หลักการฟองคดีตอศาลยุติธรรมระหวางประเทศ

และศาลอาญาระหวางประเทศ
นายปกรณ นิลประพันธ๑

ความนํา

เปนที่ทราบกันดีวาองคกรตุลาการ เปนองคกรที่ทําหนาที่วินิจฉัยชี้ขาดขอพิพาท
(Judicial function) และองค ก รตุ ลาการมี หลายประเภทและหลายระดั บ แตกต า งกั น ในกรณี
องค ก รตุ ล าการของแต ล ะประเทศ การจั ด องค ก รก็ ดี (Organisation) เขตอํ า นาจก็ ดี
(Jurisdiction) วิ ธี พิ จ ารณาก็ ดี (Procedure) นั้ น ย อ มเป น ไปตามกฎหมายภายในของ
แตละประเทศ ซึ่งหากพิจารณาโดยผิวเผิน การจัดองคกร เขตอํานาจ และวิธีพิจารณาขององคกร
ตุลาการของเกือบทุกประเทศจะคลายคลึงกันอยูมาก ดูประหนึ่งวาเปนลักษณะสากล แตหาก
พิจ ารณาลึกลงไปในรายละเอียดจะพบวาองคกรตุลาการของแต ละประเทศนั้น ตา งมีรูป แบบ
การจั ด องค ก ร ตลอดจนเขตอํ า นาจและวิ ธี พิ จ ารณาที่ มี ลั ก ษณะเฉพาะของตั ว เอง ดั ง นั้ น
ผูประสงคจะนําขอพิพาทเขาสูการพิจารณาหรือตอสูคดีในองคกรตุลาการของประเทศใด จึงยอม
ที่จะตองศึกษากฎหมายเกี่ยวกับการจัดองคกร เขตอํานาจ และวิธีพิจารณาขององคกรตุลาการ
ของประเทศนั้นโดยละเอียด ไมสามารถใช “ความคุนเคย” กับระบบการพิจารณาและวินิจฉัย
ขอพิพาทขององคกรตุลาการในประเทศของตนไปเทียบเคียงกับระบบการพิจารณาและวินิจฉัย
ขอพิพาทขององคกรตุลาการของประเทศอื่นได

สําหรับองคกรตุลาการในระดับระหวางประเทศก็มีการจัดองคกร เขตอํานาจ
และวิ ธี พิ จ ารณาที่ เ ป น ลั ก ษณะเฉพาะเช น เดี ย วกั น และที่ ผ า นมามี ผู ก ล า วถึ ง การนํ า ข อ พิ พ าท
ที่ เ กิ ด ขึ้ น ในประเทศไป “ฟ อ ง” ยั ง องค ก รตุ ล าการในระดั บ ระหว า งประเทศหรื อ ที่ เ รี ย กกั น
โดยทั่ ว ไปว า “ศาลโลก” อยู บ อ ยครั้ ง อย า งไรก็ ดี จากการตรวจสอบข อ เขี ย นทางวิ ช าการ
ผู เขีย นพบวา ในประเทศไทยมี ขอมู ลทางวิชาการเกี่ยวกับ หลักการฟองคดีต อองค กรตุล าการ
ในระดับระหวางประเทศนอยมาก และเทาที่ผูเขียนไดมีโอกาสแลกเปลี่ยนทัศนะกับคนทั่วไป
ส ว นใหญ เ ข า ใจว า การนํ า คดี ขึ้ น สู ก ารพิ จ ารณาขององค ก รตุ ล าการในระดั บ ระหว า งประเทศ
มิไดแตกตางไปจากการฟองคดีตอศาลไทยอันเปนความเขาใจที่คลาดเคลื่อนอยางมาก และมี
ขอมูลทางวิชาการภาษาไทยในเรื่องนี้นอยมาก ผูเขียนจึงเขียนบทความนี้ขึ้นเพื่อสรางความเขาใจ
ที่ถูกตองเกี่ยวกับหลักการฟองคดีตอองคกรตุลาการในระดับระหวางประเทศ ซึ่งมีอยู ๒ องคกร
อั น ได แ ก “ศาลยุ ติ ธ รรมระหว า งประเทศ” (International Court of Justice: ICJ) กั บ
“ศาลอาญาระหวางประเทศ” (International Criminal Court: ICC)

๑
กรรมการรางกฎหมายประจํา สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา
 ๒

