Digitized by

Google

IS

A ACI

NE WT ONI
OPERA OMNIA
O P T I C A*

c.

Digitizfd by

Google

IS

AACI

NEWTONI
OPTICES
LIBRI TRES:
ACCEDWT EJVSDEM

LECTIONES OPTIC,
Et Opufcula omnia ad lucem

&

Colores pertinentia
Sumpta ex Tranfa&ionibus

Philofophicis

VM f

O fi

PATAVII,

Typis Seminarii.

&

t/,

MDCCXLI

Apud Joannem Manfr

Superiorum pcrmijfu

Privilegio.

Digitized by

Google

Digitized by

Gnosie

ANDRE^E MEMO
PATRITIO VENETO
PETRI FILIO,
I

ANDRE EQUITIS
NEPOTI

TYPOGRAPHUS
F.

Oli mirari , nobiliflime Adolefcens

qui

runque

fine

fuevi

nunc

inaufpicato emittere
ut ingenue fatear

magnorum Scriptorum Opera

Aufpice

in

me

ple-

vulgus edere con-

Opus hoc Nevvtonianum

non audere

non huic Operi

Mihi enim
,

ipfi

tutelam quiero

Digitized

by

Google

quod quidem ipfum per

nem

habet

nunc laboro

igitur

tantam commendatio-

fefe

Patrono minime indigeat

ut

&

Maecenatem venire cupiens, hoc

fimum tempus
poffit

erga

meum

officium

Te

capto

De me

Te jamdiu tamquam ad

ad

demum

opportunif-

quo

quanto gratiorem Tibi

Tibi

tanto gratius

efle

mex

voluntatis velut interpretem St internuncium

exhibeo. Scio,

faciles

cuique adicus

efle

ad Te,

fitil-

lam tantam tamque admirabilem humanitatem tuam

hominibus
ni

vel alieniffimis

tamen magis, quam

quod excolere

poflit

fimo quafi pabulo

Omnia
rifice

femper patere

ei, qui tale

ingenium tuum

, fit

Te dele&ant

fed illa in

primis

exquifita eruditione

fit

nemi-

fed

deferat,

jucundif-

illo

quo maxime ducitur

fane praeclara ftudia St nobili

xime ornent

quiddam

recreare

Viro digna mi,

quae

dofilrina

Tc madepul-

faque erroris caligine, clara fapientiae luce perfundant.

Te beatum

tus, docilem

formas

6t fingis

fere alacriter

rum

qui ad dignitates atque ad

animum
,*

ut

imperia na-

in litteraria palxftra ita interim

cum

Rcmpublicam

per aetatem licebit

poffis , 6t

Majorum

capef-

tuo-

vcftigiis in ea paffim gloriofiffime impreffis coni

ftanter inliftcre

Itaque

non immerito nos idem

illud
fre-

Te prodicamus

frequenter de

quod olim Seminarium

noftrum de Andrea Equite Patruo tuo* qui

astatem optimae

eo puerilem

ftudii

dam, omnium
quin

effiet ,

tum ob

quoddam maximum

latiffime

demum

&

&

clientelam
,

univerfam

nemo
veluti

Ve-

quod cumu-

id

ut

&

expe&ationem

&

in Patrono eligendo,

quam

in Litteras

maximam movet
cauffis

tuam admitti cupientem

intelligant

vis incredibilis

tantus tuus

ftudium

tamque gravibus de

omnes

fplendi-

benefico influxu bea-

fplendor,

hic denique

fua

illuftraret

&

igitur

fummus

amor

his tot

ampledlere

Suftine

Litteratofque

fuiffe

cum

futurum

ut aliquando

fuoque faufto

efficeret

ingenii tui

&

proflan-

fidus Serenifliivue Rcipublicae

,

in

impletum fummo noftro cum gaudio nunc

Familias tuas

meque

ediceret

datum

videmus

diffiima luce

tam

ingenii fingularem

oculos mentefque pertraxit, ut

fidenter

netas divinitus

cum

cum ob eximium

duceret, in tantam admirationem,

ardorem

inftitutionis caufla tra-

in

ita

fidem

demum

confultiffimum

me

quod illum elegerim, qui

dignitate poflit, ingenio fciat, bonitate velit

conatibus meis profidium pariter

&

&

mihi

ornamentum

af-

ferre. Vale.

T Y P

O-

Digitized by

GoogI

TYPOGRAPHUS
LECTOREM.
AD
X

quo rem Typographicam

fus,

nihil

antiquius habui,

edendis doftorum

paucos annos fcriptores

Habent

nobis

Homerum

recens imprefTos

primo quoque

illuftres

Humaniorum

Hcfiodum

ampliflimam

tempore

tra&are fum aggref-

quam

juvarem

ftudia

ut
.

bonis libris

Itaque

edidi

intra

non paucos

litterarum amantes

Euripidem

omnium

habebunt

Ciceronis

ope-

Habent rerum Ecclefiafticarum ftudiofi

ut omittam multa, fummi Pontificis Benedifti XIV. divina opera.
magnorum
auftorum
Heifteri
Medici
Habent
De Gorter ,
,
Weinhart , Caftelli aliorumque utiliflimos libros
Habent Philofophi non Italica: tantum fed univerfa Philofophia: principem
Galileum . Denique omnes aliis fcientiis addifti habent pro-

rum editionem

batiflimos

in

fuo genere fcriptores a nobis diligenter excufos

Nunc tibi fifto, benigne Leflor quxeumque magnus NevDe Luce & Coloribus fcripfit, diftrafla prius, nunc ad
commodum tuum volumine uno collefla
quodque non levis
do tibi fimul libros plures minore pretio quam
momenti eft
,

vtonus

finguli

men

feorfim

noftra

corre&ionis

veneant ex editionibus Tranfalpinis, quibus

htEC

autem

typorum
fide

8c

&

charta:

diligentia

nitore

non valde

fortafle

antecedit.

ta-

cedit

primum locum obtinet princeps hoc in genere Nevvtoni opus, nempe Optica , qua: ut ait Fontenellius
mirabilem quandam lucis Anatomiam nobis exhibet Liber hic
editus eft Londini primum in 4. Anglica: feriptus an.
1704.
editus iterum ac tertio eft ibidem eadem lingua in 8. annis
In hoc volumine

1718. , 1721. Ex prima editione Latine interpretatus eft Cl.

Samuel Clarcke , ediditque Londini an. 1706. in 4. iterumque
ex editione fecunda item Londini an. 1711. Illuftris Petrus
Cofte ex fecunda editione Gallicam Interpretationem dedit

Amfte-

.
;

duobus

ftelodami

tem

in 4.

voluminibus in

1722.

an.

12.

1720.

an.

demum

Genevae

Latina

in 4.

na

qux tamen non ingrata accidere de;

tum quia nondum in Italia liber editus eeditiones fatis
frequens proflabat , tum eu

rat

nec poft tot

fatis

nitide

no-

liare

hujus operis editio

eft

bet Italis noftris

iam quia, ut modo

Veniunt

dixi, parari poterit

fecundo

Cantabrigix annis

loco
1

fumptu multo minore.

habita: a Nevvtono
tum cum Cathedram
,

LeHiones Optica

669. 1670. 1671.

Lucafianam fibi a magiftro fuo Barrovio remiffam ingreffus

Le&iones hx poft mortem Aufloris tantum edit* fuere ,

&

quinquaginta

amplius annis ante feriptx findent

eft

licet

Auflor

nim litium, quas averfabatur, vitandarum caufa apud fe

ptum retinuit . Editio prima hujus libri faIa eft Londini
1728.

in

Tomo

e-

feri-

an.

mendofa
Deinde a Cl. Joanne Caftifecundo Opufculorum Nevvtoni qua: Ge-

valde

fed

4.

lioneo infertus

1744. Hanc nos editionem fecuti fumus,

quid vel corrigendum vel addendum fuit . Retinuimus taprodierunt

neva:
nifi

au

Lutetiae

Clarckii inter-

an. 1740. Proinde

pretatio recufa eft

men

an.

Praefationem editionis Londinenfis multas ob caufas

imprimis quia hiftoriam hujus

libri

fuppeditat

quam

illam

proinde

confulant ftudiofi

Extremo
refponfa

loco pofita eft

atque

alia

feripta

appendix comprehendens Epiftolas,

Nevvtoni ad Lucem & Colores

pertinentia ex Tranfa&ionibus Anglicanis excerpta. Omitti harc

non poterant

tum quia Nevvtoni

funt

hoc

eft

optima

tum

quia per ea Opticae Nevvtonianx quafi corpus perficitur.

Hxc

quam dux

prio-

res

minorem

pars utilitatem continet non

tertia

jucunditatem vero multo uberiorem. In his enim Epifto-

&

prima quafi femina atque elementa ex quibus opticum fyftema fuum Nevvtonus compofuit

lis

extant prima experimenta

perfpicitur ortus progreffus

rum

explicantur

&

quod caput

conftruflio atque

ordo tam admirabilium inventoeft

multa

clarius

quam

ufus Telefcopii Catadioptrici

ex.

gr.

tur

varix difficultates, diluunrurque ea

alibi

folvun-

qux ad verius Novam

b

Lu-

Digitized by

Google

Theoriam

Lucis

Nevvtono expofitam certatim Philofophi praquae omnia cognofcere non minus utile
;

cipue Galli objecerunt

quam jucundum eft

Jam vero ad Nevvtoni doftrinam commendandam ineptum
videatur quidquam

rum

approbatione

tem quamdam
tioni

Non

Gallica hujus

fuae

Etfi

dicere
.

inquit Cofte

&

tanta

in

&

fama

auftoris

injucundum tamen fpero fore

Pr^fationis

quam

par-

prapofuit, latine hic afferamus.

libri

&

omnibus temporibus natura Lucis

doiofi

Petrus Cofte interpreta-

Cl.

Co-

lorum invefiigata fuit a Pbilofophis , tamen qui Nevjtoni opus

intelliget , quacunque in hoc genere ditta fue, facile

perlegerit

runt ab

illis

verfi pojjint

Patet ex

nixa effc quibufdam principiis

quam

vitreum cujus ope

Lucis

omino

ignotum fuijfe

ftriata

vel

folet,

feparantur

colores

pluribus angulis

Nat.

loco

Virgula

tranfverfo folem accipit

ri

qua

facilius fub-

confingi.

quodam Seneca

in

inquit

modum

Prifma

7.

temporibus haud

iis

folet

vitrea vel

fieri

clava torofa.

colorem talem

i.c.

I.

qualis in

Hac
Arcu

fi

ex

vide-

reddit. Seneca tamen longe aberat ab eo ut hoc prif-

&

matum genere uteretur ad lucis

colorum naturam explicandam. Ex illa enim varietate colorum , quos prifma exhibet, concludit nullum ibi colorem verum tncjfe , fed tantum fpeciem colorum qualis efl .in collo columbarum. Apparet, ait , non fieri
ullum colorem , fed fpeciem falfi coloris , qualem columbarum
cervix & fumit & ponit
utcumque defleflitur
,

Philofophi recentiores facile agnoverunt hanc difiindionem co-

lorum in

que

colores

veros

juxta

&

vanam

falfos

veros

effe

&

Verum

quid colores a luce emanantes ftnt

guat , docere aggrejft funt

tulerunt
certi

commentitiam

effe

naturam

lucis

ubi

quid

unum ab

omnef-

aperire

alio

difiin-

nonnifi puras putafquc hypotbefes at-

qua fi vel maxime veritate niterentur

aut definiti docerent

firmari

nec veris

experimentis

nec quidquam
pojfient

con-

Tandem Newtonus

unius natura confulror

&

difcipulus

,.

natu-

ram

Digitized by

Google

ram eamdem quafi

coegit

Detexit enim per

experimenta

arcana fua fibi prodere ac manifeflare

obvia eaque multis va-

fenfibus

modis tentata, lucem nibtl effe aliud

ri ifque

nifi

ve fafciculos radiorum diverfis coloribus praditorum

congeriem

fi-

Radios au-

&

tem femel feparatos

feorfim /pedatos fervare confianter nativum fuum colorem , ita ut eum nulla nec refradio nec refleRadios peculiaris cuju/que
xio , nec umbra mixtio mutare pojfit
quafi gradum Refrangibilicoloris habere certam vim certumque
:

tatis (

re'): Radios Lucis ,

du

qui colore differunt

Refrangibilitatis

certo

novam novum verbum accommoda-

enim ad rem

oportuit

differre confianter gra-

Differentia hu/us.refrangibilitatis tan-

quam

cau/a tribuendam effe differentiam colorum in radiis ; ex

quo fieri , ut colores omnes in natura exifi entes tales fitnt , quaeos

les

efficere

debent qualitates colorandi tnfita radiis, ex qui-

Lux: Quod fi Lux radios uno tantum modo reftanunum tantum in rerum natura colorem futu,
nec ullum produci novum poffe reflexione aut refradione

bus confiat

gibiles haberet

rum

ulla

Radiorum jam cujufque generis

&

Refrangibilitatc cognihg

certa

quod Neivtonus invidis experimentis fecit , facile

Mathematice explicare phanomena omnia colorum, qui refradionc Lucis producuntur Quare baC fit vera /cientia, qua Maconflit ut a,

efl

thematice tradari queat

ca
ni

&

non minus quam

demonflrationes germanas fufeipere

librum legere non gravabuntur

Quod maxime
debatur

menta

quodque Nevutonum

tentanda

confirmant

impulit

id erat

ad plurima

cognofcere

ac fimplicium fimul

vo circulo

fite

aliud

Nevo to-

elcgantijfima

experi-

'Theoriam

ejus

&

quid ex compofitione

Colorum omnium fimplicium

effe

partes Opti-

inventione jucundum vi-

quorum partes omnes

ne varia radiorum fimtlium exiflevet

tione

lorem album nibtl

extera

ut quicumque

intclligent

dignum

invefiigationc

mixtib-

Competit igitur, ex mix-

exiflere

Albcdtnem

itaque

co-

quam colorum omnium primorum

mixtorum congeriem.

Jam

candida

lucis

par-

depido ex ea mixtione omnium colorum exceptoqite

tn

Digitized by

Google

in chartam ( quod defcribitur lib. i. Part. z. expcr. io. ) oflendir

intercepto uno vel pluribus coloribus , Albedinem
repente eva-

&

nefcere

pofitum

bedinem

migrare in alium

colorem ex reliquis com-

qui ex quorum mixtione gignantur

oflendit

& datis

quomodo cognitis
ex

color

quemdam

Inde Ji redire ftnantur intercepti colores , priflinam alAlios fubinde atque alios colores intercipiendo
.

reflitui

iis

Alibi etiam docet

Pars hac de compofitione colorum tam admirabilis

Audore y

ab

ta

tantique ingenii

efl

&

enuclea-

nihil efl nifi confedarium feparata Lucis primo-

rumque colorum. At ipfa hac feparatio

tis

aliquot coloribus Jimplicibus flatui poffit

componendus

colorum tanta fagacita-

ut Princeps Antiquitatis

humanis viribus majus

bitaverit pronunciare

effe

varia colorum quorumdam mixtio tolores novos

Plato non du-

qua proportione

Qui

efficiat y nojfe

vero, inquit in Timaoy hoc detegeret, non deberet proferre

neque neceffariam neque probabilem ullam ejus

aggrederetur,
rei rationem afferre . Si quis vero opus tantum
eo ipfo offenderet, fe, quid inter humanam divinamque naturam intereflet , ignorare . Deus enim poteft milcere plura fi-

non enim

mul

poflet

unumque

Hominum

tens.

in plura tribuere

Rede

Plato

eft

unquam

differebat

re enim contendebat

&

quippe fimul fciens

vero, qui alterutrum poffit, neque

huc neque oriturus

fed falfo fundamento nitebatur

ut definiri

poad-

extitit

ullus

poffet

Ju-

qui colores ex mixtio-

ne horum , aut illorum colorum nafcantur , oportuiffe prius fecernere varios colores Lucem componentes y quod homini negatum putabat

Sane qui

duduri fint ,
flat

oflendt potefl

quos quique

colores

nifi prius accurate fej ungantur priores ?

mixti

pro-

itaque con-

antequam Nevutonus arcanum hoc detegeret , nihil de comprobabile didum ab ullo Philofophorum , quod

pofitione colorum
fideli

tefle experientia

confirmaretur

Ceterum quanquam Nevutonus fuam de

nifi manifeflis experimentis fundaverit

diu Britannia

finibus

circumfcripta

coloribus

ca tamen

fuit

dodrinam non
peragendi ars

Statimque

in

Gallia

Gei

Digitized by

Googte

Germania

doBi viri cum exaEle feparare radios Lucis

t an quam bypothcfin com-

alibi que

non potuiJfient

totam hanc doElrinam

&

mentitiam exceperunt

experimentis minime refpondentem

&

inter ceteros feparationem illam tentavit

riottus

nuit , fed ita confufam

ne prifmatis unius divi ferar

cxruleum

reddiderit

nequaquam

Prifmatis

Inde

fraElus alio prifmate

conclujit

Nevutonus
Atqui nihilominus hujufmodi

obti-

refrattio-

&

purpureum

radios feparatos refraBiont

immutabiles atque individuos

effie

Ma-

quidem

quem

ut rubeus color ex. gr.

quales

facit in Optica

in
4.

iis

feparandis ea ratio teneatur

1. Id

/.

cum

ojlendit D. Defaguliers Londini an.

1715.
D. Remondus de Montmort , Eques de Louville ( I )
Regite Academix . Idem Lutetix Parifiorum prxfiitit

aperte

adejfent

aliique focii

immutabiles reperientur fi
quam prxfcribit AuElor Prop.

radii

P. Sebafiianus , idemque paulo pofi D. Gauger , qui coram pluribus doBijfitmis viris Varignonio y JuJfieo , P. Reyneau , alufque ,

&

fere omnia experimenta qux referuntur in hoc libro iteravit ,

vera

pervicit

effie

iyi 6

Nunc

fit

ciant

ii

D. Mairanus eadem perfecerat Bliterrx an.

iteravit an.

fucceffiu

1717. (2)

qui exijlunt rite peragendorum experimentorum igna-

qui qux ex

ri y

qux eodem
iis

neccjfiaria

fi fapiunt

rerum confecutione concluduntur

fuJHnere debent judicia fua

reji-

nec dottrinam
ac-

(1) Mirum hic 'Cof^io

Conti Patricium VenCUts

non laudatum amiciffimum -virum Abhatcm Antonium

cteptum lirget Italia . ) Is enim
( quem morte nuper
tum aderat Defagulierir experimentis cum I>. De Montmort
D. Louville , quiLondinum , & apua Italos horum experimentorum
tertis etre'potelI, ut fane erat , dum degeret inter nos. Adeo vere in mentem venire debebat Cortio hanc Prxfttioncm confcribenti , quod illum de loco Platonis
paulo fuperius allato corriuluerat , ut Epiftola ad Coltium data & altera Colli ad
Conti, qux inter hujus manuferipta extant, rcllantur.
(2) Etiam in Italia experimenta lucis juxta Nevvtoni doflriuam fuccederunt , cum

&

bufeum eo,.anno profeftus erat

rite

&

bonis prifmatis tentata

lurft

Docent Acia Sociorum Bononicnfium , qui

Ici-

entias atque artes immortalibus (ludiis promovendo Italis doilrinx atque ingenii favel foli tuentur, efficiuntque , ut Gallis atque Anglis luas Academias minime
invideamus. Horum igitur Academicorum infigrus diligentia effecit, ut nemini jam
liceat de veritate eorum experimentorum dubitare . Quod fi quis ex nollris adhuc
dubitaret , is ea fuifmet oculis (pcflare polfet , dum a Philofopho
Mathematico
prxliantillimo totaque Europa Jure celeberrimo Jornne Pclcno hic Patavii peraguntur. Is enim Ne vvtoniana Lucis
colorum experimenta frequemirtimx coronat domi fux ixpius feliciter
cum fumma hominum approbatione olfcndit .

mam

&

&

&

accufare
talis

&

quam fufpicari pojfunt innixam vera experientia cum

,
pradicetur
reperiatur ab aliis
licet ipfi per fc rei
,

&

hujus veritatem explorare

Liceat

nondum potuerint.

mihi nunc verbum addere de Quaflionibus

tremo libro proponuntur. Patet ex

in gravijftmis

fruttus

quam

controverftis

iis

Phyficis

ut admiremur

fatis

qua

cfl

qua

in ex-

fuerit AuSloris

Sunt hi

ejus

&

cognofcere

mens

Philofophia
meditari

qua per inve[ligationem rerum naturalium nos ducit ad Ausiorem

gubernatorem rerum omnium Deum
qui fruflus ejl Phi,

&

lofopbia prajlantijfimus
Licet autem Ncvotonus cogitata fua proponat quarendo tantum ac dubitando , qui tamen caci non Junt
,
facile perfpicient principia quibus doSlrina illa nituntur
Hic denique patefecit , quid de Gravitate fentiret
; adeoque conflat Gra.

vitatem a Newtono nunquam conftderatam

ad effentiam corporum pertinentem

t an

quam proprietatem

Videre item

ejl

ex

iis

qua

de Attraftione differit

hoc principium ex mente ipftus nihil

,
effe minus qUarn occultam Qualitatem aliquam fcholaflicorum
Mihi
quidem de AttraSlione ad mentem Ncwtoni accepta idem vide.

tur fentiendum

quod de Aeris

Elafticitate

cujus

effetta

explo-

rantur quin tamen cjufdem caufa aut cognofcatur aut quaratur

Ha&cnus Coftius; haftenus
nos.

&

PRI-

Digitized by

Google

R JE F A T I O
INTERPRETIS.

rerum

natura: inveftigatione , non fi&is hynon levibus conjefturis , fed vel

,
Mathematico , vel claris certifque experimentis, omnino innitendum eflfe ei, qui maximis erroribus implicari 8c in fumma rerum naturalium ignoratione verlari nolit ; convenit jam fere inter eruditos omnes, peritiorefque Philofophos.
Atque hac demum naturam fpeculandi ratione , quam lon-

pothefibus

calculo

ge

non ultra

opinionem

doliflimorum fpem

Auftor

ftrilfimus

modo

fed

proferri poffint

nofter

vir

&

fide

hominum etiam

ultra

fcienti

&

fines

edocuit

moribus

modeftia; atque in utroque philofophandi genere,

calculis

Mathematicis

longe
dicii

omnium quicunque

cipia

princeps

firmitate

Superioris

quam

fatis

&

fuerint

perfpicacitate

vires

capiendis

efl

liber

invcftigalTet

gravitatis

plane

Atque
in

&

Author,cum ex

vires natura:
:

deinde ex

& cum

quibus corpora ad Solem

deinde ex

phsevi-

illis

ex phaenomenis

illis

viribus,

&

planetas

ita

fin-

per propofitiones itidem

&

lu-

Aflronomiam tandem tradidit , non jam amnixam , fed omnibus fuis numeris pcrfe&am

conjefturis

abfolutam fcicntiam

Pofterioris generis

ac

nun-

ille

qui infcribitur Philofophi <c naturalis Prin-

In quo celeberrimus

mathematicas, deduxit motus planctarum, cometarum,

na:

ingenii 8c ju-

per propofitiones mathematice demonftratas derival-

gulos tendunt;

plius

&

tum

demonftravit pha:nomena reliqua

coeleftibus
fet

tum experimentis

immenfum exemplum

generis

laudandus

Mathematica

nomenis motuum
ribus

ponendis

illu-

antiquis

fumma

exemplum

miranda luminis pha:nomena

eft
;

hic

traflatus.

refraftionum

In quo nova

inaequabilitas

radiorum in eandem fuperficiem iifdem angulis incidentium

al-

te r-

Digitized by

Google

terna reflexionis ac tranfmiflTus vices , varix radiorum

prope
corporum objeflorum extrema parvo intervallo tranfeuntium inflexiones , & fui Angulorum colores connati & immutabiles ; clariffimis experimentis, fine ulla omnino hypothefi
comproban,

tur fimul

Quare

&

explicantur luculentiffimc
hic opus

nihil

re

explicatum

iri

eft

motuum

prietates, ejufque
,

ut leftorem

leges,

reconditas atque abditas

retro ffcula

in

fibi

moneam

hinc ita apertas futuras,

ita

luminis pro-

hoc pulcherrimo ope-

ftupendas plane ac inauditas

eafdem

perque omnia

tamen jam de-

nemo

manifeftas, ut

pofthac, hu-

jufmodi rerum intelligens, dubitare poflit, quin intimam lucis

colorumque naturam tam perfpcflam habeat

, tam fibi hic anoculos pofitam & penitus patefaciam cernat , quam quod in
rerum natura ufpiam eft exploratiflimum .
Verum , quoniam illuftriffimo AuClori vifum eft , librum
hunc fermone Anglico feriptum emittere , & in prxfatione fua
cavere , ne quis , fe infeiente , eum in alium fermonem con-

te

verteret

&
&

auCloris

id

hic certior

jufTu

quxeunque

faciendus

incoeptam

&

eft

leClor

hanc

verfionem

eodem approbante abfolutam

in orationis contextu,

majoris perfpicuitatis

gra-

immutata fint , paucula quidem illa , fed

quxeunque fint, ea omnia, vel jufTu auCloris vel ejufdem permiflii, efle immutata.
tia ,

aliquantulum

S. Clarke

A U-

Digitized by

GoogI

AUCTORIS
MONITIO PRIOR

AD LECTOREM.
Ars aliqua hujus trattatus de lumine , fcripta fuit

anno
tate

6 y$, rogatu amicorum quorundam

Regia

fa fuit

autem

di

qua

&

libro ,

tertio

reliqua

ejus

ipforum

annos

pofi

Socie-

Scribam tum mifperlebla

Pars

Societatis

cujus

conventu

in

circiter

duodecim

theoriam perficiendam atque abfolvendam ; exceptis

obfervatione ultima in parte ultima libri fecunex chartulis

pofiea

difperfts

funt

collefta

Ne

contro-

de hoc argumento implicari paterer , difiuli ufque ad-

me

verfits

ad

&

&

difluliffiem ufque , nift

huc hunc traftatum in lucem emittere ;
me moviffiet tandem amicorum importunitas Si qua alia charta
.

fuper hac materia , erepferunt injuffiu meo , imperfefta funt ea ,

forfitan ante fcripta , quam omnia experimenta hoc in libro

&

memorata

cepiffiem ;

mibique

ipft

qua

effient

refrattionis

leges

Edidi jam
fatis comprobajfem
,
qua mihi de hoc argumento vifum efl emittere ;
)
(
nolim ea , me infciente , in alium fermonem converti.
lunam nonnunquam
Coronas colorum , qua circum fo[em
videntur , conatus fum quadantenus explicare J verum , inopia
colorumque componendorum ratio

&

Anglice

&

plurium obfervationum

dam

relinquo

Argumentum

quia

rem

mecum fiatueram

tertii

aliis

quoque

nec omnia ceperim experimenta ,

mifii ;

verim

materiam illam

capere

nec

penitius exploran-

libri

qua

imperfe&um dicum hac age-

qua ceperam

omnia

itera-

donec de fingulis ipforum circumfi antiis poffiem mihi

facere fatis

In his chartis

flitutum fuit

quaque adhuc

ut

reflant

Aprilis

i.
-

qua
,

edendis

illud

folummodo

ipfe experiundo comperiffiem

aliis

1704.

penitius exploranda

in-

communicarem

commendarem
I.

'

ipft

mihi

N.

U-

Qigitized by

Googte

>

U C T

ORIS

MONITIO ALTERA
I

LECTOREM.

AD

Mathematicos in priori

Rattatus

Optices

bri

inter

In fine linequis gravita-

elfentialcs

quafiionem

nem

utpote ad

,
.

Querendorum numerum adauxi

Et
corporum proprietates me habere exifiimet ,
unam de ejus caufa invefiiganda fubjeci
Quaeftioinquam : Quippe qui experimentis rem ifiam nondum ha-

tertii

tem

editione

nojlree

fub finem annexos , in fecunda hac editione

eandem materiam minus fpettantes , fuhjungere omifi

beam exploratam
16. Julii

1717.

N.

OPTICES
LIBER
PRIMUS.

PARS PRIMA.
N

fuit,

fimpliciter

explicarem

8c

ut

fed

ratione

propofitas

expcrimentifque comprobarem
definitiones

id

ut pofitis cerris hypothefibus

proprietates exinde
prietates

mihi

non

hoc libro confcribendo

tum

Quem

inftitu-

luminis
pro-

iftas

duntaxat
in

finem

axiomata fubje&a praemittere ftatui.

DEFINITIONES.
DEFINITIO

Er

radios luminis

cejjlvas

minimas

ipfiut partes intelligo

quam contemporaneas

I.

tafque

tam

in eifdcm lineis fuc-

in diverfts

Liquet enim lumen ex partibus conflare , tum fucceflivis , tum contemporaneis

quippe in uno eodemque loco id luminis, quod uno momento advenit, intercipere
licet y
quod momento proxime fequenti advenit , permittere ut tranfeat
item
uno eodemque tempore lumen in quolibet loco intercipere licet ,
quovis alio in
loco permittere ut tranfeat
Ea enim luminis pars , qui intercipitur , non potert
eadem efle atque ifta quam tranfirc permittas . Minimum lumen . aut minima luminis pars , qua: fola fine, reliquo lumine vel intercipi poflit , vel fola propagari ;
aut qui agere vel pati quicquam poflit quod reliquum lumen eodem tempore non
,
agat vel patiatur hic eu , quam appello radium luminis
.

&

&

Digitized by

Google

..

OPTICES, LIB.

PARS

I.

DEFINITIO

I.

H.

Rcfrangibditas radiorum luminis ejl difpofitio ea , qua ira comparati junt , ut in

tranfeunde ex uno corfore tran, lucido , firce medio , in aliud , refringantur Jeu de via deflectantur
Et maior minorve radiorum rejrangililitas tfl difpofitio ea , qua alti junt ,
ut
[oribus imadenltis Juger unum idemque medium, magis minujic de via detorque.

antur .

Mathematici plerumque fecum ita fingunt ; radios luminis efle lineas a corpore
lucido ad corpus illuminatum pertingentes ; horumque radiorum refraflionem eile
linearum illarum flexionem aut fratt ionem in tranleundo ex uno medio in aliud .
radiis
refraflionibus dici pellit , fi lumen uno momento
propagetur. Verum cum ex temporum ctliplium Jovis latellitum aquationibus id
colligi videatur, lumen fpatio temporis propagari ; adeo ut c Sole in terram feptem
circiter minutorum fpatio deferatur ; radios ac refradiones ita laxe definire maiui ,
ut quicquid de luminis propagatione ftatuatur , hoc tamen definitiones in utramque
partem vera: ac certi fint.

&

Atque hoc quidem de

DEFINITIO

III.

ejl difpofitio ea , qua ita comparati funt , ut in quodcunque

ab ejujdcm fuperficie in idem rurfus unde frofcEli funt medium reEt radii magis minufve reflexibiles funt , qui facilius aut difficilius refle-

Reflexibilitas radiorum

medium

inciderint

fleblantur

(iuntur .

munem

&

pro eo ut ad come vitro in aerem tranfeat ,

fupcrficicm magis magifque inclinetur , ex toto tandem ab
qui radiorum genera vel paribus incidentiis majori
:
ea
citius ex toto refleftuotur
reflexibilia funt.

Exempli gratia

cum lumen

vitb acrifquc

fuperficie reflefli incipiat

ifta

copia rtflcSuntur

maxime

vel radios paulatim inclinando

DEFINITIO
Angulus

incidentia

ejl

angulus

IV.

&

linea ad
qui linea ab incidente radio deferifita ,
incidentia continetur .
, in p undo

refletlcntcm aut refringentem Juperficiem perpendiculari

DEFINITIO
Angulus
deferipta,

V.

qui linea a reflexo aut refrado radio

,
ad refiedentem aut refringentem Juperficiem perpendiculari , in punde

reflexionis aut refradionis , efl angulus

&

linea

incidentia continetur

D EF IN
Sinus incidentia,
nis

C?

reflexionis

&

refradionis

T
,

O VI.

r-

funt fimus angulorum incidentia, reflexio-

refradionis

DEFINITIO

VII.

&

Lumen cujus omnes radii funt aque refrangibiles , id ego fimplex , bomogmeum ,
Jimilare appello -: Cujus autem radiorum alii magis quam alii refrangibiles Junt , ia ego
compofitum

heterogeneum

O"

dffimtlare appello

Prius

DEFINITIONES
Prius

gencum

illis

lumen ideo homogeneum appello, non quod id plane & omnimode homoeJle, affirmare velim ; fed quod radii qui pari funt refrangibilitate , iidem
faltem omnibus, de quibus in hoc libro difierendum erit, proprietatibus in-

ter fe conveniunt

DEFINITIO

VIII.

& frmplkes

Colores homogenei luminis appello primarios , hcmogeneos

compofitos .
tem heterogcneorum colores , heterogeneos

&

Hi enim ex luminum homogeneorum

laminam au-

coloribus fempcr compofiti funt

ut ex

iis

qute infra dicenda funt, apparebit.

AX

0M A T

Nguli incidentia

reflexionis

&

MA

refraflionis

I.

in tmo eodemque plano JUi funt

AXIOMA
Angulus

reflexionis

aqualis

efl

A.

AX

II.

angulo incidentia.

AXIOMA

III.

Si radius rcfraBus direclo ad punclum incidentia revertatur

radius incidens ante de/crip/erat , refringetur .

in

eam ipfam lineam

quam

AXIOMA

IV.

Refraclio e rariori medio in denfius fit verfus perpendicularem

gulus refrafdiunis fis angulo incidentia minor

AXIOMA
Sinus incidentia

efi

ad finum

rcfiraUionis in

hoc

efi

ita

ut an-

V.

data ratione

v:l accurate

vel

quam

pro-

xime

una radii incidentis inclinatione cognita fit illa proportio , cognita

erit etiam in omnibus . Unde refrablio in omnibus incidentia: cafibus fu ner unum
idemque corpus refringens, determinari porell. Exempli gratia ; fi refraclio fi.it ex
aere m aquam , finus incidentis luminis rubri , ad finum refrablionis cjufdem luminis , eu ut 4 ad 3. Si refratf io fiat ex aere in vitrum , fmus erunt inter (c ut
led ea dif17 & 11. In lumine aliorum colorum alite funt finuuni proportiones
Quare

fi

in

ferentia adeo parva clt , ut raro ejus ullam rationem haberi fit neceffe
Sit igitur
S ( Fig. t. Tai. I. ) anne llagnantis fuperficies ,
punflum incident ix, ubi radius ab
in linea
per aerem delapfus , refleffitur aut refringitur. Jam ut inveniam quo iile radius, poflquam reflexus aut refrailus fuerit , fit

& C

A C

erigo fuper aqus fuperficicm c punito incidentis perpendicularem CP,

pcrreblurus
eamque deorfum produco ad Q. Tum ex Axiomate prima concludo , radium poftuatn reflexus aut refrailus fuerit , alicubi in plano anguli incidentis A C P pro2 uilo reperiri debere . Super perpendicularem C P igitur demitto finum incidentis
;

AD &
:

fi

radius reflexus

quis

fit

qusratur

produco

AD

ad

ita ut

fit

aequa-

PT

ES, II

IC.

B.

PARS

J.

1.

AD; &

duco CB: qui linea C B erit radius reflexus: angulus enim

P, ejufque finus B D, quales lunt angulo & finui incidentix; uti,
ex fecundo Axiomate fleri debet . Sin autem radius refra&us, quis fit , quxratur ;
qualis

illi

BC

reflexionis

A D

produco

ad

finus refraftionis ad
a

Tum

ad 4.

centro

ita ut

DH

&

E:

duifta

CE,

ad

A D

finum incidentix

C,

in plano

duco parallelam perpendiculari P

ilta

pendicularis ad lineam

linea

eam proportionem

hoc

eft

lumen

fi

A C P, & radio C A,
C Q lineam H E, qui

habeat

fit

quam

rubrum

habet

rationem

A BE;

deferipto circulo

circumferentiam in
erit radius refraflus. Si enim demittatur E F perifla linea E F, quoniam angulus refradlionis eft

CE

P Q;

fecet

C E Qui finus E F xqualis eft ipfi D H &

eam proportionem habet ad finum incidentii A D, quam habent 3
Eodem modo fi per prifma vitreum ( hoc eft , vitrum duobus qualibus

erit finus refraftionis radii

ECQ,
confe-

quenter

ad 4.
patribufquc planis
bene politis
compaflum lateribus, qui tribus parallelis lineis a ternis angulis unius extremi ad
ternos angulos alterius extremi pertingentibus interjunguntur, ) fi, inquam , luminis per hujufmodi prifma tranfmilfi rcfradlio quiratur
fit
B ( Fig. 2. 7 ab. I.
planum , quo prifma ea fui parte , qua lumen tranfmittitur , fecetur tranfverfum per
litas lineas parallelas quibus
terni ipfius facies interjunguntur
fitque
E radius
C, ubi lumen in vitrum ingreditur .
incidens in primam faciem prifmatis
finum
refractionis
eam
proportionem
pofito quod finus incidentii ad
habeat , quam
habent 17 ad 11; inveni E F primum radium refraftum . Qui porro radius quum
fit ipfe radius incidens in fecundam faciem vitri B C, ubi lumen egreditur; iterum
refraftus radius F
fimili ratione invenietur , ponendo finum incidentix ad finura
refraftionis eam habere rationem , qui eft 11 ad 17. Si enim finus incidentii ex
acre in vitrum fit ad finum refraftionis , ut 17 ad it; liquet finum incidentix e
vitro in aerem fore e contrario ad finum refraftionis, ut 11 ad 17; uti ex tertio
Axiomate patet.
Simili fere ratione , fi
B
( Fig. 3. Tab. I. ) fit vitrum ex utraque parte
fphsrice convexum ( quod vulgo lens appellatur , quale eft vitrum uftorium , aut
confpicillum vulgare, aut vitrum objeftivum confpicilli tubulati, )
quiratur quomodo lumen e punfto lucido
in hoc vitrum incidens refringi debeat : fit
eriradius incidens in quodvis punftum
primi fuperficici fphincx
gendo lineam vitro perpendicularem in punfto
refraftus rainveniatur
primus
,
dius
ex proportione finuum 17 ad 11. Idem radius c vitro egreflurus inci,
dat in
tnmque inveniatur fecundus radius refraftus
a , ex proportione finuum
;
11 ad 17. Qua eadem ratione inveniri quoque poteft refractio , cum lens ex altera
parte convexa , ex altera plana fit vel concava ; aut cum ex utraque parte fit conrallelis triangulis

ab extremitatibus

ftiis

terminatum

&

&

AC

Tum

A C

&

MN

cava

A CB;

QM
&

AXIOMA

VI.

&

Radii homogenci cx diverfis cujufvis objefti puntlis fluentes ,

in planam aut fpkxtm fuperfiesem reficBcntcm aut refringentem , ad perpendiculum aut fere ad perpendiculum incidentes ; divergent deinceps a totidem aliis puntlis , aut paralleli evadeitt totiric

dem

aliis lineis ,

aut convergent verfus totidem alia

puuBa ,

. Hocquc
idem eveniet , f) radii a duabus , tribus
cifve fuperficicbus Juccejfive reflcBantur vel rejringantur .

rore fenfibtli

faltem fine erpluribu/ve planis fphxri-

accurate aut
,

Punftum, a quo radii divergunt, vel ad quod convergunt , appellari poteft ipforiim Focus. Et , fi focus incidentium radiorum datus fit, locus radiorum reflexorum
refraftorum inveniri poterit , computando binorum quorumvis radiorum relra, ficuti fupra traditum eft; vel etiam facilius hoc modo.
foCaf. 1. Sit
B, ( Fig. 4. Tab. I.") planum refleftens aut refringens,
cus incidentium radiorum ,
lmca plano illi perpendicularis . Jam fi hic
q

sitit

ftionem

Au

&Q

& Q

linea

-- Digitized

by

'Googlc

AXIOMATA
yC

linea perpendicularis producatur ad y, ita ut

focus radiorum reflexorum
capiatur ab iifdem partibus plani
Vel, fi q

QC,

fiat

QC; puntlum y erit

QC; habcatquc eandem

squalis'

ac ipfa

proportionem ad
quam Habet finus incidentis .id finum refratlionis ; puntlum
erit focus radiorum refrattorom
_
Caf. 2. Sit A C B ( Fig. 5. Tai. I. ) fuperficies rcftetlcns cujufvis fphsrs , cujus
centrum fit E. BifTeca quemvis ipfius radium ( puta E C ) in T. Et , fi in iflo radio, ab iifdem partibus puntli T, fumantur puntla
y, ita ut
Q,
radiorum incidentium ;
fit locus
puntlum
y fint continue proportionales ;
puntlum y erit focus reflexorum .
Caf. 3. Sit
B ( Fig. 6. Tai. I. ) fuperficies refringens cujufvis fphxrx, cujus
centrum fit E. I11 quovis ipfius radio E C in utramque partem producto, capiantur
aequales E
t ita , ut ad illum radium eam proportionem feorfum habeant
y

quam

habet finuum incidentis

ipforum finuum

ut

ita

tlo

ac

t ,

flum y

Q.

fit

fi

&

E
)

TE, &

differentiam
is qui minor fuerir , ad
linea inveniantur duo quaevis puntla
& y,
1
( fumendo r y in contrarias partes a punpuntlum Q. fit focus radiorum incidentium ; pun-

refratlionis

eadem

in

erit focus

Porro

Tum

id E T, ut
puntlo
;

TQ a

Q&

&

AC
T&C

ad

&

refraflorum

eodem modo

focus radiorum bis vel fxpius reflexorum

aut rcfratlqrum

inveniri poterit.

Caf. 4. Sit A C B
refringens , fphatricc convexa aut
( Fig. 7. Tai. I. ) lens
concava, aut plana utravis fuperficie; litque C D axis ipfius, ( hoc eft, linea quae
utramque ejus fuperficiem ad perpendiculum fccet ,
per centra fphxrarum tranfeat ; inque hoc axi produtlo fint F
/ radiorum refraflorum foci ratione fupra
expofita inventi, cum radii incidentes ex utraque parte lentis fint axi eidem paralleli ;
diametro F/ biffcflo in E deferibatur circulus . Finge jam quodvis puntlum
focum effc radiorum incidentium
Duc QE, qua- fecet circulum prxditlum in
punflis
r; in eamque fume t q, quar eam proportionem habeat ad r E, quam
habet ipla t E,five
a
E ad
Q. Sit r y a contrariis partibus nuntii t , ac
punclo
;
y erit radiorum refractorum focus , fine errore lenfibili ; modo punelum
non tanto intervallo ab axe difiet , nec lens ipfa adeo lata fit , ut radiorum nonnulli in fuperficies refringentes nimio plus obliqui incidant.
Simili opere, cum dati fint duo foci, inveniri poffunt fuperficies rcfleflentes aut
refringentes; eoque patio forma lentis exprimi, qua: efficiat ut radii ad quemvis locum, vel a quovis loco dato, fluant.
Itaque hujus Axiomatis fumma hxc efl
Si radii in aliquam planam aut' fphxricam fuperficiem five lentem incidant, &, antequam in illam -fuperficiem incidant,
fluant a dato punClo, vel ad datum nuntium Q; hi radii, pollquam reflexi vel rcexpofita
fra&i fuerint , fluent a puntlo y , vel ad punctum
q , quod ratione fupra
definitum fuerit
Et , fi radii incidentes fluant a dtverln punflis , ve! ad diverfa
puntla, Q; radii reflexi vel refratli fluent a totidem puntlis , vel ad totidem puncta, y, qux eadem ratione inveniri potuerint
Utrum a puntlo q, an contra ad

&

&

&

T&
T &

TQ

punctum

&

radii hi reflexi
refratli fluant ; ex ipfo puntli illius fitu , facile
dignofeimr. Si enim iftud puntlum fitum fit ab iifdem partibus fupcrficici five lentis refteftenris aut refringentis
ac puntlum ipfum Q;
radii incidentes fluint a
j
puntlo Q: radii reflexi, ad y;
refratli, a y fluent
Sin autem radii incidentes
Quod fi illud
nuant ad puntlum Q/ radii refleii a y ;
refratli , ad
q fluent
puntlum y fitum fit a contrariis partibus cjufdem (uperficiei ; omnia tunc contra ,
ac ditia funt , evenient

illud

&

&

&

AXIOMA
Quocunquc in
J utsfla

poflquam

imaginem

VII.

cx omnibus cujufvis objctli punflis fluentes , in totidem alia

aut refraflions coaSii juerint , iterum conveniunt ; eo in loca
Jupcr quovis corpore alio in quod inciderint, depingent.

loco radii

reflexione

iflius oijefli

Excm-

OPTICES

LIB.

I.

PARS

I.

& A

Exempli gratia : fi P
B
( Fig. 3 . Tai. I. ) (it corpus foris objeflum ;
iens , ad cubiculi tencbricofi feneftram , operculi foramini infixa ; qua radii a quovis
objedli iflius puntdo
fluentes ita cogamur, ut in puntlo r/ iterum conveniant;

&

excipiendum lumen immiifum , collocetur . objcfti

P R imago, jufta fpecie ac forma , colorumque ipforum conveniente refponfu , in
chartam dcpifta confpicietur
Ut enim lumen quod fluit a punfto Q, pergit ad
punftum ? ita lumen quod fluit ab aliis objeli punflis P
, ad totidem alia
puntla z>&r, cis in imagine refpondentia, perget; uti, ex fexto Axiomate, liquet.
Atque hoc patio unumquodque objeili puntlum , fuum in imagine puntlum illuminabit; adeoque imago depingetur , qua debet, forma atque colore; et plane omni
ratione , nifi quod inverfa appareat , objeci ipfius fimillima . Atque hxc porro eft
caufa experimenti iflius etiam in vulgus noti, quo rerum foris objectarum imagines in
cubiculo tencbricofo (uper parietem aut charti; alb? plagulam depictas excipere (olent
Eodem modo , cum quodvis objetlum P
R ( Fig. 8 Tai. II. ) oculis intuecharta: alba: plagula

ad

in

& R

mur; lumen, quod ex

dtverfls obieCti punitis nuit, ita refringitur a pellucidis oculi

tunicis atque humoribus, ( hoc eil, ab exteriori tunica E F G, quz Cornea appellatur;
a cryflallmo humore
B, qui eft ultra pupillam 1 n k; ) ut id coatlum
iu fundo oculi in totidem aliis punctis iterum conveniat , ibique objecti imaginem
in pellicula illa, quz Tunica Retina appellatur, quaque oculi fundum obtectum eft,

&

&

Anatomici enim , cum exteriorem illam

crafliorcm pelliculam , quz
dura mater appellatur, oculi fundo detraxerint; tranfpidcntcs per tunicas tenuiores,
rerum objectarum imagines in eis pulchre depictas videre poflunt . Quz quidem imagines per nervorum opticorum fibras in cerebrum motu propagati , vilus caufe
funt. Pro eo enim, ut hx imagines magis rainufve diftinCti funt, iplum objetluin
magis minufve diflindte vifu percipitur . Si oculus aliquo forte colore ita imbutus
Ut , ( quomodo evenit cum quis ittero laborat ) ut imagines in fundo oculi Ulo
colore tindlx (int; omnia corpora objctla tum iflo colore itidem videmur infcfta .
Si oculi humores progrediente ztate deficientes ita imminuantur , ut tunica cornea
humoris cryftallini integumentum fe in planiorem fuperficicm contrahant; lumen
minus zquo refringetur, caque de caufa non conveniet in fundo oculi, (ied in loco
aliquo ulteriori ;
proinde imago in fundo oculi paulo confufius depingetur ; quz
mago pro eo ut magis minufve confula fuerit , ipfum itidem objetlum videbitur
cootufum. Hic caufa eft, quamobrem fenibus plerunque vifus deficiat : Atque hinc
etiam apparet, quomodo confpicilla ipfis multum adjumento line ad diftintflc videndum. Ilta enim vitra convexa, oculi jam in comprclflorem figuram fe contrahentis
defcflura rotunditatis explent;
refratlionem augendo, efficiunt ut radii citius lplito convergcutes, diftintlc in fundo oculi conveniant ; modo vitrum , pro ratione
compreflioris oculi figurat, apta facium fit proportione convexum . Jam vero myopes, quorum oculi nimium globofi funt, iJeoque non nifi propius admota cernunt ,
omnia contra quam diximus experiuntur. In horum enim oculis, cum reffatlio nimia fit , radii ita convergunt , ut intra oculum prius conveniant , quam fundum ejus attigerint: ac proinde imago in fundo oculi dcpifla,
confequcnter villo ipfa,
non erit ditlinfla ; nifi vel objetlum adeo prope ad oculum admoveatur, ut locus,
quo radii coituri convergunt , jam remotior fetius , in fundum oculi incidat ; vel
nimix oculi rotunditati fubventum fit, refratlionefque minuantur, adhibendo vitrum
apta proportione concavum ; vel ipfa tandem ztate oclilus comprellior fetius , aptam figuram (ortiatur Myopes enim provedliori ztate corpora., remotius objecta
diltintlius cernere incipiunt, idcoquc vilitm habere durabiliorem creduntur .
depingat

&

&

&

&

AXIOMA

1 1 1.

Otjeclum, auod intervomente reflexione aut refraBione afficiatur , eo ftmfrr in loco ftradii fefl ultimam reflexionem aut rejraclioncm divergunt , yo trmfore in oculum f; celatoris incidunt

tum videtur , unde

Digitized by

Google

. .

AXIOMATA

fpeculi m n reflexione infpicia) interveniente

A , fed polt fpeculum eo in loco a , unde
qui ex uno codemquc objecti eundo fluxerant ,
radii quilibet,
punitis
B, C, D, ) in tranfitu luo
reflexi
luerunt
in
divergunt jam, C pollquam
vitro ad punita E, F, G, ubi in oculos fpeitatoris incidunt. Hi enim radii talem
omnino imaginem in oculorum tundo depingunt , qualem iidem ab objeito in loco

Si objectum
videbitur id
:

tur

( Fig.

9.

Tab. II.

non proprio

B,

in loco

A C, A D,

Omnifque in univifio, illius imaginis litui atque figurae congruenter, femper efficitur.
Tr.b. I. ) per prifmu infpeftum , non fuo in loca
Similiter, objeitum
( Fig. 2.
qui
ultimo
locum
aliquem
d
in
refracto radio
transfertur
in
alio
videtur: fed
,
F G, retro ab F ad d dufto, (itus fit.
Simili quoque ratione objectum Q, ( Fig. io. Tab. II. ) per lentem A B infpcradii,
in
tranfitu
fuo
lente ad ocucollocatum
videtur,
unde
a
loco
tum, eo in
7
lum, divergunt. Obfcrvandum elt autem, objeiti imaginem 7, tanto majofem aut
minorem , quam ipfum objcCtum Q, videri , quanto diltantia imaginis 7 a lente
objeiti
ab
quam
diilantia
ipfius
eadem
elt
lente
Quod fi
minorve
major
B,
.
objectum per bina pluravc hujulmodi vitra convexa aut concava infpedtum fuerit ;
loco caejue maunumouodque vitrum novam imaginem effinget j objeClumque eo
imaginis
locus
atque
magnitudo.
ultima:
qua:
erant
Ex
nac obvidebitur,
gnitudine
lervatione pendet tota microfcopiorum telelcopiorumque theoria explicatio. Etenim
in hoc fere polita elt ca univeria theoria, ut exponatur talium vitrorum conficiendorum ratio, qua: ultimam objeiti imaginem tam diltindam tamque magnam tamque luminolam rcprxlemcnt , quam poflit commode exhiberi
In his Axiomatibus eorumque explicatu , quicquid antehac de rebus ad Opticen
pertinentibus traditum fuerit, breviter atque iummatim videor mihi expofuiffe. Dc
quibus enim, inter omnes fere convenit, ea, in his qux infra dicenda lunt explicandis , tanquam principia adhibere mihi licere exiflimabo . Atque hxc quidem fufficiant,qux loco introductionis illita fint in eorum leftorum gratiam, qui cum fint
pcrlpicaci ingenio, nondum tamen in Itudio Optices verfati fuerint.
.neri quidem
cogitatione afleMelius tamen atque facilius hxc , qux (cquuutur , intelligcot ,
vitra.
quentur ii , qui antea in his rebus aliquid operx atque ltudii poluermt ,
traCtare aflucti fuerint.

a revera collocato fluentes, fine intcr|>ofitu Ipeculi, depinxiflent

verfum

&

&

&

PROPOSITIONES.
PROPOSITIO
Lumina , qux

I.

THEOREMA

I.

colore differunt , ea itidem refrangibilitatis gradibus inter

fe

diff erunt

Probatio ab Experimentis defumpta

EXPERIMENTUM

Hartam

I.

nigram , oblongam , rigidam , lateribus inter fe parallelis defi; camque linea tranfverfa , ad perpendiculum ab uno latere ad alterum
mediam in duas aquales partes dilpcrtivi Harum partium alteram colore
accepi

nitam

dutta ,
rubro infeci; alteram cxruleo, five indico ad violaceum accedente. Charta ipfa nigerrima erat, colorefque largi ac faturi, atque infuper crafle illiti; ut phxnomenon
evidentius ac notabilius exhiberetur . Chartam iltam duobus coloribus hoc modo difcrctam , per prilma inlpexi ex vitro iolido conflatum ; cujus cz binx facies , per
quas lumen ad oculum tranfmittcrctur, planz erant ac perpolitx, angulumque circiter fexagint graduum inter te continebant ; quem quiaem angulum , refringentem
prilma it
prilmaris angulum appello . Dum chartam hoc modo intuerer , eam
ante
.

&

Digitized by

Google

0 P T I<!

.8

ES y

L IB.

PARS

I.

I.

ante feneftram collocavi , ut charta: latera effent prifmati parallela' ; caque latera ,
linea tranfvcrfa, feneltrx j lano
atque ipfum infimer prifma , horizonti parallela;
charta ipfa, anguperpendicularis; lumen etiam a fcneflra in chartam incidens,
lumen jam inde ad
lum inter fe continerent ei aqualem , quem eadem charta ,
oculum reflexum, inter fe itidem continebant. Ultra prifma, paries cubiculi fubter
feneftram panno nigro obtctlus erat , atque ipfe infuper pannus tenebris undique
circumfeptus ; nequid luminis inde reflefleretur, quod prope chartx extremitates ad
oculum tranfiens, fele lumini a charta reflexo immifccrct, eoque paflo experimentum interturbaret. His ita difpofltis; qux oblcrvabam , hujufmodi erant . Si angulus refringens prifmatis furfum convertatur , ita ut charta refrailione altius attolli
videatur ; dimidia ejus pars illa , qux erit colore cxrulco infetla , altius videbitur
refringendo attolli, quam illa qux erit rubra. E contrario autem , fi prifmatis angulus refringens deorfum convertatur , ita ut charta refringendo deorium ferri videatur i tum cxrulea ejus pars aliquanto inferius demitti videbitur , quam rubra .
Quamobrem in utroque horum cafuum , id luminis , quod a carulea chartx parte
per prifma ad oculum fluit, majorem in eifdcm circumftantiis refratlionem patitur,
confcqucnter, magis refrangibile cft .
quam id quod fluit a parte rubra;
Fig. II. Tab. II. ) ex10. In ichemate undecimo ,
I
E inter fe parallelis definiE chartam , lateribus
hibet feneflram ;
difpertitam in binas partes xquales , quarum altera
tam ,
linea tranfvcrfa F
colore cxruleo faturo, altera F E colore rubro faturo infetla fit. B
cab
c a interjunguntur in
reprxfcnt.it prifma, cujus facies refringentes A B b a &.
a furfum fpeflans, paralcommiffura refringentis anguli A a. Hxc angulata acies
horizonti
fimul extremitatibus chartx inter fe parallelis
lela cft
I
E
linea tranfvcrfa F
plano fcneflrx perpendicularis eft . Porro d e eft chartx imago rcfratlionc ea, qux fit furfum verfus, ita reprxfentata , ut pars cxrulca
altius fublata fit ad d g , quam pars rubra F E ad f r; ac proinde majorem pafla fit
refratlionem . Quod fi acies refringentis anguli deorfum converfa fit ; jam chartx
pars cxrulea refringendo inferius demitimago deorfum refringetur , puta ad / 1 ;
tetur ad J"y, quam pars rubra ad p*.

&

&

&

&

ILLUST RAT
&D
&

MN
&H

(.

DG

A C

AC

&

&

&

&H
DG

&

EXPERIMENTUM

II.

&

Chartx ante memoratx , cujus dimidix partes colore rubro

cxruleo feorfum infctlx erant , quaque papyri conglutinatx fpiflitudinc erat ad rigiditatem tenue ferici
nigerrimi filum Ixpius circumvolvebam ; ita ut lingula fila in charta colorata , tanquam totidem linex nigrx fuperinduflx , aut longx tcnuefquc umbrx in eadem projctlx confpiccrcntur. Licuerat lineas nigras calamo ducere ; fed fila ferica tenuiora
diftintliori termino definita . Chartam , hoc modo coloribus indutlam
erant ,
lineis nigris dillinflam , ad parietem admovi , fituquc ad horizontem perpendiculari
ita collocavi , ut colorum alter ad dextram eflet politus , alter ad fimftram . Ante
parvo admodum interjcilo Jinchartam, in colorum confiniis, ab interiori parte,
tervallo , candelam appofui ; qux lumen quam clariflimum chartx affunderet
notlu
enim capiebatur experimentum . Flamma candelx ad inferiorem chartx marginem
altitudine pertingebat, vel paullo fupra eam ferebatur. His ita difpofltis ; ex adverfo
chartx , fex pedum
unius duarumve unciarum intervallo , erexi fuper tabulato
lentem vitream uncias
- latam , qux radios e diverfis cbartx partibus fluentes ita

&

&

&

&

colligeret

ut

ii

ad totidem alia punfla ex altera parte

eodem

fex

pedum

&

unius

duarumve unciarum intervallo ,

loratx imaginem in charta alba

ultra lentem convergerent ; eoque patio chartx coibi collocata depingerent ; eodem modo quo lens in
fcneftrx foramine infixa , corporum foris objetforum imagines in cubiculo tcnebricofo chartx albx plagula exceptas depingit . Chartam illam albam , fini
ad horizontem
ad radios fibi a lente incidentes perpendiculari ereflam , ultro citroquc )
modo lentem verius , modo a lente , movebam ; ut quibus in locis cxrulearum ru-

&

&

bo*

ROPOSIT

IO

I.

EX PE R.

II.

brarumque chaftse colorati' partium imagines maxime didinttas fe exhiberent , invenirem . Loca ilia facile dignofeebam ex imaginibus linearum nigrarum , qua? erant ipfa fila fcrica in chartam, ut dixi, convoluta. Etenim imagines fubtilium illa-

rum tenuiffimarumque linearum , ( qua: lummo luo nigrore ad umbrarum in colorivix difcerni potuebus projeftarum fimilitudinem accedebant , ) contuli erant ,
runt ; nili quo tempore colores , ex utraque parte cujufque lineae , terminis maxime
didinilis definiebantur . Contemplatus igitur , qua potui fumma accuratione , quibus in locis rubrarum carrulearumque cnartz coloratae partium imagines quam maxime didinilz apparerent ; obfervavi id ita fe habere , ut quo in loco rubra chartz
pars videbatur diltinfla, eo in loco pars czrulea femper confufa videretur , adeo ut
linea; nigra: ei indu&x vix difcerni potuerint : E contrario autem , quo in loco caerulea chartz pars maxime dillinfla videbatur, eo in loco pars rubra femper videretur
confufa, adeo ut linea: nigra: ipfi induflz jam vix difcerni potuerint: Quodque interea duo loca , in quibus na: dux imagines feorfum didinflz videbantur , fpatii interjaceret y id fefqui-unciz intervallum effiet . Etenim quo tempore rubra chartz colorata: pars maxime diAinflam fui imaginem exhibebat , charta alba, qua hz imagilens , fefqui-unciz intervallo longius inter fe diilabant , quam
nes excipiebantur ,
quo tempore partis czrulcz imago maxime didin&a videbatur . Cum itaque utriufque incidentia in lentem plane eadem ellct ; color czruleus a lente plus refringebatur , quam ruber : adeo ut fefqui-unciz intervallo propius a lente , quam color ruconfequenter magis fit refrangibilis
ber , convergeret ;
IO . In fchemate duodecimo ,
( Fig. n. Tai. II. ) exhipartem ejus czruleam i F E partem rubram ;
bet chartam coloratam ;
lenI chartam albam eo in loco pofitam , ubi partis rubra: imago , una cum fuis
tem ;
b i eandem chartam eo in loco pofitam , ubi
lineis nigris , didinfta videbatur ;
partis czrulcz imago videbatur didinfla . Locus h i fefqui-unciz intervallo propius
I , a lente
didabat
quam locus
Idem erit hujufce experimenti eventus , utcunque quxdam cir.
cumflantia: varientur . Exempli gratia : In primo experimento , fi prifma
charta
ad horizontem quovis angulo inclinentur i
in utroque experimento , fi linez coloratz in charta nigerrima dudlz fint ; exitus experimenti nihil immutabitur. Verum
enimvero , in hifce experimentis deferibendis eas volui adhibere circumdandas , quibus vel ipfum phznomenon clarius atque evidentius exhiberi poffiet , vel quibus tiro
rem facilius experiretur, vel tandem quibus folis ut ipfe ufus fuerim acciderit. Atque
hoc idem fzpius in fcquentibus experimentis deferibendis feci : De quibus omnibus
hoc in loco lcftorcm (emel monuille , latis fit . Obfervandum ed autem , ex hifce
experimentis non id continuo effici , ut illud omne lumen , quod e charta czrulea
fluit , magis refrangibile putandum fit , quam id omne quod fluat c rubra
utrumque enim iflorum luminum ex radiis diverfe refrangibilibus compofitum ed ; adeo ut
in ido rubro lumine nonnulli fint radii nihilo minus refrangibiles quam radii in czruleo,
in ido cxruleo lumine nonnulli fint radii nihilo magis refrangibiles quam
radii
rubro . Sed ifliufmodi radii , ad totius luminis rationem , perpauci funt ;
id efficiunt , ut experimenti fucccffus minuatur , nequaquam autem ut penitus impediatur . Quum enim colores ruber
czruleus dilutiores
languidiores effient ;
imagines ante diftx minus, quam fefqui-unciz iutervallo, inter fe didabant : quum
autem hi colores largiores
faturatiores effient ; ez imagines , uti inferius exponetur , majori intervallo inter fe didabant . Atque hzc quidem fufficiant , quz , ad
hanc propofitionem comprobandam , in corporum naturalium coloribus capta fint experimenta. In filis enim coloribus, qui prifmatum refraftione fefe exhibent, veritas
nujufce propofitionis , ex iis , quz in fequenti propofitione enarranda funt , experimentis uberius apparebit.

&

&

&
ILLUST RAT
H
H

SCHOLIUM

DE

DG

MN

&

MN

&

&

&

&

&

&

&

PRO-

Digitized by
r

Google

6 PT 1 C S
PROPOSITIO

*o
'

Lumen

LIB.
II.

I.

PARS

I.

THEOREMA

II.

Solis conflat ex radiis drjerfe refrangibilibus

Probatio ab experimentis defumpta

EXPERIMENTUM
N

III.

, ad rotundum fenellri operculi foramen , quoti erat

latum , prilma vitreum admovi ; quo Solis luminis radius , per id foramen in cubiculum tranfmidus , furfum verius ad oppofitum parietem refringeretur , ibique coloratam Solis imaginem exhiberet
Prilmatis axis ( hoc
ell , linea per medium prifma ab uno extremo ad alterum , fitu ad anguli refrinfequentibus experimentis ad radios
gentis aciem parallelo tranliens, ) erat in his
incidentes perpendicularis . Circa hunc axem lente converfo prifmate ; lumen refraflum , live coloratam Solis imaginem in pariete depiflam , primo defccndere , deinafcenfum illum , cum imago coniiliede afeendere obfervabam
Inter defcenfum
re
morari videretur, prifma cohibui , eoque in pofitu fixum retinui, ne movereEtenim in ea prifmatis politione, luminis refrafliones, quae fierent in
tur amplius
duobus anguli refringentis lateribus, hoc ell , ad ingreffum
egreflum luminis, aequales erant inter fe . Similiter, in aliis experimentis, quotiefeunque id agerem, trt
refrafliones in utraque prifmatis facie inter fe elfcnt iquales ; notavi locum ubi Solis imago lumine refraflo depifta ,
inter duos contrarios motus fuos , in communi

cubiculo valde tcnebricofo

circiter tertia uncia: parte

&

&

&

&

&

&

progrclfus
regrelfus fui confinio , confidere atque morari videretur
cum in iilum locum incideret imago, prifma cohibui fixumque retinui . Atque in hac quidem
pofitione, quippe omnium convenicmiffima , intelligcndum ell prifmata omnia in fequentibus experimentis elfe collocata : nifi ubi alia aliqua politio nominarim deferibetur. Prifmate igitur hac in pofitione collocato ; lumen refraflum charti albi plagula , ad perpendiculum radiis objefta , in oppofito cubiculi pariete excepi ; (olarifque imaginis in chartam co lumine depifli figura atque menfuri , qui elfcnt , adnotavi. Imago oblonga erat , non tamen ovalis , fed duabus reftis interque fe paraljelis lineis a lateribus,
duobus lemicirculis ab extremitatibus , terminata.
lateribus definiebatur terminis fatis quidem dillinflis : ab extremitatibus autem , finibus
valde confufis
minime dillinflis,' lumine illis in locis deficiente paulatim,
evanefeente. Latitudo imaginis ea erat , qui Solis diametro refponderct ; utpotc uncias
1 j- compleflens , inclufa penumbra . Quippe imago , intervallo oflodecim pedum
.

&

&

&

cum

dimidio, a prifmate diflabat : quo quidem intervallo interjeflo

ginis latitudo, ( fubdufla foraminis in operculo fcncllri diametro ,
cii

fubtendebat angulum ad prifma circiter dimidii gradus

.
At longitudo imaginis erat unciarum circiter i

diameter

q!

pridifta imanoc ell, i un-

qui ell Solis apparens

laterumque

reflili-

&

neorum longitudo , circiter oflo unciarum ;

angulus refringens prifmatis, quo itanta longitudine exhibita ell, erat 64 graduum.
lite angulus minor effet, longitudo imaginis itidem minor erat, latitudo autem eadem qui prius. Si prifcirca axem fuum eam in partem convertebatur, qui efficeret ut radii e fecunda
refringente prifmatis facie obliquius, quam ante, emergerent; imago continuo unam
duafve uncias, aut plus eo, fe in longitudinem amplius extendebat . Sin prifma in contrarias partes convertebatur, ita ut radii jam in primam refringentem faciem obliquius

mago

Quum

ma

inciderent ; imago llatim uncia una atque altera in brevitatem fe contrahebar . Quocirca in hoc experimento capiendo
qua potui fumma accuratione id mihi agendum
,
exillimavi , ut ratione fupra expolita prilma eo in fitu diligenter mihi collocatum foret,
quo radiorum e prifmate emergentium refrafliones pares elfent refraflionibus radiorum

m prifma

incidentium. In prifmate

quoufusfum, erant quidem vcnuli aliqui

una extremitate ad alteram per vitrum diffundentes

fe ab
quibus radiorum nonnulli quo-

quo-

Digitized by

Google

PROPOSITIO

EXPER.

II.

III.

11

verum in imagine coloram in longiquicquam effecerunt hr venz. Etenim idem experimentum in aliis prifmatibus cepi ; cundemque femper exitum habebat . Et fpecialiter ,
quum pnfmate uterer hujulmodi venis perquam immuni, & cujus angulus refringens
effet graduum 62'- inveni longitudinem imaginis, intervallo pedum 1 $1 a prifniaqunvcrfus quidem irregulariter difpergcbantur

tudinem extendenda,

tc

effc

unciarum pl aut 10

ut prius,
eft

uncix

i.

errare

Porro

experimentum

nihil

foraminis autem in feneltrz operculo latitudo erat

quoniam

in prifmate apte refleque collocando proclive

ter, quater, fzpius repetebam

imaginifque longitudinem

dixi, inveniebam . Quum alio prifmate, ex vitro adhuc pclluciurerer ; quod venis itidem immune videretur , cujufque angulus
refringens, effet graduum 637 imaginis longitudo, eodem intervallo pedum 187

lemper eam
diori

prifmate
ter

quam

politiorique

aut

erat iterum
i.

unciz

unciarum

circiter

10 aut

10^. Ultra hos

fines, fpatio circi

ab utraque imaginis extremitate, lumen c nubibus proveniens

colore rubro &. violaceo nonnihil tinflum videbatur ; verum id coloris adeo languidum erat ac dilutum, ut a radiis quibufdam ipfius imaginis , quos forte inxquautates quidam vel in iplo vitro, vel in faciebus ejus, irregulariter difperlcrint quoquoverfus, ortum id vel omnino , vel faltem maxima ex parte , fufpicatus lim: ideoque
holce colores , in menfurarum fupra expolitarum rationem , non lum complexus .
Ad hzc , varia foraminis in operculo teoellrz magnitudo ; varia prifmatis , qua
parte lumen tranfmitteretur , craffitudo ; varii infuper prilmatis ad horuontem in
clinationes ; longitudinem imaginis nihil quicquam ad fenlum immutabant
Neque
vero diverla ipfa, ex qua pritmata conllarenr, materia, quicquam immutabatur illa
longitudo .
quum vafe ex politis vitri iamellis in formam prifmatis, condula
intus aqua , conglutinatis uterer ; fimilis plane erat experimenti exitus, lecundum
proportionem retratlionis . Obferv.mdum e 11 priterea , radios a prifmate ad ufque ir
magi nem, lemper reclis in lineis progreffos ; ac proinde, fimul ut primum e pnlma
te exierant , eam omnem inter (e inclinationem habuifle
unde imaginis longitudo
,
oriebatur ; boc eft , inclinationem qux effet graduum amplius duorum cum dimidio . Er tamen , fecundum Optices leges vulgo receptas , omnino nullo modo fieri
potuit, ut hi radii ramum inter fe inclinationis haberent
Sit enim
( Fig. 1.
Tab. III. ) feneftrz operculum ; F foramen per quod Solis luminis radius in cubi.

Nam

EG

& ABC
ABC

culum tenebricofum immittebatur;

planities triangula animo concepta, qua
prifma ea fui parte , per quam luminis pars media permeat , tranfverfum lecerur ;
vel, fi ita potius videtur, fit
ipfum prifma, extremitate fua propiori dircdlo
ad Ipeclatoris oculum obverfa ;
Y Sol ;
charta , qua Solis imago colorata
excipiatur;
imago ipfa, la eribus ad v
tv reffihneis iaterque fc parallelis,
extremitatibus autem P
in lemicirculos delinentibus Sint denique
XL
duo radii
quorum pnor , ab inferiori parte Solis ad fuperiorem partem imaginis proficifcens , interjeflo prifmate refringitur in ptmclis K.
polterior au-,
;
tem , a fuperiori parte Solis ad inferiorem partem imaginis proficilcens , refringitur in
p unciis L
I
Jam quoniam pofuimus , rcfracliones ex utraque parte prilmatis inter fc effe iquales: hoc eft , rcfraflioncm qui ell ad K, ei clle xqualetn qui cil ad
I;
refrailionem ad L , ei qualem qux ell ad
:
ita ut tefraflioncs radiorum
K
I. incidentium fimul fumpti
I emergenrefractionibus radiorum ad
,
tium fimul (uniptis iquales fint
(equitur , aequalia aequalibus adjungendo , tore ut
refractiones itiJem ad K
L
fimul fumpti , iquales fint refratlionibus ad I

& PT

MN
&

& T

YK HP,&

&H

&

&

&

H&

&H

&

fimul (uniptis ; ac proinde , ut idi duo radii, cum fint ique refracti , eandem inter
ie poti , ac antequam refracti fuerint , inclinationem habere debeant ; hoc etl , inclinationem, qui, pro Solis diametri longitudine, fit dimidii gradus.- etenim ea erat
radiorum , ante refringendum , ad fe invicem inclinatio . Itaque , his ita pofitis jon,
gitudo imaginis P T, cx legibus Optices vulgo receptis, lubtendere deberet anguium
*il prilma , qui effet dimidii gradus : qui quidem longitudo zqualis foret ipli latitudmi
B 2

Digitized by

Google

OPTICES

12

&

I B.

PARS

I.

confequenter imago plane rotunda

iv ;
haberent, fi bini illi radu

dini

elfet

I.

Atque hic quidem prorfus

i-

XLIT, & YKHP,

reliquique omnes ex quibus

igitur e contrario experienPn> Tv conflat , xque effient rcfrangibiles
tia evincatur , imaginem illam non rotundam efle , fed latitudinem ipfius circiter
quinque partibus longitudine fuperari : omnino radii , qui majori refractione ad luperiorera imaginis extremitatem P mittuntur , magis , quam ii qui ad inferius ejufdem extremum
progrediuntur , refrangibiles finr nccelTe ell y nili ea forte fit refr aflionis hujufce inxqualitas , qua; cafu poffit accidere
Imago illa
fic erat colorata , ut extremitas ipfius ea , quae minime refringeretur, T, rubra effet ; extremitas autem altera P, qua: maxime refringeretur, violacea; partcfquc media; ex ordine, flavae, virides,
carulcx. Quo quidem amplius
firmatur id ; quod erat prima propofitione comprobandum ; nempe , quae lumina colore differant , ca itidem refrangiuilitate inter
differre . Longitudinem imaginis in
experimentis ante diflis , ab uique extremo
languidiflimo ycolore rubro ex una
parte , ad extremum
languidillimum colorem cxruleum ex altera parte , dimenfus
Ium ; dempta penumbra quadam , cujus latitudo quadrantem uncix vix fuperabat ,
ut fupra diClum ell
ta fc

imago

Cum

PT

&

&

&

EXPERIMENTUM
In radio Solis

Tab.

I.

Fig.

II. )

IV.

per feneflrz operculi

foramen in cubiculum

interjeflo aliquot pedum a foramine intervallo , ptifma in manu ca por

fitione tenui , qua axis ipfius ad perpendiculum illi radio objctlus edet. Per prifma
ita collocatum, infpexi foramen
converfoque hac illae circa axem fuum prilmate,
ut foraminis imago vicibus afeendere
delcendere videretur ; cum inter duos holce
contrarios motus conlillere atque morari imaginem oblervarem , prifma fixum retitranfmiffio

&

nebam, ut refraCliones ex utraque parte angu.i refringentis, ( quomodo in prioribus

experimentis faflum ell, ) inter fe elfent xquales . Per prifma hoc in litu fixum, foramen attentius infpiciens , obfervabam longitudinem refratlx iplius imaginis , multis
partibus fuperare latitudinem luam y partemque illius eam
qux maxime refrafla e(,
iet, violaceam videri, qux minime, rubram; partefque medias ex ordine, cxruleas,
virides ,
flavas . Idem plane eveniebat , quum per prifma e lumine Solis remotum, foramen fplendorc nubium foiummodo illuminatum inlpiccrcm . Et tamen, fi
refraflio fecundum unam certam ( uti vulgo exiflimatur ) finuum incidentis
rcfraftionis proportionem regulariter efficeretur ; refractam illam foraminis imaginem
omnino rotundam apparere oportuiffiet
Ex his itaque duobus experimentis apparet , in fimilibus plane incidentiis notabilem elfe rcfratlionum inxqualitatem
Verum unde tandem nxc oriatur inxqualitas ;
utrum ex eo, quod radiorum incidentium alii magis refringantur, alii minus, idque
certa aliqua ac coltami ratione ; an vero calu hxc omnia eveniant ; an cx co deniue , quod unus idemque radius refratlione conturbetur , difeutiatur , dilatetur ,
2iffilfus quodammodo in multos divergentes radios diffundatur; in qua lententia erat
Crimalilxs
Hoc quidem ex experimentis ante diflis nondum conflat ; ex illis autem
qux fequuntur , fatis apparebit

&

&

&

EXPERIMENTUM
Cum

mecum

V.

fi Solis imago, qualem in

oblongam produtla elfet , vel

tertio fupra experidilatatione cujulqu*

vel aha quavis refraclionum inxqualitate , tali , qux pollet cafu accidere ; fout eadem oblonga imago iterum refraSa in latus , jam fecunda ifla
,
dilatatione radiorum , aut quxctmque fuillet fortuita illa refraclionum jam in latus
laClarum inxqualitas , in latitudinem xque , atque ante in longitudinem , extenderetur
hxc, inquam, mecum cogitarem y luccurrit ut experirer , quis cllct futurus

mento
radii

igitur ita

cogitarem;

defcripfi, in fpeciem illam

re neccffario

Cum

Digitized by

Googl

PROPOSITIO

XP

II.

R.

IT.

13

rus fecundx hujufmodi refraflionis cffeflus . Hunc itaque in finem , omnibus eodem
modo atque in tertio experimento dilpofitis , prifma alterum proxime pofl primunq.
fitu tranfverfo appofui , quoti Solis luminis radium , fiui e primo prilmate incidemprimo prilmate hic radius refringebatur (urium verius ; a
tem, denuo refringeret.
fecundo, in latus. Eventus autem experimenti is erat, ut fecundi prilmatis refraflionc latitudo imaginis nihil plane augeretur; fuperior autem ipfius pars, qua; in primo
prifmate maximam paffa enet refractionem, coloremque violaceum ct cxruleura exhibuiffet, eadem in fecundo prilmate majorem iterum refraftionem pateretur, quam
inferior ejus pars quae rubra atque flava vifa fuerat : hocquc fine ulla dilatatione i-

maginis in latitudinem
I

LLU ST RATIO.

ftra

ABC

prifma

Sit

primum

S Sol;

DH

Fig. 14.

&

5.

prifma fecundum

Tab. III. )F foramen in fencY rotunda imago Solis di,

parietem projcfla; P
, cum nullum interpofitum fit prifma, in
imago , quam radius per primum folum prifma tranfiniflus , ante-

refto luminis radio

oblonga Solis

quam prifma fecundum apponatur

amborum prifmatum refractionibus

exhibeat

autem imago ea

qui

tranfverfis

effifta fit . Jam fi radii , qui ad diverfa rotunda:

imaginis Y punfta tendunt , dilatati rcfradlione primi prilmatis ita diffunderentur, ut
deinceps non in fingulis lineis ad fingula punita proficifcerentur , led linguli radii
atque difcufli , jam e radiis linearibus in totidem fupcrficics radiorum a punin eadem cum incidentia'
refractionis angulis
cto retractionis divergentium ,
planitie jacentium , commutati elfcnt ; adeo ut in iliis planitiebus , ad totidem lineas
fere ab uno extremo imaginis P
ad alterum protenfas , linguli ferrentur ; caque
caufa etTct , quamobrem imago oblonga fiat : fi hac , inquam , ita fe haberent ; utique iidem radii, eorumque fingula: partes, ad diverfa imaginis
punfta tendent
tes , iterum jam tranlverfa prifmatis -fecundi refraCtione dilatari deberent , atque in
latus diffundi ; adeo ut imaginem quadratam, qualis ad xt depiita cft, exhibituri elin quinfcnt . Quod ut melius atque facilius intelligatur ; diflingue imaginem
diffifli

&
T

&

PT

que

aequales partes,

PQK, KQRL, LRSM,

MSUN NUT.
,

PT

Et qua irregu-

lumen rotundum Y , refractione primi prifmatis dilatatum , producatur in imaginem oblongam PT , eadem ratione lumen PQK , quod (patio tum longitudine tum latitudine fimili plane, atque ipfum Y, continetur; refractione fecundi prilmatis dilatari debebit, in imaginem oblongam tqkp produci
Lumen
itidem in imaginem oblongam kgrl ; & lumina LRSM ,
, in
laritate

KQRL
MSUN, NUT
:

totidem
qua:

alias

imagines oblongas

lrsm,msun, nuit,

producantur oportebit

quidem omnes imagines oblongae imaginem quadratam xt conficerent

quidem ita fe haberent neceffario ; fi finguli radii refraftione dilatati in

Atque

totidein
naec
triangulas radiorum a puncto refraflionis divergentium fuperficies diffunderentur . Etenim fecunda refraftione radii in unam partem aque diffunderentur neceffc cft , ac
prima refraftione erant diffufi in alteram ; eoque pafto imago refraftione fecunda in
latitudinem atque dilataretur, ac priori dilatata erat in longitudinem . Hocque idem
omnino accidere deberet, fiquocafu fortuito radiorum alii magis, alii minus, refringerentur. Verum enimvero res ipfa longe aliter fe habet .
prifmatis fecundi refraftionc imago
non latior fafta cft , fed obliqua folummodo ; quomodo ad p t
depifta etl ; fuperiori ipfius extremo P refraftione longius translato , quam inferiori
extPcmo
.
Itaque id luminis , quod ad imaginis fuperius extremum P ferebatur ,
in fecundo prifmate ( pofiiis aqualibus incidentiis ) magis refringebatur , quam id
quod ferebatur ad inferius extremum
:
hoc cft , radii qui erant colore ca:ruleo
violaceo , plus refringebantur, quam qui mbro ciant
flavo; ac proinde magis rcfrangibiles erant . lftud idem lumen , refractione prioris prifmatis , longius , quam
reliquum lumen , a loco Y , quo ante refringendum tendebat , translatum lucrat .
Quare id tam in primo prifmate, quam in fecundo, maiorem fubicrat refraftionem
confequenter plus, quam reliquum lumen, rcfrangibiic erat, etiam ante quam in
primum prifma incideiet.
Aliquando polt fecundum prifma, tertium appofui, vel etiam quartum ; quibus i-

Nam

PT,

&

&

&

ma*

OPTICES

i4

1 B.

I.

PARS

I.

farpius refringeretur in latus. Verum horun omnium experimentorum is unus

erat exitus , ut qui radii in primo prifmate plus quam reliqui refringebantur , iidem
in reliquis prifmaribus plus itidem refringerentur . idque fine ulla imaginis dilatatione in latus . Qnamobrem illi radii , eo quod certa ac conflanti ratione plus quam reliqui refringantur, merito appellari pofiunt mugii refr.ingibilci
Sed ut hoc experimentum quo fpeilet, clarius appareat; concipiendum cfl radios
qui fint atque refrangibiles , eos omnes in circulum unum incidere , qui Solis globo

mago

enim jam ante in tertio experimento probavimus . Circulum autem

id hic ita intclligendum velim , ac fi circulum perfetlum
geometricum dicerem: fcd figuram quamlibet orbicam intelligo, cujus longitudo ac latitudo fint inter fe arquales , quasque ad fenfum poffit circulus videri . Sit igitur A-G
( Fig. is. Tnb. III. ) circulus , quem radii maxime refrangibiles , quotquot e toto
Solis globo fluunt , unum univerfi, fi foli cfTcnt , illuminarent
in oppofito pariete

rcfpondeat . Id
cum dico, non

&

&

&

depingerent : fimiliter E L circulus , quem univerfi radii minime refrangibiles , fi

ipfi itidem foli effenr, eodem modo illuminarent.- dcnicjue
, CI,
, circuli
quos totidem media radiorum genera tuper parietem ordine depingerent , fi fuo lingula ordine , interceptis reliquis omnibus , e Sole propagarentur . Finge porro alios
innumeros circulos interje&os , quos alia innumera media radiorum genera fuo fingula ordine in pariete depingerent , fi feorfum c Sole lingula ordine emitterentur .
Et quoniam revera haec omnia radiorum genera e Sole fimul emittuntur , liquebit necefTum fore , ut ea omnia uno eodemque tempore cmiffa , innumeros circulos inter
fe a-quales illuminent atque depingant ; ex quibus univerfi; , in ordinem continuum
pro iua cujufquc refrangibilitate collocatis, imago illa oblonga
, quam ante in
tertio experimento defcripfimus, compofita fit . Quod fi jam ita comparata ellet rotunda illa Solis imago Y , ( Fig. 14.
1 5. Tnb. III.
) qua: a radio luminis nondum retrafto depingitur ; ut vel dilatatione aliqua radiorum fingulorum , vel alia
quavis fortuita in priori prifmate refraflionis intrqualitate , produceretur in oblongam
iltam imaginem PT: utique eadem ratione, finguli illius imaginis circuli
B
,
,
I , &c. tranfverfa fecundi prilmatis rcfratlionc radios iterum dilatante aut quovis alio modo ( ut prius ) dilpergente , deberent fimiliter protendi
in figuram oblongam immutari : quo patio imago P
jam in latitudinem xque extenderetur , ac
imago Y refra&ione primi prifmatis produtla erat ante in longitudinem :
confequenter refratlionibus amborum prifmatum , omnino effingi deberet imago quadrata,
qualem ante defcripfi , p * r r Cum igitur c contrario , latitudo imaginis P
non
augeatur refraftione ea qire fit in latus ; liquet radios ca refratlione non diffindi ,
nec dilatari , nec ulla alia ratione , qua: poffit cafu accidere , dispergi
fed unumquemque circulum regulari
uniformi retraflione integrum alio transferri ; exempli gratia, circulum
rcfralionc maxima transferri adug ; circulum
retra,
clione minori , ad b h ; circulum
reliquos
I , refraiflione adhuc minori , ad c i
fimili projiortione ; atque hoc paflo novam imaginem pr , ad priorem P
aliquantum inclinatam , ex circulis fimiliter in rcila linea ordine difpoficis componi . Quos
quidem circulos, eadem elfe magnitudine , atque primos , neceilc cfl ; quia latitudines omnium imaginum , Y ,
pt , quando aequalibus intervallis a prifmatibus
diflant, funr inter fe aequales.
Obfervabam prarterea , cx latitudine foraminis F , per quod lumen in cubiculum
tenebricofum rranimittitur , pen umbram oriri in circuitu imaginis
; eamque pcnumbram , in retlilincis imaginum P
p t lateribus , ufque manere . Collocavi
igitur in iito foramine lentem, (ive vitrum objecfivum telefcopii ; quod Solis ima-

BH

DK

PT

&

AG

H C

&

&

AG

&

BH
&
T

PT &

T &

penumbra in Y projiceret . Ex quo effeti um clt, ut ca etiam penumbra, que reclilinei; imaginum oblongarum P T & p t lateribus adhf Ierit , penitus (ublata fuerit ; caque latera tam diffindis terminis definita apparerent,
quam iplc primae imaginis Y circuitus . Atque ha:c quidem ita fe habebunt , fi vitrum , ex qua piifmata conflant, venulis fit immune , prilmatumque facies accura-

ginem

diftinfte fine ulla

te planae fint, 8c perpolitae, fine raiuris

iliis

untiatim curvis, quae innumera: ex parvis

,,

PROPOSITIO
vis foraminibus ab arena reflantibus ,
complanatis, oriri folent. Quiuimo ,

&

II.

EXPER.

jlanni ufti

V.

iS

politura detritis aliquantulum ac

folumnndo., & venulis infi vitrum politum

autem priunatum non accurate plana: liat, (ed, uc tu , co.ivvxx aliquantulum aut concavat j nihilo tamen minus fieri potc.l, ut tres idi imagine; Y
P T, & p t, peuumbris careant: at non in aqualibus a prifmatibus dilLintiis Jam
vero ex eo , quod nulla penumbrx apparerent , hoc certo certius colligebam ; circucerta
lorum ante diClorum unumquemque admodum regulari aliqua , uniformi ,
ac conflanti ratione rcfradum fuilfe . Nam fi fortuita ulla reftadionis fuiffet inaequalitas; nullo modo fieri potuiflet, ut lineae redi A E & G L , quas finguli imaginis P
circuli tangunt , transferrentur ea refradionc in lineas a e & g l , qui
ipfx ufque diftindx & redx aeque forent , ac fuerant priores A E & G L: fed omnino in illis lineis, e loco in locum translatis, penumbra quidam aut curvatura

mune,

facies

&

aut alia aliqua manifcfla perturbatio , neccffario oriretur ; contra quam

,
experientia compertum eit . Quamcunque penumbram aut perturbationem tranfverfa
prilmatis fecundi refradio forte in circulis , ex quibus imago compofita ell , effecerit ; ea omnis penumbra aut perturbatio , in lineis retiis a e
g l , quas uti circuli tangunt , confpiccretur necdfe cfl . Quamobrem , cum in illis lineis redis nulla fit hujufmodi penumbra aut perturbatio j utique nec in ipfis circulis ulla cfl .
intervallum , quo idx tangentes inter fe didant , hoc eft , latitudo imaginis , refra-

undulata

&

Cum

ctionibus non augeatur ; confequens ed , neque circulorum diametros audas fle .

illi tangentes ad litte linei recti fint; utique finguli circuli qui a priori prif-'
mate magis minufve refracti fuerint , iidem accurate caaem proportione magis minufve refraili funt a fecundo . Denique cum hic omnia adhuc eodem modo eveniant, fi ufque tertio vel etiam quarto adjecto pnfmate , radii iterum atque iterum
refringantur in latus ; liquet radios unius ejuldemque circuli univerfos inter fe homoeeneos efTc ; eontmqtie rcfmngibilitatem femper unius modi effe , fuique plane
confimilem; radios amem divcrlbrum circulorum , refrangibilitate inter fe differre ;
idque certa aliqua ac condanti proportione . Quod erat milii comprobandum .
Rellat adhuc unum altcruinve nujus experimenti adjunctum , quo id adhuc darius certiufquc edici poffit. Collocetur fecundum prifma
1 6. Tai. III.)
, ( Fit;.
non proxime pod primum , fcd interjetto aliquo intervallo ; puta in medio fpatii
parietem , quo oblonga imago P
excipiatur, interjacet :
quod primum prifma
adeo ut lumen c primo pnfmate incidat in lecundum jam oblonga facta imago *
t, huic fecundo prilman parallela j tndeque refringatur in latus , ut imaginem oblongam p t in pariete depingat. His enim ita difpofitis, invenies, ut prius, imaginem p t inclinatam aliquantum ad eam imaginem P T, quam primum folum prifma , fublato fecundo , exhibet : Etenim cirulci ipforum extremitates P
p lonf : confequenter
gius inter fe didabunr , quam extremitates rubri
, qui radii
maximam in primo prifmate refractionem paffi , ad cxrulcum extremum * imaginis t proficifcuntur, eofdem iterum in fecundo prifmate , plus quam reliquos, refrados , obfervabis
Rem eandem iterum hoc modo expertus fum . Per duo parea rotunda foramina
F ( Fig. 17. Tai. IV. )
* in fenedrx operculo pertufa , lumen Solis in cubiculum
tcnebricofum immifi ; appofitifquc ad bina ida foramina prifmatibus fingulis
te * & > inter fe parallelis, binos luminis radios in oppofitum cubiculi parietem ita
refringendo projeci , ut bini colorati imagines P
in parietem depidx,
interjunctis in diredum extremitatibus, in una cadcmque linea reda jacerent ; extremo rubro
extremo cxruleo
alterius , fe inter fe continunius imaginis ,
gentibus .
enim bini ifli refradi radii ? adpofito in tranfverfum tertio prifmate
latus ; imaginelquc eo pado in aliam partem parietis
, iterum refringerentur in
transferrentur; puta imago P
ad p f, 3c imago
ad
: hi imagines jam
alio translati p r,&
n , non amplius interjundis in diredum extremitatibus in
una eademque , ut prius, linea reda jacebant; fed disjundi erant ,
inter fe faiti paralleli. Quippe ciruleum extremum
n, majori refradione lonimaginis
gius

Cum

DH

&

&

T&

&

ABC

MN

&

D H

Cum

MN

&

Digitized by

Google

OPTICES,

i6

transferebatur e loco fuo

gius

MT

MT

LIS.

I.

five

refrafla

&

in duabus tabulis ligneis tenuioribus

alterius

imaginis

majori
,

EXPERIMENTUM
Cum

I.

hic propofitio nullam amplius duidem erit experimenti exitus, five

&

PARS.

quam rubrum extremum

t
Ex quo efficitur, ut
, ab eodem loco
bitationem habeat, aut difputandt locum . Porro
tertium prifma D H proxime poli bina priora ,
collocetur ; ut lux in binis prioribus prilmatibus
ba
oblonga
circularis , vel colorata

interjeflo intervallo ,
in tertium incidat vel al-

VI.

foramina rotunda Lunicx

lata incidif-

foramen fcciffcm multo amplius , per quod largior

in illo radio , pofl
cubiculum tcncbricofum tranlmittcrctur
fenellrx operculum , prifma collocavi , quo lumen in parietem oppofitum refringeretur
proxime poli illud prifma , tabularum alteram ita erefl.un Patui , ut luminis refracli pars media per foramen ipfius tranfmitteretur ; reliquum autem lumen
cx utraque parte foraminis interciperetur. Tum , interjeflo circiter duodecim pedum
intervallo, rabulam alteram ita erexi, ut pars media ejus refrafli luminis, quod per
tabulx prioris foramen tranfmilTum , in parietem oppofitum incideret , jam per foreliquum autem lumen ex uramen hujus fecundx tabulx itidem tranfmitteretur
traque parte foraminis interceptum , in hac fecunda tabula coloratam Solis imaginem depiflam exhiberet . Et proxime poli hanc fecundam tabulam prifma alterum
collocavi , quo lumen per hujus foramen tranfmilTum iterum refringeretur
Deinde ad fcncltram reverfus prifmate priori circa axem fuum lente hac illae converfo ef,
ficiebam , ut imago in tabula fecunda depifla furfum deorfum fuper ligno moveretur , quo fingulx ipfius partes per tabula; illius foramen ex ordine tranfmilTx , in

fem

inque feneflrx operculo

Solis luminis radius in

&

prifma pollerius inciderent

Quod dum fieret , notavi loca ea in oppofito pariete , ad
qux id lumen , pollquam in fecundo prifmate refraflum cflet , ferretur Et cx locorum illorum differentia , rem ita fc habere compcri , ut qui radii a primo prifmate
maxime rcfrafli ad cxruleam imaginis extremitatem ferebantur, iidem iterum a fecundo prifmate plus , quam id luminis quod ad rubram ejufdcm imaginis extremita.

tem

ferretur

refringerentur

Qua quidem

obfervatione

tam prima

propofitio

quam

fecunda, comprobatur . Hocquc idem contigit, five axes duorum pnfmatum tnter
fc edent paralleli , five tum ad fe invicem tum ad horizontem quovis dato angulo
inclinarentur

ILLUSTRATIO

Sit

( Fig.

18.

Tat. IV.

foramen

majufculum

ABC;

in

fenellrx

incidatquc
operculo, ner quod Solis lumen tranfmittatur ad primum prifma
refraflum lumen in mediam partem tabulx
idiufque luminis pars media , in
Lumen per id foramen tranfmilTum, incidat deinceps in mediam partem
fecundx tabulx d e , ibique oblongam coloratam Solis imaginem talem , qualem in
tertio fupra experimento defcripfimus , depingat . Illa imago , converfo lente hac illae circa axem luum prifmate
movebitur furfum deorfum in tabula d e ; coque paflo fieri poterit, ut fingulx ipfius partes per tabulx illius fecundx foramen g ordine tranfmittantur Interca aliud prifma a t c poli illud foramen g collocandum elt
quo lumen per id foramen tranfmilTum, denuo refringatur. His ita difpofitis, notavi
in oppofito pariete loca
incideret
eaque obfeira, in qux lumen refraflum
tionc rem ita fe habere comperi , ut aum binx tabulx
prifma fecundum fixa immotaque manerent , illa loca , converfo circa axem fuum primo prifmate , adiduo
mutarentur . Etenim cum pars inferior ejus luminis , quod in fecundam tabulam d e
incidebat , tranfmitteretur per foramen g ; pergebat ea ad inferiorem in pariete locum
:
cum autem fuperior pars ejufdem luminis , per foramen g tranfinitterctur ; pergebat ea ad fuperiorem in pariete locum
; cumque media aliqua pars ejufdem luminis per idem foramen tranlmittcrctur; pergebat ea ad locum aliquem in pariete medium inter
Quoniam foraminum in tabulis pofitio nihil mutabatur ; utique
.
radiorum in fecundum prifma incidentia , in hifce omnibus cafibus , una atque eadem

DE;

foramen

ABC,

M&N

&

M&N

Digitized by

Google

. 1

PROPOSITIO

II.

XP

R.

VI.

17

eflet omnium incidentia ; alii radiorum magis rein priori prilmate majori refradtione longius e via
Ac proiidem in hoc lecundo prilmate iterum magis refradti funt
detorti fuerant
ratione
plus , quam reliqui , refringantur ; merito apinde , quum certa ac conitanii
pellari poliunt magis rcjrangibiks

fuit

Attamen una eademque cum

, alii minus . Quique

fringebantur

EXPERIMENTUM
Ad

VII.

bina foramina in feneltrx operculo , parvo intervallo inter fe diftantia, prifmacolorata: Solis imagines in oppofito pariefmgula appqfui ; quibus dux oblonga:
te ( quomodo in tertio lupra experimento fadtum cll ) depingerentur . Tum ante paexilem , lateribus redi is interrietem , parvo fpatio interjecto , chartam longam
tum prifmata tum chartam ita difpofui , ut color ruque (e parallelis, collocavi
partem
dimidiam chartx incideret ,
color
ber unius imaginis dirctlo in unam
violaceus alterius imaginis dircdlo in alteram partem dimidiam ejufdem chartx :
videretur
rubra
violacea
fimili fere ratione , ac charilla
bicolor
adeo ut charta
,
;
lecundo, quam colore rubro atque indico infeceram .
ta illa in experimentis primo
chartam
erat,
panno
nigerrimo
qui
poli
obtexi;
nequid
parietem,
luminis
Deinde,
inde reflecteretur, quo experimentum poffet interturbari . Quibus ita difpofitis ; chartam per tertium prifina ipfi parallelum inlpiciens , oblcrvabam dimidiam ipfius parquafi
tem eam, qux erat lumine violaceo illullrata, abruptam majori refradlione ,
reliqua charta abfciflfain videri ; prxfcrtim cum eam e longinquo infpicerem . Cum
enim nimis e propinquo inlpicicbam ; chartx dimidia non jam penitus inter fe disjuncta videbantur , led angulo uno cohxrentia; ut faciebat charta bicolor in primo experimento . Quod idem tum quoque accidebat , cum forte charta uterer ni-

&

ta

&

&

&

&

&

&

mium

lata

filo albo ufus fum : idque, cum per prifma infpiceretur,

inter le parallela divilum videbatur : quomodo in Ichcmate XIX. depiubi
( Fig. 19. Tab. IV. ) reprxfentat filum illuminatum lumine vio;
e autem ,
laceo a
ad E .
lumine rubro ab F ad
; d
f g , funt fili dimidia
per prifma refractione infpcCta . Si alterum fili dimidium colore rubro perpetuo illuminetur, alterum autem coloribus omnibus ex ordine: ( quod facile fieri poteft, efficiendo ut, prilmatum altero manente immoto , alterum circa axem luum conver-

Interdum, chartx loco,

in duo

ctum

fila

efl

DG

&

&

) jam filum per prilma ita fe infpiciendum exhibebit , ut dimidium ipfius id,
quod erat omnibus ex ordine coloribus illuminandum quum colore rubro illumina-

tatur:

fit , in eadem linea redta cum altero ejufdem

dimidio , eique in diredtum appofitum videatur : quum autem colore aureo illuminatum fit , tum feparari aliquantillum; quum colore flavo illuminatum fit, feparari paulo longius; quum colore viridi, adhuc longius; quum cxruleo, adhuc longius; quum indico, etiam adhuc longius ; quum violaceo faturo , longilfimc omnium . tx quo clariffime apparet , lumina vanorum colorum varia ellc refrangibi litate : idque eo ordine, ut color ruber omnium minime refrangibilis fit, reliqui autem colores, aureus, flavus, viridis, cxrulcus , indicus , violaceus , gradutim oc cx ordine magis magilque refrangi biles. Quo
quidem tam prima propofitio, quam fecunda, comprobatur.
Porro, coloratas imagines P T,
rcfradlionibus bi( Fig. 17. Tab. IV.
norum prifmatum in cubiculo tenebricolo depidtas , ita difpofui , ut interjundtis extremitatibus , quomodo in quinto fupra experimento expolitum efl , in diredtum in
eadem linea recta jacerent : rumque eas per tertium prilma longitudini ipfarum parallelum infpiciens,obfervabam eas non jam amplius in linea redta inter (c continenm n dcpidtx funt Quippe violates , fcd plane difruptas videri ; quomodo ad p t ,

tum

&MN

&

MT

1 imaginis m > , majori refradtione longius e loco fuo priori

translatum cll , quam rubrum extremum r alterius imaginis p t
Alio tempore, duas illas imagines P
ita difpofui,
( Fig. 10. Tab. IV.
ut, rubro utriufque extremo in alterius extremum cxruleum incidente , contrario co-

ceum extremum

&MN
C

lo-

OPTICES

18

LIB.

I.

PARS

I.

unum ambae conjungerentur quomodo in oblonga figura

Tumque eas per prifma D H longitudini ipfarum paralleobfervabam eas non jam amplius in unum conjun&as ut cum nudis

lorum fuorum ordine

PTMN dcpi&x

in

funt

lum infpiciens ,
,
n,
oculis afpiccrentur , videri ; lcd tanquam duas inter fc diverfas imagines p t
in formam crucis deculTatse tranfverias jacere . Ex quo apparet colorem rubrum unius
in unum conjunfli fuerant , diviolaceum alterius , qui ad P
imaginis

&m

N &MT
p & m

&

llrados jam majori rcfradlione coloris violacei ad

quam

rubri ad

&

t ,

dif-

imer fc rcfrangibilitate
Illuminabam etiam parvum circulum chartaceum album , luminibus amborum
prifmatum intermixtis. Cumque is colore rubro unius imaginis ,& violaceo alterius,
ita cfTct illuminatus , ut ex colorum illorum admixtione totus purpureus videretur ;

ferre

inftncicbam eum per tertium prifma , primum parvo , dcin majori intervallo interjefto. Et pro eo, ut a charta longius dilccdebam , imago ipfius per prifma infpetla,
inaequali duorum colorum intermixtorum refradlione paulatim dillrahebatur ; tan-

demque

in

teram

quarum

bat

&

duas diftinclas imagines plane divila cft, alteram rubram , violaceam alea , qux erat violacea , longius , quam rubra , ab ipla charta di (laconfequcnter majorem paira fuerat refradlionem . Cum porro prifmatum in

quo lumen violaceum in chartam projedlum fuerat, fublatum eflet imago violacea e conlpcdlu fc continuo fubripuit : e contrario , cum alterum prifma lublatum eflet , imago rubra evanuit . Ex quo apparet duas hafce imagines nihil aliud fuilTe , quam lumina binorum prifmatum fuper chartam purpuream primo intermixta , deinde autem inxqualibus luis rcfraflionibus in tertio prilmate , per quod charta infpiceretur , iterum feparata . Illud etiam notatu erat dignillimum li prifmatum , qux erant ad fcnellram , alterutrum , puta id quo lumen
violaceum in chartam projtdum erat, ita circa axem fiium converteretur, ut colofencltra politorum illud,
.

&

ruber, ab illo
(inguli, violaceus, indicus , cxrulcus , viridis, flavus , aureus
prifmate in chartam ex ordine projicerentur ; imago violacea colorem luum congrucmcr immutabat, fcque in colorem indicum, cxruleum, viridem, flavum
rubrum , ordine convertebat ;
pro eo ut colorem luum mutabat , appropinquabat
paulatim ad imaginem rubram ab altero prifmate projeflam ; donec, quum ipla tandem rubra itidem evaderet , ambx in unum plane conjungebantur
Adhaic , duos circulos chartaceos , parvo admodum intervallo inter fe dillantes ,
in alterum ,
ita collocavi , ut in unum eorum , lumen ex uno prifmate rubrum ;
lumen ex altero prilmatc cxruleum , incideret . Circuli illi , diametro uncias lingupoli eos, paries nigro panno obtedlus erat: ne quid luminis inlas continebant:
de refledlerctur , quo experimentum pollet interturbari . Circulos hoc modo illuminatos per prifma infpexi ita collocatum , ut refradlio fleret verfus eam partem , ubi
circulus ruber eflet pofitus . Et pedetentim retrocedens , circulos illos pro eo, ac ipfc
gradum referrem , ad le invicem paulatim appropinquare , tandemque in unum plane coire videbam : cumque deinceps adhuc longius recederem , illi in partes contrarias, ac prius, diftrahebantur ; quippe circulus violaceus majori rcfradlione rubrum
praetervectus , etiam ulterius ferebatur.
res

&

&

&

&

EXPERIMENTUM

VIII.

Tempore xftivo, cum lumen Solis fortiflimum efle folet , prifma ad feneflrx operculi foramen , licuti in tertio ante experimento feceram , collocavi ; ita tamen ,
ut axis prifmatis parallelus eflet axi terrx
ad oppofltum parietem , in refradlo
Solis lumine , libium apertum flatui .
intervallo lex pedum duarumque unciarum a libro, lentem fupra memoratam erexi ; qua lumen a libro reflexum . fimili
iterum fex pedum duarumque unciarum intervallo ultra lentem in unum colligeretur ; ibiqve libri imaginem in chartx albx plagula fle , quomodo fere in fecundo fu

&

Tum

pra experimento fadlum cft, depingeret. Quibus ita difpofltisy lenteque ac libro, ne
loco moverentur, fixis; notavi accurate quo in Joco chartx albx plagula tum eflet
pofi-

Digitized by

Googlej

PROPOSITIO

11.

XP

R.

IX.

19

pofiu , cum literx in libro imprcITx , rubro intenfilfimo (olaris imaginis in librum
incidentis lumine illuftratre, fui imagines in charta illa -quam dillinililfime depidas
exhiberent . Deinde expeflans , donec motu Solis , tk cqnfequenter motu imaginis
iteraslibro excepta: , colores omnes a rubro illo ad ufque medium carruleum fuper
cafdcm tranfirent : cum literas illas colore caeruleo viderem illuminatas, notavi ite1

illultrain loco charta alba jam polita ellet , quum litcrae caeruleo lumine
imagines in eadem quam clilliniliffunas depingerent: invenique chartam jam
unciarum circiter 2 ~ aut 2 - intervallo , propius , quam ante , a lente abefle
Quare eo intervallo, quod cfl unciarum 2 p- aut 2 \ > lumen id , quod erat viola-

rum quo
tx

(111

ceum

imaginis extremum

citius

propter

majorem refraflionem

quam

&

id

quod

c-

Verum in hoc
in unum colleilum eft
rat rubrum cjufdcm extremum, coatlum
experimento capiendo , id prarcipuc mihi agendum duxi , ut cubiculum , quam -po.fet maxime, tenebricolum ellet facium. Si enim adventitii ullius luminis adrnixtipinter fe diintervallo
minori
nc , colores illi languidiores dilutiorcfquc fiant ; jam
llabunt foci ante dicti . In fecundo experimento , ubi colores ii adhibebantur , qui
erant corporum naturalium ; horum focorum intervallum , propter colorum iftoruni
experimento
autem
hocce
, ubi
.
In
imperfetlionem , lefqui-unciam non excedebat
faturatiorcs lunt,
colores prifmatis adhibebam, qui manifello largiores, clariores,
quam colores corporum naturaiium ; id intervallum erat unciarum % i-. Quod fi ad.

&

huc

largiores vividiorcfque colores adhiberi pollent

lum multo adhuc majus edet futurum

nihil dubito

Etenim coloratum

quin id interval-

prifmatis

lumen

cum

propter circulorum fupra in fecundo experimenti quinti fchemate deferiptorum permixtionem , tum propter luminis nubium prope Solem clariorum lie plerunque ininaequalitatibus
trudentis accelfionem , radiofque infuper fbrtuigis facicrum prifmatis
undique duperlos fic coloribus Icfe imermilcentes ; propter has}, inquam, caufas, coloratum prifmatis lumen adeo erat compolitum , ut colorum illorum fufeorum nubilorumgue, indici
violacei , imagines in charta depiflae , debiliores minufque di(lincla: fuerint, quam ut fatis accurate obfervari pollent.

&

EXPERIMENTUM

IX.

cujus bini anguli ad bafim arquales inter fe femireflique elfent , tertius

collocavi in Solis luminis radio per feneilrae operculi foramen , ficuti
;
in tertio fupra experimento ditium efl , in cubiculum tcnebricofum tranfmillo . Converfoque lente circa axem fuum prifmate , donec id omne lumen , quod initio per
alterum angulorum ejus tranfmiluim in coque rcfratlum fuerat , mox a bafi , qua
ufque adhuc e vitro exierat , refletli coeperit ; obfervabam radios , qui maxime re-

Prifma

autem rc&us

cofdem citius quam reliquos rcfletli . Quocirca mecum ita reputa,

reflexi luminis , qui maxime elTent refrangibiles , eos omnium prireflexione copiofiores in illo lumine quam reliquos adelte ; reliquos autem

fracti fuilfent

bam
mos

radiorum

totali

deinceps, totali itidem reflexione, seque , ac hos, copiofos reflet! i . Ut hoc, utrum
ita le haberet, necne, experirer ; lumen reflexum per aliud deinceps prifma ita trajeci , ut in co refratlum , incideret deinde in charta: albae plagulam poli id prifma
interjetlo aliquo intervallo collocatam ; ibique , ut folet , colores refraflionc depingeret .
converfo circa axem fuum , uti fupra ditium elt, priori prifmate ; reni
ita fe habere comperi , ut cum radii illi , qui in illo priori prifmate maxime retrali fuilfent, ciruleiquc
violacei vili elfent , ex toto rcfletli eruperint ; lumen Iu*
per charta ca:ruleum
violaceum , quod itidem in fecundo prifmate maxime refraflavum quod minus
clum fuerat, manifello plus augeri videretur, quam rubrum
refratlum fuerat
deinde, cum reliquum lumen quod erat viride, flavum, rubrum , coeperit in primo prifmate in totum rcfletli ; lumen itidem eorundem colorum luper charta , accelfionem libi faceret non minorem , quam ante libi fccilfent
carruleum
violaceum . Ex quo apparet , radium illum luminis , bafi prifmatis refle2

Tum

&

.-

&

&

&

&

Digitized by

Google

.,

OPTICES

20

I B.

PARS

I.

