kg/L. Me ftohjen e mtejshme
densiteti i tij nuk zvoglohet,
por pr habi zmadhohet
gradualisht dhe n pikn e
9

shkrirjes, uji ka densitet m t madh se n temperaturn + 4 C. Kjo dukuri quhet anomalia e ujit.
Fjala anomali do t thot sjellje jasht parimeve.
Fig 3.0.1. Nje pike uji(6)
Si burim i domesdoshm pr jeten ,uji duhet t jet i pasur n minerale t dobishme pr trupin e
njeriut. Ndr mineralet e dobishme prmenden: magnezi q mbron zemrn, veshkat, sistemin
muskular dhe ndihmon tretjen, kalciumi si element integrues i kockave dhe i rndsishm pr sistemin
dentar, bikarbonatet n sasi t konsiderueshme ndihmojn tretjen dhe jan pozitive pr asimilimin e
energjis n formn e duhur, etj. Substancat q duhet t jen prezente n sasi t limituara jan natriumi
i cili n sasi t mdha pengon proesin e qarkullimit t ujit n organizm, nitratet q jan substanca
ndotse dhe gjithashtu produkti nuk duhet t shfaq asnj prezenc nitritesh.

LITERATURA:
1

Dr.Ivan Filipoviq dhe Dr.Stjepan Lipanoviq,Kimia e Pergjithshme dhe Inorganike,Pjesa

II,Universiteti i Prishtines,Fakulteti i shkencave matematiko-natyrore,Prishtine 1997.

2

Wikipedia,Oksigjeni,vetite fizike dhe kimike, https://sq.wikipedia.org/wiki/Oksigjeni

Wikipedia,Oksigjeni, ,perdorimi, https://sq.wikipedia.org/wiki/Oksigjeni#P.C3.ABrdorimi

Dr.sc.Musaj Paarizi,Praktikum i kimise inorganike,Universiteti i Prishtines,Prishtine,2003

Wikipedia,Uji, https://sq.wikipedia.org/wiki/Uji

6. Te gjitha imazhet(fotografite) e paraqitura ne kete punim jane importuar nga shfletuesi

GOOGLE IMAGE

10