๑. การฟองคดีตอศาลยุติธรรมระหวางประเทศ

“ศาลยุติธรรมระหวางประเทศ” (International Court of Justice: ICJ) หรือ

ที่เรี ยกกั นโดยทั่วไปวา “ศาลโลก” จัด ตั้งขึ้นตามหมวด ๑๔ ของกฎบัต รสหประชาติ ลงวัน ที่
๒๖ มิถุนายน ๑๙๔๕ โดยมาตรา ๙๒๒ ของกฎบัตรสหประชาชาติกําหนดใหศาลยุติธรรมระหวาง
ประเทศ เปนองคการตุลาการใหญแหงสหประชาชาติ และมาตรา ๙๓๓ กําหนดพันธกรณีของ
สมาชิกสหประชาชาติวาตองเปนภาคีของธรรมนูญจัดตั้งศาลยุติธรรมระหวางประเทศ (Statute
of the International Court of Justice) ดวย สวนรัฐที่มิใชสมาชิกแหงสหประชาชาติอาจเปน
ภาคีในธรรมนูญศาลยุติธรรมระหวางประเทศไดตามเงื่อนไขที่สมัชชาทั่วไปจะกําหนดเปนราย ๆ
ไปตามขอเสนอแนะนําของคณะมนตรีความมั่นคงแหงสหประชาชาติ และมาตรา ๙๔๔ กําหนด
พันธกรณีของสมาชิกสหประชาชาติวา สมาชิกสหประชาชาติรับที่จะปฏิบัติตามคําพิจารณาตัดสิน
ของศาลยุติธรรมระหวางประเทศในทุกคดีที่ตนเปนคูกรณี หากคูกรณีในคดีหนึ่งคดีใดไมปฏิบัติ
ตามพันธกรรมอันเปนหนาที่ของตนโดยคําพิพากษาของศาลยุติธรรมระหวางประเทศ คูกรณี
อีกฝายหนึ่งอาจรองเรียนตอไปยังคณะมนตรีความมั่นคงได และถาคณะมนตรีความมั่นคงเห็นวา
จําเปน ก็จะเสนอคําแนะนําหรือตกลงถึงวิธีการตาง ๆ ที่จะปฏิบัติเพื่อใหสําเร็จผลตามคําพิพากษา
นั้น

ศาลยุ ติ ธ รรมระหว า งประเทศถื อ เป น องค ก รหลั ก เพี ย งองค ก รเดี ย วของ
สหประชาชาติ ที่มิไ ด ตั้ ง อยู ใ นที่ ตั้ ง ขององค ก ารสหประชาชาติ ที่ม ลรัฐ นิว ยอร ค สหรั ฐอเมริ ก า
โดยศาลยุ ติ ธ รรมระหว า งประเทศนั้ น ตั้ ง อยู ที่ ก รุ ง เฮก ราชอาณาจั ก รเนเธอร แ ลนด ศาลนี้
ประกอบดวยผูพิพากษา ๑๕ คน ซึ่งเลือกโดยที่ประชุมใหญสมัชชาแหงสหประชาชาติและมีวาระ
การดํารงตําแหนง ๙ ป

๒
Article 92
The International Court of Justice shall be the principal judicial organ of the United Nations. It shall
function in accordance with the annexed Statute, which is based upon the Statute of the Permanent
Court of International Justice and forms an integral part of the present Charter.
๓
Article 93
1. All Members of the United Nations are facto parties to the Statute of the International Court of
Justice.
2. A state which is not ~ of the United Nations may become a party to the Statute of the International
Court of Justice on to be determined in each case by the General Assembly upon the recommendation
of the Security Council.
๔
Article 94
1. Each Member of the United Nations undertakes to comply with the decision of the International
Court of Justice in any case to which it is a party.
2. If any party to a case fails to perform the obligations incumbent upon it under a judgment rendered
by the Court, the other party may have recourse to the Security Council, which may, if it deems
necessary, make recommendations or decide upon measures to be taken to give to the judgment.
 ๓

สํ า หรั บ การฟ อ งคดี ต อ ศาลยุ ติ ธ รรมระหว า งประเทศนั้ น ธรรมนู ญ จั ด ตั้ ง

ศาลยุติธรรมระหวางประเทศ (Statute of the International Court of Justice) แบงเขตอํานาจ
(Jurisdiction) ของศาลยุติธรรมระหวางประเทศแบงออกเปนสองประเภท คือ เขตอํานาจวินิจฉัย
ชี้ ข าดข อ พิ พ าท (Jurisdiction in contentious cases) กั บ เขตอํ า นาจในการให คํ า ปรึ ก ษา
(Advisory jurisdiction)