I.

radiorum maxime refrangibilium , & deinde

; quum primo
minus refrangibilcs , acccflione auflus fit ; utique compofitum

Sexum
rint

eorum
effie

ex

qui fueradiis di-

verte refrangibilibus . Tale autem omne reflexum lumen, quin ejufdem plane natura: fit ac id quod direlo e Sole fluxerat antequam in bafin prifmatis incideret , necfl qui dubitet : quippe in hoc fere omnes conveniunt , lumen
iftiulmodi reflexionibus nullam omnino modificationum luarum proprietatumve fubire mutationem
Refractionum , qua: in faciebus prioris prifmatis fieri potuiflent , nullam hic mentionem habeo ; quia radii in priorem faciem ad perpendiculum ingredi ,
ad per-

mo

&

pendiculum itidem egredi e fecunda, non fuerunt refracli Cum igitur Solis lumen
incidens , ejufdem plane generis ejufdemque natura: Iit , ac lumen e prifmate poft reflexionem emergens ; lumenque emergens , c radiis diverfe refrangibilibus manifeflo
.

utique efficitur, ut lumen incidens fimiliter compotitum fuerit.

primum prifma ;
.
In fchemate XXI. ( Tai. IV. )
B
anguli ad bafim inter fe iquales, graduum quadragcnuin
radius folis , per foramen F tertia
ejuldem vertex ; F
punitum incidenuncia: parte latum, in cubiculum tenebricofum tranfmifliis i
radius minus refrailus ;
tia: ipfitis in bafim prifmatis
radius magis
;
refractus ;
radius luminis a bafi reflexus ;
alterum prifma , quo luluminis hujufce pars minus refraita ;
men inter tranfeundum refringitur ;
r
convertitur circa
p ejufdem pars magis refraita . Quum primum prifma
radii
maaxem fuum eam in partem , quam denotat ordo literarum
gis magifque oblique ex ilto prifmate emergunt , donec , pottquam qua potuerint
indeque ad p pergentes
lumma obliquitate emerferunt , reflcitunmr tandem ad
;
adjungunt fe ad radios
p . Deinde , continuando prifmatis primi motum , radii
r. Quare lumen
itidem refleituntur ad
acceffioncm adferunt ad radios
;
recipit in fui compofitionem , primo radios maxime refrangibilcs , deinde cos
etiam qui fint minus refrangibilcs . Nihilo tamen minus, poilquam ita compotitum
fit, adhuc ejufdem plane natura: etl ac dirctla Solis lux F
quippe in qua reflexio
;

compotitum

fit i

ILLUSTRATIO

B C

ejus bafis

quinum

ABCelt

&C

reclangulus

MG

MN

M
M H

VXY

ABC

ABC;

MG
MN

&

MH

N &

bafis fpecularis

nullam

effecerit

mutationem.

EXPERIMENTUM

X.

Bina prifmata, forma atque magnitudine confimilia, ita colligavi, ut, axibus Iateribufque inter le ex oppofito paralie jis , parallelopipedon conficerent . Id parallelopipedon , in radio Solis per parvum feneflrx operculi foramen in cubiculum tenebricofum tranfmiflo, interjecto aliquo intervallo, ea politione collocavi, qua prifmatum
axes radiis incidentibus objefti effient ad perpendiculum ; radiique incidentes in prifaciem unius prifmatis ,
tranfmiffi per binas contiguas facies amborum prifmatum , emergerent tandem ex ultima facie pollerioris prifmatis . Hrc ultima facies , cum parallela effiet pruna: faciei prioris prifmatis , effecit ut lumen emergens
atque incidens inter fe effient parallela .
, poti bina illa prifmata , tertium collocavi ; quo lumen e prioribus emergens refringeretur; eaque demum refratlione colores, uti fieri folet , in oppofito pariete , vel in charti albi plagula modico ultra
id prifma intervallo ad excipiendum lumen refrailum collocata, depingerentur . His
ita difpofitis , Parallelopipedon lente circa axem tuum convertebam . Cumque contigui binorum prifmatum facies, radios libi incidentes jam adeo oblique exciperent,
ut radii illi in totum reflefli coeperint : radii , qui in tertio prifmate maxime refracli fuerant, chartamque colore violaceo
ciruleo infecerant , iidem jam omnium
primi reflexione totali c lumine tranlmiffio tollebantur.- dum reliqui adhuc tranlmitterentur, colorcfque, ut antea , viridem, flavum, aureum, Sc rubrum, in charta dcpiflos exhiberent ; Poflea autem , continuato binorum prifmatum inter fe colligatorum hiatu , reliqui itidem radii reflexione totali , pro lua cujufque rcfrangibilitate ,
ordine tollebantur . Itaque lumen , quod e binis prifmatibus emerfit , compofitum
erat ex radiis diverfe refrangibilibus
quippe c quo radii magis refrangibiles , ma-

mam

&

Tum

&

ne n-

PROPOSITIO

II.

XP

R.

X.

at

iis qui minus refrangibiles fint , tolli notuerint

Tam vero id lumen
per parallelas folummodo binorum prifmatum facies trajcclum tucrit ; fiquam
cx unius fuperficiei rctracTionc mutationem id fubiiffe fingas ; at illam omnem quatcunquc eft impreffionem , jam ex contraria alterius fuperficiei refractione dcpofucrit
oportet; eoque paCto in prifiinum fuum llatum reftitucum clfe pccefle cil; ejufdemque omnino natura: , ac antequam in illa prifmata incideret, jam elle faaum . Sequitur igitur, id lumen , etiam antea , &que ac poli , quam in prifmata incideret ,
ex radiis diverte refrangibilibus compofitum fuifle
IO. In Schemate XXII( Tab.IV.
font bina

nentibus adhuc

cum

ILLUSTRAT

prifmata

formam

in parallclopipedi

& CD

colligata

)ABC & BCD

BC & CB contiguis

lateribus

la-

inter ie parallelis. Et HIK eft tertium prifma, quo Soautem AB

lis lumen , in cubiculum tencbricofum per foramen F immiflum , & deinceps per binorum prifmatum facies AB, BC, CB, & C D trajeitum, refringitur. demum in
O ad chartam albam PT, fuper qua partim ad P maiori refra&ione , partim ad

teribus

minori refraCtione , &. partim ad R aliaque media loca refractionibus intermediis

circa axem fuum eam in partem,
fertur. Jam convertendo parallelopipcdon
quam denotat ordo literarura A, C, D,.B. efficietur ut, quum facies contigua:
incidentes fatis jam oblique excipiant , cvanclcant
C B , radios F , fibi in
primo radii maxime refracti O P , ( reliquis
continuo e lumine refratto O P
,
O adhuc , ut prius , manentibus ; ) deinde radii O R reliquique mediocriter
poftremo radii minime omnium refratti
Etenim cum facies
refrafti ,
radios fibi incidentes latis jam oblique excipiat; radii ifti inde ex toto reflecti incipient ad N; idque ea lege, ut radii maxime refrangibiles omnium primi in totum rcrleitantur-, ( quomodo in fuperiori ante experimento expolitum eft , )
coufcquenter
primi ad P cvantfcant nectite fit
reliqui autem , quo otdine in totum refieituntur ad
evanefeant Itaque radii qui in prifmateO maxime re, eodem ordine ad R
fringuntur , tolli poflunt e lumine MO,dum reliqui adhuc fuperfunt: ac proinde id
compofitum eft ex radiis diverfc refrangibilibus. Et quoniam facies A B
lumen
inter fe parallelae fttnt;
confenuenter aequalibus
contrarias in partes faftis
refractionibus fuos ipfarum invicem cffcCtus , quicunque ii fuerint, deftruant retexantneceflario ejuldem generis ejufdemque
que ncceffe eft : utique lumen incidens F.
proinde ipfum itidem cx radiis compofitum
natura: erit, ac lumen emergens
antequam radii maxime
erit diverfc refrangibilibus. Duo illa lumina
,
refrangibiles e lumine emergente MOfeparcntur, tum colore tum reliquis omnibus,
quantum ego quidem obiervare potuerim , proprietatibus inter fe plane conveniunt.
proinde ambo
Merito igitur cjufdcm effe generis eiufdemque naturae exiftimentur
confimili ratione funt compofita . Verum fimul ac primum radii maxime refrangifeparari ; id
biles ex toto fefleCti coeperint , eoque paCto a lumine emergente
lumen continuo colorem fuum- immutat ; albumque cum effet , jam dilutius fit pripoftremo penitus emo
fubitavum , deinde aureum, poftea rubrum faturatius,
vane Icit. Nam poftnuam radii maxime refrangibiles, qui chartam ad P colore purpureo infecerant , e lumine
O totali reflexione fublati funt ; reliqui calores fuper
charta ad R
radio colorem
permixti in lumine
, conficiunt Ijam in ifto
,
fubflavum . Cum porro radii carulci
ex parte etiam virides , qui fuper charta inter P
R.vifi fuerant, fublati funt; reliqui inter R
( hoc eft , flavi , aurei,
ifto rarubri
viridium nonnulli , ) permixti in lumine
, conficiunt )am in
.dio colorem aureum. Cum denique, reliquis omnibus reflexione c lumine
O fublatis , radii minime refrangibiles , qui ad
colore rubro faturatiori apparuerant , Coli
nui fuerat
fuperlunt ; horum radiorum jam idem plane color cil in lumine
eorundem fuper charta in
quippe rcfrailio prifmatis
id folummodo eifccerit , ut radii diverfc refrangibiles a fe invicem fepararentur , nequaquam autem ut
colores ipforum ullo modo mutarentur , id quod infra uberius comprobabitur . Quibus ommbui ublcrvationibus tam prima propofitio, quam fecunda, confirmatur.
Si hoc
luperius experimentum in unum conjungantur , ad.

ACBD

BC

&
R &

T
&

OT

BC

&

&T

&CD

MO

&

&

MO; &

FM & MO

&

MO

&

&

& T

&

&
&

MO

& T

MO

HIK

MO,

SCHOLIUM

&

hi-

OPTICES

2i

LIB.

I.

PARS

1.

MN

VXY,

re( Fig. 22 . Tnb. IV. ) quo radius reflexus

adhuc fequetur id , quod erat inferendum . Etenim hoc paquod in quarto prifmate plus quam reliquum lumen refringitur ,
cl.-.rius & illuitrius tum efficietur , cum lumen 0 P , quod in tertio prifmate H I K.
itidem maxime refractum e fi, evanefcct ad P. Poftca autem , cum lumen minus rcfraCium
evanefeet ad T, lumen minus refractum
t fimilitcr augebitur; dum
lumini magis refraCdo, quod cfl ad p , nulla amplius adferatur acccflio . Et fleut radius trajeflus
inter evanefeendum femper eum colorem habet , qui ex colorum in chartam
incidentium permixtione oriri debeat : ita radius reflexus JVl
femper eum colorem habebit , qui oriri debeat ex illorum colorum permixtione , qui incidant in chartam pt. Quando enim radii maxime refrangibiles c lumine traieCio
totali reflexione fublati funt , indeque illud lumen coloris aurei evadit : nimia radiorum illorum exinde in lumine reflexo admixta proportio efficit ,

bibendo quartum prifma

fringatur ad t 1>
fto id luminis

clarius

Np

OT

MO

PT

MO

&

modo ut colores violaceus, indicus,

cxruleus, qui funt ad />, denfiores clariorefoue fiant ; verum etiam ut radius
, amilfo colore illo fubflavo , qui cfl
Solis luminis color, alborem jam induat ad caeruleum accedentem : Qui tamen idem radius fubflavum fuum colorem iterum recuperet , fimul ut reliquum luminis
tranfmifli
itidem refledlatur.
Quoniam igitur in hac tanta experimentorum varietate/ five lumen adhibeatur reflexum ; idque vel a corporibus naturalibus, ut in experimentis primo
fecundo;
vel fpccularibus , ut in nono : five lumen adnibeatur refraftum ; idque vel antequam
radii inaqualiter refrafli divergendo a fe invicem feparentur , amiffaque ea qua erant univerfi albitudine, fuum jam finguli colorem exhibeant , ut in quinto experimento ; vel pofiquam a fe invicem feparati funt coloratique videntur , ut -in fexto ,
feptimo,
oClavo: five lumen adhibeatur trajefium per fuperficics inter fe parallelas, qux fuos ipfarum effedlus , quicunque ii fint , invicem retexant , ut in experimento decimo : Quoniam , inquam , in hifce omnibus experimentis , femper inveniuntur radii, qui in iifdcm incidentiis fuper unum idemque medium inaKjualitcr refringantur ; idque fine ulla diffiflione aut dilatatione radiorum fingulorum , ullave
iron

MN

MOT

&

&

refradlionum inaequalitate tali , qux poffit cafu accidere , ut in experimentis quinto

fexto probavimus : Et quoniam radii , qui inter fe refrangibilirate differunt , fecerni invicem
fegregari poflunt ; idque vel rcfracf lonc , ut in tertio experimento ;
vel reflexione , ut in decimo ; tumque varia feorfum radiorum genera , iifdcm pofitis incidentiis, inaequaliter refringuntur; quique ante feparandum plus exteris refringebantur radii, iidem plus etiam poftea refringuntur, ut in fexto
fcqucntibus experimentis ;
fi Solis
lumen per tria plurave prifmata fibi invicem in tranfver,
ium pofita ex ordine refringatur , qui radii in primo prifmate plus quam reliqui refracti fuerint , iidem in exteris quoque omnibus prifmatibus confimili proportione
plus quam reliqui iterum refringentur ; ut ex quinto experimento liquet / Ex his ,

&

&

&

&

inquam

omnibus abunde apparet

Solis

lumen heterogeneam

ram, quorum alii magis, alii minus refrangibiles

ti ratione. Quod erat mihi comprobandum.

PROPOSITIO
Lumen

Solis conflat ex radiis

gis refrangibiles

III.

fint

efle

radiorum mixtu-

idque certa aliqua ac coflan-

THEOREMA

III.

&

qui radii maqui reflexibditate inter fe differunt :

,
funt , iiaem quoque funt magis reflexibiles

iquet hoc ex nono dccimoque experimentis

In nono enim experimento , cum
prifma circa axem fuum nfquc eo converfum effet , donec radii intra prifma ,
qui in tranfeundo e prifmate in aerem adhuc a bafi ejus refrafti fuiffent , jam in iflam bafim adeo oblique inciderent, ut in totum inde refletli coeperint ; ii radii onmium primi in totum refleflebantur , qui ante, iifdem pofitis omnium incidentiis
.

ma-

P R 0 P O S IT
fuerant refra&i

maxime

binorum prifmatum

bafi

IV.

ij

Hocque idem accidit in reflexione radiorum

in decimo fupra experimento memorata

PROPOSITIO

PROBLEMA

IV.

a communi

Separare a fe invicem heterogeneos luminis compofiti radios.

Adii heterogenei a fe invicem quadautenus feparati funt refraflione prifmatis

in quinto experimento, auferendo penumbram a rein tertio experimento imaginis lateribus , ea feparatio , in illis ipfis reflilineis lateribus
marginibus imaginis, perfe&a fit. Verum in omni parte imaginis inter illa reflilinea latera , innumeri illi circuli in quinto fupra experimento deferipti , quorum
finguli fmgulis radiorum generibus illuminati funt , fe inter fe omni ex parte eommifcendo efficiunt , ut lumen fatis admodum compotitum fit . Quod fi jam circulorum illorum diametri , centrorum fitu atque intervallis nihil mutatis , diminui pofconfequenter radiorum heterogeneorum
fent ; utique permixtio ipforum inter fe ,
mixtura, confimili proportione diminueretur . Sint enim, in fchemate XXIII. ( Tab.
V.)\G, BH,CI,DK,EL,&FM, circuli, quos totidem radiorum genera ex uno eodemque Solis globo fluentia , uti in tertio fupra experimento diflum cfl , fingula
ex quibus omnibus , aliifquc innumeris intermediis ordine confingulos illuminant
parallela oblonga: Solis imaginis
latera difpofitis
tinuo inter duo reOilinea
circulis , imago illa , quomodo in quinto fupra experimento expofuimus , compofita
eft. Sintquc ag , b b , e/, d k , el,
fm , totidem minores circuli , ordine conlidifpofiti ; fimilibus centrorum filomili inter duas parallelas lineas reflas af
rum intervallis ; fimilibufque , ac majores circuli , radiorum generibus illuminati
fibi ordine refhoc efl , fit circulus ag eodem genere radiorum , ac circulus
pondens, illuminatus
item circulus b
eodem genere radiorum, ac circulus
;
fimiliter finguli circuli ei, dk , e/,
fm comparate, iifdem generibus radioex circulis majorum, ac circuli CI,
EL,
Jam in fchemate
BF1, CI, adeo in fe invicem difribus conflante, terni illorum circulorum,
fufi permilcentur , ut tria radiorum genera quibus circuli illi illuminati luat , una
in incfiio
cum aliis innumeris radiorum intermediorum generibus , inter fe ad
confimi lis fere per totam fchematis
penitus commixta fint :
loncirculi
itudinem invenitur permixtio radiorum . Atqui in fchemate p r ex circulis minoritus conflante , terni minores circuli ag, bh, ei, ternis illis majoribus ordine refpondentes , non in fe invicem diffunduntur ; neque ulla fui parte in fe commixta
habent ne bina quidem ex tribus illis radiorum generibus , quibus hi circuli illumiinter fe omnia penitus intermixta funt ad
nantur', quaeque ini altero fchemate

&

flilineis colorata:

five

&

PT

&

&

& gm

AG

&

DK,

BH

&
& FM.
AG,

BH

PT

QR

&

PT

PT

BH
rem hoc modo confideraverit , is facile intelliget , radiorum permixtioproportione diminui , ac diametros circulorum . Si, eifdem manentibus
centrorum intervallis, diametri circulorum tribus tantis minores fiant, quam fueram
antea ; permixtio radiorum itidem tribus tantis minor fiet
Si circulorum diametri decies tanto minores fiant ; radiorum permixtio itidem decies tanto minor evadet:
fimiliter in alia omni proportione . Hoc eft , mixtura radiorum in majori
fchemate
ad
mixturam
eorum
minori
t
eam
in
proportionem
habebit,
,
p ,
quam habet latitudo majoris fchematis ad latitudinem minoris . Etenim latitudines
horum fchematum squales funt diametris circulorum . Ex quo facile conlcquens
eft , permixtionem radiorum in rcfrafla imagine pi
ad permixtionem radiorum in
direilo
integro Solis lumine , eam proportionem nabere , quam habet latitudo iftius imaginis ad differentiam longitudinis
latitudinis iuz
Quare , ut radiorum permixtionem diminuere poffimus , diminuendae funt diametri
circulorum . Hoc autem ita facere poterimus , u Solis diameter , cui illi circuli refpondent , minor reddi queat : vel C quod eodem recidit ) fi foris inter prifma
SoQui

igitur

nem eadem

.-

&

PT

&

&

&

lem

>

Digitized by

Google

OPTICES

t4

L I B.

PARS

I.

I.

lem, magno interjeflo intervallo , aliquod opacum corpus ita fit collocatum , ut ,
intercepto reliquo omni Solis lumine , id duntaxat luminis , quod e medio Soli*
globo fluit , per parvum rotundum foramen in illo opaco corpore tranfmittatur ad
prifma. Etenim hoc paflo, circuli
cxtcrique cis adjuntli, non jam amplius toti Solis globo rcfpondcbunt ; fed ci folummodo ipfius parti , qua- e prifmate
per id foramen cerni poflit ; hoc dl , apparenti magnitudini foraminis illius e prifmate fpetlati. Verum, quo hi circuli magis diftintle ifii foramini refpondeant, lentem infuper prope prifma collocatam oportet, qua foraminis imago ( hoc eft, unufquifque circulorum
dillinile in charta
depingatur v eodem
,
, i/c. )
modo ac lente in feneitra collocata . rerum foris objctlarum imagines diftintle in
quomodo in quinto fupra expericharta intra cubiculum depitlx exhiberi (olent,mento retlilinca oblongae Solis imaginis latera dillintla erant reddita , ac fine penumbra . Atque hoc fi fiat ; jam nihil ncceife erit ut id .foramen longe remotum
fit , ne quidem ultra fenctlram
Quaraobrcm , loco illius foraminis , toramine in ipio fencltrx operculo, quomodo jam infra exponetur, ufus lum.

AG, BH,

AG BH

PT

&

EXPERIMENTUM

XI.

In Solis radio per parvum rotundumque fencftrx operculi foramen in cubiculum

tcnebricofum immiffo , lentem , intervallo circiter decem duodccimve pedum a fcncftra, erexi, qua foraminis imago in charta; albie plagula , intervallo fex , odio , decem , duodecimve pedum ultra lentem collocata diftintle depingeretur . Nam
pro varia lentium forma chartam variis interjetlis intervallis , qux fingulatim
memorare operx pretium non erit , objiciebam . Deinde . proxime poft lentem ,
prifma interpofui ; quo lumen trajetlum refringeretur vel furfum verfus , vel in
latus
eoque patio (imago rotunda , quam lens fola in chartam projecerat , jam

oblongam imaginem lateribus inter fe parallelis definitam , qualem in tertio

lupra experimento defcripfimus , produceretur . Oblongam ittam imaginem alia
charta , eodem fere , ac prius , interjetlo a prifmate intervallo , excepi . Moveprifma jullo inbam autem chartam ultro citroque ufque eo , donec charta
ter fe (patio diilarent, quo retlilinea imaginis latera quam maxime dillintla appareenim hoc accideret; rotundx foraminis irtiagunculx , ex quibos tota illa
rent.
imago eodem modo compofita erat ac imago p t ( Fig. 2;. Tab. V. ) ex circulis ag,
b b, ci,
c; terminis maxime diftintlis finiebantur fine ulla penumbra: idcoque
&' confequenter radiorum heterofe invicem quam pofTent minime commifcebantur
gencorum permixtio jam omnium minima erat . Hoc paflo , ex rotundis foraminis

in

&

Cum

&

&c. oblongam imaginem , qualis- eft pt,

ampliando aut minuendo foramen in fe24 , )
( Fig. 23.
neftrx operculo , efficiebam ut rotundx imagines a g, b h c i , &c, ex quibus oblonga ea imago compofita erat , dilatarentur aut contraherentur , ut mihi libitum
tam magna tamve parva edet
effiet ; indeque ut radiorum mixtura in imagine p t
quam ipfe cuperem
ILLUST
In fchemate XXIV ( Tab V. ) F reprxfcntat rotundum foralentem, qua imago illius foraminis diftintle in charta
men in feneilrx operculo:
I depicta exhibetur ; A BC prifma, quo radii , limul ut e lente emerferint , refringuntur ab I ad alum chartam pt ; ibique rotunda imago I convertitur in oblongam imagiuem pt
Ea imago pt condat cx circulis in una eademque linea retia ordine continuo difpofitis ; quomodo in quinto fupra experimento fatis explicatum eft .
coniequcnter foramini F magnitudiQui quidem circuli , xquales lunt circulo I ;
ne relpondent. Quamobrem minuendo id foramen, hi circuli, iifdcm adhuc manentibus centrorum intervallis , in quam libuerit parvitatem contrahi poterunt . Atque
hoc quidem patio efteci , ut latitudo imaginis illius pt , quadraginta vel etiam fexaginta interdum aut feptuagmta partibus luperaretur longitudine lua Exempli gra-

imaginibus

&

quales

a g

h h , c
formare lolcbam :

funt

RATIO

&

MN

tia:

Digitized by

Google

PROPbsiTIO
tia

G latitudo foraminis

fit

XP

IV.

uncia: ;

& M

R.

intervallum

XI.
,

zj

quo foramen

&

;&

lens imcr fe diftant, fit ii pedum

p B,aut p M,diftantia imaginis / a prifmate aut jcnte, fit io pedum;
angulus refringens prifmatis 61 graduum
utique latitudo imaginis p t erit -i uncix , longitudo autem c;us circiter fex iplas uncias

&

complefletur Quare longitudo ejus ad latitudinem erit , ut 72 ad i

& confequenter lumen hujus imaginis (emel
feptuagies tanto , quam direftum Solis lumen ,
minus erit compotitum Hujufmodi autem lumen , laus quidem fimplex & homogeneum a- (limari pollit , ad omnia experimenta quae in hoc libello circa lumen fimplex verfari videantur . Etenim adeo pufillum elt quod in hoc lumine admixtum fit
:

&

radiorum heterogeneorum

&

, ut lenlu percipi vix polfit : nifi forte in coloribus indico

violaceo; quibus, ut funt colorum fufciores, perpaululum id quoquoverfus difper-

luminis, quod prifmatis inxqualitatibus irregulariter refringi lolet , facile aliquam

immutationem adferre queat
Attamen , loco rotundi foraminis F , melius adhiberi poterit foramen oblongum >
.
Si eforma oblongi parallclogrammi , cujus longitudo parallela fit prifmati
enim hujulmodi foramen , longum fit uncia una aut duabus ; latum autem J folummodo aut i uncia:, aut etiam minus eo: lumen imaginis pt xque , vel etiam
fi

ABC
&

magis , quam in priori cafu , fimplex erit

proinde
fimulquc imago latior multo ,
ad experimenta aptior.
Porro , foraminis hujufcc parallclogrammi loco , adhiberi poterit foramen triangulum , binis lateribus inter fe squalibus ; cujus bafis , exempli gratia , fit circiter ~
altitudo autem uncia una, aut plus eo. Etenim hoc pailo , fi prifmatis axis
fit parallelus ad trianguli perpendicularem, imago pt ( Fig. 25. Tai. V. ) jam compolita erit ex triangulis xquicruris ag, 6 hy c 1 , d It , cljfm , ( "c. aliilque innumeris
intermediis triangulis, foramini triangulari forma
magnitudine relpondemibus ,
inter duas lineas parallelas af
ordine continuo dilpofitis. Qux quidem trian-

uncix;

&

&

& gm

fuis nonnihil inter fe commixta erunt ; a verticibus autem

nequaquam. Quare lumen a clariori imaginis latere af, ubi triangulorum bales fitx lunt,
erit quidem aliquantum compofitum ; a latere obfcuriori autem g m , plane fimpliin omni parte imaginis inter illa latera , pro eo ut a latere obfcuriori
cilfimum ;
pt,
dillct,
talem
imaginem
ubi 'emagis
minulve
compofitum
Atque
quidem
g m
mel comparaveris; varia experimenta capere licebit, vei in clariori ac minus fimplici ipfius lumine a latere af, vel in obfcuriori ac fimpliciori lumine a latere gm, ut

gula a bafibus

&

libitum fuerit.

Verum

in hujufmodi experimentis capiundis, id

lum quam

polfit

maxime renebricofum

fiat;

omnino agendum

nequid luminis

&

lele

ell , ut cubicuimaginis pt lumini

prxlertim , fi experimenta capiunextrinfecus admilcens compofitum id reddat :

da funt in fimpliciori illo lumine , quod elt a latere
quod , cum debilius lan;
f
guidiufque fit , utique minorem proportionem habebit ad lumen extrinfecus adveniens ,
proinde admixtione illius luminis magis interturbabitur compofitumque
reddetur. Oportet etiam ut lens lit bona, qualis in confpicillis tubulatis adhiberi lolet : infuper ut prifma fit angulo largiori , puta 65 aut 70 graduum ; beneque faflum , ex vitro bullis venulilque immuni ,
faciebus non , ut fit , convexis aliquantum aut concavis , led accurate planis : item ut fumma cum cura perpolitum
quomodo vitra ad confpicilla tubulata poliuntur ; non autem , uti vulgo fit , Hanfit
,
no ullo folummodo leviter defriilum ; quo cum foraminum ab arena reflantium

&

&

margines

detriti fint

vitri
,

facies

adhuc innumeris perparvis larvibufque prominemiis

aliquantillum convexis undarim crifpa manet

Prxterea , prilmatis acies angulatx ,
lenrilque extremitates , quatenus irregularem aliquam refraflionem efficere pollent
charta nigra adglutinata obtegi debent . Radiique folaris in cubiculum tranfmilfi lumen id omne , quod ad experimentum erit inutile , charta nigra aliovc aliquo nigro
objcclo corpore omnino intercipiendum eft . Alioqui enim lumen id inutile , quaqua.

Digitized by

Googl

OPTICES

16

I B.

PARS

I.

1.

quavcrfus in cubiculo reflexum , hnmifcebit fefe imagini oblongae , eamque nonnihil

interturbabit .. Cattcrum ad hxc experimenta non equidem protfus necelfariam clle
dixerim tantam, quantam in prsefcnti imperaffc videar, diligentiam.- Quanquam ad
id fane, ut feliciter procedant experimenta, permultum conferet; ideoque fi quis accuriofius naturam fpeculari velit , is certe tantam diligentiam non fine
curatius
frudbu uberiori adhibebit . Verum enim vero prifmata ex vitro (olida , qua- hujufmodi experimentis capiendis fatis idonea (unt , comparare perdifficile elt : Quamobrem
ipfe vafis ex Ipcculorum confrailorum partibus in formam prtfmatum , conclufa inadaugendam retraebionem
tus aqua pluvia, compadlis, nonnunquam ulus fum ;
aquam interdum Saccharo Saturni copiofe imbuebam

&

&

PROPOSITIO
Lumen homogeneum
rum ,

Rima
fuit;

regulariter

V.

THEOREMA

fine ulla dilatatione

diffijfune

IV.

aut difcuffione radio-

objeBorum lumine heterogeneo per corpora

refringentia viforum afpeBus , oritur ex diverfa rejrangtbtli tate radiorum diverforum generum

refringitur

Et

eonfuftor ille

pars hujus propofitionis jam ante in quinto experimento fatis comprobata

ex his, qua: fequuntur, experimentis amplius manifefta fiet.

&

EXPERIMENTUM

XII.

Chartam nigram , in qua foramen rotundum erat diametro circiter quintam aut
fextam uncix partem longa, ita collocavi , ut ea imaginem ex lumine homogeneo
talem , qualem in praecedente propofitionc defcripfimus , fic exciperet , ut luminis
pars aliqua per foramen iplius tranfmitteretur
Dein luminis partem eam , quae per
chartx foramen tranlmilTa efiet , prifinate poli illam chartam collocato ita refregi ,
ut deinceps in chartam albam, mterjcdlo duorum triumve pedum intervallo, ad perpendiculum incideret . Quibus ita difpofitis , oblcrvavi imaginem fuper charta alba
refractione luminis illius homogenei depi&am , non jam oblongam effe , ut cum
tertio experimento ) luminis folans compofiti refraftione depingeretur; led ,
( in
latitudine inter fe x( quantum oculis quidem judicare potuerim , ) longitudine
qualibus , plane rotundam
Ex quo apparet , hoc lumen regulariter refradum elfe ,
fine ulla dilatatione radiorum.
.

&

EXPERIMENTUM
In lumine homogeneo

&

circulum chartaceum

XIII.

diametro

i.

uncia: longa, colloca-

lumine nondum refrafto

alium circulum charta,

ceum , eadem magnitudine , fimiliter pofui .
aliquot pedum inter, interjecto
vallo , utrumque horum circulorum per prifma oculis admotum infpexi . Circulus
is, qui heterogeneo Solis lumine illuminabatur, oblongus valde, ficuti in quarto experimento , videbatur ; adeo ut latitudo ejus multis partibus fuperaretur longitudine
lua.- Circulus autem is, qui lumine homogeneo illuminabatur, plane rotundus videbatur;
diltindtis terminis definitus; ut quum nudis oculis infpiccrctur
Quo ex.
perimento utraque pars hujus propofitionis comprobatur .
vi

in albo heterogeneo Solis

Tum

&

EXPERIMENTUM

XIV.

Cum

mulcas aliaque id genus minuta corpora, in homogeneo lumine collocata ,

per prifma infpicercm ; partes ipforum videbam tam dillinae definitas , ac fi nudis
ea oculis afpcxiflTcm .
autem eadem corpora , in albo heterogeneo Solis lumi-

Cum

ne

nondum

refrafbo collocata

per prifma fimiliter infpiccrem

valde confufis tcr-

Digitizod by

G.OOgl

PROPOSITIO
minis definita videbantur

FI.

27

adeo ut minutiores ipforum parte? difeemere

&

interno-

icere haud potuerim . Similiter cum litterulas minutiores libro imprefias , primo in
lumine homogenco , deinde in heterogenco collocatas , per prilma infpicerem ; in
polteriori lumine tam confuls tamque indiflinilx videbantur , ut legi non pollent! ;

in priori

autem adeo

diflinile cerni

quam

&

fi

&

plane nihilo minus

facillime legi poffent ,
, ut
nudis oculis afpicerentur . In utroque cafu ealdem res obje-

diflinilx

eodem fitu nofiras, per idem prilma, & eodem intervallo interjecto , conlpifum
Nihil quicquam prorfus inter le differebant , nifi quod lumine diverlo
quod quidem lumen uno in cafu limplex erat , in altero compofiilluminabantur
tum
Quare corpora illa objefla , quamobrem in priori calu tam diffinite , in pofleriori tam confufe cernerentur , niliil aliud plane in caufa efie potuit , prxter luminum lolummodo differentiam Quo itidem tota propofitio comprobatur
Porro in tribus hilcc experimentis, id etiam notatu erat dignilltmum ; homogenei
tas,
catus

luminis colorem refratfionc nihil

fuilfe

PROPOSITIO

immutatura

THEOREMA

VI.

V.

Sinui incidentia cujufque radii feorfum e/i ad ftnum refraBionis fua

in data ratione

Numquemque radium
efTc,

ex

iis

feorfum, certa ac conflanti aliqua ratione refrangibilem

Qui radii in prima rctra, latis ell manifeilum

quae dicla funt

pofitis omnium incidentiis , maxime refringuntur ; ii in fequentibus

itidem refraftionibus. iifdem pofitis incidentiis, iterum maxime refringuntur : (imilique ratione radii minime refrangibiles ,
quicunque funt medio aliquo retrangibilitatis gradu y uti ex
IX experimentis liquet . Porro qui
, VI, VII, VIII,
radii in prima rdraClionc , iifdem poGtfs omnium incidentiis , atqualiter refringununiformiter refringuntur.- idtur i ii iterum, iifdem pofitis incidentiis, xqualiter
que fi ve refringantur antequam a fe invicem feparati fuerint , ut in quinto experi-

ihonc, iifdem

&

&

&

&

mento

five pofiquam feparati fuerint , ut in experimentis 12 ,

14 . I13 ,
;
taque refraftio cujulque radii feorfum fit ad certam aliquam conllantemque regulam ea autem regula qux fit , reflat ut jam deinceps ortendamus
Nuperi de rebus Opticis feriptores docent , finus incidentis ad finus refraflionis
nonnulli inllruefie in data proportione; uti in quinto axiomate expofitum cfl :
mentis ad refraftiones mcnlurandas , aut alia aliqua ratione hanc proportionem experimentis computantes, afferuerunt fe eam invenide accuratam . Verum dum illi ,
nondum intellecla diverfa radiorum diverforum refrangibilitntc , crediderunt radios
una eademque proportione refringi univerfos ; exiftimandum cll , eos menluras ad
adeo ut ex illorum
partem mediam lolummodo luminis refragii accommodafle
:

&

menfuris hoc folum concludi poffit ; radios , qui funt medio refrangibilitatis gradu,
ell, qui, cum a reliquis feparati fint, virides videntur, cos in data finuum proportione refringi : reliquos autem omnes , itidem fecundum datas finuum proportiones refringi ; id nobis jam reflat comprobandum . Equidem , rem ita fe habere debere , admodum cfl credibile
rationi confentaneum ; quandoquidem natur.i lemper ell fui fimilis . Verum probatio ab experimentis defumenda requiritur . Atque
talem quidem probationem ita adferemus, fi oilendere poterimus , finus rcfratlionis
radiorum diverte refrangibilium die ad fe invicem in data proportione , quando finus incidentia: funt inter le squales . Etenim fi finus refrailionis onmium radiorum fint in datis proportionibus ad finum refrailionis alicujus radii ; qui fit medio
rcfrangibilitatis gradu ; ilque finus fit in data proportione ad incidentis finus inter
fe squales ; utique reliqui illi refrailionis finus erunt itidem in datis proportionibus ad finus incidentis inter fe squales. Jam autem finus refrailionis die ad le invicem in data proportione , quando linus incidentis funt inter lc squales ; ex ie-

hoc

&

quenti experimento apparebit

Di

EX-

OPTICES

i8

11

B.

I.

PARS

EXPERIMENTUM

I.

XV.

Per parvum rotundum foramen in fenellrx operculo , tranfmittatur in cubiculum

rotunda Solis imago ,
tcncbricofum radius Solis. Sit S ( Fig. z 6 . Tau. V. ) alba
colorata ioblonga
dirtilo luo lumine in oppoiitum parietem depiila . Sit P
mago, qua; fiat refringendo id lumen per prilina in fcneftra pofitum . Sit denique
colorata imago ea, qui: fiat refringendo
f t , vel i p i r, vel f ) t , oblonga
iterum idem lumen in latus per alterum prifma proxime poli primum fitu tranfverfo
collocatum; quomodo in quinto fupra experimento explicatum efl . Hoc e II , fit ca
imago, cum refraflio lecundi prifmatis minor fit , p t, cum refratlio cjufdem ma-

&
T

&

&

fit , 2 p 2 t ; cum maxima ,

3 p 3 r. Etenim ea erit refraftionum diverfitas , fi
fit varia magnitudine ; puta quindecim aut vigmti graduum , quum imago fit p t ; triginta aut quadraginta , quum z p z t ;
lexaginta, quum 3 p 3 t. Verum cnimvcro defcdlu prifmatum ex vitro folidorum,
quorum anguli ca fint qua oporteat magnitudine ; comparari poterunt vala ex politis vitri lamellis in formam prifmatum , conclufa intus aqua , conglutinatis . His
ita difpofitis, obfervabam omnes Solis imagines coloratas , P T,
2 f : t, ; />
3 r, convergere quam proxime ad cum ipfum locum S, quo dircflum Scalis lumen,
quando, fublatis prilinatibus , albam rotundamque in pariete Solis imaginem depingeret , incidebat . Axis imaginis P
produilus ; hoc eft , linea ita ptr mediam imaginem P
dufla, ut reclilineis ipfius lateribus parallela clTct i tranfibar deinceps
per medium ipfum illius alba; ac rotunda: imaginis S. Cumque refrailio lecundi
prifmatis, aequalis eflet refraflioni prioris ; quippe quorum anguli refringentes elfent circiter iexagenum graduum; axis imaginis
illa refratlione effici x , iple
3f 3t
itidem. produflus tranfibat per medium ejuldem alui rotundxquc imaginis S.
autem refraClio fecundi prifmatis minor cflct refraflione prioris ; axes produfli imaginum t p aut z t 2 p illa rcfra&ione effigiarum , intcrfecabant jam in punClis
n , paulo ultra centrum albi rotundxque imaginis S, axem produClum imaginis P T. Unde proportio linei 3 r
ad lineam 3 p P, paulo major erat quam
linei 2 r
ad lineam 2 p P j hxcque itidem paulo major , quam linei t
ad lineam p P. Jam quum lumen imaginis P
incidat in parietem ad perpendiculum i
linei illi 3
2t T, 2 /> P;
r T, p P, funt Tangentes refraCliojf P;
num. Quare ex hoc experimento, proportiones tangentium rcfraclionum inveniuntur ; Unde
finuum proportiones colleflx , xquales reperiuntur ; quantum quidem , imagines intuendo ,
mathematicam quandam ratiocinationem adhibendo ,
judicare potuerim : Non enim accurate calculum ponebam . Itaque propofitio nollra, quantum ab experimentis colligitur, in unoquoque feorfum radio vera efle apparet. Veram autem eam e(Te , accuratilfimc etiam demonllrari potell ex hac fup-

jor

angulus refringens fecundi prifmatis

&

M,

Cum

m&

tT,

&

&

&

&

pofitione ; corpora lumen refringere , agendo in radios eius in lineis ad / uperficies fuas
perpendicularibus . Verum , quo hic demonllratio reCle procedat , dillinguendus cll
motus cujufque radii in duos motus , quorum alter fuperficiei refringenti perpendicularis fit , alter eidem parallelus ,
de motu quidem eo qui cll perpendicularis ,
fubjicienda efl propofitio fequens
Si quis motus, aut corpus motum quodeunque, incidat quavis velocitate in quodvis latum
tenue Tpatium , duobus planis parallelis utrinque terminatum ; inque

&

&

tranfitu fuo per

illua

Ipatium

urgeatur perpendiculariter verius

ulterius

planum

Perpendiquantitatum
, qui , datis diftantns ab illo plano , fit datarum
cularis velocitas illius motus , aut corporis , tum cum emerget ex eo fpatio , lemper atqualis erit radici lummx ejufce , qui compofita fit ex quadrato perpendicularis
velocitatis quam habebat ille motus , aut corpus , tum cum incideret in illud fpa-

quavis vi

tium

haberet

&

.-

ex quadrato perpendicularis velocitatis

tum, cum emergeret,

fi

quam idem motus , aut corpus ,

tum, cum incideret,

perpendicularis ejus velocitas

infinite parva fuilfet.

Ea-

RO P O S I T 1 0

VI.

EXP E

XV.

R.

19

Eadem autem propofitio fimiliter vera erit de quovis motu , aut corpore , perpenloco lummr binorum qua-,
, fi
dratorum, differentiam iplorum fumas . Demonftrationem facile invenient mathemarici ; idcoque , ne ledorem diftineam , eam hic non apponam
C ( Fig. 1. Tab. I. ) inciFinge jam radium aliquem obliquilfime in linea
linea CE, in quam
dentem , refringi ad C a Plano R S in lineam C
, fi
C , A D , finus
alius quilibet radius A C refringi debeat , qux fit , quxratur ; fint
incidentia: duorum illorum radiorum ;
E F, eorundem finus refraclionis ;
exponantur xquales radiorum incidentium motus per lineas inter fe xquales
C ad planum refringens parallelo exillente , diltinC A C. Tum , motu
D C , quorum alter A D paralleguatur motus alter A C in duos motus A D
perpendicularis fit ad fuperfkiem refringentem . Similiter dilus, alter autem
llinguantur motus emergentium radiorum in binos motus ; quorum ii , qui funt
diculariter retardato in tranfitu fuo per illud fpatium

N &
:

& NG,

&

&

&

DC

MCl

AD

C G &

perpendiculares, fint

F.

Quod

fi

vis plani refringentis incipiat

agere in radios vel jam in ipfo plano, vel certo interjeflo intervallo, ex una parin omnibus locis intra
te; definatque certo interjcclo intervallo ex altera parte;
perpendiculariillos limites filis , agat in radios in lineis fuperficiei illi refringenti
bus ; adlionefque ejus in radios , in dillantiis xqualibus a plano refringente , xquales
fint ; in dillantiis autem inxqualibus , vel xquales fint , vel certa qualibet proportione inxquales : utique motus radii is, qui lit plano refringenti parallelus, nullam
omnino ab illa vi mutationem patietur ; motus autem is , qui fit plano eidem perpendicularis , mutabitur fecundum propofitionis jam cxnofitx rationem . Itaque fi

&

C N

perpendicularis velocitas radii emergentis

erit

xqualis radici

A D

E F

Summx

N G

squale

nis, ut

MC

niverfalis eft

ad
;

C E

Unde

AD

C D

finus

+-

incidentix

fit

ad

in qua nec quid

,

fit

lumen

CG;.

E F,

erat

ut fupra;

C F,

EF
Qux quidem

linum

refraflio-

.
Et quoniam hxc demonftratio unec quali vi refringatur , nec aliud o-

prxter id folum; corpus refringens agere in radios i liutique veritatem hujufce propofitionis certif-

fux perpendicularibus

fimam videtur evincere

Quare , fi ratio finuum incidentix &
uno aliquo cafu inventa fuerit ; inventa

erit in

thodo in fequenti propofitione tradenda

facile colligi

PROPOSITIO

refraflionis

VII.

cujufvis

omnibus

generis

radiorum in

Ea autem qux

fit

me-

poterit

THEOREMA

Confpicilla tubulata quominus , omnibus numeris perfeEla conjlrui queant

diorum luminis refrangibilitas .

CG,

qux

G.- hoc eft, in data ratione

mnino quicquam pofuerim

tuis fuperficiei

quadratorum

exponatur per

perpendicularis velocitas alterius cujufvis radii emergentis

VI.
,

facit diverfa ra-

tubulata quominus omnibus numeris perfcfta conftrui potuerint ,

fphxricx vitrorum figurx vulgo in caufa fuiffe creduntur; ideoque id libi propolucrunt mathematici, ut vitra in conicarum feflionum figuras tornarent. Verum
ut eos in errore hac in parte verfari oftenderem , propofitionem hancce adjeci .
Qux quam vera fit , ex menfuris refraclionum diverlorum generum radiorum apparebit . Ex autem qux fint , hac ratione definio
Onfpicilla

In

OPTICES

jo

LIB.

PARS

I.

I.

In tertio experimento hujus Partis ,|ubi angulus refringens prifmatis erat graduum
6 2-ji dimidium illius anguli, hoc eft 31 gradus
15 minuta , ell angulus inci-

&
&

denti? radiorum in aerem e vitro egredientium ;

carum partium, quarum radius compleclitur 10000.
dret

rizonti parallelus

refraflioque

radiorum

anguli , ell 5 1 88
hujus prilmatis hoincidentium , relraflioni

(inus illius

Cum

prifma

in

axis

eorundem e prifmate exeuntium , squalis elfet

obfervabam , ope quadrantis , anulum quem radii mediocriter refrangibiles ( hoc ell , ii qui ad medium coloratae
folis imaginis irent , ) cum horizonte continerent Ex hoc autem angulo , & altitudine Sons eodem tempore oblervata , compcricbam angulum , quem radii emergentes & incidentes inter fe continerent, erte 44 graduum ac 40 minutorum; cujus
quidem anguli dimidium, additum angulo incidentis , qui erat Jt graduum & 15
minutorum, conficit angulum refraflionis ; <jui proinde fit 5; graduum ac 3^ minutorum, ejufque finus 8047. Hi funt finus incidentis & refradlionis radiorum mediocriter refrangibilium ; eorumque proportio inter fe , in numeris integris , ell ut
ao ad 31. Vitrum, e quo hoc priima conllabat , colore erat ad viridem dclcendente . Ultimum autem prilmatum in tertio experimento memoratorum , e vitro erat
admodum pellucido candidoque . Ejus angulus refringens erat gradum 63-1. Angu.

&

lus , quem radii emergentes

incidentes inter fe continebant , 45 grad. 50 min. Sinus dimidii primi anguli, 5262. Sinus dimidix fummx angulorum, 8157. Pioportio
autem ipforum inter (e erat , ut prius, in numeris integris, ut 20 ad 31.
Si de longitudine imaginis , qux erat unciarum circiter p-l aut
10, fubducatur

unciarum 2 - refiduum , quod ell uncix 7J , erit

, qux erat
quam eadem imago ita elfet habitura, fi Solis globus unum folummod
Itaque hx uncix yX fubtendunt angulum , quem radiorum maxime

ejnfdem lalitudo
longitudo,

puntlum

foret

minimeque refrangibiles , qui in unis eifdemque lineis in prifma inciderant , inter

fe jam, pollquam emerferint , continent . Quare ille angulus, ell 2 grad. o', 7".
Etenim intervallum , quo imago
prifma , ubi ille angulus conllituitur , inter le
dillabant , erat pedum j 8
quo mterjctlo intervallo , chorda uncias yi longa
-j ;
lubtendit angulum 2 graduum, o'
7" Dimidium autem illius anguli ell angulus,
,
quem hi maxime minimeve refrangibiles radii emergentes continent cum radiis mediocriter refrangibilibus emergentibus: & quarta ejuTdem pars , hoc ell
2"
, 50' ,

&

haberi potell angulus , quem iidem radii cum radiis illis mediocriter rcfrangihilibus
emergentibus contenturi clfent, fi intra vitrum cum cis conjunfli fuifient, nec ante
emergendum ullam parti fuiflent rcfraflionem . Si enim dux xquales refrafliones ,
quarum altera fit radiorum in prifma incidentium , altera emergentium , conftituunt
dimidium anguli 2 grad. o' , 7" : utique una litarum refratlionum efficiet circiter
quartam partem ejuldem anguli . Atque hxc quidem quarta pars fi adjiciatur jam
ad angulum refradlionis radiorum mediocriter rctrangibilium qui erat
,
53 grad. 35;
de eodem (ubducatur; conficiet angulos rcfrailionis radiorum
maxime
minime- refrangibilium , 54 grad. 5', 2";
quorum angulorum
53 grad. 4', 58"
finus funt 8099
7995: cum communis angulus incidcntix , elfet 31 grad. 15; cjulque finus, 5188. Et hi quidem finus, in minimis numeris integris, lunt inter fe
ut 78
77 ad 50.
Jam fi de finibus refraclionis 77
78, communem incidcntix linum 50 fubducas ; refidua 27
28 ollendunt , in parvis refrailionibus retrailionem radiorum minime refrangibilium erte ad refrailionem maxime refrangibilium , ut 27 ad 28 quam

&

&

&

&

&

.-

&

&

&

proxime; rcfraflionumque differentiam in radiis minime maximeque rcfrangibilibus,

erte circiter 2 'j-am partem totius refracl ionis radiorum mediocriter refrangibilium .

Unde

Optites periti facile intelligent, latitudinem minimi rotundi fpatii , in quod

tubulatorum colligere polfmt omnia genera radiorum
partem dimidix apeiturx vitri, aut 5 5.0

vitra objeaiva conlpicillorum

inter fe parallelorum, clfe circiter

par*

Digitizod by

G(

RV

P 0 S

T 10

PII.

31

totius aperturae ; focumque radiorum maxime refrangibilium proprius a vitro objeflivo abeffe , quam focum minime refrangibilium , parte circiter 27I ejus

partem

totius intervalli

lium inter

fe

quo vitrum obje&ivum

&

focus radiorum mediocriter

fi

radii

omnium generum

convexi

fito,

cidum

&

lentem iplam

axe

non nimium

propius a lente aberit,

ad 2 ~}\ am partem di-

&

inter focun^

pundlum

lu-

quam proxime.

examinarem , utrum differentia rcfraflionum , quas

minimeque refrangibiles ex uno codemque punflo fluentes , in vitris

Jam autem

punlo lucido
in punta

ftantix foci radiorum mediocriter refrangibilium a lente , ut didantia

punflum lucidum a quo radii duunt , ad dillantiam inter id

idum

refrangibi-

didant

ex uno quovis
, fluentes
cogantur rcfraflione alius lentis
remota a lente ; focus radiorum maxime refrangibilium jam
quam focus minime refrangibilium , eo intervallo , quod fit

Quod

lentis cujufvis

ut

radii

fpicillorum tubulatorum aliifque id genus vitris patiuntur , tanta fit revera

tam modo dcfcripferim , nccnc ; fubjcftum excogitavi experimentum

EXPERIMENTUM

maxime

objeflivis con,

quan-

XVI.

&

oflavo experimentis ufus fueram , intervallo fex pedum

Lens , qua in fecundo
uniufque uncii a quovis objeilo collocata , colligebat imaginem idius objefli , per
radios mediocriter refrangibiles , eodem interjecfo fex pedum uniufque uncia: intervallo ex altera parte . Quamobrem , ex regula antedicla , colligere debet eandem
imaginem per radios minime refrangibiles , intervallo pedum fex , unciarumque
per radios autem maicime refrangibiles , intervallo pedum quinque unciarum;

que io-j
idatn

adeo ut inter duo loca in quibus

imaginem exhibeant

dum

intervallum

fit

radii

minime maximeque refrangibiles

circiter ji. Etenim , fecun-

unciarum

&
&

illam regulam y quam proportionem habent fex pedes

uncia una , ( intercorpus lucidum objcftum inter fe didant , ) ad duodecim pedes
vallum quo lens
duafque uncias , ( quo intervallo corpus lucidum obje&um
focus radiorum mediocriter refrangibihum inter fe didant ; ) hoc ed , quam proportionem habet unum
ad duo ; eandem habet pars 27^ fex pedum uniufque uncii , ( intervalli quo lens

&

&

idc focus inter fe didant ; ) ad intervallum quo radiorum

refrangibilium foci inter fe didant : quod proinde intervallum

quam proxime

maxime minimeque
fit

unciarum

i.

Jam

ut invenirem utrum hic menlura efoffavum in lumine colorato quod muljam enim
to, quam id quo tum ufus eram , minus effet compofitum , iterabam
radios heterogeneos a fe invicem ea ratione qui in undecimo experimento deferipta ed, ftparaveram ; adeo ut imago colorata, duodecim circiter aut quindecim
Imaginem idam libro literis impreffo expanibus longior fafta effet quam latior

hoc ed
fet

unciarum

&

vera, necne; experimenta fecundum

cipiebam. Cumque lentem iupra memoratam , interjefto fex pedum uniufque uncii intervallo, collocaffem ; quo literarum illuminatarum imago, eodem iterum intervallo ex altera parte colligeretur ; obfervabam imaginem literarum colore cirulco illuminatarum propius a lente abeffe , quam literarum rubro faturo illuminaverum literarum colore indico
tarum, intervallo circiter unciarum trium aut

&

violaceo illuminatarum imago adeo

confufa minimeque

didinfla

videbatur

ut

infpiciens compericbam , id venulis ab una vitri

crifpum effe ; adeo ut refraflio neregularis effe potuerit . Aliud itaque prifma , venulis immunc , accepi ;
literarum duftiliterarum loco duas trefve lineas nigras inter fe parallelas
bus paulo grandiores adhibebam quibus cum colores ita fuperinjeciffem , ut ab una

ei

legi

non poffent. Quare pnfma

extremitate ad alteram pertingentibus undique

quaquam

&

&

ima-

Digitized by

Google

OPTICES

ji

ll B.

I.

PARS

I.

imaginis extremitate ad alteram hac linea: per colores dudlx viderentur ; obfervaham
confinium indici Sc violacei , linearum nigrarum
, ubi color indicus , five
imagines maxime diffindas exhiberet , intervallo circiter unciarum 4 aut 4-I pro-

focum

pius a lente abeffe , quam focum ubi color ruber extremus 8c faturatiffimus imagines earundem linearum nigrarum maxime diffindas exhibebat. Color violaceus adeo
debilis fuit
obfcurus , ut in eo linearum imagines diffinde difeernere haud pominus pellucituerim Quare , cum prifma , quo utebar , e vitro eflet fubviridi
do ; aliud adhuc prifma accepi , quod effet e vitro admodum pellucido candidoque
Verum, hoc prifmate adhibito, longx jam albxque luminis debilioris radiationes (ie
unde concludebam, necdum
ex utraque imaginis coloratae extremitate emittebant
omnia rede elfe comparata . Prilma igitur attentius infniciens , duas trefvc bullulas
in vitro obfervabam, quibus lumen irregulariter refringebatur. Quocirca cam partem
vitri , in qua hae bullula: ineifent , charta nigra obtegebam ; lumineque per aliam

&

&

vitri partem bullulis immunem tranfmifib , imago colorata immunis jam ab irregularibus illis radiationibus apparebat ; eaque fere erat , quam optarem . Veruntamen
debilifque fuit , ut in eo linearum imagines
in obfcuriori lpfius parte , prope imaginis extremitatem , omnino haud divix ,
feernere potuerim. Sufpicabar igitur obfcurum hunc debilemque colorem, admixtum
fibi habere pofle aliquid luminis illius quaquaverium difperfi , quod partim bullulis
quibufdam perparvis intra vitrum latentibus , partim vitri facierum haud fatis accureflederetur : quod
rate perpolitarum inxqualitatibus , irregulariter refringeretur

adhuc color violaceus adeo oblcurus

&

&

quidem lumen, quamvis parvum, tamen fubalbidum cum

tum

&

effet

fenfum

fatis

forti-

obfcuri coloris violacei Phsenomena , afficere

in 12, 13,
14 experimentis expofiviolaceum conflaret ex fenfibili mixtura radiorum hete-

ter, ad interturbanda debilis illius

poflet. Qu.imobrem explorabam ,

&

quomodo

annon hoc lumen

rogencorum . Verum apparebat , non ita fe id habere . Neque enim refradiones ex
hoc violaceo lumine alium ullum colorem, qui quidem fenfu percipi poffet , pratter
unum violaceum, eliciebant ; uti ex albo lumine omnino elicuiflent; & confequenter ex hoc violaceo lumine limiliter elicuiflent , fi id ex albo lumine , ita ut res
fub fenfum caderet, compofitum fuiffet. Concludebam itaque , obfcuritatem folummodo hujufcc coloris , & luminis fui tenuitatem , nimiamque ab axe lentis dillantiam, in caufa fuifle, quamobrem linearum imagines in eo dillinde difeernere haud
ctl,

potuerim. Quocirca nigras iftas lineas parallelas in partes inter fe aequales dividebam ; quo Meilius, quibus intervallis colores in imagine inter fe diflarent , cognofcerem
cumque notalfem quantis itidem intervallis foci colorum eorum , in quibus
linearum imagines dillinde cernebantur , a lente diflarent ; in id deinceps inquirebam , utTum differentia horum intervallorum eandem habeat proportionem ad uncias
ji , hoc eft , ad maximam differentiam intervallorum quibus foci colorum extre.

morum

rubri

&

ac habet colorum in imagine ob,

itidem intervallum ( in redilineis ima-

violacei a lente diftare debent

Icrvatorum diftantia inter

fe ,

ad

maximum

&

violaceus in imagine inter

ginis lateribus dimenfum ) quo colores extremi ruber
fe diflant, hoc cfl, ad longitudinem rcdilincorum imaginis laterum , five fpatium

quo longitudo imaginis cxluperat latitudinem fuam. Qua: autem obfervaverim , hujufmodi fuerunt
Cum oblcrvarem interque fe compararem colorem rubrum faturatiffimum exticolorem eum , qui in confinibus viridis
mumque , qui fenfu percipi poflet ;
csrulci pofitus , diflabat a rubro , in redilineis imaginis lateribus , dimidia parte
longitudinis illorum laterum/ focus ubi confinium coloris viridis
cxrulci , imagines linearum diffinde luper charta exhibebat , propius a lente diflabat , quam focus
ubi color ruber imagines earundem linearum diffinde exhibebat ; intervallo circiter
unciarum zj aut a-i. Mcnlurx enim interdum paulo majores erant, interdum pau-

&

&

&

lo minores; rato

autem

inter fe differebant amplius

uncia:, fetcium difficillimum

erat

Digitized by

Googli

P RO]P OS

10

I.T

VII.

XP

XVI.

R.

33

erat focos , quo in loco (iti e flent , accuratiflimc fine omni errore definire . Jam
vero fi colores dimidia longitudine imaginis inter fe diftantes , ( in roftilineis nimirum imaginis lateribus dimenfi , ) faciunt ut differentia intervallorum , quibus
foci fui a lente didant, fit unciarum 2- aut 2 -i ; utique colores tota imaginis longitudine inter fc diftantes, facere debebunt ut differentia intervallorum, quibus foci
.
fui a lente diftent , fit unciarum 5 aut

Verum id hic obfervandum cft , me non potuiffe videre colorem rubrum ad ufque ipfam imaginis extremitatem, fed duntaxat ad centrum femicirculi quo ifta extremitas terminaretur , aut paulo ultra id
Quare colorem iftum rubrum comparabam , non cum colore eo qui effet accurate in media imagine , five in ipfis conficxrulei ; (eu cum eo colore , qui ad czruleum paulo magis , quam
nibus viridis
ad viridem accederet. Et quemadmodum computabam totam colorum longitudinem
non eam effe, qu.t effet tota imaginis longitudo; fed eam duntaxat, qux effet lonita , lemicircularibus extremis jam in integros
gitudo redilincorum ipfius laterum
circulos abfolutis ; quum alteruter e duobus obfervatis coloribus intra iftos circulos
.

&

caderet, dimetiebar dillantiam cjufcc coloris a fcmicirculari imaginis extremitate ,

dimidio iftius diftantia: de menfurata duorum colorum diftantia inter
, fubduilo
fe , refiduum pro corrcff a ipforum diftantia inter fc acccpi ; inque his obfervationibus correclam iftam diftantiam , pro differentia intervallorum quibus foci fui a lente
diftarcnt , annotavi . Quemadmodum enim longitudo reflilineoruru imaginis laterum, futura effet i pfa colorum omnium tota longitudo, fi circuli , ex quibus ( uti
fupra ollenfum cft ) ea imago compofita eft , in punCfa phyfica contrafli forent :
fic, in eo cafu , correffa illa diftantia binorum quorumvis obfervatorum colorum ,
vera effet furtira diftantia ipforum inter fe
igitur porro obfervarem , interque fc compararem , colorem rubrum extrequi fcnfu percipi portet,
caeruleum illum , quorum correfta diftantia inter
fe effet LZ partes longitudinis rcftilineorum imaginis laterum - differentia interval-

&

Cum
mum

&

lorum quibus
7 ad 12

Cum
illum

ita

3.1

Cum

erat circiter

obfervarem colorem rubrum extremum qui

quorum

corrcfta diftantia inter

imaginis laterum
circiter

a lente diftarcnt
ad ji.

foci fui

fe

effet -i.

unciarum

five

difterentia intervallorum quibus foci

Ut autem

'Jam autem ut

3-!.

fenfii percipi

portet

&

indicum

longitudinis refii lineorum

fui

lente

diftarent

erat

j~
5
obfervarem colorem rubrum extremum qui fcnfu percipi portet,
indicum
five i longitudinis
quorum correCfa diftantia inter fc crtet
,

unciarum

2..

2 ad 3, ita j

.2

ad

&

illum faturatiorem

rcftilincorum imaginis laterum: differentia intervallorum quibus foci

ftarent, erat circiter

Cum

4 unciarum

Ut autem

3 ad

4,

ita

fui

partem indico proximam

quorum

corrccla diftantia inter fe cfTct

tudinis recri lineorum imaginis laterum

lente diftarcnt , erat circiter unciarum

a lente di-

4 ad ji.

obfervarem colorem rubrum extremum qui fcnfu percipi pollet,

differentia intervallorum

&

five

violacei

longi-

quibus

foci fui 4
ad jj- Interdum enim, cum lens commodiori fitu ita cfTct collocata , ut axis ejus ad colorem cxruleum fpeftarct ; Cxteraque omnia commode effent comparata ; Sol etiam
disjcfftis nubibus clarior colluceret ; ipfeque oculis propius admotis chartam , quae
linearum imagines lente projeflas exciperet , attentius intuerer
difeernere poteram
fatis diftinffte linearum illarum imagines , in coloris etiam violacei parte ea , quae
indico prox una effet; honnunquam etiam ultra medium ipfum coloris violacei . Etenim in his experimentis capiendis id obfervaveram , imagines eorum duntaxat colorum diftinfftas apparere, qui vel in axe lentis, vel faltem non longe extra eum,
'effent pofiti
adeo ut , cum color caeruleus vel indicus in eo axe fitus effet , ipfo.

Ut autem

ad 6

ita

rum

'

j4

OPTICES

LIB.

PARS

I.

I.

ruin imagines diflintlc difcernere potuerim ; eodem autem tempore color ruber
multo, quam ante, minus diflinflus videretur. Quocirca id deinceps egi, ut, colorum imagine in brevitatem contratla, ambo ejus extrema propius jam ab axe lentis dillarent . Jamque ejus longitudo erat unciarum circiter 2 -i , latitudo autem cir-

citer

aut 1 unius uncix

nigrarum

Porro loco linearum

in

quas colores adhuc

unam jam lineam nigram prioribus latiorem duxi ; quo facilius imagieamque lineam brevibus tranfverfis lineis in partes inter
dilcerncrem
intervallo inter fe dillarent dimeti, quibus colores obfervati quo
rer. Quibus ita difpofitis, poteram jam nonnunquam difcernere lineae hujufcc imaginem una cum divifionibus luis, ad ufque centrum fere femicircularis violacea: extremitatis imaginis . Quaeque jam deinde obfervaverim , hujufmodi erant .
inciderant

nem

ipfius

fe aequales divifi

Cum
violacei

oblervarcm colorem rubrum extremum qui fenfu percipi polTet

eam, quorum

correcla dillantia inter

laterum

reffilincorum imaginis
foci a lente dillarent

erat

4:

ita

Ut autem

8 ad 9

differentia

fe

eflet circiter

intervallorum

uno tempore unciarum 4-

4!

4!

4I

ad

jl

jdi,
,

partes

partemque
longitudinis

horum colorum
tempore ^2 , alio

quibus
,

alio

refpclive

&

Cum

obfervarem colorem rubrum extremum ,

violaceum itidem extremum ,
qui fenfu percipi polfent : ( quorum quidem colorum correfla dillantia inter fe ,
cum omnia quam potuerint commodilfime clfent comparata , Solque clariffimus luceret , erat circiter ii. aut ii. partes longitudinis reflilineorum imagini colorata:
laterum
rent

e(Te

Ut autem

comperiebam differentiam intervallorum quibus foci fui a lente dillaunciarum modo *j-i , modo j-i ,
plerunque plus minus 5 unciarum .
11 ad 12, aut 15 ad 16
ad ji aut ji.
; ita 5 uncia:

&

Atque hac quidem experimentorum progrelTione adduflus fum ut certo credam ,

lumen in ipfis extremitatibus imaginis fatis forte fuilTet , quo linearum nigrarum
imagines clare fuper charta apparere potuerint; futurum utique fuiffe, ut focus coloris violacei extremi propius a lente dillare compertus elTet
quam focus rubri ex,
tremi , intervallo unciarum minimum *JL. Quo & illud etiam amplius confirmafi

&

tur; finus incidentia:

rcfraflionis omnium generum radiorum, eandem proportionem inter fe in minimis refraftionibus , atque in maximis , habere.
Totam hujufce rei experiundx rationem, quoniam negotium ell multa: diligentis
atque accurationis , fingulatim enarrare volui ; ut , qui rem eandem pollhac experiundo examinaturi fint , intelligant quam accurate omnia animo circumfpcclare
fecum ante confiderarc debeant , quo experimentum hocce fibi feliciter fuccedat .
Qui nihilominus, fi negotium fibi minus forlan ex fententia fuccedat , quam mihi
ante fucceffit; collibere tamen poterunt ex proportione quam habet dillantia colorum a fe invicem in imagine, ad differentiam dillantiarum focorum fuorum a lente , quis effet luturus exitus accuratioris experimenti in coloribus longius inter fe
dillantibus. Veruntamcn fi lentem latiorem , quam qua ego ufus fum, adhibeant ;
eamque longo refloque bacillo alligent , quo facile reclaquc dirigatur ad cum femper colorem, cujus focus, ubi fit, requiritur; nullus dubito quin illis etiam melius
h.Tc res fub manus fuccedat
quam mihi ipfi (ucccffit experienti . Ego enim axem
,
lentis ad mediam duntaxat partem colorum, quam potui proxime, direxi ; quo pa-

&

quia paulo remotiores elfent ab axe . imagines

,
minus diftinfle in chartam projiciebant , quam fi axis lentis ad fingulos colores
ordine direflus fuiffet.
his
qua:
ditia
ex
funt
Jam
manifeflum efl , radios , qui refrangibilitate inter fe
differunt , non convenire in unum focum ; fcd ita effe comparatos , ut , fi a lucido
punflo fluant, quod eodem intervallo a lente dillet ex una parte , ac foci fui ex
altera ; tum focus radiorum maxime refrangibilium propius a lente abluturus fit ,
flo languida: colorum extremitates
fui

PROPOSITIO

EXPER.

VII.

XVI.

focus minime refrangibilium , amplius dccimaquarta totius diflantix : fin a

lucido puncto fluant . quod a lente tanto fit intervallo remotum , ut ante incidendum jam pro parallelis inter fc haberi polfint: tum focus radiorum maxime refrangibilium propius a lente abluturus fit , quam focus minime refrangibilium , circiter
27 ma aut 23 r<j parte totius lux diflantix a lente . Porro diameter circuli in medio duorum illorum focorum intervallo fiti , quem hi radii tum illuminant , cum
ibi in aliquod planum axi perpendiculare incidant ; ( qui quidem circulus minimus cll , in quem ii omnes convenire polfint ; ) erit circiter 55 ta pars diametri aperturx vitri . Adeo ut mirum fit conlpiciila tubulata res objectas tam

quam

dillinrtc exhibere polle , quam cas revera exhibent . At fi omnes radii luminis
ex xquo refrangibiles effient , error qui Iblummodo ex fphxricis vitrorum figuris
lexcenties minor etfict . Si enim vitrum objeftivum teleficopii fit pla,
nxonvexum ,
plana ipfius facies ad rem objetilara obvertatur : diameter autem
femidiameter aperturx
Iphxrx, cujus id vitrum fegmentum fit, appelletur
; item
finus incidcntix e vitro in aerem fit ad
finum refractionis ,
vitri , vocetur S ;
ut I ad R: radii qui incidunt paralleli ad axem vitri, ditfiufi erunt, eo in loco ubi
objeci i imago dillinfl illima exhibetur , in parvum circulum , cujus diameter erit

oriretur

&

&

S tui.

- +
1

quamproxime

ut quidem collegi

D q*M&.
methodum fcricrum infinitarum
Exempli gratia
cflent momenti

&

computando

rejiciendo terminos

errores

radiorum

quorum

quantitates nulad finum icfraflioD, diameter (phxrx ad quam convexa vitri facies tornata
nis R , ut 20 ad 31
eil , fit 100 pedum live 1200 unciarum; S autem, (emidiameter aperturx, fit duaR q * S cub
rum unciarum : utique diameter parvi circuli ante dif\i , ( hoc efl ,
)
I( iD fu id.
Jt> Jl>8
01
erit
diameter alC five
- ) partes unius uncix . Atqui

per

lius

fi

finus incidcntix I

fit

j &

20 I 20

1200 V 12CO

'

'

72000000

nimirum radii inxquali fua refrangibilitate diffufi

, per quem
fiunt, erit circiter 55 ta pars aperturx vitri objeflivi ; quam quidem aperturam jam
pofuimus elfie quatuor unciarum . Ergo error qui oritur a (phxrica figura vitri , ad
terius patvi circuli

01

errorem qui oritur a diverfa radiorum refrangibilitate

eft

ad

ut
72000000

hoc

ss

ad <(449. Quare cum error ille adeo parvus fit in comparationem, utique
non ell confideratione dignus
Verum hic quxri potefl ; fi errores , qui ex diverfa radiorum refrangibilitate oriuntur , adeo fint ingentes ; qui ergo fiat , ut res objeflx per conlpiciila tubulata
infpcflx tam dillin&x appareant , quam eas revera apparere experimur . Rcipondeo, hoc ideo ita fe habere , quia radii errantes non uniformiter per totum id rotundum fpatium diffufi (unt; fed in centrum infinito, quam in aliam ullam circuli
partem , denfius collefli (unt ; a centro autem ad ufque circumferentiam rarefeunt
continuo, donec in ipfa tandem circumferentia infinite rari evadunt;
propter raritatem illam minus fortes funt, quam ut fcnfu percipi polfint, nifi in ipfo centro
aut propius ab eo. Sit enim
D E ( Fig. 27. Tai. V. ) illiufmodi circulus, centro
femidiametro A
deferiptus ; fitque B F
minor circulus , eodem cum illo
A
centro dclcriptus , ejulque diametrum
circuitu fuo interfccans in B:
bilfcca amem A
in N. Jam , ut ego quidem calculum pofui , denfitas luminis in
quovis loco B, erit ad denfitatem ejufdcm in
totumque lumen
;
, ut A B ad B
intra circulum minorem B F
lumen intra majorem A E D, erit ut
, ad totum
excefius quadrati A
fuper quadratum
B, ad quadratum ipfius A C. Exempli
gratia: fi B
fit quinta pars illius
C; lumen in B quadruplo denfius erit, quam
in
totum lumen intra minorem circulum, ad totum lumen intra majorem,
;
ell, ut

&

C &

DE

G
A C

N &

erit ut

multo

9 ad 25. Ex quo manifellum ell , lumen intra minorem circulum lenium

fortius afficere debere, quam lumen illud debilius
in raritatem dilatatum,
quod
E a

&

Digitized by

Google

OPTICES

36

LIB.

PARS

1.

I.

quod inter circumferentiam majoris minorifque circuli eft circumcirca difperfum .

illud hic infuper obfervandum eil , eoiorum prifmate exhibitorum daVerum
fulgentiflimos effe flavum
aureum . Hi fenfum fortius , quam reliqui

ri (Timos

&
&

&

&

fimul univerfi , afficiunt : hifque proximi lunt claritate , colores ruber

viridis .
tenebricolus color ; indicus autem
Caeruleus , cum hifcc comparatus , debilis eli
violaceus , multo etiam illis languidior . Adeo ut ii , in colorum clariorum comparationem , parvi momenti fint habendi . Rerum igitur objefcfarum imagines collocandi funt , non in foco radiorum mediocriter refrangibilium , qui funt in confinibus viridis
cxrulci ; fed in foco eorum radiorum , qui inter aureum colorem
flavum interjacent ; eo in loco ubi color omnium lucidiifimus c(l
fulgentilfimus ,
hoc eft, in colore flavo clarilfimo , five eo qui ad aureum propius quam viridem ac-*

&

&

&

cedit

fraftionis in vitro funt ut

ulus Opticos

&

&

Atque horum quidem radiorum rcfrailione,

.

jamque omnes

Ponamus
radii flavi

&

quorum

&

11
dimetienda
17
itaque corporis objetli imaginem in foco horum radiorum
aurei collecfi erunt intra circulum , cujus diameter Iit
fi his addideris clariorem partem
eft, )
clariorem partem dimi-

&

250au pars diametri apertura; vitri . Quod

dimidiam rubri, ( eam fcilicet qui aureo proxima
circiter

&

jinus incidentia:
reeft refractio vitri
cr/flalli ad

&

diam viridis , ( eam fcilicet qui flavo proxima eft ) jam circiter
partes luminis
horum duorum colorum intra circulum ante diclum cadent, & J partes extra cum
i.

cadent circumcirca ; quxque luminis hujufce pars extra circulum cadet, ea per fpatium fere altero tanto majus , quam qui intra cadet , diffundetur ; ac proinde in
toto tribus fere tantis rarior erit fafla . Ex reliqua autem parte dimidia colorum
laturatiifimo
viridis
viridi
faligrtco , )
rubri
( hoc eft , ex rubro tenebricofo
,
i. extra
circiter
pars intra circulum prxdidlum cadet ,
quique hujus luminis

&

&

&

pars extra circulum

ea per fpatium circiter quatuor aut quinque partibus

diffundetur : Ac proinde hoc lumen Ttrtoro rarius
,
erit, idque circiter viginti quinque partibus, quam totum lumen intra circulum inclutum ; quinimo , ut verius dicam , lumen hoc extra circulum , amplius triginta
aut quadraginta partibus quam id quod eil circulo inclufum , rarius erit ; quippe
color ruber extremus in fine colorati imaginis prifmatc cffifli , jam ante tenuis
rarus luerat ; itemque viridis faligneus rarior aliquanto quam aureus
admodum
ac flavus . Quare horum colorum lumen , cum fit tanto rarius quam id quod intra
circulum cadat , utique fenfum vix movere poterit. Prslertim cura color ruber fatuviridis faligneus hujufce luminis colores fint
multo , quam reliqui ,
ratior ,
fufeiores . Eandem autem ob caulam colores cirulcus
violaceus , cum fint etiam
adhuc multo , quam illi , obfcuriorcs , multoque etiam magis rarefaili , omnino negligi poterunt . Etenim denfum illud clarumque lumen in circulo inclufum offundet
obfcurabitque rarum
languidum fufeiorum horum colorum circumjcflorum lumen ; efficietque ut hi feufu percipi vix queant . Itaque punfli lucidi imago , qui
fenlu percipi poflit , vix excedet magnitudine circulum , cujus diameter fit
pars diametri aperturi vitri objeflivi tclcfcopii melioris : faltem non multo latior

majus

quam qui

cadet

intra cadet

&

&

&

&

fi excipias languidum , obfcurum , nubilumque admodum circumfufum lucujus haud fere ullam habebit fpcflator rationem . Proinde in confpicillo tulongitudo pedum centum ; hic imacujus apertura fit quatuor unciarum ,
45"' , aut j* . Et in confpicillo tubulato , cujus apertura fit bi
longitudo 20 aut 30 pedum ; poterit effe 3" aut 6 , vix aunarum unciarum ,
tem major eo. Quod quidem experientia' optime congruit . Etenim Aftronomi qui-

co

erit ;

men

bulato

&

go non excedet 2,

&

&

infra fexagenos , longa i obper confpicilla tubulata fupra vicenos pedes ,

,
lervarunt diametros ftellarum fixarum , elfc circitor 3* aut 6 , aut fummum 8" aut
10 . Verum fi vitrum ocularium , facis lychnive fumo leniter inlulcatum fit , auo
lumen ftelli obfcurctur; jam languidum illud lumen , quod erat in circuitu Helix,
evanefcct; flellaque ipfa ( fi vitrum latis fit fumo infufeatum) ad punfli Mathematici fimilitudincin propius accedet . Quam porro eandem ob cauliini , enorme illud

dam

Digitized by

Googl

PROPOSITIO

VII.

37

lumen

quod eft in circumferentia cujufque puncti lucidi , minui fentiri debet in

,
brevioribus telcfcopiis , quam in longioribus ; quia breviores minus luminis ad oculum tranfmittunt .
Cxterum Stellas fixas, ob immenfam diftantiam. indar punctorum e(Tc,nifi quatenus carum lumen refractione dilatatur, inde conltat; quod, ubi Lunam lubeunt,
cdiplin pailurx, lumen carum non gradati
( ut Ac in planctis, ) led totum limul
evanelcit ,
, finita eclipli , totum iimul in confpectum redit ; aut certe intra fpatium dimidii unius minuti fecundi ; refractione Icilicet in atmolphxra Luns , tempus luminis
evanefeentis
in confpectum denaa redeuntis , aliquantulum protrahente.
Quod fi jam igitur ponamus puniti lucidi imaginem, qua- fenfu percipi pofiit, latitudinem habere omnino 250 partibus minorem latitudine aperture vitri objcCtivi
at etiam hec valde grandis e 1 irargo, fi cum ea comparetur , que ex fphxrica folummodo vitri figura fuilfet oritura eteninv , abfque diverfa radiorum refrangibilitate cflct, latitudo ejufdcm imaginis in telcfcopio pedes centum longo , cujus aper

&
&

&

tura

fit

quatuor unciarum

omnino haud amplius

partes uncia; foret

com-

plexura; uti ex prxcedenti computatione liquet . Quare , in hoc cafu , errores mavitri figura oriantur , ad errores fenfibiles maximos qui e di-

ximi qui c fphxrica

S*l

verfa radiorum

refrangibilitate

oriantur

fummum

erunt

ad

ut
71OOO0CO

hoc

I 30

duntaxat ad 1200. Ex quo abuade quidem apparet , confpicilla tubulata

quominus omnibus numeris perfecta atque abfoluta confinii queant , non utique
fphxricas vitronim figuras , fcd diverlam radiorum ipforum refrangibilitatem , in
eft

ut

cati fu clle

Adhxc aliud argumentum eft quo itidem inferri pofiit , diverfam radiorum refrangibilitatem revera in caufa ede , quamobrem confpicilla tubulata omnibus numeris perfeci a conftrui nequeant . Etenim radiorum errores , qui quidem e fphxricis vitrorum objectivorum figuris oriantur , funt ut cubi aperturarum vitrorum obexinde , quo telefcopia varia longitudine res objectas ita varie amjeitivorum
plificent, ut tamen illa in lingulis xque diltinftx appareant; apertura: vitrorum objcCtivorum , potcntixque amplificandi , deberent cflc ut cubi radicum quadratarum
longitudinum tuborum : quod experientix non rclpondct . At radiorum errores ii ,
qui e diverfa refrangibilitate oriuntur, funt ut ipfx aperturx vitrorum objeftivorum .
exinde , quo telefcopia varia longitudine res objeitas jam ita varie amplificent ,
potentix amplifiut tamen illa.* in fingulis xque diftinitx appareant , aperturx ,
candi , debent efie ut ipfx radices quadrata longitudinum . Idque , ut bene notum
telefcopium 64 pedum in longitudieft , experientix refpondet . Exempli gratia
vicies
nem , et cujus apertura fit unciarum a - , rem objectam cirucer centies

&

&

&

&

amplificatam
gitudinem ,

tam

&

tamen xque dillinEtam exhibet

cujus apertura

fit

L unius uncix

ac telefcopium

eam

quindecies

unius pedis in lonexhibet amplifica-

Quod
jam radii non eftent diverfe refrangibiles ,
a.
n
quam -ai
adhuc dcfcripfimus
confirui pollent
, perfectiora

"

fi

tubulata multo
comjionendo
onendo vitra objcftiv,
objeftiva

confpicilla

"* ' " '

ex binis vitris, indufa intus aqua, conglutinatis. Sit
b
( F, ? . 28. Tai. V. )
vitrum objectivum , compofitum cx duobus vitris A B E
ab exteriore fui parte A
E conlimilitcr convexis ,
ab interiore fui parte
E confimiliter concavis ; fitque aqua in cavitatem
conclufa
Porro fit finus incidcntix ad finum retractionis c vitro in aerem ut I ad R
,
c_x aqua autem in aerem , ut K ad R
confequentcr c vitro in aquam , ut I ad
;
K . Diameter fphxrx , ad quam facies convexi
torna tx fint ,
cfio
diameterque fphxrx , ad quam facies concavx
tornati
;

A D C
D & BErC,
1

B.ME&BN

GD&CH

&

BMEN

&

AGD&CHF
BME&BNE

fint,

,:,
.,
,

O P T

38
fint

RK

efto

ad
I

ut

radix

C E

S,

cubica

1 B.

illius

jamque refraffiones

PARS
K ad radicem
I.

K K

in concavis

I.

cubicam

illius

vitrorum faciebus , multum corriquatenus quidem ii e fphanica vitri

gent errores refrafionum in convexis faciebus ;

figura oriuntur. Atque hac quidem ratione confpicilla tubulata fatis admodum perfeffa atque abtoluta conllrui pollent ; fi utique diverfa radiorum genera non forent
Verum enimvero , propter diverfam hanccc rcfrangibilitatem
diverfe refrangibilia
non equidem video qui fieri queat , ut confpicilla tubulata folis refractionibus excoli atque perfici poliint ; nili forte ea ratione , quar in eildem amplius in longitudinem extendendis verfatur , effici hoc quadantenus poflit quem quidem ad finem ,
nuperum Haemi i inventum optime videtur accommodatum . Etenim tubi pradongi
incommodi funt ,
praeterea , propter nivalde molefli
traffatu difficillimi ;
miam longitudinem, facile incurvefcunt
quatiuntur; eoque pafo efficiunt, ut res
non fine multo negotio diftintfte cerni queant
objettte perpetuo tremere videantur,
tracfatu faciliora fint vitra ;
cum jam e contrario , adhibito Hugenii invento ,
fpccialitcr vitrum objeffivum, perticx fortiori ereffxquc infixum , flabile ac firmum
.

&

&

&

&

&

&

&

maneat
Quandoquidem

rum

igitur refraftionibus perficere confpicilla tubulata . qur fint datalongitudinum , in negotiis defperatis eft; excogitavi quoiidam telefcqpiurn , quod

utebar autem , loco vitri obj-.flivi ,

res objeftas reflexione infpiciendas exhiberet
metallo concavo. Diameter fphxrar , ad quam metallum concavum tornatum fuit ,
confequenter longitudo inflrtimcnti
compleffebatur circiter 25 uncias Anglicas ;
diameter
erat circiter unciarum 6

Vitrum ocularium plano-convcxum erat ;

&

&

fphatrse, ad

quam convexa

ipfius facies tornata fuit, erat circiter j-uncis, aut

pau-

triginta aut quadraginta tantis

; ac proinde hoc vitrum rem objeffam
vero ampliorem reprarfentabat . Alia computandi ratione , inveni illud circiter triginta quinque tantis fpecie ampliorem rem objedfam exhibere. Metallum concavum
id erat, quod aperturam uncis unius
'-ferre pofTet. Verum apertura definita erat
lo infra id

&

non circulo opaco marginem metalli circum obtegente , fed circulo opaco inter vitrum ocularium & oculum collocata, in cujus medio parvum rotundum foramen erat
per quod radii ad oculum tranfmittcrentur
Etenim circulus ifte ibi collocatus,
,
intercipiebat plurimum errantis luminis , quo afpcdfus alioquin interturbatus fuilfet
Quum hoc inflrumentum cum confpicillo tubulato fatis bono, quod in longitudinem
haberet quatuor pedes , & cujus vitrum ocularium concavum effet , compararem ; e
loco longinquiore , mei inftrumenti ope
conlpicilli , litcras legere po, quam illius
teram Attamen in meo inftrumcnto corpora objedfa multo
quam in iflo conlpi,
.

cillo vitreo

partim quia plus luminis inter refledlendutn

;
inter refringendum a vitro
paramittebatur ;
intercidebat
,
meum nimium ad amplificandum effet comparatum . Etinflrumentum corpora objefla non amplius triginta aut viginti quinque tantis vero ampliora exhibuinet
lucidiora in eo aputique illa clartora jam
paruilfent
Duo hujufmodi inflrumcnta , ante hos annos circiter lexdecim , conttiuxi : quorum alterum adhuc apud me eft
ipfumque quam vera fint , qua: feribam
;
cuilibet dcmonlirare poterit. Vcruntamcn id diuturnitate temporis paulo deterius eft
taflum . Etenim metalli concavi nitor ineptus infufeatus fuit ; qui tamen nitor , corii mollioris affriifu
iterum eft reftirutus
Cum hxc inftrumenta confecilfem ; ar,
tifex Londincnfis id libi fumpfit , ut ca imitaretur . Verum cum ille metallum alia
ratione poliret , quam ego feciftcm
ejus inftrumcntum multum infra mei bonita-

a metallo
tim

enim

tenebrofiora videbantur

&

&

quam

quia inflrumentum
fi

meum

&

tem

ex opifice inferiori , qui illi hac in re operam dederat , poftea audivi. Caterum ego quidem metallum hac ratione perpolivi. Duas laminas cupreas
alteram convexam, concavam alteram, ur.eias Cenas diametro compleffentcs ,
inter le optime aptatas , accipiebam
Harum fuper ea qua: convexa erat , metallum
objedfivum concavum, quod erat- mihi poliendum , atterebam ufquc eo, donec in figuram lamina: convexa- refpondentem tornatum effet ,
ad polituram effet paracecidit

uti

&

&

tum

g by Googlc

;
:

PROPOSITIO

PII.

39

tum. Tum laminam convexam pice liquefafla defuper inftillata valde tenuiter in*
ducbam , calefacicbamque interea , ut pix tamdiu mollis permaneret , dum eam lamina cuprea concava contererem nonnihil raadefafta , quo lamina convexa pice ex
iquo ufquequaque diffufa indueretur Atque hoc quidem pafto , attritis diutule in.

ter fc lamellis

picem in

fummam

tenuitatem diducebam

Cumque

lamina conve-

effet , picem iterum , admota concava lamina , conterebam , ut figuTum llanni udi aliram foraretur quam pollet maxime aptam atque accuratam
quantum , quod a particulis fuis craffioribus multa lotura feparalTem , & in fummam fubtilitatem coegilfem , pici illi fuperinjcflum admota iterum lamina cuprea

xa refrigerata

&

deinde fuper pice metalconcava , conterebam ufque eo , donec ltridere defiit

plulculo virium adhibito, ad duo circiter tria lum objeflivum , brachio celeriori,
Tum llannum ullum dcnuo pici eidem fuperinieflum , adve mmuta , atterebam
demota iterum lamina cuprea concava conterebam , donec rurfus llridere defiit
inde fuper pice metallum objeflivum , ut prius, atterebam. Hocquc idem (arpius iAd extremum autem enixius jam, adterabam , donec metallum effet perpolitum
hibitis totis viribus, atque etiam diutius illud atterebam ; picemque, nullo amplius
fuperinjeflo llanno ullo, fufflabam identidem, ut ea humida permaneret. Metallum
circiter tertia uncii parte craffum , ne
hoc objetlivum latum erat uncias duas ,
& cum utrumque poliviflem ,
forte inHedli polTet . Duo hujufmodi metalla habui
explorabam utrum eorum melius clfet alterumque iterum atterebam , li forte ut id
adhuc melius ellet illo , quod apud me fervaveram , efficere poffem . Atque hoc patio, laepe experiundo, metalli expoliendi rationem edidici; donec tandem bina illa
:

&

&

&

memorata , que res objetlas reflexione infpiciendas pratberent ,

Etenim hsc metalli perpoliendi ars alfiduo ufu melius , quam praeomnibus , edifci poterit . Antequam metallum objeflivum fuper pice atterefemper llannum ullum , admota lamina cuprea concava , prius fuper eadem
atterebam, ufque eo, donec ltridere defiit.- quoniam llanni ulli particula;, nili pici
hoc modo ita fint infixa; , uti nulla ex parte poflint fe torquendo excitare ; lefe hac
illae provolvendo interradent metallum objeflivum , parvifque innumeris foraminibus
afperum id & inxquale facient
Verum quandoquidem metallum multo , quam vitrum , difficilius ell politu ;
poltquam politum ell , facillime , infufeato nitore fuo , ineptum fit ad ufus opticos
atque etiam omnino luminis minus reflcflit , quam vitrum argento vivo indutum
fuaderem equidem, ut, loco metalli, vitrum adhibeatur, ab anteriore fui parte conab illa convexa quidem
cavum , a polleriori autem parte ex arquo convexum ,
parte argento vivo indutum. Vitrum ufquequaque una eademque prorfus cralfitudiAlloqui res objetlas coloribus variatas exhibebit ,
minus dillinnc fit oportet
tlas . Hujufmodi vitro adhibito , conatus fum ante hos quinque aut fex annos telelcopium rcfleflcns conflruerc , quod cum in longitudinem effet quatuor pedum ,

confpicilla (uperius

fabricaverim

ceptis

rem

&

&

&

&

quinquagies vero ampliora repratfentaret : planecorpora objefla circiter centies

que adduftus eram ut crederem , quo hoc inventum omnibus numeris perfetlum atque ablolutum reddi polfit , nihil prarter artificem peritum deelfe . Etenim vitrum
quo utebar, ab artifice quodam Londinenfi politum , eodem modo ac vitra -ad conIpiciila tubulata poliri folent ; quamvis non minus bene expolitum , quam effe folent vitra objcftiva , videretur y tamen , cum deinde argento vivo indutum ellet ,
apparebat jam ex reflexione innumeris id undique inaequalitatibus crifpum efle . Qua:
quidem ina-qualitates , quominus objcfta in inltrumcnto jam ditio cerni diltinfle poerrores radiorum reflexorum ex quavis vitri inaequalitate
tuerint, effecerunt .
orti , circiter fextuplo grandiores funt , quam errores radiorum refraftorum ex eif-

Nam

dem

vitri

inaequalitatibus orituri

flexionem a concava

vitri facie

Attamen ex hoc experimento illud intellexi ;

omnia perturbaret metueram , nihil hic

qua: ne

&

rein-

quidem fenfu percipi potuerit, attuliffe ;

conlequenter , quomi, quod
nus hujufmodi telefcopia omnibus numeris perfefla conltrui queant , nihil plane dein IphirJe figuram accurate torelfe pra:ter peritos opifices , qui vitra perpolire

commodi

&

nare

by

Google

OPTICES

40

L I B.

PARS

I.

nare calleant . Vitrum obicftivum ad telefcopium quatuordccim pedum , ab artifice

quodam Londincnfi expolitum , ipfe quondam multo melius fcci , atterendo id fuper picem ftanno ufto confperfam ; levi autem ac molli brachio hoc faciebam , nc
annum udum id interraderet . Annon vitra ad refiedluidum comparata , eadem
ratione fatis bene perpoliri pollint, equidem nondum expertus fum. Verum quicunque hac vel alia quavis , qua; ei vila fuerit, vitrorum poliendorum ratione uti volet ; certe debebit is vitra ad polituram praeparanda , leviori prius manu atterere ;
minus virium , quam folent opifices Londinenles in vitris (uis tornandis , adhibere
Etenim vitra nimis violenter apprdfa , ne lledlantur nonnihil .inter atterendum
periculum erit. Si autem inflertantur, omnino figura eorum vitiabitur. Quo igitur
norum vitrorum rcflc&cntium fpcculationem ifliuimodi artificibus , qui vitrorum figurandorum curiofiorcs fint , amplius commendem ; confpicillum antediclum in fequenti propofitione fingulatim dclcribam

&

PROPOSITIO

VIII.

PROBLEMA

Confpicilla tubulata in brevitatem contrahere

II.

it a b d c { Fio. 29. Tab. V. ) vitrum , ab anteriore fui parte b a fphaxice cona pofieriori autem parte c d, ex arquo convexum adeo ut ufquequaque una
fit cralfitudine
Cave inxquali craffitudinc fit ; ne res obje&as coloribus variatas exhibeat ,
a pominus dillinftas . Sit porro accurate expolitum ,
der ia re fui parte argento vivo indutum ; inque tubo v x y z , qui intus valde niger
fit oportet , apte infixum . Sit e f
g prilma vitreum aut crydallinum , prope ab altera tubi extremitate , in medio collocatum ; hoc ed, anfa: aenea: aut ferreae fg k ,
ab extremo le in latitudinem laxanti atque complanatae, agglutinatum. Sit priimatis idius angulus e reClus ; reliqui autem duo anguli f
g inter fe accurate aequales,
confcqucntcr (emirc&i
fintque plana: facies f e
confe5 e quadratae ;
quenter tertia facies f g parallclogrammum reilangulum , cujus longitudo ad latitudinem luam erit in lubduplicata proportione duorum ad unum Sit prifma idud
in tubo ita collocatum , ut axis fpeculi per mediam faciem quadratam e f ad perpendiculum tranlcat ,
conlcquentcr per mediam faciem f g in angulo 45 graduum . Obvertatur facies e f ad fpeculum diflcntque prifma
fpeculum inter (e
tali intervallo , ut radii luminis p ? , r s , &c. qui in fpeculum incidunt in lineis
axi ipfius parallelis , ingrediantur in prifma per Faciem f /,
rcfieftantur a facie
indeque
per
faciem
c
ad
punftum
t
quod
communem
ede focum
exeant
f g,
,
g
oportet fpeculi
vitri ocularii plano-convexi b , per quod radii illi ad o,
culum egrediantur . Denique radii jam e vitro illo egredientes , tranlinittantur per
tenue rotundum foramen , live aperturam , in parva lamella ex plumbo , are , argentove, qua vitrum obtegi oportet. idque foramen ea fit magnitudine, qua omnino ad tantum luminis tranfmitrcndum , quantum ad videndum latis fit , necefiaria
fuerit . Etenim eo patio res objetla diflincVe videbitur ; quippe lamina , in qua id
foramen fit, lucem illam omnem errantem, qua: forte a marginibus fpeculi b a advenerit. intercipiet. Hujufmodi inlhumentum bene apteque conftru&um . fi in longitudinem habeat lex pedes , ( computando longitudinem iftam a fpeculo ad prifma,
inde ad focum t, ) feret aperturam in fpeculo ad fex ipfas uncias;
rem
objctlam ducentis aut trecentis partibus fpecic ampliorem repratfentabit
Verum apertura hic commodius foramine h definitur , quam fi in ipfo Ipeculo definita effiet.
Si inilrumcntum longius breviuive faciendum fit ; apertura debebit proportione elfc ,

cavum;
S eademque

&

&

&

&
&

&

&

&
&

abde &

&

&

&

ut cubus radicis quadrato-quadratae longitudinis ;

amplificandi potentia , ut aper.
Carterum conveniens erit , ut fpeculum fit uncia una minimum aut duabus
quam apertura. itemque ut vitrum, ex quo fpeculum conlfat , cralfium fit;
ne inter poliendum forte inneClatur . Prifma e g tam parvum elfc debet , quam
f
polfit commode fieri ;
polleriorem ipfius faciem fg argento vivo indui non otura

latius,

&

por-

Diqitized bv

Google

PROPOSITIO
portebit

Quippe

fine argento vivo ca

refleftet.

lumen omne

VIII
,

quod

4t

c Ipeculo inciderit

fibi

>

efficiendo
Iu hoc infirumento res objefla videbitur invertar verum erigi potent
cone g prifmatis efg, non jam plana , fed fphxricc
facies quadrata- e j
vexa fint ; ut radii tam antequam in prifma incidant , quam pottea inter id & vitrum ocularium , te decurtarim fecent . Porro , fi poftulcrur ut hoc mftrumentum
ampliorem aperturam ferat ; id etiam ita fieri poterit , fi fpcculum componatur ex
duobus vitris, incluta intus aqua, conglutinatis.
Vcruntamen fi id omne demum , quod quis cxpcftare aut fibi proponere queat ,
:

&

ut

arte potiet effici; nihilominus certi edent limites, ultra quos telefcopia nullo modo
Etenim aer . quem teanlpicimus , perpetuo tremit ; uti videre eft ex
perfici pollent
ex Stellarum fixarum
motu tremu o umbrarum de turribus altis projeilarum ,
fcintillatione . At Stellae id* non fcintillant , cum afpiciuntur per telefcopia , qux
.

&

Etenim luminis radii , qui per diverfas partes apertur*

habent aperturas
contrariis tremoribus incidunt uno
tranfeunt , tremunt finguli fcorfum ; variifque
eodemque tempore in diverfa punfta in fundo oculi ; celerioribus utique motibus ,
confutioribus , quam ut feparatim fcnfu percipi polfint. Qux quidem omnia puncompoGtum ex multis illis pun!a conititiiunt unum latum punitum lucidum ,
vibrationibus brevifiimis inter fe confufe
ingis trementibus, motu celerrimo
fenfibilitcr permixtis ; effiduntque ut Stella jufto latior videatur , itemque fine ullo
Telefcopia longa efficere potcrur.t
totius tremore , qui quidem fcnfu percipi polfit
ampliora : at nullo modo ita comparari , ut conut objecta videantur lucidiora
fufiom irti , qux ex! aeris tremoribus oritur , remedium afferre queant . Remedium
uoicum efl aer fereniffimus , qualis fortean in fummis montium altidimorum verticibus tiipra nubes c ralliores reptriatur
Istas

&

&

&

&

&

OPTI-

Digitized by

Google

4*

OPTICES
LIBER
PRIMUS.

PARS SECUNDA.
PROPOSITIO
Pbxnomena colorum

I.

THEOREMA

I.

aut reflexo lumine , non oriuntur ex novis modi

variis luminis umbraque terminationibus , varie fmt imprejjx

In refraflo

ficationiius luminis

qua , pro

Probatio ab Experimentis defumpta.

EXPERIMENTUM
TENIM

I.

cubiculum valde tenebricofum immittatur per foramen oblongum F , ( Fig. t. Tab. I. ) cujus latitudo fit i aut i uncia: , vel paulo minor eo ; ifque radius F
fi

Solis radius in

ABC,

quod
primo per prifraa amplifiimum
,
pedum a foramine didet , eique parallepoltca autem tranfeat ( alba nimirum iftius radii pars )
per corporis nigri
opaci
I foramen oblongum
circiter i
trajiciatur

deinde

intervallo circiter viginti

lum

a prifmatc

collocatum
ceps in

&

1 uncis parte latum

intervallo duorum triumve pe, quod

tum ad ipfum prifma tum ad prius foramen parallelo , fit
fique boc lumen album , ita per foramen H tranfmidum , incidat deinchartam albam pt, ultra id foramen H, interjedo trium quatuorve pedum

aut

dum

fit ;

fituque

nrifmatis colores ; puta rubrum ad t ,

, collocatam ; ibique depingat folitos
ad /, viridem ad r , caeruleum ad 9 , oc violaceum ad
:
fi haec , inquam
p
poteris, interponendo virgulam ferream, aut aliud quodlibet tenue
;
-i
corpus , cujus latitudo fit circiter
uncis ; eoque patio intercipiendo ra-

intervallo

navum

ita dilpofita fint

opacum

dios ad k, I, m, , vel 0; efficere, ut colorum unus quilibet ad

p, evanefeat; dum reliqui, ut prius, in charta adhuc apparebunt ,

t ,

/,

nihil

r , q , aut
immutati
:

vel, interpofita virgula paulo latiori, efficere poteris ut colores bini quilibet , ternive , aut quaterni , nihil mutatis religqis , evanefeant : adeo ut colorum alius quilibet , arque ac violaceus
alius quipofiit exterior fieri in confinibus umbrs ad p ;
,
libet , sque ac ruber
poflfit exterior fieri in confinibus umbrs ad t ; item quilibet
,
eorum pofllt confinis clie ei umbrs , qus interpofitu virguls R intermediam aliquam luminis partem intercipientis , in medio imaginis intra ipfos colores fiat ;
denique quilibet eorum , fi interceptis reliquis , folus relinquatur , poffit umbrs ex
utraque lui parte limul confinis effe . Scilicet finguli colores , quslibet umbrarum
confinia fine ullo difcriminc ferunt :
confequcnter horum eoiorum diverfitas inter
(e non oritur
( quomodo philofophi adhuc docuerunt ) ex diverfis umbrarum confiniis , quibus lumen varie modificetur . Csterum id in hifcc experimentis capiendis
obfervandum eft : quanto foramina F
tenuiora fiant , corumque ac prifmatis intervalla fint majora , cubiculumque tenebrofius fit failum ; tanto melius fub manus

&

&

&

&H

Digitized by

Google

PROPOSITIO

EX PER.

I.

III.

4j

(uccedcre experimentum ; modo lumen non ufque eo diminuatur , quin colores ad

adhuc clare difcemi queant . Prifma ex vitro quidem (olidum comparare ,
quod ad hoc experimentum fatis magnum fit, difficile fuerit . Quare vas cx laminis
vitreis perpolitis, in formam prilmatis, indufa intus aqua falfa vel oleo claro, conglutinatis adhiberi poterit

/>r, latis

EXPERIMENTUM
Solis luminis radius in
illi

II.

cubiculum tenebricofum per foramen

Fig. 2 . Tab. I.

lemunda latum immilfus , tranfibat primo per prifma ABC foramini

admotum , & deinde per lentem P T paulo amplius quatuor uncias latam & cir-

rotundum

&

pedibus a prifmate dillantcm ; indeque convergebat adO. focum lentis, circiter tribus pedibus ab ipfa lente dillantem ; quo in loco incidebat denique in chartam
albam DE. Quando charta iila lumini incidenti objeda erat ad perpendiculum ,
incidentes, albi appaquomodo in politu
depida ell: colores univerfi, ei in
rebant . At quando charta circa axem fuum prifmati parallelum ita convertebatur,
tf depida
ut ad lumen valde fada effiet inclinata ; quomodo in pofitionibus ai
ell :
jam illud idem lumen in uno cafu flavum atque rubrum apparebat , in altero
czruleum. Hic una eademque luminis pars, in unoeodemque loco, pro variis charta; inclinationibus, uno in cafu alba apparebat, in alio flava aut rubra, in alio cirulea ; interea dum luminis umbrxquc confinium , prifmatifque refractiones , in hiIce omnibus cafibus plane eadem manebant , mhiique immutata
citer

odo

DE

&

P E.R

MEN

TU

III.

Aliud confimile experimentum facilius etiam hoc modo capi poterit. Amplior Soluminis radius per feneflnc operculi foramen in cubiculum tenebricofum tranlmiffius , refringatur majori prilmate A B C , ( Fig. J. Tab. I. ) cujus angulus refringens
fit amplius lexaginta graduum
fimul ut primum iile radius e prifmate exierit , incidat deinceps in chartam albam D E , a tergo inlpiffatam ad rigiditatem . His ita dilpoficis
quum charta lumen illud excipiat ad perpendiculum objecta , quomodo ad
E depida ell id fuper charta videbitur album plane ; quum
autem charta ad lumen valde fit inclinata , ita tamen ut axi prilmatis lemper parallela fit; utique e;us totius luminis albor, qui fuper charta vilus fuerat, jam pro
eo ac charta in hanc vel illam partem inclinata fit , immutabit fe vel in colorem
flavum
rubrum , uc in politu e d ; vel in caeruleum
violaceum , ut in politu
t Quod fi id lumen , antequam in chartam incidat , duobus prifmatibus inter Ic
parallelis bis fuerit refradum ad eafdem parte;
jam colores ante dicti , multo evi;
oentiores clariorefque videbuntur. In hoc experimento, medii omnes partes latioris
illius albi luminis radii, qui in chartam incidebat, utique fine ullo umbra: confinio,
qua modificari poffent , ladz funt colorati ; idque ea ratione , ut unum cundemque colorem ulqucquaque induerint ; quippe cum in medio charti idem femper ,
atque in extremis, color ellct; ilque color fe pro varia charti refledentis obliquitalis

&

&

&

refradionum vel umbne vel luminis ipfius in chartam

horum colorum caula , non novis luminis modificatiorefradionibus Icilicet atque umbris ortum habeant , fcd omnino alii
tribuenda ell.
Quod fi jam ea caufa , qui fit , quiratur : Refpondeo ; chartam in politu er/,
quum radiis magis refrangibilibus obliquius quam minus refrangibilibus objeda fit ,
utique a pollerioribus fortius quam a prioribus illuminari ; ac proinde radios minus
refrangibiles tum in lumine reflexo praevalere
dominari : qui quidem radii , ubicunque pnvalcnt , lumen lemper colore rubro aut flavo inficiunt ; uti ex prima propolitione primi Partis hujus Libri quodam modo apparere potell ,
uberius infra
comprobabitur. Quum autem charta in politu / collocata Iit; omnia tum contra,
ac
F z
te immutaret , fine ulla vel
incidentis mutatione . Quare

nibus

qui ex

alicui rei

&

&

OPTICES

44

LIB.

I.

PARS

II.

ac difta funt, eveniunt: radiis nimirum magis rcfrangibilibus, qui

ruleo
violaceo femper inficiunt, tum prxvaleutibus.

lumen

colore cx-

&

EXPERIMENTUM

IV.

Colores bullarum , quibus pueri ludere folent , varii funt ; (itumque fitum , nulla
habita umbra: confinii ratione , varie immutant . Si hujufmodi bulla vitro concavo
tcilafit, quominus vento aliovc ullo aeris motu agitetur ;
colores (itum fuum lente
regulariter mutabunt, etiam dum oculus 8c bulla
corpora omnia , qux vel
lumen emittant , vel umbram projiciant , immota manent . Itaque colores hujulmodi bullarum oriuntur ex caufa aliqua regulari , qua: ex umbra: confinio nullo modo
pendet. Ea autem caufa, qux fit, in fccundo Libio offendetur.
Ad hxc experimenta addi pote Ii decimum experimentum primae Partis hujus Libri ; ubi Solis lumen in cubiculo tciubricofo per parallelas
binorum prifmatura
in formam parallelopipcdi colligatorum (uperfides trajcilum , cum jam c priimatibus
emergeret , ex toto flavum aut rubrum apparebat uniformiter . .Ad quorum quidem
colorum generationem nihil omnino conferre poterat confinium umbix . Etenim id
lumen fe ex albo in flavum, aureum,
rubrum, ex ordine mutat ; fine ulla umbra: confinii mutatione . Et in ambobus extremis luminis emergentis lateribus , ubi
contraria umbrx confinia contrarios effeftus obtinere deberent , color unus idemque
eft, five fit albus, flavus, aureus, five ruber. Atque etiam in medio luminis emergentis, ubi nullum eft omnino umbrx confinium , color idem eft phine qui in extremis.' nempe totum lumen, cum primum emergit, unius eft plane ac uniformis
oloris, five is fit albus , flavus , aureus , five ruber ; indeque progreditur fine ulla
amplius coloris mutatione , qualem umbrx confinium in lumine refradto poft emergendum efficere vnlgo creditur. Neque vero fieri potelt, ut colores illi ex novis aliquibus modificationibus a refrailione lumini impreifis oriantur : quippe illi quidem
rubrum, ordine immutant
fe ex albo in flavum, aureum,
dum refradtiones plane exdem manent : atque etiam refraflioncs iftx a lupcrficiebus inter lie parallelis,
qux fuos iplarum invicem effedus retexunt, hi contrarias partes faclx funt. Colores

&

&

&

&

modificationibus , quas refraftiones vel umbrx lumini imprimere potuerint. ; frd ex alia aliqua caufa oriamur ncceffe eft . Ea autem
caufa qux fit, fupra in decimo illo experimento ollendimus y'
qux ibi ditia funt ,
nihil opus eft ut hic repetamus.
lili

igitur

non oriuntur ex

ullis

&

Aliud adhuc hujus experimenti adjunflum eft t non parvi momenti . Cimi cr.im
lumen emergens refringatur iterum tertio prilYnate HI K. Fig. 22. Tab. IV. Pnrt.
J. ) in chartam PT, ibique depingat folitos prifmatis colores, rubrum, flavum , viqitod id prifma
ridem, cxruleum
violaceum
fi jam colores illi ex eo orirentur ,

id

&

fuis modificaret ; utique illi non incilent in eo luillud incideret . Attamen in expciimento ante ditio res ita fe habuit , ut cum , convertendo bina priora prilmata circa axem fuura
tommunetn ? eoiores omnes , excepto rubro evanefccrent ; id lumen , quod colotem
rubrum exhibuit , jam folum rcliclum , apparuerit eodem plane colore rubro , etian
antequam in tertium prifma incideret . Et in univerfum quidem ex aliis experimentis rem ita le habere comperimus
ut cum radii , qui refrangibilitate inter fc diffe,
rant , a fe invicem feparati fint ; eorumque unum quodvis genus feorfum confiderctur ; color , quem illi tum conflituunt , non poftit ulla refratlione aut reflexione ,
qnxeunque ea fit , mtatan . quomodo omnino fanc mutari deberet , fi colores nihil

lumen aliquo modo refr.iiftionibus

mine, jam antequam id in prifma

aliud cllcnt, quam modificationes lumini a refractionibus , reflexionibus , umbrilque

ttnpreirx . Hanc porro caloris immutabilitatem , lupercll ut in lequcmi propofitionc
*i!ciih.im .

PRO-

Digitized by

Google

PROPOSITIO
E X P E R.
PROPOSITIO II. THEOREMA
I I.k

Omne

V.

45

II.

&

lumen homopcneum , colorem habet proprium

fuurn , refrimgibilitati
jus rejponclentem ; if<pue color nullis reflexionibus aut
refractionibus mutari pctejt

experimentis quarti propofitionis primi Partis hujus Libri; cum radios lieterogcncos a fe invicem feparaffem ; imago p t ( Fio. :
24. 2 5. P. I.) ex radiis a (e invicem tc
paratis compolita, videbatur ab ufquc una extremitate p , quo radii maxime rctrangibiles
incidebant, ad alteram extremitatem r , quo radii minime retrangibiles incidebant, induta coloribus cx ordine, violaceo, indico , exruieo , viridi , flavo , aureo , rubro,
innumerilque intermediis coloribus , per differentias quam minimas ab uno extremo
Icrie continuata in fe invicem perpetuo defiad alterum extremum pergentibus ,
nentibus . Adeo ut totidem effe viderentur colores , quot clfent radiorum ititer le renominibus colofrangibilitate differentium genera : qui tamen omnes lub fpeciebus
rum leptem principalium p ridiclorum comprehendi poflint , tanquam eorum gradus

&

&

innumeri

EXPERIMENTUM

V.

non potuiffe refraCtionc mutari , inde intellexi , quod quum iumodo unam exiguam partem , modo aliam exiguam partem
prifmate
quomodo in duodecimo experimento primae Partis hujus Libri expolirefringerem
tum ell color luminis nunquam ea refractione effet quicquim omnino immutatus.

Jam

minis

colores hofcc

illius

Cum

rubri luminis pars ulla refringeretur; ea omnis femper eodem plane colore rubro permanfit, ac fuerat initio . Nihil coloris aurei , nihil flavi , nihil viridis, nihil cirulei, nihil ullius novi coloris, ca unquam refractione eliciebatur. Ne-

enim

que vero fatpius repetitis refractionibus color iltc quicquam omnino immutabatur ;
Icd femper idem prorfus color ruber permanfit , qui fuerat initio . Eandem quoque
conftantiam
immutabilitatem in carrulco , viridi , citcrilquc coloribus invenie-

&

bam

Similiter

quum

per prilma oculo

admotum

corpus aliquod parte ulla lumi-

homogenei illuminatum inlpicercm ; quomodo in decimoquarto experimento primi Partis hujus Libri expolitum cft ; nullum unquam colorem novum ca
ratione generatum obfervare potui . Omnia corpora lumine hetcrogenco quidem, ilnis hujulce

luminata , confufa admodum ( uti fupra dictum clt ) per prifma inlpicienti, variilque novis induta coloribus videntur At corpora lumine homogeneo illuminata , nihilo minus diflincta per prifma infpicienti , neque aliis coloribus induta videbantur
quam cum nudis oculis afpicerentur . Omnino colores iplbrum refractione interpofiti
.

prifmatis nihil ouicquam immutabantur . Citcrum cum coloris mutationem nullam

hic effe faCtam dico, id ita diCtum velim, ut de mutatione qui fcnfu percipi pollit,
mtelligatur. Etenim lumen quod ego hic appello homogcncum , cum non fit plane

perfefteque homogcncum ; utique ex pcrpaululo , quod ei adhuc admixtum fit ,

tcrogenci luminis, perexigua aliqua coloris mutatio oriatur necelie eit . Verum

hefi

id

quam cxperirnEiitis ante dictis quarti

fit f.iCtum ,
lanc illa coloris mutatio minor erit , quam qui fcnfu percipi queat ; ac proinde in experimentis
qui fint fenfus judicio exiltimanda , pro
,
nulla haberi debet.
heterogenci luminis

tam pufillum

propofitionis fieri poflit

EXPERIMENTUM

VI.

Porro,
tuerunt

ut colores

illi

nalla refractione

Etenim corpora omnia

qui

fic

neque ulla reflexione, immutari po-

effent natura colore albo

flavo, viridi, ciruleo, aut violaceo; ut charta

cineres

cinereo

rubro

minium, auripigmentum,
in-

OPTICES

46

L1B.

PARS

I.

I.I.

indicum, czruleum montanum, aurum, argentum, cuprum, herba, cyanum, viola ,

bullula: aquar variis coloribus indutae, plumor pavoniz; ligni nephritici infulio,
fimilia ; ea in lumine rubro homogenco polita , plane rubra videbantur ; in lumine
carruleo , plane carrulea y in lumine viridi , plane viridia :
in univerfum , quicunque color elTet homogenei luminis , in quo hujufmodi corpora collocata elfent ; iftum illa omnia femper exhibebant colorem; eo folum diferimine, quod illorum alia
lumen illud fortius refleflerent , alia languidius . Nullum autem unquam corpus inveni , quod luminis homogenei colorem reflcflcndo immutare potuerit , ita quidem

&

&

ut res fenfu perciperetur

Ex quibus omnibus manifeltum cft , fi Solis lumen ex uno folo radiorum genere
conttarec , futurum utique ut unus omnino omnium effiet rerum color y neque ullo
modo fieri pollet , ut reflexionibus aut refratlionibus ullus unquam novus color generaretur . Unde confequens eft , colorum eam quam videmus varietatem , omnino
ex compofuionc luminis oriri atque pendere

DEFINITIO.
D

homogeneum lumen , five radios eos , qui colorem rubrum exhibent , vel potius qui efficiunt ut corpora objefla colorem rubrum exhibeant; eos ego rnbrificos
five rubros appello : quique efficiunt ut corpora objefla colore navo , viridi , carru-

leo , aut violaceo videantur y cos radios flavos , virides , c.auleo , aut violaceos appello. Et quandocunque lumen, five radios coloratos, vel coloribus imbutos dicere
videar y id femper ita diflum velim, ut non philofophice
proprie , fed ad vulgus

&

diflum intelligatur y five congruenter ideis illis, quas vulgus, cum hujulmodi experimenta videant , libi animo fingere folent . Etenim radii , fi proprie loqui velifunt colorati
In eis nihil aliud incll , r.ifi potentia quardam five difpolitio , qua ita comparati funt , ut fenfum hujus vel illius coloris in nobis excitent .
Quemadmodum enim fonus in campana aut chorda mufica aut quovis corpore fonante , nihil aliud eft nifi motus quidam tremulus
in aere , nihil aliud nili motus
;
ille a corpore Tonante propagatus
y in fenforio autem , fenfus -motus illius fub forma
id

mus, non

&

fic colores , in rebus quidem objcflis , nihil aliud funt nifi dilpqfitio , qua illa:
vel illud genus radiorum copiofius quam cate ros refleflunt y
in radiis , nihil
aliud nifi difpolitio , qua illi hunc vel illum motum ad lenlorium tranfmittunt ; in

foni

&

hoc

lenforio

autem

fenfus

motuum

illorum fub forma colorum

ROPOSITIO

III.

PROBLEMA

Definire refrangibilitatem diverforum generum homogenei luminis

reffondentem

-A.D

I.

coloribus fuis diverfis

hoc problema expediendum, fubjeflum experimentum excogitavi.

EXPERIMENTUM

VII.

Quum imaginis colorata: prifmate effifla: latera reflilinea A F, G M, ( Fig. 4.

Tab. I. ) ut diflinflis terminis finirentur effecilTcm , ea ratione quz in quinto experimento prima Partis hujus Libri expolita ell ; reperiebantur in ea omnes coloret
homogenei , eodem ordine eodemque litu inter fe difpofiti , ac in imagine ex lu-i
mine fimplicilfimo compolita , quam in quarta propofitione ejus primoc Partis deIcripfimus
Etenim circuli , qui .imaginem ex lumine compolito P
condituum ,
quique in mediis partibus imaginis valde inter le permixti iunt; iidem in extremis
partibus , ubi reflilinea ipfius latera
F
tangunt , non funt commixti :
Q

&

quam

Digitized

by

Google

PR

SIT IO

0 P6

uam quidem ob caufam

in

illis

;
,

XP

III.

redilineis lateribus

cum

VII.

R.

utique

illa

diltinde de-

novus color refradione generatur. Obfervabam etiam, quum quolinea aliqua reda ,
libet in loco inter duos extremos circulos
ut > / , imagini tranfverfa , ita duda effet , ut utroque fui extremo in redilinca
imaginis latera ad perpendiculum incideret ; apparuilfe femper unum eundemque colorem, atque etiam eundem coloris illius gradum , in tota illa linea ab una ulque
charta
Delineabam
itaque
in
perimetrum
imaginis
extremitate ad alteram.
cumque tertium experimentum prima; Partis hujus Libri caperem , chartam
illam ita collocabam, ut imago colorata in diagramma fuper charta delineatum inconveniret
Quod
cum
fieret
in id apte accurateque
cideret ,
.
, jufli ut amicus qui
cujus oculi coloribus dilcernendis acriores quam mei eflent , notaret liinterfiiit ,
neis redis * /8, y S, i f , (jfr. imagini in tranfverfum dudis , confinia colorum ;
* 6 F ; aurei , * y S' 6 ; flavi , /; viridis , $ f
nimirum coloris rubri ,
violacei,
i
*
3
Atque
hac quidem opecxrulei, h
; indici,

S nita

lint, nullus

TMF&PGA,

FAPG

MT

&

&

&

&

tGA.

&

in diverfis chartis iteralTem , obfervatioin eadem

fxpius
nefque liene inter fe congruere compenfiem , inveniebam redilinea imaginis latera
a lineis illis tranfverfis in proportionem chorda: mufiese efle divifa .
F
ita
xqualis fit ipfi
ad
ut
X,
concipiantur
Producatur igitur
;
eam inter (e proportionem ha-

ratione

MG

&

cum eam

GM

quam

bere,

i, i, J

,t,

habent numeri

&

M &

GX, aX,iX,X,iX,>X,*X, & M X

f,

atque

adeo

reprx-

toni , tertiae minoris , quarta: , quinti , fextx majoris

fentare chordas clavis ,
odavx fupra illam clavim: jamque intervalla
m, n
feptimae,
<, r,
a
erunt ipfa fpatia , qui colores unguli , ruber, aureus , flavus , viridis
< a
,
,
violaceus , occupent
ca:ruleus , indicus

&

&

&

Quoniam autem hic

intervalla, five fpatia , fubtendunt differentias refradionum

qui profidfcuntur ad colorum ante didorum limites , hoc efl
,
utique hic intervalla , fine errore fenfibili ,
*,, <, a,
j
proportionalia differentiis finuum refradionis eorundem radiorum , unum communem linum incidentii habentium . Quare , cum communis radiorum maxime minimeque refrangibilium finus incidentii e vitro in aerem , fit
proportione < quomodo ratione fupra expolita comperimus ) ad eorundem refradionis finus , ut so ad 77
78 ; divide jam differentiam illorum finuum refradionis
didis intervallis divifa efl ;
habebis
78, finnli proportione ac linea
77
77
7 * finus refraaionis diverforum
77-j,

radiorum illorum
ad punda M,

poterunt

exillimari

&

&

77i,

777

77;

&

.777 777

>

radiorum ante didorum e vitro in aerem tranfeuntium , cum communis omnium

finus incidentii fit 50. Itaque finus incidendarum radiorum omnium rubrorum e
vitro in aerem , fuerunt ad finus refradionum fuarum , proportione non majori
quam 50 ad 77 , nec minori quam 50 ad yjS ; fed proportiones omnes intermedias
habuerunt. Similiter finus incidendarum radiorum viridium , ad finus refradionum
luarum , proporriones omnes habuerunt , inter eam qux eu 50 ad 77I
eam
5

&

qui eft'5oad 77^. Atque

itidem limitibus ante didis, radiorum

quos quoque colores pertinentium refradiones

brorum progredientibus fcilicct, a 77 ad 77.1
rum , a
viridium , a 77-i ad
ad
J

77^

77^

indicorum a 77-I ad

Hi

77I

&

violaceorum

definiebantur
aureorum, a

cirul eorum

77^

1 ad

77

omnium

ad
a

ad

reli-

radiorum ru-

finibus

yjX

yy-

yyj

flavo}

ad

yy

78.

funt leges refradionum radiorum e vitro in aerem tranfeuntium

unde , ex
axiomate primi Partis hujus Libri leges refradionum radiorum ex aere con,
tra in vitrum tranfeuntium, facile deduci poterunt.

tertio

PARS
OPTICESUB.
EXPERIMENTUM VIII.
I.

II.

Obfervavi prxtcrea , cum himcn cx acre per divcrfa refringentia media inter fc
contigua, ut aquam & vitrum, tranfmittatur , indeque iterum in aerem tranfeat ;
lumen, live luperfieies quibus id refringatur parallele lint inter fe,five inclinat?,
tamen quotielcunque contrariis refraflionibus ita correflum fit , ut emergat tandem
fin
in lineis parallelis ad eas in quibus inciderit , deinceps femper album permanere
radii tandem emergentes, lint incidentibus inclinati ; tum luminis emergentis albitudinem, pro eo ut id a loco cmerfionis .ulterius progrediatur , paulatim lc ab extremis
iui partitus in eoiores induere. Hoc expertus funi latis accurate, refringendo lumen
per prilmata vitrea in vale prifmatico aqua; pleno collocata Jam quidem colores ifti
id

id

&

afeiinviindicant; radios hctcrogencos inxqualibus luis refraflionibus di vergere

quomodo cx iis, qua; fcquuntur, plenius apparebit: e contrario
feparatos efle

cem

autem, permanens alterius luminis albitudo illud oltcndit; radios fimiliter incidentes
neque poli emergendum a fe invicem feparatos clfc , neque ullam confequenter totarum ruifle refraflionum insqualitatem . Unde duo loquentia theoremata colligere
milii videor

radiorum , fuper communem

1. Excclfus finuum refraflionis variorum generum
linum incidentia- , eum refrafliones fiant c pluribus diverfis mediis denfioribus immediate in unum idemque medium rarius , puta acrem tenuiflimum ; effe inter fe
in data proportione
2. Proportionem finus incidenti* ad finum refraflionis radiorum unius ejufdcmquc
generis cx uno quovis medio in aliud tranfeuntium, compofitam elfc cx proportione
cx profinus incidenti* ad fmum refraflionis c primo medio in quodvis tertium ,
portione finus incidenti* ad finum refractionis e tertio illo medio in fecundum
Ex primo theoremate , data refraflione radiorum unius cujufvis generis , inveniuntur refractiones radiorum omnium generum e quovis medio in aerem tranfeuntium Exempli gratia : fi refrafliones cujulquc generis radiorum cx aqua pluvia in
acrem tranfeuntium, qu* lint, quxrantur; lubducatur communis finus incidenti* c
vitro in acrem, de finibus refraflionis ; corumque exceflus erunt 27, 27-i , 27-j ,

&

-7-

27-

2 &-

P 11C iam finum incidenti* radiorum minime

re-

aqua pluvia in aerem tranfeuntium , efie ad finum refraflionis

fupputa hoc modo : Ut 1, qu* cfi differentia illorum fiad 4;
nuum , ad 3, qui cll finus incidenti* ; fic 27, qui ell minimus exceiluum liipra
memoratorum, ad quartum numerum 81; eritque jam ille numerus 81, communis
linus incidenti* ex aqua pluvia in aerem ; ad quem quidem finum fi addas fingulos lupra memoratos excclfus , habebis tandem finus refraflionum quxfitos , 108
ex

frangibiliilm

eorundem, ut

&

1087, 1087, 1087, 1087, 1087, 1087,

109.

Ex pofteriori theoremate invenitur refraflio c medio uno in alterum , quando

dat* lunt retrafliones cx utroque eorum in quodvis tertium . Exempli gratia
fi
finus incidenti* cujufvis radii e vitro in acrcnt , fit ad finum refraflionis lu* , ut
20 ad 31 ; linus autem incidenti* ejufdcm radii ex aere in aquam , fit ad finum
refraflionis fu* , ut 4 ad 3; utique finus incidenti* illius radii c vitro in aquam ,
erit ad finum refraflionis lux, ut 20 ad 31
4 ad 3 conjunflim , hoc ell , ut faflum ex 20
4 ad faflum cx 31
3 , five ut 80 ad 93.
Atque Ii hxc quidem theoremata in Opticen recipiantur , amplifiima jam feientiam illam nova ratione fulc copiofcque traftandi patebit materies; quippe cum non
modo doieri jam polfint e, qu* ad vifum amplius perficiendum pertineant; verum
etiam mathematice definiri omne genus colorum phxnomena , qu* ex refraflionibus
oriri queant. Etenim quo hoc fiat, nihil aliud requiritur, nifi ut inveniantur radiorum heterogeneorum fer, '.rationes , corumque vari* mixturx inter fc ,
qua proportione c* finguix mixtura' fiant . Hoc ipfo ratiocinandi genere , ego omnia tere
.

&

&

&

&

ph-

Digitized

by

GoogleJ

PROPOSITIO

III.

XP

E R.

VIII.

49

phaenomena, quae quidem in his libris exnoGta fint , atque etiam alia quaedam in
Ex fucceflii autem , quem
prxfenti materie minus neceflaria memoratu , inveni
ipfe in his rebus experiundis naftus fum , fpondere aufim , qui refle prius argudeinde omnia bonis cum vitris juftaque cum circumfpcflione
mentatus fuerit ,
experiundo tentaverit, eum ipem fuam non fruftraturum . Verum id ante intelligat
oportet; ex quibufvis coloribus quavis proportione commixtis, qui demum de novo
.

&

orituri fint colores.

PROPOSITIO

IV.

THEOREMA

III.

Colores compofitionc procreari po fiunt , qui luminis homogenei coloribus plane fimiles fint
ad oculorum Jenfnm , non autem in coloris immutabilifuturi, in Jpeciem quidem
ad confiitutioncm ac naturam luminis. Iique colores, quanto magis compafiti
tatem

&

&

funt , tanto minus largi intenfique fiunt ; donec nimia tandem compofitionc dilutiores
ianguidiorefquc fabli, penitus demum evane[eant , in album vel fubalbidum converfi .
Fieri quoque potejl ut colores compofitionc producantur , qui nullis homogenei luminis
eoioribus prorfus fimiles fint futuri .

Tenim cx mixtura
fpeciem

rubri

plane fimilis

ei

atque flavi homogeneorjim oritur color aureus in

qui in colorum Gmplicium prifmate exhibitorum fe-

interjacet
Verum lumen unius horum colohomogencum eft ad refrangibilitatem ; alterius autem , heterogeneum: item unius horum colorum fpecies, cura per prifma infpiciatur, eadem ma-

ne

inter

rubrum iilum atque flavum

rum aureorum

&

relolvitur in colores Tuos

net nec quicquam immutata ; alterius autem , mutatur
flmplices , rubrum atque flavum . Similiter , ex aliis homogeneis coloribus inter (e
propinquis , componi poterunt novi colores , qui fint coloribus homogeneis interjaviridi inter fe commixtis, oritur cocentibus fimiles. Exempli gratia
ex flavo
oc fi huic deinceps fuperaddideris caeruleum ; fiet ex omnibus
lor inter eos medius
color viridis , qui cfl trium illorum inter (e permixtorum medius . Etenim flavus
cxrulcus, fi fint xqua portione admixti, viridem intermedium in ifta permixtioquafi paribus virium momentis libratum
ne ad fe utrinque ex a^juo pertrahent,
fervabunt, ut is neque ad flavum ex una parte, neque ad cxruleum ex altera defcendat , fcd commixtis utriufque a&ionibus color inter utrumque medius permaneat . Ad hunc viridem permixtum , adhuc fuperadjici poterit nonnihil rubri ac
tamen color viridis non continuo cv.inefcat , fcd languidior folummodo
violacei ;
fubpallidus fiat ; donec , amplius ailauilis coloribus rubro
violaceo , viridis ifle
magis magifque dilutus fa&us raperetur tandem nimietate colorum adjeflorum ,
in albitudinem aut alium aliquem colorem immutetur . Similiter , fi ad lumen ho-

&

&

&

&

&

&

&

niogeneum cujufvis coloris, adjiciatur album Solis lumen, quod efi ex omnibus radiorum generibus compofitum y color ifle non continuo evanelcet aut genus fuum
immutabit , fcd duntaxat dilutior fiet ;
acceflio , magis adhuc magifque dilutus

&

pro eo ut luminis albi amplior adferatur

erit faftus perpetuo
Denique , fi ruber
violaceus inter fe permifeeantur ; orientur inde vani colores purpurei , pro eo
qua
,
proportione illi invicem commixti fuerint , diverfi inter fe ; neque ullius colons nomogcnci lpecicm aut fimilitudinem habentes : Atque cx his quidem purpureis , admixto flavo
cxruleo, alii itidem novi colores produci poterunt.

&

&

PRO-

Digitized by

Google

OPTICES
PROPOSITIO

Albitudo

&

ter

&

colores

omnes

cinerei inter

LIB.
V.
album

PARS

I.

II.

THEOREMA

IV.

& nigrum

Solis luminis albor compofitus ejl ex primariis

, componi poffum ex coloribus :

omnibus coloribus , apta portione in-

Jc commixtis
Probatio ab experimentis defumpta

EXPERIMENTUM

CUM

IX.

Solis luminis radius in cubiculum tencbricolum per parvum rotundum

feneflri operculi foramen traiifmiflus ,
deinde per prifma refradus , depineret in pariete coloratam Solis imaginem
ante i( Fig. <. Tab. I. ) objeci
am imaginem chartam albam
colorato ab imagine reflexo
, ita ut ea lumine
illuminaretur, nec tamen ullam partem luminis a prifmatc ad imaginem tranleuntis
interciperet. Obfervavi autem, quum charta propius ad unum aliquem imaginis colorem , quam ad exteros admota eflet ; tum eam illo colore , ad quem propius admota eflet, infedam apparere quum autem arquali aut fere xquali intervallo ab
omnibus coloribus diflaret, adeo ut ex sequo omnium lumine reflexo illuminaretur;
tum albam apparere . In hac ultima autem charti politione , fi colorum aliqui interciperentur , charta albitudinem luam continuo amifit ,
eum deinceps colorem
induebat, qui eflet reliqui luminis non intercepti color. Itaque charta ea illuminata
erat radiis variorum colorum , nempe rubris , flavis , viridibus , ciruleis
violaceis ;
unaquique luminis illius pars fuum colorem retinebat , donec in chartam
incideret , indeque ad oculum redederetur : adeo ut fiquod lumen unius certi coloris vel foium fuiflet , ( intercepto nimirum reliquo lumine , ) vel fi nimia portione
reliquis coloribus admixtum fuiflet ,
proinde in lumine a charta reflexo privaluillet ac dominatum eflet ; utique id fuo colore chartam infedurum fuiflet . Nihilominus fingulx luminis partes, fuum quique colorem ita retinentes , admixti tamen reliquis omnibus coloribus apta proportione , effecerunt ut charta alba videretur ;
confcquentcr apta fui compofitione atque permixtione inter fe , colorem album conflituebant . Singulas colorati luminis ab imagine reflexi partes , dum inde
per aerem propagantur, fuum quamque, ut dixi, proprium colorem retinere, fane
manifeflum elt ; quia ubicunque -in oculos (pedato ris incidunt , partes imaginis fuo
quamque colore diffindas exhibent Retinent igitur fuos lingula.' colores , etiam cum
in chartam
incidunt ;
confequcnter perfeira permixtione (uorum omnium colorum , albitudinem conflituunt luminis a charta reflexi

&

PT;

&

&

&

&

&

&

EXPERIMENTUM
Incidat jam colorata illa Solis

amplius cuatuor uncias latam

imago

&

PTC Fig.

6.

pedum

X.

Tab.

II. ) in

lentem

N,

ABC

a prifmatc
diftanrem ; quique ea fit figura , qua efficiat ut lumen coloratum a prifmate divergens, convergat deinceps,
in focum G, interjedo circiter lex odove pedum intervallo , colligatur ; ibique in chartam albam
E ad perpendiculum incidat . His
ita difpofitis, oblcrvare licebit, fi charta illa alba ultro citroque moveatur , totam
Solis imaginem , quum in charta illa c d jam ad lentem propius admota excipiatur , coloribus clariflimis ( quomodo fupra expolitum eft ) in loco p t diffindam
apparituram ; pro eo autem , ut charta a lente recedat , colores illos ad fc invicem
perpetuo appropinquaturos ,
magis magilque fe inter fc commilcendo dilutiores
continuo facium iri ; tandemque , quum charta in iplo foco
collocata fit , inter
le jam penitus commixtos , plane evanituros eflb omnes ,
in albitudinem abituros ; toto lcilicet lumine in parvum album circulum fuper chartam coado : verun,

circiter fex

intervallo

&

&

&

tamen

Digitized by

Google

PROPOSITIO

V.

EXPER.

X.

51

tamen hoc ita fieri , ut , fi charta adhuc longius a lente recedat , radii qui ante
decurtarim fecantes, indeque poflca diverconvergerant , jam deinceps fe in foco
gentes, effetlurj fint ut colores iterum appareant; verum contrario, ac prius, ordine ; puta , ad f s ; ubi color ruber r , qui ante inferior fuerat , jam fuperior fatlus
cxruleus p , qui ante fuperior fuerat, jam fatlus fit inferior.
fit ;
Finge jam chartam politam in ipfo foco G ; ubi lumen , in circulum coatlum ,
album plane apparet ejufque albitudinem , qualis lit , confideremus Dico autem ,
albitudinem illam compofitam effe ex coloribus univerfis in unum coatlis . Etenim
fiquis unus plurefve colorum illorum ad lentem intercipiantur; albitudo illa continuo
in eum convertetur colorem , qui ex reliquorum colorum non interevanefeet ,
ceptorum permixtione oriri debeat . Quod fi coloribus , qui intercepti fuerint , iterum deinde ut tranfeant permittatur , inque colorem illum compofitum incidant ;
jam rurfus , cum illo commixti , albitudinem priorem rcllituent . Exempli gratia ,
viridis intercipiantur ; utique ex flavo , aureo
li colores violaceus , cxruleus ,
quod li colores illi
rubro, qui fupererunt, compotitus erit in charta color aureus
intercepti, iterum deinde ut tranfeant permittas , inque aureum illum compofitum
incidant; jam rurfus, cum illo commixti, albitudinem conficient. Similiter, fi rucxrulco , qui fupereviolaceus intercipiantur ; utique ex flavo , viridi ,
ber
runt, compofitus erit in charta color viridis: qui quidem ruber ac violaceus , fi iterum deinde tranfmittantur , inque viridem iftum incidant ; jam rurfus , cum eo
Radios autem diverfos in illo albo compofito ,
commixti , albitudinem efficient
non quidem agendo ulla ratione in fe invicem, mutationem ullam qualitatum fuanim colorificarum liibirc , fed commifceri folumrnodo inter fe , atque ea quidem
colorum fuorum permixtione albitudinem conficere ; ex fcquentibus argumentis am-

&

&

&

&

&

&

plius apparere poterit .

collocata fit
Si enarra ultra locum
intercipiatur alternis, atque tranfmittatur

f ; colorque ruber ad lentem

, puta ad
:
color violaceus , qut erit in charta , niinde immutabitur ; quomodo omnino mutari deberet , fi radii diverforum genequi decurtantur in foco G, ibi in fe invicem agerent . Neque color ruber ,
qui elt in charta, quicquam immutabitur ; utcunque violaceus , qui eum in tranltranfmittatur.
verfum fecat, intercipiatur alternis
alba rotundaque imago ad
infpiPorro , fi charta collocata fit in foco
;
I K, eaque refratlione transferatur ad locum rv. ibi que variis
ciatur per prifraa
induta videatur coloribus, nempe violaceo ad v, rubro ad r, reliquilque tn media
fui parte coloribus intermediis ; color ruber autem deinceps ad lentem intercipiatur
tranfmittatur alternis : utique color ruber ad r itidem evanefeet , dcidentidem
nuoque comparebit fimilibus vicibus ; violaceus autem ad v nihil quicquam inde
tranfmitimmutabitur. Similiter, fi cxruleus ad lentem intercipiatur identidem
tatur alternis : jam cxruleus ad v itidem evanefeet , denuoque comparebit ; ruber
autem ad r , nihil quicquam immutabitur . Igitur color ruber pendet ex uno genere
radiorum, cxruleus autem ex alio genere ; iique radii diverforum generum in foco
fe invicem . Quod autem de his duobus co, ubi commixti funt , non agunt in
loribus ditium elt, id de reliquis quoque coloribus dictum intelligendum elt.
hil

rum,

&

G &

&

&

Confidcrabam praeterea , quum radii maxime refrangihiles

p , minimeque rct, convergendo ad fe invicem inclinati funt,- fi jam charta radiis illis
in foco
valde obliqua objiceretur ; fieri utique poffie , ut ca unum genus radiorum copiofius quam exteros refletleret ; coque patto lumen in foco illo reflexum ,
eo colore infectum videretur , qui effiet radiorum numero prxvalentium : atque hoc
frangibiles

quidem

quifque colorem five qualitatem colorincam in

, fi radii ilti fuum
quod effiet in foco , retinerent verum fi fuum quilquc colorem
,
non retinerent , (ed c contrario finguli eo in loco ita comparati
ut in nobis fenfum albitudinis jam finguli excitarent ; tum futurum ,
ut ii albitudinem luam illiufmodi reflexionibus nequaquam portent amittere . Inclinabam itaque chartam ad radios valde oblique, licuti in fecundo experimento hujus
albo

illo

ita fore

compofito

in ifta albitudine
effient

fati i

Par-

Digitized by

Google

'OPTICES

51

Partis feceram, ut radii

maxime

LIB.

I.

PARS
quam

refrangibiles copiofius

II.

reliqui reflerterentur

&

jamquc albitudo fc convertebat in colorem cxrulcum , indicum ,

violaceum ex
ordine . Deinde chartam in contrarias partes inclinabam , ut radii minime refrangibilcs copiofius quam caetcri reflerterentur , jamque albitudo convertebat fe contrario
rubrum
ordine in Havum , aureum ,
Denique, inftrumentum X Y peflinatim dentatum comparabam, cujus fexdecim
dentes latitudine circiter fefqui-unciales effent , intervalla autem dentium circiter biAtque hujus quidem inftrtimenti dentes prope a lente
nas uncias complerterentur
per vices interponens , intercipiebam dentis internofiti interjcftu partem aliquam
colorum, dum reliqui per intervalla dentium tranfniifli ad chartam D E, rotundam
coloratam in ea Solis imaginem depingerent . Verum chartam ante ita collocaveram ut quotielcunque fubmotus clTet perten , imago alba appareret
tumque intcrpolito, ut dixi, pertine ; albitudo illa, propter partem colorum ad lentem interceptam , femper convertebat le in colorem cum , qui elfet ex coloribus non inter-

&

&

ceptis compotitus

ifque color

motu

variabatur perpetuo , ut interea

dum unus quifque dens pratter lentem ferretur , colores hi omnes , ruber , flavus ,
viridis, caeruleus
violaceus, femper invicem fuccederent . Effeci igitur ut dentes
Anguli prarter lentem ordine terrentur: cumque motus eorum lentior eflet , colores
antedirta ordine perpetuo in charta invicem fuccedere diltinrtc videbantur : verum
cum motus pertinis adeo celer elfet fartus , ut propter nimiam colorum praetereuntium velocitatem, ii diltinrte difeemi
internofei haud potuerint; colores illi Anguli in fpeciem penitus evanuerunt. Utique nihil amplius coloris rubri, nihil flavi,
nihil viridis, nihil coerulei , nihil purpurei apparebat; fcd ex permixtione omnium,
unus ufqucquaque fui conii milis oriebatur color albus . Jam quidem luminis hujulce, quod ex colorum omnium permixtione album hoc modo videbatur , nulla revera pars alba erat. Una pars rubra erat, alia flava, alia viridis , alia caerulea, alia purpurea ; atque lix quidem partes fuum quaeque colorem
ulque co retinent ,
donec in fenforium incidant . Siquando hae partes colorata: , fui imprellioncs in fenlorio adeo lente faciant, ut fingulae diftinrte percipi queant; utique colorum Angulorum Abi invicem ordine perpetuo fuccedentium diftinrtus excitatur fenfus : An a'ttem hae imprefliones tanta celeritate fc invicem confequantur , ut Angulae diflinfte
percipi non poflint ; jam ab univerAs unus communis omnium excitatur fenftis ,
qui neque eft unius duntaxat coloris , neque alterius cujufvis , fed ex xquo omnium ; ifque ell fenlus, qui vocatur, albitudinis. Ex nimia ipfarum invicem fuccedendi celeritate , imprefliones Angulorum colorum in fenforio confufx funt inter
fe ;
ex illa confuflone , oritur permixtus unus omnium fenfus . Si carbo candens
Ixpius in circulum verfetur fumma celeritate , circulus videbitur totus igneus : cujus
quidem rei caufa haec ell ; quod fenlus , quem carbo , dum ell in diverAs partibus
illius circuli , excitat , manet ufque in fenforio impreffus , donec carbo At eodem
loci iterum reverfus. Conflmili plane ratione, quum colores fe invicem fumma celeritate confequantur, utique fenfus unius cujufque coloris in icnlorio ufque eo lmpreflus manet , donec colores omnes ordine tranfterint , ifque primus color iterum
Itaque colorum omnium invicem fuccedentium imprdfiones , Amul in
revertatur
lenforio funt ;
conjunrtim unum communem omnium fenfum excitant . Adeoque
ex hoc experimento liquet ; commixtas colorum omnium imprefliones , excitare in
nobis fenlum albitudinis ; hoc ell , albitudinem compotitam effe ex coloribus univerlis inter fe commixtis.
Quod li jam fubmoveatur pcelcn , ut colores omnes uno eodemque tempore a
lente ad chartam tranfmittantur, ibique inter fe commifceantur , indeque ad i porta;

pertinis

ita

&

&

&

&

toris

rtae

oculum omnes Amul

quoniam jam multo

iplorum in fenforio fa; utique imprefliones

pcmtiulque permixta: erunt inter fc , lenium al-

reilertantur
fubtilius

bitudinis excitare debebunt milito magis.

Loco lentis, adhibere licebit bina pnfmata

qua retiingcndo coloratum

,

lumen

Fig. 7.

Tab.

II. )

in contrarias partes, ac a

H IK &

LMN,

primo prifmatc

id fue-

rat

-Digitteed

byGoogle

PROPOSITIO

EXPER.

V.

X.

5?

&

in
Tat refraflum, efficere poffint ut radii jam divergentes convergant deinceps,
iterum conveniant; quomodo rem in feptimo fchemate depiflam videre ell. Eterfim
permixti funt inter lc; eo in loco lumen
quo in loco radii in unum conveniunt,
album conficient , fleuti quum lens abhiberccur .

&

EXPERIMENTUM

XI.

Incidat colorata Solis imago P

( Fig. 8. Tab. II. ) in cubiculi tenebricofi parietem , quomodo fupra in tertio experimento prima; Partis hujus Libri expofuum
quod parallelum fit priori prifmati
eft jinlpiciaturque ea imago per prifma
cujus refractione imago ilfa efficta fuerit : ita ut jam , admoto ad oculum
fecundo prifmate, ea imago inferior, quam ante, videatur; puta in loco S, ex adpropius
difpofitis
coloris
rubri
T.
His
ita
fi
jam
ad imaginem illam P
verfo
;
colorata in loco S, fimiliter ac in loco P T: veaccedas, ea oblonga videbitur
rum fi ab ea longius recedas , colores in loco S contrahemur magis magifque in
brevitatem , tandemque plane evunefeent , imagine ad S in figuram rotundam plane
atque albam coafla : quod fi adhuc longius recedas , colores iterum quidem fe explicabunt ; led contrario, ac prius, ordine. Jam quidem imago illa, qu* ell ad S,

aic,

ABC,

&

hoc in cafu alba tum videtur, quum radii diverforum generum , qui a diverfis parad prifma a b c convergunt , in hoc polleriori prifmate ita retibus imaginis P
fringuntur inxqualitcr , ut in tranfitu fuo ab illo prifmate ad oculum , divergant
deinceps ab uno eodemque punflo imaginis S, adeoque pofica in unum idemque
punftum in fundo oculi incidant, ibique' inter fe commifceantur
Ad hxc , fi peflen infuper adhibeatur, cujus dentibus colores in imagine
per
vices intercipiantur ; imago qua: videtur in S, colores varios ordine , dum peflen
lente movetur, perpetuo induet. At cum, accelerato peftinis motu , colores ocyus
adeo fibi invicem (uccedant, ut dillinfle cerni finguli haud queant; tum imago S,
confufo
in unum commixto colorum omnium fenfu, alba apparebit.

PT

&

EXPERIMENTUM

XII.

ABC

Cum

Solis lumen per prifina fatis amplum

( Fig. 9. Tab. III. ) tranfmifincideret deinceps in peflinem
proxime poli prifma illud collocatum ;
luminis id, quod per dentium tranfiret intervalla, ut exciperetur demum charta aleffeci . Dentium latitudines .pares fimilefque erant , ac ipforum intervalla ;
ba
dentefquc fepteni , una cum fuis intervallis , uncias fingulas fpatio complcftebantur

X Y

fum,

D E

ita difpofitis ; fi jam charta intervallo circiter duarum tnumve unciarum a peftine diflaret; fiebat continuo, ut lumen per intervalla dentium tranfmiifum , totidem fafeias colorum * /,
n, 0 p, a r,
c. parallelas inter fe atque contiguas,
nec quicquflm alboris fibi admixtum habentes, in charta depiftas exhiberet. Atque
hx quidem colorum fafcix , fiquando peflen ukro citroque in tranfverfum identi-

His

&

dem moveretur,

afeendere viciffim atque defeendere in charta videbamur: fi autem

peftinis motus porro adeo celer effet faftus , ut colores finguli dillinfle cerni amplius atque internofei haud potuerint ; jam confufo inter, fe atque in unum permixto colorum omnium fenfu, charta tota alba apparebat..
Finge deinceps peflinis motum fifti , chartamque a prifmate longius remotam
eflc: jamque futurum erit, ut fafcix colorum ante diftx , fele extendant continuo
atque dilatent ,
fibi invicem magis magifque intermifeeantur ; euquc colorum permixtione inter fe, dilutiores perpetuo fiant; tandemque , cum charta
peflen circiter pedis unius intervallo, aut paulo plus eo , inter fe dillcnt , ( puta in loco 2
2 E, ) colores univerli inter fe penitus commixti in albitudinem plane abeant .
Quod cum faflum fit admoto deinde quovis obftaculo, intercipiatur id omne lumen , quod per unum aliquod dentium intervallum tranfmittebatur ; adeo ut colorum falcia ea , qux inde orta erat , jam fublata fit : jamque videbis iumen reliqua^

&

&

rum

OPTICES

54

I B.

I.

PARS

II.

rum fafciarum
Quod fi fafeia

fe in fafcix fublatx locum extendere , ibique coloribus fe induere .

ea intercepta ut iterum deinde in chartam, ficuti prius, incidat peri utique eoiores ipfius , jam in reliquarum fafciarum colores incidentes , eifque fe denuo admilcentes , efficient ut albitudo iterum exhibeatur.
Denique , charta z
2 E jam ad radios fibi incidentes valde inclinata fit ; adeo
ut radiorum maxime refrangibiles copiofius quam exteri refledlantur : jamque charta albor, propter radios holce nimia portione lumini reflexo admixtos, immutabit
violaceum . Sm autem charta e contrario eam in parfe in colorem cxruleum
tem inclinetur , qua fiat ut radiorum minus refrangibiles copiofius quam exteri reficiantur ; jam charta: albor , propter iftos Tadios nimia portione lumini reflexo
admixtos, convertetur in colorem' navum
rubrum . Ex quo apparet , radios diverfos in co albo lumine inter fc commixtos , fuam tamen quemque retinere cclo~
rificam qualitatem ; qua radii unius cujufvis generis , ubicunque reliquis copiofiores
adfint , utique praevalendo inter exteros atque dominando , fuus ut color ibi exhibeatur efficiunt
Qua quidem eadem argumentandi ratione, ad tertium experimentum hujus Partis
applicata , concludi potem . colorem illum album , qui ell luminis omnis refrafti
jam primum emergentis color , xque ac fuerat incidentis , itidem ex variis colori-

mittas

&

&

bus compofitum

eite

EXPERIMENTUM

XIII.

In experimento jam dido, peflinis dentium intervalla, totidem prifmatum partes

explent ; quippe fingula intervalla prifmatibus fingulis rclpondentia , phxnomenon
limile exhibent , ac totidem prifmata fecilfcnt
Quare petlinis dentium loco , prli.
mata plura adhibens, conatus fum ex coloribus ipforum permixtis albitudinem conflare: idque effeci, tribus dpntaxat prifmatibus, vel etiam duobus folummodo adhibitis ; ea , qux fequitur , ratione . Duo prifmata A B
( Fig. 10 . Tab. III. )
a b c, quorum anguli refringentes B
i fint xquales , parallela inter fe ita collocemur , ut angulus refringens B unius prilmatis , contingat angulum c qui cll ad
bafm alterius; faciefque ipforum
cb , per quas radii emergunt, in dircdlum
injaceant.
lumen per prifmata illa trajcdlum excipiatur charta
, qux
tervallo circiter ocio duodccimvc unciarum a prifmatibus didet. Jamque colores ab
interioribus binorum prifmatum extremis B
c generati , commifeebuntur in loco
P
prifmatum fubmo, ibique albitudinem efficient . Etenim fi alterutrum horum
veatur; colores ab altero generati, apparebunt in loco illo P T.autem prius

&

&

CB &

MN

Tum

&

Cum

prifraa iterum in locum fuum admoveatur , ut colores ipfius denuo in colores alterius incidant ; jam ex coloribus illis inter fe permixtis , iterum orietur albitudo
Succedet etiam hoc experimentum , uti ipfe experiundo intellexi , quum prilmatis
inferioris

angulus b paulo major

&

interiores B
e, fpatii aliquid
fit ; faciefque refringentes B
fc paralleli

fit ,

c,

quam fuperioris angulus B ; interque angulos

quomodo in fchemate exhibetur , interjectum

C &

A c neque in direflum pofitx fint , neque inter

experimentum ex lententia fuccedat , nihil amplius
omnium generum uniformiter commixti fint luper charta

Etenim quo hoc

requiritur, quam ut radii

in loco P 1 . Si radii maxime refrangibiles

cupent

ab

id

omne

fpatium

quqd

a fuperiori prifmate provenientes , ocab

ad P ; debebunt radii ejufdem generis ,
occupare reliquum omne fpatium quod interjacet

ell

inferiori prifmate provenientes,

inter

6c

N.

Si radii

MT

refrangibiles a fuperiori prifmate provenientes , ocdebebunt radii ejufdem generis , ab altero prifmate prove-

minime

cupent fpatium
nientes , occupare reliquum
,

ad N. Si radii unius geomne fpatium quod efl a

eorum , qui fint mediis rcfrangibilitatis gradibus , a fuperiori prifmate proveR ;
nientes , diffiifi fint per fpatium
Q; corumquc aliud genus , per fpatium
aLiudque adhuc genus, per fpatium
S: utique radii eorundem generum , ab incnori prifmate provenientes , debebunt occupare fpatia reliqua Q.N,
,
, S

neris

R N

Qjgitized by

Goegle

PROPOSITIO

V.

EXPER.

XIII.

SS

quodque de his didlum eft , id de reliquis omnibus radiorum genefinguli Pinguia

ribus didlum intelligi oportet. Etenim hoc paflo radii cujufque generis , difperfi eaequaliter atque uniformiter ; adeoque ufquequaque
runt per totum fpatium
aequa portione commixti , unum eundemque omni in parte colorem exhibere dencP
N, ex hac radiorum omnium
bunt. Quare cum in exterioribus partibus
mixtura color compofitus fit albus ; efficitur utique , ut in interiori quoque fpatio
P T, colorem album fimiliter generari oporteat. Hrc eft ratio compofitionis ejufce,
quacunque mihi alia unquam raqua albitudo in hoc experimento produfta efl
femper
nata
inde
e fi albitudo.
tione fimilis erat fafla compofitio,
Denique , fi dentibus pedi inis , qui lint apta magnitudine , lumina colorata binoincidentia intercipiantur alternis ; fpatium illud P
rum prifmatum in fpatium P
cum fcilicet lente moveatur petfien , coloribus femper videbitur infedlum : vefadtus,
adeo
celer
fit
ut
colores
ocyus fibi invicem fuccedcnrum fi peflinis motus
tes, cerni diftindlc finguli haud queant ; fpatium id album videbitur.
:

MN

M &T
&

T,

EXPERIMENTUM

XIV.

Hadlenus albitudinem ex colorum prifmatibus generatorum mixtura atque comreflat ut de corporum naturalium coloribus inter fe permixpofitionc conflavimus
tis dicamus . Si igitur aqua faponc nonnihil incraflata , ad fpumas agendas agitata

fit

rum

.
attentius eam infpicienti videbuntur bullulavariis undique coloribus interftindfx : at qui eam c lonafpicict, ut colores fingulos diftindle internofeere haud queat; is totam

brevi interjecto temporis fpatio

lingularum fuperficics

ginquo adeo

tpumam (ummo

albore undique ex

xquo

videbit

candicantem

EXPERIMENTUM
Denique

cum

id

agerem

ut ex coloribus

XV.

five pulveribus coloratis,

quibus pi-

fiores utuntur, inter le permixtis, colorem album componerem; confiderabam pulveres omnes coloratos , magnam partem luminis , quo illuflrantur, reftinguere intra fe atque delere. Etenim ii illa ipfa de caufa colorati evadunt, quod lucem eam,
qua: cft fuo ipforum colore , copiofius refledfant ; eam autem , qua: eft aliis omnibus

coloribus, parcius refleftant j neque tamen eam ipfam lucem , qua: cft fuo ipforum
rcflcdlunt , quam faciunt corpora alba . Si minium
, tam copiofe
,
charta alba fimul collocata fint in lumine rubro imaginis illius
,
coloratx, quae in cubiculo tenebricofo prifmatis refradlione exhibetur , quomodo in
tertio experimento prima: Partis hujus Libri defcripfimus ; utique charta luminofior
videbitur , quam minium ; e qua fcilicet radii ipfi rubri copiofius , quam ex ipfo
minio , refletluntur . Quod fi haec eadem corpora in lumine , quod fit alio quovis
colore, collocata fint; charta luminofior minio, multo etiam jam magis quam antea , apparebit . Hocque idem in omnibus colorum quorumcumque pulveribus fimi-

Angulorum colore

&

exempli gratia

Quocirca ex hujufmodi pulverum permixtione non expedlandum efl

lirer accidit
ut oriatur albor clarus atque candens , qualis cft charta: candor ; fed albitudo ob!cura quxdam ac nubila , qualem ex luce ac tenebris , vel candido
nigro permixtis orituram expedies; color nimirum leucophxus quidam aut fufeus, qualis ell
color unguium, color murinus, cineraceus, lapideus, color mortarii, cccm vel lufimitium. Atque talem quidem colorem fubalhidum obfcuriorem , ex pulveti,
ribus coloratis inter fe permixtis fxpe confeci . Exempli gratia ; cum minii portione una, viride atris quintupla portione commixtum , exhibuit colorem quendam
murinum . Etenim horum duorum colorum uterque ita ex aliis ante erat compofitus , ut in ambobus jam colorum inefiet mixtura univerforum : minium autem ,
pleniorem , minori portione quam viride iepropter colorem fuum luminoliorem
.

&

&

&

&

Similiter , minium fimplici ,

cavuleum montanum quadruplici
adhibebam
punionc permixta , confidebant colorem quendam fultum fubpurpurafcentcm ; qui

ris

OPTICES

S<5

;;

LIB.

PARS

I.

II.

&

viridi xris
admixto deinde compofito quodam ex auripigmento
fufeus plane efl Mus . Verum
commixtis , defiit purpurafeere ,
hoc experimentum melius fucceflit fine minio , hoc modo Ad auripigmentum adjeci paulatim purpuram quandam claram atque luminofam , qua utuntur piflores y
ulquc eo donec auripigmentum flavum efle dcfincret ,
colore faftum enet rubro
pallcfccnte
tum iftum colorem fubrubrum adhuc dilutiorem feci , admifccndo viriae arris parva portione ,
cimicum montanum paulo majori portione , donec is
evaderet leucopharus fubalbidus color talis , qui ad nullum ex didis coloribus unum
magis quam ad alium accederet. Etenim hoc paiio fadus efl color albus talis, qui
cineres, aut lignum recens carlum, aut cutem humanam albitudine xquaret . Auri-

quidem color

&

certa portione

&

&

pigmentum

plus luminis,

quam

alius ullus

ex pulveribus reflexit; ac proinde plus,

quam

illi, ad coloris compofiti alborem contulit . Qua proportione hujufmodi pulveres commilceri debeant , accurate definire , difficillimum quidem fuerit propter
inxqualem ejuldem generis pulverum bonitatem . At in univerfum unumquemque
pulverem, pro eo ut color ipfius magis minulve plenus, clarus , luminofulque fuerit, ita ipfum minori majorive portione adhiberi oportebit
Porro , quandoquidem colores hi fufei atque leucophaei generari quoque poflunt
ex albis nigrifque varie inter fe permixtis ;
conlcquenter differunt a vere candidis, non genere colorum , fed duntaxat claritatis gradu : manifeflum efl , quo hi
colores plane candidi evadant, nihil amplius requiri , quam ut lumen ipforum fatis
augeatur. Similiter, e contrario, fi hi colores, adaudo duntaxat iplorum lumine ,
in candorem perfedum abfolvi poterunt; confequcns erit, eos eodem efle plane coloris genere , ac candidorum optimos ; ab iililque nulla alia in re differre , nili in

&

luminis folummodo quantitate. Hocque experiundo probavi, ea, qui fequitur , ratione . Mixturarum lcucophxarum fupra memoratarum poftremam , ( eam nempe ,
viridi xris cflet compofita, )
ex auripigmento, purpura , carrulco montano
cubiculi tabulato, qua parte Sol ei per fencflram apertam colluceret , crafle illevi
Sc prope hanc mixturam , chartulam albam cjufdem magnitudinis in umbra collocavi .
ad intervallum duodecim ododecimvc pedum retro cedens , ut neque
pulveris fuperficici inaequalitatem, neque grumulorum ipfius umbellas difccrncrc potuerim ; pulverem videbam valde albelcentem , etiam fupra charta: ipfius candorem
maxime fi charta , intercepto nubium lumine , paulo magis inumbrata cflet; quo
quidem in cafu charta , in comparationem pulveris , colore jam leucophxo videbatur tali , quali antea vifus fuerat pulvis . Verum ita collocando chartam , ut Sol ei
trans vitrum in fcneflra colluceat ; vel adducendo fencflram , ut Sol pulveri jam
trans vitrum colluceat ; vel alia fimili ratione augendo aut minuendo lumina , quibus charta
pulvis fint feorfum illullr.ua ; fieri poterit , ut lumen quo pulvis il-

&

qux

Tum

&

luminetur, adeo apta proportione fortius evadat lumine

illo,

ambo tandem albore videantur plane

amicum tum forte me invilentem pro

quo illuminetur char-

paria . Etenim cum hoc iplum expeforibus detinui ;

nec quinam cflent
colores ilii , nec quid agerem , expofui ; fed continuo , ex duobus illis coloribus albis uter ei melior videretur ,
qua in re inter Ic differrent , rogavi qui eos ex
intervallo illo attentius aiiquantifpcr contemplatus , rcfpondit , utrumque fibi colota ; ut

rirer,

&

&

rem album

pliccs

bonum

fatis

ter fe diflerrent

Sole expoliti

videri ;
dicere le pofie

&
.

nec uter eorum meiior elfct , nec qua in re inQuocirca , quando hic quidem albor pulveris in'
quos pulveres illi fim,

manifeflo compotitus erat ex coloribus iliis

purpura , cxrulcum montanum ,
,

auripigmentum

&

viride xris ) utique an-

componendum in eodem lumine cxpofiri habuerunt; omnino fatearis nccelle efl,

tam ex hoc experimento , quam cx priori effici id demum , ut albor perfcilus cx
coloribus inter fe permixtis componi poflit
Ex iis , qux diaa funt , liquet etiam Solis luminis alborem compofitum efle cx
coloribus univerfis , quibus diverfa radiorum lumen illud conflitucntiufn genera ,
te

quum

fingulis

chartam

aut

fuis

refrangibilitatis

quodvis

gradibus

album corpus

in

fe

invicem feparata

quod incidant

linr

Etenim colores

itu

mfi-iant
, ( per
piop.

Digitized by

Google

PROPOSITIO

VI.

prop. 2 , ) funt immutabiles . Et quandocunque radii

illis coloribus, iterum commixti iunt, id idem lumen

PROPOSITIO

VI.

In mixtura colorum primariorum

invenire quis

AB

fit

illi

s7
univerfi

una cum

PROBLEMA

II.

&

data cujufque quantitate

futurus compofitt color

qualitate

OD

O,

fuis

album iterum producunt.

DF;
( Fig. u. Tab. III. ) femidiametro
, deferibatur circulus
diftinguaturque circumferentia ipfius in feptem partes, DE, E F,
proportionales tonis feptem muficis live intervallis ocio
B
,
, qua; lint
,

Entro

FG, GA,

CD

illorum in oflava, Jol, la , ja

i, i.,
nalcs numeris i

fol

la

,
; hoc cft , qux
Rcprxfentet prima pars

mi, fa

L.

fal

rubrum, fecunda E F aureum, tertia F G flavum , quarta G

B caruleum , lcxta B C indicum , & feptima C D violaceum
res omnes luminis fimplicis gradatim in fe invicem delinentes
lores prilmatc exhibiti:

hoc

cft, rcprxfentet circumferentia

fint

projiortio-

E colorem

A
.

viridem, quinta
Finge hos cfle colo-

quomodo faciunt

DEFG ABCD

co-

totam

feriem colorum, ab ufquc uno extremo coloratx Solis imaginis ad alterum ordine
difpolitorum adeo ut a
ad E , fint omnes gradus coloris rubri ; in E , color inter rubrum atque aureum medius ; ab E ad F , gradus omnes coloris aurei ; in F ,
color inter aureum atque flavum medius; ab F ad G, gradus omnes coloris flavi ;
Porro fit p centrum gravitatis arcus
fic deinceps
;
j, r ,/, t,v,x,
centra gravitatis arcuum EF, FG,
AB, BC,
comparate :
circa

&

DE &
& CD

GA,

&

hxc

centra gravitatis deferibantur circuli , qui fint comparate proportionales radiis

fingulorum colorum in data mixtura / hoc cft, circulus/ proportionalis numero radiorum rubrorum in data mixtura ; circulus q , proportionalis numero radiorum aureorum in eadem mixtura ;
fimiliter exteri . Inveni deinde centrum gravitatis
commune omnium circulorum illorum , j> , q , r, f, t , v, x ; quod quidem centrum fit Z. Et per iftud Z , a centro circuli
, dufla ad circumferentiam liY ; locus punfti illius Y in illa- circumferentia ollendet quis nalcirunea refla
rus fit color ex compofitione colorum omnium in data mixtura ;
linea
Z ent
proportionalis largitati five faturitati illius coloris, hoc ell , ollendet quantum is diifet ab albitudine . Exempli gratia
Si Y incidat in locum medium inter
;
color ex data compofitione nafeiturus erit flavus optimus : fi Y declinet de medio
verius ; color compotitus erit proinde navus aurefccns vel viridefeens .
ad F vel
Si Z incidat in ipfam circumferentiam ; color erit faflus quam polfit fumme largus
floridulque
fi incidat in locum medium inter circumferentiam
centrum ; color
erit dimidio minus fatur/ hoc ell, color erit talis faflus, qualis ex flavo largiflimo
fi denique Z incidat
floridilfimoque , admixto sequa portione albo , eflet oriturus
in
ipfum centrum
amifla penitus faturitate fua omni , plane albus erit
. color jam ,
faflus. Verum id hic obfervandum ell / fi punftum Z incidat in lineam
, vel
propius ab ea ; cum jam colorum fimplicium prxeipui fint ruber
violaceus , colorem compofitum non utique futurum ullius ex coloribus prifmate exhibitis fimilem , fed purpureum rubefeentem aut ad violaceum accedentem , pro eo ut punflurn Z ex hac vel illa parte linex
verfus ceciderit :
ad E vel
in univcrlum , colorem violaceum compofitum , quam fimplicem , (emper magis clarum
efle atque igneum
Item , fi ex coloribus primariis duo folummodo , qui fcilicet in
illo circulo fibi e diametro invicem fint oppofiti , commifceantur xqua portione inpunflum
ter fe ;
Z tum calurum quidem efle in ipfum centrum O; nec tamen fore, ut color ex duobus illis compofitus fit perfefle albus, fed languidus quidam
evanidus color fine nomine. Neque enim unquam efficere potui, ut ex duobus duntaxat coloribus primariis inter fe permixtis , color compofitus plane albus eflet futurus
Utrum ex tribus coloribus, axjualibus interjeflis intervallis, in illa circumferentia defumptis, componi pollit color plane albus, necne; equidem haud fcio/ ve-

&

ADF

&

F&G

&

OD

&

DO

&

&

li

rura

Digitized by

TV

Google
I

,, .

OPTICES

58

11 B.

I.

PARS

II.

rum ex quatuor aut quinque inter fe permixtis , quin id fieri poflit nihil dubito
Sed hae funt curiofitates , quae parum aut nihil conferant ad intelligenda natur phaenomena . Etenim in omnibus coloribus albis a natura produftis , folct inefle percouiequcnter colorum compolitio univerfomixtio radiorum omnium generum ,

&

rum
Ut

regula; hujufce exemplum apponam ; finge colorem componendum ex his, qui

fequuntur , coloribus homogeneis ; videlicet , cx coloris violacei portione i , indici
portione i , caerulei portionibus 2 , viridis portionibus 3 , flavi portionibus 5 , aurei
portionibus 6 ,
rubri portionibus to. Portionibus hiicc comparate proportionales
deferibo circulos, x , 71, r, /, r, ?, p \ hoc cit, ita ut fi circulus x Iit 1 , circulus
circuli r , 7, ac p, fint 5, 6, ac
v fit utique 1 ; circulus r, 2 ; circulus /, 3;
10. Tum invenio Z centrum gravitatis commune horum omnium circulorum ,
:r illud Z duita linea
Y , punctum Y incidit in circumferentiam inter E
paulo propius ab E quam ab r
unde concludo colorem cx funplicibus illis com,
pofitum , futurum clfc aureum , ad rubrum paulo propius accedentem quam ad flavum. Praeterea invenio lineam
Z paulo efle minorem dimidio illius O Y unde
concludo colorem hunccc aureum compofitum, minus aliquanto quam dimidium habere largitatis live faturitatis illius , qua: e(l coloris aurei fimnlicis ; hoc cll , colocolore
rem hunece arureum talem elfe , qualis oriri debeat ex aureo homogeneo
albo bono commixtis inter le in proportione line
Z ad lineam Z Y ; qu nimirum proportio . non ell quantitatum pulverum aurei
candidi commifcenaorum
fed quantitatum luminis iplius quod ab utroque refle-latur.
Atque hanc quidem regulam fatis accuratam elle cxillimo ad experimenta agenda , quamvis non fit mathematice accurata . Porro autem quam vera fit ad fenfus
judicium , abunde probari potell intercipiendo ad lentem unum quemvis vel plures
colorum in decimo experimento hujus Partis
Etenim reliqui colorum non interce-

&

&

&
&

&

&

pti

me

fed ad

focum

colorem talem

lentis progredientes
,

qualis

conficient

ibi

vel accurate

vel

quam

proxi-

fecundum hanc regulam cx permixtione ipforum

oriri

debeat

PROPOSITIO

VII.

TIIEOREMA

V.

&

non a viri, qui quidem ex lumine oriantur ,

bus imaginationis femleant , Junt vel colores luminum homogeneorum , vel
ex illis compofiti ; idque vel accurate , ixl quam proxime , fecundum
regulam in prxcedenti problemate cxfofttam .

Colores omnes in rerum univer/itate

Tenim probavimus

prop. 1. hujus Partis , ) colorum varietatem refraftionibus

(
exhibitam , non oriri ex novis radiorum modificationibus , inter refringendum
lumini impreflis ,
a varia luminis umbrique pendentibus terminatione :

&

lcilicct

qua quidem fententia philofophi omnes antehac fuere. Probavimus etiam ( prop.
1. primai Partis , & prop. 2. hujus Partis , ) diverfos radiorum homogeneorum colores, fingulos Ungulorum refrangibilitaiis gradibus femper respondere ; iftolque rcfrangibilitatis gradus ( prop. 2. prim Partis,) non polfe ullis refractionibus aut reflexionibus mutari ; & confcqucntcr neque colores ipfos poffe mutari. Infuper autem probavimus direfto , refringendo
reflectendo lumina homogenea feparatim ,
( prop. 2. hujus Partis, ) colores ipforum non polfe mutari. Porro, probavimus radios divcrlbrum generum inter fc permixtos , Sc per unum idemque ipatium inter
in

&

deculTandurn tranlcuntes,

,)non ibi in fe mutuo ita agere

ut luas invicem qualitates colorificas immutent ; led intermiicendo actiones fuas in
(enforio, lenium illic excitare alium commixtos , ac cxcitaflcnt feparati ; hoc dt ,
fenliim talis coloris , qui fit inter proprios fingulorum colores medius :
particularim , ouum concurfu St mixtura radiorum omnium generum , color albus generetur; album illum (prop. 5. hujus Partis,) efle utique permixtionem colorum illo(

exper. 10. hujus Partis

&

rum

Digitized by

Google

,.

PROPOSITIO

rill.

59

rum omnium, quos radii finguli habuifTcnt feparatim radios nimirum in ifta mixtura non amittere aut immutare fuas Ungulorum qualitates colorificas , fcd variis
fu is adlionibus in fenforio permixtis univerfis, excitare fenfum coloris cujufdam inter colores ipforum fingulos medii ; qui color fcilicet eft albitudo . Eli enim albitudo color inter omnes medius ; quippe qui ad omnes indirferenter fc habeat ,
arqua facilitate lingulis infici queat . Utique pulvis ruber cum ca-nileo parva
portione commixtus , aut caeruleus cum rubro , non continuo colorem fuum amittit ; at pulvis albus cum quovis colore commixtus , inficitur continuo ab ieadem facilitate ab alio quocunque colore infici poteft . Ad hxc prollo colore ;
bavimus, ut Solis lumen ex omne genus radiis compofitum eft , ita alborem ipfius
compofitum effc ex coloribus radiorum omnium generum ; quippe ifti radii , cum
ab initio fuas finguli colorificas qualitates a-que ac refrangibilitates habuerint , tum
eas retineant fcilicet perpetuo immutabiles , non obftantibus refrablionibus aut re:

&

&

flexionibus quibufeunque : quandccunquc autem ullum genus Solis radiorum , ullo

decimo prima: Partis , aut reflatiopaflo ( ut refiexionc in experimentis nono
eos coloribus
in omnibus relra&ionibus fit , ) a reliquis feparatum lit ;
Harcque omnia lifuis . Hac , inquam , omnia ante probavimus
videri propriis
miti fumpta id efficiunt , ut propofitio , quam iam ponimus , latis lit comprobata
Si enim Solis lumen compofitum efl ex radiis diverforum generum , qui fuos (ingunon obftanli congenitos rcfrangibilitatis gradus quaiitatefque colorificas habent ,
tibus refrationibus aut reflexionibus , ftparationibus aut permixtionibus quibufeunque , fuas illas tamen finguli congenitas proprietates perpetuo fine ulla immutatione retinent : utique efficitur necelfario , ut colores omnes, qui funt in rerum univerfitate, tales fint , quales femper oriri debeant ex congenitis qualitatibus colorificis radiorum illorum , ex quibus lumina , per qua: colores ifti fub alpetlum vecaula cujufeonque coloris , qua fit ,
niant , compotita fint . Quare , cum ratio
requiratur ; id duntaxat nobis agendum reftat, ut confideremus quo patio radii , qui
funt in Solis lumine , fuerint vel reflexionibus vel refratlionibus vel aliis quibulvis
caufis a fe invicem feparati, vel inter fe commixti ; vel ut alio auovis modo inveniamus qua genera radiorum ,
qua proportione , inlint in eo lumine, per quod
denique , ut ex problemate novilftmc propofito lntelligacolor ifte exhibetur ;
mus , quis color oriri debeat cx radiis illis ( live coloribus ipforum ) ea proportione inter fe commixtis . Carterum in hoc omni argumento , cum colores dico , eos
lemper intclligi colores velim , qui ex lumine revera oriantur . Sunt enim qui aliis
cx caufis ortum fuum habeant
ut quum imaginationis viribus colores in fomniis
nobis obictlos videmus; aut infanusca, qua non funt, videtur fibi videre; aut perculto oculo , ignem quis fibi clifuni videt ; aut comprimendo oculorum angulum alterum, dum acies alio convertatur , colores videmus plumae pavoniar lunulam referentes . Ubi ha- aut harum fimiles caufa non interveniunt , color omnis femper
refpondct generi aut generibus radiorum , cx quibus lumen compofitum fit
quomo-

&

ne ut

mm

&

&

&

&

&

.-

do ego quidem experiundo (emper compen , in omnibus illis colorum phaenomenis

in qux adhuc inquirere potuerim. In fequentibus propofitionibus exempla rei hujudabo , ad phaenomena notatu digniflima explicanda .

lce

PROPOSITIO
Ex

VIII.

PROBLEMA

IU.

proprietatibus luminis fupra expofitis explicare eoiorum prifmatibus

exhibitorum rationem

IT

ABC

( Fit. 1 2. Tab. III. ) prifma , quo refringatur lumen Solis tranfmiffum in cubiculum tencbricofum per foramen F t> ; quod foramen pari fere fit
latitudine , ac i, lum prifma : fitqtie
charta allx , qua liuncn refraflurn ita
exeapiatur , ut rad.i maxime relrangibiles
five violacei extremi , incidant puta in
?
fpattum P; r.niu minime relrangibiles , five rubri extremi, in fpatium
radii
inter
2

MN

Tt;

OPTICES

do
inter indjcos

&

caeruleos medii

1 B.

in fpatium

PARS

I.

Qx

II.

radii viridium medii , in fpatium

;
fpatium S * ;
reliqua radiorum intermediorum genera , in Ipatia comparate intermedia . Etenim hoc modo fpatia , in
qua! diverfa radiorum genera adaequate incidant , erunt , propter diverfam generum
iliorum refrangibilitatem , ordine continuo gradatim deorfum verius difpofita . Jani
fi charta ifta
adeo prope a prilmate dillet , ut fpatia
r
fe mutuo
non incurrant ; intervallum ipforum
t illuminatum erit omnibus radiorum generibus ea ad fc invicem proportione
qua c prifmate primum egrediuntur ;
confe,
quenter id fpatium album erit . At fpatia
r , ab utraque parte iftius
u, non erunt univerfis radiorum generibus illuminata ; ideoque illa videbuntur colorata. Speciatim, in loco P, quo radii violacei extremi incidunt loli , color debebit elfe violaceus faturatiflimus : in loco
Q, ubi radii violacei atque indici luntcommixti , color debebit elfe violaceus multum accedens ad indicum
in loco R , ubi
radii violacei, indici, orrulei,
pars viridium dimidia, funt commixti; color (cx
conftru&ione problematis fecundi ) compofitus debebit efle inter indicum
cteruleum medius: in loco S, ubi radii univerli , exceptis rubris atque aureis, commixti
funt ; color ( fecundum eandem regulam ) compofitus debebit efle cyaneus live thalaflinus , ad viridem magis quam ad indicum accedens
denique in fpatio quod elt
'1'
ab S ad
color ifte cyaneus , magis magifque dilutus cvanidulque fatdus ; ad
,
demum, ubi colores univerfi commifceri incipiunt, definet in ipfam albitudinem .
Similiter , cx altera parte fpatii illius albi
x
in loco t , quo radii minime refrangibiles, five rubri extremi , incidunt foli ; color debebit cltc rulier laturatilfimus :
in loco (r, cx rubro atque aureo commixtis color compofitus efle debebit ruber attrefeens : in loco f ex rubro , aureo , flavo ,
parte dimidia viridis , inter fe permixtis , color compofitus efle debebit inter aureum
flavum medius : in loco y ,
ex mixtura omnium colorum , exceptis violafco
indico : compofitus efle debebit
color fubflavus , ad viridem magis quam ad aureum defccndens : denique in eo Inatio quod eft a
ad 1 , color ifte fubflavus , magis magifque languidus evanidufque falus; ad * demum, ubi radii omnium generum admifeeri incipiunt, in ipiatn
albitudinem definet
Atque hi quidem colores ita apparere deberent, fi Solis lumen plane album clTet.
Verum quia id lumen ad colorem fubflavum accedit ; utique radiorum flavorum mnni , qui id colore fubflavo inficiunt , commixti porro cum cyaneo evanido qui eft
inter S
trahat . Jam igitur colores ordine
, efficient ut is colorem fubviridem
a P ad t difpofiti, debebunt efle violaceus, indicus, caeruleus, fubviridis languidus,
albus, fubflavus, aureus, ruber. Ita quidem ex computatione res le habet:
cuicunque colores prifmate exhibitos libuerit oculis intueri , is rcapfe hunc efle verum,
colorum ordinem experiundo comperiet.
Hi funt colores cx utraque parte albi, quum charta inter prifma &/puni!um X,
ubi colores coeunt
fi charta
albus interpofitus evanefeit , collocata fit .
longius adhuc a prifmate diftet ; jam radiorum maxime minimeque refrangibiles in
medio lumine deerunt ;
radii reliqui eodem loci inter le permixti colorem viridem faturiorem quam antea conficient: fimiliter flavus
caeruleus minus jam compoiiti , quam antea, erunt fafti
conlcquenter magis faturi . Atque hac quoque
;

radii

inter flavos atque aureos medii

MN

&

in

PT&

&

PT &

&

&

&

&

&

'

&T

&

&

Nam

&

&

&

conveniunt

cum experientia
album aliquod corpus nigrore vel tenebris circundatum per prifma|inutique colorum , quibus id corpus fimbriatum videbitur , ratio eadem erit
fere , ac jam diximus
quomodo rem paulo attentius conlideranti facile apparebit .
;
E contrario , fi aliquod nigrum corpus circundatum fit albo ; jam colores , qui id
per prifma infpicicnti le exhibebunt , attribuendi erunt lumini corporis .albi , le in
nigri partes diffundenti; quamobrem
contrario ordine dilpofiti apparent, ac cum
album corpus circundatum fit nigro. Hocquc idem de iis coiporibus per prifma inlpeilis intelligendum -eft
Et, quibus partium fuarum alia: aliis minus fint luminolx .
enim in confinibus partium magis minufque luminofarum , colores eifdem de caulis
Quod

fpiciat

fiquis

&

fem-

zod by Googlu.

PROPOSITIO
fempcr
nere
le

EXP E

IV.

XVI.

R.

6i

& eodem e fle ge;

tamen magis languidi ef-

debebunt ex majori lumine partium luminofiorum

oriri

& ordine
& diluti

ac

fi

partes obfcuriores eflcnt nigrat ; fed

Porro, quod de coloribus, quos prifmata exhibeant , diflum efi ; idem facite de
coloribus , quos tclelcopiorum microfcopiorumve vitra , vel etiam oculi ipfius humores exhibeant, intelligi poterit
Etenim fi vitrum objedlivum telefcopii craffms
fit ah una parte quam ab altera ; vel fi dimidia pars vitri , vel dimidia pars pupilla:
oculi , corpore aliquo opaco obtegatur
utique id vitrum objeftivum , vel ea ipfius
pars, oculive pupilla: pars, qua: non fit obtecfa , confiderari poterit ut cuneus lateribus curvis. Omnis autem cuneus e vitro, vel ex alia ulla materia pellucida , eundem, ac prifma, in refringendo lumine inter tranfmittendum , clfeftum obtinet
Denique colores in experimentis nOno
decimo primi Partis hujus Libri ,
.

&

quemadmodum

c diverfa luminis reflexibilitate oriantur; ex iis, quae ibidicla funt,

manifolium . Verum notatu dignum cft in nono experimento ,
dircdlum Solis lumen eft fubflavum , nimiam radiorum caeruleorum in
reflexo luminis radio
ab. IV. Par. I. ) admixtam portionem , ad
( Fie. 21.
id duntaxat valere , ut color ille fubflavus in albidum fubcanuleum convertatur ,
non autem ut is colorem plane caeruleum induat Quo igitur is colorem caeruleum
meliorem traheret ; ulus lum , loco fubflavi luminis folaris , lumine albo nubium ;
variato nonnihil, quomodo infra fequitur , illo experimento.

quidem

fatis

tamdiu

eft

dum

MN

EXPERIMENTUM

G(

XVI.

&

Tab. IV. ) prifma in aperto acre collocatum ;

S oculus
nubes per lumen ipfarum , quod ingrediatur in prilma per
faciem planam
in coque rcfletlatur a bafi
indeque per faciem
,
,
planam
E F K egrediatur ad oculum . Quum prifma
oculus convenienter locati fint ,
ut anguli incidentiac
reflexionis ad bafin fint circiter quadragenum graduum , fpcilator videbit arcum cxrulcum
ab uno ufonc bafis extremo ad alterum pertingentem : cujus quidem arcus pars concava ipfi obverla videbitur ;
bafis pars I
qui erit ultra ilium arcum , luminofior videbitur , quam c,
jufdem pars citerior
Profefto arcus ifle caeruleus , quum manifclto nulla
alia ex caula oriatur, quam e reflexione fupcrficiei fpccularis ; adeo mirum videtur
ac lingulare phaenomenon ,
cujus adeo nulla ratio cx vulgaribus philolophorum
hypothefibus atferri polfit
explicatu dignifut non potuerim , quin id notatu
fimum exiftimarem. Jam igitur ut hujus rei caufam ac rationem intelligamus ; finge prifmatis latera plana
bafin, planitie
Ab
ad perpendiculum interfectas
oculo ad lineam
qua planities ifta bafin prifmatis mtcrfecat , ducantur linee
,
St, ita ut fiant angulus .S p
S p
angulus S r
graduum
graduum 0 i,
Sit

fpcftatoris

Fif.

1jf.

infpicientis

HEIG
&

FIGK

&

MNG

MN,

&

EMNH.
&

BC

&

4^

&

ABC

&

jam punflum p terminus

eritque

ultra

quem

&

nulli

radiorum maxime refran-

&

gibihum tranfmitti per

bafin prifmatis
refringi polfint ; eorum fcilicct quorum
incidentia talis fit, ut ad oculum rcflccli queant
Similiter , punctum r erit termiquem nulli radiorum minime refrangibiliuin tranfmitti queant per bafin
quorum utique incidentia taiis fit, ut ad oculum reflefli polfint :
punitum r, in
medio inter p
1 , erit timilucr terminus tranfmilfioni; radiorum mediocriter rc.

nus ultra

&

&

Irangibilium
ultra

hoc

Quamobrem omnes radii minime

inter t & B
qui quidem inde
,

efl

refrangibiles

ad oculum

incidentes in bafin

reflecti

queant

&

refle-

ctentur utique ad oculum

at citra illud t , hoc eit, inter r
C, multi lorum
radiorum tranlmiitentur per bafin . Similiter omnes radii maxime refrangibiles, incidentes in bafin ultra p , hoc cft , inter p
B , qui quidem inde ad oculum refleCti queant ; rcflcClcntiir utique ad oculum : at citra illud
p , hoc cft inter p Ik
multi ifiorum radiorum tranfmittentur per bafin
Idcmquc firefringentur
,
militcr intelligendum eft de radiis mediocriter refrangibilibus , cx utraque pane
.

&

&

pun-

, ,.

OPTICES

<5i

I B.

PARS

I.

II.

&

punfti r. Ex quo efficitur , bafis prifmatis partem cara , qux inter t

B interjaceat , totali radiorum omnium generum reflexione ad oculum , albam atque claram
videri debere : e contrario autem, qux ejus pars inter f
interjaceat, eam , ex
tranfmiflu multorum omne genus radiorum , magis pallidam , oblcuram , tenebrofamque videri oportere
at in r , omnique in parte inter p
t ,
ubi omnes radii
maxime rcfrangibilcs rcflefluntur ad oculum , multi autem minime refrangibilium
tranlmittuntur ; uimiam railiorum maxime refrangibilium admixtam lumini reflexo
portionem , inficere debere id lumen luo colore, hoc eft, violaceo
cxrulco . Hocqqe idem evenit , quacunque in parte bafis , inter extrema
E I , capiatur
linea
p r t B

&C

&

&
HG &

PROPOSITIO
Ex

IX.

PROBLEMA

proprietatibus luminis fupra expofitis

IV.

explicare arcus calefiis

colorum rationem

&

ic arcus nunquam videtur , nifi cadente pluvia ,

fimtil fulgente Sole. Reprzfcntari autem poteft etiam arte, jaciendo aquam in lublime , qux in gutdecidat . Etenim Solis radii in lmjufmodi pumi, in modum pluvia ,
pluincidentes , femper arcum exhibent fpcSlatori apta politione inter Solem
viam collocato. Unde hodie convenit inter omnes , arcum illum rcfraflione lumiantiquorum
nis folaris in guttulis pluvia cadentis effici . Intellexerunt hoc etiam
inter rcccntiorcs autem plenius id invenit uberiulque explicavit celebernonnulli

tulas difperfa

&

las

rimus Antonin t de Dominis Archiepilcopus Spalatenfls , in libro luo de radiis vifus

lucis , quem ante annos amplius viginti feriptum , in lucem tandem edidit amicus fuus Bartolus , Venetiis anno 1611. In co enim libro oftendit vir celeberrimus
quemadmodum arcus interior, binis refrafclionibus radiorum Solis, fingulifquc refle-

&

xionibus inter binas illas rcfradliones intervenientibus, in rotundis pluvia? guttis effingatur ; exterior autem arcus , binis refratlionibus , binifque itidem reflexionibus
, in fimilibus aqua? guttis efficiatur . Suamquc is explicandi rationem experimentis comprobavit , in phiala aquae plena ,
globis vitreis aqua; plenis , in Sole collocatis ; quo duorum arcuum iliorum
colores , in illis le exhiberent contemplandos . Porro , eandem explicandi rationem pcrfecutus ell Cartcfius in meteoris
iuis ; camque qux ell de arcu exteriori , infuper emendavit . Verum cum hi feriptores veram colorum originem non intelligercnt ; necefle erit hanc materiam paulo adhuc ulterius profequi . Ut clarius igitur inteliigamus quemadmodum arcus tat,
femidialedis efficiatur ; dio globus B
F
( Fig. 14. Tab. IV. ) centro
,
metro
deferiptus , pluvix gutta , vel aliud quodvis corpus
perlucidum globo(um . Sit porro
indeunus cx radiis Solis , incidens in globum illum ad
,
que refralus ad F ; ubi vel exeat e globo refradus ad
iad
rcfkclatur
vel
;
,
bique iterum vel exeat refraflus ad
vel rcfleflatur ad
:
ubi tandem -exeat rc,
fraflus ad S, radiumque incidentem fecet in. tranfverfum in Y . Produc jam
perpendiculares
, donec coeant
in
fuper
demitte
A
F
,
,
;

intcrjeilis

&

CN

C&

A N

&RG
D, & C E

A N

X &N

X &
C D donec

produc
incidat in circumferentiam ad L . Denique ,
,
;
parallelam radio incidenti A
duc diametrum B Q.; fitque finus incidcntix cx
acre in aquam, ad linum rcfratlionis , ut I ad R . Jam fi fingas punilum inci dentix
moveri
ferri gradatim a punclo B ad ufquc puntlum L ; arcus
F augebitur primo,
deinde minuetur;
limilitcr angulus
X R , quem continent
vadit
R ilieque arcus
angulus A
R maximi tum erunt
F ,
,
0'
hili , cum
erit
ad
fit ad
E
ut
V
7
ad
R
R
quo
in
cafu
~r
r
,
;
5
D, ut : R ad I. Praeterea angulus
S ,
Y S, qui continetur radiis
minuetur pvimo,& deinde augebitur .minimus autem tum erit fatlus , cum
fit
ad
ut V fi rr ad V !i R
ad
I
quo
iu
cafu
E
erit
ut
ad
Dj
;
9
Similiter angulus quem radigs proximus emergens , ( hoc ell , radius poit tres re-

AN

CN,

&
&
&G
N D

&

CN

A
X

&

A N & H
N D
R

Dio itized

byjGoogloj

PROPOSITIO

IX.

63

continet cum radio incidente

, veniet tum ad terminum
ad
quo in cafu
E erit ad
1 5
, ut / ITiTa ad
ad I . Porro , angulus quem radius adhic proximus emergens ( hoc
eft, radius poli quatuor reflexiones emergens,) continet cum radio incidente
7 ii. rr ad /
fit ad
veniet tum ad terminum fuum, cum
R;
, ut r
24
E erit ad
D, ut 5 ad I . Et limiliter in infinitum numeris niquo in cafu
c. colici) is continua additione terminorum arithmeticae promirum 5,8, 15, 24,
greflionis, J, 5,7,9, &c. Quorum quidem omnium veritatem facile expendent inflexiones emergens

fuum , cum
D , ut 4

ND

CN

fit

&

RR;

AN,

CN

N D

relligentquc mathematici.

Jam oblervandum efl ; Gcuti quum Sol ad tropicorum alterutrum accedat , dierum longitudo per aliquod temporis fpatium parvis admodum portionibus augetur
ita holce angulos , quum ( augendo diflantiam C D ) ad terminos
vel minuitur
quantitatem luam aliquandiu variare parva admodum portione 4
luos perveniunt
ideoque radiorum in omnia puncta N quadrantis B L incidentium, multo majorem
numerum emergere debere prope terminos horum angulorum , quam in aliis ullis
;

Obfervandum ell prjrterca , futurum ut radii , qui refrangibilitate

diverlos habeant terminos angulorum fuorum emerfionis ;
con,
fequenter, pro diverfis refrangibilitaris gradibus, emerfio ipforum copiofiflima in diverfis angulis fiat , adeoque ipfi a fe invicem feparati,fuum fmguli colorem proprium
exhibeant . Illi autem anguli qui fiut , ex pratcedenti theoremate facili computatioinclinationibus .
inter fe differunt

ne

&

colligi poterit

m radiis minime rcfrangibilibus , finus I & R ( quomodo fupra comperiunde, pofito calculo , angulus maximus A X R invenietur
) funt to8 & Ht
2'
& angulus minimus A Y S, graduum 50 , 5/ In radiis autem
maxime refrangibilibus , finus I & R funt 109 & 81 unde /pofito calculo , angulus maximus A X R invenietur graduum 40,17' ;& angulus minimus A Y S , graEtenim

mus

graduum 42,

duum 54 ,

7'

Finge jam
efle oculum fpcclatoris, 8c
lelam radiis Solis ; finrque
E, P
F,
17 ; 42, 2' 550,57' ;& 54,/ , refpedlive

commune
FI,

PO

P circumatli , deferibent
margines duorum arcuum

P ( Fig. 15. Tat. IV. ) lineam paralP O G , P O H , anguli graduum 40,

Jamque hi anguli circum latus (iium
lateribus O E
OF 5 OG, O

reliquis fuis

AFBE&CHDG.

Etenim

gutta; collocati ubivis in fuperficiebus conicis delcriptis a lineis

&

fi

E,F,G,H,

fint

O F OG
EO,

illuminati radiis Solis S E, S F ,SG,S H: utique angulus S

cum fit
E, live graduum 40 , 17' ; erit maximus angulus , in auo razqualis angulo
dii maxime refrangibiles polfint poft unam reflexionem refringi ad oculum ;
proinde gutti omnes in linea
E emittent ad oculum radios maxime refrangibiles
copiolilfime ; eoque paclo fenfui colorem violaceum laturatilfimum illo in loco exhibebunt . Simili ratione , angulus S F
fit iqualis
angulo P
F , live
, cum
graduum 42, 2' 5 erit utique maximus , in quo radii minime refrangibiles poflint
poft unam reflexionem emergere e guttis ;
proinde gutti in linea
F emittent
ad oculum radios illos copiofiflime , eoque paclo fenfui colorem rubrum faturatilfiillo in
loco exhibebunt
Porro , eadem argumentandi ratione, radii qui fint
intermediis refrangibilitaris gradibus, emittentur copiofilfime e guttis inter E
F 5
(enfui exhibebunt colores intermedios eo ordine, qui refrangibilitaris ipforum gradibus refpondeat ; hoc eft , in progrelfu ab E ad F , five ab interiori parte arcus ad
exteriorem , colores hofce ordine exhibebunt , violaceum , indicum , cxrulcum , viridem , flavum , aureum . rubrum
Verum enimvero color violaceus , propter admixtum lumen album nubium , evanidus videbitur
ad purpureum accedens.
Rurfum , angulus S
cum fit iqualis angulo P
,
, five graduum 50 , 57' ;
erit utique minimus angulus , in quo radii minime refrangibiles poflint poft binas
reflexiones emergere e guttis ; quare gutti in linea
emittent ad oculum radios
ni minie refrangibiles copiofiflime; coque paclo fenfui colorem rubrum faturatiflimum
illo in Joco exhibebunt
Similiter angulus S
, cum fit iqualis angulo P
FI

PO

&

&

mum

&

&

&

GO

OG

O G

0H

OH
five

Oigitized by

Google

optices,

6A

lib.

PARS

I.

II.

graduum 547 7' ; erit utique minimus angulus, in quo radii maxime refrangipoflmt poli binas reflexiones emergere e guttis
quare gutta: in linea
emittent ad oculum radios iftos copiofiflimc ; eoque parto fenfui colorem violaceum
faturatiflimum illo in loco exhibebunt . Eademquc argumentandi ratione'., gutta; in
mediis partibus inter
H, fenfui exhibebunt colores intermedios eo ordine , qui
refrangibi litatis fua: gradibus refpondeat ; hoc eft , in progreflu a
ad
, five ab
interiori parte arcus ad exteriorem , colores holce ordine exhibebunt , rubrum, aureum, flavum, viridem, caeruleum, indicum , violaceum . Denique , cum hac quatuor lines
E,
, qualibet in parte fuperficierum conicarum (upra
memoratarum litae efle polfint ; utique quod de guttis
coloribus in iftis lineis diflum cft , id de guttis Sc coloribus in omni parte illarum luperficierum fimiliter didum intclligi oportet
Atque hoc parto effirti erunt duo arcus colorati ; interior ac clarior , una reflexione intra guttas farta ;
exterior ac dilutior, binis reflexionibus : etenim lumen
unaquaque reflexione fit languidius perpetuo . Porro arcuum illorum colores contrario erunt ordine difpofiti inter fe : color enim ruber utriufque arcus , continens erit
utrinque fpatio
F inter duos arcus interjacenti . Arcus interioris latitudo
in tranlverlum coloribus dimenfa , erit gradus 1, 45' ; exterioris latitudo
H,
live

biles

O H

G &

OF, OG,

OH

&

&

EOF,

3, 10'

metro

arcuumquc

unum

bitur

corumquc

interioris erit
j

angulo P

P
G, 50, 57
duntaxat punrtum

tro exterioris
eflet

25'

inter le di flantia

interioris, noc eft,

.
.

is'

Hs

GO

G O
F

funt

At enim

diflantia inter fe
,

F, 8,

arcus

maxima nimirum
2'

42,

menlurs arcuum,

&

interioris

dimidio gradu
,

40'

42

ita

utique futura- ,

fi

Sol

arcuum auge-

Jamque

latitudo arcus

ipforum inter fe, 8,

minima exterioris, 50 ,

diflantia

17'

llcmidia-

minima femidiame-

Solis globi latitudine latitudo

minuetur

latitudo exterioris, 3

maxima femiuiameter

55'

exillente

&

Atque hx quidem revera arcuum in coelo reperiuntur menfurx quam proxime,

quando colores ipforum clari atque perferti videntur . Quondam enim , qua tum accideret ut potuerim ratione , dimenfus fum maximam femidiametrum arcus interioris , eamque comperi graduum circiter 42 ; eodemque tempore latitudinem colorum
rubri , flavi ,
viridis , in eodem arcu , comperi cfle minutorum 63 vel 64 ; prxter extremum colorem rubrum evanidum , claritate nubium circumjacentium oblcuLatitudo coratutn, in quem tria vel quatuor minuta amplius annumerari poterunt
loris cxrulci erat circiter 40 minutorum amplius
prarter violaceum , qui claritate
nubium circumjertarum ita erat obfcuratus , ut ejus latitudinem dimetiri non potuerim
Verum pofito quod latitudo cxrulci fimul & violacei , a-qualis fit latitudini
rubri , flavi ,
viridis fimul itidem fumptorum ; erit jam tota hujus arcus latitudo
graduum 2I. , ut fupra . Minimum intervallum , quo arcus interior exteriorque inter
42'

&

,-

&

fcdiftarcnt, erat, circiter graduum 8,30' . Exterior arcus latior erat , quam interior;
verum adeo evanidus , prxfertim a cxrulca fui parte , ut latitudinem ejus dillinrte
dimetiri haud potuerim . Alio tempore, cum ambo arcus diftinrtiores apparerent, diinenlus fum latitudinem arcus interioris, graduum 2, 10'
cratque latitudo colorum
rubri, flavi,
viridis , in exteriori arcu , ad latitudinem eorundem colorum in interiori ; ut 3 ad 2
Ha-c arcus ccelcflis phxnomena explicandi ratio confirmatur adhuc amplius experimento illo notiflimo, quod Antoniut de Dominis
Cartcfuis excogitarunt. Sufpcnfus nempe in Sole globus vitreus aqux plenus, infpiciendus cft tali in pofitu , ut radii a globo ad oculum pervenientes, contineant cum Solis radiis angulum vel 42 vel
50 graduum . Etenim quum ifte angulus erit fartus graduum 42 vel 43 , fpertator
globi , qui erit a Sole
( puta ad
) videbit colorem rubrum clarum in ea parte
avcrla ; quomodo reprxfentatur ad F : fique ille angulus paulo minor fartus fuerit
(puta deprimendo globum ad E , ) videbuntur continuo alii colores, flavus , viridis ,
cxrulcus cx ordine , in eadem parte globi . Verum quum ifte angulus erit fartus graduum circiter 50, ( puta attollendo globum ad
videbitur tum color ru, j
ber in ea parte globi , qux erit Soli obverfa ; fique angulus ifte adhuc major fartus
.-

&

&

&

OPTICES

I E.

PARS

I.

6%

II.

fuerit ( puta attollendo globum ad

) color ille ruber convertet fe in alios colo,
caeruleum ex ordine . Porro rem eandem expertus fum .
res , flavum , viridem ,
intuendo globum immotum , attollendo autem interea vel deprimendo oculum , vel

&

eum movendo,

aliter

tudine cflct conllitutus

prout opus erat faflo; donec angulus ante dictus, jufta magni.

Audivi narratum , lumen candclx rcfraitum prifmate ad oculum , ita fe habere ,

cum color cxruleus incidat in oculum , Ipebfator videat tum in prifmate rubrum ;
Quod quidem fi verumcumque ruber incidat in oculum, tum is caeruleum videat
in arcu ccclefti , ordine contrario , quam
effet ; utique colores in globo anredicio ,
experimur, apparere deberent. Verum errorem hunc inde ortum puto, quod, cum
ut

&

colores luminis candelae valde fint languidi , difficile fit dilcernere quinam colores in
oculum incidant Etenim ipfe oblervavi fxpe e contrario , in Solis lumine a prifmate refrabfo , fpebiatorem femper eum colorem in prifmate videre , qui incidat in oenim prifma
culum . Idemque etiam in lumine candela: verum ede comperi .
lente moveatur e linea , qua: dircefo a candela ad oculum dubia fit ; color ruber prividetur in prifmate, deinde cxruleus ; ac proinde uterque tum videtur , cum
nam color ruber primo liiper oculum tranfit , deinde caeruleus.
incidat in oculum
Lumen quod binis refrabiionibus fine ulla reflexione per guttas pluviae tranfmitlangucfcctitur , fortilfimum videri debet intervallo circiter 16 graduum a Sole ,
re gradatim utroque , prout intervallum iftud vel augeatur vel minuatur . Idemque
dictum intelligi debet , de lumine per grandinem globofam tranfmiflo . Quod fi grando, quomodo fxpe evenit, comprcfla fit aliquantum atque planior fatla ; utique lumen tranfmifTum adeo forte evadere poterit intervallo paulo minus 26 graduum ,
ut circum Solem aut Lunam Halo five coronam effingat : Qua: porro Hales , quotumque intra rubra erit fabra ,
ties grando apta fit figura , colorata effe poterit
radiis minime refrangibilibus;
aer u lea extra, radiis maxime refrangibilibus ; prxfertim fi grandinis particula: habeant forte in centris fuis opacos ni vis globulos, qui
lumen intra Halo intercipientes , ( quomodo Hugemus obfervavit , ) efficere pofnnt
ut interior ipfius pars dilhnftius , quam alioqui futurum effet, definita fit . Etenim
hujufmodi grandinis particula- , quamvis globqfx , tamen terminando lumen inducoloris expertem extra ; atfa fua nive , exhibere poterunt Halo rubram intra ,
[ue etiam obfcuriorcm intra rubram fui partem , quam extra ; uti plerunque fieri
?olet . Etenim ex radiis qui proxime nivem prxterferuntur , rubri refringentur minime ; adeoque ad oculum in lineis dirediffimis pervenient
tres plurefve reflexiones eLumen, quod c pluvia: gutta poft duas refrabliones
greditur, vix fatis forte cft ad arcum efficiendum, qui fub fenfum cadat . At in glaciei particulis illis cylindraceis , quarum ope Hugemus rationem Parheliorum explicat
poterit fortafie fenfu percipi
.

Cum

mum

&

&

&

&

PROPOSITIO

Ex

X.

PROBLEMA"

V.

proprietatibus luminis fupra expofitis , explicare colorum in corporibus

naturalibus permanentium rationem .

Sti colores hinc oriuntur , quod a certis corporibus naturalibus certa radiorum genera reflebiuntur reliquis omnibus copiofius ,
ab aliis alia . Minium rcflctlit
radios minime refrangibites , five rubros, copiofiffime ; atque inde rubrum videtur.
Viola: reflebiunt radios maxime refrangibites copiofius ; indeque fuum habent colo-

rem:

&

&

fimiliter extera corpora

ipfius colore

copiofius

quam

omnia.

reliquos

&

Omne

corpus

reflebiit radios,

colorem fuum inde

trahit

qui funt fuo

quod

radii

i (fi

in reflexo lumine prxvalcant ac dominentur.

E X-

Digitized by

Google

0 P T

66

C ES L

I B.

I.

P AR S

EXPERIMENTUM

'II.

XVIL

Etenim fi in luminibus homogeneis , qualia per problema in quarta propofitione

prima: Partis hujus Libri expolitum obtineri poterunt, collocentur corpora diverforum colorum ; invenies , ficuti ipfe expertus fum , omne corpus in eo iemper lumiluminofilfimum videri. Cinnabaris in
ne, quoti fit lito ipfius colore , clarifiimum
lumine rubro homogeneo , maxime refplendet ; in lumine viridi , manifefto fit minus fplendens ; in cxruleo , etiam adhuc minus . Indicum in lumine violaceo-cxruleo , fulgcntiflimum ell ; fulgor autem ille , prout id inde pedetentim per lumen viride
navum tranfvehatur ad rubrum, minuit fe gradatim. Porrum lucem viridem
prafinam prxeipue , deinde autem cxruleam quoque
flavam , ex quibus viridis

&

&

&

componitur

fortius refleflit

ter extera corpora

omnia

quam colores reliquos rubrum & violaceum Et

Verum quo hujufmodi experimenta evidentiora
.

fimili-

fiant

&

quae fint coloribus clariffimis

pleni (fimis . Atque
etiam bina hujufmodi corpora inter fe comparari oportebit . Exempli gratia; fi cinnabaris
caeruleum cyprium five ultramarinum , vel alius quivis color cxrulcus floridus
largus , in lumine rubro homogeneo fimul conferantur ; utiauc utrumque
videbitur rubrum ; at cinnabaris quidem colore rubro videbitur claro , largo
fplendentilfimo ; caeruleum cyprium autem , rubro quidem faturo , fed obfcuro tamen
tenebricofo . Sin haec eadem corpora deinceps in lumine caeruleo homogeneo fimul
conferantur ; utique utrumque videbitur jam cxruleum ; at cyruleum cyprium quifplendentillimo ; cinnabaris autem , cp
dem colore cyruleo videbitur claro , largo
tenebris offulo . Quo quidem experimenruleo quidem faturo , fed obfcuro tamen
to clanlfime , fine omni dubitatione , evincitur , lumen rubrum multo copiofius a
cinnabari reflefli, quam a ceruleo cyprio;
lumen cyruleum multo copiofius a cp
ruleo cyprio , quam a cinnabari . Idem autem experimentum non fine optato evenindico , vel binis aliis quibufvis corporibus coloratu capi poterit etiam in minio
tis ; fi modo illud , quam non ex xquo forte vel languidum fit utriufque naturale lumen atque color , rationis habeatur
Porro autem , ut corporum naturalium colorum ratio ex hifce experimentis evidens cfl atque manifella ; ita uberius infuper confirmatur, (adeo ut res nullam amplius dubitationem habeat , ) ex duobus primis experimentis primx Partis hujus Libri; quibus quidem experimentis probavimus in iltiufmodi corporibus, lumina reflexa qux coloribus inter le differunt, ea itidem refrangibilitatis gradibus differre inter
le . Etenim inde manifeflum cfl, aha corpora radios magis refrangibiles , alia minus
refrangibiles , rcfleflerc copiofius
Atque hanc quidem effe non veram folummodo, fed
folam quoque horum colorum rationem , adhuc amplius inde apparere poterit , quod color luminis homogenei non polfit corporum naturalium reflexione ullo modo immutari
Etenim fi corpora naturalia nequeunt reflexione fua colorem ullius generis radiorum ne quidem quicquam omnino immutare ; utique ea corpora non poliunt ulla alia de caufa apparere colorata , quam quia radios illos refleclant , qui vel natura eo
fint colore quem ipfa exhibent , vel qui aliqua fui permixtione eum conficere detalia corpora oportebit adhiberi

&

&

&

&

&
&
&

&

&

beant

Verum

in

hujufmodi experimentis capiendis

cavendum

efl

diligenter

ne lumen

fit latis pcrfefle homogeneum . Si enim corpora illuminaveris coloribus vulgaribus prilmate exhibitis; videbuntur ea jam neque luo ipforum colore , qualem mterdiu
in aprico exhibent; neque colore qui ell luminis jam fibi lmmilli ; fed co-

non

&

lorem aliquem referent inter utrumque medium ; uti ipfe experiundo comperi . Excmpli gratia ; minium lumine viridi ordinario prifmatibus exhibito illuminatum , neque rubrum videbitur neque viride; fed aureum aut flavum, vel coloris alicujus inter flavum
viridem medii , pro eo ut viride lumen , quo id illuminatum fit , magis fuerit minufvc compofitum
Etenim ex una pane ; quoniam minium , quum il-

&

lu-

Digitized by

Google

PROPOSITIO

X.

XP

R.

,:,

XVII.

luminatum fit lumine albo, in quo omnia radiorum genera ex xquo commixta funt,
rubrum videtur i in viridi autem lumine omnia radiorum genera non funt ex xquo
commixta ; utique radii flavi , virides , & cerulei , qui in lito viridi Lumine jam in*
minium incidente infunt nimia portione, efficere debebunt ut iidem radii in reflexo
etiam lumine adeo prxvalcant , ut id, cum rubrum efle deberet , jam colorem ipforum fubviridem trahat Ex altera autem parte ; quoniam minium radios rubros reliquis omnibus copiofius , pro ratione numeri iplorum in lumine incidente , reflelit ; & deinceps aureos atque flavos ; utique ilti radii in lumine reflexo majorem
jam proportionem ad totum illud lumen habebunt ; quam habuerant ad lumen viride incidens ; ac proinde efficient ut lumen illud reflexum , cum viride clle deberet , jam colorem ipforum lubrubrum trahat . Atque hoc quidem patio minium
neque rubrum videbitur , neque viride ; led colore aliquo inter utrumque medio
In liquoribus ita coloratis , ut tamen fint pellucidi , oblervandum eit colorem u.

na cum crafiitudine ipforum variari folere . Exempli gratia ; liquor ruber in vitro
oculum collocatus , prope a fundo , ubi tenuior eil , colore
flavo videtur pallido ac diluto ; paulo fuperius autem , ubi cralfior ell , colorem auinduit ; qua parte adhuc cralfior eft , rubrum ; qua denique cralfiffimus eit
colorem rubrum faturum atque preflum . Etenim exiftimandum eft , iftiufmodi liconico inter lucem

&

reum

quorem

intercipere radius indicos St violaceos facillime ; cxruleos , difficilius ; virides, adhuc difficilius i rubros, omnium difficillime
Quod fi igitur craffitudo liquoea fit duntaxat qua radiorum violaceorum indicorumque fatis multi intercipian,
tur , nec tamen de reliquorum numero multum diminuatur : tum utique ex reliquis
iftis ( per prop. 6. hujus Panis ) colorem componi debere pallidum flavelcentcm
Verum fi liquoris craffitudo tanta fitfa&a, ut cxrulcortim quoque radiorum plurimos intercipiat, etiam Sc viridium nonnullos; tum utique ex reliquis colorem com-.
poni debere aureum Cumque porro liquor ille eo craflitudinis excreverit , ut etiam
:

ris

maximam panem

radiorum vindium intercipiat

flavorum quoque aliquammultos

tum

utique ex reliquis oriri oportere colorem rubefccntcm

Qui denique color ruber, pro eo ut radii flavi atque aurei ( augendo adhuc liquorem in cralfitudincm )
magis magilque intercipiantur , llargior perpetuo laturatiorquc fieri debeat , donec
pauci admodum radiorum , prxter rubros Iblos , demum traufmitti polfint
Atque hujus quidem generis eft experimentum , quod mihi nuper retulit D. Hallaus ; qui cum , die quodam infolato , in mare fc ad ingentem ulque aquarum altitudinem in vafe ad urinandum comparato fubroerfiflet , obfervavit fuperiorem partem manus fux , cui Sol per aquas tuperiores ad altitudinem multarum orgyiarum
incumbentes, perque parvam feneftram vitream in vafe infixam, direilo tum colluinferiorem manus
cebat , colore rofeo fibi vilam efle ; aquam autem infra fe ,
fux partem , illuftratam lumine ab aqua inferiori reflexo , virides efle vifas . Etenim
cxruleos facillihinc colligi poteft , aquam marinam refletlcrc radios violaceos
me, rubros autem liberrime copiofilfime ad ingentem ufque altitudinem tranfmit.

&

Nam

hoc quidem paflo directum

tere

ne

propter radios rubros

&

&

Solis

numero prxvalentes

aquarum altitudo , eo largior ac

autem inferne radii cerulei , virides,
iam in ea aquarum altitudine , quo radii

aquarum altitudi& quo ma;

effie debebit
Remulto quam rubri ."-.etvix penetrant omnino,- colorem

lumen ,
rubrum

in ingenti

videri oportebit

jor fuerit

faturior color ille ruber

flexi

Sc flavi, copiofius

viridem exhibeant necefle

violacei

eft.

&

cxruleo , ea
Jam fi duo liquores , coloribus largis faturatifque , puta rubro
quantitate in cralfitudinem , qua colores iplorum juftam faturitatem habeant , inlpiciantur ; quamvis uterque eorum fatis translucidus fit feorfum , tamen ambo non erunt conjunClim translucidi
Si enim per unum horum liquorum radii rubri foli
tranfroittantur ,
cxrulei foli per alterum ; utique' per utrumque tranfmitti poterunt ulane nulli . Hoc cafu
fortuito expertus eft D. Hookius in cuneis vitreis
liquoribus rubro
cxruleo plenis ; magnamque ei admirationem movit improvilus
inopinatus rei eventus ; cujus quippe caufa tum prorfus incognita effet quo equi.

&

&

&

&

dem

OPTICES

<58

I B.

I.

dem magis experimento

quicunque hujus
primis

erit

ejus fidem habeo , quamvis

experimentum iterum capere

rei

agendum

PARS
ipfe id
velit ;

ut liquores fint coloribus bonis

II.

non iteraverim
ei

Verum

diligcntiliimc illud in

admodum

&

faturatis

Exillimandum ell autem , dum corpora fiunt colorata , rcfledlendo aut tranfmittendo hoc vel illud genus radiorum copiofius quam exteros; utique intercipere ea
rellinguere intra fe radios illos quos neque refleflunt neque tranlmittunt
Etenim fi
aurum in brafleas tenuiflimas duflum , collocetur inter oculum
lucem ; lux per
id cxralea videbitur , vel viridis . Quare aureum folidum intromiitit in fc radios
caeruleos; cofque ultro citroque reflexos aliquandiu intra fe, intercipit tandem atque
reflinguit penitus ; dum radios flavos refletht extra , ipfumque adeo videtur flavum .
Quo autem modo bracdeae aurex , flavx videntur lumine reflexo , & cxruleae tranfmilfio ; aurum autem folidum , omni ex parte , omnique in pofitu oculi , ex xquo
flavum
eodem fere modo certi funt liquores , ut ligni ntphritici infulio ;
certa
etiam vitri genera ; qux unum genus luminis tranfmittunt copiofius , aliud autem
genus reflefiunt ; eoque paflo coloribus variis , pro vario oculi atque luminis pofi-

&

&

&

Quod fi liquores vel vitra illa , adeo cralfa ac folida effient fala , ut
nullum omnino lumen per ea tranfmitti pollet; equidem nihil dubito , ( quamvis
nondum quidem expertus hoc affirmare queam , ) quin ea fimiliter ac alia omnia
corpora opaca , uno eodemque colore in omni oculi pofitu eflent apparitura. Etenim
opaca ipfa corpora omnia colorata . cum ( quantum ego quidem obfervare potuerim )
lucem tranfmittere poflint , fi modo fatis tenuia fafla lint ; utique perlucida funt
quodam modo , & gradu duntaxat pelluciditatis ditferunt a liquoribus pellucidis cotu

videntur

&

loratis ; quippe
hi liquores , xque ac corpora illa , nimia cralfitudine evadunt opaci . Porro , corpus pellucidum , quod cujufvis coloris videatur lumine tranfmilfo ;
poterit etiam ejufdem coloris videri , lumine reflexo ; ita videlicet , fi lumen illius
coloris refledlatur a pofleriori corporis fuperfleie , vel ab acre qui dl ultra eam .
Tumque cajor ille reflexus diminui potent ,
fortalfie evanefeere ; augendo corpus
ipfum in cniifitudinem ,
induendo id a tergo pice , ad cohibendam fuperficiei ejus
pollerioris reflexionem ; ut lumen adeo ab ipfis corporis particulis reflexum prxvaleat, &, quo colore fe inde tinxerit , ollendcre poflit . Utique tali in cafu , credi-

&

&

reflexi alium facile futurum , ac tranfmiffi . Verum unde

tandem fiat , ut corpora & liquores colorata , refleflant alia genera radiorum , alia
autem intromittant vel tranfmittant ; id in fequenti Libro dicetur
In hac propofi-

derim colorem luminis

tione

fatis

habere

illud me ita comprobalfc , ut res nullam amplius dubitationem

,
cjufmodi proprietates revera in corporibus inelle , eaque inde appare-

habebo

polfit

re colorata.

PROPOSITIO

XL

PROBLEMA

VI.

Permixtis inter fe luminibus coloratis , componere radium luminis , qui fit eodem eoiore
eademque natura , ac radius direlli luminis Solis ; in eoque experiri
propofitionum prxmijfarum veritatem
it A B C <7 i r ( Fig. 16. Tab. IV. ) prifma, quo Solis radius in cubiculum tcnebricofum per foramen F immilfius refringatur ad lentem
luperque ca
;
r, depingat colores folitos , violaceum, cxruleum , viridem,
,
flavum
rubrum Radios jam ita divergentes cogat refraflio hujus lentis ; feciarque ut iterum convergant ad X ; ubi permixtione colorum illorum omnium inter
le albitudinem , quomodo fupra expolitum ell , conficiant . Tum in X collocetur aliud prilma
U d e g priori parallelum ; quo lumen id album refringatur lurfum
verius ad Y . Sint refringentes prifmatum anguii, ipforumquc dillantix a lente ? xquales comparate inter fe ; ut radii, qui convergebant a lente ad X , quique ibi ,
ablque nova rtlraClionc effiet, futurum erat ut deculfiarcntur divergerentque iterum;
retradlionc jam fecundi psifmatis fiant denuo paralleli inter fe , nec divergant am-

&

in locis />>?, r ,y

&

MN

DE

plius

JDiqitized

b^GoOglil-

PROPOSITIO
piius

Etenim hoc palo ex

Si angulus refringens
lente diftet oportebit

radiis

utriufvis
.

compofitus

iflis

prilmatis

major

X.
erit

fuerit

6g

iterum radius albus

V .
id prifma tanto propius a

At enim quando demum prifmata

obfervabis utrum radius X Y ,
; fi

&

lens apte

ftnt inter fe

qui e fecundo prifmate cita intclliges

,
fit ad ufque extrema fui latera perfctfe plancque albus; &, interjeftis quiDufcunquc a prifmate intervallis, perfetle
ex omni parte albus, haud fecus ac direftus Solis radius, permaneat necne. Etenim ufque eo, donec is ita fe habeat, mutanda erit perpetuo
corrigenda prifmatum lentilque dilpofitio inter fe. Quum autem hotc omnia apte difpofita compereris ; fi tum deinceps ope trabis longioris, qualis in fchemate depifta ei! , vel tubi , vel alius cujufvis infirumenti in id comparati , prifmata
lens eo in fitu fixa retineantur ; poteris exinde in hoc compofito luiminis radio X Y earundem omnium rerum experimenta capere , quarum haftenus
fecimus in direfto Solis lumine . Nam hic compofitus radius eandem habet fpeciem , ealdemque omnes omnino proprietates , quantum ego quidem obiervare potuerim ; ac dircclus Solis luminis radius . Porro autem , inter experimenta in noc
radio agenda, poteris, intercipiendo quoties libuerit quemvis colorum p,?,r,r,r,
ad lentem, videre manifello quemadmodum colores in hujufmodi experimentis generati , non fint alii , fed iidem plane , qqi erant radiorum ad lentem , jam antequam,
confequenter colores illos non
ai ad hunc radium conllituenaum convenirent ;
reflexione ei impreforiri ex novis luminis modificationibus , refraflione fdjicet
fis ; fed ex variis duntaxat feparationibus ac mixturis radiorum , congenitas utique
qualitates fuas colorificas habentium.
Exempii gratia Quum lente uncias 4- lata , duobufque prifmatibus a lente udifpofita

ereditur,

&

&

&

&

&

trinque pedes

di.

diftantibus,

compofitum ifliufmodi radium luminis confcciflem

ut

experirer deinceps quae effet caufa atque ratio colorum prifmatibus exhibitorum, recompofitum iltum radium luminis
alio prifmate
I
k h , eoque palo folitos prifmatis colores P
S
in chartam L
ultra collocatam projeci/
tumque intercipiendo quemvis colorum />,.?, r, f, r, ad lentem, obfervabam eundem colorem charta L
continuo evanefeere . Ita, fi color purpureus p intercipiebatur ad lentem ; utique purpureus P in charta continuo evanclccbat : reliqui autem colores permanebant nihil immutati; nifi forte carruleum excipias, qui eatenus
fortaffe immutaretur, quatenus aliquid purpurei in eo ad lentem latitans , refraffionibus fequentibus poftea feparari potuerit . Similiter , intercepto ad lentem colore
viridi r ; utique viridis
in charta continuo evanelccbat ; idemque de cactcris coloribus fimiliter intelligendum cft. Ex quo manifello apparet ; ut radius albus
compofitus erat ex diverfis luminibus ad lentem varie coloratis ; ita colores ex eo
pollca ope novarum refra&ionum emergentes , non alios effie , quam eos ipfos , ex
Utique refraftio prifmatis
I
k h gene.quibus albitudo illa compofita fuerat
R S
in charta L
radiorum quarat colores P
, non immutando colorificas
litates, fed feparando radios a fc invicem , qui cafdem videlicet qualitates colorificas
fregi

QR T

X Y

X Y

jam antequam ad refraflum luminis albi radium X Y componendum

,
Etenim alioqui fieri pollet ut radii , qui fuerant uno quovis colore ad lenalio forte colore edent deinde in charta ; contra , quam experientia compc-

habebant
coirent.

tem

rimus
. ut experirer qu* eflct corporum naturalium
colorum caufa atque racollocabam ifliufmodi corpora in radio illo albo compofito
comperie,
ea omnia fuos ipforum colores proprios exhibere tales, quales interdiu in apriradiis , qui effient iif; eofque potro colores pendere omnino ex
dem coloribus ad lentem , jam antequam ad radium illum componendum coirent.
Exempli gatia Cinnabaris in radio illo albo collocata , eodem plane videtur colore
rubro, ac in coelo aperto polita. Quod fi porro intercipiantur ad lentem radii virides
cerulei ; utique rubor ipfius jam multo clarior atque largior erit fatlus .
Verum u radios rubros ad lentem intercipias; cinnabaris non jam amplius rubra vide-

Similiter

tio

XY

bam

co exhibere folent
:

&

&

OPTICES

70

L I B.

I.