ก. เขตอํานาจวินิจฉัยชี้ขาดขอพิพาท

ตามมาตรา ๓๔ มาตรา ๓๕ และมาตรา ๓๖ ของธรรมนูญจัดตั้งศาลยุติธรรม

๕
ระหวางประเทศ รัฐภาคีของธรรมนูญจัดตั้งศาลยุติธรรมระหวางประเทศซึ่งประกาศยอมรับเขต
อํานาจศาลยุติธรรมระหวางประเทศแลว อาจเสนอหรือยื่นฟองรัฐภาคีอื่น เขตอํานาจวินิจฉัยชี้ขาด
ขอพิพาทจึงเปนเขตอํานาจวินิจฉัย “ขอพิพาท” ระหวาง “รัฐภาคี” ของสหประชาชาติซึ่งถือเปน
“บุคคลตามกฎหมายระหวางประเทศ” และรัฐผูฟองหรือนําคดีขึ้นสูศาลโลกตองประกาศยอมรับ
๕
Article 34
1. Only states may be parties in cases before the Court.
2. The Court, subject to and in conformity with its Rules, may request of public international
organizations information relevant to cases before it, and shall receive such information presented by
such organizations on their own initiative.
3. Whenever the construction of the constituent instrument of a public international organization or of
an international convention adopted thereunder is in question in a case before the Court, the Registrar
shall so notify the public international organization concerned and shall communicate to it copies of all
the written proceedings.
Article 35
1. The Court shall be open to the states parties to the present Statute.
2. The conditions under which the Court shall be open to other states shall, subject to the special
provisions contained in treaties in force, be laid down by the Security Council, but in no case shall such
conditions place the parties in a position of inequality before the Court.
3. When a state which is not a Member of the United Nations is a party to a case, the Court shall fix the
amount which that party is to contribute towards the expenses of the Court. This provision shall not
apply if such state is bearing a share of the expenses of the Court
Article 36
1. The jurisdiction of the Court comprises all cases which the parties refer to it and all matters specially
provided for in the Charter of the United Nations or in treaties and conventions in force.
2. The states parties to the present Statute may at any time declare that they recognize as compulsory
ipso facto and without special agreement, in relation to any other state accepting the same obligation,
the jurisdiction of the Court in all legal disputes concerning:
a. the interpretation of a treaty;
b. any question of international law;
c. the existence of any fact which, if established, would constitute a breach of an international
obligation;
d. the nature or extent of the reparation to be made for the breach of an international obligation.
3. The declarations referred to above may be made unconditionally or on condition of reciprocity on
the part of several or certain states, or for a certain time.
4. Such declarations shall be deposited with the Secretary-General of the United Nations, who shall
transmit copies thereof to the parties to the Statute and to the Registrar of the Court.
5. Declarations made under Article 36 of the Statute of the Permanent Court of International Justice
and which are still in force shall be deemed, as between the parties to the present Statute, to be
acceptances of the compulsory jurisdiction of the International Court of Justice for the period which
they still have to run and in accordance with their terms.
6. In the event of a dispute as to whether the Court has jurisdiction, the matter shall be settled by the
decision of the Court.
 ๔

เขตอํานาจศาลยุติธรรมระหวางประเทศแลว ดังนั้น เฉพาะ “รัฐ” ซึ่งถือเปนบุคคลตามกฎหมาย

ระหวางประเทศเทานั้น ที่สามารถยื่นฟองคดีตอศาลยุติธรรมระหวางประเทศได เอกชน (Private
individual) ไมสามารถยื่นฟองคดีตอศาลยุติธรรมระหวางประเทศไดโดยตรง อีกทั้งขอพิพาท
ที่อยูในเขตอํานาจนี้ตองเปน “ขอพิพาทระหวางรัฐ” ดวย

ข. เขตอํานาจในการใหคําปรึกษา

โดยสหประชาชาติประกอบดวยองคกรหรือทบวงการชํานัญพิเศษหลายองคกร
หรือทบวง และอาจมีกรณีที่การดําเนินการขององคกรหรือทบวงการชํานัญพิเศษเหลานี้ตองเผชิญ
กับปญหาตามกฎหมายระหวางประเทศ มาตรา ๖๕ ของธรรมนูญจัดตั้งศาลยุติธรรมระหวาง
ประเทศ๖ จึงใหศาลยุติธรรมระหวางประเทศมีเขตอํานาจใหความเห็นตอบขอหารือ (Advisory
opinions) ในประเด็นขอกฎหมายตามที่ไดรับการรองขอจากองคกรหรือทบวงการชํานัญพิเศษ
ของสหประชาชาติดวย