P A -R S

II.

debitur, fed viridis vel flava, vel alio quovis colore , pro eo ut hic vel illa radioin eam incidere permittas. Similiter, aurum in lumine illo albo
Y,
verum intercepto ad leneodem colore flavo videtur, ac in aprico lumine diurno
apto radiorum flavorum numero, arquiparabit id argentum albitudine;
tem certo
quomodo ipfe experiundo comperi ex quo apparet colorem flavum , quo aurum
tum videtur cum nulli intercepti fint radii, oriri ex radiis illis flavis redundantibus,
qui, cum per lentem iterum tranflre permittuntur, albitudinem jam didam Aio colore inficiunt . Sic quoque ligni nephritici infufio , cum in hoc compofito radio albo
Y collocata fit, ( uti ipfe itidem expertus fum , ) cjrulca videtur reflexo luin
mine ,
flava vel rubra tranfmifTo ; eodem modo ac quum clara diurna luce
fole infpiciatur
verum fi intercipias lumen c^ruleum ad lentem ; utique infufio illa
amittet Cfruleum fuum colorem reflexum ; dum tranfmiffiis color ruber permanebit
nihilo minus perfedus ; immo , propter fublatos radios aliquos cerulcos quibus antea dilutus fuerat , etiam foturior is ac largior erit fa&us . E contrario autem , fi
radii rubri atque aurei intercipiantur ad lentem ; jam amittet infufio colorem fuum
rubrum tranfmilfiim ; dum color cfruleus reflexus permanebit ufque , atque etiam
perfedior erit fadus . Ex quo apparet infufionem illam , non utique ilargior
navo ; fed tantum tranfmittere copiofius
pfam inficere radios coloribus ceruleo
rene&ere copiofius eos , qui erant ante cprulei . At-'
cos, qui erant ante rubri q
que eodem quidem modo examinari atque probari poterunt aliorum quorumvis ph$nomenorum rationes ; fi capiantur experimenta in hoc arte compofito luminis ra-

rum genera

&

&

&

&

&

dio

&

Y.

OPT

I-

Diifeed-by^Go.ogle

OPTICES
LIBER SECUNDUS.
PARS PRIMA
Obferuationes circa reflexiones

refraBiones

pellucielorum

Bfervatum fuit antehac ab

limilia ,
quam , aerem

&

colores

corporum tenuium

, ut vitrum, quum innando tenfa /int in pertenues

bullulas , vel alio quovis modo in lamellas fummae tenuitatis dufta ; varios utique colores , pro varia fua tenuitate , exhibere ;
quamvis eadem , quum fint craffiora , plane pellucida videantur
coloris expertia. In priori libro Termonem de hujufmodi coloriipfi difficilioris videbantur exbus confulto abliinui ; quoniam
plicatus ; neque intelledu necefTaria erat ipforum ratio , ad proprietatum luminis eo in libro expolitarum explicationem comprobandam . Verum
cum hi ad nova porro inventa , quibus lucis theoria perfici atque abfolvi poffit ,
multum queant conferre ; maxime quoad conflitutionem ac difpofitionem partium }
cx" quibus corporum naturalium colores vel pelluciditas pendeant ; vifum ell mihi
hoc in loco , quae de hujufmodi coloribus oblervaverim , paucis exponere . Ut autem brevius atque diffindius abfolvam; primo obfervationum ipfarum prxeipuas dequis in eis ufus effe poffit , expoferibam ; deinde , quid cx eis colligi videatur ,
nam. Obfervationes autem mex hujufmodi fuerunt.

aliis,

corpora pellucida

&

&

&

&

OBSERVATIO

I.

Cum

bina prifmata paulo ardius ad fe comprimerem invicem, ut latera ipforum

erant forte aliquantulum convexa ) fe aliqua fui pane inter fe contingerent
perfede pellucidum ilobfervabam locum , ubi illa contingerent inter fe , plane
continuum . Etenim
lico effe fadum ; perinde ac li vitrum ibi fuilTet unum
quum lumen in aerem iffiim , qui in reliquis omnibus facierum commiffimim partibus inter bina prifmata interjaceret , adeo oblique incideret , ut id omne reflederctur ; in illa parte, ubi facies ea: fe contingebant inter fe, videbatur id omne tranfmitti
adeo ut locus ille cantadus , cum infpiceretur , videretur tanquam macula
nigra vel tenebrofa ; proptcrca quod ex illo , non uti ex aliis locis , plurimum luminis , fed parum aut nihil , quod quidem lenfu percipi pollet , reflecteretur cum
autem is tranfpiccrctur, tum videretur tanquam foramen in aere illo, qui vitrorum
compreffii in tenuem quandam inter binas prifmatum facies conformatus effiet lamellam: per quod quidem foramen dillinde pcrfpici poterant corpora ultra collocata.- qux per alias vitrorum partes , ubi aerea lamella interjecte effiet , cerni omnino non poterant. Porro, quamvis prifmatum facies effient aliquantum convexx, tamen macula illa pcllucens fatis erat lata ; qux utique latitudo oriri prxeipue videbatur ex eo , quod vitrorum partes mutuo corapreffiu cederent nonnihil introrfum.
Etenim comprimendo prifmata ardius inter fe , macula illa multo , quam ante la(

qux

&

&

tior erat

fada

OBSER-

Digitized by

Google

OPTICES

7*

O BS

,:

L1B.

II.

PARS

ERVATIO

I.

IL r \

Ca

Quum amina illa aerea , convertendo prifmata circa axem fuum communem ,
adeo paruim -tandem ad incidentes radios inclinata effet theta , ut nonnulli eorum
tranfmitti coeperint ; oriebantur in ea multi tenues arcus colorari , oui initio formam conchoidis fere exprimebant , quomodo eos in primo Ichemate depletos videre
elt. Tab. I. Continuando autem prilmatum motum, arcus illi augebantur perpetuo
incurvabant fefe magis magifquc circa antediflam maculam pollucentem , donec
tandem in circulos integros five annulos maculae ilti circumjeetos flexi , contraherent
fele deinceps gradatim in parvitatem
Arcus ilti , cum apparerent primum , colore erant violaceo
c^ruleo ; interque
eos intcrjcfti erant arcus circulorum albi, qui , continuando prilmatum motum, flatim tingebantur nonnihil ab interioribus fuis marginibus colore rubro
flavo, exterioribus autem marginibus confinem habebant ceruleum
Adeo ut colores ab utque macula in centro tenebrofa , hoc ordine tum eflent dilpofiti
albus, ceruleus ,
violaceus j niger; ruber, aureus, flavus, albus , cfrulcus , violaceus ; &c. Verum flaviolaceus
tus
ruber multo erant languidiores , quam ceruleus
Continuato adhuc prilmatum motu circa axem fuum communem, colores ilti cocontrahebant fefe utroque in albitudinem circumjearftabant fe magis magilque ,
dtam , donec tandem in eam penitus evanelcercnt . Tumque circuli in illis locis alVerum continuando
bi nigrique videbantur , fine ullis aliis coloribus intermixtis
adhuc amplius prilmatum motum , colores iterum le ex albitudine explicabant ; violaceus videlicet ac ceruleus ab interiori ipfius margine , ab exteriori autem ruber ac
Adeo ut colores ab ufquc macula centrali , hoc ordine jam eflent dilpofiti
flavus
albus, flavus, ruber; niger; violaceus, cxruleus , albus, flavus, ruber; &c. Contra
1

&

&

&

&

&

&

quam

prius erant vili.

OBSERVATIO
Cum

annuli

debantur valde

vel nliqux ipforum partes

diltinfti

& aiflinftis

albi

III.

folummodo & nigri apparerent ; vieorumqne nigror non minus

terminis definiti

intenlus videbatur , quam ipfius maculx centralis . Item in marginibus annutorum

colores ex albitudine emergere coeperunt , latis erant diltinfti , eoque ad ingentem ulque multitudinem fub afpeftum veniebant . Numeravi nonnunquam amplius
triginta feries five ordines , ( computando in lingulas feries annulum album
nigrum ; ) atque etiam plures vidi , quos , qux erat ipforum parvitas , numerare non
potuerim Verum in aliis prifmatum politionibus , ubi videlicet annuli variis coloribus tinfli viderentur ; haud amplius ofto aut novem difeernere potui ; atque etiam illorum iplorum exteriores valde confufi videbantur atque diluti.
In hifcc duabus obfervationibus , quo annuli diltinfti viderentur, colorumquc omnium , pr^terquam albi
nigri, expertes; eos interjefto aliquo intervallo infpici
oportere adverti . Etenim fi oculum propius admovebam ; tamctli inclinationem ejus
ad planitiem annulorum nihil omnino immutaveram ; emergebat tamen continuo ex
albitudine color lubcxruleus , qui fefe in annulorum nigros magis magilque explicans, effecit ut
circuli ipfi minus diltinfti evaderent ,
albitudo etiam coloribus rubro
flavo nonnihil tinfta effet . Prxterea comperiebam , inlpiciendo per rimulam five fiifuram oblongam , qux
proxime
oculi pupilla angultior clfet ,
oculum prilmatibus parallela teneretur ; polle me circulos eo pafto cernere multo diltintliores , multoque etiam majori , quam alioqui , numero , lub afpeftum
venientes
libi

&

&

&

&

&

&

&

OB

Digitized

by

Google

;
,

OBSERVATIO
OB

S E

R VA T

IV.

O- IV.

Ut adhuc accuratius obfervarem , quo ordine hi colores ex albis circulis orirentur, pro eo ut radii minus minufque ad lamellam aeream inclinati effent fadli; cepi duo vitra obje&iva ; alterum plano-convexum , ad telefcopium quatuordecim peutrinque convexum , ad telefcopium cirdum ; alterum autem vitrum amplum
citer pedum quinquaginta . Cumque huic vitro utrinque convexo , planam faciem
alterius fuperpoiuiircm ; apprefli ea invicem lenta manu , ut colores in circulorum
deinde vitrum fuperius lente de inferiori fuftuli ,
centro ex orctine emergerent ;
ut colores eodem in loco itidem ordine evanefeerent . Color , qui , comprimendo
vitra , novillimus in medio colorum emergeret , addebatur femper , cum primum
confimili colore ab ufque circumferentia fua
appareret , tanquam orbis uno fere
extendebat perad centrum ; comprelfis autem ardius vitris , diffundebat is fefe
petuo in latitudinem quoquoverfus , donec novus aliquis color in centro ejus emergeret , adeoque is in annulum abiret novo illi colori circumjedum . Porro , ardius
annuli
illius diameter augebatur, orbiti autem life
vitris,
adhuc compreffis inter
donec
novus
iterum
color
minuebatur
in
centro antece,
ve circuitus fui latitudo
fic deinceps; donec tertius, quartus, quintus , plurefque novi
dentis emergeret:
in annulos abirent colori intimo circolores ibi cx ordine fimilitcr emergerent ,
cumjedos ; quorum utique ultimus eflet macula ipfa nigra . E contrario , vitrum
fublevando
diametri
annulorum
inferiori
contrahebantur
lente
de
fuperius
orbita,
,
rum autem fuarum latitudo augebatur , donec fingulorum colores ad ufque centrum
fua quifque vice pertingerent ; quo quidem tempore , quoniam coloris ad centrum
exeuntis (emper latis magna erat latitudo , facilius , quam antea , colorum fingulodillmde internofccre potui. Atque hoc pado, eorum inrum fpeciem dilcernerc
vicem fucccdcndi ordinem atque quantitatem , illam , qui jam infra exponetur , efie
oblervavi . #
Maculi in centro pellucidi , ex vitrorum contadu orti , fucceffie proxime coColoris cirulei adeo pufillum erat
ruber
lor ciruleus , deinceps albus , flavus ,
quod afpcdu perciperetur, ut eum in circulis, quos prilmata exhibuerunt, difccrnere omnino non potuerim; neque vero in eo violacei quicquam dirtinde cernere potantunefem fpatii occupare videbanruber fatis erant copiofi ;
tui : at flavus
tur , quantum albus ; quadruplo autem vel quintuplo tantum , quam quantum ciruleus . Proxima colorum feries prioribus illis circumjeda , erant violaceus , ciruruber . atque hi quidem omnes , largi erant
leus, viridis, flavus
clari; fi viperexiguus erat ,
multo etiam languidior dilutiorque quam
ridem excipias , qui
citcri videbatur : colorum quatuor reliquorum , violaceus Ipatium minimum occupabat ; ciruleus autem minus , quam flavus vel ruber . Tertia colorum feries , cin qua purpureus rubicundior virant purpureus, ciruleus , viridis , flavus ,& ruber
debatur, quam violaceus in priori ferie viridis autem multo magis, quam in prioexcepto uno flavo , claritate atri , confpicuus erat ; utpote reliquos omnes colores
,
at ruber evanuerat nonnihil ,
paulo elutior erat fadus
que copia arquiparans
ad purpureum utique permultum defccndens . Quarta colorum feries , erant viridis
ruber
viridis copiofus erat admodum atque floridus , accedens ad ciruleum ex
altera parte, ex altera ad flavum: verum in hac quarta ferie nullus erat violaceus
ccrulcus , neque flavus ; atque etiam ruber vale imperfedus erat . acj nubilus.
Qui porro hilcc fucccdcbant colores , adhuc magis tnagifque evanidi dilutique videbantur ; donec poli tres vel quatuor deinceps feries , tandem in ipfam plane albitudinem abirent . Qua forma ac fpccie hi feries tum apparerent , cum vitra aridi (fime invicem apprcffa elfent , quo macula nira fe in centro videndam exhiberet ;
delincatum eft in fecundo fenemate Tab. I. ubi a , 6, e, d, e: /, , A,
k:
/. m, n, o
r : /, t : v , x : / , s; reprjlentant colores ex ordine a centro
, f : },

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&
&

&

&

&

&

numeratos

nigrum

ciruleum

album

flavum

rubrum

violaceum

ciruleum
viri-

O P T.I C E S L

74

I B.

II.

AR

I.

viridem, flavum, rubrum purpureum, csrulcum , viridem , flavum , rubrum

viridem , rubrum csruleum. (nbvvidcm , rubrum cirulcum fubviridem , rubrum palcsrruleum fubviridem , album rubelcentem
lefcentem
:

OBSERVATIO

V.

Ut intervallum vitrorum , five cralfitudo intcrjecli lamella: aerei , qua quifque

color produceretur, quinam eflet definirem ; dimenfus lum diametros lex priorum
annulorum , qua parte orbita: ipforum lucidiflims cllent : iftarumquc diametrorum
quadrata inveni in arithmetica elfe progrcllionc numerorum imparium, r ,3,5,7,
9 11. Quare , cum vitrorum illorum alterum planum elfet , alterum fphiricum ;
utique intervalla ipforum, qua parte annuli illi apparebant , in eadem fuerint progrclfione neccfle cft . Dimcnlus Ium quoque diametros annulorum nigrorum five
obfcurorum , coloribus illis lucidioribus intcrjeftorum ; earumque quadrata inveni in
arithmetica eflc progrelfionc numerorum parium 2, 4, 6, 8, 10, 12. Quoniam autem res admodum difficilis ell , multaeque diligentiae , hujufmodi menfuras accurate
fine errore colligere ; cepi eafdcm iterum
lirpius ,
in diverfis partibus vitrorum ; ut ex lingularum relponfu inter fe , certum fcirem omnium veritatem .
Atque eadem methodo in aliis quibufdam ex fcqucntibus obfervationibus definiendis
ufus lum.

&

&

&

OBSERVATIO
Diameter

fexti

annuli

qua parte orbita

VI.

ejus lucidillima

fuit

erat

partes
IOO

diameter autem fphxri , ad quam vitrum objetlivum utrinque convexum

;
atque hinc quidem aeris five aerea: latornatum fuerat, erat circiter 102 pedum
mella: vitris in eo annulo intcrjcils craffitudinem collegi
Verum pollea aliquanto, fufpicatus, ne forte Iphsne diametri menfuram haud fatis accurate in hac obfervationc collegerim ; nec latis certo (ciens , utrum vitrum plano-convexum vere
planum elfet , an c contrario concavum nonnihil aut convexum ea fui facie quam
ego planam cxillimavcram i atque etiam metuens ne forte vitra comprelfcrim , uti
altas fipc quidem feceram , quo ea fc inter fe contingerent ; ( etenim iftiufmodt
vitrorum partes mutuo comprelTu facile pandantur atque introrfum cedunt ; coque
pafto annuli manifefto evadunt latiores , quam fi vitrorum figura non fuiflet immutata : ) Hic inquam veritus , experimentum denuo iteravi ; invenique diametrum
uncia:

fexti annuli lucidi, elTe circiter

partes uncia:

Porro autem idem adhuc expe-

IOO

rimentum , in alio quoque vitro objeftivo telelcopii , quod tum forte apud me haberem , iteravi Erat id vitrum utrinque itidem convexum , ad unam eandemque
Iphxram utraque fui facie tornatum; ejulque focus erat intervallo unciarum 83^:
.

&

unde , politis finibus incidentia:

rcfratfionis luminis flavi clariflimi , ea inter fe
proportione, qui cfl 11 ad 17; diameter Ipharri, ad quam vitrum tornatum erat,
invenietur, pofito calculo, unciarum 182. Id vitrum plano ita (uperpofui , ut macula nigra in medio annulorum coloratorum appareret , tametlt vitra nulla alia
preflura, quam lito ipfius vitri fuperimpofiti pondere, comprella elfent. Jamque diametrum quinti obfcuri annuli qua potui fumma cum accuratione dimenfus , inveni
eam cfle - uncis accuratiflimc . Annulum iltum dimenfus lum circino , in fuperiori facie vitri fuperioris; diflabatque

circiter

oilo aut

trum J uncis
tis

diametrum

a vitro

illo

fuperiori oculus meus, intervallo

fere intcrjeClo; eratque id vi-

novem unciarum, ad perpendiculum

craflitm.-

majorem

unde
fuilfe

facile colligitur,

veram annuli

quam diametrum

inter vitra interjacen-

ejufdem in fuperiori facie

vitri luperio-

Digitized by

Google

OB SE R VJT

VJ.

7i

dimenfam, ea, aut fcrc ca , proportione qua: cft 80 ad 79;

veram illam diametrum fuifle ii unciae, veramque femidiametrum

pcrioris

&

confcquenter

JL.

Jam

uncia;.

ut diameter fphxrx , ( 182 uncia: ) ad fetnidiametrum quinti illius annuli

obfcuri , ( it partes uncia; ; ) ita hxc femidiameter , ad cralfitudincm aercat lamel-

autem
la:

vitris

quinto

in

annulo obfcuro

illo

intcrjeftx

qux proinde

videlicet

IOO

craflitudo

&

quinta ejns pars

pars unci*
8873

>774784,

horum annulorum obfcurorum.

cratutudo acris in primo

Adhxc , idem experimentum rurfus iteravi , in alio vitro objedlivo utrinque

& utrague fui facie ad unam eandemque fphxratn tornato. Focus ejus,

vexo,

intervallo

partes uncix

five

S<7
efl

unciarum jtfg i

ac proinde diameter fphxrx, 184 uncix

Cum

conerat

id vi-

eram , vitro plano fuperpofitum eflet ; diameter quinti

, eidem , quo ante ufus
annuli obfcuri , quando macula nigra in centro fine ulla vitrorum comprcUionc
trum

manifefto appareret
cix

&

...

erat

...dimcnfa

circino fuper vitro fuperiori

**'
,

ii

confcquenter eadem, inter vitra, erat

panes un-

Etenim vitrum lupe ri usserat

6000
|

L uncix craflum-; & oculus meus diftabat ab eo, jntervallo ofdo unciarum . Jani
autem ut diameter fphxrx, ad dimidium hujus diametri annuli; ita dimidium huju*
888 so

nulo

&

Rem

efl

pars uncix

videlicet

88850

craflitudo
,

cft (

aeris

ut fupra

in

hoc an-

) craflitudo

primo annulorum obfcurorum

eandem expertus fum

fpcculorum

tis

igitur

>

quinta ejus pars

aeris in

Ea

partes uncix

diametri annuli ad

fuperponendo eadem vitra objefdiva planis fragmen,

invenique eafdem menfuias annulorum . Quocirca menfuras iflas

tanquam vere coli eidas ac certas alfumani , donec in vitris ad fphxras ampliores
tornatis accuratius definiri queant . Quamjuam in iftiufmodi quidem vitris , majori
id erit cura atque diligentia agendum , ut vitrum vere atque accurate planum eis
fitmmittatur

Has menfuras
eflet

egi,

cum

autem a

diflarct

oculus meus fupra .vitra ad perpendiculum fere collocatus

incidentibus circiter unciam 1 aut ji ,
a vitro

&

radiis

uncias o\o; adeo ut radii ad vitrum inclinati eflent, in angulo circiter 4 graduum.
Unde ex fcquenti obfervationc intclligcs ; fi radii in vitra ad perpendiculum incidiflent ; utique aerem in illis annutis minus fuifle craffum futurum, ea proportione,

qux

cfl

femidiametri ad

Diminuantur

10024.

ac
1

88931
cft

nis

dutlum

hac

in

hoc

proportione

efl

in

craflitudines

proportione
antediclx

10000 aa
;

&

fient

proximo numero rotundo

five ( ut
89383

Hxc

fecamtm 4 graduum

igitur

>

...

utar

pars

uncix

89000

craflitudo aeris in primo annulo obfcuro radiis ad perpendiculum incidentibus exhibito, qua parte is annulus oblcurilfimus efl ;
dimidium hujus craflitudi-

numeros progreflione arithmetica continuos 1,3,

dat craflitudines acris in omnibus annulis lucidis
parte
, qua

t)c.

funt

&

videlicet

I780OO,

178000,

medii arithmetici,
178000,

annulis obfcuris, qua parte

5,7,9,115
ilii

lucidiflimi

&c. quorum quidem numerorum

178000,

&

I780OO,
ii

178000,

1780=0

c.

funt craflitudines ipfius in

omnibus

oblcuriflimi funt.

OBSER-

OPTICES LIB. II. P A RS

OBSERVATIO VII.

76

I.

Annuli tum minimi videbantur, cum oculus meus in axe annulorum ad perpenautem eos obliquius intuerer , majores
diculum fupra vitra collocatus elTet .
erant fali ;
dilatabant fe perpetuo quaquaverfum , pro eo ut oculum meum longius ab axe removerem . Atque diametrum quidem unius ejufdemque circuli ; par-

Cum

&

partim aliis quibufdam rationi,

partim etiam adhibendo bina iterum prilmata ad menfuras in maximis obli,
confequenter
quitatibus colligendas ; diametrum , inquam , unius cujufvis circuli ,
crnffitudinem aeris in circuitu iplius, inveni, in diverfis illis obliquitatibus, proportiones fibi habere in fequemi tabula expreflas, quam proxime

tim dimetiendo eam

in diverfis oculi obliquitatibus

bus

&

Angulus

Angulus incidentis
in

acrem

Grad. Min.
oo oo
o 5 26
12

45

18

49

*4

30

19

35

37
58
47

37

38

33

39

17
00

33

4
4

nis in

119

K9
5
60

65
70
75
80

85
90

I I

re] rati io-

aerem

Diameter annuli .

Crajji tudo aeris

00
00
00
00
00
00
00
00
00
OO
00
00
00

&

In duabus prioribus columnis exhibentur incidentium

emergentium radiorum
obliquitates ad lamellam aeream , hoc eft , anguli ipforum incidentia:
rcfraflionis . In tertia columna , diameter annuli cujufvis colorati , in illis omnibus obliqui;
tatibus, exprimitur talibus partibus, quarum decem tum conflituunt ejufdem annuli

diametrum

cum

radii

ad

perpendiculum incidunt

&

Denique

in quarta

columna

craflitudo aeris in circuitu ejufdem annuli, exprimitur talibus partibus, quarum itidem decem tum conflituunt craifitudincm illius in ejufdem circuitu , cum radii ad

perpendiculum incidunt
Atque ex hifce quidem menfuris
craflitudinem aeris proportionalem
proportionalis inter finus incidentis

quatenus quidem
ticis

medus

eam ex

nempe

videor mihi colligere hanc regulam :

,
anguli , cujus finus (it certa media

effe fecanti

&

refrailionis.

his menfuris definire

proportionalibus inter illos finus

Ea autem media

potuerim,
incipiendo

cll

proportionalis,

prima ex iod arithme-

nimirum a linuum majori

hoc

OBSERVAT 10
hoc

VIT.

77

fiat c vitro in lamellam

, cum refragio
refraftio fiat e lamella aerea in vitrum

cll , a fimi refradionis

incidentis autem

cum

OBSERVATIO

aeream

a fimi

VIII.

nigra quoque in medio annulorum, augebatur obliquatione oculi ; quanvix adeo , ut id fenfu percipi pollet . Verum fi loco vitrorum objedivorum
dilatabatur ea manifcllius , cum adeo oblique infpicerctur ,
adhiberentur prifmata
ut nulli colores ci viderentur circumjedi. Minima tum erat, cum radii luminis in
interjacentem aerem obliquiflime inciderent
pro eo autem ut horum obliquitas minueretur , ita illa magis magilque augebatur , ufque dum annuli colorati apparerent,- tumque iterum minuebatur,- verum non tantum , quantum fe ante dilataverat. Atque hinc manifellum eft , maculapi illam, pcllucere , non modo qua parte
verum
etiam qua exiguo quodam intervallo
vitra fc inter fe contingerent plane ,
diilarcnt inter fe . Nonnunquam maculam illam ita comparatam oblcrvavi , ut ,
cum fere ad perpendiculum infpicerctur , ejus diameter major ellet duabus quintis
minor fe mille diametri exterioris circuitus coloris rubri in prima ferie
partibus
oblique
infpicerctur,
cum
autem
evanuerit penitus , 8c opaca
colorum,uve ordine
atque alba ac reliquo vitro fimilis fada fuerit. Unde colligi potelt, vitra tum vix,
intervallum ipforum in circuitu maaut ne vix quidem , fc inter fc contigilfc f
fuille
perpendiculum
infped.c
circiter
illius
quintam
aut fextam partem
ad
cula:
,

Macula

quam

,-

,-

&

&

intervalli

eorundem

in circuitu coloris rubri anteditti.

OBSERVATIO

IX.

Cum tranfpicerem bina contigua vitra objediva , obfervabam interjacentem aerem

exhibere annulos coloratos, lumine tranfmillo, atque ac reflexo
Macula in centro
colores ordine inde numerati , erant ruber flavefeens , niger ,
jam allia erat
violaceus, caeruleus, albus, flavus, ruber, violaceus, caeruleus, viridis, flavus, ruber, &c. Verum colores illi valde languidi erant ac diluti , nifi cum lumen valde
oblique per vitra trajiceretur; etenim eo patio, fatis clari ac floridi videbantur attamen primus ille ruber flavefeens, etiam adhuc, ficuti cxruleus in quarta obfervaQuum annulos
tionc, adeo exiguus erat atque evanidus , ut vix difccrni potuerit
hofce coloratos, luminis tranfinilfit exhibitos , cum illis reflexione exhibitis compararem ; obfervabam album ex oppofito rcfponderc nigro , rubrum cxruleo , flavum
viridem colori compofito ex rubro
hoc eft , partes vitri
violaceo ,
violaceo
contra . Similieas, qua: infpicienti alba: viderentur, tranfpicicnti videri nigras;
ter , quae partes infpicienti caeruleae viderentur , eas tranlpicienti videri rubras ;
fimiiiter reliquos omnes colores
contra
Hoc qui fiat , expreflum habes ia tertio fchemate ( Tab. I. ) ; ubi
funt fuperficies vitrorum contiguorum
B,
in E ; linex autem nigra interdudx , funt liiperficierum illarum intervalla in nrogrcllione arithmetica
colores fupra adlcripti ii funt , qui lumine reflexo viden.

,-

&

.-

&

&

&

colores

autem

&

infra adferipti

ii ,

qui lumine tranfmillo

OBSERVATIO
Cum

vitra

&

&

CD,

tur

objediva ab extremis

fuis

X.

marginibus madefcciftem

nonnihil

aqua

lente inter ea porro fubrcpfit ; coque pallo circuli minores lunt falli
colorefque
,
languidiores.- adeo ut, dum aqua ultro adrepebut , circuli dimidii, quo illa primum
pervenit , abrupti ab alteris fuis dimidiis viderentur ,
in parvitatem contradi .
Circulos holce minores in aqua exhibitos dimenfus , inveni diametros ipforum ad
diametros fimilium circulorum in lamella aerea exhibitorum , cam fere habere proportionem , quam habent feptem ad odo ;
confcqucnter intervalla vitrorum in

&

omimilibus arculis aqua

&

&

aere cxliibitis

eife inter fc circiter

ut 3 ad 4. Utique

Digitized by

Googte

OPTICES

78
fieri

1 B.

II.

PARS

I.

potefl , ut univerfalis fit regula ifla : Siquod medium magis minufve dcnfum
aqua , inter duo vitra comprimatur ; fore ut intervalla vitrorum in annulis
medio interjacente exhibitu , fiat ad intervalla eorundem in confimilibus an-

quam
illo

nulis interjacente aere exhibitis , ut funt inter fe finus qui

qui fiat ex illo medio in acrem

OBSERVATIO

metiuntur rcfraclionem

XI.

Cum

aqux lamella inter vitra interjaceret ; (i vitrum fuperius varie in margine

fuo apprimerem , quo annuli ultro citroquc celeriter deferrentur ; fcquebatur continuo centrum iplorum exigua quidam macula alba , qua; , prout aqua tircumjefla
in locum illum adrepebat , illico evanelcebat . Specie videbatur tali , atque etiam
coloribus talibus, quales aer ibidem inter vitra intcrjcflus, exhibiturus futfTct . Atqui ea non erat aer: etenim bullula: aeree, fiqux forte in aqua incilent, non continuo , adrepente aqua , cvanefccbant . Proinde reflexio illa , ex fubtiliori aliquo
medio, quod trans vitrum recedendo aqua: adrepenti locum cedere potuerit, orta
fit

nccefle cfl

OBSERVATIO

XII.

Ha: mihi obfervationes faclz funt in aperta luce Verum , quo adhuc penitius
hanc materiam fpccularer , perferutando deinceps quinam clfcnt futuri cfTcclus luminis colorati in hiccc vitra objefliva incidentis; cubiculo tenebras induxi. Et infpexi eadem vitra illuminata jam reflexu colorum prifmaticorum chartae albi plagula exceptorum; oculo nimirum ita collocato, ut chartam coloratam in vitris illis, tanquam in fpeculo , pofTem reflexione conjpicari . Eventus autem experimenti
longe etiam majori numero
is erat ut annuli iam multo diflinfliores fafli eflent ;
fub afpeflum venirent, quam in aperta luce. Vidi aliquando hoc patio amplius viginti ; cum in aperta luce diurna , haud amplius otio aut novem difccmcrc po.

'

&

tuerim

OBSERVATIO

XIII.

Cum quendam mihi tum forte adfiflcntem , prifina hac illae circa axem fuuin
convertere jufliflem quo colores omnes fua quifque vice in eam partem charti in;
ciderent , quam ego in ea parte vitrorum , ubi circuli apparebant , reflexione coufpicarcr ; ut adeo colores omnes fua quifque vice ex circulis illis rcfleflcrentur ad
oculum meum immotum interea permanentem : obfervavi circulos quos exhibebat
lumen rubrum , manifello majores efTe quam quos exhiberet lumen cxrulcum ac
violaceum : magnaque voluptate perfufus , videbam eos dilatare aut contrahere te
gradatim , pro eo ac color luminis immutabatur . Vitrorum intervallum in quovis
annutorum luce rubra extrema exhibitorum , ad intervallum ipforum in eodem annulo luce violacea extrema exhibito , proportionem habebat majorem , quam habent
ad 2 ;
minorem, quam habent 13 ad 8; fecundum plerafque autem ob3
fervationum mearum , eam , quam habent 14 ad 9. Atque hic quidem proportio
una eademque ferme, in omnibus oculi obliquitatibus, videbatur; nifi quum, loco
vitrorum obicflivorum , bina iterum prifmata adhiberem .
enim . in magna
quadam oculi obliquitate, annuli diverfis coloribus exhibiti xquales videbantur inter
fc ;
in obliquitate adhuc majori, annuli violaceo lumine exhibiti majores videbantur, quam iidem lumine rubro exhibiti: rcfl.iflionc prifmatis videlicet , hoc in
cafu , efficiente ut radii maxime refrangibiles inciderent obliquius in lamellam aeream , quam radii minime refrangibiles Hic erat exitus hujus experimenti in lumine colorato , quod quidem fatis forte
copiolum effet quo annuli fub afpeflum
venirent . Atque hinc porro inferri potefl ; fi radii maxime minimeque refrangibiles

&

Tum

&,

&

fatis

;.

OPSE R

V 4 T 10

XIII.

79

ipfi fuiffent
annuli fine ulla aliorum radiorum admixtione fub
, quo
afpeftum venire potuiiTent ; proportionem , quae jam erat 14 ad 9 , paulo majorem
vel 14- ad 9.
futuram fuiffie, puta

fatis copiofi

OBSERVATIO

XIV.

Dum

prifma motu xquabili circa axem fuum convertebatur , quo colores omnes
fua quifque vice inciderent in vitra objefliva , coque paclo efficerent ut aiuiuli lefe
contraherent atque dilatarent j contrnflio vel dilatatio cujufque annuli , quz confequebatur hoc modo coloris fui variationem, celerrima erat
colore rubro, in vioin intermediis coloribus celeritate intermedia comparate. Porro,
laceo lcntiffima,
cum id perlcrutarer , quanta effiet contraflio illa ac dilatatio in omnibus gradibus
uniufcujufque coloris ; inveni maximam eam effie in colore rubro , in flavo mitioin violaceo omnium minimam . Utque harum
rem , in cxruleo adhuc minorem ,
contr.iftionum ac dilatationum proportiones quam poffem accuratiffime ultimarem
oblcrvabam totam contraflionem aut dilatationem diametri cujufvis annuli in univerfis gradibus coloris rubri, dic ad totam contraftionem aut dilatationem diametri
ejufdcm annuli in univerfis gradibus coloris violacei , circiter ut
ad
aut
ad

&

&

&

&

4,quum lumen effiet coloris medii inter flavum

viridem , tum diametrum
annuli efle auamproxime mediam arithmeticam inter maximam diametrum ejuldem
minimam diametrum ejufdem in extremo colore
annuli in colore rubro extremo ,
violaceo ; contra , quam evenit in coloribus oblonga; imaginis refraftione prilmati*
exhibita; ; ubi color ruber maxime contrailus cft , violaceus maxime expanfus
,
in medio colorum omnium crt confinium viridis ac cxrulci . Atque hinc id porro
videor mihi colligere
craffiitudines aeris inter vitra objefliva interjacentis eo in lo,
co, ubi annulum exhibent lua quifque vice limites colorum quinque praecipuorum,
rubri , flavi , viridis , cxrulei
violacei , ( hoc ell , limes extremus coloris rubri
,
confinium rubri
flavi in medio coloris aurei , confinium flavi
viridis , confinium viridis
caerulei , confinium cxrulei
violacei in medio coloris indici
,
limes extremus coloris violacei ; ) eas , inquam , acris craffiitudines , effie inter le
quamproxime ut fex chorda: longitudines , quae lonent notas illas muficas in (exta
maiori , fol
, mi , fu , fol , /<* . Verum cum experimento conveniet aliquanto
?
melius, fi dicemus , craffiitudines acris inter vitra interjacentis eo in loco
, ubi annulos exhibent fua quifque vice limites colorum feptem , rubri , aurei , flavi
, viriviolacei , eas , inquam , aeris craffiitudines
dis, cxrulci, indici
inter fe ut
, effie
radices cubica: quadratorum oflo longitudinum chordaqux fonent notas illas mu,
ficas in oftava , fol , In , /u , fol , la , wi , /.? , fol j hoc ell , ut radices cubicae
qua-

&

&

&

&

&

&

&

&

&

dratorum

numerorum

1
,

7 ,$

OBSERVATIO

XV.

Hi annuli non fuerunt variis coloribus , ficuti illi qui in aperta luce apparuerant
fed toti videbantur eo uno colore qui effiet in fc a prifmatc projeclus
Priterca
.

projiciendo colores prilnnatc exhibitos in ipfa vitra objefliva dirctlo, compcri

id lumen, quod incideret in nigra annulonim coloratorum interordinia , tranlmitti utique per vitra fine ulla coloris fui mutatione . Etenim luper chartam albam ultra

collocatam , depingebat id lumen annulos , eodem colore atque eos qui reflexi cffent , magnitudine autem eadem atque intervalla reflexorum annulorum comparate
Atque hinc manifbfto apparet, qux fit horum omnium annulorum caufa atque origo nempe , aerem inter vitra interjacentem , pro co quanta fit craffitudine ita efle
,
comparatum , ut lumen imius cujulvis coloris aliis in locis rcflefht , in aliis tranfmirtat , ( quomodo rem in quarto fchcmatc ( Tai. I.
) dclineatam videre ell ; )
itemque eodem in loco lumen uno colore rcflc&at , ubi id quod alio fit colore
:

tranfmittat

OBSER-

Digitized by

Google

flo

PT ICES

LIB.

II.

OBSERVATIO

ARS

l.

XVI.
.

Quadrata diametrorum annulorum illorum uno quovis colore prifmatico exhibito*

rum , erant in progreflione arithmetica ; ficuti in quinta obfervatione . Et diameter
fere ad perpendiculum infexti circuli, cum is colore flavo citrino exhiberetur,
fpiceretur , erat circiter
partes uncia;, aut paulo minor eo ; congruenter lextx

&

obfervationi

Haftenus expofui qux obfervaverim in tenui lamella rarioris medii denfiore terell aer, vel aqua, inter bina vitra oompreflus . Supcrcll ut deinceps
qua; obfervaverim in tenuibus lamellis denfioris medii rariore terminati ;
quales funt laminx lapidis fpccularis flflilis e Mufcovia advefti , bullulx aqua; ,
alia fimilia corpora tenuia aere undique terminata
minati; qualis

exponam

&

OBSERVATIO

XVII.

Si aqua fapone ad lentorem nonnihil incraffata in bullam tenfa fit inflando ; notum eft in vulgus , eam poft parvum temporis fpatium magna colorum varietate
apparituram. Quominus autem cjufmodi bullx, aere externo agitarentur; ( qua quiinordinati huc illuc deferuntur,
dem agitatione colores ipfarum confufius inter fe
adeo ut nequaquam accurate obfervari queant ; ) bullam , fimul ac ad juflam magnitudinem tenfa efTet inflando , folebam (typho vitreo pellucido defuper impolito
circumtegere : quo paflo colores ipfius ordine admodum difereto emergebant ; cingentes, tanquam totidem annuli concentrici , bullx fummitatem . Qui quidem annuli,pro eo ut aqua bullam perpetuo tenuabat fubfidendo, dilatabant fe paulatim,
diffundebant fele per totam bullam ; defeendentes ferie continua a fummo ufque
ad imum , ibique demum ordine evanefeentes
Interea autem , poflquam colores
omnes in fumma bulla emerferant , nafcebatur in centro annulorum parva rotunda
macula nigra, fimilis atque illa in prima obfervatione ; qux porro dilatabat fe perpetuo, ufque eo ut nonnunquam amplius 2 vel 2 uncix in latitudinem haberet ,

&

&

bulla difrumperetur . Exiflimaveram primo afpcflu , nullum omnino luab aqua inde loci reflexum fuiffe.- verum poflea attentius maculam illam infpiciens, difeernebam in ea plures minores maculas rotundas, qux multo adhuc quam
ipfa nigriores videbantur
tenebrofiores . Unde intellexi , cfTe utique aliquam reflexionem illis in locis, qux minus, quam iflx maculx exigux , tenebrofa effent :

antequam

men

&

atque equidem, experimentum adhuc ulterius profequendo, comperi imagines rerum

aliquarum, ut candeix aut Solis, non modo in majori macula nigra, verum etiam
in illis ipfis minoribus ac tenebrofioribus maculis in majori illa inclufis infpeflas ,
reflexione, quamvis languida admodum, tamen cerni poffe.
Prxter antedidlos annulos coloratos, apparebant etiam fxpe parvx aliqux maculx
coloratx, furfum deorfum, ultro citroque commeantes in lateribus bullx; qux fcilicct orirentur ex inxquali quadam craflitudine aqux inter fubfidendum . Nonnunquam
nigrx quoque maculx in bullx lateribus gcncratx , afeendebant paulatim ;
tandemque in majorem illam maculam nigram, qux efTet in bullx vertice, coibant.

&

OBSERVATIO

XVIII.

Quoniam colores harum bullarum largiores clariorefque erant , adeoque diferetu

etiam faciliores, quam colores lamellx aerex inter bina vitra interjeflx ; vilum ell
mihi hoc in loco diflindlius exponere , quonam ordine hi colores apparuerint

&

comtemplandos

fe

exhibuerint,

quum

reflexione coeli fubalbidioris infpicerentur, cor-

Erat autem is
pore aliquo nigro interea ultra bullam a parte pofleriori collocato
ordo hujufmodi.- Color ruber, cxruleus; ruber, cxruleusy ruber, can- ulcus ; ruber,
.

vi-

Digitized by

Google

OBSERVATIO

XVIII.

*t

viridis; ruber, flavus, viridis, c.rruleus , purpureus ; ruber , flavus , viridis , cxruleus, violaceus; ruber, flavus, albus, cxruleus , niger.
caerulei , valde dilutae erant ac nubilae ; prima
Tres priores feries colorum rubri
rxfertim, in qua ruber videbatur quodammodo fubalbidus . Et in his quidem fericcaeruSus vix alius ullus erat color , qui fcnfu percipi poflet , prarter rubrum
leum ; nifi quod cxruleus, ( prxeipue in fecunda feric, ) accedebat nonnihil ad vi

&

&

ridem
In quarta quoque

color ruber dilutus erat ac nubilus ; fed non tantum ,

uantum in tribus prioribus. Huic fuccellit flavi quidem parum aut nihil, fed viriQ is fatis copiofus,' qui porro flavelcebat paululum initio, poftea autem faftus eft vibonus,
deinde convertebat fc in colorem fubcceruleum ;
ridis faligneus clarus
ei autem fuccellit neque caeruleus, neque violaceus.
In quinta ferie color ruber primum purpurafccbat valde; poftea autem faflus eft
floridior , nec tamen admodum purus . Huic fuccellit flavus , clarus adclarior
qui illico mutabatur in viridem : at viridis
modum ac faturatus ; fed perexiguus ,
floridior , quam viille copiofus erat; atque etiam purior aliquanto, faturatior,
Eum confecutus eft color cyaneus clariflimus atque optimus ;
ridis in priori fene
ad rubrum multum acceffit.
minor erat cyaneo,
deinde purpureus, qui
In fexta ferie color ruber , coccineus erat ; primo clarus admodum ac floridus ,
excitatus valde ,
colorum opoftea autem etiam adhuc clarior ; utique purus
mnium rubrorum optimus. Huic fuccellit color aureus floridus ; deinde flavus clarus, largus , ac fatur ; qui erat itidem colorum omnium flavorum optimus ; ifque
fe convertebat primo in flavum fubviridem , deinde in cxruleum fubviridem : at vicxruleum intervenit, exiguus erat admodum ac diluridis ille, qui inter flavum
tus ; adeo ut albus viridicatus , potius quam color vere viridis , videretur . CxruIcus, qui proxime fuccellit, valde erat bonus ; utique color cyaneus admodum clarus ; aliquanto tamen infra cxruleum in prxcedenti ferie . Violaceus porro fatur
erat ac plenus , haud fere ullo admixto fibi rubore : quantitate autem minor erat ,
ferie

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

quam

cxruleus.

feric color ruber, coccineus erat in violaceum delinens ; brevi autem

eft color clarior, ad aureum accedens . Cui fuccedens flavus , initio quidem
floridus ; poftea autem dilutior evafit , donec gradatim in ipfam
bonus erat
tandem albitudinem deflneret . Atque hxc quidem albitudo , liquando aqua valde
bene temperata, dilatabat paulatim
diffundebat fe per maxitenax eflet fafta
mam partem ballx; pallefcens interim a vertice magis magifque , donec tandem ibi
permultas quafi fiffuras ageret qux porro fiflurx, prout amplius dilatabantur , co;
fufeo ; albitudine inlore cyaneo videbantur fatis quidem bono, obfcuro tamen
terea inter maculas cxruleas afliduo minuente: donec filis irregularis cujufdam ope-

In ultima

faftus

&
&

fatis

&

&

tandemque plane evanefeeret ; tumque fuperior bullx

,
obfcuriori illo colore cyaneo anteditto tinifta videbatur . Atque hic
Seinceps color, fi militer ac antecedens albitudo, dilatabat fe quoquoverfus deorfum,
donec fe per totam nonnunquam bullam diffuderit. Interea autem a vertice bullx,
qui colore cyaneo magis obfcuro erat quam partes ejufdcm inferiores, quique etiam
multis rotundis maculis cyaneis adhuc magis oblcuris interftinflus videbatur ; emergebat una plurefve maculx valde nigrx, atque intra eas alix adhuc nigriores, quas
ris

reticulati fimilis eflet fafla

ars

omnis

fuperion ante obfervatione memoravi . Atque quidem dilatabant

dum bulla difrumperetur
aqua non valde tenax effet , maculx nigrx intra albitudinem

fe

perpetuo

uf-

que

Si

prorumpebant

fenfu percipi polfet . Nonnunquam

etiam prorumpebant intra prxcedcntcm flavum , aut rubrum ; vel etiam intra cxruleum fecundi ordinis ; antequam colores intermedii fefe explicandi fpatium haberent.
Ex hac deferiptione intelligere poteris , quam valde affines fint hi colores coloribus illis in lamella aerea generaus, quos in quarta fupra obfervatione deferinfimus.
fine ullo coloris cxrulei interventu, qui

quidem

Ouan-

OPTICES

8i

I B.

Quanquam hi quidem contrario atque illi ,

apparere tum incipiunt quando bulla cralfior
,

PARS.

II.

ordine difpofiti funt y propterea quod

convenientius numerantur ab
,

&

eft

infima St craflior i parte bullae lurfum verius.

OBSERVATIO

XIX.

Cum

annutos colorum a vertice bullx emergentes , in variis obliquis oculi poliilla oculi
augeretur , dilatare
, prout obliquitas
ie fatis quidem manifeilo; at multo tamen minus , quam dilataverant fe annuli in
lamella aerea in feptima fupra obfervatione memorati
Etenim illi fe dilataverant
coulque , ut quando obliquiflime infpicercntur , pertigerint ad locum in lamella
aerea amplius duodecim partibus craHiorem quam cum , ubi cum ad perpendiculum
tionibus intuerer,- obfervabam eos

infpcfli Client

quidem

cum

obliquilfime in

bulla infpiccrentur, eo folum loci pertigerunt, ubi craffitudo aquz ad c ralli t udi nem fuam illic,
ubi iidem annuli ad perpendiculum efient vifi , proportionem paulo minorem haberet, quam habent 8 ad
Utique ea proportio, ex optimis obiervationum mearum,
erat inter 15
15 i ad 10. Qui quidem horum annutorum autlus , circiter 24
lici

tuiilent vili

at hi

&

partibus

minor

eft,

Nonnunquam

quam annulorum

bulla unius

&

in lamella aerea viforum.

ejufdcm ulqucquaque craflitudinis erat fafta

nili

maculam nigram id quod ex eo intellexi , quod illa unam eandemque totam colorum fuorum fpeciem oculo in omni politione exhiberet . Atque
hoc quidem in cafu colores, qui in extremo iplius circuitu per radios maxime oblivertice fuo prope

quos videbantur , alii erant ac qui aliis in locis per radios minus obliquos clfent
.
Item una eademque bullat pars , diverfis lpcftatoribus colores diverlos exhibebat ; cum in diverfis obliquitatibus infpiceretur
Jam autem , obfervando quantum

vifi

colores, ve) in eifdetn partibus bullx , vel in diverfis partibus eadem cralfitudine ,
comperi , ope obfervationum 4te,
mutarentur per varias radiorum obliquitates
i8rvr, ( quomodo eat infra erunt explicata:; ) craffitudincm aqui ,
14/* , \ 6t * ,
qua unus idemque color in diverfis obliquitatibus exhibeatur, ea quamproxirac proportione effe, quam in 1'equenti tabula exprclTam habes.
:

&

Incidentia

Digitized by

Google

OBSERVATIO
Incidentia in

aquam.

Rcfradio

Grad. Min.

00
iS

30
45

60
75

90

aquam

00

Min.
00

II

Grad.

00
00
00
00
00
00
00

in

XX

XI X.

8?

Crajfitudo aqua

IO
ioi
ioi

3*

40

13

4(5

15

14-i

48

35

157

Ii

In duabus prioribus columnis exhibentur obliquitates radiorum ad fuperficiem arefraflionis . Ubi pono finus qui meeft , anguli ipforum incidentia:
rctraflionem , efle in numeris integris ut j ad 4;
tiuntur iltam incidendam
quanquam veri quidem fimile ell , vim refringentem agux pofle admixto fapone
clTe nonnihil immutatam. In tenia columna bulla: cmflitudo , qua quivis unus color in diverlis illis obliquitatibus exhibeatur , exprimitur talibus partibus , quarum
decem tum conftituant craflitudinem illi colori exhibendo aptam , cum radii incidant ad perpendiculum . Et cum hifce menfuris bene convenit , fiquidem re fle applicetur regula per reptimam obfervationem inventa ; nempe, craflitudinem lamellse
aquz, qua unus idemque color in diverlis oculi obliquitatibus exhibeatur , proportionalem clTe lecanti anguli cujufdam , cujus finus fit prima ex 106 arithmeticis
refractionis ; incipiendo a finuum
mediis proportionalibus inter finus incidentia:
minori, hoc eft, a finu refraflionis , quando refraflio fit ex aere in aquam ; alioquin, a finu incidenti*
Obfervavi aliquando , colores , qui oriuntur in chalybe polito , cum is calefiat ;
vel in arre campano, aliifve, metallis , cum liquefiant
in terram eflufa fint , ut
in aperto aere refrigefeant , mutatos fuilfe nonnihil , ficuti colores bullarum aquar ,
quum in diverfis obliquitatibus infpicerentur :
fpeciatim crruleum faturum , fcu
violaceum , cum valde ex obliquo infpcftus effet , convertifle fc in colorem rubrum
faturum. Verum eoimvero horum colorum mutationes multo funt minores, quam
colorum aqua exhibitorum. Etenim fcoria, five pars metalli vitrificata , quam pleraque metalla calefafla vel tiquclafla protrudunt perpetuo
in fuperficiem fuam
emittunt , quaeque metallum in modum tenuis cuticulz vitree obtegendo , colores
hofce efficit ; multo utique denfior efl , quam aqua . Invenio autem colorum mutationem eam , qu*- fiat obliquatione oculi , in omni tenui corpore , ut cujufque materia denfiilima cli , ita minimam efle .

quz; hoc

&

&

&

&

&

&

OBSERVATIO

XX.

Quemadmodum in nona obfervationc lamella aerea , ita hic bulla aquz ; quem
colorem reflexione luminis exhiberet , ejus lemper contrarium exhibebat , luminis

iranf-

Digitized by

Google

OPTICES

4
tranfmiflii.

Exempli

gratia

Quum

L1

B.

PARS

II.

bulla infpefla

luminis

1.

nubium

reflexu

rubra

ab extremo fui circuitu videretur; nubes codeui tempore , vel liatim poil , per bullam tranlpe&i , colorem cirulcum in eodem ejus circuitu exhibebant
Et e contrario; quum bulla reflexo lumine cirulca videretur, videbatur rubra tranlmilfo
.

OBSERVATIO
Cum

lapidis fpecularis lamellas pertenues ,

quarum

XXI.

tenuitas tanta erat ut

; colores ipfunnn debiliomaxime fi lamellas ea fui flicie , qua: eflet
;
avcrla ab oculo, madefacerem . At qui gradus folummodo, non utique gemis coloquod
quidem
ego
difccrnerc
.
Itaque
id , qua craflipotuerim , immutabatur
,
tudinc ad certum quemvis colorem producendum debeat efle lamella , folummodo
ex (ua lamella: ipfius denlitatc, non item ex denlitate, medii circumjacentis, pendet. Atque hinc , ope oblervationum decimi ac decimi fexti , inveniri poterit
quanta craflitudinc fint bullx aqux , vel lamella' lapidis fpecularis , vel alia quivis
corpora , ca fui parte, qua certum quemvis colorem exhibent.

ea colores fimilcs ac bulla

aqua exhiberent ,
1

fcilicet

madcfecifleit)

res continuo languidiorelque evadebant

rum

OBSERVATIO
Tenue

corpus pellucidum

riores ftoridiorefque exhibet,

quod

quam

&

XXII.

denfius medio fibri circum iefto . colores claquod medio fibi circumjeflo fuerit fimili provitro fpeciatim obfervavi . Etenim cum vitrum

fit

id

portione rarius . Id quod in aere

lychno fornaceo fufum ad fummam ufquc tenuitatem inflando tetendiflem , famcllcr ifti vitrei aere circundati exhibebant colores multo utique floridiores , quam
quos lamelli aerei binis vitris interje&i exhibuerant.

OBSERVATIO
Cum

XXIII/

quantum luminis ex

fingulis annulis reflefteretur ; obferex annulis primis five intimis , in exterioribus autem
gradatim minui. Item albitudinem primi annuli clariorem elfe, quam earum medii
tenuioris aut lamelli partium, qui extra ultimos annulos jacerent. Id quod manifefto cernere poteram , infpiciendo, paulo majori interjedo intervallo , annulos inter bina vitra objettiva exhibitos ; vel conferendo inter fe duas aqui bullas interpofito tali temporis fpatio conflatas, ut fimul in altera earum conlpiceretur , albor
ille qui colores omnes fequeretur , in altera ifte qui omnes praecederet

vabam

in id

refleili

inquirerem

id copiofiflime

OBSERVATIO

XXIV.

Cum

vitrorum objeflivorum alterum alteri fuperpofitum eflet , ita ut annuli cooculo non amplius 0&.0 aut novem annulorum
; quamvis nudo
illorum dilcernerc potuerim , tamen per prifroa infpicienti longe major eorum numerus mihi vifus fuit; adeo ut jam amplius quadraginta numerare potuerim , prltcr alios permultos adeo exiguos atque denfatos , ut oculorum acies eos dillindc
cernere ac numerare haud potuerit ; verum ex fpatio quod omnes limul occupabant

lorum apparerent

nonnunquam plus centum efle ifliinavi. Atque equidem credo , experimentum

profequendo , longe adhuc plures pofle aliquando difeemi . Videntur enim
rcapfe efle innumeri , quamvis catenus tantum fub afpeftum veniant , quatenus prifmatis refrablione feparari queant ; uti infra uberius explicabitur.
eos

hoccc

Verum enim vero

ea prilmitis refraflione , una tantum horum annulorum pars ,

verfus quam refralio ea fieret , dillinflior erat fafla . Utique altera
pas confufior erat fafta , quam quum nudo oculo infpicerentur ; adeo ut ifta
haud amplius unum aut duos
interdum nullos difccrnerc potuerim an-

illa videlicet

eorum

in parte,

&

huIo-

Digitized by

Google

OBSERVATIO

85'

XXIV.

nulorum illorum , quorum ofio aut novem ipfos etiam nudo oculo difccrnere potueram . Item legmenta eorum fnc arcus, illa iplit in parte ubi adeo numerofi videbantur, plerunque haud excedebant magnitudine tertiam partem circuli . Porro ,
li refraClio valde t-lTet magna, vel prifma a vitris objecVivis longius remotum; jam
vero etiam horum ipforum arcuum partes medii, erant itidem tacfx confufi; adeo
ut iAx medix ipforum partes evanuerint , in albitudinem plane abeuntes ; interea
dum extremitates ipiorum utrique , itemque arcus ii , qui longius abclfent a centro , toti , diftin&iores quam antea apparerent ; ca nimirum fpccie , quam in quinto fchemate cxprclfain vides.
Arcus hi , ( Tab. II. ) quo in loco diAinflifiimi videbantur , erant folummodo

&

nigri alternis, fine ullo alio colore intermixto . Verum aliis in locis apparebant colores : quorum utique ordo refractione prifmatis ita erat inverfus , ut fi
prifma primo proxime vitra objecliva manu tenerem , deinde autem id paulatim ad
oculum verfus retraherem ; colores fecundi , tertii , quarti ,
fecucntium annulorum, contraherent le proinde gradatim ad albitudinem inter annulos emergentem ,
ufqucdum in eam abeuntes penitus cvanefccrent a media quidem parte arcuum ;
deinceps, ordine contrario, iterum inde emergerent: at ab extremitatibus arcuum,
colores ordinem fuum fervabant nihil immutatum.
Nonnunquam vitrorum objeflivorum alterum alteri ita fuperpofui , ut ca nudo
oculo confimilem ufquequaque exhibuerint albitudinem , fine ullo vel minimo annutorum coloratorum indicio; St tamen in cildem per prilma infpcfiis, ingens annulorum illorum vifa fuerit multitudo. Similiter, laminx lapidis fpecularis,
bullx
vitrei in lychno fornacco conflati , qux minus tenues fuerunt quam ut in eis ulli
colores nudo oculo cerni poflent ; tamen per prifma infpcclx , ingentem exhibuerunt colorum hic illic fine ullo ordine unaatim difpofitorum varietatem . Denique
fimili quoque ratione , bulli aqua: , antequam nudo fpcfl.itoris oculo colores exnibere cceperint ; per prifma tamen infpcCti , annulis permultis
libi invicem
horizonti parallelis cinffx fuerunt vifx . Ad quem quidem cffeflum obtinendum , oportuit utique ut
prifma horizonti parallelum, vel prone parallelum , teneretur;
ita infuper effet pofitum , ut rddtorum refraflio fieret lurfum verfus.

aibi

&

&

&

&

&

&

&

OPTI-

Digitized

by

Google

.
,

86

OPTICES
LIBER SECUNDUS.
PARS SECUNDA.
Confularat iones /aper prxmiffu tbfcrvationibnt

Xpofitis qua; de coloribus hifcc obfervaverim ; conveniens erit ,

antequam obfervationes illas ad colorum corporum naturalium
caulas explicandas accommodem , iplarum obfcrvationnm eas, qup
lint magis compoiitx , per limpliciores , quales funt id,i jria
,
,
4Trt, 9a, I 2 OT4 , i8u, loma,
241, prius explanare . Primo
igitur, ut inveniatur quomodo colores in 4ia
i%va obfervationibus produfti fuerint ; fumantur in quavis linea refla a punffo
Y B, Y ,
Y ( Fig. 6 . Tab. II. ) longitudines
,
, Y F.
Y , ea proportione inter fe , quam habent inter fc radices cubico;
F, Y
,
t
quadratorum numerorum illorum , -j, -j,
quibus rcprxfentan-

&

&

YA

1,^,

C YD

7,

tur chorda: longitudines qui fonent notas omnes muficas in o flava ; hoc ell , fumantur in proportione numerorum, 6300 , 6814 , 7114, 7631, 8255, 8855, 9243,
icooo.
in punflis A, B, C, D. E, F, G, H, erigantur perpendiculares A.
, B d, &c. quorum intervallis repnrfentanda fit colorum infra ex oppofito adferi-

Tum

ptorum amplitudo. Denique divide lineam A <t ea proportione, quam denotant numeri 1, 2, 3, 5, d, 7, 9, 10, 11, Cfc. in punflis divifionis adlcripti; perque ill
punfla divifionis , duc a punflo Y lineas 1 I, 2 K, 3 L, j M, < N, ? O, &c.
Jam 0 finges A 1 reprarfentare cralfitudincm tenuis cujufvis corporis pellucidi
eam , qua color violaceus extremus copiofilfime refleflitur in primo annulo five ferie colorum; H K , cx 13 tia obfervatione , reprifentabit ejufdem cralfitudincm eam,
qua color ruber extremus copiofilfime refleflitur in eadem ferie. Item, ex obfervationibus 5ia
\ 6ta , A 6
H
denotabunt craifitudines eas, quibus iidem co-

&

&

& A

H Qj

cralfitu:o ac
lores extremi copiofilfime rellefluntur in fecunda ferie
fic deinceps .
reflefluntur in tertia ferie ;
, quibus iidem copiofilfime
Denique cralfitudincm qua quivis colorum intermediorum copiofilfime refleflitur ,

&

dines eas

A H

Q,

definiet, ex obfervatione 14/ , diflantia linei

10
a linearum 2 K. , 6
,
&c. , partibus intermediis ; quibus videlicet nomina colorum illorum comparate , infra funt ex oppofito adferipea.
Porro autem , ut latitudinem quoque horum colorum in unoquoque annulo five
ferie definiamus ; reprxfentct
1 cralfitudincm minimam ,
3 maximam , otia

&A

item reprarfentent H I & H L ,

;
colorum intermediorum terminos reprx-

color violaceus extremus in p(ima ferie refleflitur

fimiles terminos coloris rubri extremi
fentent fimiliter partes linearum 1 I

&

&

3 L intermedii , quibus videlicet nomina

colorum illorum infra funt ex oppofito adferipta ;
fic deinceps . Veruntamen hxc
ita intclligi oportebit , ut reflexiones femper fortilfimi e(Te ponantur in fpatiis mediis 1 K, f
10 Q, &c. ; indeque gradatim ad limites irfos
&c., utroque verfus decrelcere in quibus porro limitibus non exiftimandum ell eas
dillinflis efle terminis definitas, fed deficere indefinite . Cumque unam eandemque
latitudinem unicuique ferici tribuerim ; id eo faflum intclligi velim , quia tametli
colores in prima lene , propter fortiorem eo in loco reflexionem , paulo latiores
quam exteri videantur , tamen ea inxqualitas adeo parva ell adeoque fub lenfum
vix cadit , ut obfervationibus haud fere poflit determinari

&

iI,3L,$M,70,

N,

Jam

,,;

CONSIDERATIONES SUPER PRJEM1SS. OBSERy.

87

Jam, ex hac defcriptione ; ii concipies radios, quibus diverfi congeniti Gnt colo9PR11, &c.;
tranfres, vicibus altemis refle&i in fpatiis tl L 5,5
Pp, &c. ; facile intelligere poteris ,
I 1, j L
mitti in fpatiis
5; 7
quemnam eoiorem , data quavis corpons tenuis pellucidi crailitudine , corpus id in
aperto aere exhibere debeat . Etenim fi norma applicetur parallela ad
, eo intervallo interje&o , quo reprifentetur corporis pellucidi craffitudo ; utique fpatia alecc. , qui illa (ecabit tranfverfa , defignabunt colorei fioaterna t 1 L } ,
plices reflexos , ex quibus color , quem ea corporis craffitudo exhibitura fit ia aperto
aere , compolitus ent . Exempli gratia ; fi viridis in tertia colorum ferie , qualii fit
quiratur
appone normam , ut vides , ad
quoniam illa tranfit per parflavi ad r , xque ac per viridem ad p ; concludere poteris
tem cirulei ad ,
colorem viridem quem corpus ea craflitudine exhibet, conflare prxeipue quidem ex
viridi fimplice , admixtis tamen aliqua portione ciruleo
flavo.
Porro , hoc pafto intelligere poteris , quemadmodum colores a centro annutorum
extrorfum eo libi ordine invicem fuccedere debeant, quem in 4ia
i8xw obfervagradatim per intervalla oEtenim fi normam ab
tionibus fupra deferiprunus
mnia transieras quum per primum tranfierit Ipatium , quod denotat exiguam vel
nullam reflexionem a corporibus tcnuijfimis faciam ; perveniet ea primo ad 1, coftatim poft ad czruleum
viridem , qui una cum violaceo
lorem violaceum ;
rubrum , quorum
illo conficiunt cxruleum ; deinde autem perveniet ad flavum
quidem acceflione cxrulcus ille convertitur in alborem,- ifquc albor permanet , interca dum norms acies tranfit ab I ad $ ; poftea autem , deficientibus Angulatim
coloribus ex quibus compofitus erat , convertit is fcfe primo in flavum compofitum ,
poftremo ruber ifte deficit ad L.
deinde in rubrum ,
incipiunt colores fecundi (crici ; lui itidem cx ordine fuccedunt , interea dum norma acies tranfit ab
fc5 ad O, floridiorcfque funt quam priores, propterea quod magis dilatati funt
parati: quam etiam eandem ob caufam, loco prioris albitudinis, intervenit jam inflavum mixtura aurei , flavi , viridis , cxrulei atque indici : ex quiter cxruleum
bus omnibus compofitus oriri debet viridis nubilus ac dilutus . Similiter colores tertii feriei fuccedunt omnes ex ordine : primo violaceus ; qui aliquantum intermifeetur rubro Iccundi ordinis , eoque accedit ad purpureum rubefeentem : deinde cxruviridis ; qui aliis coloribus minus quam ante intermixti funt ,
lcus
proinde
poflea fucccdit flavus ; cujus pars
magis adhuc flondi evadunt , viridis prxlertim
bona ; pars autem ea qux fpeflat ad
aliqua propius viridem , diftinfta quidem cft
iple quoque ruber ifte, intermifcetur violaceo
rubrum fucccdentem, ficut
cxruleo quarti deinceps feriei ; ex quibus proinde compofiti oriuntur varii colores rucxrulco illis quarti feriei. qui
bri, multum purpurafeentes . Jam porro violaceo
rubrum jam diflum fubfequi deberent , commixtis cum eo in eoque abfconditis
proxime (occedit viridis : ifquc primo quidem multum defeendit ad cxruleum ; ftatim autem poft fit color viridis bonus ; utique folus fimplex
floridus color in
tota hac quarta ferie ; nam fimul primum ut ad flavum accedit , intermifccri incipit coloribus quinti deinceps feriei ; quorum utique admixtione , fucccdentcs flavus
ruber valde diluti evadunt ac nubili ; flavus prxfertim , qui , cum fit color debilior , vix fcilicet exhibere fe queat fenfu percipiendum . Pofthxc , diverfx feries ,
earumque eoiores diverfi , magis magifque inrermifcentur invicem perpetuo ; donec
poft tres vel quatuor amplius feries , ( in quibus ruber
cxrulcus dominantur alterne, ) colores omnes omnibus in locis xqua fere portione commi fcentur inter fe,
albitudinem ufquequaquc, fui fimilem conficiunt
Quoniam aurem , ex 1 jr< obfervatione , radii uno colore tranfmittunrur eodem
in loco, ubi radii alio colore refiefluntur; hinc caufa colorum in <}na
20ma ob(ervationibus lumine tranfmifto exhibitorum, fit itidem manifefta.

MO7,

A H

&

AH

5MO7,
&

&

&

AH

&

&

&

Tum

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Quod

fi

jam non modo ordo

&

fpecies

exhibet, qux,

&

horum colorum, verum etiam

ipfa accu-

qua parte id certum quemvis colorem

quotenarum uncix partium fit, quiratur; etiam hoc, per obler-

rate craflitudo lamellx live corporis

tenuis

vatio-

,
.

OPTICES

83

I B.

II.

P A'R S

II.

&

definiri poterit . Etenim, ex iftis obfervationibus , craflitudivationes 6 tam

\ 6iam
nes lamellx aerea: inter bina vitra interjacentis , qua parte fex priores annuli vidc-

bantur luminofiflimi

erant

>

i
,

Jam

lumen

178000

178000

partes uncix

J
,

178000

178000

"

178000

178000

craftitudinibus copioftftime reflexum fit

flavum citrinum clarius , five confinium flavi ac aurei y utique craflitudines iftx , eF 1, F{,
runt
Quo quidem cognito , facillime deinceps in.

igitur

fi

iftis

Fi,Ft.

F,F(i,

quamnam

telligi poterit,

in

aeris craflitudinem rcprxfcntet

illa

e, vel

alia

quxvis

a linea A H.
quoniam , ex 10ma obfervatione , craflitudo aeris ad craflitudinem
,
eadem vitra eundem colorem exhibentium , eft ut 4 ad 3 y item , ex
XXI. obfervatione, non, fi mutetur medium circumjeium , mutantur & colores
corporum iplorum tenuium y utique craflitudo bullx aqux , qua quivis color exhibeatur , erit i craflitudinis acris eundem colorem exhibentis
Similiter ex iifdent
diftantia

normx

Porro autem

aqux ,

inter

10 ma

rum

& nma

obfervationibus , craflitudo lamellx vitri, in quo refratlionem radiomediocriter refrangibilium metitur proportio finuum 31
20, poterit cfle fci-

&

eundem colorem exhibentium . Idemque dc

aliis mediis comparate intclligi poterit. Cxtcrum id hic obfervatum velim, non affirmare me iftam proportionem , qux eft 20 ad 31, fimilcm cfle in radiis univerfis
Habent enim finus aliorum radiorum alias proportiones At enim differentia illa-

licet

craflitudinis

lamellx acrcx

rum proportionum adeo

parva eft , ut ejus hic habere rationem non nccefle exiftifundamentis , tabulam fcqucntcm conftruxi y in qua crafea qua quifque color exhibetur clariflimus
puriflimus
exprimitur partibus uncix in decies centies mille partes inter fe atquales divifx

mem

Hifce igitur

fitudo aeris

aqux

pofitis

&

vitri

&

CraJfimJt

Digitized by

Googh

..

CONSIDERATIONES SUPER PR&MISS. OBSERE.

Crajjirudo coloratarum lamellarum

89

& forticularum

TNigerrimus

Niger
Nigrefcens

Colores ipfarum

primz

feriei.

J Czruleus
*

Albus

Flavus

Aureus
_Ruber
'

'Violaceus
Indicus

Czruleus

Sccundz

feriei

Viridis

Flavus

Aureus
Ruber

clarior

Coccineus
'Purpureus

Indicus
t^zrulei
Czruleus
|

Terti*

feriei.

^ Viridis
Flavus
|
j

Ruber

(_Ruber fubczruleus
|_Ruber

f Viridis fubczruleus
j Viridis

Quart*

feriei.

Viridis flavefcens

LRuber
/"Czruleus fubviridis

Quint*

feriei

(_Ruber
{"Czruleus

Scxtz

feriei.

fubviridis

\Ruber
/'Czruleus fubviridis

Septimz

feriei.

\ Albus

rubefeens

Jam

Digitized by

Google

OPTICES

5o

L1B.

PARS

II.

II.

fexto fchemate: ( Tai. IL ) invenies ibi conex quibufnam fimplicibus coloribus color
,
quifqtrc compofitus fiT: Indeque judicare poteris , quantum perfeflus fit quifque eorum , vel jmperfeflus , Atque hic quidem fufficiant ad obfervationes agam
l&vam explicandas . Nifi forte id amplius poflules , ut delineetur , qua forma hi
cplores inter bina vitra objefliva , tjuorum alterum alteri fi|perpofitum fit , appareant . Quod porro ut fiat; deferibatur amplus circuli arcus ;!item linea refla, qui
parallelae illi tangenti plures linea: occultae . tantis ab tanifium arcum tangat ;

Jam

fi

hanc tabulam conferes

rtitutionem

cum

cujufquc coloris ; videlicet

&

&

gente

interjeflis intervallis

quanta denotant numeri

colorilius lingulis

in tabula e*

aflverfo adlcrjpti . Etenins arcus ille , cum fua tangente , reprc lentabunt vitrorum
loca, obi linea: eccui nr arcum fefuperficies, quibus aer inecrjacens terminetur;
cent , offendent quibufnam a centro vel a punfto contaflus interjeflis intervallis

&

color quifque rcfleftatur.

&

ejus ope, craflitudo bullat

Cztcrum fle alii adhuc funt hujus tabula: ufus. Nam
ia t gna obfervatione colligebatur ex coloribus quos illa exhiberet. Similiter, particularum corporum naturalium magnitudo , quae fit , ex coloribus ipforum colligi poterit ; uti infra oftendetur
Item , fi duarum tenuium lamellarum altera alteri lucoeant , ut ex
perponatw , vel adbuc plures ipfarum ita invicem committantur
omnibus una :fiat lamella, qui craflitudine par fit univerfis ;'ex eadem hac tabula
Exempli gratia
Obfervavit D.
colligi poterit; , quifnam inde fit color oriturus
Hookius , ut in ejus Micrographia memoratur , lapidis fpe culans lamellam quz eflet
.

&

colore flavo languido

fuperpofitam lamella: qua:

effiet

colore carruleo , confeciffe coferiei, e(l flavus languidus;

: ad
quam
, ex tabula,

lorem purpnreum valde faturum. Utique flavus primi

craflitudo lamelli qui illum colarem exhibet , eft

&

porro

jam

fi

addas 9 , quae eft craflitudo exhibens ciruleum in fecunda

qui exhibet purpureum terti* feriei.
, cmflitudinera

ferie

habebis

-i

deinceps obfcryationum zrlx ac

it phaenomena ; videlicet ,
ut annuli colorati ( convertendo prifmata circa axem fuum comraunem, mocu jam contrario ac in illis obfervatiombus diftum eft , ) convertant
nigros,
deinde in annulos iterum colorato;, coloribus Anfe in annulos albos
gulorum aim*lorum jam mde inverfd ordine difpofitis : recordandum eft annulos iltos coloratos' dilatari, obliquatione radiorum ad acrem inter vitra interjacentem /
iftamque dilatationem anaulorum, -five produflioncm diametrorum fuarum, evidentiffimam fle aclerrimam ( fecundum tabulam in ima obfervatione ) tum efte, cum
ilii obliquiffimi fint. Hinc enim hujus rei caufa facile intelligitur. Nempe radii flavi, quoniam in prima aeris illius inter vitra interjacentis fuperficie plus refringuntor quam rubri, fiunt utique eo paflo magis obliqui ad fecundam fuperficiem , a
qua reflexi annulos coloratos efficiunt ; fic confequenter circulus flavus in unoquoque annuto, magis dilatatus effic debet quam ruber; ejufque dilatatio tanto efte major quam rubri , quanto major fit radiorum incidentium obliquitas ; donec tandem
circulus jfte flavus ique fit amplus faftus ac ruber in eodem annulo . Similiter ,
reliqui circuli, viridis, crruleus , fle violaceus , dilatari itidem eo ulque debebunt ,
hi quoque omnes tandem iqua propemomajori adhuc radiorum obliquitate ; ut
dum amplitudine fiant , hoc eft , xquo intervallo a centro annulorum diftent , ac
tuber. Quo quidem in cafu, cdlorcs ejufdcm annuli coite in unum necelfe eft univierfos; luaque omnium permixtione inter fe annulum album exhibere. Qui porro
annuli albi , annulos nigros obfcurofque fibi interjeflos habeant oportet ; quia jam
intermixti invicem, ut prius . Quam quoque eandem
non expanfi funt utroque,
iniuper longe majori numero
qh caulam, multo etiam dillinfliorcs fieri debent ,
iib afpeflum venire . Veruntamcn color violaceus ; quoniam , obliguiflimus cum
fit, aliquante plus, pro emplitudiue fua , quam reliqui colares , dilatatur ; utique
abdic vix pdterit , quin in extremis lalbi marginibus fefe prodat
Poft hic , quoniam adhuc majori radiorum obliquitate , dilatatio violacei
c*.

Jam

ut explicemus

quemadmodum

fiat

&

&

&

&

&

&

rulci

litized

by

Google

CONSIDERATIONES SUPER PRAMISS. OBSERV.

91

&

&

flavi , adeoque violaceus ille

rulci adhuc magis exfuperat dilatationem rubri
err ulcus adhuc longius a centro annulorum protenduntur ; colores jam deinceps ex
albo emergere debebunt ordine contrario , atque ante difpofiti erant i nempe violaceus ac ciruleus ab exteriore margine cujufque annuli , oc ruber ac flavus ab interiore . Violaceus autem , propter maximam radiorum Tuorum obliquitatem ; cum uprimus in extique omnium maxime, pro amplitudine Tua, dilatetur; apparebit
maxime omnium confpicuus. Item diverfae
teriori cujufque annuli albi margine,
excolorum feries, ad annutos diverlos pertinentes, incipient iterum , explicatu
panfu fui quaquaverfum , intermifccri invicem ; eoque patio efficient , ut annuli
minori iterum numero fqb afpetlum veniant.
minus fint diftincli ,
Si, loco prifmatum , adhibeantur vitra objefliva; annuli, quos illa exhibent, jam
didintli per obliquitatem oculi ; propterea quod radii in trannon evadent albi
firu fuo per aerem inter illa vitra interjacentem, ferme paralleli funt lineis in quiconlequenter radii diverfis coloribus , non funt
bus in vitra primo incidebam ;
ad aerem illum alii aliis magis inclinati, quomodo in prifmatibus quidem evenit.
Aliud adhuc horum experimentorum adjun&um cfl , conlideratu dignum ; qui Icilicet fiat , ut annuli albi ac nigri , qui , quum intcrjeflo paulo majori intervallo infpiciantur, didintli apparent; iidem tamen, quum infpiciantur propius , non modo
confufi appareant, verum etiam colorem violaceum in utrifque annuli cujufque albi
extremitatibus exhibeant . Hujus autem rei caufa hic cd . Radii , qui oculum in
diverfis partibus pupilla: ingrediuntur, diverfas habent ad vitTa obliquitates ; quique
maxime obliqui lunt, ii, u loli edent , annulos majores , quam qui minus obliqui
funt, reprzfentaturi forent . Hinc orbita annuli cujufque albi expanditur in latitudinem extrorfum per radios maxime obliquos , introrfum autem per radios minime
obliquos: caque expando tanto fit major, quanto maior cd radiorum obliquitatis
differentia, hoc ed, quanto pupilla latior ed , aut oculus propius vitra . Violaceus
autem expandi debet omnium maxime; quia radii, qui fenfum eo colore afficiunt,
maxime omnium obliqui funt fecundz five poderiori tenuis aeris fuperficici , a qua
refle&untur ; itemque maximam habent obliquitatis fu .e variationem ; quo fit ut ide
color, omnium citidime ex albi marginibus emergat. Porro autem , prout latitudo
cujufque annuli hoc modo augetur, ita nigra ipforum intervalla diminuantur ncccdc
commifceantur invicem ,
ed , ufquc dum vicini annuli fiant contigui inter fe
interiores propius centrum ; adeo ut tandem fecemi
primo exteriores, deinde
didmgui haud queant amplius , fed plane in albitudinem fui ufquequaque confimiiem coiifle omnes videantur.
Inter omnes obfervationes fupra memoratas , nulla ed quz tam mira habeat adjunfta, quam XXIV. Przcipue , quod certz tenues lamella: , qua: nudo oculo albitudine pellucida, zquabili , 8c fui ufquequaque fimili, fine ullis omnino umbrarum
vedigiis, videntur; per prifma tamen infpecli annulos coloratos exhibeant ; cum
e contrario , prifmatis retractione , corpora omnia ea folummodo fui parte apparere
foleant coloribus diftinfta, ubi vel umbris terminentur, vel partes habeant inxquahter luminofas. Item, quod annuli idi eo modo exhibiti, perquam didinfli fint atque albi; cum e contrario, prifmatis retractione corporum omnium fpccies contuli
ac colorati exhiberi foleant . Jam vero caufam hujus rei , paulum modo fi attendas, ita intelligere poteris . Nempe , annuli idi omnes colorati , infunt revera in
lamella tum , cum ea nudo oculo mlpiciatur ; quamvis , propter nimiam orbitarum
fuarum latitudinem , intermixti fint adeo
confufi inter fc , ut albitudinem unilui ufquequaque confimilem conficere videantur : quum autem radii ad
formem
oculum per prilma tranlmittantur ; tum orbiti diverforum colorum , qui infunt in
fmgulis annulis , refringuntur , pro fua cujufque refrangibilitate , alii magis , alii
minus quo pa!o colores ex altera parte annuli , ( hoc ed , in circumferentia ex
altera paite centri ipfius , ) magis explicantur
dilatantur ; ex altera autem parte
magis , quam antea , complicantur
contrahuntur . Jam vero ubi colores apta jultaque refraftione coufque contrahuntur , ut diverfi annuli angudiores hinc fiant ,
2
quam

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

OPTICES

9S

quam

I B.

II.

jl

RS

II.

ut invicem intermixti fint ; utique nnnuli illo in loco diflin&i apparere defimul albi; fi nimirum colores, ex quibus ii compofiti funt, eoufque fint
plane coierim : atqui cx altera parte , ubi e contrario orbita
, ut in unum
cujufquc annuti, ulteriori explicatu colorum Tuorum , adhuc latior elt fafla ; ibi is
lient;

&

contrafli

multo jam magis, quam antea, cum

minus

aliis

annulis commixtus elfe debet

&

proinde

elle diftinflus

Quo autem hanc materiam adhuc

uberius explicemus ; finge circulos concentricos

feriei colores rubrum ac
( Fig. 7 . Tab. II. ) repratfentare cujufvis
violaceum , qui , una cum coloribus intermediis , unum quemvis horum annulorum
conftituant . Jam quidem G hi circuli per prifma infpiciantur ; circulus violaceus
B X, majori refractione, transferetur longius e loco luo, quam ruber
; adeoque ad rubrum illum propius accedet illa in parte circulorum , quam verfus refractiones fiunt. Exempli gratia: Si circulus ruber transferatur ad av, violaceus tranfferri poterit ad b r; adeo ut jam propius, quam ante, accedat ad rubrum in parte
x Stque ruber transferatur longius ad a v ; utique violaceus itidem proportione ,
tanto ulterius transferri poterit ad bx, ut coeat jam plane cum rubro in x: lique
ruber adhuc porro longius transferatur ad * T ; violaceus itidem , tanto etiam adhuc
ulterius transferri poterit ad B , ut jam plane prxtervcflus fit rubrum in , coeat
autem cum eo in r
f. Quod fi hoc idem de aliis quoque coloribus intermediis ,
arque ac rubro
violaceo; itemque de omnibus colorum illorum leriebus, diclum
facile jam percipies quemadmodum colores unius ejufdemque
fimiliter intelligatur
ordinis five feriei , propinqui fafti inter Te
coeuntes plane aa x
v
e
/, debeant conllitucrc arcus circulorum fatis quidem diltintfos , maxime
ad x v vel ad r
ad x v albitudinem mu/; ad x v autem , apparere feparati ;
tua permixtione conficere; rurfumque apparere leparati ad.T ; ordine autem contrario, quam quo ante apparuerant,
quam ctiamnum apparent ultra e
/. Verum ex altera parte, ad ab, ab, vel * /3 ; colores illi multo etiam magis confufi, quam antea, apparere debent ; dilatati nimirum atque diffufi ufquc adeo, ut
coloribus aliorum ordinum intermifeeantur . Similifque porro confufio erit colorum
ad T J, inter e
/; fi forte refralio fit valde magna, vel prifma a vitris objeflivis valde remotum . Quo quidem in cafu nulla pars annulorum fub afpcflum veniet , prater duos exiguos arcus ad e
/; qui porro eo majori intervallo inter fe
diflabunt , quo prifma a vitris objeftivis adhuc longius removeatur . Hique exigui
arcus diflinitiores
albiores ede debent a media lui parte ; ab extremitatibus autem, ubi confufi c(Te incipiunt , infimul colorati effc debent . Item colores in una
extremitate cujtifque arcus ordine contrario difpofiti elfe debent , atque in altera ;
proprerea quod in albitudine intermedia decuflantur . Nempe extremitates arcuum
car , qui (peflant ad T g , erunt rubri ac flavi illa fui parte , qui fit propior a
centro ; ex altera autem parte cirulei ac violaci : extremitates autem ei , qui
in contrarium fpcilant , erunt e contrario cirulei ac violacei illa lui parte , qua
fit propior a centro , ex altera autem parte
rubri ac flavi
Jam licut omnia qux haflenus ditia funt, ex luminis proprietatibus mathematica
dedutlione cbnlequuntur ; ita veritas ipforum , experimentis inliipcr manifella fieri
potell . Etenim fi in cubiculo tenebricofo infpiciantur per prifma annuli jam ditfi ,
tum quum reflexione diverforum colorum prilmaticorum in vitra objeiliva fingula-

A V &

B X,

A V

&

&

adxu&T,&

& &

&

&

&

&

&

&

&

tim projetlorum exhibeantur

quos

nimirum

colores

prifmaticos

aliquis

adfillens

huc illuc fuper parietem vel chartam e qua ad vitra rcfleflantur , interca
oculus fpe flatoris
prilma oculo applicatum
vitra ipfa objefliva ( licuti in XIII oblervatione ) immota maneant; utique circuli, quos diverfi illi colores fingulatim exhibebunt, tali inter fe politu reperientur collocati comparate, qualem in fchcmatibus a b x u, vel a b x v , vel * 6 T, deleri pfi . Atque eadem

transierat

dum

&

&

&

quidem ratione, aliarum quoque oblcrvationum

explicationes

quam veri

&

certi

fint, probari bc examinari poliunt.

Porro, ex

iis

qui

difla lunt, limilia

aqui quoque

&

tenuium

vitri

lamellarum
phxno-

by

Google

CONSIDERATIONES SUPER PRJEMISS. OBSERV.

phxnomena

intclligi

&

explicari poterunt.

Verum enimvero

93

in parvis illiufmodi la-

notatu dignum eti ; fragmenta ilia , fi luper

menfam jacentia circumagantur circa centra fua , interca dum per prifma infpiciantur ; fore utique ut in certis pofitionibus , undatim videantur coloribus dillinfla ;
atque eorum alia quidem , undas illas in una duntaxat vel duabus exhibeant pofitionibus,- pleraque autem illas omni in politu , idque per totam fere fui faciem ,
exhibeant . Nempe ea de caufa , quod illiulmodi lamellarum fupcrficies non fint aequate planae , fed multas habeant partes eminentes , multas lacunofas
qua quidem
inxqualitate, utcunque exigua, variatur tamen nonnihil lamellas cralfitudo . Etenim
in diverfis lateribus lacunarum illarum, propter caulas jam ante didas, exhiberi debent undae in variis prifmatis pofitionibus . Et quamvis perexieure fint quidem
valde angulhe folummodo vitri partes , quae hujufmodi undas pierunque exhibeant ;
nihilo tamen minus undx hx per totam protenfx vitri faciem videri poterunt ;
proptcrca quod etiam ab angullillima illarum partium , colores funt diverforum ordinum, hoc efl diverforum annulorum , confufe reflexi ; qui prifmatis deinceps requaquaverfum pro fua cujufque refrangibiliate diffraflione explicati , feparati ,
perfi
exhibent utique tot undas diverlas , quot erant di veru colorum ordines ab
?
illa vitri parte confufe reflexi
Hxc funt prxeipua tenuium lamellarum five bullarum phxnomena ; quorum quidem explicatio pendeat ex luminis proprietatibus fupra expolitis Atque nxc quidem
phxnomena ex proprietatibus illis conlequuntur ( ut vides ) necelfario ,
conveniunt cum eis, etiam ad minutilfimas ufque circumllantias . Neque id folum, verum etiam ad eas ipfas viciflim comprobandas conferunt permultum . Exempli gratia : ex XXIV. ohlcrvatione apparet radios diverforum colorum , tam lamellis live
bullis, quam refrailionibus prifmatis exhibitorum, fuos habere fingulos refrangibiliquo quidem paflo radii uniufcujufquc ordinis , qui , quum a lamella
tatis gradus
vel bulla reflefluntur , intermixti funt confufe radiis aliorum ordinum ; feparentur
ab eis deinceps refraflione,
confocientur inter fe; adeo ut ordinatim , tanquam
totidem arcus circulorum, fub afpeflum veniant. Neque enim ullo modo fieri poffet , fi radii effient omnes ex xquo refrangibiles , ut albitudini illi , qux nudo oculo
fui ufqucquaque confimilis videtur , rcfraflione tamen partes fux ita tranfponerentur, ut inde in albos idos nigrofque arcus ordinatim digeftx apparerent.
Apparet etiam, ex iis qux dicla funt , inxquales radiorum diifimiiium refrafliones , non oriri ex caulis irregularibus , qux cafu poflint accidere
quales utique
funt venulae in vitro intcrfperfx ; imqualis quxdam vitri facierum politura , vel
fortuita occultorum vitri meatuum, politio ; inxquales
fortuiti quidam motus five
agitationes aeris vel xtheris ; diffufio . difliflio , aut divifio unius
ejufdem radii
in multas partes divergentes ; alixve fimiles caufx .
pofitis quibufvis ejufmodi
,
irregularitatibus , fieri tamen nullo modo pollet ut refratliones annulos antediclos
tam valde dillindlos tamque dillinilis terminis definitos exhiberent , quam faciunt
in XXIV. obfervatione . Necefic efl igitur ,ut unufquifque radius proprium ac
fuum femper habeat fibi congenitum refrangiuiiitatis gradum; cui congruenter, refraflio ipfius femper accurate
regulariter efficiatur ; itemque diverfi radii , diverfos habeant refrangibilitatis gradus
Adhxc , quod de radiorum refrangibilitate diflum ell , id de eorum reflexibilitate
quoque fimiliter ditium intelligi poterit ; hoc efl , de depolitione eorum illa , qua
ita comparati funt , ut alii majore , alii minore tenuium lamellarum five bullarum
cralfitudine reflcflantur : nempe , illas itidem difpofitiones congenitas clfc radiis ,
immutabiles . Id quod apparet ex obfervationibus XIII. XIV.
XV. comparatis

mellarum fragmentis

illud infuper

&

&

&

.-

&

&

&

Nam

&

cum IV. & XVIII.

Ex prxmiffis obfervationibus

&

apparet quoque

geneam colorum univerforum

albitudinem

effis

&

mixturam hetero-

lucemquc effic mixturam radiorum coloribus illis o.

Nam ex eo , quam ingens vifa effiet multitudo annulorum coloratorum in obfervationibus III. XII.
XXIV. liquet , quamvis in obfervationibus

mnibus prxditorum

&

OPTICES,

94

&

LIB.

II.

PARS

n.

aut novem apparerent , tamen revera longe

ipforum numerum ; qui utique intermifceruur invicem eoufque , ut
poft oifonas aut novenas illas feries , plane diluti fiant deinceps permixtione fui
mutua inter fe,
in albitudinem abeant , ad fenfus quidem Judicium t fui ufqueconfrmilem
Quam proinde albitudinem , colorum e (te omnium mixturam
quaque
.
fatearis necefft clt;
lumen, quo ea ad oculum tranfmittitur , mixturam ede ra-

bus IV.

majorem

XVIII. non amplius ofto

e(Te

&

&

diorum coloribus idis omnibus praeditorum.

Denique , ex XXIV. obfervatione , apparer , inter colores
refrangibilitatem ,
mutuum ac perpetuum efle connexum atque refponfum nempe radios maxime refrangibi les, elTe violaceos; radios minime refrangibilcs , rubros ; radiofquc coloribus
intermediis, intermediis efle comparate refrangibilitatis gradibus . Item ex obtervationibus XIII. XIV. & XV. comparatis cum iV. vel XVIIL apparet inter reflexibilitatem quoque & colores, fimilem efTe connexum atque refponfum perpetuum :
nempe cojorem violaceum , iifdem politis exteris omnibus circumdandis , reflefti
in minimis craflitudinibus cujufvis tenuis lamellx vel bullx ; colorem rubrum , in
maximis craflitudinibus ; colorefque intermedios , in intermediis comparate craflitudinibus. Ex quo efficitur, colorincas itidem radiorum qualitates, congenitas ede atconfeguenter omnes omnium colorum fpecies , qux frat ufpiam
que immutabiles :
in rerum univerfitate, oriri utique non ex phyfica ulla mutatione , quam refraftio
aut reflexio efficiat in lumine ; fed folummodo ex variis mixturis aut feparationibus
radiorum , refrangibilitate fua diverfa vel reflexibilitate effeftis . Atque hac quidem
ratione, fcientia colorum fit theoria tam vere mathematica , quam alia ulla pars

&

&

Optices: eatenus videlicet, quatenus colores ex luminis ipfius natura pendeant , neque oriantur immutenturve imaginationis vi, aut oculorum percudit vel compreffu

OPTI-

Digitized by

Google

OPTICES
LIBER SECUNDUS.
F A R
De

TERTIA.

&

analogia qua eft ustor eat etltpermanentibus carporum naturalium caloribus ;

rcs, O' colores tenuium laminarum pellucidarum.

Ervenimus jam ad aliam

deinceps inquiramus

rum

&

aliorum

partem ; videlicet ut in id
tenuuam laminarum pellucida-

inftituti noftri

qux

fit

inter

omnium corporum naturalium phaenomena , fiAc de hifce quidem corporibus jam fupra

nailitudinis proportio .
illud ftatuimus : diverfis

ea coloribus ita apparere , prout radiis

bos vel illos colores Gbi congenitos habentibus , copiofius quam
omnibus reflectendis , natura apta Gat fadta
conflituta .
Naturae autem iplorum conliitutio illa ac ratio intima , qua nimirum ita lunt comparat , ut radios alios copicdius quam alios reflectant ; ea dequa: Gt , adhuc inquirendum reflat . Hocque in fequentibus propofuionibus
jam deinceps exponere conabor.

&

aliis

mum

PROPOSITIO

Pellucidorum fuperfieies plurimum luminis rrfle&unt , qua vim refringentem

habent ; hoc efl , qux inter talia intcrjcEix Junt media , quorum denfitatec
refraSivx inter /e maxime differunt. Et in confinibus mediorum xqualiter refringentium nulla ejl reflexio .

Ex corporum
maximam

QUAM

&

refractionem analogia , ex eo apparere

magna Gt inter reflexionem
poterit , quod , cum lumen ex uno medio tranfeat oblique in aliud , quod
q.iidem radios refringat a perpendiculari ; quo major eft mediarum illorum
deaGtaas' rcGraftivx differentia , eo minor ad totalem reflexionem faciendam poftuletur obliquitas incidentis. Etenim quam proportionem habent inter fe Gnus , qui
refraftionem metiuntur ; eandem habet Gnus incidentia: is , ubi totalis incipit refleEt confequenter angulus incidentis is , ubi totalis
xio, ad femidiametrum circuli
incipit reflexio , minimus tum eft ; cum Gnus , qui refraftionem metiuntur , differunt maxime inter fe. Exempli giatia.- In tranGtu luminis ex aqua in acrem, ubi
refraflionem metitur ratio Gnuum 3 ad 4; totalis reflexio tum incipit, cum angu.
In tranGtu luminis ex vitro in aerem, ubi relus incidentis Gt graduum 48 ,
fr.ilionem metitur ratio Gnuum 10 ad 31 j totalis reflexio tum incipit, cum anguo' . Et fimiliter , in tranGtu luminis e cryftaUo
lus incidentis Gt graduum 40,
,
vel e mediis adhuc magis refringentibus in aerem 3 ad totalem faciendam reflexionem, adhuc minor obliquitas pouulatur. Qux itaque fuperficies maxime refringunt
ex citiflime id omne lumen, tjuod Gbi incidat, refleclunt ;
confequenter vim reflcflentcm maximam habere dicantur, neceffe eft.
Verum propofuionis bujufce veritas adhuc amplius inde apparere poterit, quod in
fupcrfick interjacente bina quavis media pellucida , C qualia funt aer, aqua, oleum,
vitrum ,cryftallus , vitra metallica, vitra Islandica , arfenicum album pellucidum ,
adamantes, &c. ) reflexio femper fortior aut debilior Gt pro eo, ac fuperGcies illa
vim refringentem majorem minoremve habeat , Sic enim in confinio aeris
lalif.

&

&

gemmx

0 P T

96

C E

B.

AR

II.

II

I.

&

&

aqua ; in confinio aeris

fortior eft reflexio quam in confinio aeris
in confinio aeris atque adamantis, adhuc ufque
cry Halii* adhuc fortior;
fortior . Siquod hirurti vel his fimilium corporum folidorum pellucidorum , in aquam immerfum fit ; ejus reflexio multo , quam ante , languidior fit ; atque etiam
adhuc languidior , fi id immerfum fit in olellm vitriolt vel fpiritum terebinthi reftificatum , utique liquores adhuc fortius refringentes . Si aqua in binas partes fuperficie quavis imaginaria diffinguntur ; reflexio in binarum iflarum partium confi-

gemmz,

&

vitri

vel,

nio

plane

eft

nulla

In confinio aquz

&

reflexio

glaciei

admodum

exigua

eft ;

in aquz & olei, aliquanto major ; m aquz & falis gemmz , adhuc major ; in aquz & vitri aut cryftalli aliorumve corporum denfiorum , etiam adhuc major ; nimirum pro eo , quantum media illa vi refringente inter fc differant Hinc in confinio vitri & cryftalli, languida debet efle reflexio y & in confinio vitri communis
ac vitri metallici, fortior: quanquam hoc quidem nondum probavi experiundo
At
vero in confinio duorum vitrorum denfitate inter fe zqualium & parium ; nulla eft
reflexio, quz quidem fenfu percipi queat ; id quod in prima fupra obfervatione oflendimiis
Idem autem fimiliter intelligi debet dc fuperficie quz interjaceat binas
cryftallos, vel binos liquores, vel bina quzvis corpora , in quorum utique confinio
nulla fiat refraflio. Efficitur igitur in univerfum , ut caufa quamobrem media pel.

lucida uniformia, (qualia funt aqua, vitrum, aut cryftallus , ) nullam habeant reflexionem, auz quidem fenfu percipi poftit, przterquam in externa fua fuperficie ,
ubi aliis mediis denfitate a fe differentibus adjacent, hzc fit nimirum; quod partes
ipforum contiguz inter fc, una eademque fint omnes denfitate.

PROPOSITIO

II.

Partes minima corporum naturalium fert omnium funt aliquo modo pellucida . Et opacitas ifiorum corporum oritur ex multitudine reflexionum , qua in interioribus ipfo-

rum

partibus fiant

&

Bfcrvatum

fuit hoc antea ab aliis ;

facillime concedetur ab iis , qui microPorro autem probari etiam poterit amplius ,
.
apponendo quodlibet corpus ad foramen per quod aliquid luminis m cubiculum tencbricofum tranfmittatur Etenim quantumvis opacum id corpus in aperto aere videatur , eo tamen paflo pellucidum videbitur manifefto ; ita fcilicet , fi fatis tenue
fuerit faffum
Excipienda folummodo funt corpora metallica alba
quz propter nimiam denfitatem rcfle&ere videntur fere id omne lumen , quod in primam ipforum

fcopiis tra flandis affucri fuerint

fuperficicm incidat
las

perquam exiguas

lucida

nifi
;

cum

comminuta fint in particu,

quoque fimiliter evadunt pel-

in menftruis diftblvcndo

quo quidem

in cafu,

&

ipfa

PROPOSITIO

III.

&

coloratorum partes , multa interjacent fpatia , vel vacua ,

qua denfitate ab iflis panibus differant , repleta . Sic inter paniculas ,
,
quibus liquor quivis imbuitur (Jr tingitur , interjacet aqua ; inter globulos aqua , ex
quibus nubes
nebula confiunt , interjacet aer ;
inter corporum durorum partes ,
interjacent fpatia , vacua plcrunquc tum acris tum aqua ; fortaffe tamen non omnis
materia vacua .

Inter corporum opacorum

vel mediis

&

&

Ujufce veritatem
II.

multz

Nam

evincunt propofitiones duz praecedentes .

prop.
, per
funt reflexiones in interioribus corporum partibus faflz : Hoc au-

tem , per prop. I. , non fieret , fi utique partes ipforum prorfus edent contiguz ,
fine ullis interjeflis iftiufmodi intervallis
in luper; etenim omnes reflexiones fiunt

jitized

by

Google

PROPOSITIO
Sed

praeterea

hanc interruptionem partium

fint opaca , inde etiam

ftatim pellucerc tum incipiunt ,
teria aliqua , quz partibus ipfis

corpora

IV.

&

V.

97

prxeipuam cite caufam quamobrem

corpora illa omnia opaca
, quod

apparere poterit

cum

forte occulti

ipfonim meatus

repleti fint

ma-

par fit vel fere par denfitate . Sic charta , in aoleum intin&a ; lapis , qui dicitur oculus mundi , in aqua maceratus ;
oleo vel vemigine illita ; aliaque permulta corpora in iiliufmodi liquoribus
,
immerfa , qui occultos ipforum meatus intime pervadant ; fiunt eo pafto magis ,
quam ante, pellucida . E contrario, corpora ea , quz funt maxime pellucida, poterunt , vel occultorum fuorum meatuum evacuatione , vel partium fuarum reparatione , fatis opaca evadere . Sic fales , vel charta madida , vel oculus mundi lapis ,

uam

vel

?intea

cura
ta-

vitrum : Icum in pulverem redatlum

cornu , radulanum
fint exuccata
refuta terebinthina
aqua pluvia , fimul agitaetiam rimas modo egerit
donec quadantenus commixta fint : denique aqua ipla , cum in multas bul.-

&

vel

fit ,
,

lulas tcnfa

rebinthino

fit.,

idque vel lola

olivo

in fpccicm

aliove aliquo liquore

fpumz

vel fimul agitata

commodo

quocum

illa

cum

oleo te-

non commifcebit

. Porro ad opacitatem horum corporum

adhuc amplius adillud ; quod , ex XXIII. obfervatione , reflexiones
nonnihil
corj>orum pellucidorum admodum tenuium , multo funt fortiores , quam eorundem
corporum paulo cralfiorura.le

opaca fiunt

penitus

augendam

&

confert

PROPOSITIO
Quo
la

corpora opaca effe queant

,

debent non

effe

&

IV.

colorata ; partes ipforum , itemque atrum intervaldefinita magnitudinis

minora quam certa cujufdam

&

Tenim corpora omnium opacilfima , fi partes ipforum in fummam ufque tenuitatem comminuantur , ( ut metalla in menltruis acidis difloluta , ) evadunt
continuo plane perledleque pellucida . Item recordari poteris , in VIII. obfervatione, binas vitrorum objeitivorum fuperficies , ubi valde edent propinqua- , quamvis
non contingerent prorfus inter fe , tamen nullam ibi reflexionem fecifle , quz quidem fcnfu percipi poflet . Et , in XVII. obfervatione, reflexionem in aquz bulla,
qua parte ea tenuiffima erat fafla, vix fcnlit , an eflet omnino aliqua, percipi potuifle ; adeo ut , defeclu luminis reflexi , maculz valde mgr? in vertice bullz ap-

parerent.

Atque hifce quidem caufis compcrio aquz, falis, vitri , lapidum , aliorumque id
Multa enim me movent ut crcenus corporum, tribuendam elfc pelluciditatem
ita utique elfc conflituta , non ut pauciores interjeftos
habeant
, corpora ea
partibus fuis meatus occultos , quam habent alia corpora; fed ut partes ipforum, earumque intervalla, minores fint fcilicct quam quz reflexiones in communibus fuperficiebus fuis edicere queant
.

f am

PROPOSITIO

V.

&

Pellucida corporum partes , pro varia fua craffitudine , refteBunt radios uno colore ,
tranfmittunt radios alio colore y eifdem de caufis , ac tenues lamella five bulla refietiunt vel tranfmittunt radios iflos comparate. Atque huic quidem caufa^ corporum mnium colores omnes attribuendos exijhmo

Tenim fi cujufvis materiz lamella tenuis, quz, cum aequabili fit undique craffitudine , tota uno eodemque fui ufquequaque confimili colore videtur ; fingatur deinceps vel in fila diflecari . vel in fragmenta difrumpi , quz ejufdem fint omnia craflitudinis, ac ipfa lamella: equidem nihil caufz video, quin unumquodque

&

filum five fragmentum , fuum ufque confervet colorem ;

modi filorum five fragmentorum congellu , confiat acervus

confequenter ex
pulveris

qui

fit

ifliuf-

totus
eo-

feed by
1

Google

OPT

98

C ES LIB.

II.

ARS

III.

ac erat ipfa lamella ante confringendum. Jam vero partes corporum

naturalium , funt tanquam totidem fragmenta tenuis lamella:
Debent igitur hx fimiliter eifdem de caufis, eofdcm colores exhibere.
Rem autem hanc revera ita fe habere, apparere poterit ex mira proprietatum ficonjunrtione , qua: panibus corporum naturalium cum fragmentis temilitudinc
nuium lamellarrum intercedit. Utique pulchre colorata: avium quarundam,
prxfcnim caudarum pavoniarum , pluma: , una eademque fui parte colores varios exhibent , pro varia oculi pofitionc ; fimili prorfus ratione , ac fecerunt tenues lamellr
XIX. . Et proinde plumarum illarum colores , oriuntur
in obfervationibus VII.
ex tenuitate parvorum capillamentorum , qui maioribus plumarum ramulis five fibris lateralibus adnalcuntur . Eodem fpertat , quod aranearum quarundam teli , utique vaide fubtiles ac tenues , multicolores fuerint vifx; (uti nonnulli obfervarunt)
fila ferica quidam colorata , pro varia oculi pofitionc , varietate videantur verficolori. Porro, pannus bombycinus,
laneus, aliaque id gentis corpora, in qui aqua vel oleum intime penetrare potefl, colorem oblcuriorem fufeioremque trahunt,

eodem colore,

omnium

&

&

&

&

&

cum

in liquores idos immerfa fuerint ; rurfum autem, fimul ut exficcata fint, colorem fuum clariorem recuperant ; utique eadem fere ratione , ac tenues lamellx in
XXI. . Adhic , brartex auri , vitra quidam pirta , infuflo liobfervationibus X.
alia corpora nonnulla, colorem unum renertunt, alium tranfmitgni nephritici,
XX. . Denique pulveribus
tunt ; fimiliter ac tenues lamellx in obfervationibus IX.
quibufdam coloratis , quibus utuntur pirtores , colores fui multa atque elaborata tritura immutari poliunt nonnihil qua equidem in re , nihil plane cauli video, cui
ea colorum mutatio attribui queat , prxtcrquam particularum comminutioni inter
conterendum; eodem modo, ac color tenuis lamellx, pro craffitudims fui variatioQuam fane eandem ob caufam , plantarum quoque
ne , immutatur
herbarum
ffores colorati , pcllucidiores nlcrunquc evadunt contundendo; aut aliquo faltem modo colores fuos immutant. Nec minus eodem facit , quod ex diverforum liquorum
permixtione , certi colorum fpecies permiros interdum ac notaru digniflimos ortus
atque mutationes habeant . quorum quidem caula nulli rei verifimilius
rationi

&

&

&

&

&

congruentius attribui poteft , quam quod corpufcula falina , qui infunt in uno li, agant varie in corpufcula colorata alienus , vel coalcfcant cum illis ; adeo
ut illa inde adaugeantur vel extenuentur , ( quo non modo magnitudo , verum etiam denfitas ipforum immutari potefl , ) vel dividantur in corpufcula adhuc minora , ( quo liquor , qui fuerat coloratus , poterit pellucidus evadere ) vel confortentur complura inter fe ,
in grumulos coalcfcant , ( quo ex binis liquoribus pellucidis , confieri poterit liquor coiorarus . ) Etenim videmus quam facile menftrua ciufmodi falina , penetrent
difTolvant corpora ad qui applicentur ; atque etiam alia eorum kl pricipitcnt , quod alia diflolverint
Similiter , fi varia atmolphiri
phinomena confiderabimus ; obfervare poterimus vapores , quum quidem primum
lufcitantur , non impedire quominus pellucidus fit aer ; comminutos quippe in particulas exiguiores , quam quarum fupcrficics ullam efficere poflint reflexionem
verum quum ad pluvii guttas conftituendas , coalcfcere demum
in globulos coire
cccpti fint magnitudinum omnium intet mediarum ; tum utique ex globulis iliis ca
magnitudine fartis , qua colores alii reflertantur, alii tranfnnttantur, poffe confieri
fcihcet nubes variis coloribus , pro varia globulorum , ex quibus compofitx lunt ,
magnitudine. Nec equidem video in aqua , tam pellucida videlicet , quid pofiit aliud incfTe,cui horum colorum caufa poflit cum ulla veri fimilitudine atmbui ; pi?tcr varias fluidarum ipfius
globofarum particularum magnitudines .

quore

&
&

&

&

PROPOSITIO VI. &

PROPOSITIO VI.
Corporum

partti

ex quibus

colores

ipforum pendent

VII.

99

quam medium , quod

denfiores funi

earum permeat

intervalla

Pparet hoc ex eo , quod color cujufvis corporis pendet non modo ex illis radiis , qui ad perpendiculum in partes cius incidant; verum ex illis etiam, qui
ejuimodi quidem color reflexus.- Ii
aliis omnibus angulis in eafdem incidant .
utique corpus five particula tenuis , rarior eflet quam medium circumjedum ; quavis fcilicet vel exigua obliquitatis mutatione, ( fecundum VII. oblervationem) im-

Nam

mutaretur

&

ipfe

adeo ut iiliufmodi particula

in diverfis

radiorum incidentium

obliquitatibus, colores prorfus omnes reflexura foret, tanta fane varietate, ut color
oriturus demum unus ex omnibus illis , confufe nimirum ex acervo iltiufmodi particularum reflexis , deberet potius albus aut leucophaeus efle quam alius ullus color , aut faltem valde imperfedus efle ac nubilus . Atqui e contrario ; fi corpus five particula tenuis . multo denfior fit quam medium circumjeflum ; jam colores
C fecundum XIX. oblervationem ) adeo parum immutabuntur variatione obliquitaminus oblique , praevalere inter exteros ac dominari
tis , ut radii qui reficiuntur
queant in tantum , ut totum ifliufmodi particularum acervum fuo colore faturate infcdfum exhibere polfint
illud ; quod , ex
Porro , ad confirmandam hanc propofitionem confert nonnihil
XXII. oblervatione, colores quos exhibet corpus tenue denfius in rariori conclufum
floridiores fint quam quos exhibet rarius conclufum in denfiori

&

PROPOSITIO
Magnitudo partium
conjici potefl

VII.

ex quibus corpora naturalia conflant

qua

flt

ex coloribus ipforum

Tenim cum

horum corporum

per prop. 5 , eofdem , ( uti veri quidem

fimillimum elf ) colores exhibeant , ac lamella pari craflitudine , modo eadem
utrxque fint denfitate refraiiva ; habeant autem hx partes , uti multis quidem ex
rebus facillime colligi videtur , denfitatem plcrunque fere eandem , ac aqua aut vitrum ; utique magnitudines ipfarum definiri poterunt ex tabulis pramiflis, in quibus,
qua craflitudine quemvis colorem exhibeat aqua aut vitrum , expreflum habes . Exempli gratia : Si quzratur quanta fit diametro particula cujufvis corporis , qux , fi
vitro par fit denfitate , reflcftat colorem viridem tertii ordinis ; oitendit numerus
partes

1 a.

tdl. ,

eam

efle

partes uncix.
IOOOOOO

'

hujus rei difficultas in co fere pofita efij cujufnam ordinis cenfendus fit corporis alicujus color . Id autem ut inveniamus , recurrendum erit ad oblcrvationes
XVIII.; unde colligi poterunt hx, qux fequuntur, conduGones
IV.
Colores coccinei, aliique rubri , item aurei
largi , erunt
flavi , fi puri fint
tertii ordi( uti vero quidem fimillimum cll ) fecundi ordinis . Qui funt primi
nis , poterunt etiam latis elfe boni ; nili quod flavus primi ordinis , fit languidus ;
aureus ac ruber tertii ordinis, permultum fibi admixtum habeant violacei ac cx-

Tota

&

&

&
&

&

rulei

Colores virides poterunt

runt

puriflimi

efle

boni

Atque hujus quidem

quarti ordinis ; at qui tertii funt ordinis , eordinis efle videtur color herbidus omnium

plantarum
partim , quia colores iplarum largi funt ac faturi ; partim quia ipfx ,
marcefcunt, convertunt le alix in colorem flavum fubviridem, alix in flavum
clariorem , vel aureum , vel etiam rubrum , intervenientibus nimirum coloribus ouml*
m >
:

cum

Digitized by

Google

OPTICES

100

,,.

B.

II.

PARS

III.

Qux utique mutationes effici videntur exhalatione

mnibus intermediis ante diftis
unde videlicet particula; colorata: , denfiores potuerint effis fatftx , atque et;
iam autlx nonnihil accretione olcofarum atque tcrreftrium partium fucci Jam vero color viridis plantarum , fine dubio cjufdcm elt ordinis , ac colores illi in quos
iplic fc immutat ; quia mutationes ex fiunt gradatim . Colores autem illi , quamvis
.

fucci

admodum

quam ut
quarti poffint ordinis effe
Colores cxrulei
purpurei , poterunt elTc vel fecundi vel tertii ordinis ; at punffimi qui funt , ordinis erunt tertii . Exempli gratia : Color violarum , ejus videtur elfe ordinis; quia illarum fyrupus, admixtione liquorum acidorum, convertit fc

plerunque non

faturi

faturiores

tamen fxpe

floridiorefque funt,

&

rubrum ; urinoforum autem vel alkalizatorum , in viridem Etenim ,

cum corporum acidorum fit , difiblvcrc five extenuare ; alkalizatorum autem, prae-

in colorem

utique fi color purpureus hujus fyrupi effet fecundi ordinis

acidus , extenuando particulas ejus coloratas , converteret cum in colorem rubrum primi ordinis ; alkalizatus autem , incraffando particulas ejus , converteret eum in colorem viridem fecundi ordinis : at enim illorum
viridis , prxlertim viridis , minus perfctli effe videntur ,
ordinum colores ruber
quam funt colores hilce mutationibus produidi . Jam vero igitur , fi color ille purureus ponatur tertii effe ordinis ; mutatio ipfius in rubrum fecundi ordinis ,
viti-

cipitare five incraflare

jam futurum

effet ut liquor

&

&

Sem

tertii , fatis

commode

poterit exiftimari

&

Siquod reperiatur corpus colore purpureo faturiori

minus rubefeente , quam
violarum ; vcrifimillimum cft, ejus colorem fecundi cire ordinis. Vcnmtamcn, quoniam nullum corpus eft vulgo notum , cujus color fit perpetuo futurior , quam illarum; vifum elt mihi vocabulq,a violis deducto, fignincare colores purpureos fatuipfarum violarum coloomnium
ii
liiper
ratiffimos minimeque
rubefeentes, quamvis

rem manifefto

excellant puritate.

Color cxrulcus primi

ordinis

quamvis languidus admodum

&

exiguus

poterit

fe exhibere ; nominarim , color cxruleus coein

, hujus ordinis effe videtur . Etenim vapores omnes , tum condcnlari
exiguas particulas coalefcere incipiunt , ea primum fiunt magnitudine , qua illiufmodi color cxruleus reflefli debeat ; antequam le in nubes , qux lint aliis coloribus
induere polfint . Ac proinde color ille , cum fit primus quem vapores reflectere incipiunt , debet utique cceli effe color (udi ac lerenillimi; in quo fcilicet vapores nondum eo excreverint craffitudinis , ut colores alios reflectere queant : id quod re com-

tamen

li

in aliquibus fortafTc corporibus

&

fereni

probat experientia

&

Albor ,
luminolus

fi clariffimus fit ac luminofiifimus , primi erit ordinis ; fi minus fortis

colorum omnium ordinum . Hujus pollcrioris generis elt
, mixtura erit
albitudo fpumx, chartx, linteorum, &. plurimorum corporum alborum / prioris effe generis exilitmo metalla alba . Etenim cum aurum , metallorum omnium denfillimum , fi in bracteas duftum fit , pelluccat ; mctallaque omnia , fi in mcnftruis
didoluta fint vel vitrificata , itidem pclluceant ; utique opacitas metallorum albarum , non oritur ex denfitate eorum iola . Futurum omnino fane efiet , ut hxc
metalla , cum fint auro minus dcula, forent itidem magis pellucida; nili ad ea opacanda confpiraret infuper, cum denfitate ipforum , alia quxdam caufa . Eam autem caulam cxillimo elfe particularum luarum magnitudinem talem , qua illx ad
alborem primi ordinis refleflendum aptx fint faitx . Etenim fiquo forte paJo acciderit, ut illx abis falx fint magnitudinibus ; poterunt
alios colores reflectere
Id quod evincunt colores , qui nonnunquam in candefailo chalybe inter temperandum apparent ,
nonnunquam etiam in fuperficie metallorum fuforum Icfc exhibent, nempe in fcoria five cuticula illa, qux metallis inter ("rigefaciendum adnafeitur . Prxterea autem , ut albor primi ordinis , fortilfimus cft qui corporum pellucidorum lamellis refletli polfit ; ita fortior clfc debet in denfiori materia metallorum , quam in rariori acris , aqux,
vitri
Nec equidem quicquam video , quin
corpufcula metallica ca craflitudine , qua albori primi ordinis retleftendo apta fint,

&

&

&

- .Qicjitised

b>

PROPOSITIO
poffint
litionis

propter

VII.

magnam fuam denfitatcm ( fecundum

id omne quod (ibi inciderit refleitere
,

lumen

101

proportionem primae propotam opaca tamque

, eopie

fplendentia fieri, ut nihil poifit fupra . Utique aurum ipfum , vel cuprum; admixto argento , vel (lanno , vel regulo antimonii , infra portionem dimidiam pondo ,
fufum ; vel amalgamatum , ut loquuntur , cum argenti vivi paululo , album fit .
Ex quo apparet ,
particula; metallorum alborum multo plu; habere fuperficici ,
adeoque exigtiiores elte , quam auri vel cupri ; itemque ea; tam elfc opaca; , ut
particulas auri vel cupri tran; fe interlucere non permittant . Jam quidem colore;
auri
cupri , quin fecundi fint ordinis tertiive , dubitari haud potelt : fieri itaque
nequit, ut particula: metallorum alborum multo fint majores, quam necelfarium clt
quo ea: alborem primi ordinis reflectere polfint . Ne multo fint majores , evincit
quidem ipla argenti vivi natura admodum volatilis neque vero , e contrario , mul-

&

&

to

minores tamen

fiant
gra:

num

ut

quum

evadant

ut

elfe

debebunt

&

ne opacitatem fuam

vitrificando aut in menltruis

vel pclhicidoe
amittant ;
ditlblvendo extenuata: fuerint ; vel ni-

quu n comminuta: fuerint, atterendo nimirum argentum

plumbum

vel Itan-

corporibus ad linea; nigras inducenda; . Utique

folus color , quem metalla alba comminutione particularum fuarum inprimus
duunt , elt nigror: ac proinde albor ipforum is clfe debet , qui confinis elt macula:
nigra: in centro annulorum coloratorum ; hoc ell , albor primi ordinis . Vcruntamen fi hinc colligere velis , quanta fit particularum metallicarum magnitudo ; havel

&

aliis

quibufvis

benda erit ratio denfitatis i piarum . Etenim fi argentum vivum pellucidum eifet ;
denfitas ejus tanta clt , ut finus incidcntix in id , ( quomodo ego quidem calculum
pofui ) foret ad litium rcfraCtionis fua: , ut 71 ad 20 , vel 7 ad 1 . Quamobrem
particula: ejus , quo colores eofdcm ac aqua: bulla exhibere queant , debent cire mi-

crafiae quam cuticula illarum bullarum, ea proportione qua: elt 2 ad 7. Unde

fanc potelt, ut particula: argenti vivi prorfus tam fint exigua , quam particula liquorum quorundam volatilium pellucidorum ;
tamen alborem primi ordinis

nus

fieri

&

refledtant

Denique , ad nigrorem exhibendum , particula adhuc minores elfc debent omnibus illis , qua colores cujufcunque modi exhibent .
particula omnes majufcula , plus reflectunt luminis , quam ut nigra polfint videri . Verum fi paululo minores efie ponantur , quam fatis fit ad reflectendum album
caruleum languidum
primi ordinis ; jam , ex oblervationibus IV. VIII. XVII.
XVIII. , reflectent
tam putillum luminis, ut
valde nigra appareant ,
tamen lumen varie refringant tbrtafic intra fc ufque eo , donec id reltinguatur penitus
intercidat ; quo
pafto iufa in omnibus oculi politionibus nigra , line ulla pelluciditate , videantur .
Atque hinc quidem inteliigi potelt qui fiat , ut ignis ,
adhuc fubtilior illa re,
rum dilfolutrix , putredo , utique dividendo particulas corporum , nigra omnia efficiant : item exigua admodum corporum nigrorum portiones corpora alia , ad qua
applicentur , colore nigro facillime
copiofe inficiant ; minutilfimis nimirum horum corporum particulis , qua ell ingens earum multitudo , facillime fe in cralfiores aliorum corporum particulas fuperinducentibus : item vitrum cura arena fuper
lamina cuprea enixius attritum , ufqucdum id perpolitum fiat ; reddat
arenam,
fimul intertrimentum vitri ac cupri , valde nigra : item corpora nigra, in lumine Solis , omnium facillime calefiant
comburantur , ( qui quidem elfetus partim ex multitudine refraftionum in angullo fpatio factarum , partim ex faciliori
particularum tam exiguarum commotione , oriri potelt ; )
denique qui fiat , ut
corpora nigra plerunque ad colorem lubcarruleum accedant aliquantum; ( id enim
revera ita fe habere , apparere poterit ex eo , quod charta alba , illuminata lumine a corporibus nigris reflexo , colore albo fubca:ruleo plerunque videatur ) hoc
autem inde fit , quoti nigror confinis fit czruleo oblcuro primi ordinis in oblervatione XVIII. delcripto ; ac proinde plurcs radios qui fint illo, quam alio ullo colo-

Nam

&
&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

re, reflcflat

In hifce deferiptionibus

res lingulatim

&

enucleatius

expendere volui

propterea

Digitized by

Google

OPTICES

102

I B.

II.

, ;

AR

III.

quod fieri forte poterit aliquando, ( (i non etiam nunc quadantenus id effefhim
ut microfcopia eo perfeflionis perducantur , ut difcerni in illis queant particuEtenim fi microfcopia vel
la corporum ex , cx quibus colores ipforum pendeant
jam lunt , vel pofihac poterunt effe eo perfeftionis perdufla , ut corpora objcfla
fatis dillinftc reprxfentare queant quingentis vel fexcentis partibus ampliora, quam
quanta nudis oculis , intervallo pedis unius objefta , apparere folent ; equidem fperem futurum, ut grandiores particularum illarum, ex quibus colores corporum pendent , difeernere polfimus . Quinimo fi confirui queat microfcopium , quod corpora
objefla ad ter vel quater mifiics vero ampliora exhibeat ; pofiint fortafie ex omnes
oculis cerni particula: , exceptis qux nigrorem efficiant . Interea nihil video ullius
quidem momenti in hac materia, quod in dubium julle vocari queat ; nifi id forte
dubitationem aliquam habere videatur , quod fiatuerim particulas pellucidas , qux
cadent crafiitudine
cofdem
denfitate fint ac tenuis lamella , exhibere utique
colores . Jam vero hoc laxe quodammodo accipi velim ; tum quia particulx ifix
poliunt figuris elfe irregularibus , multique radit oblique in eas incidant neccffe eft
adeoque per eas breviori trajeflu , quam fecundum diametros ipfarum , tranfmitti
debeant ; tum quia medii intra ifiiufmodi particulas coarilati
undique ansufie
contenti, motus fortafie alixve qualitates, ex quibus reflexio pendeat , coarflatione
illa immutari poliunt nonnihil . Et tamen hanc pofleriorem caulam non equidem
inultum fufpicari uofium ; cum obfervaverim parvas quafdam lamellas lapidis (pecularis, qux aequabili efient crafiitudine, per microfcopium infpeIas, colorem eundem a marginibus
angulis luis , ubi inclufum medium terminabatur . ac in aliis
fui partibus exhibuilfc . Verum , utcunque id fit , permultum nobis ad dubitationem
omnem tollendam conferet , fi particulx jam dicta: microfcopiis tandem difcerni
queant
Quod fieri fi poterit aliquando , metuo equidem ut unquam fentus videndi
Fofiit inde ulterius penetrare . Videtur enim fieri nullo modo polle , ut cernamus
lccretiora
nobiliora opera naturx intra ipfas particulas ; utique propter nimiam pelluciditatcm lumen omne in interioribus fui partibus tranfmittentes
rea

fit )

&

&

&

&

&

PROPOSITIO
Reflexionis

cau/a

five impervias

non

VIII.

attribuenda ejl impaBioni luminis

ufque antehac creditum fuit

in paries

corporum /olidas

quomodo

Pparebit hoc ex feqttentibus confiderationibus . Primo , In trnnfmifiii luminis e

vitro in aerem , reflexio fit xque fortis , ac in tr.inlmilfu ejus cx aere in vitrum j imo vero , fortior aliquanto ; multoque etiam adhuc fortior , quam in tranlmiflu ejus e vitro in aquam . Jam quidem acrem partes lumini fortius reflcflendo
aptas , quam aquam aut vitrum , habere ; id vero nullam habet fimilitudinem veri . Neque tamen, fi illud iplum fingi utique pollet, quicquam omnino inde porro
conficeretur .
quum aer omnis ilibmotus fit a polleriore vitri fuperficie , ( puta in machina pneumatica, ab Ottone (juencko inventa ,
a nollrate D. Boyico ad

il

Nam

&

majorem utiliratem pcrfefla ; ) reflexio tamen fit xque fortis , vel etiam fortior aliquanto , quam antequam is lubmoveretur
Secundo , Si lumen inter tranfeundum e vitro in aerem , incidat obliquius quam
in angulo graduum 40 vel 41 , refleflitur id in torum
fin incidat minus oblique,
j
tranlmittitur utique maximam partem. Jam quidem antmo
cogitatione fingi non
potell ; lumen , uno quodam obliquitatis gradu, fatis quidem multos in acre offendere polle meatus , per quos id maximam plane partem tranlmittatur ;
tamen
alio obliquitatis gradu
prorfus in nil nifi partes lofidas incurrere , quibus id totum
,
rcflcilatur
prxfcrtim cum in tranfeundo quidem contra ex aere in vitrum , quantumvis oblique id incidat , inveniat tamen in vitro fatis multos meatus , per quos

&

&

parte tranfmittatur
Siquis porro hic illud fibi fingere volet ; lumen non
Utique ab acre , (cd ab extremis vitri partibus , in ipfa fuperneie ejus fitis , rcflcfti

magna ex

dif-

PROPOSITIO

VIII.

ioj

tamen eadem manebit

praeterquam quod ea fiippoGtio neque intelle&u

:
atque etiam plane falla dic infuper apparebit , fi aqua modo , loco aeris , poli vitrum aliqua in parte apponatur . Etenim eo paflo ; quum idonea fit fala obliquitas radiorum, puta graduum 45 vel 46 , qua nimirum ii refledlantur omnes illo in loco , ubi acr vitro adjaceat ; utique tranlmittentur magnam quidem
partem altero in loco , ubi vitro adjaceat aqua . Ex quo apparet , reflexionem vel
tranfmiflum radiorum , non ex impailionc pforum in partes vitri , fcd ex confli tuaqux pod vitrum jacentis, pendere.
tione acris
Tertio, Si colores, quos radius luminis per prifma ad foramen in cubiculo tene*
bricofo politum trajc&us exhibeat , incidant deinceps fuo quifque ordine in aliud
prifma majori interjecto intervallo ita collocatum . ut id eos omnes confimili obliquitate excipiat ; utique fecundi illius prifmatis ad radios fibi incidentes ea poterit
elfe fafta inclinatio , ut radii caerulei inde reficiantur univerfi ,
tamen rubri
( eadem plane obliquitate incidentes ) fatis copiofc tranfmittantur . Jam , C reflexio
efficiatur impaiione radiorum in partes aeris aut vitri ; id mihi
exinde odendas
velim, qui nat ut , cum radii omnes una eademque obliquitate incidere ponantur;

difficultas

capi poteft

&

&

in partes idas impingant univerfi

quidem fe
tamcu rubri eodem

caerulei

&

loci in fatis

multos

adeoque omnes refleffantur

meatus incurrant

quo tranfmittantur

plurimi.

Quarto

Ubi duo

vitra fe contingunt inter

fe

nulla

fit

reflexio

qux quidem

prima obfervatione dittum ed. Et tamen nihil caufse viimpingere fe debeant perinde in partes vitri vitro contiguas , ac

fenfu percipi poilit; uti in

deo

quominus

radii

contiguas aeri.

Cum

fummitas bullae aquae , ( in XVII. obfervatione , ) continua fubfiexhalatione aqua: , valde tenuis erat fa fla ; lumen perexiguum adeo ,
fub fenfum vix cadens , inde rcfleflcbatur , ut ea valde nigra appareret : quanquam
eodem quidem tempore , in partibus circumcirca macula: idi nigra: adjacentibus ,
ubi videlicet c radior erat aqua, reflexio adeo fortis erat, ut aquam valde albam exhiberet . Neque vero in minima folummodo craditudine , verum etiam in aliis permultis tenuium laminarum vel bullarum craditudinibus continua proportione excrefcentibus , abed omnis fenfibilis reflexio . nam in obfervatione XV. radii uno eoin alia refledlebantur , per
demque colore , tranfmittebantur in una craditudine ,
innumerabiles vices alternas . Attamen in fuperficie corporis tenuis , qua parte id unius cujufvis fit craditudinis , omnino nihilo pauciores funt partes in quas radii fe impingant , quam qua parte id alia quavis fit craditudine.

Quinto,

dentia

&

&

&

Siexto

Si

reflexio efficeretur impaflionc

radiorum

in ipfas partes

corporum

uti-

fleri poflct,ut tenues lamina: vel bulla: una eademque fui parte retranfmitterent radios alio colore ; quomodo faciunt
netlerent radios uno colore ,
XV. Neque enim ullo modo concipi aut fingi poteft ,
in obfervationibus XIII.
cafu
fortuito ita evenire pofle , ut alio in loco radii Cfruiei ( exempli gratia ) in
rubri omnes incurrant in meatus ; alio
ipfas corporis partes fe impingant ,
autem in loco , ubi corpus vel paulo craffius vel paulo tenuius fuerit , jam e
contrario radii caerulei incurrant in meatus ejus , rubri autem impingant fe ia

que nullo paclo

&

&

&

&

iplas partes.

Denique , Si radii luminis refleflerenrur impingendo fe in folidas corporum parrenexiones eorum a politis corporum fuperficicbus , non portent ede tam accu;
tamque ad certam normam diredlae , quam reapfe funt . Etenim quum vitrum
arena , vel Aanno udo , vel pulvere Samio politur ; exiftimari utique non poteft ,
atterendo vitrum , efficere pode ut minimae ipfius particorpora ea, perfricando
perpolita: fiant univerfi: ; adeo ut fuperficies earum omnes
cula: accurate leves
vere fmt plana: , aut vere fphaericx , codemque omnes fpeftent , unamque omnes
plane a:quabilem conllituant fuperficiem. Quanto minores erunt particulx pulverum
iftorum; tanto minores quidem ede debebunt rafurse, quibus ii vitrum perpetuo interradent
atterent , ufquedum id expolitum fit : verum , quantumvis exigua: illae

tes

rata:

&

&

&

.Digtfized by

Google

0 P T

TOV

C E S L

I B.

II.

AR

III.

&

coaequanon poterunt tamen vitri faciem alia ulla ratione complanare

,
partes ejus prominentes defricando ; adeo
deradendo ,
re , quam deterendo id
ut perpolire vitrum , nihil aliud fit nifi afpcritatem ejus eatenus adradendo minuere
lxvigare , quoad rafurx in fuperficic ipfius minutiores fint facte , quam ut oculis cerni queant . Quare , fi lumen reflecteretur impingendo fe in (olidas partes vitri ; utique dilpergi deberet id quaquaverfum a vitro accuratillime perpolito , atque
ac ab alperrimo . Manet itaque quxftio illa , nondum plane expedita ; qui fiat ut
vitrum pulveribus adradentibus expolitum , tamen lumen tam ad certam normam
reflettat , quam revera facit . Atque hxc quidem quxftio non videtur aliter expediri polle , quam fi dicamus radii cujufvis reflexionem effici , non utique ab uno corporis rcflcdentis punto , led vi aliqua per totam corporis fuperficicm aequabiliter
fuerint

&

&

&

diffula

qua nimirum id in radium ita agat , ul tamen illum non contingat immecorporum partes , interjcfto licet aliquo intervallo , agere tamen in ra-

Nam

diate.
dios luminis

id vero deinceps oftendetur.

;
fi luminis reflexionis caufa, non impaftioni radiorum in folidas corled alii alicui rei tribuenda eft ; erit porro illud exinde verifimilqui
radii
impingant fe in folidas corporum partes , utique non rcflctli eos,
,
fed reftingui intra ipla corpora
intercidere penitus . Alioqui enim duo nobis cffent fingenda reflexionis genera . Et vero , fi refleClerentur radii , quotquot le in
interiores aqua: vel cryftalli pellucida: particulas impingant ; forent fane corpora
illa, non pellucida plane , fed colore nubilo ac eluto. Porro, quo corpora videantur nigra , nccefTe efl ut permulti radii intercipiantur , refiinguantur , oc intra ipfa
intercidant ; veri autem non videtur fimile , radiorum ullos rellingui
intercidere
pofle , nifi qui in ipfas corporum partes fcfe impingant
Atque hinc quidem id infuper intelligi potelt , corpora multo elfe rariora , multoque plurcs intra fe meatus habere, quam vulgo exiftimatur . Utique aqua 19 partibus levior ell ,
confequenter 19 partibus rarior , quam aurum . Aurum autem
iplum tam eft rarum , ut
facillime nulloquc objecto impedimento effluvia magnctica per fe tranfmittat ,
argentum vivum facile in meatus fuos recipiat ,
ipfam etiam aquam per fe tranlmittat .
globus ex auro concavus , aqua repletus, ac probe ferruminatus,
deinceps magna vi compreflus, exludavit aquam,
innumeris guttulis exiguis tanquam ro{ uti ex telte oculato quidem accepi , )
rulentus undique ftillavit ; tamctfi aurum ipfum interea nihil omnino rimx egerit.
Ex quibus omnibus efficitur , ut aurum plus habeat meatuum inter partes fuas folidas, quam partium folidarum quibus meatus interjacent;
confequenter fpatium
vacuum in meatibus aqux , fpatium partibus folidis occupatum amplius quadragies
fuperct . Et quicunquc hypothcfin aliquam excogitaverit , qua aqua tam queat rara
efle, nec tamen ulla vi comprimi poftit ; poterit is fane , ex eadem hypothefi, aurum
aquam, aliaque omnia corpora , tanto adhuc rariora , quantum libi ipfi libuerit . effingere . Adeo ut jam fatis admodum fit (patii in corporibus omnibus
pellucidis , qua lumen tranfitum fibi per ea liberum atque apertum reperiat
Magnes virtutem qua in ferrum agit, fine ulla diminutione aut alteratione , integram tranlmittit per corpora omnia non magnetica , nec candentia ; ut aurum ,
argentum , plumbum , vitrum , aquam . Vis gravitans Solis tranfmittitur integra
per ingentia planctarum corpora ; ita ut eadem vi eifdemque legibus , ad ipfa ufque
centra , in omnes eorum partes agat , ac fi partes illx interiores reliquo plancta:
corpore non client circundatx . Et radii luminis , five fint illi exigua projecta corpulcul* , five motus lolummodo vel vis aliqua propagata , moventur in lineis renis; radiufquc, cum femel, cujufvis rei oppofitu , de via deflectatur, nunquam iterum, nili forte cafu aliquo, in eandem lineam reftam reverti poterit attamen lumen per (olida corpora pellucida in lineis reCtis ad longa ufque intervalla tranfmittitur . Qui fieri queat , ut corpora fatis habeant meatuum ad hos effectus obtinendos , difficile quidem eft conceptu ; at nequaquam impoflibile . Etenim , ut fupra
expolitum eft, colores corporum criuntur ex eo , quoa particulx ipforum refleften-

Jam autem,
porum partes ,

limum

&

&

&

&
&

&

&

Nam

&

&

&

tes,

ly

Google

PROPOSITIO

VIII.

105

res, certis fint magnitudinibus . Jam fi particulas illas ita difpofitas concipiamus,
ut Inter eas tantum intervallorum five meatuum interjaceat , quantum iint ipfae
particula; ipfafque porro ita ex aliis multo minoribus particulis compotitas ede, ut
ipfx intcrjedlum libi meatuum tantum, quantum
minores illa particula habeant

&

hafquc ipias flmilitcr , ita cx aliis multo adhuc minoribus par;

ipfa interjectum
compofttas e(fc, ut illa adhuc minores particula habeant
funt ipfx particula;
ftc deinceps , donec ad folidas demum particulas deveniatur , qua nullos omnino habeant in fe meatus : fintque in aliquo corpore tres, puta, hujufmodi particularum gradus; quorum ultimus
plane folidx : utique id corpus lepties tantum hafit earum , qua minima fint
bebit meatuum , quam quantum partium foKdarum . Quod fi quatuor hujufmodi
plane (olidarum ;
fuerint particularum gradus , quorum ultimus fit minimarum
quinquies tantum habebit meatuum , quam quantum partium
jam corpus decies
femel tantum
fblidarum . Si quinque fuerint particularum gradus ; corpus tricies
habebit meatuum, quam quantum partium (olidarum . Si fex gradus ; corpus 1'exafic
gies
ter tantum habebit meatuum , quam quantum partium folidarum :
deinceps . Quin etiam alia adhuc ede poflitnt in interiori corporum fabricatione noeffici
quibus
queat
ut
multo
etiam
adhuc plus meabis nondum cognita rationes .
tuum in corporibus inede polfit
funt ipfx particula
ticulis
libi

&

&

meatuum tantum, quantum

&

&

&

&

&

&

PROPOSITIO
Corpora

&

refleSlunt

refringunt

IX.

lumen una cademqu: vi

diver/e

in

diverjis circum-

flant iis fe exerente

Pparet hoc permultis ex rebus . Primo , Quia cum lumen e vitro in aerem
qua podit furnma cum obliquitate tranfit ; fi jam deinceps paulo adhuc obliquius incidat, refleilitur continuo in totum. Etenim vitri vis , pollquam refregerit
lumen quam potuerit obliquilfimc ; fi id deinceps adhuc obliquius incidat , fortior
confequenter refkclic
exinde evadet, quam ut radiorum ullos tranfire permittat ;
eos ex toto . Secundo , Quia lumen in tenuibus vitri lamellis rcflcchtur per multas
tranfmittitur alternis , pro eo ac craditudo lamella in progredione arithmevices
tica excrcfcat . Hic enim , utrum vis qua vitrum in lumen agit , efficiat ut id refleflatur, an vero ut tranfmittatur permittat , pendet utique ex craditudine vitri .

&

&

Tertio denique, Quia qui corporum pellucidorum fuperficies vim refringentem maximam habent, ea itidem plurimum luminis refleftunt ; quomodo in prima propolitione ofienfum ed.

PROPOSITIO

X.

quam

Si lumen

in inani , ea proportione , que efi finuum qui

erunt utique vires corporum ad reflcElendum
refringendum lumen , proportionales corporum ipforum denfitatibus quamproxime ; excepto
quod corpora uncluofa
fulphurofa , refringant plus quam alsa corpora , qua fint
celerius fit in corporibus
corporum refra&ionem metiuntur

&

&

eadem

aenfitate

Eprxfentet
fringentem

B,

Fig. 8.

Tab.

& C

II. ) corporis cujufvis

fuperficiem

planam re-

I
radium incidentem ei in
valde oblique ; adeo ut an;
,
I fit quafi infinite parvus ;
ello
R radius refraftus . Tum a dato
demitte lineam refringenti fuperficiei perpendicularem B R , qua radio
occurrat in R. Jamque fi
reprafentet motum radii refragii ; ifie
refrafto
B
B R , quorum quidem
autem motus dillinzuatur in binos motus
B parallelus fit plano refringenti , B R autem eidem perpendicularis; utique
reprx-

gulus

AC

punfto

&

CR

fentabit

motum

CR
C

incidentis radii

&

B R autem motum

CB

refrafiione

generatum

ficuti

expofuerunt nuperi de re optica feriptores

Jam

OPTICES

06

LIB.

IL

PARS

III.

res qua: cunque , interea dum movetur per fpatium datae

, ve!
duobufque planis inter fe parallelis utrinque terminatum , urgeatur proromnibus partibus illius fpatii , viribus directo verius poderi us planum tenfum
antequam
incideret
in prius planum , motu vel nullo vel infinite parvo
dentibus ;
lique vires in omnibus partibus illius fpatii inter bina
fuerit eo verius delatum
plana jacentibus, fint, in aequalibus quidem intervallis ab illis planis, aequales inter
autem
intervallis,
majores vel minores fecundum quamlibet dafe,- in inaequalibus
tam proportionem : Utiquo motus viribus illis generatus in toto tranfitu corporis

Jam

fiquod corpus

latitudinis

in

&

vel rei antediflae per id fpatium, erit in fubduplicata proportione virium y ut mathematici facile quidem intclligent . Quamobrcm fi fpatium adivitatis refringentis
fuperficici cujufvis corporis , fu nimirum illud fpatium y debebit motus radii luminis, generatus vi refringente corporis inter trinutum radii per id fpatium , hoc eft
motus B R , effe in fubduplicata proportione illius vis refringentis Erit itaque quaconfcquenter vis refringens corporis , ut denfuas ipuus cor-
dratum lines B
,
poris quamproxime. Hoc autem apparebit ex fequenti tabula : in qua proportio finuum , aui diverforum coiporum refrailiones metiuntur ; quadratum linea; fi , polito quod
B fit i y denfitates corporum, ex fpecifica ipforum gravitate silimatz y
.

R &

eorumque

vis

rdradiva , refpeflu denlitatum fuarum

in diveriis

columnis deferipta

funt.

Corpora

Digitized by

Google

. ..

. ,

1.

.. .

PROPOSITIO
Proportio

nuum
dent ut

Corpora refringentia.

fiinci-

&

re-

fralhonis luminis flavi

X.

107

fpuadra-

tum

linea

B R

cui

proportio-

Denfl-

&

tas

fpedfica gra-

nalis eft
vis refrin-

corpo-

gens

ris

poris

vitas

cor-

Vis re-

frin-

gens
corporis.ref

defitatis fu.e.

Pfeudo-topazius
lapis naturalis.

*3 ad

pellucidus, fra-

i6p9

14

4* 2

3979

gilis, hirfimis,

&

coloris flavi

Aer
Vitrum antimonii.
.

Selenites

Vitrum commune

Cryftallus de rupe
Cryilallus Islandica.
Sal Gemmse.
Alumen

Borax

Nitrum
Vitriol.Dantzicum.

Oleum vitrioli
Aqua pluvia.

Gummi

arabicum

3201 ad 3200
17 ad
9
61 ad
4*
20
31 ad
ad
1 6
25
S ad
3
1
17 ad
24
35 ad
22 ad
IS
ad
21
32
303 ad 200
10 ad
7
529 ad 3 96
21
31 ad

0*000625 0*0012
2* 68
5
5 2
i
x

4o 2 5
445

100 ad

Camphora
Olivum

Oleum ex
mine

lini

1*778
1*388
1*1267
1*151 1

543 6

2*65
2*72

5450

Adamas.

6536
6477
6570
6716
779
75 S
6124
7845
8574

2*143

7i4
7i4

i
i

1*345
1*295

*9

1*715

1*041

i *7

0*7845

1.

1*179

*375

0*866

10121

1*151

0*996
0*913

12607
12819

0*8765
*

25

22 ad

IS

40 ad

27

1*1948

o *93 2

2 5 ad

17

1*1626

0*874

14 ad
100 ad

2 55 i

fe-

Spiritus refina: terebinthinae .

Eleftrum

ad

73

4864
5386

2*58

Spiritus vini reftifi-

catus

52 08

'

2*252

1*213

41

i* 4 *
4*949

1*04
3*4

13222

13654
455 5

Refra-

iPigjtized

by

Google

OPTICES

108

.. .

I B.

PARS

II.

III.

Refraflio aeris in hac tabula, ell refradl io atmofphxrx ab A (Iro nomis obfervata
fi lumen
tranfeat per multa refringentia corpora , live media , gradatim invicem denliora ,
fuperficiebus inter fe parallelis terminata ; utique fumma omnium refraflionum , xqualis erit uni refrailioni ei , qux cffct futura luminis immediate e primo medio in ultimum tanfeuntis . Hocquc perinde verum erit ; etiamfi corporum refringentium numerus adaugeatur infinite, eorumque dillanti inter fe tantundem minuantur , adeo ut lumen jam refringi fingatur in lingulis
trajeflus fui punflis , continuifque illis refraflionibus in lineam plane curvam
infleftatur . Quamobrem tota
refraflio luminis inter
tranleundum per atmofphxram ab altiflima
rarilfima ejus parte ad ulquc infimam
denfilfimam ,
xqualis clfe debet refraftioni ei , qux effet futura luminis fimili obliquitate tranfcumis immediate ex inani in aerem qui fit pari denfitate ac infima pars atmo-

Nam

&

&

&

fphxrx

Jam quidem ex hac tabula , fi rcfrafliones pfcudo-topazii , felenitis , cryllalli de

cryllalli Islandicx, vitri communis, ( hoc ei! , arena- colliquefatlx , )
viantimonii , (qux funt concreta terrcllria , lapidea , alcalizata ; ) atque- aeris ,
qui, ut probabile ell, generatur fermentatione ex jlliufmodi cor|>oribus , ) comparentur inter fe.- apparebit corpora illa, quamvis denfitate valde inter fe differentia,
tamen vires habere rcfratlivas eadem fere proportione inter fe , ac ipfas denfitates
fuas;( excepto quod reliaftio mira illius fuMantix, cryllalli Islandicx, paulo major fit quam reliquorum.- )
nominatim aerem, qui ell 3500 partibus rarior quam
pfeudo-topazius ,
2000 partibus
4400 partibus rarior quam vitrum antimonii ,
rarior quam lelenitis, vitrum commune, aut cryftallus de rupe ; non obilante tanta
illa raritato , vim tamen refraflivam , pro ratione quidem denfitatis lux , eandem
plane habere , ac habent libi ilice valde deni,e fubllantix ; excepto quatenus illa;

&

rupe,
tri

&

&

quidem

differant inter fe

&

'

Rurfum, fi refractiones camphorx, olivi, olei ex lini femine, fpiritus refinx tceleflri , ( qux funt corpora pinguia , fulphurea , imfluola ; ) atque
,
adamantis, ( qui, ut probabile ell, fubilantia ell unfluola coagul.ua , ) comparentur itidem inter fe
apparebit fimiliter hxc quoque corpora vires habere rcfrnflivas
eadem fere proportione inter fe,ac ipfas denfitates fuas; fine ulla quidem variatione
notatu digna . At vero vires illx refraflivx corporum horum omnium unfluoforum , pro lux quidem cujufque denfitatis ratione , duplo vel triplo majores lunt ,
quam vites rcfractivx corporum antediflorum cum filis itidem fingulorum dcnlitarebinthinx

&

tibus

comparant

Aqua vim

quandam habet

refraflivam intermediam

genera

ut verifimile ell ,
oritur plantarum omnium
bus fulphureis , pinguibus ,

dem

medix

ell

inter bina illa fubllantiarum

inter utrunique naturx .
ex ca quiqux conllant ram ex parti-

rum

quam

ex

tcrrcllnbus ,

dillillando utique

&

reflificando

tem magna

(upcrelt, fpecie ac
Spiritus vini viin refraflivam

qux

concipicndx aptis

& alcalizatis
Sales & vitrioia vires refraflivas intermedias
& aqux; & perinde tompofita funt ex duabus
macris

Nam

animaliumquc materia

& dammx

corporum oleoforum

abeunt

habent
illis

habet

inter

corporum tcrrellrium
.

Nam

fpiritus ipfo-

magnam partem

forma terrx fiqcx

mediam

fublbtntiis

&

inter

fixx

&

in aquam ; pars auad vitrincandum aptx

eam qux

ell

aqux

&

eam

&

perinde ex utrifque videtur compofitus , fermenunum coniuuilis ; aqua nimirum , ope fpirituum quorundam falinorum quibus imbuta ell , diffolvcnte oleum , idque per illam atlionem volatizautc
Etenim fpiritus vini, flammx concipicndx aptus fit per partes fuas oleofas ;
diltillatus Ixpe ex fale tartari
fit lingulis dil.illationibus magis
magilque aquofus
,
phlegmatis plenus. Et chymici_obfervant , herbas ( ut lavcndulam , rutam , majoranam , &c. ) dillillatas per (e^ ante fermentandum dare utique olea fine Ipiritibus
ardentibus; poli fermentandum autem, fpiritus ardentes line oleis: ex quo apparet,
oleum ipfarum converti in (piritum fermentatione . Prxterea comperiunt chymici ,
fi olea
ell

tatioue utique in

&

Digitized by

&

Google

PROPOSITIO

X.

109

olea herbis fermentantibus affundantur parva portione , diflillare ea deinceps poft

fpecie ac forma fpirituum.
Ita, ex tabula pricedente , videntur corpora omnia vires habere refradivas eadem aut fere eadem proportione inter fe , ac ipfas denfitates fuas ; excepto quatenus particularum fulpnurearum olcofarumque abundantia vel defcdu , vis ea adauda
lit vel imminuta. Atque' hinc quidem rationi videtur confenraneum , ut corporum
omnium vis refradiva: caufam , particulis luis fulphureis maxima 1'ane ex parte , fi
non etiam in totum , attribuamus . Veri enim Gmillimum elt , inelfe in omnibus
corporibus partes fulphureas ; in aliis quidem majori portione , in aliis minori . Ut
autem lumen vitro uftorio cortdum , agit fortiflime in corpora fulphurofa , quo ea
in ignem
flammam convertantur; fic, quando omnis quidem adio ell reciproca,
adionem quidem,
fulphura agere debent fortiflime itidem in radios luminis.
corpora, reciprocam efle , etiam vel hinc apparere poterit ;
qua: efl inter lumen
refledit
quod, ut quodque corpus denfiflimum efl, radiolquc fortiflime refringit
ita ipfum
Sole zflivo , aclione luminis refradi vel reflexi , itidem maxime cafi

fermentandum,

&

Nam

&

&

lefiat

H.idcnus vim

&

refringendi , qua: in corporibus ineft , expofui ; oftendique tenues pellucidas lamellas, fibras, ac particulas, pro fua cujufquc craffitudinc
ac denfitate, refledere quidem radios diverforum generum , indeque varios colores,
conlequenter , ad producendos omnes corporum naturalium colores
exhilxrrc ;
nihil utique aliud opus elfe, nifi certas particujarum fuarum pelluccntium magnitudines ac denfitates . Verum caufa ac ratio efficiens , qua ifti lamella- , fibrae , five
particula: , pro fua quidem cujulque craflitudine ac denfitate , refledant eo pado
radios diverforum generum; ea demum qua: fit, nondum explicavi. Ut huic igitur
rei deinceps explicanda:,
fequenti hujus libri parti intelli gendie , viam porro fternam ; paucas amplius propofitiones fub finem hujus partis hic apponam . Qua: hadenus propofiti fuerunt , erant de corporum quidem natura ; qui fequuntur dereflectendi

&

&

inceps , erunt de natura luminis nam

oportet , antequam adiones ipforum
:

queat
minis

.
;

amborum quidem naturam probe intcllcdam

mutui quibus ex caufis pendeant , intelligi

Quoniam autem propolitio proxime antecedens pendebat de velocitate lucongruum etit ut incipiamus jam deinceps a propofitione , qui fit de eadem

adhuc luminis proprietate

PROPOSITIO
Lumen

propagatur /patio temporii

Sole in

ci

eam

ad feptem

circiter

corporibus luridis

XI.
;

imp endit que in tranfitu fuo dc

vel odo minuta

&

Bfervavit hoc primus , Rocinerus ; deinde

alii ; ope
edipfium Jovis fatcllitum. Ifla- enim eclipfes, quum Terra inter Solem
Jovem interpofita fit,
accidunt circiter feptem vel odo minutis citius ; quam fecundum tabulas accidere
debent ; quum autem Terra fit ex advtrfo Jovi ultra Solem oppofita, tum illae circiter feptem vel odo minutis tardius, quam fecundum tabulas, accidunt : ea videlicet de caufa , quod lumen fatcllitum in pofteriori cafu , fpatium tota orbis magni
diametro longius, quam in cafu priori, emetiatur. Poterunt quidem aliqui iniqualitates temporis, ex orbium iflorum fatellitum excentricitatibus oriri ; at vero ei
non poterunt in omnibus fatellitibus ,
in omnibus temporibus , relpondere politioni
diftantii Telluris a Sole. Pritcrca, medii quidem motus fatellitum Jovis,
celeriores funt inter dcfcenfum ejus ab aphelio fuo ad perihelium , quam inter alcenfum ejus in altera orbis fui parte
verum neque hic inaequalitas quicquam omnino conjunda efl cum politione
ipfaque infuper , in tribus interioribus
;
quidem fatellitibus , minor cft quam qui fenfu percipi queat , uti , ex gravitatis
ipforum theoria, pofito calculo, comperi.

&

&

&

Tem

PRO-

OPTICES LIE. II. PARS

PROPOSITIO XII.

10

III.

Onmts radiat luminis

in tnmfmiffu [uo fer quamlibet faperfidem refringentem , nonciqaandam fe difpofitionem rranjitoriam , que in radii progreffu
aqualibus revertitur intervallis , effititqne ut is in Jmgulis difpofitionis ijlius accejibus , tranfmittatur facilius fer fu perficient refringentem proxime deinceps objeElam \

fcirur tcnjihutxnem

in fingulis autem ejufdem intermijftbus five intervallis

modi

rcfleBatur facilius

ab ejuf-

fuperficic

&

Pparet hoc ex obfervationibus V. IX. XII.

XV. Liquet enim ex illis oblervationibus , radios unius ejufdemque generis , in tenuem quamlibet
pellucidam lamellam arqunlilxis pianc angulis incidentes , reflcdfi
tranfmitti alternis
per multas vices , prout craffitudo lamellar adautta fit in progreffione arithmetica
numerorum o, i , 2 , 3, 4 , j , 6 , 7 , ii , &c. Adeo ut , fi prima reflexio ( qua
nimirum annuiorum coloratorum ibi deferiptorum primus five intimus efficitur )
fiat in craffitudine 1 , hwurum fit ut radii tranfmittantur , in craffitudinibus 0,2,
4, i, 8, 10, 11, &c. ; eoque patio maculam centralem annulofque lucidos per
tranfmiffionem vifos conforment: refletlantur autem in craffitudinibus 1, 3, 5, 7,
9, 11, &c. eoqae paclo effingant annulos per reflexionem vifos . Atque hate quidem alterna reflexio ac tranfmiffio. quomodo ex XXIV. quidem obfervatione collegi, amplius centenas vices adimplent. Immo, ex obfervationibus in fequenti parte
hujus libri deferibendis , vices fuas alternant ad plura millia ; propagata: nimirum
ab una fuperficie lamina: vitrea: ad alteram , quamvis craffitudo ejus fit ampliu s -1

&

&

uncia: : adeo ut vices hae alterna:, revera in omnem diflantiam, fine fine aut limite, ab omni fuperficie refringente, propagari videantur.
Pendet ha:c alterna reflexio ac refraclio , ab utraque fuperficic cujjufque tenuis
lamella: ; pendet enim ex diflantia ipfarum inter fe . Item in obfervatione XXI. fi
alterutra fuperficies tenuis lamella lapidis fpecularis madefiat ; colores alterna reflexione ac refrailione exhibiti , langue!cunt continuo ; ac proinde reflexio illa
refrailio alterna, pendet ex ambabus fuperficiebus
Atque hinc porro confequens eft , effici eam in fecunda fuperficie . Si enim in
prima fuperficie efficeretur , antequam radii ad fecundam pervenirent ; utique non

&

penderet ex fecunda.
Adhaec, pendet quodam modo ex aflione vel difpofitione aliqua, propagata a prifuperficic ad fecundam.- alioqui enim, jam in fecunda fuperficie , non penderet
ex prima. Ea autem aflio five difpofitio ita propagatur , ut aequis perpetuo interrevertatur intervallis.- efficit enim in omni progreffu fuo, ut radius, certa
mittat
interje&a diflantia a prima fuperficie , reflectatur ex fecunda ; alia autem intcrjefta
per innumeras vices. Denidiflantia, tranfmittatur
idque aequalibus intervallis,

ma

&

&

que, quoniam haec difpofitio radii ita efl comparata , ut is

1 >
S, S, 7 , 9 > &c. ; tranfmittatur autem in diflantiis o,

reflectatur

in diflantiis

2,4, 6 , 8, 10, &c. ;

tranfmittitur
fuperficiem, fit in diflantia o;
is per arabas quidem fimul , fi illarum diflantia inter fe fit infinite parva , vel eliam multo minor quam 1 : ) ideo difpofitio ea , qua fit ut radius tranfmittatur in
diflantiis 2, 4, <5 , 8, 10, &c. exiflimanda efl reverfio ejufdem difpofitionis, quam
habebat is initio in diflantia o, hoc efl , cum tranfmitteretur per primam fuperfi-

nam

ejus tranfmiffio per

ciem refringentem

dum

&

primam

Qua: quidem omnia

id efficiunt

quod

erat

mihi comproban-

Adlio autem harc five difpofitio, qualis tandem fit j utrum confidat in motu quocirculatorio , an vibratorio , radii ipfius , vel etiam medii ; an plane alia aliqua ex caufa pendeat ; in id vero ego hic non inquiro . Qui hoc in animum luum
inducere non poffunt, ut quicquam novi aut recens inventi accipiant, quod nequeant continuo nypothefi aliqua explicare
his in praefentia illud quidem fibi fingere

dam

,-

lic*-

Digitized by

Google

0 P O S

xa.

fit

Ut lapides in aquam incidentes , excitant in aqua motum quendam unducorpora omnia , percuffu luo , vibrationes cient in aere
ita radios lulantcm ;
minis , impingendo fe in fuperficiem quamlibet refringentem vel refleftentem , excitare ici licet vibrationes quaiiiam in medio live fubllantia refringente vel refleSente ; eafque excitando , agitare utique partes folidas corporis refringentis vel refleporro , vibracoque pacto efficere , ut corpus id quodammodo incalefcat
flentis
tiones hoc modo excitatas , propagari inde in medio live fubllantia refringente vel
reUeflente , eodem &rc modo ac vibrationes ad efficiendum Ionum propagantur in
aere y moverique eas velocius utique quam ipfbs radios , adeo ut illos antevertant:
cumque radius aliquis fit in ea videlicet vibrationis parte , quz cum motu fuo confpiret y tum eum per fuperficiem refringentem facile tranumtd : cum autera fit in

licebit.

&

contraria vibrationis parte

&

quz

fcilicct

motui fuo

obfillat

tum eum

facile refle-

confequenter radium unumquemque ita effie comparatum', ut , vibrationibus

Ungulis eum przvertentibus, refleaatur is facilius, vel facilius tranfmittatur , vicibus alternis . Verum , utrum hzc hypothefis vera fit necne y in id , inquam , -ego
hic non inquiro . Satis habebo , illud ipfum jam inveniffe ; utique luminis radios
facilius
ita effie comparatos , ut aliqua ex caufa alternarim refleftantur facilius ,
refringantur, per multas vices.
Vi:

&

DEFINITIO.
jtcceffus five Tcvcrfionn difipofuionis iflius y qua fit ut quiliiet radius facilius refleQatur, appello ejus vices facilioris reflexionis : Reyerfimes autem dsfpofttionis iflius ,

qua fit ut idem foedius tranfmittatur , appello ejus vices facilioris tranfmiffus Et
fpatium quod inter fmgulas ejufdem vicis reverfiones interetsiit , appollt intervallum
vicium
:

PROPOSITIO

XIII.

fuperficies corporum omnium crafforum pollucentium , luminis fiii

partim refringant , hac efl y quod radiorum alii , quo
incidentis partim refleQant
,
tempore incidunt , Jint in vtctbut facilioris reflexionis y ald autem , itt vicibus faci-

Caufa, quamobrem

lioris

tranfmiffus

Olligi potefl hoc ex

XXIV.

obfervatione ; ubi

lumen tenuibus

aeris

&

vitri

, quod nudo oculo zquabiliter in totis laminis album fuerat

eifdcm tamen per prifma infpeflis undulatum videbatur ,
in permultos
tenebrarum ordines pro alternis facilioris reflexionis
facilioris tranfmiffius
diflinguente undas , ex quibus comprifmate nimirum feparante
vicibus digefium
pofitum erat id album reflexum lumen j quomodo fupra effi explicatum.
Atque hinc quidem fequitur, lumen , etiam antequam in coroora pellucida incifacilioris tranfmiffius
dat vices fuas habere facilioris reflexionis
Utique verifimillimum efl , id vices illas tum nancifci , cum e corporibus lucidis primum emittitur y illafque per totum fuum progreffium ufque retinere
Sunt enim hz vices natura fua durabiles ; uti ex fequeuti parte hujus libri amplius apparebit
In hac propofitione , pono corpora pellucida effie craifa
quoniam fi cralfitudo
corporis multo fit minor , quam efl intervallum vicium facilioris reflexionis
facilioris tranfmiffus radiorum ; amittit id corpus vim faam refleflentem . Si enim

laminis reflexum

vifum ,

iri

lucis ac

&

&

&

&

&

qni , cum in aliquod corpus ingrediuntur , fubcunt vices fuas facilioris tranfmiffius, perveniant ad pofleriorem corporis iflius fuperficiem , antequam vices illas
deponant,- utique tranfmittantur oportebit. Atque ea quidem caufa efl, quamobrem
builz aquz, quum valde tenues faflz liat , vim fuam refleflentem amittant ;
corpora omnia opaca , quum in partes valde exiguas fint comminuta , pellucida eradii

&

sudaot

PRO-

Digitized by

Google

OPTICES LIB.
PARS
PROPOSITIO XIV.
II.

III

Qua

corporum pollucentium fuperficies

refringunt fortijjme ; ex

lime

eundem

radium qui

fit

in

III.

vice facilioris

fi fit in vice facilioris reflexionis

rcfraEUonis

rcfieBunt facil-

Tenim

offendimus fupra, ( in prop. 8. ) caufam reflexionis non utique impaefle luminis in partes corporum folidas
impervias , fed aliam ali-

&
&

ctionem

agunt in lumen , interjeito aliquo intervallo

Oin prop. 9. ) corpora refleCtere
refringere lumen una eadiverlis circumftantiis fc cxcrcntc
( in prop. 1. ) qua:
,
lupcrficies refringunt fortiffime, eas plurimum itidem luminis reflectere. Qua: qui-

quam vim qua

ifti partes fohda:

ftendimus quoque,

demque

vi diverle in

dem omnia conjunCta , & inter fe collata

propofitionem , tum & praecedentem

evincunt

&

&

comprobant

cum hancce

PROPOSITIO XV.
unius & cjufdem
quodvis unum idemque medium
funt
&
reBangulum
&

generis , emergentibus in quovis angulo e quavis

; intervalla Jequentium vifacilioris tranfmiffus ,
vel quampro, vel accurate ,
Secantic anguli rcfraBionis ,
Secantis alius cujutdam anguli , cujus finus videlicet fit prima ex io <5 arithmeticis mediis proportionalibus inter
refratlionis , incipiendo a finu rcfraBionis .
finus incidentia

In radiis cujufvis

refringente fuperficte

cium facilioris
xime , ut

in

reflexionis

&

Manifcffum

cft

hoc ex VII.

PR

&
O

XIX.
P

obfervationibus
I

T TO XVI.

In radiis diverforum generum , emergentibus in aqualibus angulis e quavis refringente

fuperficie , in unum idemque medium ; intervalla Jequentium vicium facilioris reflefacilioris tranfimiffus , funt , vel accurate , vel quamproxime , ut radices cuxionis
bica quadratorum longitudinum chorda , qua fonent notas illas muficas in oBava >
fol, la, fa , fol, la , mi , fa , fol , una cum gradibus fuis omnibus intermediis ,
ad colores radiorum illorum refpondentibus , fecundum eam fimilitudinem proportionum , quam in feptimo experimento fecunda partis primi libri expofuimus .

&

Manifcffum

eft

hoc

ex obfervationibus XIII.

PROPOSITIO

&

XIV.

XVII.

Si radii unius cujufvis generis , tranfeant in diverfa media ad perpendiculum ; interfacilioris tranfmi[fus in quovis uno mevalla vicium fuarum foedioris reflexionis
dio , erunt ad ear undem intervalla in alio quovis medio , ut finus incidentia ad finum refraBionis radiorum tranfeuntium e primo duorum ijlorum mediorum in fecun-

&

dum

Manifcffum

eft

hoc ex X. obfervatione.

PRO-

..

PROPOSITIO
PROPOSITIO
Si

xvni.

XVIII.

radii qut exhibent eoiorem in confinio flavi atque aurei interjacentem, tranfeant
ad
; intervalla vicium fuarum facilioris reflexio-

perpendiculum e quovis medio in aerem

nis, fiunt

pars uncia

Et ejufdem quoque

9000

cium fuarum

longitudinis funt intervalla vi-

facilioris tranfmiffus

Apparet hoc ex VI. obfervatione

Ex

his propofitionibus facile eft colligere,

quanta fmt intervalla vicium

&

facilioris

facilioris tranfmiffus radiorum cujufvis generis refraftorum

in quovis
quodvis medium ; indeque cognofcere , utrum futurum fit ut iidem radeinceps in quodvis aliud medium pellucidum incidant, reflefti porro debeant , an tranfmitri . Quar quidem res , quoniam ad fequentem hujus libri partem
reftc intelligendam permultum conferet , congruum erat ut hoc in loco exponeretur. Eandemque porro ob caufam, binas fequentes quoque adjeci propofitiones

reflexionis

angulo

dii

in

cum

PROPOSITIO

XIX.

Si radii cujufvis

generis , incidentes in fuperficiem politam medii cujufvis

pellucidi , rcfl edantur i vices facilioris reflexionis, quas ii habent in pundo reflexionis
, revertentur ufque continuis vicibus ; earumque reverfimes diflabunt a reflexionis

pundo

/pa-

tiis qua fmt in arithmetica Progrcffione numerorum

2,4, 6, 8, io, 12, &c. Inqut vicium iflarum intervallis, erunt radii in vicibus facilioris tranfmiffus

Tenim cum

vices facilioris reflexionis

&

facilioris

tranfmiffus, natura fint du-

ftatifque antea reverterint intervallis

, ufquedum radius ad medium rereflefteretur, effecerint

nihil (ane cauf* eft, quamccffarent . Jam vero fi radius in puntto reflexionis,
erat in vice facilioris reflexionis ; utique progreffio fnatiorum
quibus har vices a
,
punito ifto exinde diftent, incipiat neceffe eft ab o, litque adeo in progreflione nu-

rabili

flectens pervenerit

ibique

ut

is

obrem inde deinceps continuo

merorum o, 2, 4, 6 , 8,

& c.

Ac

proinde progreffio fpatiorum alterorum

, guibus
tranlmiffus diftent ab eodem punito
debebit
,
1
3 , 5,7, 9 &c. Contra ,
propagentur a punitis refraibonis.

videlicet intermediae vices facilioris

fecundum progreffionem numerorum imparium

effe

quam

evenit

tum, cura

hae vices

PROPOSITIO XX.
tranfmiffus
&
aqualia

Intervalla vicium facilioris reflexionis

facilioris

medium

reflexionis in quodvis

propagatarum a putidis

funt intervallis fimilium vicium , quas iidem

y
radii ita utique habituri effent , fi refrafli forent in idem medium per angulos
refira(iioms aquales angulis fuis iflis reflexionis.

Tenim quum lumen reflexum

1

eft

egreditur deinceps liberrime per

fecunda

primam

fupcrficie

tenuium lamellarum

fuperficiem, ad conftituendos annulos

colorum eos qui reflexione confpiciuntur ; egrediendoque ita libere , efficit colores
annutorum iftorum clariores fortiorefque , quam lunt ii qui ex altera parte tenuium
lamellarum confpiciuntur lumine tranfmiffo
Itaque radii reflexi , funt in vicibus
facilioris tranlmiffus tum, cum egrediuntur: quod quidem non femper ita eveniret,
fi intervalla vicium intra lamellam poft reflexionem
non effent atqualia, tum lon,
.

gitudine

tum numero

intervallis ear undem ante

reflexionem

Hocque confirmat
P

ufiipcr

Digitized by

Google

M4

[OPTICES, LIB.

11.

PARS

III.

Nam

fi radii, tum in ininfupcr proportiones in pratcedcnte propofitione expofitas.

greflii tum in egrefTu prima: fupcmciei , fint in vicibus facilioris tranfmiflus
vicium autem iflarum tum intervalla tum numerus , inter primam
fecundam fuperficicm , ante
poft reflexionem , aqualia fint inter fe ; utique fpatia , quibus
vices facilioris tranfmiffus didant ab utravis fuperficie, in eadem rtecelfe eft progreffione fuit pod reflexionem , ac ante ; hoc eft , a prima fuperficie que tranfmific
radios, in progreffione fint numerorum parium o, 2 , 4, 6 , 8 , &c. ;
a fecunda
que eos reflexit , in progreflione numerorum imparium 1,3,5 , 7.1 &c. Verum
na- dua: propofitiones , ex obfervationibus in fequenti parte hujus libri exponendis ,
multo adhuc fient evidentiores

&

&

&

OPTI--

'

Digitized by

Google

OPTICES
LIBER SECUNDUS.

IT 5

PARS QUARTA.
Obfervationes circa reflexiones
pellucentium

Ullum

&
laminarum
& politarum.
colores

craffarum

vitrum aut fpeculum , quantumvis perpolitum , quin ,

prxter lumen quod id refringit vel refleftit regulariter, difpergat
infuper quoquoverfus lumen quoddam debile ; per quod polita ecubiculum tcnebricofum immifTi
jus facies, quum radio Solis
eft

fit

illuminata

Sunt autem

quidam
mihi

in omnibus oculi politionibus cerni queat .

, facile
luminis hujufce quaquaverfum difperfi phxnomena
obfervarem , magnam quidem
, cum ea primum

qui

moverunt admirationem

Qui

obfervaverim

hujufmodi

erant

OBSERVATIO
Quum

Sol in cubiculum

meum

I.

tenebricofum per foramen

I.

uncix latum collu-

ceret, radium luminis intromiifium cepi ad perpendiculum fpeculo vitreo concavoconvexo , tornato ad fphxram pedes quinque unciafque undecim femidiametro compleilcntem ;
argentum vivum convexa fui facie obtecfo .
tenens chartam
albam opacam , five charti fcapum , in centro fph irarum ad quas tornatum erat
fpeculum ; hoc cft, intervallo circiter pedum quinque
unciarum undecim a fpeculo ; tali nimirum in ppfitu , ut radius luminis antediflus in cubiculum tcnebricofum immiifus , per exiguum deinceps foramen , quod effiet in medio charti , tranfmitteretur ad fpeculum , indeque aa idem rurlus foramen refleficretur
chartam ,
inquam , ita tenens , obfervavi in ea quatuor vel quinque irides concentricas , five
colorum annulos , arcus ccclcftis fpcciem habentes ,
foramini jam di fio circtindatas ; eodem fere modo ac annuit illi , qui in quarta
fcqucntibus obfervationibus primi partis hujus fecundi libri inter bina vitra objefliva vifi funt , ambiebant
maculam fuam nigram: erant tamen hi annuli, quam illi , largiores dilutiorefquc
Jam quidem hi annuli, pro eo ut in amplitudinem fe laxabant , dilutiores adhuc languidiorefque evadebant ; adeo ut eorum quintus fub fenfum vix caderet
nonnunquam tamen , cum Sol valde clarus colluceret , erant porro fexti annuli atque etiam feptimi languida quxdam indicia. Siquando charta difiaret a fpeculo, intervallo njulto majori multove minori fex pedum ; tum annuli diluti continuo ,
evanidi funt faifii . Item fi fpeculum diflaret a fenefira , intervallo multo majori quam
fex pedum ; reflexus luminis radius adeo latus continuo erat faifius , intervallo fex
pedum a fpeculo , quo in ioco annuli videlicet apparebant , ut annulorum interiorum unus vel alter, ampliata illa radii reflexi latitudine obfcuraretur . Quamobrem
fpeculum , intervallo circiter fex pedum a fenefira , collocare folitus fum ; ut adeo
apud ipfam fcnellram focus vitri incurreret in centrum concavitatis fui ad annulos
iuper charta . Atque hic quidem femper exiftimanda cft politio fpcculi, in fcqucntibus obfervationibus ; ruii liquando alia aliqua nominatim exprimatur

&

Tum

&

&

&

&

B-

OPTICES

U6

B.

II.

PARS

OBSERVATIO

IV.

II.

&

Colores harum iridum fuccedebant invicem a centro extrorfum , eadem fpecie

hujus libri in binis vitris ob, ac illi qui in nona obferyationc primae partis

ordine

Nam primo, in com, non utique reflexu luminis, fed tranfmi(Iu , vifi funt
muni horum annulorum centro, macula erat alba, rotunda, debili lumine, latiorjciiiyis

que aliquanto quam ipfe reflexus luminis radius : qui porro radius reflexus, incidebat interdum in mediam illam maculam ; interdum autem , parva inclinatione fpeculi , recedebat a medio maculae , eamque ad ufque centrum albam canfpicicndam
reliquit.

Maculam

illam albam proxime

runt colores prima:

rem leucophaeum,

iridis

ambiebat color leucophaeus fufeior : cui fuccefleErant autem hi , ab interiore fui parte , proxime coloindicus parva portione: deinde caeruleus, qui ab exdeliitquein flavum exiguum viridefeentem : cui porro fucdemum, ab exteriori iridis limite, ruber , qui ab exterio-

violaceus

teriore fui parte pallelcebat

ceflit flavus clarior; cique

&

re fui parte pupurafeebat

Primam hanc iridem proxime ambiebat fecunda: cujus colores ab intima fui parte extrorfum , hoc erant ordine dilpofiti ; purpureus , carrulcus , viridis , flavus , ruber clarior , ruber purpurafeens
Huic fuccedebant proxime colores tertia: iridis : qui erant ordine extrorfum nuruber clarior quam praecedentis
merati , viridis purpurafeens , viridis bonus ,

&

iridis

&

Irides quarta
quinta , videbantur ab interiore fui parte colorem habere viridem
fubcffruleum ; ab exteriori rubrum . Verum in hifcc colores adeo evanidi erant fatti, ut dilcerni vix potuerint.

OBSERVATIO

III.

Dimenfus horum annulorum diametros quam potui accuratiffimc fuper charta ,

annulorum in binis
illas quoque eandem inter fe proportionem habere , ac
vitris obje!ivis lumine tranfmiflo exhibitorum . Etenim diametri
annulorum quatuor primorum lucidorum dimenfx qua parte clariflimx erant ipforum orbita:, ininveni

quorum

pedum a fpeculo , fuerunt 17, , 2J-, 2~t ,

quidem
3,y
numerorum quadrata funt in progreflione arithmetica numerorum
Quod fi macula alba , rotunda , quae ert in medio, annumcrcnir una cum annulis ;
cjufque lumen in centro , ubi id dariflimum efle videtur , habeatur pro annulo inhnite parvo ; jam annulorum diametrorum quadrata , erunt in progreflione

&

tervallo fex

unciae

1,2, 3,4.

0,1,

2,

3,4

&c. Porro

interjacentium

~,

, dimenfus obfcurorum quoque annulorum , inter lucidos illos

diametros , inveni earum quadrata in progreflione elfe numerorum
u PP e diametri primorum quatuor ex his annulis ,, intervalc-

17, 2 r, 3 r>

lo fex

pedum

& Q

a fpeculo, erant

majori minorive

quam diximus,

jl, jLj 2-3-

unciae.

Quod

fi

charta

inter fe diftarcnt intervallo; utique

culorum majores minorefve erant

faCla:

&

& fpeculum
diametri cir-

fimili proportione

OBSERVATIO

IV.

&

Ex proportionum fimilitudine , qua: erat inter hofce annnulos ,

illos quos in
obfervationibus prima: partis hujus libri defcripfimus ; fufpicatus fum multo plures
forte in fpeculo inefle polfe hujufmodi annulos , in fe invicem diffufos ,
quorum
adeo colores mutua commixtione confufi invicem
ita diluti eflent fafli , ut feparatim cerni haud pollent . Quocirca cos per prifma inlpcxi ; quomodo illos in
XXIV. obfervatione prima- partis hujus libri feceram . Cumque prifma ita mihi ef-

&

&

Digitized

by

Google

OBSERVATIO

117

V.

fet collocatum , ut id refraftione fua lumen colorum inter fe permixtorum fepararet, annulofque a fe invicem diilingueret y quomodo in XXIV. illa obfervatione feutique annulos multo tum, quam antea, dillintfius cernere poteram ; atque
cerat
etiam numerare eos facile ad ocio vel novem , nonnunquam etiam ad duodecim vel
tredecim . Quod nifi lumen ipforum adeo debile fuilTet y equidem nihil dubito quin
multo etiam adhuc plurcs dilcernere potuilfem

OBSERVATIO
Cum

V.

collocalTem , quo intromilfus luminis radius refringeretur, adeoque oblonga colorum imago in ipcculum projiceretur ; fpeculum deinceps
obtexi charta niera , in qua foramen efTct , per quod colorum unus quilibet tranfinterea
dum reliqui omnes charta interciperentur . Jamad
ipcculum
mitti pollet
,
que vidi annui is eo folo colore , qui utique in Ipcculum incideret . Si fpeculum ilin fencflra prifma

luminaretur colore rubro , annuli ex toto erant rubri , cum intervallis tenebrofls fi
fimilirer in exteris coloribus .
colore cxruleo , annuli ex toto erant caerulei
:

&

Cumque annuli uno aliquo colore ita effent fafli ; quadrata diametrorum fuarum
dimenlarum qua parte orbita ipforum clarilfimx eflent , erant in progreffione arithquadrata diametrorum intervallorum fuorum
metica numerorum 0,1, a , 3 , 4
i,
oblcurorum , erant , in progrellione numerorum intermediorum L L
.
1 "J a

&

Verum

*>

&

color mutaretur, mutabatur itidem

magnitudo annulorum
In colore
violaceo , minimi ; inque coloribus inrubro , annuli erant largifiimi ; in indico
cxruleo , intermediis itidem erant annuli magnitudinitermediis, flavo, viridi,
bus , ad colorem nimirum refpondentibus y hoc cft , in colore flavo majores erant
quam in vir idi , inque viridi majores quam in cxruleo . Atque hinc quidem illud
fi

&

&

&

Ipcculum albo lumine illuminatum effet , utique colores rubrum

; cum
flavum in exteriori parte annulorum exhibitos clfc per radios minime refrangibiles
exruleum autem & violaceum per radios maxime refrangibiles
item colores cujufque annuli diffulos effe utroque in colores annulorum fibi utrinque adjacentium
?
quomodo fupra in prima & fecunda parte hujus libri expqfitum c!l ; mutuaque fui
permixtione inter le adeo dilutos clTe fadlos , ut difccrni invicem haud pollent ,
nifi propius a centro ubi minus effent commixti. Etenim in hac obfervatione anmajori etiam numero , quam antea , difeernere potui ; utique
nulos dillindlius ,
ad otio vel novem in flavo lumine , prxter languidum quoddam indicium decimi .
Jam autem ut id porro invenirem , quantum in fe invicem diffunderentur
commixti effent annulorum diverforum colores ; dimenfus fum diametros annulorum fecundi
tertii ; invenique eas, cum annuli illi exhiberentur in confinio colorum rubri
aurei , eam habere proportionem ad diametros eorundem annulorum in confinio
cxrulei
indici exhibitorum , quam habent 9 ad 8 , prxterpropter : difficile enim
erat hanc proportionem definire accurate. Item circulos, quos in eodem annulo exhiberent ordine colores ruber, flavus
viridis ; plus inter fe differre magnitudine ,
quam quos per cafdem vices exhiberent viridis , cxruleus , 8c indicus nam circulus
intellexi

&

&

&

&

&

&

quidem violaceus , tenebrofior erat quam ut fcnfu percipi poffet Ut igitur calculum inceptum perfequamur : ponamus differentias diametrorum circulorum , quos
exhibent fua quifque vice colores ruber extremus, confinium rubri & aurei
confi,
nium aurei & flavi , confinium flavi
viridis , confinium viridis
cxrulei , con.

&

&

&

&

&

indici , confinium indici

finium cxrulei
violacei ,
violaceus extremus , eadem effc proportione inter le, ac funt differentix longitudinum monochordi earum,
qux loncnt notas illas in odlav.a , fol , la , ja fol , /. , mi , fit , fol ; hoc ell, ac
L
i.
L
L L L Quod fi jam diameter circuli illius, quem
numeri
lunt
,

exhibet confinium colorum rubri

exhibet confinium cxrulei

quem

differentia

ipfarum, 9

A8 A

&
&

aurei , fit 9 A ; diameter autem ejus circuli ,

indici , fit 8 A ; ut ell fupra diflum.: utique
ad differentiam diametrorum circulorum illorum,

quos

1 1

O P T

quos exhibent ruber extremus

i.

4- i.

ad

i.

hoc

ut

eft ,

trorum circulorum illorum

atque indici

erit ut

Quamobrem

ad 5.

4*

i.

C E

&
1

B.

II.

PARS

confinium rubri atque aurei

ad

vel 8 ad j

&

quos exhibent violaceus extremus

- 4* 4* - , ad L 4* -.i hoc eft

hae differentiae, erunt

A &

IV.
erit ut

A &

-f-

-f*

ad differentiam autem diame-

confinium caerulei
ut ?. ad i- vel 1 6

A. Quarum jam primam adde

j-

habebifque diametros circulorum illorum t

pofteriorem fubduc de 8
;
quos exhibent radii minime maximeque refrangibiles , nempe J
Sc t i.
. Sunt
ad 9

vel 50 ad 41 ; earumque quadrata, ut

, ut 75 ad <St !. ,
2500 ad 1681, hoc efl , ut 3 ad 2 quamproxime . Quae quidem proportio non didat
a proportione diametrorum circulorum illorum , quos exhibuerunt colores ruber 8c
violaceus extremi in XIII. obTervatione primae parcis hujus libri.

igitur hae diametri inter fe

OBSERVATIO
Cum

VI.

meum

oculum
collocaffem eo in loco , ubi annuli videbantur manifefiillimi i
fpeculi faciem confpicams fum colorum fafeiis undatam
( rubris, flavis, viridibus,
ciruleis; ) illarum fimilibus , quae in obfervationibus primae partis hujus libri inter

&

bina vitra objeftiva

in aquae bullis vifa- funt ; at amplioribus multo . Item ha: ,
eodem modo ac illa: , pro variis oculi politionibus , magnitudine varia videbantur 4
dilatantes fe ac contrahentes , pro eo ut oculum meum ultro citroque moverem .
Specie ac forma erant arcuum circulorum concentricorum, ficuti& illi; cumque oculus meus politus effet ex adverfo centri concavitatis fpeculi , ( quod erat fcilicct
intervallo pedum <;
unciarum 10 a fpcculo , ) centrum ipliirum commune in eadem erat linea rem cum centro illo concavitatis ,
cum foramine in feneflra .
Verum in aliis oculi politionibus, centrum ipfarum alias itidem habebat politiones.
Apparebant porro per lumen nubium propagatura ad fpeculum per foramen in feneflra.- cumque Sol per id foramen colluceret fpcculo , lumen ejus in fpeculo illum
fcmpcr habebat colorem , qui effet annuli in quem id incideret ; verum nimio fplcndorc luo oblcurabat id annulos iflos lumine nubium exhibitos , nifi quando fpeculum adeo longe admoduip. dillaret a feneflra , ut Solis lumen fuper eo v alde latum
effet
languidum Denique , cum oculi pofitionem variarem 4 eumque ultro citroque, propius longiufvc a dirclo Solis luminis radio, moverem; color reflexi luminis Solis fuper fpeculum perpetuo variabatur eodem modo , ac fuper oculum
meum ; eodem nimirum colore fe fuper oculum meum fpeitarori cuivis adftantt
(emper fe exhibente , qui mihi ipfi in fpcculo videretur . Atque hinc quidem intellexi , annulos colorum illos , quos in charta videram , effectos utique fuiffe ex his'
reflexis coloribus , propagatis nimirum a fpeculo ad chartam in diverfis angulis ; iliorumque produftioncm , ex terminatione luminis atque umbra: neutiquam pendere .

&

&

&

OBSERVATIO
Ex mira

flmilitudinuni

proportione

qui

erat

VII.
omnibus phinomenis

hifcc

cum

a naulorum coloratorum lupra in prima parte hujus libri deferiptorum ; videbantur mihi hi colores generari in craffu vitri lamina eodem fere modo , ac illi ir*
lamellis valde tenuibus
Etenim experiundo compericbam , fi argentum vivum de
pofteriore fpeculi facie defrictum effet , vitrum nudum eoldem ufque annulos exhibere , licet eos multo quidem languidiores quam antea
confequcnter phaenomenon hoc non pendere ex argento vivo ; nifi quatenus id , augendo reflexionem pofterioris vitri faciei , adaugeat itidem lumen annUlorum coloratorum . Competi infuper, fpeculum metallicum fine vitro, ad ufus opticos ante hos aliquot annos facium,
optime perpolitum , nullos hujufmodi annulos exhibuilfe . Indeque id inillis

&

&

Digitized by

Google

OB SE

RVAT 1 O

n9

VII.

ttllexi , utique annulos hofce non oriri ex una fola fuperfirie fpeculari ; fed penex eo quandere ex ambabus fuperficiebus lamina? vitrea: in fpecuium adbibit* ,
XIX. obfcrvationibus
tz elfet craflitudims illa lamina . Sicut enim , in VII.
prima? partis hujus libri tenuis lamella acris , aqu* , aut vitri , quz zquabili elTet
cralfitudine , colorem alium exhibebat quum radii (ibi edent perpendiculares ; alium
alium,
obliquiores:
aliquantum
obliqui
edent
quum
alium
ii
adhuc
quum
;
, quum
fic deinceps : ita hic , in fexta oblervationc hujus partis, radii qui
obliquiores y
emerferunt e vitro in diverds obliquitatibus , effecerunt , ut id diverfos colores exhiin
chartam
illis
obliquitatibus,
propagati
inde
ad
depinxerunt
in
ea
(imiberet;
lirer annulos luo quemque colore . Et ficut caula , quamobrem tenuis lamella colores diverfos in diverfis radiorum obliquitatibus exhiberet , ea erat ; quod radii urefl
celantur
lamella
obliquitate
tranfmitcjufdemque
generis
a
tenui
in
una
nius
,
tantur in alia radii autem aliorum generum tranfmittantur ubi ni reneftuntur ,
ita caula , quamobrem crada quoque lamina viredeilantur ubi hi tranfmittuntur
fpecuium , colores varios in variis obliquitatibus exhiberet , inque illis
tri , five
obliquitatibus colores illos ad chartam propagaret : ea itidem erat ; quod radii unius ejuldemque generis emergerent e vitro in una obliquitate , in alia autem non
emergerent, fed reflefterentur a citeriore vitri facie retro ad argentum vivum
rcfleflerentur alprout obliquitas e major majorque fieret . emergerent iterum
ternis per multas vices y in una autem eademque obliquitate , radii unius generis
refte&eretmir , 8t radii aliortitn generum tranfmitterentur . Liquet hoc ex quinta
obfervatione hujus partis . Etenim in ea obfervatione , quum fpecuium illuminatum
edet uno aliquo colorum prifmaticorum ; exhibuit id coloratum lumen annulos pernigris didinftos interordiniis ; ac proinmultos in charta , eodem omnes colore,
de id lumen , inter emergendum e fpcculo , tranfmitcebatur
non tranfmittebatur
alternis a fpcculo ad chartarti per multas vices, pro variis nimirum emergentiz Iu*
obliquitatibus. Porro, quum a prifmarc in fpecuium color alius quivis projiceretur;
ntique annuli in charta eo lemper fafcli furit colore , qui edet in Ipeculum proieftus ; magnitudinemque infupet una cum colore fuo immutabant : ac proinde lunon tranfmittebatur alternis a fpeculo ad chartam , in
men tranfmittebatur jam
aliis , quam antea , obliquitatibus . Videbantur mihi itaque hi annuli confimilcm
plane ortum habere , ac illi in tenuibus lamellis : eo tamen dilicrimine , quod ilti
tranfmiflionibus radiorum
tenuibus lamellis oriantur ex alternis reflexionibus
in fecunda fuperficie lamella: , poftquam ii Icmcl videlicet per lamellam tranfierint:
hi autem in cralfis laminis , exhibeantur per radios , qui , ante alternam iflam retranfmillionem , jam bis fcilicct per laminam tranfierint ; primo nimiflexionem
rum , cum tranfirent a citeriore vitri facie ad argentum vivum ;
deinde , cum
redirent ab argento vivo ad eandem iterum faciem citeriorem ; qua demum in fuperficie, vel tranfmittuntur ad chartam, vel refleftuntur retro ad argentum vivum;
pro eo videlicet , ac in vicibus facilioris reflexionis vel facilioris tranfmiflus tura
fint , cum ad iftam pervenerint fuperficicm.
in radiis quidem illis, qui in Ipeculum inddunt ad perpendiculum , refleftunturque in eililem perpendicularibus limeis ; in illis, inquam, radiis , propter angulorum fuorum linearumque incidcntiz

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Nam

&

squalitatem, vicium quidem Tuarum intervalla intra vitrum tum longitudine tum numero paria cfle debent poli reflexionem , ac ante ; per pro politionem XIX. tertiz partis hujus libri ; ac proinde , quandoquidem omnes radii , qui
ingrediuntur per primam vitri fupcrficiem , lunt in vicibus fuis facilioris tranfmlffus tum , cum ingrediuntur ; eorundem autem quotquot refletluntur a fecunda fuperficie , ii quidem illic in vicibus lunt facilioris reflexionis ; utique iidem omnes
debent iterum in vicibus fuis facilioris tranlmiilus elTe tum , cum ad luperfleiem
confequentcr exirc-ibi e vitro ad chartam, ac depingere (uprimam reverterint;
reflexionis

&

per ea

maculam albam luminis

in centro

valet in omnibus generibus radiorum

yromiftne exire debent ad maculam illam

que

annutorum
;

&

Nam

ha?c

contequenter radii

eamque permixtione

quidem

ratio

x-

omnium generum
(ili omnium inter

0 P T

120

C ES L

1 B.

P AR S

II.

IV.

fe , albam utique exhibere. At vero in illis radiis, qui refleftuntur obliquius quam
iis fane vicium Tuarum intervalla majora fint oportet poft reflexioingrediuntur ;
XX. : unde ii quidem radii , fieri utinem quam ante , per propofitiones XV.
que potell ut cum ad primam reverterint luperficiem , in cenis quibufdam obliquitatibus vices fuas ibi habeant facilioris reflexionis, adeoque regrediantur ad argentum
vivum ; in aliis autem obliquitatibus intermediis , vices fuas ibidem lubeant facilioris iterum tranlmiffius , adeoque exeant ad chartam , depingamque in ea annulos
coloratos macula: albae circum jefos . Quoniam autem intervalla harum vicium , in
aequalibus quidem obliquitatibus , majora ac pauciora funt in radiis minus refrangibilibus ; minora autem ac plura in radiis magis retrangibilibus : ideo radii quidem
minus refrangibiles, in aequalibus obliquitatibus , annulos pauciores efficere debent ,
quam radii magis refrangibiles ; majores autem eos , magilque expanlos hoc eft ,
annuli rubri ampliores efle debent quam flavi 7 flavi quam virides , virides quam
cxrulei ,
cxrulei quam violacei ; quomodo ii revera quidem in V. obfervatione
apparuerunt . Quocirca primus annulorum colores omnes complcftcntium , maculz
albi proxime circumjeftus , debet utique ruber efle extra , intra violaceus ,
in
medio flavus , viridis, ac cirulcus ; quomodo is in fecunda quidem oblervatione vifus efl. In fecundo autem annulo,
qui fequuntur deinceps, iidem colores magis
magifque expanfl efle debent ; ulquedum in fe mutuo diffufi , permifeeantur tandem
invicem,
evanefeant.
mihi videntur horum efle annulorum caufi ac rationes in univerfum . Hocque mihi caufam dedit , ut diftinClius deinceps obfervarem quanta effiet vitri craffiitudo ;
confiderarcm utrum menfuri ac proportiones annulorum Angulatim , vere
exinde , calculum ponendo , colligi poffient

&

&

&

&

&

Hi

&

OBSERVATIO
Dimenfus fum
hujus libri

igitur craflitudinem vitri hujufce

uncii accurate

ufquequaquc

tenuis lamella acris tranfmittit

VIII.
concavo-convexi

per VI. oblervationem

eam

invenique

primi
lumen clariflimum primi annuli

Jam quidem

partis
,

hoc

eft

lumen flavum clarum

tum cum

craflitudo fua

uncii

pars

fit

per

X.

89000

autem obfervationem ejufdcm

ejufdem

annuli

tum cum

partis

tranfmittit idem lumen

minor fecundum eam proportionem

tenuis lamella vitri

craffiitudo lua

fit

11

qui

eft finus refradlionis

ad finum incidcntii , hoc

eft

cum
_

pars uncii

five

pofito

nimirum quod

finus

craflitudo fua

illi

fint ut

1 1

&

fit

,513000

17

Quod

fi

1375

hic

craflitudo duplicetur porro , tranfmittetur jam idem lumen clarum fecundi annuli ; fi ea triplicetur , tranfmittetur jam idem lumen tertii annuli j
fic deinceps
lumine flavo claro in hifce omnibus cafibus exiftcnre nimirum in vicibus fuis facilio-

&

.
Itaque
tranfmittetur

ris tranfmiffius
1.

uncii

per 34586 , ut adeo evadat ea

fi multiplicetur hic craflitudo
jam idem clarum lumen annuli 34386 f inge jam hoc effie
.

lumen

illud flavum clarum , quod tranfmitti diximus in perpendiculo ab leflefteme

convexa fpeculi per concavam ejufdem faciem ad maculam albam in centro annulorum coloratorum in charta
XIX. obfervajamque , per regulam in VII.

facie

tione
tis

primi
fi

&

&XX.

tertii partraditam, perque propofittones XV.

, utique craffiitudo vitri qua idem lumen clarum
deinceps in quavis obliquitate , erit ad craflitudinem
certi cujufdam anguli , ad radium ; ejus nimirum anguli ,

partis hujus libri

radii fiant

obliqui ad vitrum

ejufdem annuli tranfmitti

illam f uncii , ut fecans

poflit

&

cujus finus fit prima ex 106 mediis arithmeticis inter finus incidendi
refraftionts , incipiendo a finu incidentix , quum nimirum rcfra&io fiat c lamina cujufvis

ma-

Digitized by

Googld

OBSERVATIO

VIII.

121

in medium fibi circumjeftum , id cft , hoc quidem in cafu , e vitro in acQuod fi porro vitri cralfitudo ita augeatur gradatim , ut id ad primam fuam
crallitudincm ( qua erat videlicet i. uncix ) eas dein habeat proportiones, quas ha-

materia

rem

bet mimcras 54586 ( numerus

cundum per vitrum adverfus

lcilicet vicium radiorum perpendicularium inter tranfmaculam albam in centro annulorum , ) ad 54585,
34382 comparate , ( numeros videlicet vicium radiorum obliquorum inter tranfeundum per vitrum adverfus annulos colorum , primum, fecundum,
quartum; ) illa autem prima vitri cralfitudo divifa fit in toooccooo partertium,
tes xquales, utique craifitudines adau&x , erunt 100002908, 100005816, 1000087*25,
anguli , quorum hx quidem craifitudines funt fecantes , erunt
100011653 ;
26' 13*, 37' 5' , 45' 6' ,
52' 26', radio nimirum exiftente 100000000; quorum
proportionales finus reporro angulorum finus funt 762, 1079 , 1321,
1525;
fradionis , 1172, 1659, 2031
2345 ; radio nimirum exiftente 100000 . Nam cum
finus incidentix e vitro in aerem fint ad finus refraflionis , ut 11 ad 17
ad fecantes autem fupra dictos, ut 11 ad primam ex 1 06 mediis arithmeticis inter 11

34584 , 34383

&

&

&

&

&

&

&

&

,-

&

17

hoc

elt

ut

1 1

ad

1 1

utique fecantes

illi

erunt ad finus refractionis ut

106

ad 17

&

ex hac analogia dabunt adeo finus idos

Quare

fi

obliquitates radio-

lo*

rum

ad concavam vitri fuperficiem tales fint videlicet, ut finus refraftionis ipforum

in tranfeundo e vitro per iltam fuperficiem in acrem , fint 1:72 , 1659 , 2031 ,
2345 j utique lumen clarum annuli 343861/ , emerget c vitro in iis cralfitudinibus ,
qux fint ad i. uncix , ut 34386 a! 34383 , 34384 , 34383 ,
34382 comparate .

&

&

Proinde,
erat )

fi

vera vitri craffitudo in hilcc omnibus cafibus fit ( ut in fpeculo noltro

343851/ , ibi emerget , ubi finus re; utique lumen clarum annuli

uncix

&

fit 1172;
annulorum 34384/1, 34383///, ac 34382Ai, ibi, ubi finus ifte
1659, 2031, ik 2345 comparate . Porro in hilcc angulis refraCtionis propagabitur
horum annulorum lumen a Ipeculo ad chartam , ibique depinget annulos ambientes
maculam illam luminis albam rorundamque in centro , qux erat ( ut diximus ) lumen annuli 343861/ Et femidiametri horum annulorum fubtendent angulos refractionis , faftos in concava fpeculi fupcrfkic
Ideoque diametri ipforum erunt ad
diltantiam chartx a Ipeculo, ut finus ifii refractionis duplicati, ad radium ; hoc elt,
ut 1172, 1659, 2031,
2345 duplicati , ad 100000. Quocirca fi intervallum, quo
charta diftet a concava fpeculi (upcrficic , fit ( ut in tertia harum obfervationum e*
rat ) fex pedum ; utique diametri annulorum hujus luminis flavi clari in charta depiftorum, erunt i688 , 2389 , 2 '925,
Sunt enim hx diametri ad
3375 uncix
lcnos pedes, ut fupra dicti finus duplicati ad radium
Jam vero hx diametri annulorum flavorum clarorum , computando repertx ; exdem plane funt , ac illae quas
in tertia harum oblervationum reperimus dimetiendo; qux erant videlicet ijl,

fractionis

fit

&

&

&

ji. uncix. Itaque theoria, qua colliguntur horum annulorum propor2j- , iJJ,
ex obliquitate radiorum emertiones, ex cralfitudine laminx vitrex five fpeculi ,
gentium ; convenit plane cum ipfis obfervationibus . Cxtcrum in hac quidem computatione , diametros clarorum annulorum quos exhibuit lumen colorum univerforum , xquales ftatui diametris annulorum eorum quos fcilicct exhibuit lumen flavum clarum.- etenim ex illo flavo lumine confit pars clarilfima annulorum , qui fint

&

colorum univerforum . Quod

quos alius quivis color purus

fi

adhxc menfuras diametrorum annulorum illorum

videlicet

&

fimplex

exhibeat

accurate

colligere cu-

utique id facile efficere poteris , ponendo diametros illas elle ad diametros an;
nulorum flavorum clarorum, in fubduplicata proportione intervallorum vicium radiorum illis coloribus , cum nimirum radii ii omnes xqualiter inclinati fint ad fuperficiem refringentem vel refleffentem qux vices illas excitant, hoc elt , ponendo
diametros annulorum quos exhibent radii in extremis limitibus colorum illorum feptem
pias

Digitized by

Google

OPTICES

121

ptem

rubri

aurei

flavi

viridis

I B.

cxrulei

PARS

II.

& violacei

indici

IV.

utique proportionales
qui denotant
,

e(Te radicibus cubicis

numerorum

videlicet longitudines

monochordi eas, qua: fonent notas muficas

hoc pafto

illorum

, J-

, j- ,

, J-

in

oilava

Etenifn

illis coloribus
comperientur eam quamproxime in,
quam fecundum quintam harum oblervationum plane

diametri annulorum

proportionem

ter fe habere

habere debent

quidem rationibus fatis mihi vifus fum comprobafle , annulos hofce ceundemque ortum habere, ac illos, qui in tenuibus vili fuerant
confequenter difpofitiones radiorum live vices illas alternas facilioris repropagari utique ab omni refleflente
refringen,
te fuperficie ad longa ulque intervalla. Nihilo tamen minus, ne hxc res ullam videretur habere polfe dubitationem , fcquentem obfervationem infuper adjeci

Atque

iufdcm

his

generis

efle

&

lamellis;

&

flexionis faciliorifque tran (millus

OBSERVATIO

IX.

diametri iSi annuli ifti pendent ( uti diclum eft ) ex craflitudinc lamina- vitri
in xqualibus dillantiis a diverfis fpeculis live vitri laminis concavo-convcxis
talibus, qua: fint ad eandem fphxram tornata- , debebunt efle reciproce in lubdupli:

pforum

cata proportione crallitudinum laminarum ipfarum vitri . Quare fi in eis illa proportio experiundo fuerit comperta ; erit fane perfcflc abfoluta dcmonftratio , annuillos in tenuibus lamellis exhibitos ) pendere ex vitri craflitudilos hofce ( ficuti

&

ne

Comparabam mihi

iphxram

ac

aliam vitri laminam concavo-convcxam , ad eandem

lamina , utraque fui facie tornatam . Ejus craflitudo erat

igitur

erat prior

partes uncia ;

ta

&

diametri trium

primorum annulorum clarorum

4

cidilfimx eflent ipforum orbita, erant

ciarum

ad hujus

4I,
,

&

5I-

craflitudinem

Jam quidem
ut

I.

intervallo

quidem

hoc

cll

ut

31

pedum

fex

craflitudo prioris vitri

L,

ad

utique

ad 10

qua parte
a vitro
i.

uncia

,
,

lu-

unerat

310000000 ad

vel

&

iooooooco; quorum quidem numerorum radices, funt 17607

10000 . Quam autem proportionem habet prima harum radicum ad fecundam ; eandem habent 3 ,
& jjL, nempe diametri annulorum clarorum exhibitorum in hac obfervatione

jjlj

a vitro

tenuiori ; ad

jl!

1 '-

&

diametros

fcilicet

eorundem annulorum

funt reciproce in fubduplicata proportione crallitudinum laminarum ipfarum vitri.

Itaque in laminis vitri , qua- quidem fimiliter concava: fint ex una fui facie,
fimiliter

convexa ex

altera

&

&

argento vivo facies fuas convexas fimiliter obtcCtx,

nihilque plane prxtcrquam crallitudine fola inter fe differant ; diametri annulorum

funt reciproce 111 fubciuplicata proportione crallitudinum laminarum ipfarum . Atque hinc latis quidem apparet , pendere utique annulos ex utrilque vitri fuperficicbus. 1cndcnt nimirum ex convexa fuperficie ; quia lucidiores funt quum ea lupcrficies argento vivo obtefla fit , quam quum nuda . Pendent itidem ex concava fuperficie ; quia in fpcculo , quod tali fuperficie careat , ii nulli funt . Pendent denique ex ambabus fuperficicbus , earumque dillantia inter fe ; quia, variata folummodo illa dillantia, variatur itidem
annulorum magnitudo. Hoc autem, quod pendeant annuli illo modo ex ambabus vitri fuperficicbus , fimile plane eft ac qui fupra dicla funt de eo quemadmodum colores tenuium laminarum pendeant ex fuper-

&

&

magnitudo horum annuloncicrum fuarum binarum dillantia inter fe quippe

rum , eorumque proportio inter fe , item magnitudinis fui variatio ex vitri cralfitudinis variatione orta, colorumque fuorum ordo, talia plane funt , qualia oriri u:

tique debent ex propofitionibus in fine terti* partis hujus libri lubjunclis ; qu* nimirum propofitiones dcdufll erant ex phmomenis colorum tenuium lamellarum in
prima parte deferiptis

Alia adhuc funt aliqua annulorum

horum coloratorum phxnomcna verum fcquun:

tur

Digitized by

Google

OBSERVATIO
omnia ex iifdem propofitionibus

'tur ea

(itionum litarum
lamellis exhibitos

tum analogiam

qua:

X.&XI.

&

OBSERVATIO
Quum

113

ideoque confirmant cum

inter hofce annutas

cft

Nonnulla pha-nomenorum illorum

veritatem propoillos in tenuibus

hic iubjungam

X.

reflecteretur a fpcculo , non direCto ad foramen in fead locum parvo inde intervallo diilantcm ; centrum commune maculr
alba: ante diftz ,
annulorum omnium coloratorum incidit in medio intervallo
inter radium luminis incidentis
conlequenter in ipfo
radium luminis reflexi ;
adhuc centro (phsrica: concavitatis (petuli , quandocumque charta , qua annuli colorati excipiebantur, pofita cifet in eo centro. Pro eo autem, ut radius luminis reflexi, inclinando videlicet fpcculum , recedebat magis magifque a radio luminis incidentis,
a communi centro annulorum coloratorum inter duos iitos radios interjacente ; ita annuli illi in amplitudinem perpetuo excrefcebant , itemque macula ilnovi annuli colorati emergebant ordine c centro ipforum comla alba rotunda :
macula illa alba facta elt albus annulus novis illis annulis circumieftus ;
muni ;
radii luminis incidens ac reflexus , femper incidebant in partes annuli iflius albi
libi invicem c diametro oppofitas , ibique in ejus circuitu fpcciem duorum parheliorum , qualia in corona Solem ambiente nonnunquam videntur , lumine fuo exhibebant . Itaque diameter illius annuli , pertingens videlicet a medio luminis ejus ex
una parte ad medium luminis ejus ex altera parte , (emper aqualis erat intervallo
ei
quod inter mediam panem radii incidentis
mediam partem radii reflexi in,
terjaceret , dimenfo nimirum fuper charta in qua annuli videbantur . Porro radii qui annulum illum formabant , reflectebantur a fpcculo in angulis qui effient aequales angulis (ilis incidentii,
conlequenter angulis fuis refractionis, qua ingrediebantur in vitrum
attamen anguli fui reflexionis non erant in eodem plano cum
neltra

Solis luminis radius

fed

&

&

&

&

&

&

&

&

&

angulis fuis incidentia:

OBSERVATIO

XI.

Colores novorum annulorum contrario erant ordine difpofiti , ac primorum

Oautem hoc modo . Macula luminis alba rotunda in medio annulorum ,
alba ad ufquc centrum; ufquedum intervallum id, quo radii incidens
reflexus dillabant inter fe in charta , faCtum eflet circiter 1 uncia: ; tumque deinde
.

riebantur
permanfit

&

tenebrofa fieri cccpta eil in media fili parte . Cum autem illud radio,
intervallum faCtum eflet porro circiter j~ unci* ; tum macula ifla alba fie-

macula ea

rum

bat deinceps annulus , ambiens fcilicet maculam rotundam tenebrofam , qui in media fui parte colorem ipla trahere coepit violaceum atque indicum . Annuli autem
lucidi , maculam hanc novam ambientes , fafli erant jam aquales annulis illis tenebrofis , qui in quatuor primis obfervarionibus holce iplos finguli fiugulos proxime
ambicrant ; hoc ell, macula alba erat jam iaflus annulus albus , aequalis primo an-

&

nulorura illorum tenebroforum

primus annulorum illorum lucidorum , factus ejam squalis ei , qui fuerat fecundus tenebrolorum ;
fecundus annulorum illolucidorum , squalis jam ci , qui fuerat tertius tenebroforum ;
iic deinceps
Etenim diametri annulorum lucidorum #, erant jam ti
1- . -i. . jl Sic. un-

&

rat

&

rum

'

Cl

16 y

16 >

>

jw >

Quum

radiorum incidentis ac reflexi diftamia inter fe , paulo adhuc major eflet

fafta ; emergebat deinde e medio matula nigrx jam dicis
colorem illum in, poli
dicum , caudeus ;
deinceps ex eo csruleo , viridis pallclcens ; brevi autem pollea, flavus quoque
ruber. Cumque color ad centrum clariliimus eflet , nempe inter flavum ac rubrum ; utique annuli lucidi
squales tum erant fafli annulis lucidis illis , qui in quatuor primis obfervarionibus hofce proximo deinceps ordine finguli
Q. z

&
&

Digitized by

Google

OPTICES

i2 4

LIB.

II.

PARS

IT.

guli fingulos ambieram ; hoc cfi , macula alba in medio annutorum illorum , fartu
primus anerat jam annulus albus , arqualis primo annulorum illorum lucidorum;
fic
nutorum illorum lucidorum , squalis jam ei qui fuerat eorundem fecundus ;
deinceps . Etenim diametri annuii albi , carterorumque annulorum lucidorum ei cir-

&

cumjectorum

erant jam circiter

i|f,

aj.

afj,

gj-

&

&c. uncis

Quum radioriun incidentis ac reflexi diflantia inter fe in charta , paulo etiam adeflet farta ; emergebant deinde ordine e centro , poft colorem rubrum
ruber multum admodum purpurpureus , cxruleus , viridis , flavus ,
;
purafeens . Cumque color in centro clariffimus eflet , nempe inter flavum ac rubrum, utique priores colores, indicus, caeruleus, viridis, flavus ,
ruber, farti erant jam iris five annulus coloratus , aequalis primo annulorum illorum lucidorum,
annulus albus fiipra memoraqui in quatuor primis obfervationibus apparuerant ;
tus, qui jam erat fecundus annulorum lucidorum , aqualis erat fartus fecundo priorum illorum annulorum lucidorum ; Sc primus annulorum illorum lucidorum , qui
jam erat tertius , squalis erat fartus ei qui fuerat tertius illorum ;
fic deinceps.
Etenim diametri eorum , erant jam j- . ai. . ,2 . ai , &c. unciae . Diflantia
huc major

&

antedirtum

&

&

&

autem duorum luminis radiorum inter

Quum horum duorum

fc

,& diameter

radiorum diflantia inter

annuii albi, erant 2g* uncia-.

ufquc etiam adhuc major eflet

farta ; emergebat deinde e medio rubri nurpurafccntis , primo macula rotunda obfcurior; poflea autem, e medio hujus, alia macula clarior. Jamquc colores illi proxime antecedentes ( purpureus, caeruleus , viridis , flavus ,
ruber purpurafeens, )
farti erant annulus squalis primo annulorum illorum lucidorum in quatuor primis
fiipra obfervationibus memoratorum
annulique huic circumjerti , squales annulis
;
illi circumjertis
radiorum inter le ,
comparate
duorum
luminis
autem
.
Diflantia
,
diameter annuii albi , ( qui jam tertius erat fartus annulus , ) erant circiter 3
fc

&

&

Unciarum
Poflh.xc , colores annulorum in medio , valde diluti coepti funt videri. Et , fi diduorum illorum luminis radiorum inter fe , adhuc fcmuncia , vel uncia admajor ufque clfet farta; utique annuii illi in medio evanefeebant penitus j
permanente tamen aliquandiu annulo albo antedirto , una cum fingulis binifvc annulorum fibi utrinque proxime adjacentium
Verum fi duorum radiorum luminis
diflantia illa inter fe
etiam adhuc major clfet farta ; jam
hi quoque annuii evanefeebant
Nam lumen quod e diverfis panibus foraminis in fencftra , incidebat in
fpeculum in diverfis angulis incidentis ; fecit jam annutos diverfarum magnitudinum, qui fefe invicem diluebant expungebantque . Id quod intellexi , intercipiendo
partem aliquam illius luminis . Etenim quum ea illius pars intercepta eflet , qua:
propius diflaret ab axe fpeculi ; annuii continuo videbantur contrartiorcs quum pars
:
ea , qus longius ab illo axe diflaret ; videbamur ii magis dilatati
ftantia

jerta,

&

OBSERVATIO

XII.

Cum

colores prifmatc exhibiti projicerentur per vices fuper fpeculum , annulus

qui in duabus proxime prxmiflis obfervationibus albus ruerat, una jam eademque magnitudine erat in omnibus coloribus . At annuii extra cum jacentes , majores quidem erant in colore viridi quam in csruleo , in flavo adhuc majores, maximique omnium in rubro;
e contrario , annuii intra eum jacentes , minores erant in colore viridi quam in csruleo, in flavo adhuc minores, minimique omnium
in rubro . Etcr.im in illo quidem albo annulo ; quoniam anguli reflexionis radiorum , squales effient angulis fuis incidentia: ; utique radii cujufquc reflexi vices intra vitrum poft reflertendum, squales erant tum longitudine tum numero, vicibus
cmfdem radii intra vitrum ante incidendum in fuperfiuem reflertentem : ac proinde, quando omnes quidem radii omnium generum , tum cum in vitrum ingrederentur , erant in vice lua facilioris tranfmiflus ; utique etant itidem in vice facilioille,

&

ris

Digitized by

Google

,.

OBSERVATIO

XIII.

125

&

iis tranfmiflus tum , cum ad eandem fupcrficiem pofl refledendum revertiflent ;

confequenter tranfmittcbantur iterum, exibantque ad annulum album fuper charta.
Atque liare quidem caufa cfi , quamobrem annulus ille unam candemquc haberet
magnitudinem in lingulis coloribus,
in permixtione univerlorum albus appareret

&

Atqui in

aliis

minime

annulis

refrangibilcs

ut annuli

,
,

utique radii
quorum quidem radii aliis reflecluntur angulis
quoniam vicium fuarum intervalla maxima habent, efficiunt
,-

qui lint fuo colore

grandioribus

ius

live

minimi
inilfa

ad interiora

Atque

Inrc

,-

adeoque annuli

quidem caufa

cum fpeculum illuminatum

clt

illo
,

effiet

colore

exteri augeantur vel minuantur

illo albo, live ad exteriora vermaximi lint extra, intra autem

quamobrem

in obfervatione proxime prxexteriores , coloribus

, annuli
cxrulei intra,- interiores autem, exru-

lumine albo

univerlis exhibiti, apparerent rubri extra,

lei extra,
rubri intra.

&

quam
annulo

intervallis, in progreffione fua utroque, ab

&

Hxc funt phxnomena craffiorum vitri laminarum concavo-convcxarum , qui quidem una eademque ufquequaque lint craflitudine. Alia funt earundem phxnomena
cum ex paulo craffiiores lint ex una parte quam ex altera ; & alia adhuc , cum ex
magis mmufve concavx fint quam convexi , vel cum lint plano-convexx , vel utrinque convexx
Etenim in illis omnibus cafibus , exhibent ex annulos quidem
Que quidem omnia , quatenus ego quidem adhuc ob*
coloratos
fed varia ratione
fervaverim , confequuntur ex propofitionibus in fine tertix partis hujus libri fubjundis ; adeoque ad veritatem propofitionum illarum confirmandam faciunt. Verum cnimvero phxnomena illa multipliciora funt ;
computationes, quibus ea ex didis
propofitionibus deducuntur , perplexiores ; quam ut ea hoc in loco amplius perfequar.
Satis habebo hanc materiam eatenus me in prxfenti effie prolecutum, ut, quibus
quidem ex caulis id genus phxnomena oriuntur, invenerim,- hocque inveniendo , propolitiones in tertia parte hujus libri traditas latis confirmarim
.

,-

&

OBSERVATIO

XIII.

Ut lumen reflexum a lente argento vivo faciem fuam polleriorem obteda , exhibet annulos colorum fupra defcriptos; ita id, tranfeundo itidem per guttam aqux,
fimiles colorum annulos efficere debet
Nempe , inter primam reflexionem radiorum intra guttam ; colorum alii tranfmitti debent, licuti in lente; alii autem , refledi ad oculum . Exempli gratia : Si diameter guttulx live globuli aqux , fit circiter 500nia pars uncix ,- ut adeo radius ruber , inter tranfeundum per medium
illum globulum , habeat intra globulum 250 vices facilioris tranfmiflus ,- radii autem rubri omnes , qui radium illum medium certo interjedo intervallo ambiunt
circumcirca , habeant intra globulum 249 vices ; (imilefque radii omnes , majori
quodam circumcirca interjedo intervallo , habeant 248 vices ; radiique fimiles , adhuc majori quodam circumcirca interjedo intervallo , 247 vices ;
(ic deinceps :
utique concentrici hi radiorum circuli , poli tranfmiflionem luam , incidentes in
chartam albam, depingent in ea circulos rubros concentricos ; ita quidem, fi id luminis , quod per unum folum globulum tranfmittatur , fatis forte fit ut lenfu percipi queat: &, fimili ratione, radii aliorum colorum annulos itidem aliorum colorum exhibebunt . Finge jam die lereno , Solem collucere per tenuent nubeculam
ex ifliufmodi globulis aqux ve! grandinis conflantem ; globulofque illos eadem effie
omnes magnitudine; jamque Sol per nubeculam illam confpedus,cindus utique videbitur concentricis colorum annulis , talibus ac diximus ; eritque diameter primi
annuli rubri, graduum yl ,- (ccundi, graduum j 0 -;
pro eo
tertii, 12,3}' ;
.

&

&

&

ut aqux globuli majores minorefve fuerint, ita hi quoque annuli majores erunt fadi vel minores Hxc quidem ell theoria : cique optime congruit experientia . Etenim menfe Junio 1692, vidi per reflexionem in vale aqux flagnantis, tres Hals ,
coronas , five annulos coloratos circum Solem
trium parvarum
, fpecicm prxbentes
iridum , idem cum Sole centrum habentes . Colores primx five interioris coronx
.

five

JDigitized by

Google

OPTICES

(5

I B.

II.

PARS

IV.

caeruleus intra adverfus Solem, ruber extra, & albus in medio fnrubrum . Colores fecundae erant purpureus ac carruleus intra , exmedio . Colores tertii erant cxroleus pallefcens
, & viridis in
extra ruber pallefcens. Hx coronx erant fibi invicem proxime circumadeo ut colores iplarum a Sole extrorfum , hoc eflent continenter ordine dif-

Halo, erant

five

tcr caeruleum ac

tra ruber pallcfcens

intra,
jetix ;

&

cxruleus , albus , ruber ; purpureus , cxruleus , viridis , flavus pallefcens , ruDiameter fecundx coronx , dimenfa
ruber pallcfcens
cxruleus pallefcens ,
ab ufquc medio flavi ac rubri ex una parte Solis, ad medium ejufdem coloris ex altera parte, erat graduum p'- circiter . Ad diametros primx atque tertix dimetienpofiti

ber

&

das, fpatium temporis non habui: videbatur autem diameter primx ede circiter 5.
aut 6 graduum ;
tertix circiter 12 . Harum fimiles coronx , videntur nonnuncircum Lunam; nam in principio Anni 1664. , Feb. XIX. , vefperi, duas
jlliufmodi coronas Limam ambientes confricatus fum . Diameter primx , five intefecundx quinque graduum cum dimidio rioris, erat circiter trium graduum ;
Proxime circum Lunam circulus erat albus ; quem deinceps ambiebat corona interior , qux intra ( proxime circulum illum album ) colore erat viridi fubcxrulco ,
flavo autem ac rubro extra ; haneque demum ambiebat corona exterior , qux colore erat cxruleo ac viridi intra , extra autem rubro. Videbatur quoque eodem temErat ea elliptipore Halas , intervallo graduum circiter 22 , 35', a centro Luna:
ca; ciufquc diameter longior perpendicularis erat horizonti , in inferiore fui parte
difcedens longius a Luna
Audivi narratum, tres plurefve interdum coronas colorum concentricas Lunam ex ordine proxime ambire vifas fuifle . Utique quo magis
xquales fuerint inter fc globuli antcdieli aqux vel glaciei ; eo plures apparere debebunt colorum coronx, eoque clariores videbuntur tpfarum colores. Cancrum Ha-

quam

&

&

&

ambiebat , alius eft generis . Equigraduum 2

, qux Lunam intervallo
ex eo , quod illa elliptica edet , longiulque a Luna difcederct in inferiore fui
quam in fuperiore colligere mihi videor, produtiam fuilfe eam refraftione
fitu quidem ad horizontem parallelo
grandine aliqua vel nive acri innatante ,
diffufa j angulo refringente cxilrtnte nimirum graduum circiter 58 vel 60 las illa

dem

parte

&

Digitized by

I-

Google

OPTICES
LIBER

1*7

TERTIUS.

Obfervationcs circa inflexiones radiorum luminis

|Bfcrvavit Crimaldus

&

colores

inde generatos.

Solis luminis radius

immittatur in cubicuut umbrae

; futurum
corporum in ifto lumine politorum latiores fint , quam deberent
utique elfe , fi radii in redis lineis prope corporum illorum extrema tranfirent; itemque umbras illas ternis inter fe parallelis luminis colorati limbis , fafciolis , five ordinibus , fimbriatas vifum
iri : verum fi id foramen largius fit fatlum ; tum fimbrias illas
inter fc permifeeri invicem, ut adeo
in latitudinem fe laxare;
Exillimarunt nonnulli , umbras hafce latiores , fimciiccrm amplius haud queant
briafque coloratas, ortum fuum habere ex confucta aeris refralione . At hi quidem
de re haud fatis explorata judicarunt . etenim circumflantia: hujufce phamomeni >
quatenus ego quidem eas obiervaverim , hujufmodi fuerunt
,

fi

lum tenebricofum per foramen perexiguum

&

OBSERVATIO
In lamella plumbea foramen exiguum acicula

feci

I.

cujus

_L un-

latitudo efTet

quidem ejufmodi acicularum in ordinem compofitx , fcmunciam exci x : nam

plebant latitudine . Per id foramen immifi iit cubiculum meum tenebricofum , Solis luminis radium; comperique Umbras capillorum , filorum , acicularum, ftramenid genus parvorum corporum , in illo luminis radio pofitorum
ti , aliorumque
multo efle latiores , quam deberent utique cfie , fi radii luminis prope corporum il
nominatim capillum humanum , cuju
Horum extrema in lineis reilis tranfirent
s
jatitudo

elfet

duntaxat

uncix

in

&

lumine collocatum

illo

intervallo

circitc r

duodecim pedum a foramine, umbram projecilfe , qua: , intervallo quatuor unciarum

a capillo , haberet in latitudinem -T- partem uncix , hoc eft , amplius quatuor par-

quam

ipfe capillus ; intercilio autem duorum pedum a capillo *

haberet in latitudinem circiter _L. uncix, hoc eft, decem partibus latior elfet quam

tibus latior elfet

ipfe capillus ;

&

decem pedum

intervallo

haberet in latitudinem

-j

uncix

hoc

efl , 35 partibus latior elfet quam ipfe capillus

Nec refert utrum capillus aere circundatus fit, an alia quavis materia pellucida.
"Etenim, cum laminam vitream perpolitam madefccilfem , capillumque in aqua fuper id vitrum pofuilfem , aliamque deinde laminam vitream perpolitam fuperimpoluilfcm , ut adeo aqua repleret id omne fpatii quod inter vitra interjaceret ; tenui
laminas hafce in radio luminis antediflo, ita ut lumen per vitra ad perpendiculum
tranliret; jamque umbra capilli, iifdem iterum interjeftis intervallis , eandem , ac
ante, magnitudinem habebat. Porro rafurx, qux forte in politis vitri laminis inefitemfent , umbras itidem projiciebant , multo utique quam fieri debuit , latiores
:

que venx in ejufmodi politis vitri laminis , umbras latiores fimiliter projiciebant .
Quare nimia harum umbrarum latitudo , non cx aeris fcilicet refractione , fed o-

mnino cx

alia aliqua caufa oriatur nccclfe eft

Sit igitur circulus

tres radii
I

& CF

diftantiis

latus

:KNQ,

extremum

X
,

, ( Fig. i. Tab.
tranfeuntes prope

L OR

capilli

&M

P S

I.