หากพิจารณาเขตอํานาจตาม ก. และ ข. ขางตนแลว จะเห็นไดวาผูฟองคดีตอ

ศาลโลกก็ดี ผูขอใหศาลโลกตอบขอหารือก็ดี ตองเปน “รัฐ” หรือ “องคกรหรือทบวงการชํานัญ
พิเศษของสหประชาชาติ” แลวแตกรณี เทานั้น เอกชนไมสามารถฟองคดีตอศาลยุติธรรมระหวาง
ประเทศหรือขอใหศาลยุติธรรมระหวางประเทศใหความเห็นตอบขอหารือไดโดยตรงเนื่องจาก
ไมใชบุคคลตามกฎหมายระหวางประเทศ

ในกรณี ที่ เ คยปรากฏข า วว า ดาโต ะ พระราม กุ ม ารสวามี (Dato’ Param

Cumaraswamy) เคยฟ องคดี ต อ ศาลยุ ติ ธ รรมระหว า งประเทศโดยตรงนั้ น จากการตรวจสอบ
ปรากฏวาเปนขาวที่คลาดเคลื่อนจากหลักกฎหมายและขอเท็จจริง โดยในกรณีดาโตะ พระราม
กุมารสวามี นั้น ดาโตะ พระรามฯในฐานะทูตพิเศษของสํานักงานขาหลวงใหญสิทธิมนุษยชน
ไปปฏิบัติหนาที่ในมาเลเซียและถูกดําเนินคดีเนื่องจากการปฏิบัติหนาที่ในฐานะทูตพิเศษของ
สํานักงานขาหลวงใหญสิทธิมนุษยชน คณะกรรมาธิการเศรษฐกิจและสังคม (Economic and
Social Council: ECOSOC) ซึ่งเปนองคกรของสหประชาชาติจึงไดขอใหศาลยุติธรรมระหวาง
ประเทศให ความเห็ น ตอบข อ หารื อ ว า มาเลเซี ยสามารถดํ า เนิ น คดีกับ ทูต พิเศษของสํ า นั ก งาน
ขาหลวงใหญสิทธิมนุษยชนในกรณีดังกลาวไดหรือไม ดาโตะ พระรามฯมิไดขอใหศาลยุติธรรม
ระหวางประเทศใหความเห็นตอบขอหารือนั้นเอง๗

๖
Article 65
1. The Court may give an advisory opinion on any legal question at the request of whatever body may
be authorized by or in accordance with the Charter of the United Nations to make such a request.
2. Questions upon which the advisory opinion of the Court is asked shall be laid before the Court by
means of a written request containing an exact statement of the question upon which an opinion is
required, and accompanied by all documents likely to throw light upon the question.
๗
International Court of Justice, Advisory opinion of 29 April 1999, Difference Relating to Immunity
from Legal Process of a Special Rapporteur of the Commission on Human Rights
 ๕

๒. การฟองคดีตอศาลอาญาระหวางประเทศ

“ศาลอาญาระหวางประเทศ” (International Criminal Court: ICC) จัดตั้งขึ้น

โดยธรรมนูญจัดตั้งศาลอาญาระหวางประเทศ หรือที่รูจักทั่วไปวา “ธรรมนูญกรุงโรม” (Rome
Statute of the International Criminal Court) ที่ เ ป ด ให มี ก ารลงนามตั้ ง แต วั น ที่ ๑๗
กรกฎาคม ๒๕๔๑ และมีผลใชบังคับเมื่อวันที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๔๕ ขณะนี้ธรรมนูญกรุงโรมมีภาคี
สมาชิกทั้งสิ้น ๑๑๔ ประเทศ ดังนั้น ศาลอาญาระหวางประเทศจึงมีสถานะเปนองคการระหวาง
ประเทศที่เปนอิสระ มิไดเกี่ยวพันโดยตรงกับสหประชาชาติ และมิไดเกี่ยวพันกับศาลยุติธรรม
ระหวางประเทศหรือศาลโลก แมจะมีที่ตั้งอยูที่ กรุงเฮก ราชอาณาจักรเนเธอรแลนด เชนเดียวกับ
ศาลโลกก็ตาม สํา หรับทวีปเอเซียมีเพียง ๑๕ ประเทศที่เปนภาคีสมาชิก และในอาเซียนคงมี
กัมพูชาเพียงประเทศเดียวที่เป นรัฐภาคีของธรรมนูญกรุงโรม สวนประเทศไทยนั้นไดลงนาม
ในธรรมนูญกรุงโรมตั้งแตวันที่ ๒ ตุลาคม ๒๕๔๓ แตยังมิไดใหสัตยาบัน