) capilli

unum
alii

in fimilibus diftantiis

latus

tres
:

media

pars

:ADG,BEH,

extremum

radii

capilli

tranlcuntes

E, F

&N

in diverfis

prope

O, P,

alterum
loca ubi
radii

Digitized by

Google

OPTICES HB.

128 '

III.

G H

&

I
inflefluntur inter tranfeundum prope capillum .
,
,S , loca
,
Q,
,
ubi radii incidunt in chartam
Qy IS, latitudo umbra: capilli projeflx in charduo radii, tranfeuntes fine infleflendo, ( quum nimirum catam:
I,
iubmotus
fit
punfla
I
S.
quidem
manifellum
ad
eft , lumen id opillus
Jam
, )
I
S intervenit , intlefli inter tranfeunmne, quod inter binos illos radios
detorqueri ex umbra IS. Quippe fiqua pars cjtis luminis
dum prope capillum,
non inflefleretury incideret utique in chartam intra illam umbram, eamque ibi illuminaret y contra , quam experientia comperimus . Et quoniam . quando charta
magno intervallo didet a capillo, umbra valde lata eft; ideoque radii
I
S
magno intervallo didant inter le: fequitur utique capillum agere in radios luminis
etiam majufculo quidem intcrjcflo intervallo prxtcr le tranfeuntes. At vero agit is
fortius in radios propius fe tranfeuntes y eaque aflio ita languefcit gradatim , prout
radii majoribus intcrjeflis intervallis tranfeunt y quomodo rem in lchemate expreffam habes. Etenim hinc fit, ut umbra capilli multo latior fit, pro ratione quidem
diftantia: charti a capillo, tura quum charta propius a capillo didet , quam quum
longius
radii

&T

VS,

&
T &V

&

T &V

OBSERVATIO

II.

Umbri

corporum omnium, ( metallorum, lapidum, vitri, ligni, cornu, glaciei,

&c. ) in hoc lumine collocatorum , fimbriati erant ternis inter fc parallelis luminis colorati limbis , five fafeiis y quarum quidem fimbriarum ea , qui edet umbrat
contigua, latiflima erat ac luminofidima y qui autem ab umbra maxime diltarct ,
angudiffima
erat . tamque debilis , ut igre cerni potuerit . Colores ipfarum
ea

&

&

dillinguere inter fe y nifi quum lumen exciperetur valde

oblique charta livi , vel alio aliquo corpore albo , iquo ac plano y quod fcilicec
Tumque colores manifcllo
efficeret ut ii multo , quam alioqui , latiores apparerent
fe exhibebant confpiciendos , hoc ordine . Prima five interior fimbria , colore erat
violaceo ac ciruleo faturo proxime umbram y deinceps ciruleo claro , viridi , ac
fimbria
ferme contigua erat
flavo , in media fui parte y
extra
.
Secunda
rubro ,
primi ;
tertia , fecundi : ambi autem , cxrulei erant intra ,
flavi rubrxque
extra ; verum colores ipfarum languidi erant admodum , tertii prxfcrtim . Colores
itaque ab ufque umbra , hoc erant ordine difpofiti y violaceus , indicus , ciruleus
pallefcens , viridis , flavus , ruber y ciruleus , flavus, ruber y ciruleus pallefcens ,
rafurarum , qui forte in politis
flavus pallefcens,
ruber. Umbri bullularum
laminis vitri inellent , erant itidem fimilibus luminis colorati limbis fimbriati . Item , fi laminx vitrei , quales ad fbecula folent adhiberi , feflx in obliquum prope
extrema fua, collocentur in antedifto luminis radio y utique id lumen , quod per
parallelas tranfibit vitri facies, fimbriatum erit idiufmodi colorum limbis, qua parte

difficile erat difccrnere

&

&

&

&

&

facies committuntur cum planitie illa in obliquum fefla y hocque paIo

apparebunt nonnunquam quatuor vel quinque fimbrix colorum Sint videlicet AB,
B D, planities fefla in obli( Fig. 2. Tai. I. ) facies fpeculi paralleli ;
[uum, qui fcilicct cum facie
in angulo valde obtufo committatur ad B. Tran?eat jam id omne lumen, quod inter radios
I
F B
intervenit, refla per
planas vitri facies inter fe parallelas , incidatque in chartam inter I
quod;

ei plani

CD.

AB

&

EN &

que inter radios G O & H D intervenit , refringatur

in obliquum fcflam, incidatque in chartam inter K

& M

omne per planitiem B D

L. Jamque lumen id, quod

id

&

tranfit refla per planas vitri

inciditquc in

chartam

inter
,
pluribufve limbis colorum, ad
Solem per plumam vel tiniam nigram oculo prois
multos
arcus
coloratos
umbris
nimirum
;
,
y
quas fibri vel fila illa tenuia in tunicam retinam projiciunt, cjufmodi fimbrias colorum fibi adjunflas habentibus.
I

& My

fimbriatum

facies inter fc parallelas

erit tribus

Simili denique ratione

xime applicatam intueatur

M.

fiquis

videbit

OB-

Digitized by

Google

OBSERVATIO
OBSERVATIO

IU.

**#

III.

Quum capillus diftarct a foramine intervallo duodecim pedum ; incidcretaue umbra ejus oblique in planam albamque fcalam unciarum partiumque unciae , "ultra capillum intervallo femipedali collocatam ; itemque eadem umbra exciperetur deinceps
ad perpendiculum fuper eadem fcala , interjecto pedum novem intervallo dimcnlus
:

fum

&

fimbriarum,
latitudinem umbrxque
partibus unciae delcriptas , hujufmodi eflc

quam

potui accuratiflime y invenique eas

Digitized by

Google

>

..

OPTICES

L1B.

III.

JnittvMllo

mi pe da! i

fc-

JmtirvjlJo

no-

vtmptdoli.

Latitudo umbra:

Spatium quod

inter medias partes

luminis clariflimi fimbriarum inte-

riorum ex utraque

parte

umbra:

38

39

fitarum interjaceret

Spatium quod

medias partes
luminis clariflimi fimbriarum mediarum ex utraque parte umbra:
inter

fitarum interjaceret.

quod

Spatium

medias partes

inter

clariflimi fimbriarum exteriorum ex utraque parte umbra:

luminis

vel-

fitarum interjaceret

quod

Spatium

medias

inter

partes

luminis clariflimi fimbriarum

fecunda: interjaceret.
ma:

pri-

&

Spatium quod
luminis
cunda:

inter

clariflimi

&

tertia:

medias partes
fimbriarum fe-

interjaceret

Latitudo partis lucidq

rum
bri

viridis

Latitudo
brias

albi

icilicet colo-

flavi

ac

fpatii obfcurioris, inter fim-

primam

&

fecundam

Latitudo partis lucida:

fimbria:

eunda:.

Latitudo
brias

ru-

fimbria: prima:

fpatii obicurioris,

le-

200

inter fim

fecundam &: tertiam

.
1

340

-j

OBSERVATIO

III.

iji

Has menfuras collegi , excipiendo umbram capilli adeo oblique fuper fcalam intervallo (emipedali obje&am, ut illa duodecim partibus latior appareret, quam cum
ad perpendiculum in eandem fcalam eodem interjedo intervallo incideret ; tumque
deinceps inferibendo in tabula , partes daodccimas latitudinum eo modo obfervata-

rum

OBSERVATIO

IV.

Quum umbra

xquum atfimbrixque projicerentur oblique fuper corpus album

idque corpus ab capillo removeretur gradatim ; Umbria prima 1'enfu
percipi coepta cll, dariorque lumine reliquo videri , intervallo minore quam quarti partis uncia: unius ab capillo;
linea obfcura , live parva umbra inter primam
illam
fecundam fimbriam , cemi coepta cll intervallo minore quam tertia: partis
uncia: . Fimbria fecunda fub afpetlum venire coepit , intervallo minore a capillo
quam uncix dimidiati ; lk umbra inter fecundam illam ac tertiam fimbriam , intervallo minore quam uncix integra: ;
tertia ipla fimbria , intervallo, minore
quam trium unciarum . Majoribus deinceps interjeci is ab capillo intervallis , multo
adhuc raanifeftius fub fenfum ceciderunt nx fimbrix ; attamen eafdcm quam proxime latitudinum luarum intervallorumque retinebant proportiones, ac quum apparerent primum . Etenim dillantia inter mediam partem prima: fimbrix , ac fecundi ad dillanriam inter mediam partem fccundx , ac tertix erat, ut tria ad duo,
vel decem ad leptem . Harumque duarum diftantinrum policrior xqualis erat latitudini luminis ejari , five partis lummoix, fimbrix primx . Eaquc latitudo ad latitudinem luminis clari fimbrix letundx erat, ut feptem ad quatuor ;
ad intervallum obfcurum fimbriarum primx ac fccundx , ut tria ad duo ;
denique ad ftmilc intervallum obfcurum fimbriarum fccundx ac tertix, ut duo ad unum . Videbantur enim fimbriarum latitudines dic in progrellione numerorum , j
y- >
que planum

&

&

&

&

earumque

intervalla in

eadem

eflfe

progrefiione

ac ipfx p hoc

&

eft ,

fimbrix

ipfx , fimulquc carum intervalla , die in continua progrclfione numerorum i >

i y V'- , V- , V'- , quamproxime . Atque hx quidem proportiones exdem fere
pcrmanlcrunt , in omnibus diflantiis a capillo. Nam intervalla obfcura fimbriarum,
pro ratione quidem latitudinis fimbriarum iplarum , xque lata erant tum cum prinum apparerent , ac quum poflea longe diflarent a capillo ; quamvis non xque tenediftincla.
bro! a utique

&

OBSERVATIO
Cum
rct

Ipiilatx

tum

Sol* in

cubiculum

collocavi, intcrjefto
,

meum

V.

tcncbricofum *per foramen

uncix latum colluce

duorum triumve pedum

&

denigratam ex utraque fui parte ,

i. uncix quoquoverfus
quod
, per

circiter

intervallo, plagulam chartx conin cujus medio foramen erat quadraradius Solis tranfmittcrctur.
de-

Tum

inde ad id foramen laminam cultri prxacuti chartx ifii confpilfatx ita agglutinavi
pice , ut ea luminis per foramen tranfinifli partem aliquam interciperet . Erant autem plana chartx conlpiiUitx
lamina? cultri , parallela inter fe ,
radiis luminis

&

&

ad perpendiculum objeaa . Jamquc cum hxc ita effent collocata , ut nihil luminis
in ipfam chartam confpilfatam incideret , fed tranlmittcrctur radius totus per foramen ad cultrum ; -ibique partim indderet in laminam cultri , partim prope aciem
ejus tranfiret ; excepi luminis partem eam , qux prope aciem cultri tranfierat , fuper charta alba deinceps, intervallo duorum triumve pedum, ultra cultrum collocata: ibique vidi duas luminis languidioris radiationes , utroque verfus e luminis radio illo Ln umbram, tanquam caudas cometarum, fe emittentes. Verum , quoniam
directum Solis lumen , nimia fua claritaie fuper chartam , oblatrabat languidiores

hafcc

OPTICES

xjz
radiationes

liafcc

in
ta

LIB.

adeo ut iere eas dilcernere

III.

&

potuerim y pertudi adhuc

hanc

Solis

propemodum
ipfarum
i.

lumen & illic per parvum foramen tranfmilfum , incideret demum

pannum nigrum ulterius collocatum ; jamque binas illas radiationes fuper charinter Ic y
, manifeflo admodum fum confpicatus . Erant hac confimiles plane

chartam, ut

vel

&

&

longitudine ac latitudine ,
quantitate luminis . Lumen
id di reflo Solis lumini adjacebat , fatis erat forte , circiter aci
indeque, pro eo ac a direflo illo lumine recedebat , minuebatur gru-

pares etiam

qua parte

i uncia

datim , ufqucdum penitus ad fenfum cvancfcerct

Tota longitudo utriufvis harum
radiationum , dimcnla fuper chartam intervallo trium pedum a cultro , erat circiter
fex vel oflo unciarum ; adeoque fubtendebat angulum ad aciem cultri , circiter io
vel ia vel fummum 14 graduum . Nonnunuuam tamen videbar mihi videre , lumen ipfarum ad tres vel quatuor gradus adnuc ulterius fe emittere ; verum adeo
valde languidum illud , ut
etiam fufpicatus lim
id vix difeernere potuerim ,
inftiper, polle id forfitan oriri ( ex parte ialtem ) alia aliqua ex caufa , quam duas
ipfas videlicet radiationes . Etenim collocans oculum meum eo in lumine , ultra
extremitatem radiationis illius quae clfet poli tergum cultri ; oeuhimque dirigens ad
cultrum ; dilcernere poteram in acie ejus , lineam quandam luminofam
idque non
.

&

&

modo cum oculus meus in eadem (itus e flet linea cum ipfis radiationibus illis ; ve
Tum etiam cum extra lineam illam politus edet, live ad mucronem cultri , live ad
manubrium

verfus. Videbatur linea

illa

luminoia, contigua

&

clfc aciei cultri y

angu-

Aiorquc erat T quam lumen fimbria; interioris ;

angultilfima quidem tum ell vi
fa, cum oculus meus a dircflo lumine longifiune dillaret ; idcoque tranfire videbatur inter lumen fimbria; illius interioris , ac aciem ipfam cultri y quatque e;us pars

proxime aciem

traulirct

eam

judicavi efic

maxime inflexam

quanquam non qui-

dem omnem.

OBSERVATIO

VI.

Collocavi' alium cultrum prope priorem , ita ut acies ipforum parallela: edent inter fe ,
invicem obverfi ; radinfque luminis incideret in ambos fimul cultros , cjufque pars aliqua inter acies ipforum tranlmittcrctur . Cumque acies ipforum diftarent jam inter ie circiter i. parte unci* y radius inter acies tranlmillus dilpertivit

&

medium in
tem . Umbra

binas partes , umbramque reliquit binis illis fui partibus interjaceniUa adeo nigra erat
tenebrofa , ut lumen id omne prorlus , quoti
vel in hanc vel in illam partem de, innexum videretur ,
le invicem propius admoverentur y ita umbra illa latior
erat fafla , radiationcfquc antcdiflae contrahebant lefe in brevitatem ab interioribus
fuis extremitatibus propjus umbram y donec , cum cultri tandem fc inter fc contingerent , lumen totum penitus evanefeeret in umbram.
Atque hinc quidem id colligo ; utique luminis illud , quod eft minus inflexum r
proficifciturque ad interiores radiationum extremitates , tranlirc videlicet pra ter cultrorum acies majufculo intcijeflo intervallo y idque intervallum , tum quum umbra inter binas illas radiationes apparere incipit , cfle circiter
partem unciat a
fc

&

inter cultros tranfirct

tortum

&

Et prout cultri ad

&

quod autem luminis tranfit propius

propius acies cultrorum ; id utique magis adhuc magifuuc effe inflexum , profitifeique ail eas videlicet radiationum partes , quar
fint a direflo lumine longius lougiufque remotae y quippe , quando cultri ad fe invitem propius admoveantur ufque dum contingant plane inter Ic , cat feruper raLationum partes cvanclcunt polirem* , qua; fuerint a dircflo lumine maxinae remota:

OBSERVATIO

VII.

In quinta obfervatione , fimbriae non apparebant, fcd , propter nimiam foraminis

in Icnciira latitudinem , adeo lata: erant uflx 5 ut libi invicem ituermifebrentur ,
adeo-

Digitized by

Google

OBSERVATIO

VIII.

?J

sdcoque in unum coirent

continuum lumen in principio radiationum . Verum in

fexta obfervatione, prout cultri ad fe mutuo admoverentur propius, paulo antequam
umbra inter binas radiationes appareret , cerni cceptx lunt fimbris ab interioribus
extremitatibus radiationum ex utraque parte diremi luminis ; tres videlicet ex una
tres ex altera parte, fabis ab acie alterius culparte, fabis ab acie unius cultri ;
tri. Diftinbliflimx tum erant , cura cultri a foramine in feneftra maximo dillarcnt
quanto angullius facium elTct id foramen , tanto adhuc diilinbtiorcs
intervallo ;
videbantur illa: fimbria ; adeo ut , ultra ternas fupra memoratas , cernere nonnunquam potuerim languidum aliquod indicium etiam quartx . Porro , pro eo ac culperpetuo ampliotri propius ad fe invicem admoverentur i ita fimbris dillincliorcs
rcfque evadebant , ufqucdum evanefeerent . Prima omnium evanelcebat fimbria exterior, deinde media, poilremo interior . Cumque omnes porro evanuiflent ; lineaque luminofa intermedia , valde lata ciTet fabla , extendens fefe utroque in radiatioobfervatione
lupra
memoratas
apparere umbra
nes illas in quinta
; coepit deinceps
antedicla in medio hujus lineae , eamque mediam divifit in binas lineas luminofas,
ipfaquc augebatur porro ufque, donec totum lumen evanclceret . Utique tanta erat
lixc fimbriarum amplificatio , ut radii qui ad fimbriam interiorem proficifcuntur ,
clfe
partibus
magis
inflexi
viginti
tum
amplius
quum
illa
prope cfTet ut
viderentur
,
evanefeeret , quam quum cultrorum alter clfet fubmotus
fuperiore obfervationibus inter fe collatis , id colligo :
Atque ex hac quidem
utique lumen prima: fimbria: tranfiifle prxtcr cultri aciem , interjeblo intervallo ma-

&

&

&

quam d- partis unci* ; lumenque fccundx fimbris tranfiifle majore intervallo

interjeblo, quam fecerat lumen primae ; lumenque tertia: , majori adhuc intervallo
quam lumen lecundx , lumen autem radiationum illarum in quinta & fexta obfervationibus deferiptarutn , tranfiifle propius cultrorum acies
quam fecerat ulla fimjore

briarum

OBSERVATIO
Cum

duos cultros

ellent datae

ita

acui jufliflem

mucroncfque iplorum

ita in

&

VIII.

ut acies eis

admodum

tabulam infixiflem

cx.iblx
ut acies

atque

eorum

rcl:c

&

cf-

concurrentes prope a mucronibus angulum rcblilineum

fent invicem obverlx ,
continerent inter fe : manubria eorum deinceps , interpoftra picis maltula , interjunxi ; ne poflet angulus ifte torquendo variari . Dillantia acierum cultrorum inter fe ,
intervallo quatuor unciarum a punclo angulato ubi acies iiis concurrebant, erat d
acies inter fe concurrentes continerent , erat circi; ideoque angulus , quem
gradus i , 54' . Cultros hoc modo conjuntlos collocavi in radio Solis immifTo
meum tcncbricofum per foramen d- parte unciae latum ; collocabam

uncis
ter

in

cubiculum

autem eos it.i , ut intervallo decem vel quindecim pedum ab ifto foramine diflarent . Jamque excipiens id lumen
quod inter acies cultrorum tranfmittcrctur , val,
de oblique fuper normam albam ac lxvem , intervallo fcmuncix vel uncis a cultris; vidi ibi fimbrias , quas effecerunt binae cultrorum acies , porreblas fecundum
extremas cultrorum umbras in lineis ad umbrarum illarum extremitates parallelis ,
nec quicquam ( quod quidem fenfu percipi poflet ) fe in latitudinem laxantes , donec concurrerent tandem in angulis qui ellent squales angulo illi quem continerent
in:er fe bins cultrorum acies ; ubi autem ita concurrebant & coibant , ibi fine dccutfando penitus terminabantur . Verum fi norma jam multo majori intervallo a
cultris diflarct

minori

cumque
tiores

Unde
r -int ,

&

fimbris, ubi longius aberant a concurfu fno , latitudine erant paulo

fiebant aliquanto , prout ad fe invicem propius accedebant ;
deculfabantur deinceps , multoque quam antea fiebant ufque la,

latiores

coirent

id

colligo; utique diftantias

'quibus fimbris prxter

cultrorum acies tranf-

non augeri vel immutari appropinquatione mutua cultrorum inter

fe

verum
an.

OPTICES
angulos quidem
appropinquatione

quibus radii
cultrumque qui
re quam in partem infkdendus fit
nem illam aoaugere ,

in

ibi
fit

ille

I B.

OBSERVATIO
Cum

III.

inflc&untur , multum augeri ilis cultrorum

propior alicui radio , eum quidem determinaradius ; cultrum, autem alterum , ei inflexio-

radii inciderent valde oblique fuper

normam,

IX.
intervallo

1 uncire a

cultris

f,

&

&

linea obfcura inter primam

linea obfecundam fimbriam umbra: cultri unius,
fcura inter primam
fecundam fimbriam umbrs cultri alterius , concurrebant iijtcr fc inter\'allo ~ uncis ab extremo illo lumine quod inter cultros in acierum Tua-

&

rum concurfu tranfmittebatur . Ideoquc diflantia acierum cultrorum inter fc ,

parte ha: lines oblcurx concurrebant , erat
ut quatuor
pats uncis .

Nam

cis

ad

i.

partem uncis.*

ita ell

qua
un-

quxvis longitudo acierum cultrorum, a punlo cort-

curfus fui dimcnfa, ad dillantiam acierum illarum inter fe, qua parte cs intcrjcclo
longitudinis illius intervallo a punflo concurfus diflant
nimirum ita ell 1. pars un.*

cis

ad i- partem; uncis

in medio ejus
flant inter fe

luminis

ibi

fimbrias

umbrs

memorats

Itaque lines ilis obfcurs fupra

quod

concurrunt

cultrorum acies tranfmittitur qua parte es diParfque dimidia ejus luminis tranfit prster aciem-

inter

JL partem uncis

cuitri unius, intervallo

bet

non majore

-L. partis

cultri illius.* pars

uncis, incidenfquc

in;

chartam exhi-

autem altera dimidia ejus luminis, tranfit

non majori J. partis uncis ; incidenf-

prster aciem cultri alterius, intervallo itidem

quc

in

chartam

exhibet ibi fimbrias

umbrs

cultri alterius

Verum

fi

charta illa

qua radii excipiantur, diflct a cultris intervallo majori quam i- partis uncis ; jam lines obfcurs fupra memorats , concurrent inter fc majori intervallo , quam !. partis
uncis , ab extremo illo lumine quod inter cultros in acierum fuarum concurfu tranfmittitur.* ideoque lumen quod incidit in chartam, qua parte lines ilis obfcurs concurrunt inter fe , tranfmittitur jam ipfum quidem inter cultros qua parte acies iplo-

rum

diflant inter fc amplius

-i parte uncis

Etenim , alio quodam tempore , cum iidem bini cultri collocati intervallo oflo
ac quinque unciarum a parvo foramine in fencftra , quod acicula ( ut fupra )
feceram ; lumen quod incidebat in chartam qua parte lines obfcurs fupra memorats concurrebant inter fe, tranfmifrum erat tunc inter cultros qua parte acies ipfo-

pedum

rum

diflarent inter fe intervallis in fequenti tabula expreflis,

Cultris diflaret intervallis in eadem iudem tabula deferiptis

quum nimirum

charta

a.

OBSERVATIO
Diflanti* charta a cultris
unciaria txprcjfx .

>?5

Diflantia acinum cultrorum inter fc ,

partibus uncia millejimis expreffx .

menfura

X.

OOl Z.

3r-

o'o 2 O*

OO34.

8f.
3*-

96

00 5 7oo8i.

oo87*

13T.

At que hinc quidem

que idem ede lumen

lumen, quod fimbrias exhibet in charta , non utidiftantiis charta: a cultris ; fcd quum charta profciiicct fimbrias oriri ex radiis qui
propius praeter
inilcfluntur magis, quam quum charta majori interjcfdo

id colligo;

omnibus

in

pius ad cultros admota fit

acies cultrorum feruntur,
intervallo a cultris diftet.

&

tum

&

OBSERVATIO

X.

Quum cultrorum umbrarum fimbrix inciderent ad perpendiculum in chartam malino intervallo objeflam; videbantur ex hyperbolarum forma ac fpecic. menfurafquc
C B , ( Fig. 3. Tab. I. ) linex in charhabebant illas qux fcquuntur. Sint C A
ta duftx, cultrorum aciebus parallclx,8c inter quas lumen omne inter cultros tranlmiflum incideret utique, fi id inter cultrorum acies plane fine inficflcndo foret tranfmiffum . Sitque
E linea refla per punflum C dufla ; qua
anguli A
,
lumen id omne, quod incidit in chartam a punflo
B E, inter fc fiant xquales;
ubi cultrorum acies concurrunt, terminetur. Porro, fint
&.g l v , tres
linex hyperbolicx , Tcprxfcntantes terminum umbrx cultri unius , lineam obfcurani
lineam oblcuram inter fimbrias
inter fimbrias primam
fecundam illius umbrx,
x i p ,j/ It g , Scz l r alix tres linex hyfecundam ffc tertiam cjufdem umbrx/
pcrbolicx , rcprxfentantes terminum umbrx cultri alterius , lineam obfcuram inter
lineam obfcuram inter fimbrias fefimbrias primam fic fecundam umbrx illius ,
cundam
tertiam ejuldem umbrx . Finge tres hafce hyperbolas , fimiles
xquales efic tribus prioribus ,eafque in tranfverfum fccare in punflis i, k, &/; umbrafa primis fimbriis luminofis diitingui 1 lineis e 1 r
que cultrorum terminari,
x i
fele mutuo in tranfverfum
ulque eo donec fimbrix illae inter fc concurrant ;
p
tanquam totidem lilcccnt ; tumque deinde lineas illas fimbriis ipfis incurrere ,
neas tenebrolas fccare eas in obliquum , terminantes deinceps primas luminolas fimbrias ab interiore lui parte , eafquc diljinguentcs ab alio quodam lumine , quod incipit porro apparere in i , illumindtquc totum fpatium triangulum / p
E s , defilinea refla
E Jam quidem harum hyperbolarum anitum lineis illis obfcuris
fymptotos una cll linea ipfa D E ; altcrx autem earundem afymptoti , parallele
lum lineis C A
C B oit igitur r v linea dufla ubivis lupcr chartam , parallela
afym.

&

&

CD

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

0 P T

i ? <5

C ES L

I B.

Ut.

&

AC'inm&

B
in n,
E ; fccctquc hxc linea lineas retias
lineas fex
afymptnto
hyperbolicas obfcuras in pandis p , y , r , i , r , -u . Jamque dimetiendo diflantias p
1
1 t , r v \ indeque colligendo longitudines ordinatarum n p , n q , r 1 vel
E : utique inveni1 r ,
v; ldque in divertis diflantiis lineae r d ab afymptoto
re poteris quot libuerit punfta harum hypcrbolarum ; mdeque intellifjcrc , lineas
hafcc curvas e(Tc fcilicet hyperbolas , parum admodum diliantcs ab hyperbolis col
invenire poteris alia harum curvanicis
item dimetiendo lineas
k ,
/ ,

rum punda.

Cum

foramine in feneflra , decem pedibus ;

angulufque quem continebant inter fe cultroB, fubtenderctur chorda qui cfrum acies, cui nimirum aequalis cll angulus A
fet ad femidiametrum ut 1 ad 32; lineaque r v diftaret ab afymptoto
uncia dimidiata : dimenfus fum lineas p r, ? r, r v , invenique eas , o3j , 065 , 098 parn, qua: nic erat _i_.
tes uncix comparate ; addendoque ad earum dimidias lineam

Exempli gratia

chartaque a cultris

cultri diflarent a

pedibus

novem

DE,

fummx

n p, n q , n r, erant oi228, o3328 , 0^978 uncia . Dimenfus fum quoque diflantias fimbriarum , qui porrigebant fe inter f j
iv,
proxime ultra r
v, qua parte nimirum lumen iplarum cujufquc
jt,f r
clariflimum erat: invenique eas 0*5, o8,
ri7 uncias.
pars unciae, live ooo78

&

&

&

&

&

OBSERVATIO
Cum

Sol in cubiculum

meum

tenebricofum

XI.

colluceret per

parvum rotundum fo-

quod in lamina plumbea feceram tenui acicula , ut lupra ; collocavi ad id

,
foramen prilma, quo lumen refringeretur, depingeretque in oppofito pariete imagin cm coloratam talem , qualem in tertio experimento prima: partis primi libri dcc ripfimus
Tumque inveni umbras corporum omnium in lumine illo colorato inter
parietem collocatorum , fimbrias libi habere ejus folummodo coloris , qui
PJjfma
efiet luminis in illa corpora eo tempore projedi . In lumine rubro faturo , fimbrii
hx erant ex toto rubra ; nihil quicquam habentes , quod quidem fenfu percipi poffet
coloris cxrulei aut violacei
Contra , in lumine aeruleo faturo , erant eadem
,
ex toto caerulea: , nihil fibi habentes , quod quidem fenfu percipi poflet , coloris rubri vel flavi . Similiter , in viridi lumine , erant eidem ex toto virides ; excepto
quod paululum tum in eis ineffet coloris flavi ac cxrulci , qui nimirum colores in
viridi prifmatis lumine erant adhuc aliqua portione admixti . Porro , comparans inter fe fimbrias in luminibus diverforum colorum exhibitas ; obfervavi cas , qui cfient in lumine rubro exhibiti , omnium effc maximas ; qui in lumine violaceo ,
minimas ; quaque in lumine viridi , magnitudine intermedias . Etenim , cum fim-

ramen
*

&

brias, qui capilli humani umbri adhirerent, dimetirer in tranfvcrlum umbra, intervallo fex unciarum a capillo ; diflantia inter partem mediam five iuminofiffimam

&

five interioris fimbrii ex una pane umbra,

partem eandem fimbrii conei ex oppofito rcfpondcntis ex altera parte umbra , erat in lumine quidem
pars uncix;* in lumine autem violaceo faturo,
Item fimilis dirubro faturo
*

primi

limilis

4<

flantia inter

medias five luminojiflimas partes fecundarum

umbra , erat in lumine quidem rubro faturo ,

uncii. Atque hi quidem diflantix fimbriarum inter
parte

fimbriarum

in violaceo

cx utraque
, i- pars

autem

fe, eandem plane proportionem

retinebant in omnibus diflantiis a capillo , fine ulla variatione qux quidem fenfu percipi potuerit.
Itaque radii, ex quibus fimbrii iftx comrofitx erant in lumine rubro, tranfibant
prater capillum , maiori intcrjcfto intervallo, quam ii , ex quibus timiles compofira erant fimbrii in lumine violaceo . Quare capillus , in fimbriis iftis conformandis, agebat fimiliter in lumen rubrum , live radios minime refrangibiles, majori intcrjcilo intervallo ; ac in lumen violaceum, five radios maxime rtfrangimlcs , minori

Digitjzed

byQoOgle

.
,

..

Q_.

137

I.

fuaque illa videlicet actione, digerebat lumen rubrum in

intervallo
fimbrias ampliores , violaceum in contrafliores , radiofque coloribus intermediis in
fimbrias magnitudinibus comparate intermediis ; nihil interim omnino immutato lu'
minis ullum genus colore.
_
..
Lr
Quum igitur capillus in prima ac fecunda harum oblervationum collocatus eflet
luminis colorati limbis
in radio albo luminis Colaris ; umbramque projiceret , ternis
ullis modificationibus, quas
novis
oriebantur
ex
fimbriatam ; utique colores illi non
inflexionibus,
duntaxat
fed
ex
variis
quicapillus fcilicet radiis luminis imprelferit ;
qui quidem radii ante febus radii diverforum generum a fe invicem fepararentur

ri interjeCto

parandum , compofuerant , permixtione colorum fuorum omnium inter fe , radium

album luminis lolaris ; verum quandocunquc fint a fe invicem feparati conllituunt
,

lumina diverfis illis coloribus , quibus ii exhibendis iinguli natura apti funt fati
In hac undecima obfervatione , ubi colores jam erant ante a fe invicem feparati ,
quam lumen praeter capillum tranfiret; radii minime refrangibiles, qui , quandocunque fint a reliquis feparati , colorem rubrum exhibent , inflectebantur majpri jam
intervallo diflante a capillo ; adeo ut ii ternas fimbrias rubras exhiberent , majori in-

media parte umbrae

tervallo di liantes a

capilli

radii

autem maxime

refrangibiles

quandocunque fint a reliquis feparati , colorem violaceum exhibent , inflectequi

bantur minori jam intervallo dillantes a capillo ; adeo ut hi ternas fimbrias violaradii
dillantes a media parte umbrar capilli
ceas exhiberent , minori intervallo
intermediis jam intervallis diintermediis rcfrangibilitatis gradibus , inriettcbantur
coloribus exhiberent, intermediis
llantes a capillo ; adeo ut illi fimbrias intermediis
fecunda
In
autem
obfervatione,
capilli.
uumbrx
intervallis dillantes a media parte
in lumine albo prope capillum jam tranfbi colores univcrli permixti funt inter fe
eunte ; colores illi feparantur ibidem per varias radiorum inflexiones fimbriseque
Fimbriatque
interiores
omnes
.
contiguae
iimul
,
quas ii Iinguli exhibent , apparent
exillentes inter fe, conficiunt unam fimbriam latam , ex coloribus univerfis ordine
ab interiori parte fimbria: ,
difpofitis conflantem , colore violaceo nimirum jacente
exproxime umbram ; rubro ab exteriori parte fimbriae , remotiflime ab umbra ;
fimbrix
Item
medix
fimbria:
parte
, ex coloripleo viridi , ac flavo , in media
contigua: jacentes inter fe , conbus lingulis ordine itidem difpofitis conflantes ,
univerfis
compofitam.
coloribus
Fimbrip.
latam,
ex
ficiunt fimiliter aliam fimbriam
difpofitis conflantes ,
contique exteriores denique , ex coloribus lingulis ordine
jacentes inter fe , conficiunt tertiam fimbriam latam , ex univerfis itidem coloHx funt temx lllx fimbrix luminis colorati , quibus in tecunda
ribus compofitam
terminantur
umbrx
obfervatione corporum omnium
Cum prxmilfas obfervationes facerem , flatueram mecum plerafque earum majori
cum accuratione iterare , alialque aliquas de novo infuper adjicere ; quo nimirum
qua ratione radii luminis inquem in modum
id exploratum tandem haberemus ,
omnium extrema, ad conficiendas fimflectantur inter tranleundum prope corporum
Verum ab hifce lludiis tum
oblcuris interjeCl is
brias illas coloratas cum lineis fuis
in
animum
meum inducere , ut ad llununc
id
non polium
forte avocatus fum ;
referam. Quare, cum hanc inftituti mei partem non
dia hxc intermifla iterum me
aliquas , quibus alii poltfolummodo
Quxflioncs
abfolverim, concludam, proponendo
queant
dirigi
ea in hac materia ulterius profequenda
.

&

&

&

&

gi

&

&

Q U

Nnon
ne

corpora agunt in lumen

radios ejus infleCtunt

id intervallum elt

minus

JE

I.

interjeCto aliquo intervallo / fuaque illa a itioEoque fortior ( exteris paribus ) elt illa aCtio , quo
,

*.

**

QU E-

Digitized by

Google

OPTICES

138

Q U
Annon

S.

I B.

m.
II.

fe refrangibilitate, iidem flexibilitate quoque inEt diverfis fuis Angulorum inflexionibus ita porro a fc invicem feparantur , ut ordinatim exinde in ternas illas fimbrias coloratas digerantur , fupra
memoratas? Item, Quemnam in modum infleduntur radii, ad fimbrias illas confor-

radii, qui differunt inter

ter (e differunt?

mandas?

Q U

S.

III.

Annon radii luminis, inter tranfeundum prope corporum extremitates , infleduntur fatpius ultro citroque, motu quodam undante ac finuofo, indar anguilla:? Tcrnxque luminis colorati fimbrix Cupra memoratx , ex ternis illiuCmodi inflexionibus
oriuntur?

Q U

S.

IV.

Annon radii luminis , qui in corpora incidentes , refkduntur vel refringuntur, infledi incipiunt antequam ad corpora ipfa perveniunt ? Et reflectuntur , refringuntur , atque infleduntur , una eademque vi , varie le in variis circumflantiis exerente

QUESTIO
Annon

V.

corpora ac lumen agunt in fc mutuo : corpora videlicet in lumen, emitinttedendo; lumen autem in corpora , ad ea
refledendo, refringendo,
calefacienda Icilicet, motumque vibrantem, in quo calor confidit, in partibus ipfo-

tendo

&

id,

rum excitandum

QUJESTIO

VI.

Annon corpora nigra calorem de lumine ideo facilius , quam corpora colorata ,
concipiunt ; quia luminis id , quod in illa incidit , non refleditur extra , fcd ingreditur
ipfa corpora , intraque ea refleditur ac refringitur fxpius atque iterum ulquc
intercidat?
eo, donec redinguatur penitus

&

Q U

?E

VII.

qux mutua ed inter lumen & corpora fuiphurofa , vis illa

fortior & validior fuperius memorata , partim in caufa efl , quamobrem corpora fulphurola ignem adeo concipiant facilius , & vehementius aracant , quam alia cor-

Annon

pora

ejus adionis

QUESTIO

VIII.

Annon

corpora omnia fixa, quum fint ultra certum gradum calcfada , emittunt
fplcndent ? Eaque luminis emiflio per motus vibrantes partium fuarum
efficitur ? Et annon corpora omnia , qux partibus abundant terrcflribus ,
prefertim iulphurofis , lumen emittunt , quotielcunque partes iilx fatis fint agitatx ; five
id calore fiat, five attritu, five percuffu , five putrefeendo. , five motu aliquo vitali , five alia quavis de caufa? ut aqua marina , fxviente procella; argentum vivum
,
in vacuo agitatum ; felis dorlum , vel equi collum , manu oblique in loco tenebncolb affridum ; ligna , carnes ,
pilees , dum putrelcunt ; vapores ex aquis putri-

lumen

&

&

&

Digitized by

Google

& U
dis, qui ignes fatui
telccntes ; cicindelae

JE

vulgo appellantur
,

&

metae

animalium quorundam

IX.

& X.

139

fubhumidx , fermenmotu quodam vitali ; Phol-

fegetifve

fceni

oculi

phorus Bononienfis , radiis luminis agitatus ; phofphorus vulgaris , corporis cujufvis

attritu, vel acidis aeris particulis, agitatus; eledlrum ,
adamantes aliqui, feriendo, premendo, vel fricando: chalybis ltrrgmenta , filice decuflli ; ferrum ictibus mal-

&

leorum calcfadtum , donec lutphur fibi injectum accendat ; axes curruum , motu rotarum rapidiore incenfi; & certi liquores inter fe permixti , quorum particulx cum
dillillatum , dein dupla
; ut oleum vitrioli a nitro pari pondere

impetu concurrunt

mixtum cum

oleo caryophyllorum , live anili . Similiter globus vitreus ,

8 aut 10 unciarum , machinx verfatili infixus , ut circa axem fuum
motu celerrimo circumagatur ; qua fui parte vola manus appofira inter volvendum
confricetur, lucebit. Quod fi eodem tempore charta alba, aut linteum album , vel
etiam digitus extremus ita admoveatur , ut circiter quarta vel dimidia uncix parte
dillet a vitro , qua parte motus ejus eft celerrimus ; vapor elettricus friflione manus c vitro excitatus ,
ad chartam albam, linteum , vel digitum allifus , ita agitabitur , ut lucem continuo emittat , ctficiatque ut charta illa alba , linteum , vel
quin
e vitro erumpens , ea vi nonnunquam
digitus, tanquam cicindela ,lucelcat
ut
etiam
tattu percipi queat . Quod idem quoque evenit, quanad digitum allidetur,
amplus, charta manu admota coufque condo cylindrus e vitro clcflrove , longus

portione

diametro

circiter

&

&

&

fricetur

donec vitrum incaluerit

QUESTIO
Annon
enim

gnum

IX.

eoufque calefadlum1, ut copiofius lumen emittat 1 Quid

candens , nift li, nili ignis ? Quidve aliud eft carbo
eoufque calcfadlum, ut id lumen emittat J
Ignis

corpus

eft

aliud eft ferrum candens

QUESTIO

X.

Annon Flamma , vapor eft , fumus , live exhalatio candcfadla ; hoc eft , calefafla
ufque eo, ut lumen emittat? Corpora enim flammam non concipiunt, nili fi emiteft vapor
tant fumum copiolum ; qui porro fumus ardet in flamma . Ignis fatuus
flamfine calore lucens :
nonne eadem differentia eft inter illum vaporem
carbones candentes ? Inter
, ac inter lignum putridum fine calore lucens ,
diftillandum fpiritus calidos, fi caput alcmbici fubmoveatur ; vapor, qui ex alcmbico alccndit , ignem concipiet dc candela ,
in flammam convertetur ; eaque flamma lerpet per vaporem, ab ulque candela ad alembicum . Aliqua corpora motu vel
fermentatione calefadta, fi utique calor ille fit magnus, fumum emittunt copiolum;
fique corpora ea fatis admodum incalelcunt, fumi illi lucebunt
fefe in flammam
convertent . Metalla liquefatta flammam non concipiunt , inopia fumi copioli ; zi-

&

&

&

mam

&

&
&

&

netum fi excipias , quod

flammas fundit .
fumum emittit copiolum , coque
Corpora omnia qux flammam alunt , ut oleum , (ebum , cera , lignum , carbones
folfilcs , pix ,
tulphur , abfumuntur flamma lua ,
in fumos candentes abeunt
Qui quidem fumus , fi extinguatur flamma , valde utique cralfus fit ,
fub alpcdlum cadit,
nonnunquam etiam late olet ; verum in flamma amittit is omnem
odorem fuum ardendo
pro hujus quidem fumi natura , flamma ipla colores infuper varios trahit ; ut flamma lulphuris , cxruleum ; cupri , cujus partes Sublimato
referatx fuerint, viridem; febi, flavum;
camphorx, album. Utique fumus, infumus candefater tranfeundum per flammam , fieri non poteft quin candclcat ;

&

&

&

&

&

&

&

flus non poteft non habere fpecicm flammx . Pulvis tormentarius , quum ignem
concipit , abit in fumum flammantem . Carbo nimirum
(ulphur , ignem concir
piunc facillime ; nitrumque accendunt ; nitrique fpiritus inde in vaporem raretaiUis,
proruit cum explofiqnc ; fimilitcr ac aquar vapor ex xolipila . Sulphur quoque, ut

&

eft volatile

convertit fc itidem in

vaporem

i id

quod explofionem illam adauget

Ad-

Digitized by

Google

'0

i4o

PT

C ES L

I B.

III.

acidus fulphuris vapor , ( is videlicet , qui fub campana diftillat in oleum

fulphuris, ) vi introdans fele in corpus fixum nitn, fpiritum nitri etiamnum expedit
calor augetur , nitriac laxat , ingentemque excitat fermentationem ; qua porro
que corpus fixum rarefit in fumum , quo cxplofio etiam adhuc vehementior fit atque acutior . Etenim fi fal tartari infuper aumifeeatur pulveri tormentario ; eaque
permixtio calefiat gradatim ; ufque dum ignem concipiat; utique cxplofio porro adhuc etiam amplius violenta atque acuta reddetur . Id quod nulla alia fane ex cau-

Adhac,

&

fa oriri potell,
ille

lal

rarefiat

quam

ex adfione vaporis pulveris tormentarii in falem tartari , qua

oritur cx celeri ac violenta
Explofio itaque pulveris tormentarii

&

&

conqua tota permixtio fubito

vehementer calefadla , rarefit utique
fumum five vaporem qui denique vapor , aitionis illius violentia eodem
tempore candcfaflus , flamma: nimirum fpecicm exhibet.

aftionc

vertit fe in

QUJESTIO

XI.

Annon corpora magna calorem fuum confervant diutifiime , partibus fuis fe mutuo nimirum calefacientibus ? Et nonne fieri potell , ut corpus magnum , denfum
atque fixum, quum calcfatlum fit ultra certum gradum, lumen utique emittat adeo
reflexionibus refradionibufque
copiofe , ut cmifiione illa ac reatlionc luminis fui ,
radiorum intra occultos fui meatus, incalefcat adbuc ufque amplius ; caloris nimirum plura perpetuo momenta ex hifce caulis trahens , quam refrigerationis ex aliis caufis ; donec
ad certum tandem caloris gradum perveniat , qualis cfl calor

&

Solis

&

Item, Annon Sol

Stella: fixa: , ingentes fimt terrarum globi , vehementer caconfervatur corporum ipforum magnitudine ,
mutua
; quorum utique calor
adlione ac reailione qua: efl inter ipfa
quorum partes
lumen quod emittunt ;
quidem ne in fumos abeant , facit non modo liia ipforum adeo hxa admodum natura , verum etiam ingens pondus denfitafque atmolpha'rarum fibi circumcirca incumbentium ,
condcnlantium vapores
ingenti nilu undique comprimentium ,
.atque exhalationes quotquot fefe ulpiam emiferint ? Etenim fi aqua in vafe aliquo
pellucido tepefiat,
aer deinde e vafe exhauriatur ; aqua illa in vacuo ebulliet nihilo minus vehementer, quam fi in vafe igni impolito calorem multo majorem in
aperto acre concepiffet .
atmofpharrx incumbentis pondus vapores deprimit ,
impeditque quominus aqua ebulliat , donec calorem contraxerit multo majorem ,
quam quo ad ejufdcm in vacuo ebullitionem excitandam opus fit . Item , mixtura
Itanni
plumbi , ferro candenti in vacuo impofita , fumum emittit , atque etiam
fiammam: eadem autem mixtura, in aperto acre, propter atmofphxrx incumbentis
pondus, ne fumum quidem, qui vifu percipi poflit , emittit . Similiter fieri potell,
ut ingens atmofpha:rx , qux globo Solis incumbit , pondus clficiat nc corpora ibi
in vapores
fumos abire queant , nifi ope caloris longe majoris quam qui eadem
,
in terra: noftrx fuperficic facillime in vapores
fumos folveret , idemque illud ingens pondus, vapores
exhalationes, fimul ac e Sole afeendunt, ftatim iterum condenfet ; cfficiatque , ut in Solis globum continuo recidant , caloremque ipftus aftionc fua eodem modo adaugeant , quo aer in terra noftra calorem ignis culinarii auget; itemque prohibeant ne ingens ille globus imminuatur, nili forte luminis
validi

&

&

&

&

&

&

Nam

&

&

&

&

&

porum quorundam cxhalationumque admodum tenuium emUfione.

Q.

Annon

radii luminis

in tunica retina

U E

XII.

incidendo in fundum oculi , excitant vibrationes quafdam

vibrationes, propagata: inde per folidas nervorum o-

qux quidem

pticorum fibras in cerebrum ufque, fenfum ibi videndi excitent? Nam, quandoquicalorem luum diutius ;
ut quodque corpus dcnfildiutillime confervat ; utique vibrationes partium fua-

dem corpora denfa conlervant

iimum ell , ita calorem fuum

&

Q_

tum

JE

S T

XIII. XIV. XV. XVI.

141

natura funt durabili, adeoquc propagari poliunt in longinqua ufque fpatia per
uniformis ac denis fibras , ad tranfmittendos in cerebrum videlicet

folidas materia;

motus fcnfuum omnium organis imprelfos. Etenim motus is, qui poflit diu in una
eademque parte alicujus corporis fe confervare ; poterit itidem in longinquum proex una parte in aliam

pagari

morus

ille

forte

reflectatur

modo

corpus

id

vel refringatur

nomogeneum

vel

Ccilicet

fit

interrumpatur

&

ne adeo

perturbetur per

inxqualitatem aliquam in corpore

QUAESTIO

XIII.

Annon

radii divertorum generum vibrationes excitant diverfa magnitudine ; quae

vibrationes, pro fua cujufque magnitudine , lenius diverforum excitent colorum; fimili fere ratione , ac vibrationes aeris , pro fua itidem ipfarum diverfa magnitudine, fenfus fonorum excitant diverforum ? Et nominatim , annon radii maxime refrangibiles , vibrationes excitant breviflimas , ad fenfum movendum coloris violacei faturi ; radii minime refrangibiles , vibrationes longilfimas , ad fenfum coloris
radii generum omnium intermediorum , vibrationes comparate interrubri faturi ;
fci licet

&

medias, ad lenfum colorum diverforum intermediorum excitandum?

QUfESTIO
Annon

poteft

fieri

ut

harmonia

& difeordia

XIV.

colorum

oriatur e proportionibus

vibrationum propagatarum per nervorum opticorum fibras in cerebrum ; fimiliter

dilcordia fonorum oritur e proportionibus vibrationum aeris? Sunt
ac harmonia
enim alii colores , fi juxta fe invicem politi fimul inlpiciantur , oculis grati , ut auri

&

&

indici

alii

autem minus
Q.

grati

X.

XV.

Annon imagines rerum obje&arum , ambobus oculis vifarum , coeunt in unum

eo in loco , ubi nervi optici , antequam in cerebrum ingrediantur , conveniunt ac
conjunguntur } fibris nimirum , qua: lunt in dexteriori parte utriufque nervi , coeunprogredientibus deinceps conjunftim ad cerebrum per nervum'
tibus illo in loco ,

&

qui eft a dexteriori parte capitis : fibrifque , qui funt in finifteriori parte utriufque
nervi , coeuntibus itidem eodem in loco ,
progredientibus deinceps conjun&im
ad cerebrum per nervum qui cft a finifieriori parte capitis ; duobus autem nervis
illis pofterioribus
in cerebro demum ita in unum convenientibus, ut fibri ipforum
unam duntaxat ibi imaginem conftituant ; cujus videlicet imaginis dimidium id ,
uod fit a dexteriori parte fenforii , veniat a dextra parte amborum oculorum , per
2 extrarn partem amborum nervorum opticorum , ad locum ubi nervi illi coeunt ,
indeque per nervum a dexteriori parte capitis in ipfum cerebrum ; dimidium autem
alterum ; quod fit a finifteriori parte feniorii , veniat fimiliter a liniltra parte amborum oculorum ? Etenim nervi optici eorum animalium , quorum ambo oculi eo.dem fpeflant , ( ut hominum , canum , ovium , boum , &.C. ) coeunt in unum antequam in cerebrum ingrediantur ; at nervi optici illorum animalium, quorum amjbo oculi non fpcflant eodem , ( ut pilcium
chamxleontis , ) vel non coeunt omnino, vel non ita in unum coeunt ut eorum capillamenta invicem intermifeeantur;
Equidem vera audivi

&

&

Q U E

XVI.

Siquis in loco tenebricofo alterutrum oculi fui angulum digito comprimat , ocuTumquc interea in partem contrariam avertat videbit is circulum coloribus variegatum , eorum fimilious , qui in pluma caudx pavonix conlpiciuntur . Si oculus & dir
;

gitus

OPTICES"

4i

LIB.

III.

immoti permaneant , colores ifli intra minutum fecundarium evancfcent : diautem preflus frequentamento identidem apparebunt . Annon hi colores oriuntur cx fimilibus motibus excitatis jam digiti preffu ac motu in fundo oculi , ac alias lumine ibi excitari folcnt ad fenium videndi movendum l Et annon hi motus
femel excitati , permanent circiter minutum unum fecundarium antequam cedent l
Et quum aliquis oculi pcrcudu , fulgorem qtiendam quafi luminis corufcamem ftbi
videre videtur ; annon ittiufmodi motus in tuntea retina tum excitantur iflo percuffu ? Et quum carbo candens motu celerrimo in orbem adlns , edicit ut totus ille
orbis videatur jgneus ; annon hoc ex eo evenit , quod motus in fundo oculi a radiis
luminis excitati , natura fua fint durabiles , pctmaneantquc ufque eo , donec carbo
candens , perafto orbe , eodem loci reverterit l Et quandoquidem motus in fundo
oculi lumine excitati ita lunt durabiles ; annon natura utique funt vibrantes i
gitus
giti

Q.

Quum

S.

XVI

aquam ftagnantem projeci us fit ,

lapis in aquam inciderat ,
, ubi

i do pcrcudu
excitata:, alipergunt ; indeque per aqua:
fuperficiem in circulis concentricis ad longa ufque intervalla propagantur . Item vibrationes five tremores in acre percudit aliquo excitati , a nuntio pcrcudus quoquoverfum in ipbxris concentricis ad longa uique intervalla deferri aliquantifpcr pergunt. Similiter itaque, cum radius luminis in corporis alicujus pellucidi fuperficiem
incidens, ibi refringitur aut redetlitur; annon fieri potefl, ut vibrationum five tremorum unda: eo patio in medio refringente aut rcnetlcnte ad pundum incidentia:
excitentur, atque etiam fuboriri pergant ,
propagentur, quando in fundo oculi ,
vel preffu motuve digiti, vel carbonis candentis lumine , fecundum experimenta jam
memorata , fint excitata: ! Idarque vibrationes , annon a puntlo incidentia: ad magna ufque intervalla propagantur ? Et annon radios luminis , motus fui celeritate
prarvertunt ; eofque identidem pranertendo , vices illas facilioris reflexionis faciJiorilque tranfmiilus lupra deferiptas ingenerant i Etenim , fi radii a deniion parte vibrationis recedere conantur, fieri utique potefl, ut a vibrationibus idis fe identidem prscvertentibus , accelerentur
retardentur alternis.

Iapis

in

quandiu eo in loco

unda:

oriri

&

Q:

&
U

X.

XVIII.

SI in duobus amplis altifque vitris cylindraceis inverfis duo parva thermometra.

vitrorum altero fit
, ut vitrum non contingant ; aerque cx horum
exhaufius ; vitraque hoc modo comparata , e loco frigido in calidum deferantur
utique thermometrorura id, quod erit in vacuo, incalcfcet nihilo minus, neque fere tardius , quam id quod non fit in vacuo . Annon jam calor ille exterior trans
vacuum defertur , vibrationibus medii cujufdam longe , quam cfl aer , fubtilioris i
quod quidem medium, exbaulto aere, tamen adhuc
vacuo fuperfit l Mediumque
hoc annon id ipfum cd , quo lumen refringitur
refletlitur,
cujus vibrationibus lumen calorem in corpora translicrt , vicefquc illas facilioris reflexionis faciliorifque tranimifliis acquirit i Hujufque medii vibrationes annon in corporibus calidis
eorum calor intendor fit
durabilior, efficiunt f Et corpora calida, annon calorem fuum in frigida contigua transferunt , vibrationibus hujulce medii e calidis itr
frigida propagatis i Aeque medium hoc, annon longe longequc rarius ed
lubtilius quam aer , longeque etiam magis elalticum
acluolutn l Et annon corpora
omnia facillime permeat , perque coelos univerfos vi fua elaflica etl diffulum i
ita fint fufpcnfa

&

&

&

&

&

Q.

Annon
diverla

IE

XIX.

luminis refraflio oritur ex denfitate medii hujus

arthcrii

in locis diverfe

lumine nitnuutn a denfioribus partibus medii femper recedente

Et annon.
hujus

Digitized by

Google

n U
hujus medii
poribus

denfitas

craffis

vacua

JE

major
;

XX.

eft in fpatiis liberis

quam

aqux

intra

&

& XXL

apertis,

vitri , cryftalli

corporum deniorum

qua

I4J
fint aere aliifque cor-

gemmarum

aliorumque

poros ? Etenim quum lumen per vitrum aut cryftallum tranfmittitur ,

oblique admodum in ulteriorem ejus tupcrficiem incidens
toto re, ex
fleftitur; reflexio illa ex toto, a denlitatc potius
vigore medii quod eft extra ultraque vitrum, quam ex ejuldem raritate
imbecillitate , oriri debet.

&

Q U

JE

&

&
T

XX.

Annon medium hoc xthercum , pro eo ut ex aqua , vitro , cryftallo , aliifque

craffis dcnfifque corporibus in Ipatia vacua catur , denfius evadit paulatim
; coque
patto radios luminis refringit , non fimul
icmel in uno puntto , fed gradatim
eos in curvas lineas flectendo ? Et annon medii hujus condcnfatio , qux ita gradatim , ad ulque intervalla aliqua a corporibus porrigitur ; eoque paffo in caufa eft
quamobrem radii luminis , qui prope corporum deniorum extrema interje&o aliquo
intervallo tranleunt , inflectantur i

&

Q.

Annon
tarum

&

hoc medium multo

cometarum

quam

iE

XXI.

rarius ell intra corpora denfa Solis, ftellarum, planein vacuis Ipatiis cceleltibus interjectis

? Et a corporibus
ilbs ad ufque ingentia intervalla , annon denfius perpetuo dcnfiufque evadit
eoque
efficit, ut
magna illa corpora erga fe invicem gravia fint,
ipforum partes fingulx erga ipfa corpora ; omnibus nimirum corporibus
qua parte medium
,
denfius eft, ea ex parte recedere conantibus in partes rariores? Etenim
, fi hoc medium rarius fit intra corpus Solis, quam in ejufdem fuperficie ;
in ipla fuperficie
rarius, quam, intencClo extrinfecus ccntefimx partis uncia: unius a corpore Solis inillo adhuc
loco rarius, quam inrerjeCto quinquagefimx partis
tervallo;
uncix
hoc pollrcmo in loco rarius , quam in orbe Saturni :
a corpore Solis intervallo;
equidem nihil caufa: video , quamobrem increlcenti denfitati ufquam locorum ullus
coniti tu tus fit finis , quominus per omnia intervalla ,
a Sole ad Saturnum,
adhuc ufque, porrigatur . Qux quidem denfitas, quanquam , ingentibus interjeClis
,

&

paCto

&

&

&

&

&

&

intervallis, fortalfe lentilfimis augeatur accremcntis; poterit

tamen, fiquidem vis etorpora vi ca omni, quam gravitatem appellamus , a denfioribus partibus medii ad rariores verius impellere . Valde autem
magnam efte medii hujulce vim clafticam , ex vibrationum fuarum celeritate eft
colligere . Soni feruntur circiter 1140 pedes Anglicos , intra minutum temporis fecundarium ;
munitorum lentem octove primariorum fpatio , circiter centum milliaria Anglica emetiuntur . Lumen a Sole ad nos defertur, circiter feptera oiiove
minutorum primariorum fpatio : qux qffidem inter Solem
terram tfiftantia eft
circiter 70000000 milliarium Anglicorum ; fiquidem Solis parallaxis horizontalis
fit circiter 12" . Jam vero
vibrationes five pullus hujus medii , quo vices illas alternas facilioris reflexionis faciliorifque tranlmifliis generare queant, lumine celerioconfcoucnter amplius 700000 partibus celeriores quam eft mores fint oportet ;
tus fonorum. Vis igitur elallica hujus medii , pro ratione fux denfitatis, debet efle
amplius 700000 x 700000 ( hoc eft, amplius 490000000000) partibus major, quam
eft vis claftica aeris, pro ratione lux itidem denGtatis .
velocitates pulluum in
mediis elafticis lunt in fubduplicata ratione elafticitatum
raritatum mediorum , filaftica hujus

admodum

medii

fit

magna

&

&

&

Nam

&

mul fumptarum.

Quemadmodum

attraflio in parvis
quam in majoribus y

magnetibus fortior eft, pro ratione magnitudinis iplorum,

gravitas in fuptrficiebus parvorum planetarum
major eft, pro ratione magnitudinis iplorum, quam in fuperficiebus planctarum magnorum; & elcflrica attiadbqne agitantur corpora exigua inulto magis quam grandia: ita radiorum laminis exiguitate fieri poteft, ut vis agentis
, quo refringuntur^

&

mid-

0 P T

144

C E S L

I B.

III.

fit fortior. Et fimili ratione, fi quis exiftimet xtherem conflare poflc ( ficuti
aer nofter confiat ) cx particulis a fe invicem recedere conantibus ,( ille enim aeejus particula longe tenuiores eife quam aeris , vel
ther quid fit non definio ,)
etiam luminis ; utique mira particularum ejus tenuitate fieri poterit , ut fortior fit
vis qua illi' particulae a Ic invicem recedant , atque inde ut medium ifiud longe maconlequenter corporum projeaoruin
gis fit rarum magitque clafiicum quam aer,

multo

&

&

&

motui longe minus refiftat , longe autem magis corpora

qui eft fefe quoquoverfum expandendi

Q U

/E

crafia

apprimat eo conatu,

XXII.

&

&

comctx
crafia corpora omnia movebuntur multo liberius
Annon planetae
multoque eis minus .refifietur , in hoc xthereo medio , quam in ullo fiuido quod
fpatium omne penitus nullifque interjeilis meatibus in totum compleat , quodque
proinde multo denfius fit quam argentum vivum aut aurum ? Et rcfiftentia hujus
medii annon adeo exigua ene poterit, ut inftar nihili reputetur? Exempli gratia: Si
xtherem hunc ( id enim ei nomen quidni imponam? ) exiftimemus 700000 panibus
magis elafticum dTe quam acrem noftrum , atque etiam amplius 700000 partibus
magis rarum ; jam ejus rcfiftentia amplius doooooocc partibus minor foret , quam
aqux . Tam exigua autem rcfiftentia , per decem millia annorum vix planetarum
motibus variationem ullam induceret , qux fcnfu percipi portet . Quod fi quis illud
hic quxrat , qui fieri poflit ut medium aliquod tam fit valde rarum ; offendat is
velim , quomodo acr nofter , in atmofphxra fuperiori , rarior efle queat quam aurum , amplius centies millies millenis partibus . Oftendat infuper , quomodo corpus
electricum, quum fricetur , exhalationem emittere poifit tam raram tamque fubtiIem,& tamen eodem tempore tanta vi prxditam , ut quamvis emiflione i pilus nihil
quicquam de corporis elettrici pondere ( quod quidem lenfu percipi queat ) diminuatur, iplaque per fphxram diametro amplius binorum pedum fit ufquequaque diffudi , valeat tamen , intervallo amplius pedali a corpore elcilrico , auri cuprivc brafurfum fere quove patio magnetis effluvia tam rara atque fubtilia
leas agitare
efle pofiint, ut per laminam vitream tranfcuntibus minime refillatur, neque decotamen tanta cire vi prxdita , ut acum magneticam
rum vi quicquam diminuatur ;
ultra vitrum pofitam facile circumagant.

&

&

Q U B

XXIII.

Annon

Vifus efficitur prxeipue medii hujufce vibrationibus , qux in fundo oculi

indeque per folida, pellucida,
uniformia, nervorum opticorum capillamenta , ulque in fentiendi locum propagentur ? Et Auditus annon
efficitur vel hujufce vel alius cujufdam medii vibrationibus, qux tremoribus aeris ia
nervis auditoriis excitentur , indeque per folida , pellucida ,
uniformia nervorum
iftorum capillamenta ad ufque fentiendi locum propagentur ? Et fimiliter in reliquis

&

radiis luminis excitentur,

&

fenfuum

JE

XXIV.

Annen motus

animalis, medii ejufdcm efficitur vibrationibus; qux in cerebro poindeque per folida, pellucida,
uniformia nervorum
capillamenta , in mufculos , eorum contrahendorum ac dilatandorum gratia , propagentur ? Nervorum capillamenta lingula folida efle pono
uniformia ; ut motus
vibrans medii xtherci , per ea uniformiter
non interrupte ab ufque uno extremo
ad alterum propagetur: nam obftru&iones nervorum paralyfin inducunt . Quo autem fatis uniformia fint, exiflimo ea pellucida efle fingula; quamvis reflexiones lutcftate voluntatis excitentur,

&

minis in cyliudraceis ipforiun lupcrficicbus

&
&

efficiant ut totus

nervus (cx capillamentis

Digitized by

Google

Q,

S T

ficiebus reflectentibus

xxr.

&

compo litus

permultis

tis

;.

145.

) opacus videatur
albus. Etenim opacitas oritur cx fuperqua: medii hujufce motibus turbandis
interrumpendis apta:

fmt

Q.

K.

XXV.

Annon alia: funt adhuc radiorum luminis proprietates congenitae, prj-ter eas qui
hailenus delcrintz funt? Utique aliam congenitam proprietatem aperit nobis refragio cryjlalli Islandict ; quam quidem primo dcfcripfit Enifmus Bartholinus ; accuratius
autem pofica Hugcnius, in libro fuo de lumine gallicc edito. Eli cryttallus illa la-

&

nflilis , aquam , vel cryltallum de rupe , pclluciditatc xquiparans ;

adeo patiens , ut etiam candefieri polfit , nec tamen in po; caloris
calore vehcmcntifTimo in calcem redigitur , nec tamen
llerum translucere delinat;
liquefeit. In aqua diem unum vel alterum macerata, polituram luam naturalem aalia corpora levia , indar cleCtri,
mittit. Panno affrifta , attrahit Tibi ftraraenta,
vel vitri. Et, cum aqua forti , ebullitionem ciet. Videtur clTe lapis ejus generis ,
quod vulgo talcum appellant. Invenitur ea fere fpecie , qui ell parallclopipedi obofto angulis (olidis . Parallelogrammorum
liqui; lateribus lex parallelogrammis ,
anguli obtuli funt graduum 101 , 51' ; acuti autem graduum 78 , 8'
Angulorum
C, ( Ftg. 4. Tab. I. ) confolidorum duo , fibi invicem ex adverlo oppofiti , E

pis pellucidus

coloris expers

&

&

&

&

&

tinentur ternis angulis obtufis ; reliqui autem lex , angulis obtufis lingulis ,
binis
Findit fe facile in plana , qui fmt laterum cuivis parallela ; in alia autem
.
nitentem , non illam quidem
plana , non item . Findit fe in fuperficiem politam
iniqualem . Interraditur facillime ;
perfecte planam , fed afpcram aliquantillum
&, propter nimiam mollitiem, igre admodum perpolitur. Politur melius fuper vitro livi
fpeculari, quam fuper metallo;
adhuc melius fortafTe in pice, corio,
aut membrana. Oportebit autem deinceps oleo vel ovi albumine defricari, ad rafulxvigandas ; quo demum patio , valde perlucida evadet
ras implendas
expolita. Verum ad plurima quidem experimenta, nihil opus ell ut poliatur. Si hujus lapidis cryllallini frudum libro typis imprelTo imponatur ; literx finguli , per cryllallum illam infpeftx. gemina quadam refraftione videbuntur bini. Et, fi quis luminis radius in quamlibet ejus fuperficiem incidat , vel ad perpendiculum , vel quovis obliquo angulo ; dividitur is continuo , gemina ida refrattione , in duos radios
Quorum quidem radiorum uterque eodem ell colore , ac ipfc radius incidens ;
inter fe etiam pares, ad quantitatem luminis , vel ferme pares videntur . Duarum
illarum refractionum altera eo modo efficitur , quomodo ex ufitatis optices legibus
effici debet ; ita nimirum , ut finus incidentia: ex aere in hanc crydallum , eam habeat rationem ad finum refractionis, quam habent 5 ad 3. Altera, qui appellari potelt refractio inulitata , efficitur fequenti lege
Sit A
B , fuperficies crydalli refringens ;
illam
, angulorum folidorum ad
fuperficiem maximus;
F, fuperficies ex adverfo oppofita;
E
K , linea ilti
luperficiei perpendicularis , Hxc linea perpendicularis , cum crydalli acie extrema
F , angulum continet graduum 19 , j' . Junge K F ;
in ea fume K L ita, ut
angulus K
L fit graduum <5 , 40' ; angulus autem L
F, gradum ia, 23' Quo
.
facio , fi jam linea S
reprxfentet radium aliquem luminis incidentem ad
,
quovis angulo , in fuperficiem refringentem
edo
radius refractus
finuum , 5 ad j , fecundum
is autem , quis fit , invenietur ex data illa proportione
xqualis linei K L; ducatur
ufitatas optices leges. Ducatur deinde
, parallela
autem ita , ut jaceat illa ad ealdem partes ab
junge
X;
, ad quas L jacet a K ;
eritque hic linea
refractione delatus
, radius refractus alter , inufitata videlicet
a
ad X.
incidat utique ad perpendiculum in fuperfiJam fi igitur radius ille incidens S
ciem refringentem ; erunt bini ifli radii
, in quos ille refringendo erit
acutis

&

&
&

&

&

&

&

&C

ADBC;

VX

TX

difpertitus

paralleli

fati lineis

&

T
TV&T X
C K & C L altero nimirum
;

TV

&

&

idorum radiorum

ad

fe

O P T

H6

C ES L

I B.

III.

ufitstis optices legibus

, quomodo ex
per rcfraflionem inufitatam , divergente a linea perea angulum
X, graduum circiter 61 ; uti expe-

ad perpendiculum per cryftallum tranfmitrcnte

fien debet

altero

&

pendiculari,

autem

TX

continente

cum

VT

rientia quidem compertum cfl . Atgue hinc planum V

X , eique fimilia plana ,
quae quidem parallela funt plano C F K , appellari poterunt /lana ferpendicularis replaga ea , quo fpcflant lincx
fraBionis :
dufli , appellari

KL&VX, aK&V

&

poterit plaget mufitatx refraBionii .

Simili ratione , cryflallus de tufe

habet rcfraflionem . Verum differentia

duarum rcfraflioiuim minor cll , nec tam manifefta, quam in cry (lallo Islandica.
Quum radius
qui in primam cryftalli Islandici fuperficiem inciderat , difpertitus cll in duos radios
iique
duo radii aa polleriorem cryftalli fu;
pcrficicm perveniunt ; radius ille
qui in prima fuperficie rcfraflus fuerat ratio,
ne ufitata , idem , in fecunda fuperficie , ufitata iterum ratione integer refringetur
radiufque alter
X,qui in prima fuperficie rcfraflus fuerat ratione inufitata, idem,
in fecunda fuperficie , inufitata iterum ratione integer refringetur : adeo ut hi ambo radii emerluri fint c fecunda illa fuperficie , in lineis primo incidenti radio S

ST,

geminam

TVT X
TV

parallelis

Quod fi duarum cryftalli Islandici portionum altera poft alteram ita fit collocata, ut pofterioris fuperficies fingulx, fint prioris fuperficiebus lingulis comparate paralleli; jam radii illi, qui in prioris cryftalli fuperficie prima , refringebantur ratione
ufitata , iidem ufitata iterum ratione refringentur in pollerioribus fuperficiebus omnibus :
qui radii in prioris cryftalli fuperficie prima, refringebantur ratione inufitata , iidem inufitata iterum ratione in pofterioribus omnibus fuperficiebus refringentur. Quod idem quoque fimiliter evenit , quocunque modo ad fe invicem inclinati
fuerint cryftallorum fuperficies ; dummodo plana fua refraflionis perpendicularis fint
inter fe parallela
Eft igitur congenita quidam radiorum luminis differentia , qua fit ut , in hoc quidem experimento , radiorum alii perpetuo refringantur ratione ufitata , alii autem
perpetuo ratione inufitata. Etenim fi differentia ifta non clfct congenita , fed orire-

&

tur ex novis modificationibus , qui quidem in prima refraflione radiis imprimerentur ; utique ea novis itidem modificationibus , in tribus fcquentibus refratlionibus,
porro immutaretur . Immutatur autem nequaquam; fed eaJcm manet perpetuo, unumque ac eundem in radiis effeflum obtinet in refraflionibus illis univerns . Quare refraflio inufitata pendet ex congenita quadam radiorum proprietate . Idque adhuc inquirendum reftat , annon ctiamnum alii fint aliqui proprietates congeniti radiorum , quas humana nondum obfervavit perfpicacia

Q U
Anncn radiorum
praedita

Etenim

fi

jE

XXVI.

luminis diverfa funt latera , diverfis proprietatibus congenitis

plana perpendicularis refraflionis fecundi cryftalli , polita fint

ad reflos angulos cum planis perpendicularis refraflionis primi cryftalli ; jam radii
qui in trajeflu primi cryftalli refringebantur ratione ufitata , iidem omnes in trajeclu fecundi refringentur ratione inufitata ;
qui radii in trajeflu primi cryftalli
refringebantur ratione inufitata, iidem omnes in trajeflu fecundi refringentur ratione ufitata . Quare non funt duo diverfa radiorum inter fe natura fua differentium
genera, quorum alteri quidem perpetuo
in omni politu refringantur ratione ufitata , alteri autem femper
in omni politu refringantur ratione inufitata : fed duo
illa radiorum genera in experimento jam fupra in XXV. quxftionc memorato , hoc
lolum inter fe differebant , quod radii , pro diverfo fuo politu , diverfis fuis lateribus
fpcflabant plana perpendicularis refraflionis cryftalli.
in prifenti experimen,
to , unus idemque radius refringitur alias ufitata ratione , alias inufitata ; pro eo ,

&

&

&

Nam

quo pofitu

latera

iplius fint

ad cryftallos convufa

Si

eadem

radii

alicujus latera
(pe-

QUESTIO

XXVII.

147

; jam radias ille refringetur una eademque ratione in utraque cryftallo . Sin autem radii latus id , quod converfum fit ad
plagam inufitatae reiraclionis prioris cryllalli , dillet nonaginta gradibus ab eo cjufdem radii latere , quod (pedet ad plagam inufitatae refradionis fecundx crytlalli ;
( quod quidem effici potetl , ita convertendo fecundam cryliallum , ut illa diverfo
confequentcr radios ipfos luminis, fpedet; ) jam
jum poiitu priorem cryliallum,

fpedent ad cafdctn partes utriufque cry (lalli

&

refringetur diverfis rationibus in diverfis cryllallis . Ut definire poliis, ucryliallum , refringendi fint ratione ufitata ,
, qui incidunt in fecundam
; nihil aliud opus ell , quam ut fecunda illa cryllallus ita convertatur , ut ejus plaga inufitata: refradionis fit ab hoc vel illo radii latere pofita .
Quare unufquifque radius ita confiderari poterit, ut in eo quatuor concipiantur plaga: live latera ; quorum quidem duo inter le ex adverfo oppofita , faciant ut radius
toties refringatur ratione inufitata , quoties alterutrum eorum converfum fit ad cryllalli plagam inufitatae refradionis; reliqua autem duo, quoties eorum quidem alter-

radius

trum

ille

radii

an vero inufitata

convcrlum fit ad plagam htufitatf refractionis , non tamen efficiant ut radius

prxterquam ufitata , ratione refringatur . Quorum itaque laterum priora
,
appellari poterunt latera inufitata: refradionis. Et quoniam ha: difpofiquartam binarum crytones in radiis inerant, antequam ii in fecundam, tertiam ,
fl.illorum luperficiem inciderent; nec quicquam omnino immutabantur hae difpofitiones , ( quod quidem percipi potuerit , ) refradione radiorum in tranfitu fuo per
illas fuperneies; radii autem refringebantur unis cifdemque legibus in unaquaque fupcrficierum quatuor: videtur utique, ha(ce dilpofitiones radiis fu de congenitas, nec
prima refradione quicquam omnino fuide immutatas ; verum carum quidem ipfarum efficientia , radios in primam fuperficiem cryllalli primx incidentes , refrados
fuide ; alius quidem ratione ufitata , alios vero inufitata ; pro eo ac ipforum latera
inufitatx refradionis , tunc temporis vel /pedarent plagam inufitata: refradionis illius

utrum

alia ulla

quidem duo,

&

cryllalli , vel fitu ei tranfvcrfo edent pofita.

Habent igitur finguli radii luminis, bina latera inter fe

ex adverfo oppofita, quibus quidem lateribus congenita ed proprietas ea , e qua pendet refradio inufitata ;
altera autem bina latera , proprietatis illius expertia . Idquc adhuc inquirendum reilat.annon etiamnum alix proprietates fint luminis , quibus latera radiorum differant
inter fe didinguantur .
Hadenus laterum radiorum differentiam ita explicavi , ut radios in primam cry-'
Halium ad perpendiculum pofuerim incidentes Verum , fi oblique incidant , idem>
plane erit experimenti exitus . Qui radii in prima cryllallo refringuntur ratione ufitata, iidem in fecunda cryllallo refringentur ratione inufitata; quoties binarum cry(lallotum plana perpendicularis refradionis , fint inter fe , uc fupra , ad redos angulos pofita
contra .
Si binarum cryllallorum plana perpendicularis refradionis , fint inter fe neque parallela , neque ad perpendiculum pofita , fcd angulum acutum contineant ; jam duorum iliorum radiorum e prima cryllallo emergentium uterque dividetur inluper in
binos radios , in mgrelfu (ecundx cryllalli . Etenim , in hoc cafu, radioli , ex quibus uterque duorum iliorum radiorum confiat , habebunt alii latera lua inufitata:
refradionis , alii autem latera lua altera , converfa ad plagam inufitatx refradionis

&

&

fecundi cryllalli

Q U

XXVII.

Annon

errantes funt hypothefes illx omnes, quas ufque adhuc in id confinxerunt

modificationes explicarent l
, ut phznomcna luminis per novas radiorum
Non enim pendent phxnomena illa ex novis modificationibus, C quomodo commenti
funt phyfici ; ) fcd ex congenitis &. immutabilibus radiorum proprietatibus

philolopbi

HU J-

Digitized by

Google

OPTICES

148

Q U

fE

L1B.
I

III.

XXVIII.

Annon errantes funt hypothefes illae omnes , quibus lumen in preffu quodam ,
in his omnibus
feu motu per medium fluidum propagato , confidere fingitur l
hypothefibus phaenomena luminis ulquc adhuc ita explicarunt philofophi , ut ea ex
novis quibufaam radiorum modificationibus oriri potuerint . Qua: elt opinio errans
Si lumen confideret in preflu folummodo , propagato fine motu aftuali ; utique
non podet id agitare
refleftunt
calefacere corpora , qua: id refringunt
Si lumen confideret in motu . propagato ad omnia intervalla in punfto temporis ; jam
ad motum idum generandum opus edet vi infinita , fingulis momentis , in particulis fingulis lucentibus
Et , fi lumen confideret vel in preflu vel in motu , propagato per medium fluidum ; five in momento id fieret , five in fpatio temporis y 11tique futurum edet , ut id in umbram fefe inflefterer
Etenim predus vel motus
in medio fluido , ultra quodvis obdaculum , quod partem aliquam motus impediat
propagari non potefl in lineis reftis ; (ed omnino fefe infleftet
diffundet quaquaverius, in medium quiefeens quod ultra id obdaculum jaceat . Vis gravitans deorfum tendit . attamen aqua: predus , qui ex vi gravitatatis oritur, tendit quaquaverfus vi aequabili ;
pari facilitate, panbufque etiam viribus, propagatur in latus, ac
deorlum y
.'per
curvas vias , ac per reflas . Unda: in fuperneie aquae ftagnantis, dum oras lati cujufvis obdaculi prxterlabuntur , quod eas partim impedit; infleftunt fefe
dilatant diffunduntque gradatim in aquam ultra id obdaculum quiefeentem Undae, pullus , feu vibrationes aeris , in quibus foni confidunt inflcflunt fc
fonus campanx vel tormanifedo , licet non tantum quantum undx aquae
menti bellici audiri potefl trans montem, cujus interpofitu corpus id quod fonum cmittit , ne polfit oculis cerni , intercluditur y
foni propagantur pari facilitate per
tubas incurvas , ac per reflas . At lumen nunquam compertum eft vias incurvas ingredi , nec fefe in umbram infleflere
Nam llellx fixx, planetarum cujufvis interpo.
litu, continuo evanelcunt ; itemque Solis partes aliqux , interpofitu Lunx , Mercurii, aut Veneris. Radii, qui proxime ipfas alicujus corporis extremitates tranfeunt ,
inflefluntur quidem aliquantillum , corporis illius aflione ; quomodo fupra eft expolitum
verum harc quidem inflexio , non ad umbram verfus , fed ad contrarias fit
partes y idque in ipfa duntaxat tranficione radii prope corpus extremum. Simul ac id
corpus prfterveflus fit , refla deinceps progreditur.
lnufitatam cryflalli Islandicx refraftionem ope predus vel motus propagati explicare , nemo ( quod fciam ) ulquc adhuc conatus elt , prxtcr unum Hugcntum y qui
quidem ad hunc finem duo diverfa in iila cryftallo ineffe media vibrantia confinxit .
Verum ipfe , poftquam rcfrafliones iftius cryflalli , quxnam edent , in binis frudis
adpofitis expertus tuillety eafque tales , quales fupra expofitx funt , compendet ; faffus ed fe ad eas explicandas, quo fe verteret, plane jam nefeire. Etenim predus vel
motus a lucente corpore per medium uniforme propagati , neceffc ed ut fint ab omni
fui parte confimilcs. At radios luminis, per experimenta illa in binis crydallis fact.i
condat in diverfis fui; lateribus diverfas habere proprietates . Sufpicatus elt Hugtnius ,
xtheris pulfus , inter tranfeundum per primam cryllallum , acquirere fibi pofle novas
quafdam modificationes; quibus utique efficeretur, ut iidem in fecunda crydallo, per
hoc vel illud deinceps medium , pro politu illius cryflalli , propagarentur : at quales
illae modificationes edent , explicare non potuit: nec * quicquam omnino comminifei , quod fibi ipfi podet facere fatis . Quod fi is illud porro intellexiflet , utique
inufitatam refraftionem non cx novis modificationibus , fed ex congenitis
immutabilibus radiorum proprietatibus pendere ; jam
hoc ci vifum fujifct nihilo minus
difficile explicatu , quemadmodum dilpofitioncs iltx , quas ille a prima crydallo ra-

Nam

&

&

&

&

&

&

Nam

&

&

&

diis

* Meir ptur
fica.

de

dire

U jumieie,

commeat

ce It fc fti

, jt

nti

rien treuvi

jafqu'ici

qui

me

ftlirfejpt

H-

c. 5. pg. yi.

Digiti

>

Google

&.

o xxpiii.

149

jam ante , quam in iftam cry [lallum inciderent ,

, in eis
&. in univerfum, qui fieri pollit , ut otnncs radii , quos corpora
ab ufquc prima fua origine halucida emittunt , dilpofitiones illas in fe ab initio
beant . Mihi fane hic res nullos omnino videtur habere polle explicatus , fi lumen nihil fit aliud quam prelfus quidam vel motus per itherem propagatus .
Porro, ex his hypothefibus , illud etiam nihilo minus difficile cll explicatu , qui
facilioris tranffieri poffit , ut radii fint alternarim in vicibus facilioris reflexionis
mifliis . Nifi quis hoc forte fibi comminifci velit ; utique in omni loco inclfe duo media ztherea vibrantia ; quorum quidem alterius vibrationes , lumen conllituant ; vibrationes autem alterius , quoniam celeriores fingentur , efficiant , quoties prioris vibrationes illas prevertunt , ut illi prioris vibrationes fint in illis vicibus . Verum qui
fieri queat, ut per fpatium univerfum diffula fint duo itherum genera , quorum hoc
illud conliequenter in hoc viciffim agat , nec tamen mutuos fuos motus
in illud ,
perturbent ; concipi utiaue non potcfl . Quomiretardent, diffringant, difpergant
nus autem coeli mediis fluidis ( nifi fupra modum rara fint illa ) repleri debeant, facometarum per (paria cceldlia undique
quaquaverfum
ciunt omnino planetarum
diis impreflas exiflimavit

inelfe potuerint;

&

&

&

&

&

&

Inde enim liquet , fpatia ccelcllia omnis fenfibilis reconiequenter omnis fenfibilis materii , expertia effe
filtentix ,
Etenim vis rebitens mediorum fluidorum , oritur nartim ex attritu partium mepartim ex vi inertiae materii . Qui pars refiltcntix corporis fphirici , oridii ,
tur ex attritu, partium medii y ea ell quamproxime ut diameter , vel , ad fummum ,
velocitate corporis illius fphirici
Qux autem illius refiut faClum ex diametro
flentix pars oritur ex vi inertix materii
ea cll ut quadratum ejuldem falli
Atque hac quidem differentia , diflingui poterunt inter fe bina illa refillcntix genera in
quovis medio. Diltinfla autem illa cum fuerint , apparebit refulcntiam corporum ,
idonea aliqua velocitate moveantur in acqui quidem idonea fint magnitudine ,
re , aqua , argento vivo , vel quovis iitiufmodi fluido , oriri fere totam ex vi inertix
regulares atque durabiles motus

&

&

&

&

partium fluidi, t
Jam quidem ea pars refillcntix cujufvis medii, qux oritur ex tenacitate, frillu, vel
diminui poterit , dividendo materiam in minores partes, effi,
ciendoque ut partes ei magis lubrici fiant
lxvigatx
At vero ea rcfilfentix pars
qui oritur ex vi inertii , proportione refpondet denfitati materii ;
diminui nequit , nec dividendo materiam in partes minores , nec alia ulla ratione , nifi ita fi,
denfitas ipfa diminuatur . Atque hifce de caufis , mediorum fluidorum denfitas pro-portione refpondet refiflentix ipforum quamproxime
Qui liquores parum inter fe
differunt denfirate ; ut aqua, fpiritus vini, fpiritus re lina; terebinthini, oleum calidum ,
fimilia ; iidem etiam parum inter fe difTerunt vi refiflente
Aqua tredecim
vel quatuordecim partibus levior ell , quam argentum vivum
& coniequenter ij
vel 14 partibus rarior
ejufdem vis quidem rcfillens , tanto vel circiter tanto minor ell quam argenti vivi; uti in pendulis experiendo comperi. Aer apertus, quem
fpiritu ducimus , oflingentis vel nongentis partibus levior ell quam aqua ;
confequenter totidem partibus rarior
ejufdem vis quidem relidens , eadem vel fere
attritu partium medii

&

&

&

&

&

&

eadem

proportione minor ell quam aqux ; uti in pendulis fimiliter experiendo comperi . Porro in tenuiori aere , vis refillens ulque diminuitur ; donec tandem , rarefeente ulterius aere , minor ea lalla fit quam qui fenlu omnino percipi queat .
plumulis in aperto aere cadentibus , multum quidem refiditur
at eidem in vitro

Nam

alto, e quo aer,

bum

quam

ipfum vel aurum

poterat maxime, exhaullus fuerit, pari celeritate, ac plumcadere cernuntur : uti fxpius expertus fum . Unde videtur

fane relidentia ufque diminui

qua proportione

denfitas ipfa diminuitur fluidi

Ne-

que enim ullis experimentis compcno, corpora qui moventur in argento vivo , aqua, vel aere , aliam fibi ullam offendere refillentiam fenfibilcm , prxter eam qui
ex illorum ipforum fluidorum fenfibilium denfitate
tenacitate oritur; quam tamen
aliam aliquam refidentiam omnino offendere deberent, fi occultos fluidorum iflorum
meatus , & quidem alia etiam fpatia omnia , repleret aliud adhuc fubtile atque 'den-

&

fum

J S

o P T

C ES

L I B.

III.

quo acris quam poterat plurimum ex. Jam , fi refiftcntia in vafe , e

hauftum fuerat , centum duntaxat partibus minor ellet , quam in aperto aere ; utique illa ipfa circiter decies centenis millibus partium minor foret, quam relidentia
argenti vivi . Atqui rcfiftentia in ifliufmodi vafe evacuato , multo quam ditium ell
minor efle videtur ; multoque etiam adhuc minor in cxlcftibus fpatiis , intervallo
trecentorum vel quadringentorum milliarium in altitudinem , vel adhuc longius a
terra . Ollendit enim D. Boyltut , aerem in vafis vitreis amplius decies millics folito rariorem fieri pofle . Spatia autem ccelcftia multo magis vacua funt aere , quam
ullum fpatium quod nos quidem hic poffimus evaeuafle . Etenim , cum aer compreffus lit atmolphxrx incumbentis pondere ; denlitas autem aeris , proportionalis fit vi
cum comprimenti ; fequitur utique, ponto calculo , aerem , intervallo circhcr feptem
milliarium Anglicorum a terra in altitudinem , quadruplo rariorem efle , quam ia
fuperficic terrx ; intervallo quatuordecim milliarium , decies
fexies rariorem quam
in fuperficic terra: ; intervallo milliarium 21 , 28 , vel 35 , circiter 64 , 256 , vel
intervallo milliarium 70 , 140, vel 210,
1024 partibus rariorem efle, comparate ;
partibus circiter 1000000, toooooocooooo , vel iooooooooaooooooooo rariorem efle

Tum fluidum

&

&

Ot

fic

deinceps

Calor multum facit ad fluiditatem , diminuendo tenacitatem corporum . Fluida

multa corpora , qux alioqui fluida non (unt
augetque fluidiratem liquorum
tenacium, ut olei, balumi, mellis,- corumque vim refillentem eo paclo imminuit.
At aquae vim refillentem non multum imminuit quod utique facere deberet , liquidem aqux refiftcntix pars aliqua notatu digna oriretur ex attritu vel tenacitate
fere tora , ex vi incrpartium fuarum . Quare aqux vis refiilcns oritur praecipue
tix materix fux . Et confcquenter , fi fpatia cceleltia xque denfa eflent , ac aqua
fi xque dcnla cfhaberent utique vim refillendi non multo minorem , quam aqua
fcnt-, ac argentum vivum
vim refillendi haberent non multo minorem, quam argentum vivum fi perfede plancquc denfa Client , fiye materix plena , Gne ullo ofubtilis ellet ea matetia ; vim re/imnino fpatio vacuo
quantumvis licet fluida
ftendi tamen haberent majorem, quam argentum vivum . Globus plane folidus, in
ifliufmodi medio , amitteret amplius dimidiam motus fui partem , interea dum fpatium ternas fui diametros longum percurreret . Et globus non [dane folidus, C quarelia funt planetarum corpora, ) citius fiftcretur. Quo itaque locus fit diuturnis
gularibus planetarum cometarumque motibus, omnino ncccfle ell ut fpatia ccelellia
nili forte excipiendi erunt tenuifiimi aliqui vapores , exomni materia fint vacua
comehalationes, vel effluvia , qux oriantur ex atmofphxris terrx , planetarum
xthereum aliquod medium longe lorvgcque ratiflimum , quale fupra detarum ;
reddit

&

&

&

&

&

fcriplimus

na naturx

.
;

Fluidum denfum , nullo modo utile efle poteil ad explicanda phxnomecometarum motus , ope gravitatis , mequando planetarum quidem

&

explicantur fine illo . Nihil aliud facere poffet ilhufmodi fluidum , nifi ut maretardaret , efficeretque ut naturx
gnorum illorum corporum motus interturbaret
in occultis corporum meatibus , nihil aliud quam fideret parordo languefceret ;
vis omnis atluofa confitium fuarum motus vibrantes , in quibus calor ipforum
flit. Porro, ut ad nullam rem utile ell ifliufmodi fluidum; e contrario autem impediret operationes naturx, languidiorelque eas redderet; ita nulla firma ratio- ell, qux
nos adducat ut exiftere id omnino credamus ; idcoque penitus rejiciendum ell . Quod
preflii vel
fi illud rejeflum erit ; rejicientur fimul hypotheles ex , quibus lumen in
motu per iftiufinodi medium propagato confidere fingitur
Iftiuflnodi autem medium ut rejiciamus , auftores nobis funt antiquiflimi illi
celeberrimi Grxcix Phoemcarque phflofophi ; qui principia philofophix fux ,. fpatium
gravitatem atomorum poluerunt ; tacite attribuentes, vim graviinane , atomos ,
tatis , alii alicui caulx a materia denfa diverfx . Cujus quidem caufx pbyfici recentiores, in rebus naturx fpeculandis, nullam rationem habuerunt; hypothefium commenta confingentes, quibus phfnomcna omnia ex mechanicis legibus explicarent
contracontemplationem aliarum caularum , in metaphyficam rejicientes.
, e
lius

&

&

&

&

&

Cum

.-

Q_

K.

XXIX.

151

&

&

officium
finis, ut ex ph?norio, philofophix naturalis id revera pncipuum fit
ab effe&is ratiocinatione progrediamur
menis fine nftis hvpothefibus arguamus ,
ad caufas , donec ad ipfam demum Caufam primam ( qux line omni dubio mechanica non eft ) perveniamus; ncc mundi mechanifmum (olummodo explicemus, verum
hujulmodi queftiones tandem expediamus; Quidetiam infuper& prfeipue ut hafce
plancta ad ft invicem
unde eft quod Sol
fpatiis materia. fere vacuit?
nam inefl
unde
graviteru , fine materia denfa interjecta 1 Qui fit , ut natura nihil agat frujlra ?
crta rft eximia illa mundi univerfi /peciesCr' pulchritudo ? Qjicm in finem falli funi counde eft quod planetarum curfus fit unus omnium , unaque directione in orbibus
meta ?
cum cometa in orbibus valde admodum excentricis un
concentricis ferantur eodem omnes
quidnam eft quod impedit , quoquaquaverfum ferantur in omnes cali paries ?
dique

&

&

&

&

&

&

&

&

minus ftelU fixa in fe mutuo irruant ? Qui fit , ut corpora animalium tam exquiftta ftns
quos ail fines conformata funt diverfa ipforum partes ?
arte atque confilio fabricata !
Fierine potuit , ut oculus fine fcientia optices fuerit conJhuElus ? aut auris ,fine intelligentia fonorum 1 qui fit , ut motus corporis obfcquantur imperio voluntatis ? 5 unde cfi in-

&

ille quem vocant , in animalibus ? Annon fedfonum animalium ejl locus cui fubcerebrum deferunin quem fenfibiles rerum fpccics per nervos
Jlanlia fentiens adeft ,
tur , ut ibi prafentes a prxfente fentiri poffint ? Atque his quidem rite expeditis , annon ex phanomenis confiat , ejfe Entem incorporeum , viventem, intelligentem , omniprafentem , qui in fpatio infinito , l an quam fenforio fuo , res ipfas intime cernat , penitnfque pcrjpiciat , totafque intra fe prxfens prafentes complcElatur ; quarum quidem rerum id
cogitat , imagines tantum ad fe per organa fcnfuum delatas , in
quod in nobis fentit
contuetur l Utique fi verus omnis in hac philofophia fatlus
Jenforiolo fuo percipit
progreffits , non quidem ftatim nos ducit ad Caufi primi cognitionem ; at certe
propius propiufquc nos ad eam perpetuo adducit , caque re permagni cfi illiman-

Jiinaut

&

&

&
&

dus

Q_

X.

XXIX.

Annon radii luminis exigua funt corpufcula , e corporibus lucentibus emifla ? Etenim ifiiufmodi corpufcula per media uniformia tranlmitti debebunt in lineis rcflis,
fine infledlcndo in umbram ; quo quidem modo tranfmittuntur radii luminis
Po.

terunt quoque divcrlas habere proprietates , ifiafquc proprietates inter tranfeundura

ipfa itidem radiorum luminis cfi
qui
per diverfa media immutabiles confcrvare
natura . Corpora pellucida agunt in radios luminis , per intervallum aliquod interinflcilunt : radiique viciffim corporum
jetfum; quum eos refringunt, rcflc&unt,
illorum particulas, per interjectum aliquod intervallum, agitant , ad ea calefacienda : atque hic quidem a ilio 8c rcaflio , qux cfi per intervallum aliquod interjeilum , ad vim attrahentem corporum valde admodum videtur fimilitudinc accedere . Si refraftio efficiatur attrafhone radiorum ; confequens erit , ut finus incidentia:
debeant ad finus refraftionis in data efle proportione ; ficuti in Principiis nofiris Phiatque hic quidem regula experientia comprobatur Radii lulofophia oficnfum eft
vacuum , infleaumur ad vitrum verfu; ;
minis inter tranfeundum e vitro
, fi
nimium oblique in vacuum incidant , revertuntur in vitrum ,
ex toto refledluntur. Atque hujus quidem reflexionis caufa attribui non poteft refiftcntix vacui , fcd
omnino vi alicui in vitro , qui radios jam in vacuum exeuntes retrahat
reducat
Etenim, G pollerior vitri fupcrficies , aqua, vel oleo limpido , vel meile liquido
pellucido madefiat ; jam radii , qui alioqui rcfleflerentur , tranfibunt in illum liquorem . Ex quo apparet , radios 'non ante refleli , quam ad pollremam ipfam vitri fuperficiem pervenerint , perque eam exire incipiant . Si ex ea egredientes , incidant
jam in liquorum aliquem prxdifiorum , utique progredi , qua coeperint , pergunt ;
quia vitri attradlio paribus fere virium momentis e contraria parte xquatur ,
ne
effc&um fuum obtineat impeditur, attraflione contrario liquoris fibi adhirentis: fin
autem radii e poficriore illa fuperficie egredientes , incidant in fpatium vacuum ,
.

&

&

&

&

&

&

&

quod,

Digitized by

Google

5 i'

PT

C.ES L

B.

m.

.1

cum \im attrahentem nullam habeat , vitri attraflionem arquiparare flAirritam reddere non poffit ; jam vitri attraflio eos vel detorquendo refringit , vel reducendo refleflit Atque noc quidem adhuc clarius apparere poterit , committendo inter fe bina prifmata vitrea , vel bina vitra telcfcopiorum prxlongorum objefliva ,
quorum quidem alterum planum fit , alterum autem aliquantulum convexum ; caque ita comprimendo, ut nec plane le inter fe contingant , nec nimio tamen intervallo dillent
Jam enim id luminis, quod in vitri prioris fuperficiem poiteriorem irtpartis uncia: dillent
cidat, qua parte vitra illa inter fe intervallo non amplius -quod

tranfmittetur per fuperficiem illam , perque aerem vel vacuum vitris interjeflum , 8c
in vitrum fecundum ingredietur ; quomodo expolitum ell in obfervationibus I. , IV.
VIII. prima: partis libri fecundi. Sin autem vitrum fecundum fubmoveatur ; jam
id luminis, quod e fecunda fuperficie primi vitri egreditur in aerem vel vacuum, non
utique illae progredietur , verum revertetur in vitrum primum ,
reflefletur
Ex
quo apparet, radios vi aliqua, qua: infit in primo vitro, retrahi ; quippe cum nihil
efficere poffit ut ii revertantur . Porro , ad colorum varietatem ofit aliud , quod
mnem , diverfofquc refrangibilitatis gradus producendos; nihil aliud opus ell, quam
ut radii luminis fint corpulcula diverfis magnitudinibus : quorum quidem ea , quse
languidiffint minima, colorem conllituant violaceum , utique tenebricofiffimum
fimum colorum ; eademque omnium facillime , fuperficierum refringentium aflione ,
de via refla detorqueantur: reliqua autem , ut eorum quodque in magnitudinem exclariores , utique cxruleum , viridem , flacedit , ita colores exhibeant fortiores
vum ,& rubrum ; itemque eadem proportione difficilius ufque
difficilius de via defatorqueantur. Adhac , quo radii luminis alternas habeant facilioris reflexionis
cilioris tranfmilVus vices , nihil aliud opus ell , quam ut ii exigua fint corpufcula
j
qui vel attraflione fua, vel alia aliqua vi , vibrationes quafdam in medio , in quod
agunt , excitent ; qui quidem vibrationes , radiis celeriores exillentes , prxvertanc
eos fucccffive,
ita agitent , ut velocitatem ipforum augeant imminuantque alternis , adeoque vices illas in ipfis generent . Denique inufitata illa cryflalli Islandicae
refraflio, valde admodum verifimile ell, ut efficiatur vi aliqua attrahente , qui infit
fi
nqn
in certis lateribus tum radiorum luminis , tum particularum cryflalli
virtus aliqua five vis iltiufmodi , in alteris ineflet lateribus particularum cryflalli . in
flefteret ad partes refraflioalteris non item $ qui quidem vis , radios detorqueret
nis inufitatx ; utique fieri nen pollet , ut radii qui in cryflallum ad perpendiculum
incidant , eo verfus', potius , quam aliorfum , tum in ingreflu tum in egreflu fuo
ita refringerentur , ut ad perpendiculum itidem emergerent per contrarium jam fitum plagx inufitatx refraflionis in fuperficie fecunda ; cryflallo nimirum ufque in
radios agente , poftquam ii per illam tranfmifli , jamjam in aerem , vel , fi placet,
in vacuum emergunt. Et, quoniam cryftallus , illa vi fua , non agit in radios, nili
radiorum latera inufitatx refraflionis altera , ad plagam illam cryflalli
tum cum
fint converfa ; apparet in radiorum quoque lateribus illis indic vim five virtutem
aliquam, qui corrcfpondcat vi illi qui ell in cryflallo, eo fere modo quo binorum
poli
libi invicem rcfpondcnt . Qui quidem magnetum virtus , ficut aumagnetum
imminui poteft , nec nili in folis magnetibus atque in ferro invenitur ; ita
geri
vis hxc refringendi radios ad perpendiculum incidentes , major ell in cryflallo Islandica , in cryflallo de rupe minor , necdum in aliis corporibus obfervata ell ulla .
Non hoc ita intelligi velim , ut hanc virtutem magncticam efle affirmare videar :
videtur ea diverfi effc generis . Hoc tantum affirmare velim ; utique , quicunque
demum ea vis fit , vix concipi pofle qui fieri queat ut radii luminis , nili fint illi
exigua corpulcula , vim aliquam habeant iu binis laterum fuorum permanentem , qua:
eadem in alteris eorum lateribus eodem tempore non infit ; idque nulla habita ratione , quo politu ipfi refpiciant fpatium five medium per quod tranfmittantur.
Quid in hac quiflione velim , cum dicam vacuum ,
attrafliones radiorum luminis adverfum vitrum aut cryflallum ; intelligi potell cx iis quz fupra difla funt ia
qusllionibus XVIII, XIX,
XX.
a u X-

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Nam

2 U JE S T
Q.

Annon
annon

U E

XXX.

& XXX

153

I.

XXX.

&

corpora craffi & lumen in fe mutuo converti & tranfmutari poliunt ?

potcfl, ut corpora vim fuam atluofam plurimum accipiant a particulis
qui in cis componendis infunt ? Etenim corpora omnia fixa , quum fint
& lumen vicilfim
lumen emittunt tamdiu , dum fatis calida permanent

fieri

luminis,
calefatla,

&

inhxret in corporibus , quoties radii ejus in particulas ipforum impinfe

t quomodo lupra cfl expolitum . Nullum corpus , quod Teiam , minus aptum
attamen aqua dillillationious repetitis convertit fe in
eft ad lucendum, quam aqua
terram fixam ; uti experiendo compcrit D. Boyliut. Jamque terra illa , idonei caloris
patiens facta, lucem aeque, ae alia corpora, calefaciendo emittit.
lumen in corpora , valde admodum conUt corpora tranfmutemur in lumen ,
rationi ; qua: in iiliufmodi converfionibus quali delegagruens elt natura: ordini

immittit

gunt

&

&

&

faporis expers, calore convertividetur. Aqua , qua: clt fal admodum fluidus
tur in vaporem , qui elt genus quoddam acris i frigore autem in glaciem , qua: elt
ad liquandum aptus
atque hic quidem lapis ,
lapis durus, pellucidus , fragilis,
revertitur in aquam calore ; vapor autem , frigore . Terra , calore fit ignis ;
frigore , revertitur in terram . Corpora denfa , fermentefeendo rarefiunt in varia genera
aeris ;
aer ille fermematione , nonnunquam etiam fine fermentationc , revertitur
formam , interdum metalli
in corpora denla . Argentum vivum fpcciem habet
ri

&

&

&

fluidi

interdum metalli duri

&

&

fragilis

interdum

falis

pellucidi

&

rodentis

&
&
&

quem

lublimatum appellant; interdum terra: pellucidi, volatilis , alba: ,

faporc carenquam mercurium dulcem vocant ; interdum terra rubra , opacar
volatilis ,
cinnabarin appellant; interdum pracipitati rubri, vel albi ;
interdum falis
agitatum in vacuo , lucet inflar ignis.fluidi: diitillando: convertit fe in vaporem
revertitur iterum in argentum J vivum . Ova
, poli omnes has tranfmutationes ,
ex corporibus minoribus , quam ut lienfu percipi queant , explicant fe paulatim in
magnitudinem ,
in animalia convertuntur: gyrini, in ranas,' vermiculi, in mufunivcrlum herbarum genus,
cas. Aves omnes, befliae, pifces, infetl.i , arbores,
tis ,

quam

&

&

cum

&

&

accrefcunt
aqua
tinfluris a,
eademque omnia putrefeendo revertuntur in numores aquofos .
Talibus
aqua in aperto aere aliquot dies expolita , tin&uram inducit , qui ( inflar
incocli , ) progrediente tempore , lAimentum habet
tiniflura hordei macerati
fpiritum ; ante putrefeendum autem , alimentum praflat tum anmwlibus tum planInter has autem tot tamque varias miralque tranfmutationes , quidni
tis
lumen
lingulis fuis inter fe valde diverfis partibus

quofis

&

Porro

.-

&

&

&

fimiliter vertat natura in corpora

Q U E
:

"I

'

&
S

corpora in lumen i

XXXI.

Annon exiguae corporum particulx certas habent virtutes, potentias . five vires ;
quibus , per interjeflum aliquod intervallum , agant , non modo in radios luminis
infleflendos ; verum etiam mutuo in fe ipfae ,
ad eos refleftendos , refringendos ,
ad producenda pleraque phxnomena natura i Satis enim notum elt , corpora in fe
eleftrie*
invioem agere per attra&iones gravitatis , virtutifijue magneticx
Atque
rationem , qua: fit , oflendunt ; ut adeo
ha:c quidem exempla , natura ordinem
vcrifimillitnum fit, alias etiam adhuc elfe polle vires attrahentes. Etenim natura valconfentanea cfl fibi . Qua caufa efficiente ha: attraftiones peragande confimilis
tur , in id vero hic non inquiro . Quamjego attractionem appello , fieri fane potcfl
Hanc vocem attra&iout ea efficiatur impulfu, vel alio aliquo modo nobis ignoto
n is ita hic accipi velim , ut in univerfum folummodo vim aliquam lignificarc inteliigatur, qua corpora ad fe mutuo tendant ; cuicunque demum caufz attribuenda fit
illa vis. Nam ex phaenomenis natura illud nos prius edoftos oportet, quamam corproprietates illius traftioms ,
pora (e invicem attrahant ,
qu*tuun fint leges

&

&

&

&

&

>

&

quam

Digitized by

Google

154

PT IC

ES

I B.

III.

in id inquirere par fit , quanam efficiente caufa peragatur attraftio . Attrafliovirtutifque magneticx
eleflricx, ad fatis magna fc extendunt illae
,

quam

&

nes gravitatis

at veadeoque etiam fub vulgi fenfum notitiamque ceciderunt

ro fieri poteft , ut fint prxterea alii- quoque aliqux , qua: tam anguftis finibus contineantur , ut ufque adhuc omnem obfervationem fugerint . Et fortafle attraftio eIcflrica ad ifiiufmodi exigua intervalla extendi poteft , etiamfi non excitetur fri-

quidem

ftione

intervalla

Nam , quum fal tartari fluit per deliquium , annon hoc efficitur attraflione ali
particulas aqua: , qux vaporum
ua, qux eft mutua inter particulas falis tartari ,
?peciem habentes circum in aere volitant ? Et cur non fal vulgaris , vel fal nitrum,
vel vitriolum , fluit itidem per deliquium ; nifi quod iltiufmodi attrafiionis expers
fit ? Et cur fal ipfe tartari , poftquam aquam , pro quantitate fui , certa portione eic
aere exhauferit , deinceps non amplius imbibit; nifi quod, poftquam aqua faturatus
fit, vi illa attrahente deinceps careat l Et unde eft, nifi ab hac vi attrahente, quod
aqua , qux per fe ipfa vel leni admodum tepore diuillat , c (ale tartari tamen diftill.indo elici non potell nifi magno calore l Et annon ejufmodi quoque vi attraparticulas aqux mutua fit , attribuendum
henti , qux inter particulas olei vitrioli
eft, quod oleum vitrioli aquam fatis magna portione ad fe ex aere eliciat; cum auin difiillando , aquam
tem lemel faturatum fit , deinceps non amplius imbibat ;
oleum vitrioli in unum vas infwa , conxgre admodum dimittat ? Et quum aqua
calefcunt intermilccndo ; annon ex calore illo apparet, magnum excitatum efle moannon ex motu illo apparet, binorum iftorum litum in particulis liquorum ?

&

&

&

&

&

&

milcendum magna cum vi coalefccrc ,

confequenter ad
cum accelerato irruere ? Et quum aqua fortis vel fpiritus vitrioli ,
fuperfufus , magno eam cum calore
ebullitione diffolvit ; annon caifta oritur ex violento partium motu?
annon ex motu ifto appaviolenter
ret , acidas liquoris particulas in partes metalli magna cum vi irruere ,
grumulorum
fc in occultos earum meatus ingerere ; donec inter exteriores metalli
particulas ,
maftiilas ipfas , fefe introdantes ,
exterioribus illis particulis faftae
jam undique circumflux , disjungant eas fingulatim a maflulis fuis , efficiantque ut
(olutx in aqua innatent ? Et quum acidx liquoris particulx , qux per fe folar latis lefeparari non pofni calore dillillarcnt, a metalli tamen particulis difiillando avelli
funt,nifi forte ingenti admodum
violento calore; annon hoc illud confirmat , utique elfe inter eas iftiufmodi attraflionem mutuam ?
fpiritus vitrioli, fali vulgari vel fali nitro affiifus , ebullitionem ciet,
coaTefcit cum fale ;
in difiillando, fpiritus falis vulgaris vel talis nitri multo facilius, quam antea , afeendit ; fpiritus vitrioli autem pars acida , infra in vafe reflat .
annon ninc colligi poteft , fixum alkali (alis , acidum vitrioli fpiritum fortius uti-

quorum

particulas inter

invicem motu

fc

&

fcobi ferrex
lor

& ebullitio
&

&

&

&

&

&

&

Quum

&,

que, quam fuum ipfius fpiritum falis, fibi attrahere; &, quoniam utrumque fimul
detinere non poteft , fuum ipfius dimittere ? Et quum oleum vitrioli e nitro pari
pondere dillillatur,
ex iitnfquc elicitur fpiritus nitri compofitus ; ifteque fpiritus,
dupla portione , affiifus oleo caryophillorum , vel oleo ex cari feminibus , vel oleo
cuivis ponderofo ex plantarum vel animalium partibus, vel oleo refinx terebinthina:
cum admixto bailamo fulpburis parva ponionc ad fpifiamentum , concalcfcit ufque
adeo inter commifcendum , ut etiam flammam ex fe continuo concipiat: annon permagnus ille
fubitaneus calor hoc indicat , utique binos illos liquores maxima
cum vi permifeeri inter fe , corumquc particulas inter mifcendum ad fe invicem
motu cum accelerato irruere ,
violentiffimo impetu inter le confligere
collidi ?
Et annon eidem caufx tribuendum eft, quod fpiritus vini probe refhncatus ,
compofito ilii fpiritui jam ditto affuliis , flamma fubitanea corufcat ?
quod pulvis fulminans , quem vocant , ex fulphure , nitro ,
fale tartari compofitus , iftu magis

&

&

&

&

&

&

&

quam

etiam pulvis ipfe tormentarius , dilploditur? acidis

nimirum fiiiphuris nitrique fpiritibus ad fe invicem
ad falem tartari tanto cum
impetu irruentibus , ut concufiii
wllifu fuo pulverem fimul omnem vehementi
fubito tTugifque violento

&

&

ebul-

Digitized

by

Google
|

,,
;

U
fcullitione rarefaciant

porum

inter fe

&

in

JE

XXXI.