ตามธรรมนูญกรุงโรม ศาลอาญาระหวางประเทศมีเขตอํานาจเหนือการกระทํา
ความผิ ด อาญาร า ยแรงที่ เ กี่ ย วกั บ สั ง คมโลกโดยรวม (Serious crimes of concern to the
international community as a whole) อันได แก “อาชญากรรม” ตามที่กําหนดไวในมาตรา
๕๘ ของธรรมนูญกรุงโรม อันไดแก
 อาชญากรรมเกี่ยวกับการฆาลางเผาพันธุ (The crime of genocide)
 อาชญากรรมตอความเปนมนุษย (Crimes against humanity)
 อาชญากรรมสงคราม (War crimes) และ
 อาชญากรรมเกี่ยวกับการรุกราน (The crime of aggression)
ทั้งนี้ มาตรา ๖-๘ ของธรรมนูญกรุงโรมจะกําหนดรายละเอียดของอาชญากรรม
แตละประเภทไว สวนองคประกอบความผิดเปนไปตาม Elements of Crimes ที่ออกตามความ
ในมาตรา ๙

๘
Article 5
Crimes within the jurisdiction of the Court
1. The jurisdiction of the Court shall be limited to the most serious crimes of concern to the
international community as a whole. The Court has jurisdiction in accordance with this Statute with
respect to the following crimes:
(a) The crime of genocide;
(b) Crimes against humanity;
(c) War crimes;
(d) The crime of aggression.
2. The Court shall exercise jurisdiction over the crime of aggression once a provision is adopted in
accordance with articles 121 and 123 defining the crime and setting out the conditions under which the
Court shall exercise jurisdiction with respect to this crime. Such a provision shall be consistent with the
relevant provisions of the Charter of the United Nations.
 ๖

มีขอสังเกตวา เขตอํานาจของศาลอาญาระหวางประเทศจะครอบคลุมเฉพาะ
รั ฐ ซึ่ ง เป น ภาคี ข องธรรมนู ญ กรุ ง โรม หรื อ รั ฐ ซึ่ ง มิ ไ ด เ ป น ภาคี ข องธรรมนู ญ กรุ ง โรม แต ไ ด ใ ห
ถอยแถลงยอมรับเขตอํานาจศาลอาญาระหวางประเทศไวตอนายทะเบียนแลว (มาตรา ๑๒)๙ และ
อาชญากรรมดังกลาวตองเกิดขึ้นภายหลังจากวันที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๔๕ สวนประเทศที่เขาเปน
ภาคี ข องธรรมนู ญ กรุ ง โรมภายหลั งวั น ที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๔๕ นั้น ศาลจะมี เ ขตอํ า นาจเหนื อ
อาชญากรรมตามที่กําหนดไวในมาตรา ๕ ที่กระทําลงในหรือโดยรัฐภาคีนั้น เฉพาะอาชญากรรม
ที่กระทําลงภายหลังจากที่ธรรมนูญกรุงโรมมีผลผูกพันรัฐภาคีนั้นแลว เวนแตรัฐภาคีนั้นจะไดให
ถอยแถลง (Declaration) ตอนายทะเบียนไวเปนประการอื่น (มาตรา ๑๑)๑๐

แม เ นื้ อ หาของคดี ที่ อ ยู ใ นเขตอํ า นาจของศาลอาญาระหว า งประเทศจะเป น

การกระทําความผิดอาญา แตการดําเนินคดีในศาลอาญาระหวางประเทศนั้น เอกชนผูเสียหาย
ไมสามารถดําเนินคดีไดเอง แตพนักงานอัยการประจําศาล (The Prosecutor) จะเปนผูดําเนิน
คดีแทนอันเปนหลักเดียวกับการดําเนินคดีอาญาของประเทศภาคพื้นยุโรป และตามมาตรา ๑๓
คดีจะเขาสูการพิจารณาของพนักงานอัยการไดใน ๓ กรณี คือ
(๑) รัฐภาคีไดรองทุกขเกี่ยวกับอาชญากรรมนั้นตอพนักงานอัยการ
(๒) คณะมนตรี ความมั่นคงแหงสหประชาชาติซึ่งปฏิบัติหนาที่ตามหมวด ๗
แหงกฎบัตรสหประชาชาติไดรองทุกขเกี่ยวกับอาชญากรรมนั้นตอพนักงานอัยการ หรือ
(๓) พนักงานอัยการไดเริ่มสืบสวนเกี่ยวกับอาชญากรรมนั้นเองเมื่อไดรับคํา
รองทุกขจากผูเสียหาย

๙
Article 12
Preconditions to the exercise of jurisdiction
1. A State which becomes a Party to this Statute thereby accepts the jurisdiction of the Court with
respect to the crimes referred to in article 5.
2. In the case of article 13, paragraph (a) or (c), the Court may exercise its jurisdiction if one or more of
the following States are Parties to this Statute or have accepted the jurisdiction of the Court in
accordance with paragraph 3:
(a) The State on the territory of which the conduct in question occurred or, if the crime was
committed on board a vessel or aircraft, the State of registration of that vessel or aircraft;
(b) The State of which the person accused of the crime is a national.
3. If the acceptance of a State which is not a Party to this Statute is required under paragraph 2, that
State may, by declaration lodged with the Registrar, accept the exercise of jurisdiction by the Court
with respect to the crime in question. The accepting State shall cooperate with the Court without any
delay or exception in accordance with Part 9.
๑๐
Article 11
Jurisdiction ratione temporis
1. The Court has jurisdiction only with respect to crimes committed after the entry into force of this
Statute.
2. If a State becomes a Party to this Statute after its entry into force, the Court may exercise its
jurisdiction only with respect to crimes committed after the entry into force of this Statute for that
State, unless that State has made a declaration under article 12, paragraph 3.
 ๗

ทั้งนี้ เมื่อไดรับคํารองทุกข พนักงานอัยการจะดําเนินการตามมาตรา ๑๕๑๑ และ

มาตรา ๕๓๑๒ โดยจะตองไตสวนขอเท็จจริงเบื้องตน (preliminary examination) และวิเคราะห
วา

๑๑
Article 15
Prosecutor
1. The Prosecutor may initiate investigations proprio motu on the basis of information on crimes within
the jurisdiction of the Court.
2. The Prosecutor shall analyse the seriousness of the information received. For this purpose, he or she
may seek additional information from States, organs of the United Nations, intergovernmental or non-
governmental organizations, or other reliable sources that he or she deems appropriate, and may
receive written or oral testimony at the seat of the Court.
3. If the Prosecutor concludes that there is a reasonable basis to proceed with an investigation, he or she
shall submit to the Pre-Trial Chamber a request for authorization of an investigation, together with any
supporting material collected.
Victims may make representations to the Pre-Trial Chamber, in accordance with the Rules of
Procedure and Evidence.
4. If the Pre-Trial Chamber, upon examination of the request and the supporting material, considers
that there is a reasonable basis to proceed with an investigation, and that the case appears to fall within
the jurisdiction of the Court, it shall authorize the commencement of the investigation, without
prejudice to subsequent determinations by the Court with regard to the jurisdiction and admissibility of
a case.
5. The refusal of the Pre-Trial Chamber to authorize the investigation shall not preclude the
presentation of a subsequent request by the Prosecutor based on new facts or evidence regarding the
same situation.
6. If, after the preliminary examination referred to in paragraphs 1 and 2, the Prosecutor concludes that
the information provided does not constitute a reasonable basis for an investigation, he or she shall
inform those who provided the information. This shall not preclude the Prosecutor from considering
further information submitted to him or her regarding the same situation in the light of new facts or
evidence.
๑๒
Article 53
Initiation of an investigation
1. The Prosecutor shall, having evaluated the information made available to him or her, initiate an
investigation unless he or she determines that there is no reasonable basis to proceed under this Statute.
In deciding whether to initiate an investigation, the Prosecutor shall consider whether:
(a) The information available to the Prosecutor provides a reasonable basis to believe that a crime
within the jurisdiction of the Court has been or is being committed;
(b) The case is or would be admissible under article 17; and
(c) Taking into account the gravity of the crime and the interests of victims,
there are nonetheless substantial reasons to believe that an investigation would not serve the interests of
justice.
If the Prosecutor determines that there is no reasonable basis to proceed and his or her determination is
based solely on subparagraph (c) above, he or she shall inform the Pre-Trial Chamber.
2. If, upon investigation, the Prosecutor concludes that there is not a sufficient basis for a prosecution
because:
(a) There is not a sufficient legal or factual basis to seek a warrant or summons under article 58;
(b) The case is inadmissible under article 17; or
(c) A prosecution is not in the interests of justice, taking into account all the circumstances,
including the gravity of the crime, the interests of victims and the age or infirmity of the alleged
perpetrator, and
his or her role in the alleged crime; the Prosecutor shall inform the Pre-Trial Chamber and the State
making a referral under article 14 or the Security Council in a case under article 13, paragraph (b), of
his or her conclusion and the reasons for the conclusion.
3. (a) At the request of the State making a referral under article 14 or the Security Council under article
13, paragraph (b), the Pre-Trial Chamber may review a decision of the Prosecutor under paragraph 1 or
2 not to proceed and may request the Prosecutor to reconsider that decision.
 ๘