155

vaporem atque flammam

disjiciant

cum

motu

permixtorum

dillolutio

&
&

lentiori

fit

Utique

ubi coripfa

ibi ebullitio

&

&

cum leniori calore ubi dillolutio celerior fit , ibi

quoque lenta elt ,
ebullitio
ubi diflolutio fit tota limul , ibi ebulquoque major cll ,
cum majori calore :
litio quoque fit quafi in momento temporis per fubitam violentamque explofioncm
flammat. Sic quum compofitus ilcum calore nihilo minore quam ignis ipfius
le Ipiritus nitri 1'upra dictus drachmae unius [iondo , iu olei ex cari feminibus pondo
dimidiam drachmam fuperinfufus erat in vacuo ; flammam continuo concepit miftu:

&

&

&

cum

dilplolu inllar pulveris tormentarii i diflregitque

inclula fuerat ; quanquam habebat id quidem in

vitrum acre evacuaamplitudinem uncias

Quinimo fulphur ipfum cratTum
impuratum, fi in pulfcobe ferrea pari pondere commixtum , adjefto aquae paululo , in firmitatem farinae aqua fubaCtx dcplatur ; aget in ferrum ,
intra quinque aut fex horarum fpatium , concalefeci ita ut manibus tractari nequeat ,
etiam
flammam emittet Atque ex his quidem omnibus experimentis ; fi codetn tempore
confideremus quam multum fit fulphuris intra terram ,
quam calidi fint partes
interiores terri ; fontcfque fervidos contemplemur , montcfque ardentes , meuliitefvapores inttammabiles , corufcationes metallicas ,
que lubter terram lubitaneas ,
iuffbcantcs , ventorum turbines , immanefque
terri motus , exhalationes xlfuolas
contortos vortices ; utique intclligere poteaqui marini in coelum ulque elatos
rimus, omnino ita comparatam efle terram, ut in vilceribus ejus abundent vapores
iulphurofi , qui cum mineralibus fermentefeere debeant ,
interdum ignem concidilplolu ;
fi forte in
cavernis inbterraneis aride
pere , cum lubita corufcatione
mdufi contineamur , vehementer conqualfare terram ,
cavernas ejus difrumpere,
quemadmodum cuniculi pulvere tormentario repleti terram fuffolfam mira cum violentia disjiciunt: quod cum accidit, tum vapores explofionc irta generatos, per ocfulfocantes
cultos terri meatus expirare , iltuofolquc fentiri
y procellafque, turtempellates ciere , efliccreque nonnunquam ut terri tratdus de locis fuis tranfbines
guttatim fubvehantur in coelum aque , qui deinportentur , ebulliatque mare ,
vorticofo pondere corruant , quafi e nubibus cftufi . Prxterea , exceps acervatim
halationes quidam fulphurofi omni tempore , quando terra fit liccior , in aerem
ra

illa

tum

quo

in

fex, in altitudinem oto

&

verem redigatur,

&

cum

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

afcendentes,fcrmcntcfcunt

ibi

cum

acidis nitrofis

&

& nonnunquam

ignem concipien-

tonitrua, aliaquc meteora ignea

Abundat enim aer va,
femientefcendo aptis ; uti videre eft ex eo , quod ferrum
cuprum
facile contrahant , ignilquc accendatur fufflando , cordilque
pullus in animalibus refpiratione confervetur . Jun vero hi, quos diximus, motus,
tanti lunt tamque violenti, ut ex eis latis appareat, utique in fermentationibus particulas corporum , qui ferme quieverant , novis motibus cieri a principio aliquo
pripotente , quod in eas nonnifi tum agat , quum inter fe valde propinqui fint.
collidantur magna vi , motuque illo concaefliciatque ut ei concurrant inter fe
diffringentes contercntcfquc fe invicem , evanefeant in aerem , vaporem
lefcant ,
tes, fulmina generant

&

poribus acidis

rubtginem in aere tam

&

&

&

flammam.

Quum

(al

unari per dcliqium in folutionem

cflicitque ut id hmi fpecie in fundo

cujufvis

metalli

infufus ,

metallum

prxeipitat ,
fubfidat , annum ex hoc apparet , acidas liquoris particulas fortius utique fale tartari , quam a metallo , attrahi ; adeoque fortiori illa attraftionc , ad falcm tartari c metallo traniduci l Similiter quum
ferri in aqua forti , dilfolvit cadmiam injetfam , fuumque ferrum dimittit ;
1 olui io
vel quum folutio cupri , dilfolvit ferrum fibi immilfum , dimittitque cuprum ; vel
quum folutio argenti, dilfolvit cuprum, argentumque Tuum dimittit : vel quum folutio argenti vivi in aqua forti, luperfufa ferro, cupro, fianno vel plumbo , dilfol-

&

argentum vivum dimittit : annon hoc indicat , acidas aqux forvit id metallum
tis particulas fonius utique ad cadmiam attrahi, quam ad ferrum? fortiufque ad ferad cuprum , quam ad argentum l itemque fortius ad
rum , quam ad cuprum l

&

ferrum

cuprum

flannum vel plumbum

quam

ad argentum vivum

Et annon

eidem

0 P T

I5<5

C tS L

I B.

ITT.

caufae tribuendum eft , quod ad ferrum diffolvcndum fatUrandumque , plus aquae fortis opus (it , quam ad cuprum ;
ad cuprum plus opus fit , auam ad reliqua metalla.- itemque quod ferrum metallorum omnium facillime difTolvatur, rubiginemque facillime contrahat ; deinceps autem , cuprum

eidem

&

Quum

commixtum eft cum aqua paululo, vel fluxit per deliquium;

aqua illa aegre afccndit , fubvehitque fecum partem aliquam oforma fpiritus vitrioli ; ifteque fpiritus , ferro , cupro , vel fali
cum illo, &{dimittit aquam: annon hoc oftenoit, fpiritum
illum acidum attrahi quidem ab aqua , fortius autem attrahi a corpore fixo quam
ab aqua ; ideoque dimittere aquam , ut cum corpore fixo coalefcat ? Et annon eidem caufac tribuendum eft , quod aqua
fpiritus acidi qui infunt in aceto, aqua
forti,
fpiritu falis, cohxrcnt
in diftillando fimul afeendunt: fin autem id menftruum, fali tartari, vel plumbo, vej ferro, vel cuivis corpori fixo, quod id dilfolvere queat, fiiperfulum fit; tum fpiritus illi acidi fortiore attraflione adhaerent corpori fixo,
dimittunt aquam? Et annon mutuae itidem attraflioni tribuendum eft ,
quod fpiritus fuliginis
falis marini coalcfcant ,
conftiruant particulas falis ammoniaci ; qua: minus, quam antea, volatiles funt, quippe crafliorcs
minus aquae
fibi admixtum habentes? item quod particula: falis ammoniaci, inter fublimandum,
fubvehant fecum particulas ftibii , qua: per fc folae fublimari nolunt ?
quod parti-

&

oleum

vitrioli

inter dillillandum

lei vitrioli ,

fpecie ac

tartari aflufus, coalefcit

&

&

&

&

&

&

&

&

culae argenti vivi

coalefcentcs

curium fublimatum

cum

cum

particulis acidis fpiritus falis

conftituant

mer-

&
&

autem fulphuris, cinnabarin?

quod particulx
probe reciificatorum , coalefcant ;
, dimittentes aquam qua: eas diffolvcrat , in corpus firmum durefeant?
quod inter fublimandum
cinnabarin e fale tartari vel calce viva ; fulphur , fortiori attraffione falis vel calcis , dimittat argentum vivum , ipfumque una cum corpore fixo in vafe reftet ?
quod, cum mercurius fublimatus fublimetur e ftibio, vel e regulo ftibii: fpiritus falis dimittat argentum vivum
coalefcat cum metallo illo ftibii , quod quidem
;
eum fortius attrahit ;
reftet cum illo, ufque dum calor tantus fit , ut is utrumque fimul furfum impellere poffit ; tumque fpiritus ifte falis fubvehat fecum illud
metallum, fpecie
fctma falis valde futilis, quem butyrum ftibii appellant,- idque
licet fpiritus faKs per fe folus non multo minus volatilis fit quam aqua
ftibium
,
per fc folum non minus fixum quam plumbum?
Quum aqua fortis drflblvit argentum , non autem aurum ;
aqua regia difTolvit
aurum, non autem argentum.- annon refte dici poteft, aquam fortem latis quidem
lubtilem efie ad penetrandum aurum aque ac Brgentum ; carere autem vi illa attrahente, qua fe inferre
inrrcdare peflit ?
aquam regiam fatis quidem fubtilem
effe , ad penetrandum argentum atque ac aurum
carere autem vi illa attrahente >
qua fe introdare peffit ? Nam aqua regia nihil eft aliud , nifi aqua fortis cum admixto fpiritu falis vel fale nmmoniaco
atque etiam fal ipfc vulgaris in aqua forti
fpiritus vini

& fpiritus

particulis

urina:

&

&

&

&

&

&

&

&

&

.-

aurum deinceps

; quamvis fal quidem ifte,

corpus craflum . Cum igitur fpiritus falis piarcipitat argentum de aqua forti; annon hdc inde fit , quod is attrahat aquam fortem , feque ei admilceat ; non autem
argentum , fcrtafte etiam id a fe repellat ? Cumque aqua pracipitat ftibium
de fublimato ftibii & falis ammoniaci , ve) de butyro ftibii ; annon hoc inde fit ,

diflolutus, efficit ut

illa

diffolverc poffit

fit

attrahat

uod ea falem ammoniacom vel fpiritum falis diffolvat , illique fe admifeeat ,& vim
nem autem attrahat fibi ftibium , fortnfte etiam id a le repellat ?
;
Et annon ex eo , quod nulla fit attraflio mutua inter particulas aqute
olei , argenti vivi
ftibii, plumbi
ferri; fit, ut corpora ifta inter le non permifccantur l
attraftionc autem debili, ut argentum vivum
cuprum aegre quidem commilceanfur ?
attraflione forti , ut argentum vivum
fiannum , ftibium
ferrum , aqua
(ales, facile permifceaiKur inter fe? Et in umverfum , annon eidera ifti principio

3lius imminuat

&

&

&

&

&

&

&

&

tribuendum

eft , qued calor congreget corpora quae fint ejufdem generis

, feparet autem ea quae fint generum diverforum?
Quando arfcnicum cutn fapone regulum producit , cum mercurio fublimato au-

tem

d U

'JE

XXXI.

t S7

tem falcm volatilem , fufilcm , & butyro ftibii fimilem ; annon hoc oftendit , arfenicum , quod eft corpus ex toto volatile , compofitum elfe cx partibus fixis & volatilibus arae inter fc mutua attraftione cohaerentibus , ita ut partes volatiles afccndcre nequeant, quin eodem tempore fixas quoque lecum fubvehant ? Similiter, quum
fimul digefta funt ; & diftillando , duos
fpiritus vini & oleum vitrioli pari pondere
,

&

fragrantes , qui quidem inter fe permifeeri nolunt; reflat

annon hoc indicat oleum vitrioli com, terra fixa
, nigra
fixis , arfte inter fe mutua attraftione coharex partibus volatilibus
afccndant , formam habentes falis volatilis , acidi ,
ambx
fimul
,
fluidi; donec fpiritus vini interveniens, attrahat fibi&fcparet partes volatiles a fixis?
Proinde , quandoquidem
oleum fulphuris per campanam cjufdcm eft natura; ac o-

reddunt

aurem

fpiritus volatiles

&

infra in vate

pofitum

efle

rentibus

&

&

ita ut

&
&

&

fulphur itidem compofitum efle

refte inferri poteft , utique
;
fixis , arfte inter fc mutua attraftione cohxrentibus , ita
ex partibus volatilibus
Sc dilfolvendo flores fulphuris
ut ambx fimul inter fublimandum afeendant ?
in oleo refmx terebinthinx, deinde folutionem illam diftillando, compertum eft fulinflammabili, five bitumine pingui, fale acido, terphur conflare ex oleo crafto

leum

vitrioli

annon

Nam

&

&

metalli paululo : quorum quidem corporum priora tria , xqua fere

ra valde fixa ,
portione inveniebantur ; quartum autem tam parva admodum portione , ut obfervatu dignum vix eflet . Sal ille acidus , in aqua diflolutus , idem eft ac oleum fulphuris per campanam ; pcrmultufque cum fit in vifceribus terrx, maximeque in marchafitis , coalelcit inde cum exteris corporibus cx quibus conflant marchafitx , cum
terra ; cumque illis conflat alumen, vitriolum
bitumine fcilicet, ferro, cupro
fulphur.- cum terra fola nimirum , alumen ; cum metallo folo , vel metallo
terterra , (iilphur : ex quo fit , ut marchafitx trira, vitriolum ;
cum bitumine
bus illis mineralibus abundent. Et annon mutux attraftioni attribuendum eft, quod
materix diverlx , ex quibus hxc conflant mineralia, coeant
cohxreant ad ea conflanda ?
quod bitumen fubvehat fecum reliquam fulphuris materiam , qux fine illo fubliman non poflet? Idemque de omnibus, vel fere omnibus, quotquot ufquam
animalium
funt corpora crafla , quxri poteft .
plantarum partes omnes
compofitx funt ex materiis volatilibus
fixis, fluidis
folidis; uti ex eorum analyfi
quidem apparet; itemque fales& mineralia ; quantum chymici quidem compofitionem
eorum uCque adhuc perveftigare potuerint
Quum mercurius fublimatus fublimatur denuo cum argento vivo, fitque mercurius dulcis ; qui eft terra alba , faporis expers ,
in aqua haud diflolubilis : cumque mercurius dulcis , fublimatus iterum cum fpiritu falis , revertitur in mercurium
lublimatum
quum metalla paululo acidi corrofa , convertuntur in rubiginem ;
in aqua non dilfolubihs ; terraque ifta plufculo acidi
qux eft terra faporis expers ,
macerata fit fal metallicus: cumque lapides quidam, ut fluor plumbi, idoneo menannon hxc omnia ollendunt, fales conflare ex terra ficllruo diflbluti, fales fiunt
ca
acido aquofo attraftione conjunftis? terramque non poflc falcm fieri , nifi accedat tantum acidi quantum ad id fufticiat , ut illa diflolvi deinceps poflit in a-

&

&

&

&

&

&

&

Nam &

&

&

&

&

&

&

&

qua

&

Annon acidorum fapor ille acerbus

pungens , oritur ex forti attraftione , qua
lingux, eafque agitent ? Et quum metalla , in
menltruis acidis difloluta funt ; acidaque cum metallo conjunfta , alia jam ratione
agunt ; adeo ut permixtio illa faporem jam alium habeat multo quam antea mitiorem , nonnunquara etiam dulcem annon hoc inde fit , quod corpufcula acida particulis metallicis adhxrefcentia , multum eo pafto de vi fua aftuofa imminuant ? Et
fi acidum minore portione adfit , quam ut compofitum
efficiat in aqua diflblubile ;
annon acidum illud , ad metallum arfte adhxrefcendo , vim fuam aftuofatn faporemque omnem amittet l fietque corpus cx utrifbue compofitum , terra faporis expers. 3 Qux enim corpora humore lingux non diflblvuntur ; ea fenfum guftus non
particula: acidx irruant in particulas

afficiunt

Quemadmodum

gravitas

efficit

ut

mare denfiorem

&

ponderofiorem terrx glo-

bum

~Digitized by

Google

,
:

IS 8

o p t:i c

es

i b.

iii.

aquofum denfiores & comita attraftione effici poteft ut acidum

;
particulas falis . Neque
, ad componendas
enim alioqui fleri poffet , ut acidum loco medii foret inter terram & aquam vulgarem , ad efficiendum ut fales dilfolvantur in aqua neque futurum effiet , ut lal tartari tam facile extraheret acidum e metallis diffiolutis ; aut metalla , acidum ex argento vivo . Utique , quomodo in ingenti illo terrarum marilque globo, dcnflffiima
quxque corpora gravitate fua fubfidunt in aqua , femperque conantur ad centrum
globi accedere; eodem modo in particulis falis, materia denflffiima femper conabitur

bum

circumfluat

padiores particulas terreflres circumfluat

ad particula; centrum accedere : adeo ut particula falis , comparari queat quadan teterrellris a centro ; rara autem
nus ad Chaos ; dcnfa videlicet , dura , licca
mollis, humida
aquofa a fuperficie . Atque huic quidem caulx tribuendum videtur , quod fales natura funt adeo durabili . Nempe deftrui vix poffiunt, nifi ita li
aquofx ipforum partes vel vi abllrahantur ; vel leni calore , inter putrefeendum , in
occultos meatus terra; illius, qux eft ad centra particularum , infidere permittantur,
feparentur in minores parulque dum partes terreflres diffiolvantur tandem aqua,
ticulas , qux , qua flnt exiguitate , efficere queant ut totum putrefadum nigro videatur colore . Porro , hinc quoque fieri potefl , ut partes animalium
plantarum
nutrimentum in luam cujufquc ipfarum fimiluas lingularum formas confervent,
humido nutrimento facile immutante texlitudinem convertant ; molli nimirum
motum , donec fimile tandem fadum lit denfae
turam luam per lenem calorem

&

&

&

&

&

&

&

&

durabili terrx, qux eft in centro uniufcujufque particulx. Quum

dura, ficcx
vero nutrimentum ineptum fit ad aflimilandum ; vel terra illa , qux eft in centris
particularum , debilior fada eft , quam ut id in fimilitudinem fui convertere poffiit
mortem.
tum motus ille omnis definit in confutionem , putredinem
Si fal quivis vel vitriolum parva admodum portione diffolvatur in permulta aqua ;
particulx falis vel vitrioli non utique ad imum fident , licet fpccifice graviores fine
quam aqua , fed diffundent le xquabiliter per totam aquam ; ita ut illa xque lalla
futura fit a fummo , ac ab imo . Annon hoc indicat , partes falis vel vitrioli a fe
fele expandere conari quaquaverfus , tamque longe a fe invicem
mutuo recedere,
fejungi , quam patitur aqux , in qua innatant , fpatium i
annon conatus ille oftendit, utique nabere eas vim quandam repellendi , qua a fe invicem diffugiunt? aut
faltem fortius eas aquam attrahere , quam lemet ipfas mutuo ? Etenim , quemadmodum corpora illa omnia in aqua alcendunt , qux telluris gravitate minus funt
attrada , quam eft aqua ipfa: ita omnes falis particulx, qux in aqua innatant, minufquc ab una qualibet falis particula funt attractae , quam eft aqua ipfa; recedant neceffic eft a particula illa ,
aqux fortius attradx locum dent
Quum liquor fale quovis imbutus , evaporatus eft , quod ajunt , ad cuticulam ;
deinde refrixit : fal continuo concrelcit in figuras aliquas regulares . Ex quo apparet
fidis particulas, antequam concrefcerent , jam in liquore illo aquis interjeci is interconfequenter eas in fe invicem cvallis , ccrtifque ordinibus difpolitas innataffie ;
gilfe vi aliqua , qux aqualis fit in intervallis xqualibus , in mxqualibus inxqualis .
Nam tali quidem vi , lllx fe in conlimilcs ordines ulquequaque difponent , line ea
autem , dreumnatabunt difperfim quaquaverfus ; itemque fine ullo ordine , ut forte
ceciderit , concurrent . Et quoniam particulx cryftalli Islandicx agunt omnes confimili ratione in radios luminis, ad retradionem illam inufitatam efficiendam; annon
credibile eft particulas illas , in fruftis ejus cryftalli formandis , non modo certis fe
ordinibus ita difpoluiffic, ut , extremitatibus fuis eodem eundis fpedantibus, in figuras regulares concrefcerent ; verum etiam ita infuper , ut
latera quoque fua
illi ,

&

&

&

&

&

&

&

quoad

vires attrahentes

verterint

homogenea,

quafi polari

quadam

virtute

eodem omnes con-

Corporum omnium durorum homogeneorum particulx, qux fe inter fe plane contingunt, magna vi inter fe cohxrent
Quod qui fieri poffiit, ut explicarent philolophi , commenti funt alii atomos hamatas ; quod eft utique id ipfum pro rclponfo af.

ferre

quod

erat

qualitum

Alii finxerunt

corporum

particulas inter fe conglutina-

tas
I

Diqiti2ed

n V

JE

S T

XXXI.

>S9

ertc quiete i hoc eft , qualitate occulta , aut potius plane nihilo . Alii eas cohfrere motibus confpirantibus, hoc elt , quiete relativa inter fe. Ego fane ex cohjrentia corporum , illud malim inferre , utique particulas ipforum attrahere fe invicem
quae in ipto contaftu perquam fit magna ; parvis interjedis intervallis ,
vi aliqua
ta?

illos effeaus fupra memoratos obtineat ; ad 1'patia autem a particulis aliquanto remotiora ( quod quidem feofu percipi poffu ) non omnino pertineat
Corpora omnia , compofita efle videntur ex particulis duris . Alioqui enim ffuifpiritus live
da non congelarent ; quod quidem faciunt aqua , oleum , acetum ,
argentum
oleum vitrioli, frigore; argentum vivum, fumis plumbi; fpiritus nitri
evaporando phlegma; fpiritus vini
fpirivivum, dilfolvendo argentum vivum,
fpiritus uritus urinae , phlegma eorum auferendo eofque inter fe permifeendo ;
nat
fpiritus falis , cos fimul fublimando , ad conficiendum falem ammoniacum .
Quin
ipfi etiam radii luminis , corpora dura clTe videntur ; neque enim alioqui

chymicos

&

&

&

&

&

&

&

portent in diverfis fuis

lateribus

diverfas retinere proprietates

Quare

duritia

uni-

verfz materia; fimplicis proprietas haberi potert . Saltem hoc nihilo minus evidens
oquam impenetrabilitatem ipfam materiae ede univerfae proprietatem .
,
mnia corpora , quse quidem nos experientia norimus , vel funt dura , vel durefeere
portunt r neque vero alia ulla certa ratione novimus corpora univerfa impenetrabilia efle , nifi quod experientia ampliflima nos id docuerit , fine ulla unquam oblata exceptione. Jam fi corpora quidem compofita tam funt dura , quam experientia
occultorum tamen meatuum permultum in fe
compenmus eorum nonnulla crte ;
habent , conftantque ex particulis adpofms folummodo inter fe ; utique fimpliccs ipf*
particulae , qui occultos meatus in fe nullos habent , neque unquam in partes diviEtenim irtiufmodi durae panicufx fuerunt , longe adhuc duriores fint necertc elt
li, in unum congeftl , fieri vix potert ut fe inter fe contingant , nifi in perpaucis
pun&is ; ideoque omnino multo minore vi ad eas disjungendas opus erit , quam ad
confringendum particulam folidam , cujus utique panes omnes fe inter fe contingunt
In totis fupcrficiebus luis , fine ullis meatibus aut intervallis interjectis ; quz earum
Qui autem irtiufmodi prxaurx particohaerentiam minus firmam reddere poflint
eple , adpofitz folummodo inter fe , feque invicem in perpaucis tantum punctis contingentes , cohxrelcere queant ; idque tanta vi, quanta experientia novimus ; utique , nifi caufa fit aliqua qui efficiat ut ez ad fe invicem attrahantur vel apprimantur , concipi vix potert
Porro , rem eandem inde quoque Infero, quod bina marmora perpolita cohaereant
quod argentum vivum in barometro fubfirtat ad altitudinem
etiam in vacuo ;

Nam

eft

&

&

50, do, vel 70 unciarum, vel etiam amplius eo; ita fcilicet, fi prius ab aere omni
in tubum cauta manu infufum , ut adeo partes ejus
probe depurgatum fuerit ,
fibi invicem
vitro t Atmofphira pondere fuo arfint ufquequaque contigui
gentum vivum furfum in tubum ptrmit , ad ufque altitudinem 29 aut 30 unciarum alia autem aliqua caufa efficiens, id deinceps amplius furtollit ; non id in tuvitro
bum furfum premendo , fed efficiendo ut partes ejus
fibi invicem adhf-

&

&

&

&

refeant

Etenim

fi

quo pafto

partes ejus

&

vel interjc&is bullulis, vel fuccutiendo vi-

trum , disjungantur ; corruit continuo argentum vivum omne ufque eo , donec haud
amplius 29 aut 30 uncias in altitudinem habeat
Atque his quidem congrua funt , qui fequuntur itidem experimenta . Si dux plapoliti laminx vitrei ( puta bma fpcculi politi fragmenta) ita componantur,
ni
parvo admodum interjecta intervallo disut carum facies fint inter fe paralleli ,
juntrti ; inferiora autem ipfarum extrema in aquam intingantur ; aqua inter cas
continuo afeendet . Quantoque minori intervallo interjunfti fint vitrorum facies ,
tanto majorem in altitudinem fe interferens furtolletur aqua
Si lamelli vitrei
inter fe dillcnt circiter i- parte uncii , aqua inter eas circiter unciam unam afeen-

&

&

&

qua ratione id intervallum majus fuerit , vel minus i eadem ratione reciEtenim viproca quam proxime , aqux afeendentis altitudo major erit vel minor
trojum vis attrahens eadem eft , five majori five minori intervallo inter fe diftent
det

Digitized by

Google

0 P T

160

C E S L

1 B.

III.

pondufque aqux furfum attradx idem ed, quando ejus altitudo

Iit intervallo vitroSimiliter , inter bina marmora plana

polita aftendie
exiguo admodum inaqua, quando eorum latera polita fint inter le parallela ,
terjedo intervallo disjunda . Quod (i tubuli vitrei tenues , in aquam Itagnantem ab
inferiore fui parte intingantur j aqua intra tubulum afeendet ; ldque ea ratione, ut
ejus altitudo reciproce proportionalis fit tubi cavitatis diametro ,
par altitudini
aquar inter binas laminas vitreas afeendentis , liquidem tubi cavitas femidiametro
par fit aut fere par laminarum i (larum intervallo. Atque horum quidem omnium
experimentorum ( coram Societate regia captorum , ) five in vacuo , five in aperto
aere , unus fuit exitus . Quare ex atmolphxr? pondere aut preflu , nullo modo

rum

reciproce proportionalis

&

&

&

pendent
Porro,

&

amplus tubus vitreus cineribus ad fubtilitatem cribro fuccretis

in tucomprcjfis compleatur , tubique altera extremitas in aquam llagnautcm
aqua in cinerem lente fubrepet ; adeo ut feptem aut quatuordccim die30 aut 40 unciarum in tubo fupra aquam Itagnantem conlccnderit . In tantam autem altitudinem attollitur aqua , ailione earum folummodo particularum cineris , qux funt in ipfa aqua: afeendentis fupcrficie quae
enim intra aquam funt cineris particulx, ex aquam tam deorfum quam furfum attrahunt aut repellunt . Quare cineris particularum adio valde fortis cfl . Veruntamen quoniam cineris particulx non funt tam denfx tamque compadx , ac vitri, /
ideo earum adio minus fortis ell , quam vitri . Etenim vitro argentum vivum ad
ufque altitudinem 60 aut 70 unciarum fufpenfum tenetur.- ideoque vitrum ea vi agit]
qux aquam altitudine amplius 60 pedum lufpenfam tenere deberet
in animalium corporibus glanPari de caufa , fpongia aquam fudu attrahit ;
des , pro fua cujulquc natura ac conftitutionc , fuccos diverlos ubi c (anguine atfi

bum arde
intingatur

rum

(patio ad ufque altitudinem

&

trahunt.
Si

dux planx

&

polita- vitri

laminx, uncias ternas aut quaternas latx

&

vice-

nas aut vicenas quinas longx , ita dilponantur , ut earum altera horizonti parallela
alterx fe inter fe
, altera aurem ei ita fuperponatur , ut carum extremitates
contingant, angulumque circiter 10 aut 15 minutorum contineant i harum autem
laminarum facies interiores , linteo mundo in mali aurei oleum vel fpiritum terebinthinum intindo prius madefiant,deinde olei illius five fpiritus gutta una vel
altera in vitri inferioris extremum id , quod a dido angulo maxime didet , demitutique , fimul primum ac vitri lamina luperior inferiori ita fuperpofita fit ,
tatur
Ot eam ( quomodo fupra ditium cd ) altera fui extremitate contingat , altera autem guttam ; continens nimirum cum inferiori vitro angulum circiter 10 aut 15
minutorum ; gutta continuo eam fe in panem , qua parte binx laminx contingunt
inter le , movere incipiet ; motuque ferri perget perpetim accelerato , ufque dum ad
ipfum vitrorum concui fum perveniat . Etenim bina vitra guttam attrahunt : ctficiuntque ut ca illo moveatur , quo attradiones vergunt . Quod fi , dum gutta prorepit ]
vitrorum interea extremitas illa , qua contingunt inter fe ,
quo vcrTum gutta tertur , elevetur ; jam inter vitra furlum verfus adrepet gutta , ac proinde movetur attradione < Et pro eo ac vitrorum extremum illud, quo inter le contingunt, magis
adhuc tardius afeendet ,magifque elevetur; gutta tardius ulque,
tandem plane quiefcct ; deorfum nimirum pondere fuo delata tantum , quantum attradionc
furfum verfus. Atque hoc pado intclligi poted, qua demum vi attrahatur gutta, ia
omnibus a concurfu vitrorum intervallis.
Captis autem ab Havvksbtio nodrate quibufdam hujufmodi experimentis , comjaceat

&

&

&

&

pertum ed attradionem eire propemodum reciproce in duplicata ratione intervalli

lcilicct , reciproce in limplici ratione , proptemedix guttx a vitrorum concurfu
vitrorum utrumque ampliori fuperheie
rva
quod gutta comprcdior diffundatur ,
contingat , rurfum autem reciproce in fimplici ratione , propterea quod attradiones
:

&

jam

in xquali

fupcrficie attrahente fortiores

in xquali fuperfitie attrahente

evadant

Ea

igitur attradio

ed ictiptoce ut intervallum vitrorum

qux

inter fe.

fit

Ideo-

que

.;

d U

JE

S T

XXXI.

I6t

eft exiguum , attradio debebit admodum efle fortis

tabula in fecunda parte libri fecundi, ubi craflitudines coloratarum aqua; lamellarum inter bina vitra condufarum funt delcriptx ; craifitudo lamellx , qua parte

que ubi hoc intervallum valde

tx

nigerrima videtur

eft

unius

unciae

Qua

parte

autem oleum mali au-

loooooo

rei inter didas laminas vitreas hac eft craftitudine ; attradio , ex prarcedenti regula exiftimata, tanta elfe videtur, ut intra circulum diametro uncialem , valeat ad
fuftinendum pondus tantum , quantum eft cylindri aqua; diametro uncialis , in lon-

gitudinem autem duo triave ftadia habentis . Atque ubi oleum attrahendum , adhuc minori fit craftitudine ; poterit attradio , fervata proportione , adhuc major efperpetim ufque augelcere , donec craftitudo tandem non fit amplius unius
fe ,
Sunt ergo in rerum natura caufx efficientes , quarum vi particulx
particula- olei
corporum cohxrefcant attradionibus admodum fortibus: iftarque cauta: quinam fint,

&

philofophix officium

Jam quidem

fieri

eft in

poteft

experimentis vertando invenire.

ut materix particulx exiguiflirax

attradionibus

fortif-

conftituantque particulas majufculas , quarum vis illa at,

harumque particularum majufcularum permulti , inter fe itidem cohxrentes, particulas majores conftituant , quarum vis attrahens adhuc fit debilior ; & fic deinceps continuata ferie , donec ad maximas tandem deventum fit
quibus
operationes chymicx & colores corporum naturalium
particularum illarum , e
pendent ; quique inter fe cohxrentes , corpora demum conftituant magnitudine fub
Quorum denique corporum fi quod fit compadum , fledatoue fe ;
lenfum cadente
cedat
prematur,
intro
, fine ullo partium fuarum lublapfu ; jam id corpus
&, cum
durum eft Kr clafticum , revertens ad figuram luam vi ea , qux ex mutua partium
fuarum attradione oritur . Si partes ejus , inter fe fublabuntur ; jam corpus id molfimis inter

fe

cohxreant

trahens debilior

fit ;

&

&

mallei idibus cedens . Si partes facillime labantur ,

magnitudine fint
,
ca, qua calore facile agitari queant ; calorque fatis magnus, ad eas agitandas; (licet multo fortafle minor , QUam ad id opus eft , ne aqua congeletur ; ) jam corpus
fi adnxrefcendo aptum
lit
appellatur
illud fluidum eft :
humidum
.
Guttx au,
,
tem corporis cujufque fluidi , ut figuram globolam induere concntur , facit mutua
partium fuarum attradio; eodem modo , quo terrx mariaque in rotunditatem undile eft

&

que conglobantur, partium fuarum attradione mutua, qux

fe

eft

gravitas.

Quandoquidem metalla in acidis difloluta, parvam folummodo acidi portionem ad

trahunt; liquet vim eorum attrahentem, non nifi ad parva circum intervalla per-

&

Et ficuti in Algebra , ubi quantitates affirmativi evanclcunt

delinunt ,
ibi negativi incipiunt ; ita in mechanicis , ubi attradio definit , ibi vis repellens
Talis autem vis aliqua ut lit , confequi videtur ex reflexionibus
fuccedere debet
nam in utroque horum cafuum , repelluntur radii a
inflexionibus radiorum lucis
corporibus , fine immediato contadu corporis rcdedcnris vel infledentis
Videtur
etiam confequi ex emiftione luminis : nam radius , fimul ac e lucente corpore per
vibrantem partium ipfius motum excuftus fit ,
e fphxra attradionis ejus evaferit
ingenti admodum velocitate propellitur
Etenim eadem vis, qux in reflexione ad radium repellendum valet, poffit etiam ad eundum emittendum valere
Porro, vivaporum
nam particulx e corporibus
detur etiam confequi ex produdione acris
cxcuflx per calorem vel fermentationem , fimul ac e fphjra attradionis corporis fui
ab illo
a fe invicem magna cum vi ; rurlumque
evaferint , recedunt deinceps
ita ut nonnunquam amplius decies centies millies tantum fpatii
accedere fugiunt
occupare comperiantur , quam Quantum cum corporis denfi formam haberent : qux
expando , animo fanc concipi vix poteft , fi particulx aetam ingens contradio

tingere

&

&

&

&

&

&
&

ramofx , vel viminum lentorum intra fe in circulos intorfingantur elafticx

torum inftar efle , vel ulla alia ratione , nifi ita fi vim repellentem habent , qua a
fe mutuo fugiant . Corporum fluidorum particulx , qux quidem non
nimis firme

ris

inter fc

cohxreant ; eaque

fint parvitate

qua

facillime

agitationes illas fufeipiant,

in

OPTICES

6i

B.

IU.

&

in vapores rarefiunt , fi'

in quibus liquorum fluiditas confidit ; facillime feparantur
ve, ut loquuntur thymici , volatiles funt ; leni videlicet calore rarefeentes ,
levi itidem fusore condcnlats. At illae , qua: fint cralfiorcs , adeoque difficilius agitentur, vel fortiori inter fe attraflione cohxreant : non nili fortiori calore leparari

&

etiam non nifi accedente fermentatiqne . Atque hxc quidem funt

illa , qute chymiti fixa appellant ; quique fermentatione rarcfafla , verus
permanent aer : iis nimirum paniculis a fe invicem maxima cum vi recefiunt
difficillime in unum coachs ; quae eidem , cum inter fe contingant ,
dentibus ,
cohxrent ardi illune . Et quoniam particulae veri
durabilis aeris, crafiiores funt
e corporibus dcnfioribus exoriuntur , quam particula: vaporum ; hinc fieri pofiit ue
bumida atmofphsra levior quam ficca , fiverus aer fit ponderofior vaporibus ,
quidem quantitate fint pares. Porro, eidem vi repellenti tribuendum videtur , quod
mukar in aqua inambulent , nec tamen pedes fiios madefaciant ,
vitra obje cliva
longorum telefcopiorum , alterum alteri impofitum . inter fe tamen non facile contingant ;
pulveres ficci sgre fieri queat ut le inter (e contingant
cohxreant,
nifi ita ii vel igne liquefiant , vel madefiant aqua , qux utique exhalando pofiit parbina denique marmora perpolita , quz quoties
ticulas ipfbrum in unum cogere ;
pLanc inter fe contingunt , cohaerent , aegre tamen tam ardlc comprimi tamque apte
conjungi queant , ut cohxrefcant
Atque hxc quidem omnia fi ita fint , jam natura univerfa valde erit fimplex
perficiens nimirum magnos omnes corporum ccelcflium motus
confimilis fui
, attradlione gravitatis , qux cli mutua inter corpora illa omnia ;
minores fere omnes particularum luarum motus , alia aliqua vi attrahente
repellente , qux ell
Pis iantU ell principium pafiivum , quo corpora iri
inter particulas illas mutua
motu fuo vel quiete perftanr , recipiunt motum vi moventi femper proportione refrelidunt tantum quantum libi refifiitur. Ab hoc lolo principio nulpondentera ,
lus unquam in rerum univerfitate oriri potuifict motus. Alio aliquo principio omnino opus erat ad movenda corpora ;
jam , cum moventur , alio itidem principio
opus ell , ad motum iplorum confervandum .
ex variis binorum motuum competitionibus manifellum ell non femper eandem efie in mundo quantitatem motus .
Etenim fi duo globi, virgula tenui conjuntli , motu uniformi circa commune fuum
gravitatis centrum revolvant , interca dum centrum illud motu uniformi feratur in
plano motus ipforum circularis ; utique fumma motuum
linea recla , dudia in
binorum illorum gloliorum , quoties illi erunt in linea recta a communi fuo gravitatis centro deferipta , major erit quam fumma motuum iplorum tum , cum erunt
illi
linea qux fit ad lineam illam rectam perpendicularis . Quo quidem exemplo
nafei polle
apparet , motum
perire . Verum , )>cr tenacitatem corporum fluidorum, partiumque luarum attritum, vifque elaliicx in corporibus (obdis imbecillitatem y multo magis in eam lemper partem vergit natura rerum , ut pereat motus, quam ut nafcatur. Et quidem is perpetuo imminuitur .
corpora qux vel
tam perfedlc dura fint , vel tam plane mollia , ut vim elallicam nullam habeant y
non utique a fe invicem repercutientur . Impcnetrabilitas illud duntaxat efficiet , ut
eorum motus fiiiatur Si duo illiulmodi corpora inter fe squalia, , motibus squalibus
adverfis recta in fpatio vacuo concurrant j utique per leges motus uno ipfo
in loco , ubi concurrunt , fillcntur ; motumque fuum omnem amittent ;
quicfcent ufque,nifi vi clallica prxdita fint , motumque novum inde accipiant. Si vis clalticx tantum habeant , quantum ad id fatis fit , ut repercutiantur cum L vel i. vel i. vis ilpoliunt
corpora

&

fortalfe

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Nam

&

Nam

&

&

lius,

qua concurrebant; amittent proinde L vel i

Atque hoc quidem experitindo comproliari

libus altitudinibus ita fint dimifla,ut in fe
la fint ex plumbo, vel argilla molli; jam

amittent

bunt

fin

ex materia aliqua

quantum

a vi

lilia

vel

i motus

fui

comparate

fi duo pendula xqualia ex squa,

invicem recta incurrant. Si enim pendu-

poterit

motum fuum omnem, vel fere omnem a

tantum duntaxat retine; jam motus
denuo acceperint . Quod li quis contendat ea dc

clallica fint

clallica

mo-

Diqitiz

joogle

Q_

JE

XXXI.

1(5}

motu fuo nihil amplius amittere pofle , quam quod in alia corpora transferatur
jam confequens erit , ea in vacuo nihil omnino de motu fuo amittere pofle ; fed

quum

;
,

concurrant , ufque persere debere , fualque invicem penetrare dimenGones .

Si tria vafa rotunda
xquilia impleta fint , alterum quidem aqua, alterum oleo,
tertium autem pice liquclaifla ; hique omnes liquores coniimili ratione agitati fint,
ut motu vorticolo cieantur ; utique pix , propter tenacitatem fuam , motum fuum
omnem perbrevi amittet ; oleum , quippe minus tenax , motum fuum diutius confervabit; aqua autem, cum fit minime omnium tenax, motura fuum omnium diu-

&

&

tifiime conlervabit ; veruntamen

ipfa fuum brevi tempore amittet . Ex quo faciliquefacta pice inter fe elfent contigui ; tan, 11 plures Vortices ex
Hellas fixas volvi opinantur
taque hi amplitudine , quanta illi quos circa Solem
nonnulli ; fore tamen , ut
partes lux omnes , propter tenacitatem fuam
ipfi
lentorem , motum fuum cito lecum invicem communicarent , donec inter fe omnes plane quiefeerent. Vortices ex oleo, vel aqua, vel alia aliqua materia adhuc
magis fluida , ponent quidem diutius motum fuum retinere ; verum , nifi materia
illa plane omnis tenacitatis expers eflet, interque partes ejus neque attritus elfet ullus, neque communicatio motus, (quod fingi (ane non potefl ; ) omnino futurum
eflet, ut motus perpetuo dccrcfceret. Quoniam igitur varii illi motus, qui in mundo confpiciuntur , perpetuo dccrefcunt univerfi ; necefTe cft prorfus , quo ii confercrelccre poffint , ut ad aCluofa aliqua principia recurramus
vari
qualia utique
cometa: motus fuos in perpetuis orbibus confunt gravitatis caula , qua plancta:
lervant , corporaque omnia motum magnum (ibi acquirunt cadendo ;
fermentationis caufa , qua cor
fanguis animalium motu
calore perpetuo confoventur ,
partes interiores terra: perpetuo tepefiunt
nonnullis in locis valde incalefcunt , corpora permulta ardent
lucent , montes ignem concipiunt, cavernx telluris iftibus
labitis disjiciuntur ,
Sol ipfe perpetuum vehementer candet
lucet
luce fua ole intelligi potefl

&

&

&

&

&

mnia

&

&

&
&

calefacit ac fovet

terquam quod ex

&

&

&

&

&

Nam

paullum

admodum motus

his principiis afiuofis manifeflo oritur

in
.

mundo invenimus

Atque abfque

pr?,

quidem

his

planetarum , cometarum , Solis , quxque in eis infunt

congelarentur, maflxque in totum inertes evaderent ; omnifomnia, frigefeerent
vita penitus ccflarent ; neque in orbibus fuis
que putrefacio , generatio , vegetatio
permanerent planctx
cometx
confideratis , illud mihi videtur
Quibus quidem rebus omnibus bene perfpcCis
denique Gmiliimum veri; utique Deum optimum maximum , in principio rerum ,'
materiam ita formafle, ut primigenii ejus particula: , e quibus deinceps oritura elprincipiis

corpora

telluris

&
&

&

&

&

mobicorporea omnis natura , folidx eflent , nrmx, durx , impenetrabiles ,

les ; iis magnitudinibus
figuris., iifque infuper proprietatibus ; coque numero
quantitate pro ratione fpatii in quo futurum erat ut moverentur , quo pollent ad
eos fines, ad quos formati fuerant , optime deduci . Qui porro particulae primigenia- , quippe plane lolidx, longeque duriores fint, quam ulla corpora ex i ildcm deinceps cum occultis interjetflis meatibus compofita; imo tam perfere durx , ut nec
deteri poflint unquam , nec comminui ; ne adeo ulla in coniueto naturx curfu vis
fit , qux id in plures partes dividere queat , quod Deus ipfe in prima rerum fabricatione unum Ictmt . Tamdiu dum particulx illx integri permanent, poterunt fatextune per omnia fecula ex iis compofita cfle corpora ejufdcm lemper naturx
ri verum fi illx deteri aut comminui pollent ; jam futurum lane eflet , ut rerum
natura , qux ex iis pendet , immutaretur . Aqua
terra , ex particulis immifragminibus compofitx , non utique eandem
nutis &. detritis , panicularumque
terra in principio ex partihodie naturam texturamque haberent , ac aqua
culis integris compofitx . Quare , ut rerum natura poflit durare , exiftimandum
variis iolummodo leparationibus , novifefl corporum omnium mutationes , in
panicularum confidere .
que conjunflionibus
motibus durabilium illarum
corpora compofita dilrumpuntur , non particularum ipfarum (olidarum
fet

&

&

&

&

&

&

Nam

fra&ura

led

feparatione

earum

qua parte ei commifluns

inter

fe

junCx

erant

<

0 P T

C ES L

1 B.

III.

&

fe inter
fe
contingebant .
paucis tantum
in punflis
,
Porro , videntur mihi ha: particulx primigeniae , non modo in fe vim inertiae
habere , motufque leges paflivas illas, quae ex vi illa ncceflario oriuntur; verum
etiam motum perpetuo accipere a certis principiis adluofis ; qualia nimirum funt

erant

&

&

cohaerentia: corporum . Atque hac quidem

gravitas ,
caufa fermentationis
principia confidcro , non ut occultas qualitates , quae cx fpecificis rerum formis oriri fingantur ; led ut univerlales naturae leges , quibus
res ipfae funt formata: .
principia quidem talia revera exiflcre , ollendunt phaenomena natura: ; licet
iptorum caulae , quae fint , nondum fuerit explicatum . Utique qualitates ipfae funt

Quippe

manifcllx

earumque

caufa'

folummodo

occulta:

Qualitatum occultarum

nomen

indiderunt Arillotelici , non qualitatibus manifellis , fed ifliufmodi tantum qualitatibus , quas in corporibus latere , quafque effe ipfas manifellorum effctluum caufas
incognitas exiflimabant
Cujus generis forent Icilicet gravitatis , attraftionumque
magneticarum
eledl ricarum , fermentationumque caulae ; fiquidem vires vel adliones hafcc cx qualitatibus oriri fingeremus nobis incognitis , quaque natura fua
inexcogitabiles
exploratu impolTibiies eflent . Philolonhix naturalis progreffiim
impediunt iltiufmodi qualitates , idcoque nuperis temporibus rejcdlx fuerunt . Affirmare lingulas rerum fpccies , fpecificis praeditas elfe qualitatibus occultis , per quas
eae vim certam in agendo habeant , certofque effeti us manifcllos producant ; hoc
utique efl nihil dicere. At cx phxnomcnis naturae, duo vel tria derivare generalia
deinde explicare quemadmodum proprietates
motus principia ;
atliones rerum
corporearum omnium ex principiis illis manifellis confcquantur; id vero magnus effet faflus in philofophia progrcllus
etiamfi principiorum illorum caufx nondum ef,
fent cognita: . Quare motus principia fupra ditia proponere non dubito , cum per
naturam univerlam illa latillime pateant ; eorumque caufas exquirendas relinquo .
Jam quidem , ope principiorum illorum , res corporeae univerfsr videntur compofitae fuilfc ex duris folidilquc particulis liipra ditiis , varie inter fe in prima rerum
fabricatione fociatis
conjunctis , nutu
conlilio Agentis intelligentis . Decuit cnim cum , qui res omnes creavit , ealdem difponerc quoque
in ordinem collocare . Qux fi vera rerum origo fuit ; jam indignum erit philofopho , alias mundi condendi rationes exquirere , vel comminifci quemadmodum c Chao per meras leges
natura; mundus univerfus oriri potuerit
quamvis , formatus cum fit , poflit is jam
;
per illas leges in multa quidem fecula perdurare .
dum cometa: moventur in
orbibus valde cccentricis , undique
quoquoverfum in omnes coeli partes ; utique
nullo modo fieri potuit , ut exeo fato tribuendum fit, quod planetx in orbibus concentricis motu confimili ferantur eodem omnes ; exceptis nimirum irregularitatibus
quibuldam vix notatu dignis , qux ex mutuis cometarum
planetarum in Ic invicem actionibus oriri potuerint, quxque verifimile ell fore ut longinquitate tempo.

&
&

&

&

&

&

&

Nam

&

&

majores ufque evadant, donec hxc naturx compages manum emendatricem tanfit defideratura . Tam miram uniformitatem in planetarum fyilcmate , necelfario fatendum cft intelligentia
conlilio fuifle effeCl.im . Idemque dici poflit de uniformitate illa, qux ell tn corporibus animalium . Habent videlicet animalia pleraque omnia , bina latera , dextrum
in lateribus ilfiniftrum , forma conlimili ;
lis , a pollcriore quidem corporis fui parte
, pedes binos ; ab anteriori autem parte ,
binos armos , vel pedes , vel alas , humeris affixas ; interque humeros collum , in
fpinam excurrens , cui affixum ell caput ; in coque capite binas aures , binos oculos, nafum , os
linguam ; fimiiiter polita omnia in omnibus fere animalibus .
Deinde partes illx corporis, tam exquiuta arte atque confiiio fabricatx , oculi, aures , cerebrum , mufculi , glandes , cor , pulmones , diaphragma , larinx , manus , aIx , veficx ad natandum , membranx pellucida animalium quorundam oculis inlhtr
confpicillorum obdudx, aliaque fenfus
motus organa , inllindlufque in animalibus brutis
infediis; horum fanc omnium conformatio prima, nulli rei tribui potris

dem

&

&

&

&

&

&

clj, nili inteliigentix

Icilicet

&

fapientix

Emis

potentis (emperque viventis

prxfcns, poflitquc voluntate fua corpora omnia

qui

fit

ubique
fen-

infinito fuo uniformi

fo-

'*~jr

Q.

JE

S T

XXXI.

i<J5

&

movere , adcoquc cunrias mundi uni ve Hi partes ad arbitrium fuum fingere

refingere, multo magis quam anima noftra voluntate fua ad corporis noftri membra movenda valet. Nec tamen mundum fperiare debemus, tanquam corpus Dei ;
neque partes ejus, tanquam partes Dei. Deus eft ens uniforme, organorum, membrorum , partiumque expers illa autem omnia funt creaturae ejus , ei fubjerix ,
voluntati ejus lubditx : ifquc nihilo magis eft eorum anima , quam anima hominis
cft anima (perierunt illarum , qua; per organa fenfuum deferuntur in lentiendi locum , ubi anima eas percipit immediata fua prxlentia , fine ullius rei tertia- interventu. Organa fenfuum cum in finem data funt , non quo eorum ope anima fpecies rerum in lenforio luo percipiat , fed quo fpccies iltum in locum deferantur
Deus autem iltiufmodi organis non eget , cum lit ipfe rebus ipfis ubique prxfcns
Porro , quoniam fpatium divifibile eft in infinitum ; materia autem , non cft necefforio

&

fario in

omnibus partibus

concedendum

fpatii; illud infuper

&

erit

utique pofle

Deum

&

figuris , vario quoque numero

creare materis particulas variis magnitudinibus
diverfis denfitatibus diquantitate pro ratione fpatii in quo infunt , ferte etiam
verfifque viribus ; coque pario variare leges natura , mundofque condere diverfa fpccie, in diverfis fpatii univerfi partibus. Certe in his omnibus nihil eft, quod vel fecum ipfum, vel cum ratione pugnet.
Quemadmodum in mathematica , ita etiam in phyfica , inveftigatio rerum difficilium ea methodo , qua: vocatur analytica , femper antecedere debet eam qui appellatur fynthetica. Methodus analytica eft, experimenta capere, pha-nomena obferyare,
indeque conclufiones generales induriione inferre , nec ex advcrlo ullas objeftiones

&

qux vel ab experimentis vel ab aliis certis veritatibus defumantur. Hyenim in Philofbphia, qu:c circa experimenta verfatur , pro nihilo lunt ha.
Et quanquam ex obfervationibus
experimentis colligere induriione , non
utique generalia demonftrare ; at lia-c tamen ratiocinandi methodus optima eft,
quam ferat natura rerum, tantoque firmior exiftimari debet illatio, quanto induriio
magis fit generalis . Quod fi ex phaenomenis nihil , quod contra opponi poflit , exoriatur ; conclufio inferri poterit univerfalis. Et fi quando in experiundo poftea reperiatur aliquid , quod a parte contraria faciat ; tum demum non line illis exceptionibus affirmetur conclufio oportebit . Hac analyfi licebit , ex rebus coinpofitis ratiori-*
in univerlum , ex effenatione colligere fimplices ; ex motibus , vires moventes ;
riis caufas ; ex caufilque particularibus , generales ; douec ad gcneraliffimas tandem
fit deventum. Atque hxc quidem eft methodus analytica. Synthctica eft, caufas in-/
comprobatas afTumere pro principiis , corumquc ope explicare phxnomeveftigatas
na ex iifdcm orta , iftafque explicationes comprobare
In duobus prioribus libris hujus Optices methodo analytica ufus fum ad invefticomprobandum congenitas radiorum luminis differentias , quoad refrangigandum
fabilitatera, reflexibilitatem
colorem; corumque alternas facilioris reflexionis
cilioris tranfmiffus vices ; corporumque proprietates , tum opacorum tum pellucidorum , c quibus radiorum reflexiones colorcfquc corporum pendent . Atque hxc quidem inventa , quum fint comprobata , poterunt in methodo fynthetica , ut principia
aflumi , ad explicanda ohxnomena ex lifdem fluentia : cujus porro methodi exemplum dedi , fub finem libri primi . In tertio hoc libro , inchoavi folummodo Analyfin earum rerum, qux adhuc invcftigandx rcftant, circa lumen circaque efferius quos
qux fubmonui , aid obtinet in corporibus naturalibus
multa attingens leviter ,
promovenda ufque experimentis atque obfervationibus
liis examinanda relinquens,
admittere , nifi
othefes

&

Eendx
fit

&

&

&

&

&

&

.-

&

curioforum

Quod fi Philofophia naturalis, hanc methodum perfequendo , tandem aliquando ab

omni parte abloluta erit fari a atque perferia fcientia ; utique futurum erit , ut &
Philofophix moralis

fines itidem proferantur

Nam

quatenus ex Philofophia natu-

&

poteftatcm
, quxnam fit prima rerum Caufa , & quam
& qux beneficia Ei accepta fint reterenda ; catenus officium
xque ac erga nofmetipfos invicem , quid fit , per lumen naturae

rali intelligcrc poftimus

jus ille in nos habeat ,

noftrum erga

Eum

in-

Digitized by

Cooglc,

66

0 P T

C E S l TB.

IU.

QUJESTIO XXXI.

innotefcet . Omnino fi deorum falforum cultus non occatcaflet animum gentibus ;

longius fe inter eos cxtendilfet Philolopbia moralis , quam ad cardinales illas quatuor, quas vocant, virtutes . Et qui animarum tranfmigrationem , Solifque
Luna: , Heroumque mortuorum cultum docebant ; id (ane multo potius docuiilent , qua
bcncficentillimus Author . Quod quiratione optime colendus efiet verus noller
dem fecerunt majores ipforum , antequam animum morelque fuos corruperant . Lex
enim moralis ab origine gentibus umveriis, erant ieptem illa Noacbidarum prarcepta :

&

&

Quorum prarccptorum primum erat , UNUM ejfe agnofeendum Summum Dominum

Deum , ejulquc cultum non ejfc in alios transferendum Etenim fine hoc principio ,uihil elfet virtus aliud, mfi merum nomen.

FINIS.

OPTI\

Digitized by

Googll:

igitized

by

Google

Lib.I.Pr.n.Tl>.n.

Viridis

Lib.II.Tab.il

Rubeus

Digitized by

ISAACI NEf TONI

E Q

AVJ^ATl

I S
I

ACADEMIA CANTABRIGIENSI
Mathefeos olim Profefloris Lucafiani

LECTIONES OPTICA,
Annis

MDCLXIX. MDCLXX. & MDCLXXI.

In Scholis publicis habitis

L O

Pars

II.

N D

&

ex

I: An.

MSS

17 ip.

edittei

Digitized by

Google

PRAEFATIO
EDITIONIS LONDINENSIS.

Une traRatum IcRoribus commendare fupervacaneum efi cur enim opus laudaremus , quod magnum Nexjvtonum babet auRo:

rem ? PraleRiones publicas bic exhibemus primas quas Nexu

ut onus Cantabrigia habuit , quando Barrovius anno 1669. ei
conceffit

munus profefforium in cathedra Lucafiana

&

Continent

coloribus , qua auRor detexit anno 1 666.,

inventa de lute
quorum fpccimen anno \6rjl. coram regia focietate exhibitum
fuit , eodemque anno in TranfaRionibus , ut vocant , Pbilofopbicis in lucem edi
tum
Jub idem tempus hunc librum edidijfet ipfe -AuRor , ni/i inepta quorumdam imperitorum cavillationes eum deterruiffent . Imo adeo abhorrebat Ntvvtonus ab hujufmodi altercationibus , ut de hoc argumento per multos annos prorfus fileret , vix tandem anno 1704. amicorum precibus viRus , ut abfol ut i/fimum
illud de Opticis opus in publicum proferret , quo fortaffe vel diutius privati effemus , ni/i hac Nexrvtoni inventa in/igni Geometra Hugenio adeo placuijfe jam
compertum effet , ut magnam partem libri ejus de Dioptricis in hujus principia
extruxiffet , qui Hugenii liber inter Opera ejus Pojlbuma anno pracedente in lucem
prodiit: hinc fperandum effet imperitis ijlis nugatoribus /ilentium imponi.
Liber de Opticis anno 1704 . editus ab hoc traRatu haud parum differt. Multa quidem in utroque inveniuntur eodem fenfu , fed ratione diverfa tradita j in
illo autem non pauca e prajlantiffimis inventis comparent , qua bic non leguntur
Magna enim pars i/lius Operis iis explicandis occupatur , qua lumini contingunt,
dum per tenues lamellas perlucidas tran/it ; hujufmodi vero experimenta breviter
tantum in fine harum PralcRionum memorantur . Porro ex iis, qua de hoc argumento in TranfaRionibus Pbilofopbicis edita fuere , apparet auRorem nojhrum in
animo habuiffe in hac pbanomcna ulterius inquirere j fed inventa fua de bis rebus vix perfeciffe videtur intra duodecimum vel quindecimum annum pofiquam
,
hac , qua nunc edimus , leRa fuerunt . Quamquam autem his inventis liber no/ler
caret
multa tamen praclara bic occurrunt , qua in altero non habentur . Ibi enim
j
AuRor caviffe , quantum potuit , videtur , ne demonflrationes geometricas cum argu-

&

mentis pbilofopbicis immifceret

& ubi

neceffe fuit propofitionem

Mathematicam

unquam occurrit Contra autem hic omnia geomeargumento neceffaria fufe demonflrat J qua forfitan in attero libro ideo
omifent , quoniam haud dubitavit , quin ha PralcRtoncs aliquando lucem effent
vifurp ; cum non modo publice Cantabrigia leRa in archivis fuerant repo/ita ,fed
etiam alia exemplaria in amicorum manibus adfervabantur . Quod fpeRat ad prima Optices elementa, AuRor nofler bic ubique Barrovii PraleRiones Opticas fequitur ,
qua ille de omni luce fcripferat , Nexmlonus perfequitur ulterius ,
applicat ad diverfam radiorum refrangibilitatum , rem Barrovio ignotam, fed ab
eo omnino probatam
quando ei ab AuRure no/lro explicata fuit, quod una ex e,
proponere

ejus demonfiratio vix

trica in hoc

&

&

pi-

Digitized

by

Google

D.

pijlolii

Collitifu in

Commercio Epidolico

edita ttflatur

ubi Barrovius de

quo majus prafens at as vix protulit . Hic

,
etiam multa propo/itiones demonjlrantur , qua auBor cum Barrovio communicavit
in PraleBiinibus ejus , demonjlrationibus pratermiffis , edita fuere . Hic nibis PheleBionibus loquens opus vocat

&

mirum demonflratur modus

illius

focum fuperficterum sfaricarum inveniendi

in omnibus aliis curvis locum habere ojienditur ope radii

qui dicitur.

O'

Curva-

tur* ; item Caudicx ( quas vocant ) a refraBione orta bic determinantur ; has
utique Caudicas in fuperfictebus sfaricit
ipfe Barrovius determinavit . Hifce
vero pralebhonibus Newtonus in curvis omnibus radii curvatura earum ope has
caujlicas exhibet . Hos quidem curvatura radios jampridem confideraverat ,
modum eos inveniendi in libro de Fluxionibus, anno 1665. fcripto , docuerat ;

&

&

idcmquc argumentum ulterius profecutus ejl in alio libro anno l6yi. fcripto .
Hoc apparet ex epi/lola ipftus ad Collinftum Dec. 10. 1672. inter cateras in
parte quadam illius in editione ultima PrinCommercio Epidolico edita ,
cipiorum Philolophix ; nec non ex traBatibus ipfis , qui adhuc inediti reflant ,
quorum cum varia exempla difpergantur , nonnulli in lucem eos profetre pollici-

&

ti

funt

Harum PraleBionum exemplum Nevvtonus

fori Saviliano

Jumma

fide

Exemplum

&

a quo defumptsim

ejl

illud

olim Gregorio Aftronomia Profef-

unde hac

editio imprejfa ejl

cura defcriptum fuiffe cum eo Gregorii conferentes

autem Gregorii cum ab ipfo Ncwtono fuiffet acceptum

quod

invenimus .
non dubita-

vimus , quin pcrfeBum ejfet fed po/lquam editio nojlra typis fuerat imprejfa ,
audivimus exemplum illud Cantabrigia in Academia archivis ajfervatum
manaBi
ex collatione rem ita effe inveniejfe abfolutum ; cujus exemplum
mus Differentias igitur una cum erratis tj/pograpbicis ad libri calcem adnota
vimus ex hifce autem differentiis alia tam leves ejfe videbantur ut negligi fere potuijfent ; alia vero haud parvi momenti ; alia videntur incuria fcribentis
deberi , cui Newtonus defcnptionem exempti Grcgoriani mandavit ; alia denique emendationibus ab ipfo Nevvtono faBis in eo codice, quem in Archivis Academia repofuerat
In locis quibufdam ad finem pagina brevem notam fubjecimus ; quod cum fa*
pius forfan fecijfe non incommodum fuiffet unam atque alteram bic apponemus
,

gis

In hac Editione omnia

locis fuis repofita reperientur.

Digitized by

Google

P T I C
PARS PRIMA:
De Radiorum

JE

Lucis Refraftionibus

SECTIO PRIMA.
I.

Radiorum dhxrfam

efft

refrangibilitalem

N ventio

Telcfcopiorum nupera plerofque Geometras ita exercuit,

non tritum, nullum inventioni prxterea locum
reliquilte videantur . Et infiiper , cum Diifcrtationes , quas
non ita pridem , audiviftis , tanta rerum opticarum varieta-

ut nihil in Optica
aliis

hic ,
accuratiflimis earundem uemonlirationibus
te, novarum copia,
labor
fuerint compofttx ; fruftranei forte videantur conatus ,
inutilis , fi ego Scientiam hanc iterum tractandam fufeepero .
Verum , cum Geometras in quadam Lucis proprietate , quas ad
hucufque hallucinantes videam , demonilrationes fuas in hyRefractiones fp-ftat
non ingratum me fapothefi quadam phylica haud bene llabilita tacite fundantes ;
, qux ecturum judico, fi principia Scientiae hujus examini fevenori fubjiciam,
experientia multiplici habeo comperta , fubneCtam
go de iis fimul excogitavi ,

&

&

&

&

Reverendus meus Antecellor hic

Imaginantur Dioptrices ftudiofi , quod

iis, quae

loci

poltrema dixit .
ad quemlibet perfeaioms gra-

Perfpicilla

perduci poffent , modo vitris, dum perpoliuntur, geometricam, quam vellent,

in cum finem infkrumenta vana tuere ex*
y
cogitata, quibus vitra in figuras hyperbolicas , vel etiam parabolicas , contererentur.
Sed exacta illarum figurarum fabricatio nemini hucufque fuccelfit : Icihcet aratur
luos in negotio defpcrato diutius infumam , iis polliceri aulitus
, ne labores
deo , quod, licet omnia fierent feliciter , nihil minus tamen, quam votis luis relponfinem optimas ,
derent Etenim vitra , licet efformentur fecundum figuras in illum
Iphxricx aquali
qua: poliunt excogitari ; tamen non duplo plus prxilabunt , quam
autem non ideo loquor , quafi peccatum effe a Scriptoribuspolitura pcrfeftx .

dum

figuram communicare concederetur

&

&

Pauli

P tl '

Digitized by

Google

DE RADIORUM DIVERSA

'

Optices contenderem ; illi enim omnia , pro intentione demonfl rationum fuarum ,
veriflime dixerunt ; fed aliquid tamen , idque maximi momenaccurate quidem
ti , reliquerunt Polleris inveniendum ; fcilicct in Refra&ionibus irregularitatem quannon folum efficit , ut figurae conicarum Sedam reperio, qux omnia perturbat,
ftionum fphxncas non multum fuperent, fed etiam , ut fphxricoe multo minus praellent, quam prxllarcnt , fi difta Rcfraffio cflet uniformis.
Itaque in Dioptrica pedem figo ; non , ut eam pertraftarem de integro , fed tantum, ut hanc de natura Lucis proprietatem rimarer primo,- deinde, ut ollcnderem ,
quo palo incommoquantum ex hac proprietate perteflio Dioptrices impeditur
nonnulla proferam , qua; ait
dum illud, quatenus natura rei finit , devitetur Ulii
Microfcopiorum , tum theoriam , tum praxin fpeftant ; oTclcfcopiorum juxta
ftendens , quod Optices fumma perfeilio , pra-ter opinionem receptam , ex DioptriCatoptrica mixtis * petenda ell . Ac interea diferimen Colorum ,
eorum
ca
corporibus etiam coloratis , tulc explicabo.
genefim a Prifmatibus,

&

&

&

&

&

&

&

&

II.

Quod omnium Radiorum non

De Luce
flionis

dentia:,

alii

fit

eadem

Refrangibilitas

compertum habeo , quod Radii ejus , quoad quantitatem RefraEx iis , qui omnes habent eundem angulum Inciangulum Rcfraffionis aliquanto majorem, alii minorem habebunt. Ple-

itaque

ab invicem differant

EF G

quaelibet refrin( Fig. i. Tai. I. ) fuperficies

F huic occurrens in F ,
quxvis
cum ea effiConcipe etiam Radios folares per illam lineam O F
ita ut alii poli alios in punclum F impingant , ibidemque in medium denfius refringantur ; vel , fi mavis , finge paralleos Radios indefinite parum diilarc ab O F,
incidere in punla ipfi F viciniffima
Jam, ex opinione recepta . hi Radii , eandem habentes Incidentiam , eandem quoque Refratlionem omnes habere debent , puta , in lineam F R . At contrarium compertum
habeo; fcilicet, quod, poltquam refringuntur , divergant ab invicem
quali quidam
refringerentur in lineam F P , alii in lineam F Q.,
alii in lineas F R , F S ,
F
intermedia , ut
ultra citraque nonnulli
, ac alii etiam innumeri per fpatia
pervagantes , prout Radius quilibet ad Refraflionem majorem , minoremvc patiendum lit aptus Invenio prxterea , quod Radii F P , maxime refracti , Colares purpureos producant,
illi F T, minime refracli, rubros; qui autem, hifce intermenioris illullrationis gratia , fit
gens , puta , vitrea ,
ducatur

ciens

angulum

&

F E acutum

&

continuo fucccffivos fluere

libi

&

&

&

&

, F LL, F R,
flavos generant

dii

&
F S,
&

&

fic

pergunt, Colores intermedios, nempe, carruleos, virides,

Radii , prout apti funt , ut alii aliis magis atque magis re-

, bos ordine Colores , rubrum , flavum, viridem , ca-ruleum , & purpureum generant, una cum omnibus intermediis, quos in Iride liceat confpiccre; unde produilio Colorum Prilmatis & Iridis facile patebit . Sed , his jam pcrfunflorie

fringantur

notatis, qua- de Coloribus dicenda funt, in pofferum differam.

III.
Probatur

experimento -vulgari

fer longitudinem imaginis folaris refrafla.

Sententia noftra de hac re

fic breviter
explicata , ne putetis fabulas pro veris enarratas effe, rationes
experimenta, quibus iltharc innituntur, continuo proferam.
Et, quoniam experimentum quoddam Prifmatis valde obvium mihi primo dedit occafionem excogitandi reliqua , illud primum explicabo . Sit F (Fig. i. Tai. I. ) fo-

&

ramen aliquod

in

pariete

vel feneftra cubiculi

per quod Radii

folares

&

Nrwniti

traji-

cian-

* Ut in Telefcopio Cata-dioptrico Vid.

,
Prop. VII. * VIII.

Trtnftd.

fbilof.

No,

8,

Ofiita

Ub.

. rrt. r-

^Digitijcd by

Go offlc

REFRANGIBILITATE.

ciantur , reliquis ubique foraminibus diligenter obturatis , ne Lux alibi ingrediatur .

Ilia autem obfcuratio cubiculi non elt prorfus neceffaria , fed efficit tantum , ut experimentum evadat aliquanto evidentius . Deinde Prifma triangulare vitreum A n
foramen illud applicetur , quod Radios
c ad
Bb
F per fe traje&os refringat
Z, quos Radios , oppofito pariete, vel papyro aliqua , ad diflantiam
verfus P
valde
a Prifmatc fatis magnam objecla , terminatos , videbis in figuram P
oblongam efformari , cujus nempe longitudo P
fit quadruplex
latitudinis
amplius . Et hinc evinci certo videtur , quod Radiorum aqualitcr incidentium ahi
majorem aliis Refraftionem patiuntur .
, fi contrarium edit verum, ptadifla
politione Prifmatis , ad fenSolis imago appareret fere orbicularis ,
, in quadam
fum orbicularis confpiceretur ; id , quod contra omnem experientiam cft . Quocunque enim litu Prifma dilpolui ,. nunquam tamen potui efficere, quin longitudo imaginis effiet latitudinis plufquam quadrupla ; angulo lcilicet Prifmatis
B , vel acb
cxillcnte graduum , plus minus , lexaginta

Y T

Y T Z
YZ

&

Nam

&

AC

IV.
Cafus

in quo

Radii aque

refrangibiles faciunt

imaginem orbicularem

Quod autem datur quadam Prifmatis politio, in qua imago Solis , ex opinione
de Refractionibus recepta, appareret orbicularis, fic oftendo . Juxta foramen, in feneflra cubiculi fa&um , Prifma collocetur foras ; vel , quod eodem recidit , fit E
locatum , in quo fit F fo( Fig. j. Tab. I. ) corpus aliquod opacum citra Prifma
orbiculare , per quod Radii refracti in parietem dirette
ramen indefinite parvum
oppofitum, ad imaginem P Y
ibi depingendam, trajiciantur i
ponatur
ede planum fccans A c C, B i c C, plana refringentia, pcrpendicularitcr , atque
etiam tranliens per foramen F, ut
per centrum Solis DI HV, quem bifiecet fecundum diametrum ejus
K
, a cujus extremitatibus Radii
, in eodem pLino jacentes, adveniant , qui, pollquam refringuntur , (
K iu K , n
in
t , it i P ) utrinqne pergant per centrum foraminis F ;
T, atque
prxterea fit talis inclinatio Prifmatis ad iffos Radios , ut anguli A K.
B k F
perpendialia Solis diameter prxdi&o plano
nant atquales . Deinde fit I
adveniant ; alter I
cularis , a cujas extremitatibus alii duo Radii V L ,
I
vero V L ultra planum
qui refringatur in
l ,
/ Y ; alter
eis planum
m Z,
prxdiCli quatuor Radii fefc omnes decufillud, qm refringatur ia L m,
foramen
fent in medio foraminis F. Denique ponatur, quod imago lucida P Y
F T, item F Y ,
F 'L aequales fiant. Didirecte rcfpiciat, ita feilicct ut F P,
co jam, quod, in illa politione Prifmatis, anguli P F
, ac Y F Z aequales effient
fuppofito Radios omnes aeque refringi, qui eundem habent angulum Incidentia- ,
proinde, quod imago illa, fenfui latrem , deberet ede orbicularis; utpote cujus diametri P
Y Z fefe decuffiant pcrpendicularitcr ,
aquales lftos angulos fubtendunt

&

TZ

&

D H

HN

&HN

&

D&

ABC,

ABC

&

&

&

&

ABC

&

&

&

TZ

&

&

&

T &

V.
Demonjlratio cafus ijiius

PARS

I.

Angulos autem ifios P F T , & Y F Z aquales effie fic demonflro . Concipe Radium aliquem a P per t, & N retrocedere , dum alius Radius pergit a D , per K
D, & B c F fupponantur aquales , erunt etiam ann ; itaque , cum anguli
guli , per primas Refractiones fadti , A K n , & B i N , aquales ; unde triangula
A, K n B aquales;
erunt fimilia, & eorum anguli externi k
funt aqua.& proinde anguli, per fecundas Refractiones facti,

AK

&

CKn,&ClN

les,

Quare

cum

anguli

A K D, &

N
&BF

ANH,&BF,

B k F

; itera

ANH

fint

aquales,
corii:

DE RADIORUM DIVERSA

eorum

differentiae

re

fuerit

autem

quebit propofitum. Illud

demendum

PFT

D K, & H N

cum demonftratum

; hoc cft, angulus n F k , fivc

, aequacomprehendunt, ftve diametro lolari
Quaquod angulus Y F Z aquatur eidem diametro , liut fiat, Theorema quoddam, more Lemmatis, prae-

erunt etiam aequales

angulo, quem Radii

lis

efl

VI.

LEMMA
duo plana (F/g.

Sint

quorum communis

ria,

ab. II.)
4.
interfetlio fit

ad fecundam fanem

ABCD,&EFGH
K

&

L;

fit

P Radius

fibimet perpendiculaquilibet, qui, in pla-

num A B C
incidens ad puntlum P , ab eo refringitur in P R ; Dico, quod finus anguli , quem Radius incidens I P efficit cum plano perpendiculari F H , fit ad
iinum anguli, quem Radius refratlus P R efficit cum eodem plano, ficut finus Incidentia; ad linum Refraclionis ,
proinde in ratione data . Sumptis enim Radiis

&
& P R xqualibus & demiffis Q_, & R V ad planum F- H perpendiculari& praeterea ad puntlum Incidentia: erctla S P T perpendiculari ad planum reB D ( qua ideo cum altero plano F.H coincidet i) & ad ifiam demiffis I S
& R T iterum perpendicularibus erit I P Q angulus quem Radius incidens I P
efficit cum plano perpendiculari F H
& R P V angulus quem Radius refratlus
P R efficit cum eodem plano Item I P S angulus Incidentia & R P T angulus
Refraflionis
P, vel PR fupponatur radius circuli, erunt
Quare,
Q, RV,& I S R T ditiorum angulorum finus Sed I Q& R V funt paralleli
11.
Elem., ) propterea quod eidem plano F H funt perpendiculares. Item
S & RT
I

bus;

fringens

fi

<5 .

funt paralleli,

( 28.

1.

Elem.,

quia, tacentes

in

eodem plano

S P

R,

cidcra

S T pcrpcndicularitcr infiflunt Hoc eft , retia: I Q, I S , qux angulum

I S comprehendunt , lunt paralleli retiis R V , R T , comprehendentibus angulum
V R T. Quare illi anguli I S & V R T funt squales , C 10. 11. Elem. ) Duflis autem
& V T, fient anguli I QS & R V T retti,- ( Def. j. 11. , Elem. ,
uia retis I
& R V plano F H pcrpcndicularitcr infillunt . Ergo triangula I QS
St R V T funt fimilia, (4.6. Elem. , ) & I Q. R V : : I S. R ; hoc cft, finus
angulorum quos Radius incidens ,
refratlus efficiunt cum plano aliquo F H ad
refringens planum B D perpendiculari , funt ut finus Incidentia , &. Refraflionis ,
proinde in ratione data
Quippe linuum illorum rationem effc datam Cartefius
reclar

QS

&

edocuit

&

&

alii

deinde fuerunt experti.

dcmonftrati

Quinctiam Theorematis jam

getis

plano

refringenti

BD

alibi

veritas

manebit falva

pcrpcndicularitcr infiftat
plano
cum Radiis

&

Exinde enim neque anguli

quam

licet

planum

ad puntlum refrin-

cffetli

neque ideo

li-

nus illorum angulorum immutabuntur.

VI

I.

PARS SECUNDA.
Hifcc

prarmonltraris, ad propofitum jam revertar; demonftraturus fcilicet anFtg. 3. Tab. I. ) diametro Solis, ac proinde angulo P F T, ae( in
quari. Ex fupra politis liquet, quod planum
k F n biffecat angulum Radiis I
L utiinque jacentibus contentum. Itaque, cum ille angulus aquetur
diametro folari, angulus, quem Radiorum alter, puta I
cum ditio plano facit,
aquabitur femidiametro folari , cujus etlo finus A ;
B finus anguli , quem Radius ille refratlus
i facit cum eodem plano . Jam , cum planum
illud fupponatur pendiculare ad Prifmatis refringens planum
erit, ex pratcedcnti Lemmate ,
ita

Y FZ

gulum

M&

KDHN

M,

&

AC,

finus

ad finum

ficut

finus Incidenti* ad

finum Rcfratliouis c medio

ratiori

me-

in

R E FR A

NG

T A T E.

mediurti denfius. Vel, e contra , ficut finus Incidentia; ad finum Refraclionis e meQuare , cum diilum planum
etiam
dio denfiori in rarius , ita erit B ad
.
perpendiculare fit ad alterum Prilmatis planum B
, quod Radios e medio denfioinluper, cum B fupponatur anguli finus, quem Radius inri in rarius refringit ,
l facit
cum plano illo perpendiculari
erit ( per
Lemma prxcccidens
dens ) A finus anguli , tjucm Radius refraclus l F facit cum eodem plano
F;
led
ponitur finus femidiametri folaris , ergo ille angulus , quem Radius / F facit
xquatur lemidiametro folari,
tfjus duplus l F m , fice Y F Z
cum plauo
toti diametro; &, cum fupra fuerit ollenfum , quod angulus P F
fit eidem diaerunt xquales. Q.E. D.
metro xqualis, illi duo anguli
eilet perpendiculare plano imaginis P
requc ac plaJam, fi planum
illae quatuor linex FP, FT,
num
,& FZ, qux angulos xquales comproin fubtcnlx P T,
Y Z etiam
prehendunt , edent omnes inter fe xquales ;
xquarentur. Sed, qui rem ferio perpendit, inveniet Radios collaterales
duobus reliquis
k FP paulo minus refringi,
idpaulo magis declinabit e Radio F P, quam ab
lecanS licirco planum
infra medium ejus punilum X;
fic, divaricans a perpendiculari
neam
aliquantulum obliquum ad planum imaginis P Y
( quam concipe dutlam,)erit
erunt paulo majores, quam
FT; fubea de caula linex FY,
Sed hujus rei demonftrationem , uttenfa Y Z paulo major , quam lubtcnfa P
propofito meo non omnino neceirariam , prxtermitto . Etenim
pote nimis longam
fit retium ad planum imaginis
non multum refert, utrum planum
Z fit aqualis , vel major , quam
vel nonnihil obliquum ; hoc eft, utrum
;
futficit , quod nequit eife minor . Imo , cum propter ifofcclia triangula P F T,
PT. Y Z, atque
F Y fint quam proxime xquales ,
fit FP.
Z differentia , ut , quoad ienfum , pro xqualibus hatantilla erit inter P T,

&

DHF

DHF,

DHF,

D H

&

YFZ & PFT

YFZ

YTZ,

FY

PFT,

&

& IM/FY

DKnrT, & H N
&
& FZ
T
YFZ

YFZ

PT

&

&

V LmFZ,

&

FT,

FX,
TZ,

&

FP,&

&

PYTZ,

PT

YFZ,

FY:

FP &

& Y

&

beri poffint

V1
In

ifto

1 1.

tamen cafu longitudo imaginis plufquam quadruplex

Unde varia Rejrangibihtas evincitur.

eft latitudinis

Oilenfus itaque cafus eft, in quo longitudo folaris imaginis per Prifma trajc.lar
confpiceretur xqualis ejufdem latitudini ,
proinde , in quo imago illa quafi orbicularis appareret, modo vera effet opinio vulgaris . Quinimo , licet. pofitio Prifmatis alia fit, atque defcripfi , modo Radii utrinque Rcfratlioncm non
valde manualem patiantur , figura tamen imaginis eapropter vix immutabitur . Nec multum
foramine F ad Radios tranfmittendos terebratum,
interell, an corpus opacum
citra Prifma collocetur , vel ultra; neque figura foraminis multum curanda eft, mo-

&

EG,

do fit exigua. Etenim tam parvx variationes haud plus mutabunt imaginem , quam
decima, torte , vel quinta parte diametri fuT , ficut cogitanti patebit. Atque ita ,
ut paucis tandem comprehendam omnia, liquet, quod imago Solis refrafla , ut plurimum , deberet effe lenfui quafi orbicularis , fi modo ejuldem Incidentix in iaem
medium Refraflio feraper foret eadem . Sed prius repugnat experientix ; longitudine
fcilicet ejus latitudinem plufquam quatuor vicibus, ut diilum Fuit , excedente : Ergo
pollcrius repugnat veritati,
ejufdem Incidentix Refrailio eft varia.

&

IX.
Ejufdem

rei

demonftratio brevior

Ex eodem experimento
difpofuilTem

Pnfina

potui propofitum fic brevius indicafle ; nempe , cum ita

ut Refractio Radiorum , tum ingredientium , tum egredieu-

tium

Digitized

by

Google

DE RADIORUM DIVERSA

& YFZ

foret quali xqualis , angulos PFT ,

tium
( Fig. 2. vel 3. Tab. I. ) diinveni quidem angulum YFZ femiffi gradus, five diametro Solis,
menfus lum,
eandem diametrum quater,
amplius, fuperavit, cui
axjualem. At angulus P
tamen arqualis ene debuiflet , ex parte priori prxccdentis demonflrationts ;
inde
<1

&

&

FT

&

in eorum gratiam , qux mox lequentur , oRadii , quorum Refrangibilitas non e(l difpar , cfformabunt imaginem fere orbicularem ; oc ca de re mihi vifum fuit demonllrationem illam , etiamfi longiufculam , in illullrationcm hujus experimenti hic ad-

Verum

planidimc liquet propofitum.

porteret dcmonllrafle

quod

illi

duxilfe

Quo

palla Prifma facile flatui potefl in fltu

prxdida

Verum, cum

requifito

eam

ad

experienda

pofitionem Prifmatis fuppofuerim,

ut Radii ad utramque faciem Prifmatis arqualiter refringantur ; conclufionis loco ,
dicam, qua ratione illud cito Eat
facile . Si Prifma teneatur in l.ucc loiari ,
motu lento circa axem fuum convertatur , videbis Colores , quos efficit , de loco
in locum continuo motu translatos efle, ita quidem , ut aliquando progredi , deinObfervabis itaque medium inter illos contrarios motus
de vero regredi videantur
quando Colores , modo progrelfi
llatim regrelfuri . videntur quicfccrc ; quod ubi
vides, fiflc Prifma , idque in illo (itu fige . Dico factum . Scilicet , in eo (itu fumma Rcfraflionum utrobique fatlarum, five Radii emergentis ad incidentem inclinatio , evadit omnium minima
Quod cum accidit , Refrafliones utrobique funt aquales , uti pollhac demonllrabitur
in experiendis prardiflis

clfe

&

&

&

XI.
Imaginis prxfatx figura deferibitur , qux partim redis
comprehenfa ejl .

partim femicireuhs

Ceterum experimenti hujus

varias circumflandas , non minus jucundas experienti, quam propofiti noftri indicativas , prolequi jam animus ell . Et primum notandum venit , quod imaginis illius figura , fecundum longitudinem Tuam lineis redlis
terminata fuit,
fecundum* latitudinem duobus ( ut ex vifu potui judicare ) lemicirculis . In Figura 5. 1 ab. II. fit P
imago Solis Prifmatc refraila ; hanc oblervabam ad latera duabus lineis
quoad fenium , retiis ,
iis parallelis,
terminari, ad extremitates autem duobus femicirculis
B
quidem
, cujus
eventus caula cx prarmonllratis (ic determinatur.

&

&

AB, & CD,

A PC, & T D

XII.
Quomodo

talis

evadit per circulares imagines , ( quas unumquodque genus

squabiliter rejrangibiUum facit , )

Radiorum

in

longum

difpofltas

terminantes in circulos compleantur , ut vides in Figura 6. Tab.

circulus Y Z illis intermedius . Jam concipe Radios quofdam a Sole provenientes , qui apti lunt , ut , aequaliter incidentes , etiam aequaliter
refringantur. Illi per Prifma trajefli, ex fupra demonflratis, imaginem, quoad fen. Deinde concipe
ium , ( fi fola pollet videri , ) circularem depingent , puta , B
alios ejuldem Solis Radios fibi etiam conformes , qui apti funt . ut prioribus paulo
magis refringantur ; illi itaque aliam imaginem depingent circularem , puta
Et
Semicirculi

II.

&

illi

alius inferibatur

,YZ.

Digil ired-tey

GooglclJ

..

R EFRA

NG

AT

IT

E.

Et alios etiam Radios adhuc magis refrangibiles concipe , qui tertiam circularem
efficient . Denique , alios innumeros cogita prxditlis pias & minus
imaginem
refrangibiles , & illi alias etiam innumeras circulares imagines , prioribus tum intermedias, tum extremas , efformabunt , illuminantes oblongum fpatium PYTZ,
contentum Verum , cum imagircdlis lineis AB
, duobulquc femicirculis
nes ilis fint omnes ejufdem pene magnitudinis , & inter lineas A B & C D in diredlum difpofitx , iflae linea; A B & C D pro reftis fibi parallelis haberi poffiunt , &
Radiis ex eadem Inciad lenfum tales videbuntur; & fic totum fpatium

AC

& CD

PYTZ,
parallelis rettis, & partim

dentia varie refradlis illuminatum, partim

ficut experientia compertum
;

politis terminabitur

femicirculis op*

ell

XIII.
Exinde deducitur experimentum

quo termini

rcEli fiant

diftinRiJfmi

Hanc autem conjefluram ut penitus probarem , cogitabam de imagine Solis per

foramen aliquod fine ulla Refratlione ad diilantiam magnam trajefla . fcilicet quod
tenebras minime diltinflo
At , fi
male definitur , termino exillente inter Lucem
Radii illi per Lentem convexam tranfeant , cujus focus ad imaginem ell , imago

&

terminabitur diftinfliflime . Simili modo de Radiis aeque refrangibilibus intellexi ,

trajicerentur ad diilantiam magnam , depingerent imaginem
, 11 per Prifma
circularem male definitam , cujus tamen terminus , mediante Lente convexa , di(linfliffimus evaderet. Itaque, cum vidilfem terminos imaginis refra&x
non
reliquis circularibus , obadmodum dillintfos , de imaginibus
,
,
longam illam formantibus , conjiciebam , quod multo diflindlius terminarentur per
Lentem convexam trajetlx ,quam aliter
experienti res patuit.
retias
D, in quas imagines omnes illa; circulares utrinque terminantur, vidi admodum
dillinflas , quas antea confufas videram

quod

BD

YZ,

PYTZ

AC &

;&

AB,

Nam

&C

XIV.
Quare termini
.

'

circulares

femper apparent confufi

*

APC, & BTD

Sed , quod notatu valde dignum videtur , termini circulares

maginis illius femper apparuere maxime confufi , Luce paulatim

tandem

in tenebras defut

Scilicet intermedii circuli

ut

deficiente

i-

donec

Y Z,

militentur aliis circulis utrinque cadentibus , quibufeum ex aliqua fui parte coirtcidunt . At extremi quiparte cum aliis concurrunt ,
B
eorum
dem circuli ,
, ex una tantum
,
exinde Lux ulque remilfior, dum ad extremitates,
concurlus continuo fit rarior,
fcilicet , quod Radiodeventum ell. Sed
alia prodit iilius rei caufa
P, ac
rum maxima copia apta fit, ut mediocrem Refraclioncm patiatur, &fic in medium

&

A C

T,

&

&
&

&

quod eorum numerus continuo minor cxillat

imaginis incidat ;
gradus Refrangibilitatis alterutrinque magis extremus

quibus

compede

XV.
Mmonitio de

figura

&

fitu

Lentium

& Prifmatum

Ceterum ad iilhxc experienda Lentes adhiberi vellem , quarum foci funt longinqui, fex, forte, vel duodecim pedibus a Lentibus diffames, modo tales prxllo fint:
laltcm non fint minus dillantes , quam duobus. Atque etiam latera Prifmatis debent
effe accurate plana ; fin latera ejus fint aliquatenus convexa , tum prxllat adhibere
Lentem , cujus focus ad pedes tantum duos , vel tres a le remotus ell Quibus paratis, Lentem Prifmati ex utravis parte colloca vicinam, ita fcilicet, ut Radios per
.

Digitized by

Google

DE RADIORUM DIVERSA

8
fc

.
Deinde Radii in papyrum aliquam excipiantur , quam
donec imaginem coloratam utrinque reftis parallelis diftindil-

trajedos direfte refpiciat

ultra citraque transfer,

lime terminatam videas

XVI.
Deque imagine quadam

orbiculati.

Sed obfervandum cft , quod , cum Prifma collocatur ultra foramen F , ( ut in

Lens magis diftat ab illo foramiFig. q. Tab. I.) vel ipfi quam proxime citra ,
ne, quam focus Lentis , quem Radii in eam parallelas incidentes efficerent , dillac
a Lente ; duplicem invenies cafum , in quo imago in papyrum projcfta evadat diftintla: alter, quando Radii omnes homogenei , qui in Lentem paralleli incidunt ,
ita refringuntur, ut ad papyrum illam in eodem punffo concurrant; quod fit, quando vides imaginem coloratam oblongam ,
parallelis retiis diltinac terminatam :
alter calus elt , quando Radii omnes homogenei ab uno puntfo foraminis F divergentes, poftquama Lente refringuntur, ad unum iterum puntfum riiflac papyri convergunt. Id autem accidit , cum imaginem albam , orbicularem ,
undique bene
definitam vides . De quo fufe dicetur alibi . Sufficiat hoc monitum hic dedifle , nc
quis propriis oculis' hac experturus , per ambiguitatem effetius incaute decipiatur,
exinde prarditla in dubium revocet

&

&

&

&

XVII.
'

>

Ac

Solem intercedentium

de umbris rubidarum

quod ne b uls aliqua; tenuiores interceperunt dtfcum Solis , cum non penitus obfcurantes , & umbras in hanc imaginem P T projecerunt ,
non fui fimiles , fed in longum protenfas , & imaginis terminis retlilineas parallelas . Id , quod ratiociniis modo allatis accurate convenit . Nam , concipe nebulam
Juvat annotare prarterea

&

in difeo Solis ad indar macula: confpicuam elfe ;

ea , fi Radii maxime
refrangi biles, circuloque
(.Fig. 7. Tab. II. ) circumlcripti fpfctlcntur , umbram
projiciat in locum L , ita ut circulus
cum umbra L dilcum Solis nebula deficientem referat. Quo polito, fi Radii minime refrangibiles , circuloque B
cireumfcripti fpetlentur , umbra nebula; ab iis projicietur in locum
litus
, cujus talis erit
in circulo
in circulo
quippe hic etiam difeum Solis
, qualis cft ipfius
nebula deficientem refert . Atque idem porro difeurfus de circulo quolibet intermedio cum umbrclla ejus
intelligatur ; adeo ut , propter indefinitam multitudinem circulorum fpatium integrum
occupantium , nebula fuas umbras per

aliquam

AC

BD

AC

totam longitudinem
nebula:, vel
ditfufis,

&

AC,

nubium

ABDC

LN

'

&

fic , cum plurcs

difpergat , eamque reddat obfcuram ;
finus, Soli interveniant , imago ejus plurimis umbris in longum

parallelis obfcurabitur

XVIII.
Ab

imaginis figura aliud etiam experimentum deducitur quo fiat

multum

Ut

oblongior

qua potui diligentia, perferutarer, fequentem preterexamini fubjiccrem Nempe, (in Fig.6.Tal.II. )
cum magnitudo circulorum
dependeat a magnitudine folari , fi
diameter Solis fieret aliquanto minor , quam nunc revera exiftit , tum illi etiam
circuli fierent minores, dillantia centrorum H, I, K, non omnino mutata, ut videre cd ( in Fig. H. Tab. II ) Et fic latitudo imaginis, ad ejuldem longitudinem compaCa

diflas proprietates Lucis,

modum

excogitavi

quo

illas

AC, YZ,BD,

rata,

.:,.

R E F R A

NG

IT

AT

E.

rata, multo minor evaderet, quam antea; utraque fcilicet per eandem quantitatem
diminuta. Hic probaturus cftcci , ut Radii Solis per duo parva foramina ab invicem longe dillantia tranlirent , antequam inciderent Prifmati ; quo pafclo Radii ab
res perinde fuccelfit , quafi diaextremis partibus Solis venientes excludebantur ,
meter Solis revera eflet diminuta. Illuflrationis gratia, fit ( in Fig.g. Tai. II.) efg
feneflra parvo foramine / penetrata , per quod Radii folares cubiculum , alias obfcucorpus aliquod opacum, perforatum ad F,
ratum , ingrediantur ; deinde fit
in medio cubiculo ita locatum , ut Radii iterum permeent foramen iitud , antequam
Prifma
pone locatum attingant . Jam , foraminum illorum diametro cxiflente L digiti ,
eorundem dillantia
pedibus , ( ita fcilicet , ut maxima Radio-

&

&

EFG

ABC
&

/Fu

inclinatio foret angulus fere minutorum 6, hoc

quafi quinta pars diametri folaris , ) atque etiam imagine P
projedla in papypedes a Prifmate diflantem, prout anguflia cubiculi tulit ; inveni longi-

rum utrumque foramen permeantium

efl

rum, decem

tudinem imaginis efle plufquam quatuor digitorum cum femifTe ,& latitudinem trientis digiti ; hoc efl , longitudinem plufquam quatuordecim vicibus majorem latitudine , ficut ex pndiflis oportet evenifie . Etenim , cum illi tantum Radii mittuntur
intro, qui minus , quam quinta parte folaris diametri ad fe invicem inclinantur ,
diametri AC, YZ, & B D, diminuti diametro foraminis F , debent effe quintunlo
minores, quam fecundum priora contingeret, ut videre efl ( in Fig. 6.
7. Tai. II.)
quafi a Sole edent effefti , cujus diameter fit quinquies minor diametro Solis noflri
Verum , fi corpus opacum fg ( Fig. g. Tai. II.) tolleretur , ut Radii Der unum folummodo foramen F ad Prifma tranfirent , ficut in prioribus facium efl , latitudo ilongitudo plufquam 5 dig. : angulo nempe Prifmaginis ^evaderet ji. digitorum ,

&

&

AC,

Itaque diameter circulorum

matis cxiflente do grad. , vel paulo majori
YZ,
dig., a qua
qui eo, quo diclum elt , modo , imaginem conflituunt, edet
.

& BD,

fubducatur diameter foraminis

nempe

i.

dig.

jJ.

&

manebit ji

pani rurfus adjungatur eadem foraminis diameter five

i.

dig.

&

dig.

prodibit

cujus

quinta:

diame-

dig.

AC, YZ, & BD,

ter circulorum
rum illorum , in fig. 6.
efl

minor quam

fexta

in fig. 8., qui minor efl quam diameter circuloquantitate 1 dig. Quamobrem , figura 8. , quaquaverfum

quantitate

dig.

Atque

ideo longitudo ejus

fit

plufquam 4

autem digiti triens . Id , quod cum experientia modo recenfita quadrat. Ad eundem modum, fi foramina / & F adhuc minora forent , vel fi diflantia
f F foret major, imago PT oblongior evaderet. Quod idem quoque quadantenus conCeterum notandum efl , quod
tingeret, ex imagine PT a Prifmate longius difUta
foramina f & F ad Radios direfl. refpicientia fupponam , licet non multum refert
an fitus eorum fit parum obliquus , ut in appofita figura nona fatlum efl
dig.

latitudo

XIX.
Experimentum
Porro,
cus ad

fi

in

ifiud promovetur

hoc experimento convexam Lentem

imaginem

cadit

foramine

fi

placet )

ut prius, adhibueris, cujus foopaco corpore

, vel

EG
&

dilatato

Radii per foramen longinquum / folummodo tranfeant ,

, fi
, ut
illud f effeceris anguflius , quam antea ( ceteris ut prius flantibus ) imagipro longitudine lucidiorem videbis , quam in cafu prion
valde oblongam ,
fi pedibus ab inde
Exempli gratia , fi diameter foraminis fit pars digiti vigefima ,
duodecim Prifma cum Lente difpofueris, videbis longitudinem imaginis plufquam ofloginta, vel centum vicibus latitudine majorem. Sed in his experiendis oportet cubiculum quaquaverfus bene obturatum e(Te ; ne Lux alibi , quam per foramen /, ingrefla perturbet imaginem ,
juxta circulares ejus extremitates obfcuram reddat
rrorfus ablato

Foramen

&

nem

&

&

Pars

JI.

Et

Digitized by

Google

,.

DE RADIORUM DIVERSA

10

foperficics Prifmatis fint accurate planae , praedat adhibere Lentem ,

, fi
qux focum ad dillantiam magnam projicit , puta , ad 12 vel 20 pedes , modo loci
amplitudo finat ; quo paflo de proportionibus imaginis melius judicium proferas .
Quod, fi latera Prifmatis fint aliquantulum convexa, ut iis nonnunquam contingit,
qux vulgo venduntur, licebit illud abfquc ulla Lente, foium adhibere, & ejus conQuinimo, fi cum
vexitas Radios, vice Lentis, ad magnam dillantiam congregabit
Prifmate quolibet Lentem parvam adhibeas , cujus focus non fit duobus , tribulve
pedibus longinquior, imaginem confpicics, fatis longam quidem , led cujus latitudo
Iu, quod propofito nollro non minus infervit, quam fi poffes
haud fenfibilis exillit

Et prxterea

In illis etiam exde proportione longitudinis ad latituoinem ejus accurate judicare

periendis notetur prxterca , quod Lens non debet ita longe poli Prilma locari, quin,
fuccclfivc per
polfit ad omnes Radios fimul tranfmittcndos extendi , ne imaginem
Et notetur denique , quod fi foramen F cura
partes tantum obfervarc fis coaftus
Lentem deinceps citra foramen illud , ad dillantiam majorem
Prilma locaveris ,
ab eo , quam focus Radiorum a foramine f longinquiori manantium abell a lente ,
duplex erit cafus , in quo imago in papyrum projcfla confpicietur diftincla , prout.
punflis foraminis / ,
Radii venientes a fingulis punitis foraminis
, aut a lingulis
orbiin totidem itidem punclis papyri colliguntur . In uno calu imago erit alba
cularis, ut prius ( . 16. ) communi ; in Jaitcro autem , oblonga 8c colorata, ficut
prxlens experimentum exigit
.

&

&

XX..
Magis adhuc promovetur

per

imaginem Stella Veneris.

PT

prxfatis, quod imaginis

longinquum / faflum cll angufiius

latitudo femper evadit eo minor, quo

ut nihil dubitandum fit , quin dirta
;
evanefeeret, fi, vice foraminis illius translucidi, unum dumtaxat
lucidiffimum exilleret : atque illud fic foturum efle confirmatur ex oblervatione non dillimili , quam Habui quondam de Stella Veneris . Cubiculo nempe quaquaverlus obturato , excepto foramine paulo plulquam duos digitos lato , ut
tenebrolilfimum efficeretur . Ia illo foramine vitrum objeilivum Per pici 11 feptempedalis collocavi , latitudine ejus, ad fufficientem Radiorum copiam tranfmittendam ,
amplius, aperta . Deinde , ad dillantiam leptem pedum papyro tranfduos digitos
verfe pofita , in eam vidi Syderis imaginem ad inflar pimili lucidi projectam ;
,
interpofito Prifmate ad dillantiam pedis unius, duorumve , ab illa papyro, per quod
Radii trajcfli alio refringerentur , pro puuflo illo lucido , ad dillantiam inde pluluam pedalem , vidi lineolam , licet non valde lucidam , facile tamen confpicuam
Sc cujus longitudo lemilTem digiti luperavit , latitudo autem fuit , quoad lenium ,
nulla ; faltem haud major , quam ut (entirctur . Atque idem , credo , de Stellis primx magnitudinis, uti de Sino, liceat obfervarc ; prxlertim (1 Lens adhibeatur quatuor, vel fex digitos lata , ut plurcs Radios tranfmittat.

Jam

liquet

foramen
latitudo

puntlum

prorfus
ibi

&

&

XXL
Et

applicatur deferiptioni Rcfraflionis

Hoc experimentum, quam

ad Fig.

I.

Tab.

I.

tradita.

cum

explicatione nollra, quam, de Refratlionc

varia , fub initio dedi , opera:
pretium videtur adnotare . In figura prima fuppofui complures Radios per eandem refiam in luperficiem aliquam refringentem fucceffive delatos efle , ibidemque alios agradatira,
refringi
magis,
Quod
fi
fieri
paulo
concipiatur, abunde lequcrctur ,
liis
quod Radii fic rcfracb , fi corpore deinceps opaco quovg , ut papyro , intercipcrcntur
.
.

bene convenit

Radiorum ad eundem angulum incidcnhum

Digitizedby

Gooale

RE F R ANG
tur, lineolam

non omnes

ibi

lucidam depingerent.

Jam

IT A T

licet

E.

Radii a Stella aliqua venientes,

eadem reda pergant , tamen , quod tantundem eft , pro parallelis haquod a Lente convexa eifecii funt convergentes , antequam attin,
gant mima, hoc adeo non dertruit analogiam , ut eam maxime confirmet
Etenim,
pro lingulis in eadem reda pergentibus , debes tantum concipere tot Radiorum penicillos , qui omnes habeant eundem axem ,
idem pundum concurlus ;
quod
illorum penicillorum alii magis aliis a Prilmate refringuntur , ita ut eorum punda
in

beri pofTunt i

&

&

concurfus, live Foci

&

qui prius coincidcrc , jam finguli cadant leorfim , lineam reproinde , quod axes penicillorum , qui Radiis, puta , fuccetlivis , coulque coincidebant , donec attigere Prilma
ibi per
vanam Rcfradio,
nem fint effedi divergentes , ut ad Focos penicillorum in linea reda jacentes
pergant

dam

conficientes

Ac

XXII.
Circumflantia variata eidem

deferiptioni rurfus apricatur.

Veneris vicinius, quam Lentem collocaveris , ut Radii per illud

a Lente deinde convergentes fiant , eandem lineolam , ut
prius, videbis, licet minus coufpicuam
inventu difficiliorem . Jam in hoc 1'pecimine , cum Radii omnes adveniant paralleli, (i atqualitcr refringerentur tranfeuntes
Prilma, manerent poltea paralleli, ufque dum Lenti inciderent ,
in ea proinde fic
Si Prilma Stellae
trajiciantur primo

&

&

&

ut omnes deinceps ad idem pundum pergerent , &. lic pundum lucidum confpiceretur . Quare, cum, vice jpundi illius, appareat linea, concludendum
elt , quod omnes Radii non aiquahtcr refringuntur.

.refringerentur

XXIII.
Quod

in adduths experimentis RefraEliones non cafu fiunt in aquales

alia caufa , quam inaquali Refrangibilitate .

neque

quod in Refradionibus quidem detur irregularitas , fed

non ex praevia Radiorum difpofitionc, vel ullis certis leeam effe contingentem,
gibus ortam ; refpondeo , quod imago Solis pr artata , fi Radiis nulla certa lege refradis fieret oblonga , non polTet in lineas redas fecundum longitudinem fuam diffinde terminari, ficut ad (Figuram quintam Tab. II. ) oitenfum elt . Qiiinctiam
non omnino deberet efTc oblonga ; fed , parte ejus media & magis fplcndida , in
morem orbis effingi , fenfibilique termino diltmgui ab erratica Luce debiliori quaquaSi

jam

objiciat

aliquis

&

, cum nubibus pene oblatratur, vel ut ejus

cernitur , cum trajicitur per laminam vitream parallelis planis terminatam
halitu , vel fumo leviter obdudam , ut Lux inter refringendum paululum conabc,(Fig.\o.,Tab. III.) juxta
turbetur. Adharc , fi duo Prifmata fimilia
ac, ut
ponantur fecundum longitudines fuas. parallela, cum lateribus planis A
b c , parallelis ;
fi Sol transluceat
utrumque in locum
, ubi corpus
opacum Luci direde opponitur, Radiis tamen ejus per orbiculare foramen F' prius
apparebit diffinde orbicularis, non fccus,quam
trajedis, Lux incidens in didum
Ii direde tenderet ab F, Prifmatibus non omnino interpofitis . Fatendum elt itaque,
proinde etiam
Quod utriufque Prifmatis conjundim Refradiones funt regulares ,
Refradioncs alterutrius . Scilicet , Radii illi fimiliter incidentes, non omnes atque
refringuntur in primo Prifmate
, ut neque in fecundo a bc\ tamen , cum ea
Refractionis inaequalitas non contingens fit , led oriatur ex praevia Radiorum dilpoficione , ideo , licet varii Radii varie refringantur , tamen ejuldem Radii eadem ent Refractionis quantitas in utroque Prilmate,
quantum incurvatur a priori
'
ranB x
j

'verfum difperfa: perinde ut Sol apparet

imago

&

& BC &

ABC&

&

C &

&

ABC

&

ABC,

m
Digitized by

Google

DE RADIORUM DIVERSA

12

tantum recurvabitur 'a pofteriori a b.c ; unde Radius quilibet) utcunque fit refrangibipoftquam ex utroque Prifmate emerferit , fibimet ipfi , cum nondum iis incide,
rat , fiet parallelus. Atque ideo, cum omnes ad eafdem plagas tendant, ad quas libere tenderent, fi Prifmatibus non interciperemur , necelfe ell , ut eandem orbicula-

lis

rem imaginem ad

exhibeant

quam

illuc libere tendentes

exhiberent

Quod

fi

unici Prifmatis , ( ut diffum eft , ) effetla , filege divaricantibus , fed forte fortuna huc illuc
vage refraftis , acquireret ; cum Refrafliones binis Prifmatibus geminentur , errores
duplo majores ;
etiam Radiorum duplo plures evaderent , ut
exinde imago
qui tamen , experientia telle , in. orbem conad Z fieret multo oblongior

imago oblonga, per Refraflionem

guram luam a Radiis nulla certa

&

&

trahitur.

Nonnullis forte in fufpicioncm veniet , quod terminatio Lucis , five quiefeentis

medii confinium , diverfitatem Refrailionis efficiat } fed huic dubitationi in promtu ell remedium , efficiendo nempe ut Lux a poftica parte Prifmatis , ( ficut aci
priufquam fuerit
7. Tab. I. ) folummodo terminetur , ne fiat umbra confinis
refrafla. Et propterea , ne fufpicio fit de varia cralfitic vitri , potcll Refraifio ejus
ad varias cralfities tentari, promovendo Prifma tranlyerlc juxta Lucis ingreflTum parallelo motu , ita ut Lux primo ad aciem cius transjiciatur , deinde ad nartes craffiores ;
in quovis cafu perlimilis erit Colorum apparitio . Neque multum intereft , fi foramen , per quod Lux ingreditur , fit latius , vel
angullius ; nam exinde
nihil aliud eveniet, quam Lucis Colores exhibentis augmentatio , vel diminutio, ac

?'/>.

&

tanta dilatatio, vel contraflio imaginis, quanta ell foraminis.

Experimento duorum parallelorum Pnlmatum jam ante deferipto confiat etiam ,
uod hic imaginis in longitudinem difiraflio non oritur ex ejttfdcm cujufquc Radii
3 iffufione , vel difiraflione in complures divergentes Radios , fiquidem illi per iteratam diffufionem, vel difiraflionem , in tranfitu per fecundum Prifma, tunc refolvi deberent in longe plures
magis divergentes Radios . Quin ,
iifdcm omnibus
objedlionibus advertatur experimentum , uBi pollerius Prifma non ftatuitur parallelum anteriori , fed perpendicularitcr tranfverfum .
in illo cafu, fi anterius Prif-

&

&

Nam

ma

longitudinem , ob aliam quamcunque caufam , quam

diverfam Refrangibilitatem diverlorum Radiorum , tunc pollerius Prifma , per trant-

imaginem

diftraheret

in

Refradf tonem , diftrahere deberet illam oblongatam imaginem in latitudiSed experimentum tentanti res fecus evenit
fic quadrilateram efficeret
,
imagine fcilicet non fecundum latitudinem dilatata , (ed folum obliquata per majorem Refra 6fioncm extremitatis violacei , quam rubri Quemadmodum videre ell
ad ( Fig. 1 1. Tab. III. , )ubi imago PT, per fecundi Prifmatis Rcfraflionem , transfatis
diflis
opinor,
luperque confiat id, quod initio propofui de*
fertur ad pt . Ex
,
quoniam autem jucunditatem intelleftui ,
affenfum plerunque firmonftrandum
miorem , harmonia rerum plurium affert, quam unici, licet maxime icientifici', argumenti tefiimonium ; non erit abs re , fi in aliud experimentorum genus praecedenintroducam
affinium
breviter
tibus
experturos

verfiun

nem

&

&

XXIV.
P'erjlringuntttr

alia experimenta pracedentibus affinia

Tab. III.) fit F foramen valde exiguum, per quod Lumen Solis trajideinde , ad difiantiam pro lubitu magnam , (fatuatur Prifma
per
;
quod Radii tranfeant refralfi , prout in prioribus explicui ; tum , Oculo pone admoto, circularis foraminis F videbis imaginem
P oblongam , cujus longitudo ad latitudinem collata, tanto major erit, quanto foramen F fiet angullius;
exinde patet , quod Radiorum alii , tendentes ad Oculum per
quafi manaffent a P , furvt
,
fic in.
magis rcfratfi , quam alii tendentes per I , quali a
veniffent ;
, Radiis
In

( Fig. 12.

ABC,

ciatur

&

&

Ocu-

REFRANG1BILITATE.
Oculum non

fecus ingreflis

ut fpatium illud

quam

fi

profluxiflent

t3

ab oblongo fpatio PT,necelTe ed,

longum appareat luminofum

Sed cavendum ell , ne foraminis F tanta fit apertura, ut nimii Lucis introitu lidatur Oculus ; imo , ne tanta fit , quin ut poflis nudo Oculo particulam Solis per
abfquc ulla circumradiatione ,
foramen iftud , quali pundum lucidum , diftinde

&

tranlpiccre; Verum, u Lumen Solis cenfeatur nimium huic experiendo , Lumen a

nubibus tranfinifium fufficiat ; modo talis fit Oculi tui difpofitio , ut foramen, fine
Radiis circumcirca fuperfiuis , diliindum cernas , antequam interponas Prifma ; alias imaginem ejus non cernes dillindam , neque debita longitudine dedudam . Ad
hic, liceat tandem obfervare, fi filum albens interpofito Prifmate afpicias ; etenim
filum multo latius apparebit , cum in fitu ad longitudinem Prilmatis parallelo ,
quam cum in tranlverlo, datuitur . Ceterum, ut in uno comprehendam omnia, fi
Stellam fixam primi magnitudinis , mediante Prifmate intuearis, ejus etiam imago
confpicietur longa. At, cum Radii Stellarum pro parallelis habeamur, fi omnes ique refringerentur , manerent etiam paralleli , podquam egrediuntur e Prifmate ;
Oculum fic ingredi , efficerent imaginem omnino limilem Stellx, vel pundo lucido, nullatenus oblongam ; perinde ut fit , cum Stella parallelos Radios in Oculum
direde mittit . Videbis itaque , quod Radii paralleli , lupcrficicbus planis refradi ,
fiunt inclinati; unde neccflc ed, ut imqualcm Refradionem patiantur. In tranfitu
autem notetur, quod Telelcopio , fi placeat, primum adhibito , tum, ut copia Lucis ad Oculum tranfmittatur, tum, ut fcintillatio , qua Fixi folent , quafi corona,
Prilmate deinceps interpofito, videbis albicantem lineam dicingi , minuatur,
ftindiorem, quam prius , cum latitudine vix , aut ne vix quidem , conlpicua. His
paucis de Radiorum diverfa Refrangihilitate narratis , quorum lenfus plenior in feq nent ibus, ubi de Coloribus agitur, elucefcet ; redat , ut Reiradionum quantitates

&

&

&

menfun jam

determinentur

PARS PRIOR.
SECTIO SECUNDA.
De

menfura Refra&ionum

X XV.
De

menfura RcfraElionis

dati generis

Radiorum

quavis Insidentia data.