(๑) มีการกระทําอาชญากรรมนั้นขึ้นจริงหรือไมและอาชญากรรมนั้นอยูในเขต
อํานาจศาลอาญาระหวางประเทศหรือไม
(๒) ควรเสนออาชญากรรมนั้นตอศาลอาญาระหวางประเทศเพื่อพิจารณาหรือไม
โดยคํานึงถึงความรายแรงของอาชญากรรมนั้น และมีการดําเนินคดีตออาชญากรรมนั้นโดยศาล
ภายในของรัฐนั้นตามหลักความยุติธรรมหรือไม และ
(๓) การพิจารณาคดีตออาชญากรรมนั้นเปนไปเพื่อประโยชนแหงการอํานวย
ความยุติธรรมหรือไม
ทั้งนี้ ในการไตสวนขอเท็จจริง พนักงานอัยการมีอํานาจขอขอมูลจากรัฐ องคกร
ของสหประชาชาติ องคการระหวางรัฐบาล องคกรเอกชน หรือแหลงขอมูลอื่นเพื่อประกอบการ
พิจารณาได

ในกรณีที่พนักงานอัยการเห็นควรดําเนินคดีตอผูกออาชญากรรมนั้น ก็จะเสนอ
เรื่องตอคณะกรรมการ Pre-Trial Chamber พรอมกับเอกสารหลักฐานสนับสนุน เพื่อขออนุญาต
ดําเนินการสืบสวนและอาจนําผูเสียหายไปชี้แจงประกอบดวยก็ได ถาคณะกรรมการ Pre-Trial
Chamber เห็ น ด ว ยและเห็ น ว า คดี นั้ น อยู ใ นเขตอํ า นาจศาล ก็ จ ะอนุ ญ าตให พ นั ก งานอั ย การ
ดํ า เนิ น การสื บ สวนต อ ไป แต ถ า ไม เ ห็ น ด ว ย พนั ก งานอั ย การต อ งยุ ติ ค ดี เว น แต จ ะพบ
พยานหลักฐานใหม แตในกรณีที่พนักงานอัยการเห็นวาไมเขาเกณฑทั้งสามประการขางตน ก็ตอง
มีหนังสือแจงใหผูรองทุกขทราบพรอมเหตุผล

ผูเขียนไดตรวจสอบคําสั่งเกี่ยวกับคดีของพนักงานอัยการเกี่ยวกับการรองทุกขวา
มีการกออาชญากรรมตามมาตรา ๕ ของธรรมนูญกรุงโรมในอิรัก และเวเนซูเอลา เปนกรณีศึกษา
และพบขอสรุปในแตละกรณี ดังนี้
กรณีอิรัก๑๓
เมื่อมีการรองทุกขวามีการกออาชญากรรมตามมาตรา ๕ ของธรรมนูญกรุงโรม
ในอิรัก อิรักมิไดเปนรัฐภาคีของธรรมนูญกรุงโรม และไมไดใหถอยแถลงวายอมรับอํานาจของ
ศาลอาญาระหว า งประเทศ และมีผู เ สีย ชีวิ ต จากอาชญากรรมนั้ น ระหว า ง ๔-๑๒ คน เท า นั้ น
ซึ่งไมเขาลักษณะเปนอาชญากรรมที่รายแรงตอมนุษยชาติ จึงไมจําตองพิจารณาหลักเกณฑอื่น
ตอไป พนักงานอัยการจึงมีความเห็นใหยุติการดําเนินการภายหลังจากที่ไดไตสวนเบื้องตนแลว

(b) In addition, the Pre-Trial Chamber may, on its own initiative, review a decision of the Prosecutor
not to proceed if it is based solely on paragraph 1 (c) or 2 (c). In such a case, the decision of the
Prosecutor shall be effective only if confirmed by the Pre-Trial Chamber.
4. The Prosecutor may, at any time, reconsider a decision whether to initiate an investigation or
prosecution based on new facts or information.
๑๓
International Criminal Court, OTP Response to Communications received concerning Iraq, 9
February 2006.
 ๙

กรณีเวเนซูเอลา๑๔
เวเนซูเอลาเปนรัฐภาคีของธรรมนูญกรุงโรม พนักงานอัยการจึงเห็นวาศาลอาญา
ระหวางประเทศมีเขตอํานาจเหนือขอรองทุกขวามีการกออาชญากรรมตอมนุษยชาติตามมาตรา ๕
ของธรรมนูญกรุงโรม แตเมื่อไตสวนเบื้องตน พนักงานอัยการพบวามีผูบาดเจ็บและเสียชีวิตจาก
การปราบปรามผูชุมนุมประทวงรัฐบาลเวเนซูเอลา โดยมีผูเสียชีวิต ๔๕ ราย ถูกจําคุกประมาณ
๓๙-๔๔ ราย และอี ก จํ า นวนมากถู ก กระทํ า ทรมาณ แต ข อ ร อ งทุ ก ข เ กี่ ย วกั บ การทํ า ทรมาน
ไมเขาเกณฑองคประกอบความผิดตาม Elements of Crimes ที่ออกตามความในมาตรา ๙ ของ
ธรรมนูญกรุงโรม ซึ่งพนักงานอัยการเห็นวาจํานวนผูบาดเจ็บและเสียชีวิตดังกลาวไมเขาลักษณะ
เปนอาชญากรรมที่รายแรงตอมนุษยชาติ จึงไมจําตองพิจารณาหลักเกณฑอื่นตอไป พนักงาน
อัยการจึงมีความเห็นใหยุติการดําเนินการภายหลังจากที่ไดไตสวนเบื้องตนแลว

หากพิจารณาแนวการวินิจฉัยของพนักงานอัยการภายหลังการไตสวนเบื้องตน
ในกรณีอิรักและเวเนซูเอลาดังกลาวขางตน จะเห็นไดชัดเจนวาจํานวนผูเสียหายถือเปนหลักเกณฑ
สําคัญในการพิจารณาวาการกระทํานั้นเปนการกระทําความผิดอาญารายแรงที่เกี่ยวกับสังคมโลก
โดยรวมหรือไม

สรุป

กลาวโดยสรุป ศาลยุติธรรมระหวางประเทศหรือศาลโลก กับศาลอาญาระหวาง

ประเทศ เปนคนละองคกรกัน และมีเขตอํานาจแตกตางกันไป ทั้งนี้ การนํ า คดี ขึ้ น สู ก ารพิ จ ารณา
ของศาลยุติธรรมระหวางประเทศนั้น ผูนําคดีขึ้นสูศาลโลกตองเปนรัฐหรือองคกรระหวางประเทศ
หรือทบวงการชํานัญพิเศษเทานั้น เอกชนไมสามารถนําคดีขึ้นสูศาลโลกได
สวนการนําคดีขึ้นสูการพิจารณาของศาลอาญาระหวางประเทศ โดยที่ประเทศ
ไทยไดลงนามในธรรมนูญกรุงโรมแลวเมื่อวันที่ ๒ ตุลาคม ๒๕๔๓ แตยังมิไดใหสัตยาบัน และ
ผูเ ขี ย นไม มี ข อ มู ล ว า ประเทศไทยได ใ ห ถ อ ยแถลงยอมรั บ เขตอํ า นาจศาลหรื อ ไม หากยั ง มิ ไ ด
ใหสัตยาบันและมิไดใหถอยแถลงยอมรับเขตอํานาจศาลอาญาระหวางประเทศ ประเทศไทยจะยัง
ไมอยูในเขตอํานาจของศาลอาญาระหวางประเทศ ในกรณีนี้ การนําคดีเขาสูการพิจารณาของศาล
อาญาระหวางประเทศจึงทําได ๒ ชองทาง คือ
(๑) รัฐบาลไทยหรือคณะมนตรีความมั่นคงแหงสหประชาชาติขอใหศาลอาญา
ระหวางประเทศพิจารณาในเรื่องที่เปนอาชญากรรมตามมาตรา ๕ ของธรรมนูญกรุงโรม หรือ
(๒) ผูเสียหายไปรองทุกขตอพนักงานอัยการโดยตรง

๑๔
International Criminal Court, OTP Response to Communications received concerning Iraq, 9
February 2006.
 ๑๐

หากมีการดําเนินการดังกลาว พนักงานอัยการอาจขอใหประเทศไทยสงขอมูล
เพื่อประกอบการไตสวนเบื้องตนไดโดยอาศัยอํานาจตามมาตรา ๑๕ (๒) ของธรรมนูญกรุงโรม
ซึ่งหากพนักงานอัยการขอขอมูลมา ประเทศไทยในฐานะ “สมาชิกที่ดี” ของสหประชาชาติก็อาจ
ตองแจงขอมูลตอพนักงานอัยการเพื่อประกอบการพิจารณาแมจะยังมิไดใหสัตยาบันตอธรรมนูญ
กรุ งโรม แต ทั้ง นี้ ก็ไ มจํ า เป น ว า พนั ก งานอั ย การจะดํ า เนิ น คดี ต อ ไป ขึ้ น อยู กับ “จํ า นวน” ของ
ผูเสียหาย และ “พฤติกรรม” อันเปนการกระทําที่ถูกกลาวอางดวยวาเขาลักษณะตามมาตรา ๕
ของธรรมนูญกรุงโรมหรือไม