&

refradi Radii cum perpendicuEfradiones ope angulorum , quos incidentes

lo refringentis plani condituunt , quafi datam rationem habentium , a VeteriQuemadmodum fi, in Fig. t g.Tab. III., I
fit planum
D E ad aliquod ejus pundum perpendiculariter infidit ,
Radius quilibet A
incidat ,
refringatur ad R ; pofito refradum Rain illud
in plano
dium
jacere , quod refringenti plano perpendiculare ed ; fupoc
pofuere Veteres, quod angulus Incidentix
angulus Refradionis
,
angulus refradus R C F , femper fint in data quadam ratione
vel potius , hypothcfin credidere fatis accuratam ede , ubi Radii a perpendiculo non multum divaricant . Sic , in vitro (latuerunt angulum Refradionis quafi triplum ede anguli refradi . At illa Refradionum xdimatio minus exada deprehenditur , quam ut pro
fundamento Dioptrices debet datui ,
Cartefius aliam regulam primus * excogi-

bus determinati fuerant.

refringens , cui linea

CR

ACI

&

ACD

&

RCE,

&

tavit

* Polle Ncwtimut intellexit Sntllium Refradionis legem primum inveniffc

& Ctnefium
fuum Theorema a confimili Snellii PropoGtione dcduxide . Vide Nemttti Prorupit in Schol.
,

Prqp.

XCVI.

lib, i.

Digitized by

Google

,
,

DE MENSURA

lavit, qua illud exaflius determinaretur ; ponendo diflorum angulorum (inus dTe irt
diftantia qualibet
ratione data. In Fig. tj. Tab. III. fi centro C,
circulus
ab iftis punclis ad plani perpendeferibatur , fecans Radios przfatos in
R,

&
&

A &

AC,

AD&RE;

DC E

AD & RE

demittantur normales
iplarum
proportio
Cujus rei veritatem Auftor non ineleganter demonltraflct ,
modo de caufis phyficis , quas aflumpfit , nullum dubitandi locum reliquillct Ut
quoniam inllrumentis , in illum finem accurate inllrutlis , examinarunt aliqui
veritati ( quoad lenium ) exaiilc convenientem adinvenerunt , non dubitamus pro
fundamento (tatuerc ; hoc folum adhibito moderamine , quod , cum is de quibuslibet
Radiis indifferenter affirmarit , quafi omnium perfimilis fuiffet Refrafclio , nos tantum affirmamus de lingulis eorum generibus feorftm (pc Elatis ; ponendo, quod Radiorum seque refrangibilium finus RefraElionis funt , ut finus Incidcntiz
Concipiamus aliquot genera Radiorum fecundum lineam AC, in Fig. 14. Tab. 111., effis
allapfa ad punilum
, ibique refraEla ner fuperficiem I
; puta , mediocriter refranR , minime refrangibiles in
maxime refrangibiles in C P ,
gibiles Radios in
,

diculum
erit

eadem perpetuo

&
&

CT &

ac innumeros alios , gradibus intermediis plus minus refrangibiles , per totum fpadiffufos cfie. Jam , fi ducatur
perpendicularis ad planum refrintium
centro
gens I H ,
, dilfantia quavis A
, circulus , ( ut prius , ) deferibatur ,
fecans Radios didlos in A,P,R, T; atque ex illis punilis demittantur perpendiculares AD, PG, R E, TF, pro finubus angulorum
;
pono , quod , utcunque Radii incidant , tamen femper erit A
ad P
in eadem
ratione ; qua femel cognita , regulam habes pro RefraElione Radiorum maxime refrangibilium in eandem (uperficiem ad angulum quemvis incidentium menfuranda
ad
F in eadem ratione ; qua cognita , regulam habes ,
Et fic femper erit A

TCP
&

DCG

ACD, PCG,RCE, TCF

D

quacum

RcfraElio

minime

que idem de ratione

ipfius

refrangibilium

A D

ad

in

R E

quavis Incidentia determinabitur . Atfinum cujufvis intermedii genetis

& ad

concipiatur.

De

conferendis

RefraSIionibus

Radiorum

diverfi generis.

TF

PG

Porro autem , cum finus

rationem
, R E,
, ceterique , datam habeant
ad finum A
habebunt ; atque adeo, fi , ex
, datam quoque rationem inter fefe
unica obfervatione , proportionem finuum
RE,
reliquorum, ad Radios ex eadem Incidentia refrailos pertinentium cognoveris , regulam exinde habebis , quacum ex finu RefraElionis cujufvis generis Radiorum ,
in illam fuperficiem utcunque incidentium, dato , ceterorum omnium ex eadem Incidentia prola-

TF, &

PG,

&

quanam

eorum

Incidentia non innotuerit. Quinimo,

proportiones inter fe femel cognofcantur ,
habito refpeElu ad eadem media refringentia , regulam habes pro ceteris omnibus
exquirendis ex unico quovis unquam dato. Itaque, quo rationes illorum finuum inveltigentur , convenit , ut in ahquo Radiorum genere proportio finus Incidcntix
ad finum RefraElionis primum exquiratur ; deinde , ut proportiones finuum Refraflionis pro Radiis diverlorum generum , ad eundem angulum incidentium , deter-

bentium

fi

finus elicias;j licet

omnium

minentur

fit

AD,TF,RE,PG, &

c.

XXVII.
Ad finus

Incidcntix

&

RcfrsElionis conferendos

genus Radiorum

Ad

medium

adbibetur mediocre

cum

finubus Refratlionis conferendos , commodum erit , ut

genus eligatur, puta, genus illud Radiorum, qui viriditatem, vel potius

finus Incidentix

Ca-

Digitized by

Google

REFRACTIONUM.

15

&

cxrnleo intermediam , exhibent. Credo enim illos , qui Rcfraviridi

diones antehac menfuravere, ( fi ve id fadum fit, ut jam did.i hypothefis Cartefu
probaretur, five aliis de caufis, ) credo illos, inguam, menfuram inflituifle ad medietatem refradx Lucis ; hoc efl , fi fpatium a Coloribus occupatum fpefiemus , ad
caerulei: Aut, fi (pedemus quantitatem Lucis , ad medietatem
confinium viridis
viridis ;
prxterca puniium illud pro principali Foco Lentium habendum e fle videtur , in quod intermedium genus Radiorum convergit . Atque etiam , fi quando
de Radiis iodillinde differendum eft , ut hadenus apud Opticae Peritos confueverit , genus mediocre commodius , quam extremorum aliquod pro omnibus habe-

Colorem

&

&

ri

potelt.

'.j.i

XXVIII.
Modus

explorandi

finuum

ifilorum rationes.

Porro , cum forte defideretur accuratius examen didx regulx Cartefianae ,

antehac infiituebatur , dum varia Radiorum Refrangibilitas experientes latuit

mo

dicam

quo pado

id

non incommode

fiat

Quoniam

quam
,

pri-

Ruidi pellucidi fuperficies

ad quemvis datum angulum , quod folido non

adhibita ; fed inftrumcnto magis laboeft conceflum , fluida in hunc finem fuerunt
nolo, quam opus erat ,
erroribus forte magis obnoxio , quam (i omni apparatu
privaretur, dempta trabe, cui vafculum aquar plenum affigitur. Sit itaque HK, in
Fig. 15. , Tai. III. vedis ligneus duas , tnefve ulnas longus , aut amplius , fatis
cralfus, ne ob longitudinem
pondus minime infledi queat , quadrilaterus , redanrefringentes tacdle

polfint

inclinari

&

ulus,

&

&

reflus

f KL

cum

lateribus oppofitis

exade

parallelis.

Tum,

lamella: duat

HI

fuper unum ejus latus ad angulos redos erigantur ; K L proxime ad unam

extremitatem ,
I quafi quatuor digitos ab altera diftans , quarum longitudo fit
trium digitorum . quatuorve ; latitudo autem duorum , vel trium
Deinde fumatur
vafculum aliquod cylindricum , vel prifrniforme C F , duos , trefvc digitos latum ;
longum vero quatuor , vel quinque . Ejus bafis fuper lamellam
I cemento aliquo
duro
tenaci figatur , ac in eo litu firmetur ope trabis
K ultra lamellam didam
HI produdx. Tum , trajiciatur ejus fundum in medietate,
lamella fimul, parvo foramine F , puta , decima parte digiti lato ;
juxta foramen iftud in altera
lamella notetur pundum R, quod aeque diftet a trabe, ac didi foraminis centrum;
ita (cilicet , ut linea F R , per centrum foraminis ad R dufla , fit parallela longitudini trabis. Denique fumatur lamella vitrea, plana , polita ,
uniformiter crafTa,
eaque applicetur ad planitiem lamellx HI, valculo C F obverfam , fuper foramen F
cemento figatur ita , ut vafculum iftud aqux . ( qua repleatur , ) non fit pervium ;
cum norma_ aliqua fiat periculum , an illa vitrea lamella perpendiculariter
infiftat trabi . Quod fi non contingat , corrigatur fitus . donec fit exade perpendicularis . In cujus rei gratiam convenit , ut dida lamella vitrea fit tres, vel, quatuor digitos longa
lata, quo de Gtu ejus melius judicare liceat
Inftrumcnto noc
fic fabricato,
aqua vaG CF, plufquam ad medietatem ejus, infufa, illud in Radiis folaribus ita llatuatur , ut, in fuperiori luperficie aquea refradi , pcrpcndicuLriter emergant ad foramen F , redaque progrediantur verfus laminam K L , Rubedine ad T, Purpura ad P,
viridi , vel confinio cxrulci
viridis , ad R incidentibus
Convenit autem , ut dicla lamina K L dealbetur , aut albente papyro veftiatur , quo de Coloribus judicium certius feras
Interea vero , cum quadrante aliquo
amplo,
exade fabricato ekr quxratur inclinatio trabis
K ad norizontem ,
habebis angulum Refradionis ekr,
ejus finum e r Tum , Solis altitudo ftatim
inquiratur, ejufque complementum ad 90 grad.; A k
erit angulus Incidentix,
A D finus Quibus finubus ad invicem collatis ,
experimento ad divertas Solis altitudines repetito, conflabit , an finuum ratio femper fit eadem . Quod fi velis, ut
experimenta vatia fimul funi,. aut ad minorem Incidentianj , quam fit complemen:

&H

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&
&

tum

Digitized by

Google

DE MENSURA

16

tum maximae

altitudinis

folaris

Radiorum a Sole

vice

direfle

manantium

poflis

adhibere reflexos.

XXIX.
Modus

vim refraSivam

explorandi

/olidi cujufvis aere circumdati

&

Cum

Refraflionis rationem alicui Radiorum geneeandem firmum Incidentis

utcunque in eandem quamvis fuperficiem incidenti , perpetuo competere lat exploratum fuerit ; proponatur exquirere rationem illam , ad fuperficiem data quaelibet media diilerminantem ; idque unico experimento . Si aer fit unum ex datis
liquor quilibet alterum , inllrumentum noviflime deferiptum non incommediis ,
mode potell adhiberi . Sin mediorum alterum fit folidum , res expedite perficitur ad
diagramma 1 6. In ejus- explicationem praemittantur duo fcqucntia Lemmata.

ri

&

LEMMA

I.

ABC

Prifma ex materia quavis pellucida confeflum ,

In Fig. 16. Tab. IV , fit
perpendicularis ad Radios Solis ;
praeterea
cujus axis fit horizonti parallelus ,
aeque refringat, ingredientes ad X,
efit ejus pofitio talis, ut tliflos Radios
gredientes ad Y. Iftud autem quo paflo debet fieri, oftcnfum fuit ad . io. Jam
dico , quod angulus Rcffaflionis ad alterutram refringentem fuperficiem , ut
Scilicet, ad puntlum
fatis , fit squalis dimidio verticalis anguli prifmatici
erigatur perpendicularis HX,crit
angulus Refratlioms ad fuIncidentis
I perpendicularis in Radium
ifla bifperficiem
. Porro , demittatur
propterea quod triangulum
lecabit angulum
( ob squalitatem Rcfratlionis in
Y, J iit ifofccles . Dico itaque, quod anguli
,
-jang.
per ?z. i. Elem. )Scd
aquantur: Nam, ang.
I
sequamur .
anguli
I
funt retli y Ergo refidui
,
,
Q. E. D.

&
OX

&

&
AC,

ACB.

X
AC

YCX,
AXY

HXY

YCX,

X &

A XH & X

XlC

LEMMA
Ad hxc,

OX, &

XY; &

HXY & ICX.

ICX,(
HXY &

CX

II.

emergens
indefinite producantur , ocRadius incidens
prxterca, fi refla quxvis K. L , horizonti parallela, Radiis illis
;
conllituens triangulum
tendit
&, cum refraflus Radius
L Y lumatur ; aut eorum differentia ,
,
tendit deorfum ; Dico , quod illius fumms , vel differentis dimicum ifte Y
dium , una cum angulo Refraflionis
aquabitur angulo Incidentis
,
difla fumma, vel differentia aquatur angulo
K, (ner 32. 1. Elem. )
fit ifofccles , dihoc cft , angulis
Y
Y
|
, cum triangulum
qui, cum
flx fumms, vel differentis dimidium aquabitur angulo refraflo
angulo Refraflionis
conflituit angulum Incidentis . Q.. E. D.
,
His prsmifiis , Problema propofitum fic perficitur. Primo menfurctur angulus verticalis Prifmatis
;
ejus dimidium erit angulus Refraflionis. Dein, Prifmaprsfata
per
quod
ingredi
te in pofitionc
difpofito,
Radii trajiciantur
foramen F,ope
accurati , ( puta ; cujus pinnarum
diftanquadrantis
ampli
,
tia fit pedis unius , ad minimum , ) exploretur angulus
, vel P k Q. , quem
refrafli Radii
cum horizonte condituum, faciendo, ut mediocriter refrangibiles per pinnas
ad
diftantiam
Prifmate
decem
aut
pedum
viginti
a
,
,
,
trajiciantur;
fimul obfervetur Solis altitudo
L: Qui duo anguli addantur, fi
refrafli Radii
furfum tendant , ficut in fchemate deferibitur ; alias , minor
fubtrahatur a majori ;
fumms , vel differentis dimidium , una cum angulo Refraflionis prius invento , erit angulus Incidentis , ut patet per Lemma fecundum .
fi

G &

currentes in

interjiciatur

furlum

fi

G KL;

fumma angulorum

Nam,

GXY + G

LKX &
X

HXY

HXG.

NG

YXH

ACB &
MN PQ
&

YMN
M&N

&

YMN

YLK

GXY,

M &

N,

XK

&

Digitized by

Googl

REFRACTIO NU M.
Denique

Rcfradionis

datis

fic

>7

dantur eorum finus

Q.

XXX.

'

Exemplum

&

&

ex angulis Incidentis

at/ufdam generis

in Refraftione

Sic , in Prifmate quodam vitreo

inveni tSq grad. 12 min., cujus

vitri

dimenfus Ium angulum ejus

dimidium

HXY

31.gr. 36.

eft

maximum

ACB,

m., ejufque

finus

OKL

obfervabatur
5240 , pofito linu 90 gr. , 10000. Deinde , cum altitudo Solis
ad medium Viriditatis tenL K , a Radio Y
14 gr. 4. min. , alter angulus
dente conflatus, erat 30 gr. 52 m. ; quorum fumma eft 44. s<5'., ejufque dimidium
facit 54. 4'., angu22. 2'. , quod, una cum angulo Rcfradionis
ium Incidentis, cujus finus eft 8097. Denique, conferendo "mus jam inventos, ut
eorum proportio in minimis terminis haberetur , inveni elfe ut 11 ad 17 fere. Quare, pro regula generali ftatuendum eli , quod Radiorum Viriditatem exhibentium finus Incidentis ex aere in vitrum quodvis , xque refradivum ac illud Prifma , fit ad
finum Refradionis ut 17 ad 1 1
carHaud fecus , dimetiendo Retractionem Radiorum , Colorem inter viridem
ruleum exhibentium , inveftigatur 4S . 8' , pro duplo anguli refrafti , cujus dimidium 22. 34'., una cum angulo Rcfradionis 31 . 3 6'., dat angulum Incidentis
ut 82 ad $, proeft ad finum Retractionis
finus
8107
5240
ejufque
,
.
10
,
54
,

elfe

HXY

YXK

&

X,mc

XXXI.
Modi

profati commoditas

Hujus autem modi commoditas in menfurandis Refradionibus ex eo conjicietur,

Prifmate , cujus Refraquod inftrumento nullo hic opus eft , dempto quadrante ,
Y exinde
ctio defideratur ; quod Refradionem , dum geminetur . fadam ad X
quod facillimum fit Pritma in defiderato fitu dilponere , ut
certius metiri polus ;
fupra oftenditur . X. : Imo , quod parvus error a fitu defiderato fere nihili fit;
, ut experienti
dum, quoad fenfum, haud inde mutabitur angulus refradus
quantitatum per motum generapatebit . Qpippe angulus ifte hic minimus eft ,

&

&

&

MGK

&

tarum, cum maxims

exillant

vel

minims

hoc

eft , in

momento

regrelfus,

mo-

ab. IV. , fi
tus, ut plurimum , funt infinite parvi . Sic verbi gratia , in Fie. 17.
extra eum fumatur pundum quoddam
delcribatur circulus l L / ,
centro
K . Deinde, fi concipiatur, quod punerigatur normalis
ducaturque G I C,
ftum / moveatur uniformiter in illius circuli circumferentia , per quod punClum rerotata , perpetuo tranleat ; mamfeftum eft ,
centrum
/ , circa
da qusdam
five quo minor angulus
, eo minor erit
,
quod, quo major fit angulus
angulus
fit maximus, five angulus
l
, cum
motus angularis ipfius
f;
l tunc circulum in L tangenminimus , hoc eft , in momento regrertiis , ( reda
quoad fenfum , nullus ; parvufquc error
,
te , ) motus ejus erit infinite parvus ,
a pundo contadus L nullam fenfibilem variationem in angulis illis
producet . Et ad eundem fere modum , parva convolutio Prifmatis haud omnino

&

&

CGi

CGI

&

KGf

mutabit angulum

mum
(

puta

Quod
cum

MGK,

cum

ifte fit

KGL & CGL

minimus

five

complementum

Pat

ejus maxi-

difponeretur in quovis alio fitu , quam hic deferibitur ,

, fi Prifma
Radii perpendiculariter ingredi ad egreflum dumtaxat refringuntur, )
refradum,
fic ex-

error ab ifto defiderato fitu multum mutaret angulum

erroribus multo magis obnoxia
perientia foret certitudini

minimus

KG

&

&

II.

&

XXXII.

MENSURA

XXXII.
Regula de invefiiganda RefraBione mediorum

fibi ipfis contiguorum

contiguorum RefraBioncs cognoficantur

'

quorum

aeri

In majorem hujus rei copiam , quia dantur aliqui cafus , ubi Refradiones per
modos jam deferiptos haud poflint menfurari , ( ut , cum Refradio fit ex vitro iri
nequa omnino
cryllallum , ex aqua in vitrum , vel ex uno liquore in alium , X
fit refringens fupctficies, cujus Refradio nequit inveftigari , Problema fcquens lubec
proponere

&

PROBLEMA.
Datis RefiraBionibus

quas duo media alicui tertio contigua conficiunt

RefraBioncs invenire

illorum

fibi ipfis contiguorum

In Fig.

18.

T ab.

duo media propofita

IV. funto

&

A &

quorum

fuperficiei di-

Iit
medium tertium , cujus fuperficiei , ipfis
fterminantis Refradio quxritur ;
B contiguae, Refracliones dantur. Sitque finus Incidentia ad finum Refradio-

A&

R &

finus Incidenti* ad finum Rcfrain medium A , ficut / ad

medio
;
in alterum medium B , ficut ; ad r ; Dico , quod fit
dionis ex eodem medio
x y, ut finus Incidenti* , ad finum Refradionis ex medio B in meJ x r, ad
nis ex

dium

Verbi gratia , fi proponatur inveftigatio Refradionis ex aqua in vitrum , data

Rcfradione ex acre in utrumque ; fitque finus Incidenti* ex acre in vitrum ad fifinus Incidenti* ex acre in aquam ad finum Rcnum Rcfradionis , ut 17 ad 1 1 ;
fradionis , ut 4 ad 3 . Quare , finus illos multiplicando reciproce , erit ut 17 x 3
ad 11 x 4, live ut 51 ad 44, ita finus Incidentia ex aqua in vitrum ad finum Reiradionis. Et lic, cognita Refradionc ex aere in quavis alia media propofita , polfis

&

adipifei

eorum Refradionem

inter fe

ReguU

& e contra
XXXI II.
,

DEMONSTRATIO.

ejus

hujus non efl omittenda, in quem finem prafiernatur Lemmedia duo propofita A
B , in Fig. 18. Tab. lV. , concipiantur
terminata , contigua ,
dido medio tertio , ( puta , aere, )
Radius quilibet
refringatur primo ad
, oblique incidens ad
,
L
emergens
deinde
ad
pergat
ad
K Dico , Radium incidentem
ac
,
,
parallelum elfe
fibi emergenti
Cujus quidem aflertionis veritas experientia patet . Etenim ponatur mediam A elfe vitrum ,
medium B elfe aquam ; mediumEt laminx vitre* A fupcrficies r
que tertium circumdans efle aera
R tenuiter
illinatur aqua B ,
fiatuatur parallela ad horizontem , ut aqua confillat uniformi-

Ceterum dcmonftratio

ma

fequens

&

Si

elfe planis parallelis

circumdata,

&

LK

ON

&

&

ON

&

&

&

Quo fado videbis, quod Radii , per utrumque medium A

B trajedi,
tendent ad ealdem plagas, verius quas tenderent a Sole diredi.
r,
Prxmilfo hoc, erigantur i
, perpendiculares ad refringenL
eft
ergo
ad
r
ut
anguli
tia punda
finus
anguli
i
ad
finum
,
j
,
,
;
multiplicando raiionem antecedentem per I , fiet I s i
r, five
;
,
ad / x r , ut finus ipfius
ad finum ipfius
.
Porro ell / ad
, ut fii , ad finum
anguli
multinus anguli KLI , five
five
;
plicando rationem antecedentem per j fiet / x; ad
i
x j , ut finus anguli
ad finum ipfius
Jam, permutando terminos utriufque proportionis , fiet Ia./
ter crafla.

MN

N M &

HMG, & RLI

N MH &

ON
ON

LMG.

NMH
MLR,
A

O N

LMG

&,

O N
ad

Digitized by

Google

RETRACTIONUM.
NMH &

ON

ad fm.

LMG.

i
ut I x r ad fin.
Quare, ex a^ualitate

rationis

LMG. Q.E.D.

eil

I x j ad
r ad

I x

fin.

19

ON

x j ut

ut

fin.

xj

NMH

ad

fin.

ad

fin.

XXXIV.
Mu lus

dimetiendi Rcfr.tcliones J'olidorum ad fluida accomo.htur

quo Refraftioncs fluidofic oftcnfis , Problema non inutile proficifcitur

,
metiri poliis, ac de lolidis ofienfum eft ad Fig. 16. , non adhibiquod in Fig. i5.delcribitur. Sciiicet, ex laminis vitreis, in
cunei connexis , valcuium prifmitorme conficiatur , cujus acies , five angulus verticalis, fit grad. 80, circiter , vel 90. Illius autem anguli quantitatem exaCtiflima menlura cognitam habebis, ejufque dimidii finutn pro finu RefraCtionis lemper llatues. Quo peracto , cum liquoris alicujus vis refractiva dclideratur , valcuium
in tali litu dilponatur , ut acies ejus a concurlu recum illo liquore impleatur,
perpendicularis
fringentium planorum conllituta , fit parallela ad horizon tem ,
ad Radios folares , atque ut illi Radii , per prsfata refringentia plana trajeci i , ReegrcfTiltn aequales patiantur . Et ope quadrantis , ut ofractiones ad ingrelfum
llenlum erat ad Fig. i<5.., exploretur angulus Incidentia: , cujus finus ad pr celatum
linum RefraCtionis erit , ut finus Incidentia: ad finum RefraCtiaais cx aere in liquorem propofitum

Ex

hifcc

rum eodem modo

to infirumento

HLK,

morem

&

&

&

XXXV.
RefraElio a;u.e

prout ipfe dimen/us

Jum

in fpccimen ejus rei adducitur

Inflantia: gratia , quo aqua: RefraCtionem cognofcercm , curavi , ut Prifma ligneum

quem
in Fig. 19. Tai. IV. cujus ille angulus
conficeretur ,qua!e ell
pro verticali uefignabam , foret rectus . ceterique duo 1'cmircCti ; Sc effeci , ut refrinB c, per meditullium trajicerentur foramine F , parallelo ad
c ,
gentia plana
b foderetur
A , per quod foramen Lux itura eflet ;
ut tertium planum
bufem
in G, ulque dum aditus ad foramen F tranfverfe pertingeret . Dcin, fumptis duabus
E luper
cx vitro lamellis , quas fpeculum confragum mini lubminiflravit , unam
alteram fuper meditullium alterius plani A
meditullium plani B c caemento fixi ,
aquam pluvialem per orificium
in
c , ut meatus F utrinque clauderetur .
cum operculo ex fubere condio claufi . Atque adeo
excavatum fpatium infudi ,
aqua, duabus vitreis lamellis ad angulum rcCtum inclinatis interjecta , vices fubibar
aquei Prifmatis habentis angulum rettum . Eas autem laminas rcCtum angulum exaCte comprehendere ex applicatione norme cognovi ; cujus ideo dimidium , grad. 45,
Hoc Primu dem
pro angulo Refractionis habendum eil
( Lcm. 1. . XXIX.
)
ita ftatuebam ad ingrelfum Lucis in obfcurum cubiculum , ut eadem foret utrinque
Refractionis quantitas; &, ex altitudine Solis,
refraftorum Radiorum. Viriditatem exhibentium inclinatione ad horuontem , inveni angulum refractum efle st .
16' . , cujus dimidium 25 . 58' .
una cum angulo RefraClionis 45 , dabit angulum
Incidenti* 70. 38' . Horum vero angulorum 70. 38' ,
45 , finus funt 9434,
7071, relpcCtu finus 90 grad. , feu iooco ; quorum quidem numerorum ratio ell
paulo major , quam 4 ad 3 , nempaulo minor, quam Carte/iana 250 ad 187 ,
pe 4, 002 ad 3 ; quae tamen, a ratione i , tam parva differentia recedit , ut error

ACB,

ABr,

&

&

&

Tum,

&

&

&

&

&

fuit inienfibilis

fi

poluerim

efle , ut

non perpetim eadem maneat,

denfitatis gradus induat

ad 3

idque

maxime

cum

aquae Refractio

fed a caloris viciflitudine nonnihil patiatur, variofnue

aeri circumdanti contingit , qui a vaporibus

Quod idem

etiam non lolum varie incralfatur

&

fed

&

arCtius

( auCta

atmolphacrs gravitate

vel

Digitized by

Google

demensura

,0

vel laxius comprimitur . Adde , quod aquarum , ex diverfis terrarum regionibus fcapluviam deinde converfanim , diverfz fine
turientium, aut, vi Solis , in vapores
internae difpofitiones ad refringendum , ortae ex variis mineralium tirvdenfitates,
exhalationibus varie crafiis
copiolis*
fturis , quas e locis fubterraneis extrahunt,
quae limul cum vaporibus in altum attolluntur.

&

&

&

&

XXXVI.
Prtfatorum

DEMONSTRATIO.

Problematis hujus , de Refraftionis fluidorum menfura , fic folnti veritas conflabit

vitris compofito , eadem
ex oflenfo, quod Refraftionis in hoc Prilmate , ex aqua
aqua fola maneret acre circumdafit quantitas, qua' foret , fl vitrum tolleretur ,
Prifma, in Fig. ao. , Tab. V. , confcftum ex laminis vitreis
ta. Sit itaque
Et concipiatur*
(ut diftum eft , )
aqua dfc repletum
omnino fimile aquod
fit aqueum Prifma, immediate circumdatum aere ,
incidant Radii paralleli
quae def circumclufx vitro, fimiliterque politum;

OX,

O X
KH, & YZ,

eft ,

ipfi

O N

alter

refraftus in

&

ON,

&

ON,

&

refraftus in
K , tendit ad
, M, L,
Y , tendit ad Z . Dico jam , quod emerquod , in utroque Prifmate , to,
Etenim , in Fig. 18. , Tab. IV., fi Radius
vitream laminam A , emergatque in l k, notum

X,

&

erunt paralleli ; atque adeo

Refraftionum quantitas

om

&

utrumque; quorum

in

alter vero

gentes
ta

&

&

ABC
C/rf,&BC/r,
DEF

erit

eadem

parallelus incidat in
l k erit parallelus ipfi o

quod Radius

hoc

cft * ipfis

O N & L K & cum

;

k & L K fint paralleli, erunt etiam m / &

L paralleli . Unde liquet propofitum , quod quantitas Refractionis ex acre in medium quodvis propofitum , fit eadem, live Radii immediate ingrediantur iftud medium ex aere, ( ut fit ad om /,)
live prius permeent aliud medium interpofitum & parallelis planis terminatum
intellige, cum, vice aeris , aliud
( uti fit ad
, )&e contra. Atque idem
quodpiam adhibetur medium
Quare , in Fig. 20. , Tab. V. , cum paralleli Radii
l

ONML

OX & O N

DFE&ACB

&

fimilia
incidant in Prifmata
fimi liter polita, Reaquam erit eadem , five Radii immediate intrent , ut
ad
five prius permeent lamellam vitream A d f
; hoc eft , RaX Y fcmel refraftus erit parallelus
L bis refrafto; &,ob eandem rationem ,
cum
fint paralleli, Radii emergentes Y Z
K
erunt etiam paralleli. Quare, cum Radii incidentes
emergentes fint paralleli, Refraftio tota Prifmatis utriufque erit eadem . Atque adeo , cum aqueum Prifma aeri contiguum ,
propter aqua' fluiditatem , fabricari nequeat , ejus vice liceat adhibere vitreum Prif-

fraftionis quantitas ex aere in

videre
dius

DEF,

elt

XY & ML

&

&

ma cum aqua repletum. QE. D.

Et fic modus generalis , quo Refraftiones ex aere in quaelibet media propofita
determinentur, oftenfus eft; facillimus quidem
erroribus minime obnoxius; prar-

&

&

&

fertim , fi angulus Prifmatis fit magnus

exafte cognitus , quadrans magnus
accuratus ,
obfervatio fafta longe poft Prifma , ubi Colores multum dilatati facilius diftinguuDtur . Et praeterea , cum Refraftiones inter aerem
media propofita

&

&

regula , ( . XXXII. , ) qua mediorum eorundem fibi ipfis contiguorum Refraftiones eliciantur . Quod fatis eft , in
gratiam primi cafus , de Rcfraftionibus dimetiendis , cum in eodem quopiam Radiorum genere proportio finus Incidentix
Rcfraftionis quxritur , oftcnailfe

fic experientiis

determinantur

indicata eft

&

XXXVII.

Digitized by

Google

REFRjfCTION UM.

21

XXXVII.
Radiorum

diverfi generis RefraSlionc; conferuntur

&

differentia mvcjiigatur

maximx

Refrangibilitatis

jam alter ca(us , ubi heterogeneorum Radiorum RefraCtiones conferenda: Cunt . Quod autem finus RefraCtionis cujufque Radiorum generis fit ad finum Incidentia: in data quadam ratione , experiri poflis dimetiendo RefraCtiones Ungulorum infigniorum generum , juxta varias obliquitates in medium aliquod refringens leorfim incidentium , veluti in aquam ( ad Fig. is. Tab. III. ) m vafe ftagnantem, vel in Prifmata vitrea , quorum divcrfx fint quantitates angulorum verticalium. Nam, per unum Prifma proportiones finuum ad lingula Radiorum genera invelligarc polus , prout oftcnditur ad Fig. 1 6., Tab. IF. , deinde per alia Prifmata , ( vel ejufdem Prifmatis alios , feu minores , feu majores , angulos , ) exquirere, an eardem proportiones in aliis obliquitatibus obveniant . Atque ita ( obfervationibus accurat illime faCtis ) fimul conflabit , RefraCtiones cujufque generis Raillorum finuum rationes innodiorum fecundum certas rationes finuum peragi ,
tefccnt
Imprxfentia vero , cum eandem elfe cujufque Radii RefraCtionem cognoverim, five heterogeneis Radiis, ( ut in Lumine Solis nondum refracto , ) commioflcndam , quomodo per Rcfra(tus incidat , five ab heterogeneis prius feparetur
ftionem immediati Luminis folaris hx proportiones obtineri pollint , imprimis determinando proportiones finuum Refractionis inter fe rcfpeCtu ejuidem Incidentix,
Profequendus

c(t

&

ac deinde

cum communi

Incidentix conferendo . Et, quoniam de intermediis

facile effet judicium ferre , fi modo Refractiones extremorum

Radiorum generibus
clfent cogmtx , fatisfecero

finu

fi

Radios maxime

omnium

refrangibiles

cum minime

comparavero . Itaque , in Fig. 21., Tab. . , fit

B
Prifma viita pofitum, ut Radii, tum ingredientes , tum egredientes, eandem quantitaRefraCtionis. ut prius, patiantur . Dies autem feligatur fplendidus ,
cubicuelto valde obfcurum , ut Colores ufquc ad ultima , qux occupent , fpatia diftinCte fatis videri pollint . Tunc ad dillantiam viginti pedum , aut amplius a Prif(patii a Colorimate , Radii excipiantur in papyrum aliquam directe obverfam ,
latitudo menfuretur . Sic, Prifmate adhibus illuminati, (ut
, ) longitudo
latitudine foraminis Radios
B fuit 6g . 12',
bito, cujus angulus verticalis
P , vel
intromittentis exiltente quarta parte digiti, ad dillantiam
22 pe,
efTe 13 1. dig. , circiter ,
ladum, inveni maximam longitudinem imaginis

refrangibilibus

treum

&

tem
lum

PT

&

&

A C

&

PT

titudinem 2

i.

dig.

Jam

fi

latitudo

tur, manebit 10 i- digiti pro longitudine

(

&

F diameter ,
eadem recta O F

foraminis

omnes

in

) fuiffet
.

quam

ab ejus

habere

infinite parvus

Illa itaque linea

&

hujus imaginis

longitudine fabtraha-

dcbuillct

hoc

efl ,

fi

ici. dig. fubtendit

fi

Solis difeus

Radii

adveniffent

angulum

quem

Radii duo fimilitcr incidentes per inxqualitatem RefraCtionis conllituunt , quorum

alter minime omnium refringitur,
alter maxime omnium fimiliter incidentium,
Verum, cum angulus ille bina
ui proinde angulus ex calculo reperitur 2, 18'
Y conficiatur ; prxtcrea , cum utraque fupponatur xqualis
S efraClione ad
tantum Refractione poterit inhoc
negotium
fatis
accuratus
unica
calculus ad
ex
plailitui, puta, qux conficitur ad latus BC. Etenim, fi verticalis angulus
alterum Prifmatis dimidium
no DC. biffccetur,
, concipiatur
B , vel D
Refratlio
dimidium
faCta.
Radiis
oblique
incidentibus in
tolli,
ad alterum
perpendiculariter emergentibus e latere
vel pcrpendicularitcr incidentibus in laoblique emergentibus c latere
tus
lecundum unicam lineam quandam X Y,
BC: RefraCtio, inquam, fic ad alterum dimidium faCta, foret femilfis RefraCtionis
ad integrum Prifma , fi modo unicum quodpiam Radiorum mediocriter refrangibilium genus fpeitaur , Quinctiam , fi cetera omnia Radiorum genera fimul lpecten-

&

X&

&

DC

&

DC

DC,

CA

ACE
AC, &

Digitized by

Google

DE MENSURA

21

rur , a (Tertio illa , licet non amplius fit abfolute vera , tamen veritati tam proxime
calculum mechanicum , pro vera habeatur . Quamaccedet, ut, quoad fenfum
&. Y peraiti computatio geometrica asobrtm , cum RefraCtionis utriufque ad
grius inllitui poflir , iitud , more ad praxin magis accommodato utut mechanico ,
perficere non verebor ; confilus id mihi vitio verti non debere , fi, dum computafine fruCtu produtiones rebus phyficis adhibeo , minutias , qui operam molellc
cerent, mifias laciam . Refractionem itaque ex unica tantum parte Prifmatis perquoniam omnes Radii , demptis mediocriter refrangibiiikis , a dimidio
pendam ;
.
lemel tantum ab altero dimidio
bis deberent refringi ,
B, perpendiA
fecundum lineam XY;itaqie in dimidio
culariter ingredi latus planum
B
.
Suppnfito , quod omni luis Radiis fefiat calculus , hoc eft , ad latus planum B

&

&

&

C D

&
DC

XY

DC

DC

angulus, quem maxime refrangibiles cum minime refrangibilibus, poftquam refringerentur a latere E C, conllituerent , loret dimidium anguli
hoc cll , t . 9' Jam , cum angulus Incidentii Radii X Y ,
;
ex pnrmonftratis , fit 31. 36' . ;
angulus Refractionis mediocris 54. 10'.; transferantur hic emnia in fchcma 22. Tab. V. ponendo, quod
fit iupcrficics dilterminans medium vitreum verius
aereum verliis F ,
quod angulus Inciden,
tii X Y
fit Ji . j 6' . ; eritque angulus Refractionis R Y F 54 . ic/ . ; {k angulus

cundum eandem lineam

allapfis,

PYT

1. 9' differentia
refrangibiles

carrulei

YT.

&

inftituerim

&

bilfccatur

totius

circiter

ad

maxime

70 ad 69

fcd

mi-

&

&

Ac

ac

numeros redafla

erit

eorum

fimpliciorcs

Ad hunc modum

finus

experimenta

&

erunt 81656

& calculum

ad

cum

fipius

&

horum finuum
;

YP, &

refrangibiles

YR

mediocriter refracto,
confinium
proin angulus P Y
R Y 1' ,
, vel
Adcoquc , angulus P Y E 54 grad. 44 imin.

PYT.

53 grad. 35 i min.
proportione

femper obvenerunt

68 .

Refraitionis inter

Qui angulus a Radio

dimidium

& angulus TYE

80481 , quorum
ut 69 i, ad 681

nempe

occupante

viridis

34 i min.

erit

CB
&

PYT,

nime

&

A &

proportiones inter terminos 67 ad 66 ,

72 ad 71 ,
ut plurimum, incidi in proportiones 69 ad 68, 69 L ad

quarum

tantilla eft

differentia

ut parvi

intereft,

quinam ad-

hibeatur.

XXXVIII.
Illarum RefraSliomim finus ad

communem fimim

Incidentia conferuntur

Ratione finuum Refraitionis pro extremis Radiorum fimiliter incidentium genefic inventa, eorum computatio ad linum Incidcntii fimul innotelcit
quippe,
;
qui paulo ante inventus elt 52400, &, conferendo hunc 52400 ad finus 81656 St
80481 , eorum ratio in minoribus numeris reperietur 44.2 ad 69 1. ,
682; aut 44-,
ribus

&

ad 69

St 68

fere. Refractionibus

nempe ex

vitro in aere peraflis.

XXXIX.
Radiorum , ad

opptfitas partes

funt

Quod

ejufdem refringentis

fuperficiei incidentium

reciproce proportionales

finus

Radii i contra cx acre in vitrum fimiliter incidant proportiones finuum

;
nulTo negotio ex jam inventis eruuntur , utpote qus funt reciproci
Sit I comfi

munis finus incidentiz e vitro in aerem ; P finus Rcfraftionis maxime refrangibilium Radiorum ; R mediocriter refrangibilium ; & T minime refrangibilium . Di1

co

quod cx horum

reciproce proportionibus

, (

fi

ponatur

effe finus

Incidentia!

"

ex

Digitized by

Google

REFRACTION U M.
ex aere

in

vitrum,

) erit

finus Refraftionis

...

maxime

refrangibilium

Radiorum;

>

refrangibilium;

finus Refraftionis mediocriter

ac
T

Nam,

minime Refrangibilium.

&

Incidentis Radii maxime refrangibilis e vitro in aerem fit I ,

finus
Refraftionis P , Radii ejus, ex aere in vjtrum per eafdem lineas rctroafti , finus Incidendis erit P,& finus Refraftionis I; fiqiiidem jam Radius cfl incidens, qui prius
fuerit refraftus. Eft ergo finus Incidentis Radii maxime rcfrangibilis,ex aere in vitrum utcunque incidentis, ad finum Refraftionis , ut P ad I, hoc eft, ( applicando

cum

finus

..

terminos rationis ad P,

Et

p
fe

ut

ut

ad

hoc

eft

ad &
R
communi
'

minime

finus

applicando ad I denuo

ad

ut

P &
T

finu Incidentis, erunt

peftive

ad

ut

finus Radii mediocriter refrangibilis ef-

refrangibilis

pofito

ii

IIIIT

argumento conflabit ejufinodi

fimili

Liquet ergo

quod

fingulorum generum,

ref-

R.

finus.

XL
RefraEUo vitri

Illuftratur

Rem

numeris

illuflro.

Cum

44 . ad 69

&

68

maxime diferepantium Refraftionum

dentis ad finus

dentis communis, ad finum Rcfraftionis ex aere

69 x <58
five

106

fere ) ad

68

&

69

communis

ratio finus

fit

e vitro in

aerem
1

vitrum erit, ut

eft ,

ad

pro Radiis

68

69,

44 j-

Hoc

Inci-

finus Inci-

maxime

re-

**7
.

frangibilibus

finus

Tcfrangibilibus

Incidentis ad finum

ut 106 ad

Refraftionis ut 106 ad

<58

&

pro minime

69 .

XLt.

RefaElionibus extremorum frenorum fiteile

conjctluram facere.

eft

de intermediis

Hifce fic determinatis , rationes finuum pro Radiis intermediis facile determinantur ex cognitis Colorum diftantiis , quas in imagine colorata obfervant . Sic , Radii , qui ad csrulcum paulo magis , quam ad flavum vergunt , cum in mediam imaginem cadant , intermediam rationem finuum 44 1. ad dii L , vel 106 ad 68 . y circiter

habebunt

&

fic

de

aliis

XLII.

THEOREMATE

ojlenditur

quomodo

medium

e RefraEiionibus

Radiorum heterogeneorum ad

, pojfunt etiam ad alia

qualibet media aeri contifrua RefraHiones , fine novis experimentorum
molefttis , inter fe determinari .

vitrum

vel quodvis

Ad eundem modum, quo

pollet fieri

ad

alia

media

inter fe determinatis

Refractiones ad vitrum
, ut regulam

led e re erit

determinats

funt

jam oflendam , qua

id

ipfum

Refractio-

num

DEMENSURA

24

illarum menAiri ex finubus carum , fic ad vitrum determinatis , poliunt determinari ad quodlibct aliud medium pronofitum ; idque licet illud fit alii medio,
B fuperficics terminans aerem ex
quam aeri contiguum. In Fit. 13. Tai. V. Sit
ducatur linea
ad cujus aliquod punflum
vitrum ex parte
parte F,
;
pnrtcrea concipiatur reflam I
ad angulum I
ei perpendiculariter infillens y
omnium
formarum Radii fupponanfecundum
quam
omnes
parvum
duci
infinite
,
refrangibiles
refringi
maxime
verfus
P , mediocriter rein
puta,
incidere,
tur
,
verfus
T,
minime
refrangibiles
aliofque
intermedios
verfus
frangibiles verfus
,
parallela ad lineam Incidenintermedias plagas . Porro , ducatur linea quivis
perpendicularis
ad
ea
vero
fecet
Radios
in
F
punflis P ,
ell
hoc
I
i
tia!
,
,
,
ac
perpendiculares
ad
demittantur
P
E
refringentem
quibus
a
,
,
,
fupcrficiem AB. His ad vitrum fic determinatis ac deferiptis , fi aliud quodvis meRadii alicujus
dium in locum vitri jam concipiatur fubftitui , ceteris flantibus ,

mim

&

& T

&

FXG

G
&

&

XA

G H

G
R D

&

I
incidentis ad
refraflus X r du,
Quod fieri fuppono, fiquidem modum, quo medioad media quilibet invelligari poliunt , antehac exP,
ducatur refla p t fecans lineas
t
in p,
t X. Dico, quod Radii maxime refrangibiles,
junganturque p X,
,
incidentes, refringentur in lineam
minime refecundum diflam lineam
p,
frangibiles in lineam X t . radiique , cujufvis Ipccici , quos vitrum refringebat , ad
illi ad correfpondens punflum rcflz pt per alterum diftum
quodlibct punflum P
,
medium refringentur , quod pro vitro fupponitur fubllitui ; illis punflis linearum
PT,
p t habitis pro correfpondentibus, per qui refla quivis parallela ipfi
tranfit . Patet itaque modus , quo Refraftiones quorumvis Radiorum , ex acre in
quodlibet medium propofitum obliquitate maxima incidentium -determinari poterunt ,
proportiocognita unici tantum Radiorum generis in illud medium Refraflione ;
nibus finuum ex obliquiflima illa Refraflione determinatis, eorundem Radiorum Refratliones dabuntur ad quamlibet aliam datam Incidentiam

mediocriter refrangibilis
catur fecans reflam

fecundum lineam

DR

in r(

criter refrangibilium Rcfrafliones

pofui) Dein per

perpendiculariter

punflum

&

&

& ET,
&

iX

DR

&

&

XLIII.

De

Theorematis

illius Certitudine

Hujus quidem Theorematis certitudinem ab experimentis nondum habeo depromptam ; fcd , cum a veritate vix multum diferepare videatur , nihil veritus Ium in
prffentia gratis affumere

invenero

Pollhac forte

vel experientia confirmabo

vel ,

fi

falfum

corrigam

XLI V.
De

quarumdam linearum

proportione

qux computo per hoc Theorema

injlituendo inferuiat

Caiculum quod
finus
(

puta

R.

attinet

Incidenti! Radii
,

qui

R G:

deducetur

fafla

IX,

in

fit

ic6. 681.,

quod

is

facile potell

lineam

hoc

cit

XR

&X P. P G

GP GR GT
.

finus

) ficut

,
:

90 grad.

XR

106.68,

39. 39

i.

ad

ptoportionalitate , quod
ad finum Refraflionis

hac

ex

inflitui

) fit

RG

Sic ad vitrum
:
106. 69;

& XT. TG:

40

Qui

erit

&

inde

proportiones femel inven-

ti poliunt in eum finem allervari, ut earum ope Refraffiones ad alia media, quam
vitra, determinentur
Nam , quolibet medio propofito , fumatur X E ~
40 ,
i.
E ~
1
:
erigantur .
P,
R,
, atque perpendicula
.

,&CD

Tunc, ex
ne, hoc

'

data finuum Refraflionis

ell ,

cx data proportione

ET

Radiorum mediocriter refrangibilium proportioXr ad XD, dabitur punflum r & longitu-

ipfius

Digitized by

Google

RETRACTIONUM.
D

&

a5

E t : punclifque D ac t fic datis , dantur rationes

f, cui aquales funt
p
hoc cll , finuum Incidentia;
Refra&ionis pro Radiis maxirationes iplarum
t
hoc efl, finuum Incidenti*
refrangibilibus ; ut
Refraflionis pro Radiis minime refrangibilibus . Sic , pro fuperficie aquam
aerem diflerrainante , finus ifli funt ut 68 ad 90 , pro minime refrangibilibus ;
uc
68 ad 91 , pro maxime refrangibilibus , proxime.

do

X/>&XC,

iplarum

&

me

&

&
&XE,

&
&

XLV.

THEOREMA

aliud ad

idem peragendum.

XC, XD, & XE

fic inventis, menlura Refraftionum,

Proportionibus linearum
ad quamlibet Incidentiam fattarum , per
in medium quodvis propofitum
aliud infuper Theorema non inelegans determinari potert . In linea F
, ( Fig. 24.
ab. VI. ) ad refringens planum A B perpendiculari , fumatur pundum aliquod F,
quod lucidum fingatur ; ac ducatur quadibet F d fecans A B in d , eaque concipiatur
elfc mediocriter refrangibilis Radius, cujus refr.itlus ex aere in medium propofitum
in / . Porro fiat F d . F e : :
rctrodulus fecet F
D.
cllo d
E ,
, qui

&

ex aere

( ::

39!.

.40;

&

tervallis

&

F d. F

X
XD. XC,

39!. 39;

centroque

&c
N&L

fecantes
B in e
f c indefinite verfus

r deferibantur circuli

&

in-

junganturque F e ,
Dico jam, fi Ra-

& producantur fe &

quod
refringetur in
minime refrangibilis incidat fecundum lineam F
refringetur
neam e N & maxime refrangibilis incidat fecundum F c quod
& Radii quorumlibet intermediorum generum manentes a punfecundum c L
corrclpondentia inter r & e, incidentes
ita refringentur a
lo F, & in punfta
punclis inter C & E, atmedio propolito, quafi manaflent omnes a punlo f
quorum dillantis ab X & F refpetlive
que c & e habitis pro correfpondentibus
lunt in eadem ratione cum D X & d F. Cujus Theorematis demonllrationi pr*llcr-

f e, f c,

c,
dius

ille

fi

li-

ille

lic

fibi

illis

nantur duo Lemmata fequentia

XLV
Ad

L
Duobus

d,

punflis r,

&F

in linea

q-FXrfq; &Fifq

X q; &,
/X
/XFXq. FQuare
q

q F d q

Frq

AB,

quapiam

I.

( Fig. 24.

Tab.

&

VI.) fumptis:

a-

f d, F d, jc , & F c ,
d, concurrentibus ad d, aequabitur diffeF

&

~ /X

fd
q

/,

demanflrationcm

M M

in ejus perpendiculo
differentia quadratorum a duobus /ri,& F
rentiae quadratorum ab aliis duobus f c ,

duobus

liis

I.

ejus Theorematis

FX

junflifquc

concurrentibus ad e

Nam cum

Xdq; erit differentia f d

q
ob eandem rationem erit differentia fecp
eidem tertio, lunt

ditiae differenti* , fic sequales

aequales inter le.

Q, E. D,

XLV II.

LEMMA
Si

quod /

ad

FG

II.

&

Tab. VI. ) incidat in fupcrficiem

B ,
reretrodufla, ut fecet perpendiculum
in /, dico,
ad F
efl ut finus Incidenti* ad finum Refrailionis . Et e contra, fi f
fit ut finus . Inudenti* ad finum Refractionis , ciit/GH tefraflus ipfiu*

Radius

Pars

aliquis

fringatur verfus

II.

H
G

linea

( Fig. 25.

FX

CFi

FG.

Digitized by

Google

:
:

;,

..

,.

DEMENSURA

26

/K

G &

F ,
demittatur
L perpendicularis ad F ; quo
F . Etenim fumatur
fato , cum angulus
F
aequetur angulo Incidentis ,
angulus
angulo
Refractionis, erit
fmus Incidentis,
finus Refraitionis, (habito refpeilu
ad circulum, cujus femidiameter fit
vel /K,)fed
:
hoc

G X

GX

eft,/G.FG:

GX.KL.

&

& KL

FG,

GfX

GX.KLy

fC.fK:

Q.E.D.

XLVII 1

DEMONSTRATIO.
His prsmiffis , Theorema propofitum fic demonftratur . In Fig. 24. Tab. VI. duobliquiffima linea , fecundum quam Radii omnium formarum ex aere ad
catur I
incidere ponantur ,
in medium propofitum refringi ; mediocriter refrangibiles
verius r; maxime refrangibiles verfus
minime refrangibiles verfus t ; eofque
p;
lines ad puncta
E normaliter ereCts lecent in punitis r , /> , ac t , ut
,
,
explicabatur ad Fig. 23. Jam , cum illorum Radiorum finus Incidentis
Refratt io 11 is llatuantur elfe , ut
1 ad
1 ad
refpeitivc ;
;
;
f ad
fi prsterea demonltratum fuerit, quod fd ad Fd
ad F c; &tfe ad Fc, rcfpe; fc
Ctivc, fint in eadem ratione, ( hoc elt, quod fd. F d: :
.
:
finus Incidentis ad finum Refractionis Radiorum mediocriter refrangibilium;
fc.Vc: :
: finus Incidentis ad finum
P .
Refraitionis Radiorum , maxime rcfrsngibilium , ) conltabit propofitum ex Lemmate fecundo . Et , mediocriter refrangibiles
quod attinet, cum ]d fupponatur refraitus ipfius Fd, erit ( per Lemma fecundum)
r ad
J d ad F d , ut finus Incidentis ad finum Refraitionis , hoc elt , ut
Sed eadem proportionalitas in ceteris Radiorum generibus jam demonltranda proponitur, puta , quod fit fc. Fc: : X/>.
Scilicet elt Fc. Fd : :
ut
Fd./d :
Xr, per hypothelin . Quare , permutando
conneilendo rationes squales, elt Fc. XC:: F d.
quadrando Fcq.
: Jd.Xr ;

&

D C

&

&

XC & X

XD X

&

Xr XD:

&

XC:

XD
XC. XD;

XC.

&

XD.

Fdq. X D q

XCq.

(five

Pq

fd q

q
fdFdq
.

&

XD:

Xra

&

XCq::

diminuendoque per terminos squalis

( live , per

Lemma

fcq

Fcq,

&, augendo per terminos squalis rationis Fcq.

XCq (X p q ) denique terminorum radices extrahendo

C',q

fc. Fc:: Xj> XC. Quare fc,

Iccundum . Q. E. D.

elt

five

cL,

elt refraitus

ipfius

rationis

rq

XCq

Fcq.

XDqi

fc q.C
permurandoque

Fc

per

Lemma

Et eodem argumento patebit , quod c

fit refractus Radii Fc . Dcque aliis Radiis, pro variis Refrangibi litatis gradibus intermedia fpatia varie occupantibus idem
,

wtclligendum

elt

XLIX.
Heterogcneorum Refracliones , a fuperficiebus aeri neutra cx parte contiguis
,
Theoremate etiam determinantur

De Refractionibus fuperficierum aeri contiguarum menfurandis hsc fatis ; quod (I

delidctetur id ipfum ad alias fuperficies aeri ex parte neutra contiguas fieri, funto
(in Fig. 16., Tab. VI.)
duo quslibet media fecundum planam
,
luperficiem
b contigua,
aere circumdata ; litque A B planum ipfi
b parallelum;
in eo fumatur pu netum X; ad quod ducatur
perpendicularis ,& I
obliquiffima linea, fecundum quam, (ut jam ante,) Radii omnium formarum incidant, &, pro gradu Refrangibiliratis , refringantur ad P, R
,
, aliaquc intermedia loca
Horum Radiorum , in propofiram fuperficiem a b fic incidentium ,
Refractiones jam qusrantur ;
ReffaCtiones mediocriter refrangibilium ad
, cum
quaslibet luperficics fuerint antehac expofits, Radii X R fit refraitus R
is
,
retroducatur, donec lecet perpendiculum
V in fi
infuper ducantur

&

AB6H,& abnm
&

XV

& T

&

M &

&

/P,/T,

&

pro-

Digitized by

Google

REFRACTIONUM.
&

27

&N

TN

.
Dico , quod P L erit refrad us ipfius
producantur ad L
P', ac
aliarum formarum Radii incidentes inter P ac
ipfius
ita re, atque omnes
fringentur , ut poftea divergant a pundo /. Concipiatur enim , quod medium n b
producitur quam medium A B b
n
longius , verfus a
piant a
,
, ita ut ejus
ad aliquod in eo pundum F ducatur
n fit acri contigua ;
b pars inter
perpendicularis F g , nec non obliquiffima linea / F , fecundum quam Radii omnium
pro gradu Refrangibiiitatis , refringantur ad />, r, r, locaformarum incidant,
que intermedia , perinde ut efftdum erat ad alterius medii fupcrficiem A B Prx-

XT

H &

&

&,

terea , fumatur
r in r , unde

FD
r

G R &
,

Dr

ducatur

g demittatur ad F g normalis

-GR,

F g parallela, ut fecet
aliofque Radios F p
F

ipfi
,

&

GP,&

Radium
fecans

CT,

erit etiam gp
rt
in />, ac t. Jam, cum fit gr
infuper, ex ollcnfis ad Fig. 18, cum Radiorum fedunex ollenfis ad Fig. 25. ;
incidentium eadem fit Refradio in medium a b
dum I
1 F lineas parallelas
n 1; five immediate ingrediantur ex aere , ficut fit ad F ; five prius permeent a-

&

X&

medium ut AB b H parallelis planis terminatum fequitur, quod Radii , alterutro

modo refradi in didum medium a b n m , funt paralleli Radns homogeneis altero
modo in idem medium rclradis, hoc cft, quod r p ad P L ; Fr ad R M, & F r
Iiud

TN
GT

TN

M,

funt paralleli. Quapropter, fi reiradi Radii PL, R

ac
retroduad
bafibus
cantur. donec finguli occurrunt perpendiculo
G
, cum eo
conftituent triangula fimilia triangulis g p F, #rF ,
ipfis
ac
g t , imo
P ; { r iit
fibimet relpeaqualia , fiquidem eorum bafes P
^ t
dive fint aquales. Quare , cum horum triangulorum vertices conveniant ad idem
pundum F, illorum etiam vertices ad idem aliquod pundum /convenient ; hoc ell
Sc
iplorum XP,
refracli , divergent omnes
Radii PL,
ac
ab eodem pundo /. Q.. L. D.

G X

GP.

&

& GT

XT

XR,

TN,

RM,

&
&

GR;

& G

L.

Theorema

illud nolis

quibufdam promovetur.

Oftcnfo hoc , fcquentia obveniunt notanda. 1. Quod proportiones finuum Incifadx,ex bis facrle determinantur. Nam,
Rcfradioms , ad fuperficiem
dentix
pro minime refranpro Radiis maxime refrangibilibus finus illi funt ut /P ad P a ,

HA

&

&

XT;

&c.
/ ad
Hinc,fiproporti9nes finuum Refradionis ex aere in duo quxlibct media propoIncidendis, dentur ; proportiones finuum Refradionis ex altero mediorum in alterum facile dabuntur ; dividendo nempe finus pollerioris medii per correfpontcntes finus anterioris Sic , cum Refradio fit ex acre in vitrum , dicit finus
funt ut 68, 68 L , 69; &, cum fit ex acre in aquam, funt ut 90, 90 i. , 91. Er-

gibilibus ut

2.

fita, paribus

68L 69

68

go, cum

fit

ex aqua in vitrum, erunt, ut

282, fere.

90

90 i.

hoc

cft

ut 281, 281 i.,

91

tertium aliquod medium aere denfius poftponatur medio n b n

, contingens illud in fuperneie m n , qux concipiatur plana ipfilque
B
n b parallela ;
ot fi Radii divergentes a pundo /, ( ficut modo ollenfum erat, ) in illud incidant
ad punda L,
; poltquam in iildeni refringuntur , divergent rurfus ab alio quodam pundo x , quod fituni eft in perpendiculo
. Et fic prxtcrea in infinitum , quoteunque licet media parallelis planis ab invicem dilcrcta , fefc ordine
fequantur . Quod , fi acr immediate fuccedat medio u bn m , pundum ifiud v, a quo
emergentes Radii tendunt , fitum erit ad
in ipfa refringente fupcrficie , propterea quod emergent paralleli ad fumme obliquam lineam I X, fecundum quam priincidebant ex aere ; fi modo emergere dicantur, qui nunquam divaricabant a
3.

Si

&

M, & N

XG

mum

refringenti luperfitic.

Digitized by

Google

de planorum

a8

aliquo punito F , in aere fito , divergentes , tendant ad punit

e, eo more, quem ad fchema 24 explicui ;& per varia deinde plana refringenB parallela tranfeant , lemper divergent omnes ab eodem aliquo puntia ipfique
ito , quod fitum eft in perpendiculo planorum per punctum F tranleunte , non fecus , quam fi incidilfent in planum A B , advenientes in obliquiffima linea I
;
longitudines Radiorum , punitis refringentibus diftoquc perpendiculo interceptorum ,
Rcfraftionis ad fingula plana , quae refpiciunt . Quarum
1'unt ut finus Incidentia:
allertionum demonftrationes , cum facile eruantur e prxdiitis , prstermitto , ne nimius in hac re videar
4. Si Radii ab

e,

&

&

PARS PRIOR

SECTIO TERTIA.
De Planorum

Refraftionibus

Rcfraitionum legibus Radiorum per diverfa media trajectorum , afleitioprimo , Refraitiones planorum , in gratiam
nes aliae jam tradendae funt ;
doftrinx de Coloribus poft explicanda- , deferibam ; deinde fphsricarum
aliarum
fuperficicrum proprietates enarrabo , tum ut Colorum exinde ortorum phaenomena

Olitis

&

&

detegantur , tum ut inltrumentorura opticis ufibus infercientium conllructio reftius

innotefeat. Imprimis autem plani folitarii Refraftiones , deinde planorum Refraitiones iteratas confiderabo

De

plani folitarii RcfraElionibus

Quod ad Radios ejufdem cujufcunque generis attinet , paffiones in Lectionibus

Barrow ( his fundamentis ; quod Radii Lucis in fimilari medio diretti funt

Dris

quod eorum Refraftio fit in (upcrficie ad medii refringentis fupcrficicm perpendicuquod finus Incidentia: perpetuo funt proportionales finubus Refractionum
;

&

lari

&

medium fimilare factarum ) traduntur ,

idcirco fufficict aliquas tub forlemraaticarum Propoiitioniun fine demonfirationibus hic reccnfuiire

in aiiud

ma

PROPOSITIO
*

Radii cujufvis refraUi incident

PROPOSITIO
& majori
&
PROPOSITIO

* Angulo Incidentia aquali aqualis

fraflionis,

tum

refraElus,

* Incidentium

Radiorum

I.

incidentis vicijfm fit ufraftus .

II.
major

ci

revenit

tum angulus Ro~

contra.

iri.

refraclos exhibere.

Inftantiam in Radiis ad medium denfius c rariori divergentibus accipe.

In Fig. 27. Tab. FI. Sit F punitum Radios F R, F r, aliofquc innumeros vetfus refringentem fupcrficicm
ejaculans ; fitque F A Radius perpendicularis , quem
produc ad K , ut fit
F ad
ficut finus Rcfraftionis ad Artum. Incidentia: ; &.

AR

AK,

ad
* Btrrtvu DB.

Opt. L. III. Art. 3.

* Ibid.

Left. III, Alt. 4,

&

6.

DigitizfidJay.Gaagl

REFRACTIONIBUS.
K

29

Quo faCto , Radios quoslibet incidentes F

erige perpendiculum K L
ad
in angulo
retrorfum produc , donec praefata: K L occurrant in L
/ ;
.

inlcribe
refraCtos
rti

RD

&r
R M & r m &
R

Radios
duces

L,

&

r l

il

eadem

parallelum defignare

productis

r,

FAR,

&

habebis
ratione refraCtos quamplurimos confe-

PROPOSITIO

Radium dati reBl

M&

Quibus verfus

IV.

cujus rcfraBus per

ibit

datum pttvBum

tranf-

& GH
GH
MRy & FR,

punctum datum,
B fuperficies refringens,
In Fig. 28. Tab. VI. fit
rcCta, cui Radius incidens debet eife parallelus . Et imprimis Radii fecundum
eique parallelum age
per Prop.
incidentis duc refraCtum
parallele duCtus , erit Radius incidens.
data:

m.;

HI,

GH

PROPOSITIO
Radium

punclo progredientem defignare

e dato

V.

cujus rcfraBus evadet reclx pofttione

dati parallelus.
Abfolvitur ad modum quarta: Propofitionis
Prop. 1. ) permutata .

denominatione Radiorum

PROPOSITIO
Radium

datum

punclo

e dato

F procedentem

defignare

cujus

rcfraBus per aliud

Tab. VII.

) ducantur refringenti
ad
ut
,
, ) fiat

(.Fig. 29.

perpendiculares

punElum

,&, Ra-

F
finus Incidentia: ad radimedium denfius incidente
E
RcfraCtionis. Item,
ad
differentis quadratorum a finubus Incidentis
Anguloque
ut finus Refractionis ad eandem radicem
I
, per E tranfiens
conneCtantur F R ,
adaquans , inferibatur reCta K
, nam

dio in

&

cem
I

fecundum

tranjibit

& M,

Per

VI.

iplk

H; &

iplamque

R RM
,

erunt Radii

quarfiti

Cum Radius incidit in medium rarius, appellatione ( fecundum Prop. 1. ) commutata, ablolvitur ut ante.
Ceterum , quo paCto data recta angulo reto interferenda fit , quae per punCtum
datum tranfibit , in LcB. V. Dris. * Barrow, per hyperbolae
circuli interfectio-

&

nem ,

oltcndit ur

PROPOSITIO

** Radiorum ad planam
refraBi , itidem devergent

fuperficiem divergentium , parallelorum , vel convergentium

e contra
, vel convergent ,

&

paralleli erunt

PROPOSITIO
PunBum , a

quo refraBi

illi

&

Radiorum

definita

fit

VIII.

Radii devergunt , vel ad quod convergunt , invenire.

CASUS
Cum
VI

VII.

inclinatio

I.

duc refraCtos per Prop. III. IV. V.

vel

interlectionem habebis.

C
* Berrovo LeS. Opt. L. IV. Art. j.
* Art. 7. Sed idem D. Btrrow hoc fecit generalius
Att. 2. t IbitU 1 IV, Alt, a. ftc.

&

concinnius in LtB.

A-

Gtom. L. VI.

DE

PLANORUM

CASUS

II.

At, cum

inclinatio exiftit quavis data indefinite minor, eodem recidit Probleac fi punctum in Radio obliquo refraCto quires , quod Radiorum alterutrinintercedit , quodque pro Radiationis cenque jacentium interfectiones difierminat
tro, feu loco imaginis refpeCtu oculi , per cujus pupilla: centrum Radius ille tranfigitur, haberi debet } ejus autem inventio ejufmodi eft . In Fig. 30. Tab. VII. Iit
refractus cujufvis incidentis
fitque F centrum Radiationis inciden,
tium, ( live divergentium , (ive convergentium ) Radiorum ;
F A , refringenti
in
normaliter infiftens, (ecct
. Jam , ab A demitte ad hos Radios perpen-

ma

&

DRM

FRN

AG

dicula

& AH

refractorum proxime

fac elfe

RM

Ceterum punCtum hoc

&

R F. R/.

DH &
;

iplius

R M,

aiiorumque

utrinque jacentium centrum radiationis erit f. *

C H O L

/ Radiorum

U M.

in plano

FAR

jacentium

concurfus folum-

modo exiftit.- nam , aliorum extra planum FAR jacentium refraCti , nec in punito f nec ullibi omnino Radium R / fecabunt ; fi cos lolummodo excipias
quo,
rum incidentes jacent in fupcrficie conica , cujus axis elt A F , vertex F &. femi,

angulus A F R i utpote, qui omnes prarfatum R / in punito

fecabunt, quod in
fit politum . Et hujus itaque
axe F
centra Radiationis pricipue funt duo ,
alterum /, a rcfraCtis jacentium in plano
effectum ;
alterum F a refraftis.
jacentium in conicis fupcrficicbus axe F A , angulifque A F R , A D R delcriptis .
Ad reliquos autem Radios quod attinet , aliter circa F R quaquaverfum politos ; eorum rcfraCti maxime appropinquant Radio R/, alicubi inter
&/,- adeo ut refpeitu Oculi , per cujus pupilli centrum Radius R
tranfit , locus imaginis per
totum fpatium f
diffundi debeat: Vel potius , cum fpatium
fit unici tantum
pundti F imago , debemus unicum aliquod in eo punCtum , quod omnis Lucis ab
eo verfus Oculum pergentis meditullium occupet , inter pundta D
/ in media ,
circiter , diltantia interjacens , pro fenfibili imagine itatuere . Pundti vero iliius accurata determinatio , cum omnium Radiorum ab F verfus Oculi pupillam refractorum habenda fit iflimatio , Problema folutu difficillimum prxbeoit , nili hvpothefi alicui, faltem verifimili fi non accurate ver?, innitatur alfertio
Quemadmodum,
.
cum Radii que multi a termino
aliifque vicinis pundtis , ac a termino jf aliifque punCtis fimiliter fibi vicinis, verfus Oculum videantur profluere ; locus imaginis ita debet in medio illorum terminorum flatui , ut angulus
, quem Radii duo a
/ ad idem quodpiam pupilli punctum convergentes includant, a Radio ab illo vifionis loco ad idem pupilli punCtum pergente., quam proxime femper bilfecetur . Qua hypothefi admiffa , nihil aliud agendum eft, quam ut fiat
D.
4*

R/

FAR

&

/D

&

D &

M D:: / D.

fit

vifim

M/

& erit Z locus vifionis pundti F quxfitus polito nempe quod

Nam, cum ponatur M / + M D. M D: / D. D Z, erit di/ Z Z D ,*& proinde , duitis tribus lineis ab/ D & Z , ad M , vel

Z;

locus Oculi

M/ M

potius ad punCtum quodpiam huic

dux continent , ab interjacente linea

indefinite
( per 3.

vicinum, angulus, quem externi

Elcm. ) quam proxiir.e femper

bilfccabitur

His paucis

eorum

circa Radios homogencos in gratiam

penitior cognitio habeatur , LeCtkmcs quas
,

fequentium obiter notatis , ut

Vir Reverendus Dr. Barrow dc

iildem fufius compoluit , confidendas clfe hortor ; deque heterogeneis

Radiis pergo adlutum diifercre

live diffimi-

litcr refrangibilibus

Vid. Btrrtw USI. Oft . t. V. Art. jj. &c.

P R O-

Digitized by

Google

)
.

REFRACTIONIBUS.
PROPOSITIO

IX.

E Radiis dhxrfi generis , a pundo lucido fluentibus , foli poffunt ad focum , vel aliud
commune punilum refringi , qui jacent in plano per utrumque punclum tranfeunte ,
ad planum refringens perpendiculari

&

Utpote, cum Radii cujufque Refraftio fempcr fiat in plano ad medii refringentis
ejufmodi duo plana per utrunque punitum tranfire
fuperhcicm perpendiculari ,

&

nequeant

PROPOSITIO

X.

E Radiis divcrforum generum a dato punilo fluentibus , quorum refraEli ad aliud

punilum datum convergunt , illi magis a linea reEla , punBis concurfuum five Radiationum centris interjacente , divaricant , qui funt magis refrangibiles .
SintFP/ VOf{Fig. ii.Tab. E/I.)Radii diifi miles hinc&inde convenientes in F
manifcilum eit , quod non penitus coincident , quia fic par elfet Refraf
tio , contra hypothefin . Neque Radius magis refrangi bilis pqtclt c(Te rcftx F f
propior. Sic enim , propter obliquitatem ex parte medii denfioris majorem , major
elfet ejus Refractio per Prop. II. ,& hypotliclin ; hoc eit, angulus F p f efiet minor angulo F
, contra 21. t. Elern. Reltat itaque , ut fit magis refrangibilis FP/,
qui a reita F f magis divaricat

&

&

Qf

LEMMA

Qiiatuor lineis

DG

E ab

altera

Nam,

GE,

DGK

eit

BGC &

1.

ang .

r ;

punitis

&

enim B,

&

CGB:
D,

R
.

DG.

ac

Dr

.*

DG

GA

ac

GK

fc

ducatur
jungantur

&

G,

G C

,
i

latera

D.

GC

G E

ad lineam E B demiffa

demittantur normalia

Dr

ac

BR.

invicem ut

sequi pollentes eiTe

&

II.

perpendiculari

BA. DA.

* ponendo nempe
ell
ad
;
DG
RG
arcubus infinite parvis , quibus anguli
G. E
divifim B
, ex hypothefi

autem B G. C G : : D
G
Er. Item, propter fimilia triangula
Eit

ang. CBG.Sed ang. E

( 16. 1. Elcm.
major ell E D ( 7. 3. Elem. )
ang. K G D
boc eit > ang. C G B major eit ang. E G D

ad lineas

erunt anguli prxfati ad

neas ifias B
fubtenduntur

CR.-:

ad ang .

radius

KD

Elcm.

angulis infinite parvis

illis

EGD

&

&

LEMMA
Pofitis
erit

punita

fimilia, propter aquales angulos ad

Flypoth. ) Nempe
B.

Elcm.

KDG

ergo linea

25.

EK

deferibatur circulus

( 6. 6.

Quare angulus

CBG
DGE (

ang.

aqualem angulo

G D K GCB

(GE) GK.

efl ,

G,

fuperat ang.
Q. E. D.

centro
radio
conllituens angulum
cruntque triangula
,
circa illos proportionalia :

major

I.

G B GC, G D G F. ( Fig. 32. Tab. VII. ) a dato punilo G ad

ut fit G B. G C
ita duElis
G D. GE; Angulus B G C quem
alterutra intermediarum G C conjlituit
major
quam angulus
intermedia G D & maxim G E conjlitutus

datam lineam E B
minima G B cum

BAG CRB
,

li-

ifii

&

G.

eit

BA. AG::
CR.

* Anguli enim minimi, ad diverforum circulorum centra, funt, ut chorde angulos fubtea& ut circulorum radii inverfe.

dentes dircfle,

Digitized by

Google

DE

PLANORUM

CASUS

II.

cum inclinatio cxiftit quavis data indefinite minor , eodem recidit Probleac fi punCtum in Radio obliquo rcfraCto quxrcs , quod Radiorum alterutrinintercedit , quodque pro Radiationis cenque jacentium interfectiones difierminat
tro, feu loco imaginis rcfpeCtu oculi , per cujus pupilla; centrum Radius ille tranfigitur, haberi debet ; ejus autem inventio cjufmodi elt . In Fig. 30. Tab. VII. fit
fitque F centrum Radiationis incidenrefractus cujulvis incidentis F R
,
tium , ( live divergentium , fice convergentium ) Radiorum ; Sc F A , refringenti
in
normaliter infiftens, lecct R
. Jam , ab A demitte ad hos Radios perpenAt

ma

&

RM

AG

dicula

& AH

refractorum proxime

fac

ede

RM

R F.

D
R

DH; &

ipfius

aliorumquc

utrinque jacentium centrum radiationis erit /.

C H O L

Ceterum punCtum hoc f Radiorum in plano

nam , aliorum extra planum
exiltit
omnino Radium R / fecabunt

U M.

FAR

jacentium concurfus folumjacentium refraCti , nec in pun; fi cos lolummodo excipias , quocujus axis elt A F, vertex F,
femiangulus A F
fecabunt , quod in
i utpote, qui omnes prxfatum
f in punito
fit politum . Et hujus itaque R f centra Radiationis prxeipue lunt duo ,
axe F
alterum /, a rcfraCtis jacentium in plano
effectum ;
alterum F a refraitis.
jacentium in conicis fuperficicbus axe F
angulifque
delcriptis
F , A
,
quaquaverfum politos ; eoAd reliquos autem Radios quod attinet , aliter circa

modo

FAR

Cto /, nec ullibi

rum

incidentes jacent in fupcrficic conica

&

FAR

&

FR

DR

..

&

refraCti maxime appropinquant Radio R f , alicubi inter D

} ; adeo ut reftranfit , locus imaginis per
pectu Oculi , per cujus pupillx centrum Radius R
diffundi debeat: Vel potius , cum fpatium
totum (patium /
fit unici tantum
punCti F imago , debemus unicum aliquod in eo punCtum , quod omnis Lucis ab
eo verfus Oculum pergentis meditullium occupet , inter punCta
/ in media ,
circiter , diltantia interjacens, pro fenfibili imagine llatucrc . Puncti vero illius accurata determinatio , cum omnium Radiorum ab F verfus Oculi pupillam refractorum habenda fit sc (limatio , Problema folutu difficillimum praebebit , nili hypothefi alicui, faltem verifimili fi non accurate ver? , innitatur alfcrtio . Quemadmodum,
aliifquc vicinis punCtis , ac a termino
cum Radii atque multi a termino
/ aliifque punCtis fimilitcr fibi vicinis , verfus Oculum videantur profluere ; locus imaginis ita debet in medio iliorum terminorum llatui , ut angulus , quem Radii duo a
/ ad idem quodpiam pupillx punCtum convergentes includant, a Radio ab illo vifionis loco aa idem pupillx punCtum pergente., quam proxime femper biflecetur . Qua hypothcfi admilfa , nihil aliud agendum elt, quam ut fiat
D.
/ 4*
D:. / D.
Z;
erit Z locus vifionis punCti F quxfitus; poGto nempe quod
fit locus Oculi . Nam, cum ponatur
D /
.
Z , erit di/
vifim
D:: /Z. Z
proinde, duitis tribus lineis ab/, D, &Z,ad M, vel
potius ad punCtum quodpiam huic
indefinite vicinum , angulus , quem externa
dux continent , ab interjacente linea ( per 3. 6 Elcm. ) quam proxirr.e femper

rum

/D

D &

D&

&

M/.M

D,&

M + MD M

D D
.

biirccabitur
circa Radios homogeneos in gratiam
penitior cognitio habeatur , LeCtiones , quas

His paucis

eorum

fequentium obiter notatis , ut

Vir Reverendus Dr. Bamvv de
deque heterogeneis , five dilfi mi-

iildcm fufius compoluit , confulendas elfe hortor ;

liter refrangibilibus Radiis pergo aCtutum dilTcrerc.

* Vid. Btrnvu

PROLell. Ogt,

L. V. Art ij, &c

Digrtiggd-byXioegl

REFRACTIONIBUS.
PROPOSITIO

IX.

Radiis drverfi grueris, a fundo lucido fluentibus , foli poflunt ad focum , vel aliud
commune punitum refringi , qui jacent in plano per utrumque pundum tranfeunte ,
ad planum refringens perpendiculari

&

Utpote, cum Radii cujufque Rcfradio femper fiat in plano ad medii refringentis
jufmodi duo plana per utrunque pundum tranfire
fuperficiem perpendiculari ,

&

nequeant

PROPOSITIO

X.

Radiis diverforum generum a dato pundo fluentibus , quorum refradi ad aliud

convergunt , illi magis a linea reda , pundis concurfuum five Radiationum centris interjacente , divaricant , qui funt magis refrangibiles

fundum datum

FQ

SintFP/
f(.Fig..it.Tab. VII. ) Radii d illi miles hinc&inde convenientes in F
manifcilum elt , quod non penitus coincidcnt , quia fic par elfet Rcfraftio , contra hypothefin . Neque Radius magis refrangibilis potelt c(Te refla; F/
propior. Sic enim , propter obliquitatem ex parte medii denfioris majorem , major
efiet ejus Refradio per Prop. II. ,& hypothefin ; hoc elt, angulus F
p f eflet minor angulo FQ/, contra 21. 1. Flem. Rclt.it itaque, ut fit magis refrangibilis FP/,
qui a reda F j magis divaricat

&f &

LEMMA

Qjiatuor lineis

GB, GC, GD, G E

datam lineam E B
minima G B cum

D G E ab
Nam,

alterutra

altera intermedia

centro

G,

eruntque triangula
circa illos

major

elt

CBG

DG E

luper.u ang.
Q. E. D.

( 6. 6.

1.

conflituit

Pofitis

ang.

r;

illis

EG

KDG

pundis enim B,

&

CG

&

D,

Elem.

punda

GK

&

Hypoth.

Nempe G

CBG.Sed

ang.

ang.

F.

B.

DG

ducatur
jungantur

G,

G C

&
:

( 16. 1.

fe

CG

,
;

latera

D.

Elem.

GA

ac

&

II.

perpendiculari

ad lineam E B demijfa

B A. DA.

ac Dr squipollentes
neas illas B
fubtenduntur. Elt autem B G.

CR:: DG.

quam angulus

efl ,

radius

major ell E D ( 7. 3. Elem. )

ang. K G D
hoc elt , ang. C G B ma>or elt ang. E G D.

ad lineas

erunt anguli prxfati ad

&

KD

angulis infinite parvis

B :
ad ang.

EK

fimilia, propter squales angulos ad

Elem.

LEMMA
erit

major

conjhtutus

BGC &

squalem angulo

ergo linea

( 25.

deferibatur circulus

Quare angulus

ang.

DGK

I.

Tab. VII. ) a dato pundo G ad

D. G E; Angulus B G C , quem

Fig. 52.

Jit

G D K GCB

proportionalia

(GE) GK.

ut

GE,

radio

con! tituens angulum

G B. G C
intermediarum G C
G D & maxim G

Audis

ita

GC

G E

invicem ut

c(t

DG
cflc
:

arcubus

G. E

ac

ponendo nempe

li-

br

Dr
ad

RG

demittantur normalia

anguli illi
, quibus
ex hypothefiy
divifim B G.

infinite parvis

BAG CRB

&

BA. AG;:

Er. Item, propter fimilia triangula

,
; elt
C R.
* Anguli enim minimi, ad diverforum circulorum centra, funt, ut chorde anguloi fubtea& ut circulorum radii inverfe.

dentes dire fle,

Digitized by

Google

;.:
.

DE PLANORUM

3a

C R.

BR

&

pari ratione

Er. Quamobrem addendo

,

A) :: C
CR. Er

DG

-f-

R.

RB

Dr. B R
BR

EA

DA. A G

, vel
ratione? aquales,

Dr. Er,

Er.

terminifque ad invicem applicatis

hoc

eft

D C BG

ut ang.

Dr

AG

five

A G DA:: D r
.

dl B A.
G.D A (::B
-E
permutatis terminis pofteriorum rationum,

(&

a-quipol lente ratione pro

EG D

ad ang.

R. E r fubftituta
Dr BR

C G B.

PROPOSITIO

) ::

Dr

DA::

-+

+ Dr.BR,(&

DC BG

A.D
:

B G.

Eft itaque

BA.

Q. E. D.

XI.

Heterogeneis Radiis fecundum eandem lineam incidentibus , quo

ceteris paribus , eo major erit differentia Refraflionis .
,

obliquior

tfl

eorum

Incidentia

linea, fecundum quam duo Radii incidunt , quoIn Fig. 53. Tab. VII. fit F
rum unus maxime refrangibilis pergat verfus P,
minime refrangibilis verius
differentia Refraftionis . Item , elto F
eritque angulus P
linea obliquior
fecundum hanc alii duo ejulmodi Radii incidant , quorum maxime
quam F G,

p,
eorum

minime

&

fimilitcr erit

HM,

&
,& altera: tres H F, H L, HM in eadem ratione proHL.HM:: G D. G E fed eft H L. HM:: G B. G C propter
G D. G E. adeoque anQuare, G B. G C
hoc eft, ang. L H M fuperat
major ang. DGE, per Lemma

GD G
?

fcq. ) fint in ratione data

portionales erunt
triangula fimilia

gulus
ang.

refringitur

inD,&E;L,&M;&ad

rcfraflos

linea:

refrangibilis verius

PGT.

major quam

qux

&

t
dilferentia Refractionis . Dico jam , quod fit angulus p
r
Demittatur enim F
ad refringens planum linea normalis ,
Radios retroatlos fecet
hanc a punducantur dus linea: GB, GC, ipfis HL,
parallela:. Jam , cum tres
F,
E ( ex natura Refraftionis ante deferipta . XXV, XXVI

angulus p

cto

&

GT

&

refrangibilis verfus

BGC

LMH & BCG.

eft

DGE,

: :

E. D.
r eft major ang. P
T.
five ang. p
Fig. 33. Tab. VII.) proCeterum , ut de mutuis angulorum
portionibus habeatur plenior determinatio, dico priterea , quod lunt inter fe, quam
proxime , ut lines
fegmenta nempe bafium triangulorum squeal toB
;
rum , quorum alterum E
conftituitur a Radiis
P , ac
, cum perpendiculo A F concurrentibus,
alterum
B fit fimile triangulo
a Radiis
p
Hr fimilitcr conftituto. Nam, anguli
B, fi ellent inrinitc parvi,
forent inter fe ut
ad A D, per Lem. II. At ifti , ex hypothefi , lunt aquales
angulis
illi P
. Quare etiam
,
, modo effent infinite
parvi , forent itidem ut
B ad
pari ratione conftat , quod funt , quam
;
proxime , ut
ad
E . Scilicet eorum ratio has duas rationes femper interceintermediam
dit ,
ideo veritatem adhuc propius alTcquemur adhibendo ratione

&

AB
PGT & pHf
A C

&

PGT&pHr(in

&A D
GD
&

CG

GT

MHL

EGD & CG
G T & pHt

AD &

Nempe quod eftPGTadpHrutAB+ACadAD-i- AE,velut

fADx A E proxime
,

A B x AC

ad

PROPOSITIO

XII.

Radios diverforum generum a dato punflo profluos deftgnare

aliud

funcium datum tranftbunt

Cum
leli

punftorum alterutrum infinite diftat

res per Prop. IV. ,
V. abfolvitur ,

&

quorum

refracli

per

&

ut Radii ex ea parte cxiftant paralper Prop. VI. cum utrumque infini-

te diftat.

C H

O-

Digitized by

Google

REFRACTIONIBUS.
C H O L

E re erit , ut o (tendam
expeditius determinentur.

quomodo ex

C A

data alicujus Radii pofitioae

ceteri

Tab. VIII. FT, FR, FP, Radii ah F

TO, RM, PK paralleli funt futuri Et Radii FT
.

&
T

prodeuntes, quorum reefto finus Incidenti* ad

& F P finus
ceteri conF A T inferiTE,T D age

Radiorum F R,
finura Refraftionis, ficut I ad T, quemadmodum
pofitione dato
/k P. Jam , ut, horum quovis F
illi ficut 1 xd
in angulo
feltim defignentur , demitte F A refringenti normalem ,
ipfis
hac lege, ut fit T.R.P :: TF. TE.
be

TE, TD,
F P Dico faftum
parallelas F R
&H
lo D A occurrentibus in G
.

T.R::

T F. TE

clt

H.

Scilicet

xquo

RF:

TG & RH

ratiocinium

/.

atque

&
TD; &

TO, RM cum perpendicuT G. T F & prxterca cum

R-.
T G. T E. Sed
R H.
I. R:
adeo
cum T E & R F parallela: fint

erit /.

hyp. ), erit ex

ergo T G. T E
,
(ex hyp.), erunt etiam

RF

lifmo confimile

omnes

I.

Sint in Fit. 34.

frafti

33

U M.

refractis
:

fit

e(t

paralleli. Q. E.

O. Deqtic Radii P

paralie-

CASUS
Si parallelis incidentibus refrafti ad datum
, ut e Prop. I. patet.

II.

punftum convergant , propofitum

nihil

fccus exfequaris

CASUS

III.

&

refrafti convergant , Problema folidum clt ,

Denique fi divergant incidentes ,
planum quodammodo reducitur, fingendo differentiam Rcfrangibilitatis infiniparvam elfc ; qux cum (emper fit admodum exigua , folutionem ex illa hypothcfi
haud gravatim exhibebo.
Pone
Radios FP
( Fig. 35. Tab. VIII. ) Radium e(Te pofitione datum ,
funt finuum Incidenti*
Refraftionis rationes , ) punX,
, (quorum datf
itis F, & X lnterfenendos efle . Jam , alios etiam Radios , asjue refrangibiles ac
refraftos eorum R O,
Radios FP, FT, finge fecundum lineam F R incidere,
R K ( ope Prop. terti* ) deferibe , centraque Radiationum Y & Z ( per Prop. VIII.
quxre ; ac junge Y X ac Z X refringenti occurrentes in P ac T. Dico faftum .
X elfe Radios, quos oportuit defignarc . Nam, cum, ex hyNempe FPX, F
pothefi, differentia Rcfrangibilitatis , adeoque dillantia punctorum T, R, & P, fit
indefinite parva, confiat homogeneos Radios RO, PX,fibi mutuo viciniflimos efinde ab eodem Radiationis punfto Y divergere ; refte itaque determinavi Rale ,
dium P X per Radii R O centrum Radiationis tranfiturum cfle ; deque Radio
X

fcd ad
te

FRX
FTX

&

&

&

&

par

cfi

ratio

determinatio eo fpcftet , ut nofcatur ,

, cum anguli P X
objectorum mediante Refraftione vitorum , propter inarquabiles abfimi?lum Radiorum Refrafliones , confufio , perque quantum lpatium Colores inde emergentes extendantur, quemadmodum pateat , concipiendo F efie punftum luciquod Radiis
dum, quod Oculo in X confiituto per totum angulare fpatium
ac
maxime minimeque omnium refrangibilibus comprehenditur , dilatum
Finge lineam curac ditfufum appareat y de magnitudine ejus paucula adjiciam
deferiptam effc , in qua Radiationum centra Radiorum omnigenorum
vam
ita refraftorum in punfto R , ut
jacent , fecundam hncam F R incidentium ,

Verum enjmvero

iuanta

PX

iier

fit

PXT,

TX
Y/Z

totum angulum
Pars II.

KR O

divaricent

&

&

illa

curva non male afiimilabitur obje-

fto,

DE PLANORUM

34

flo lucido, cujus angulus vifibilis

tum ,

XZ

ac dillantia ab
hinc confeflatur,
lit

Quod

cum

apparens magnitudo

live

eodem Oculo ad meditullium

Oculum

ad

X
X

in

ejus xllimata /

fi-

Et

apparens magnitudo pene fit reciproce ut diltantia

ubicunque (iimpto , angulus
punclo
in linea
ejus , ) liante punflo F ,
pene erit reciproce ut longitudo fX. Et hinc, intervallo
five
diltantia
augetur , ejufque quantitas in qualibet puniti
diminuto , angulus
dabitur , fi niodo data fuerit unquam in quapiam diltantia
cognito , cognofcitur angulus quilibet
2. Quinetiam angulo
, fuquam habet R/ad X); quippe cum YRZ,(cui
mendo eum in ratione ad
in diltantia /R apparens magnitudo . _
aequatur , ) fit objeiti
inpro qualibet obliquitate Radiorum juxta
3. Cum itaque angulus
punlum / haud
cidentium, funra in Schol. ad Prop. XI. determinatus habeatur ,
1.

rei vifibilis

YXZ,

PXT,

&

RX

PXT

inveniatur; faciendo

confiat anguli

fatis

PXT

RF

&

juxta Prop. VIII. *

ut

fit

A D q

A F q

RF. R/

::

RF

R D

inventio.

At ex abundanti fubnoto

4.

PXT

ORK,
Y/Z
ORK,

ORK

difficile

RX

ORK

curvam Y / Z , in qua Radiorum omnis

Radiationum centra locantur , efle Cillbidem

prafdictam

rnmfto R rc (ratiorum ,
,
vulgarem , live Diocleam , circulo accommodatam , cujus diameter R E fit ad A R
ut R F q ad F A q. Nam , fuper diametro R E deferipto circulo illo R C E, agacurva in f terminatur quxvis retia /B C normalis ad R E , circuloque in C ,
ta. Et , propter analoga latera fimilium triangulorum
,
/, erit ADq.
x DR:: B/ q. BR x /R ; &, applicando pofteriorem rationem ad BR, fiet
B fq
rurfufque ducendo confequcntcs rationum in F /,
. /R
ADq.
x DR::
;

generis

in

&

RAD RB

AR

AR

&

BR

applicando ad
:

AR,

orietur,

RF. R/,

DR

R /::

B /q

A F

fq

BRAR
.

Eli

autem

ut prius,-

dutlis, oritur
Quamobrcm
x
B fq
Rfq
.
:: AFq.
tur

DR

ADq.

FR
&, confcqucntibus in DR, & antecedentibus in F R
AFq. ADq:: FRq. DR x R/; & viciffim AFq. FRq:: ADq.

ADq

R/.

eidem tertis congruentes connctlendo

rationes

habebi-

FRq; ducendoque antecedentes rationum in B R & conA Fq x B R. FRqxAR; & infui

fuper
R prodibit B/q. R/ q
FRq A R

BR.
poficriorem
rationem
applicando
ad AFq
fiet B/q. R/q
F R q x A R
AFq
R E & proSed cum pofuerim RE. AR:: ERq. AFq, erit
B R. RE ac divifim B/q. R/q B/q ( BR q )
B R.
inde B/q. R/q
B r
a R
fequentes in A

'

E. Atqui

coque

elt

C
&

ex natura circuli, cft B

R. B E :
q. BCq

BR

B/. BR:. BR.

-

BC,

quod

BR & BE,
BR BC

media proportionalis inter

ad-

proinde B/q. B Rq::

q.
q , five
elfc Cillbidem, ficut ofiendendum pro-

curvam

indicat

polui

Rcfraflionibus ad fuperficictn

plorandum quid, cx audla

mediorum

ad diverforum

data duo media difterminantem , tranfaflis , ad exmedii raritate, vel denfitate, conlequitur, five,

alterius

effeflus

inter fc

conferendum

jam animum

adjicio

L
*

Trop. U.

Fig. 30.

ft

DHs

ADq
Ideoque

R D

habuimus

t triangula F R A & F G A

F.

ita triangula

erit

F.

R/:

FG.

DR A& DHA
AFq ADq

R /::

R F

RD

H. fcd (per prop.

Urnilia funt

unde

quod hic aUcritur.

8.

ell

lib. 6 .

FG

F.

M-

Eudid.

AFq
,

R F

RE FRACTIONIBUS.

LEMMA

D , G , (Fi?. g6. Tab. VIII. ) in lima quapiam A D Otis ,

in ejus perpendiculo fit a , ducantur quatuor reRx
DL,
dictarum ad f undum remotius
magis accedit ad xqualitatcm ,
vicinius r antium L, five e [i GN.
in majore ratione,

Si a duobus pungit
alia duo puntla L,

ad

GN G L

ratio

DN,

DN

quam ratio dtiRarum ad

quam GL. DL.

GNg. D Mq: GLq.Rq:: GNq

GN. DN:: G L R &
DN q Rq. Quare, cum DN major GN five D Nq. major G
D N q R q major quam GNq GLq. Verum
GNq G L
DN q DLq, . XLVI. & ideo DNq-Rq major quam DN q

enim

Sit

erit

GLq.

Nq

35

III.

lit

erit

c(l

DLq,

hoc

eft,

DLq

GN. DN::

ponatur

Rq,

iuperat

GL. R,

erit

five

GN.

DL

DN

R. Atque

fuperat

adeo,

in ratione majore, quam

cum

fup-

G L. DL.

Q. E.D.

PROPOSITIO
Pofito

Radiorum diva/i

diorum denfttas

eo

generis

communi ftnu

major ait inxqualitas

XII L

Incidentia

rationis

firmum

quo magis dtverfa

me-

eft

RefiruRionis

In Fig.gf.Tab.IX. fit F c Radius e minime refrangibilibus , utcunque in fuperficiem A c incidentibus , fitque refraflus ejus c l , qui rctroaflus lecet perpendiculum
FA in /. Dcin capiatur A e, ut fit Fc ad Fr in data quadam ratione, qualem anXLIX. : ) hac fcilicet conditea defcripfimus , (.. X L I V. , X L V. ,
tione, ut, habito Fe pro Radio maxime refrangibili , refraflus ejus ab eodem punAo / divergat . Failo noc , fi pro polteriori medio aliud utcunque denfum, rarumve , fubftituatur , ejufmodi duo Radii (ecundum eafdem reflas Fe, Fe incidentes ;
femper debent ita refringi , ut ab eodem aliquo perpendiculi illius punflo fimiliter
XLIX. : ) quemadmodum a g verius
divergant , ( . XLV. ,
n ; pofito ,
quod hoc medium poilerius fit denfitatis ab anteriori magis diverlx , quam alterum
Oftendendum eft itaque , quod
pofierius medium , quod efficiebat divergentes a f
major fit inxqualitas rationis finuum Refraflionis in pofteriori , quam in priori calu. Scilicet, Radii F cl finus Incidennx eft ad finum Refraflionis , ut fc ad Fe,

&

&

f .

Fi

X L V 1 1.

hoc

eft ,

ut

.Et

ad

fic

Radii

F ni

finus

&

funt ut

illi

ad

F c
F
Et
inter fc ut
ad
fe
fe
en, refraflorum confimtlcs RcfraftioF e
F e
F
F e
num finus funt ut
maad
. Rcftat itaque probandum , quod inter
t
i'
s e
$ r
_
c
F
Fc
F f
F *
jor fit difproportio , quam inter
fit
major quam
; hoc eft , ( cum
fe
f
/'
_
l*
_
r

fc

fi

quod Radiorum

Lem. III,

probandum

reftat r

quod

fit

11

riorem in

major

g_e

,
t

g e

viciflim

g,'

Scilicet

fe

f1

&, fumendo

quam

reciproca rationum ,

ducendoque priorem rationem

/*

major

fe

Fi
T major quam Fi
,&
fc

F #

F e, orietur

Ft _
F
Q.E.D.
f*

11

quam

&

eR, S e -f e minor quam gc.fc, per Lem. III;

erit

&

per

quare finus Refraflionum eorundem Radiorum funt

fimili difcurfu conftabit,

in

Fe

&

pofte-

Fi Ff

major quam
.

gfgc

fer

E.

2.

SCHO-

Digitized by

Google

DE

N 0 R UM
I
U M

PL A

C H O L

,
;

Demondratio perinde fe habet in literis majufculis, (quibns Refradliones defignavi) cum poderius medium (it anteriori rarius) fi modo, vice majoritatis ubique Tubmajoritas vice minoritatis . Notabis infaper, quod in hac
intelligatur minoritas,
Demondrationc pofui , denfitatem pofterioris tantum medii variatam cflc ; fed eodem recidit , fi anteriora media fucceflive varia adhiberi , poderiori non mutato , live, ( quod tanrundem eft , ) fi Refradliones e poderiori medio in anterius viciflim
peragi concipias. Siquidem, Radiis in fnperficiem alterutrinque incidentibus, confimiles funt finuum rationes . Ceterum , de cxafla horum (Inuum pro quibuslibet
Propofitionem haud attigifTem ,
propofitis mediis ratione inveltiganda diirerui ante ,

&

&

non

ii

exegiffet Prop.

XV. mox

tradenda

LEMMA
AD

IV.

Centro
Fig. 38. Tab. IX. , defcubatur circulus
quavis
, difiantia
, in
ibat ur alius circulus fecans retiam
, difiantia
, defer
; deinde centro quolibet

AC

Cg

AD

BG

in B, Cr circulum prius deferiptum in G. Tum arcus

bifecetur in
F
perpendicularis . His ita conflit utis , dico , quod F
demittatur ad B
fic perpendi culariter demiffa ditium B
biffecabit .
In triangulis
Juntlis enim
F
,
anguli ad
funt atquales , propter aquales arcus B F , F
, quibus fubtenduntur
item latera , circa illos angulos ,
funt aequalia , quippe radii ejuldem
circuli;
aliud latus
habent commune; quare etiam tertia latera
funt aequalia . Sed , edJB F squalis F
propter aequalitatem arcuum , quos fubren,
dunt ; adeexjue
triangula
ind*
triangulum FK.B
,

,&

AF, AG, BF,FG, & FD.

AD, & A G
AF
G

&

FG & FD

FD, &

FB

C ORO

L.

&A D

A FG

FKD &

I.

refla KF, quae bHTecat BD, infideris ei normaliter, biffecabit etiam arcus
circulorum omnium per data duo punfla A
alicubi
B tranfeuntium ,
biflocantium datum circulum
centro A intervallo
dclcriptum. Imo,
in altero intcrfcflionis pnnflo /.

Hinc

BG
G

fecabit arcus

&

DG

BGg

C O R O L
Idem eveniet, cum
flam

AD

in punflo

A &B
AB.

coincidunt

Potell etiam

GD

L.

Ai, AB, Ac,

fit

minima

AG

cum

AFG

circuli

ad alteras partes ipfius

, quos circulas

ABF

tangunt re-

A. In tranfcum refla F

V.

Fig. 33. Tab.

ut fit

Ab. AB.-

B A G maiorem

Dico angulum

LEMMA
Lineis quatuor

circumferentia punblo ita in/criptis

&

II.

hoc cd,

BGD

BFK,

curlu etiam notetur, quod anguli

arcu
K
efficit , fine squales

&

B fumi

&

AD

AB g

effe

IX.

Ac.

) circulo alicui

AG

angulo b Ac

ab eodem

quarum omnium

Ab

&

B , cujus
fecans priorem in punflis
diametrum ficut
ad
i, centris utrifque ad eafdctn
partes ipfius
jacentibus . Dcin, centro A, didantia
deferibe tertium circulum
fecundo occurrentem in
illud g, ex condruflione jacebit alicubi in-

Dcfciibatur enim alius

diameter fit ad ejus

ter

GH
G &H

Ed autem

AB

circulus

ABG

; atque adeo,
angulus B Ag

fi

Ag

AB

g;&

ducatur, erit angulus

angulo i Ac , propteria

AG,

BAG
quod

major angulo

& Ag

BA^.

funditet
in-

Digitized by

Google

RETRACTIONIBUS.
fum

infcriptx

tiones

&

A Bjj,

circulo

inter fe, (

quibus inlcribuntur

Cum

bAc. Q.

major quam

Ab & A

ac

Ab. Ac:: AB.

ergo

fit

&

AG

D,

E.

COROLL
Hinc

37

e ipfi A bc, habentes nempe eafdem ravel A g.)

ad diametros circulorum,
major quam BA g
bAc , erit B

AG,

BAG

I.

eodem quovis Radiorum genere , quo major eft Refraff io , eo major erit
In(F. 17.Tab.VI ) ubi eft FR.R D:: Fr. rd, erit angulus

in

angulus refratfus.
F rd major ang.

FRD.

COROLL.

II.

Ai.

multo magis
B in majore ratione , quam At.
fi
fit A G.
,
angulus
major bAc. Hoc eft in genere, quo majores funt fubtenfx,
innui, quo major eft inxqualitas rationis carum , eo major erit differentia anguloeorum angulis , utpote fubtcnfarum , quos fubtendunt Atque idem de finubus

Hinc etiam

BAG

erit

rum

&

eorum angulorum

dimidiis, intellige.

LEMMA
Infuper fi arcus
circulo

DG

ABD,

GB

arcu

erit

cd

qua

(Fig. 39. Tab. IX.

fit

ad

major

ABjK
~
Bg
arcum BD

fccet

cum DB. At,

F cadet inter G
jor

G B.

VI.

bc

capiatur amatis ,

Ac,

ceteris

deferibe circulum

& AD

flantibus ; dico

& AK

ducatur.

DK.E

Jam

Ad,

-A

circulo

cum

& Ab

B*

inferibatur

quod arcus
occurren-

AK,Ar, & AB

cir-

Abc

inferibantur , atque
Ac ,
ipfi
erit arcus
,
demiifa gL ad B E perpendiculari ,
produdla donec
,
in F, ifta g L, per Lem. IV. biffecabit tum reelam BE, tum arquoniam gF , ex conftruflione, jacet extra circulum g G, punflum

fimiliter

arcui

ad

culo

) ipfi

Ad ficut AG

Nam, centro A, radio AD

tem in K & reftx A B in E;

;K

&

&

&

quare

& D. Quare D G

major

DF

five

major F B

&

multo magis ma-

Q. E. D.

COROLL.

I.

Hinc, fi arcus bd, non tantum duabus, fed quotcunque partibus aqualibus concorrefpondentcs partes arcus b D , a termino b ad terminum D , fele gradatim
,
fuperabunt longitudine. Adeoquc,fi arcus bc ad arcum cd habeat quamcumque rationem commenfurabilcm , erit arcus G D ad arc. B G in majore ratione , quam
arc. c d ad arc. bc ; fiquidem , numeris xqualium partium mcnfurantiutn arcus bc
St cd correfpottdent confimiles numeri panium inxqualium conilituentium arcus B
flet

G ac G

G D

D, quarum illa: in
funt omnes parte maxima ipfius B
majores .
fi bc ad cd habeat quamcunque
rationem incommenfurabilem , erit itiin majore ratione, quam cd. b c. Nam, rationum fimilitudines, quz
quantitatibus commenfurabilibus conveniunt indefinite, eo nomine conveniunt etiam
incommenfurabilibus fimiliter affodiis , quemadmodum ex Eudidea definitione fimilium rationum offendi poteft . Sed facilius deprehenditur imaginando quantitates ,
quas vocant incommenlurabiles, poffe numerari per partes indefinite parvas .
fic
ad naturam commenfurabilium , prxfertim quoad rationum habitudines, quodammodo reduci
Quinetiam,

dem GD.

BG

&

Con* Si enim ( Fig. )j. 17. ) A 1 4 A t (imis deBgnant >n;uli refragii & incidentis in radio
lucis minus obliquo, ut FR; AB 4 AG hos defignabunt in radio obliquiori, ut Fr, quoniam ex hypotheli en Al.Atti AB. AG; & intuli BAc, BAG quales erunt angulis re*
fraflis F RD, Frd. Quoniam vero eft BAG major f At, erit Frrf major FRD. Vide Btrsn. Leti. Opt, LUI, HI. n. 6.

Digitized

by

Google

.'.DEPLANORUM

j8

&

&

indefinite inultas partes dividi ,

Concipias itaque arcum i e in aquales
ejuf.
tot fumi . qua minus quam una parte , (hoc eft , indefinite parum, ) differunt ab arcu cd , atque adeo ipfi, pro more confueto, cenlcantur aquales; concipe
etiam B D in partes aquales , ut ante definivi , corretpondentcs partibus lpfius Id
propter tot intrqualcs partes , majores quidem in
dividi ,
minores in B
.
B
b c ; erit
in majore ratione quam
lunt aquales in e d
, quot
e d. b r.

modi

&

&

G D

C O R O L
Hinc praterea
bc , nec non

GD.

L.

II.

componendo , fequitur, elfe BD.

majorem habere rationem

BD

C O R O L

L.

G D &

BG
,

majore ratione quam bd.

in

quam cd.bd .

III.

Confcffatut denique, quod.duffis utcunque partibus fubtenfis A b, A c, A d , A r,

aliis quatuor
quarum finguls
, T ab. IX ,
ad priorum fingulas eandem rationem obfervant , ( nempe, AB. kb:: A G. Ac::
A b minima , erit arcus
AD. Ad : A' E. At, ) fi A E fit omnium maxima ,
ad are. G B in majore ratione quam arc. eri ad arc. cb. Nam , per Corol. I.
in majore ratione quam cd.dc ,
DG.
hujus, cft ED.
in majore ratione quam d c. cb,lk multo magis ED.GB in majore ratione quam e d. c b . Haud
fccus patet dfe arcum EG ad arc. DBin majore ratione quam arc.ee ad arc. d b ,
fcilicet, ex Corol. II. hujus, cft
in majore ratione quam ec.dc, ac D G.
in majore ratione quam dc.db ,
multo magis E G. D B in majore ratione
carum arcubus diefa lunt , poliunt etiam
quam er. db. Dcuique, quae de fubtenfis

in Fig. 40.

AB,AG,AD,AE,

&

&
&

ED

DG

GB

EG.DG
&

DB

de finubus

&

&

eorum arcubus, aut

angulis intelligi.

PROPOSITIO

XIV.

Hcterogcneis Radiis e denfiori medio in rarius fecundum eandem datam lineam in

datam incidentibus , quo rarius fit medium, in quod Radii rej tinguntur , eo major erit differentia Refractionis .
. F
linea, fecundum quam duo Radii incidunt in fuperSit in Fig. 41 .Tab.
minime refrangibilis
ficicm A L, quorum maxime refrangibilis refringatur ad P,
ad
Dico, quod, fi medium rarius foret adhuc magis rarum, ut refringeret maxime refrangibilem Radium ad p,
minime refrangibilem ad t , tunc angulus p L r
an refringentem lupcrficiem norforet major angulo P L T. Demittatur enim F
E . Deinde,
malis, qua: fecct refradfos Radios retrorfum duftos in
,
,
,
fit F
:
:
F L.
in refringente (uperficie quarratur tale puvfftum
, ut
produflus erit refraflus Radii minime refrangibilis incidentis ab F ad
ac
F
ut Radii maxime
( . XLVII. ) . Jam, citm talis fupponatur politio F L
minime refrangibilis fecundum F
incidentis , rerefrangibilis fecundum

fuperficicm pofitione

IX

T.

&

&

DN

DL

&

FL, &

DN

&
N.DN

G C D
N,

EL;
N,

quod fitum cft in perpendiculo F A , ea

ac
divergnnt a puntfo D
medii , in quod Refraftio peragitur , foret alia quam fuppo, licet raritas
tamen ejufmodi Radiorum lecundum ealdem lineas F
& F L incidentium
femper divergerent ab aliquo puntto , quod in eadem F A fit politum , quemadmodum in pratccdcntibus ollenlum cft, (. XLIX. ) ; fic , cum raritas diili medii talis clfe fupponitur , ut maxime refrangibilis Radius fecundum F L incidens ,
refringatur n pur.flo quopiam G ; tunc minime refrangibilis fecundum F N incidens
refringetur ab eodem G. Sed , cum maxime refrangibilis Radius fupponebatur a
punflo G refringi , tunc etiam minime refrangibilis fecundum eandem lineam F L.
FL, ( .
incidens fupponebatur refringi a punilo C . Quare , cft GN.FN

firafti

,'

de caula
nitur

refraffi

XXV., & XLVII.;

& praeterea,, cum antea

pofuerim

effe

FN.

CL

DN ::

FL. EL,
ex.

Digitized by

Google

).

REFRACTIONIBUS.
ex aequo erit
tione majore

G N. DN: CL.

GL

EL. Sed,

Lemma

per

III.,

J9

ellGN.

DN

in ra-

GL.DL

CL. EL in ratione majore quam

ducatur, ut fit CL. EL:
BL. DL, erit BL maL;
infuper erit C L maL , propter majorem rationem quam habet ad
jor
L;
proinde pu nidum B cadet inter G
jor B L , eo quod fit E L major
, evero fit CL. EL:
major ang.
B L. DL, aut
ritque angulus
; cum
major angulo
vicilTim, B L. CL:: D L. EL, erit angulus
(Lcm. I.
major D L E. Q. E. D.
multo magis ang.

Quare,

fi

quam

quaedam

linea

DL,aileoque

BL

ita

GLC
GLC

&

&
BLC

&

&C

BLC

DLE

PROPOSITIO

XV.

Heterogeneis Radiis e medio denfiori in sanus fecundum eandem datam lineam in fu.
datam incidentibus , quo denftut ejl medium , e quo Radii incidunt , eo

perficient pofitione

major

erit differentia

Refractionis .

Scilicet ( propter majores Refr.iitioncs ) eo majores erunt finus Refraitionum , reflimul eo major erit inxqualitas rationis
peitu dati circuli, ad quem reteruntur ;
illorum finuum,per Prop. XIII. ,adcoque eo major erit differentia angulorum , quos
lubtendunt , per Corol. II. ad Lem.
; hoc clt , eo major differentia Refractionis
Q. E. D.

&

PROPOSITIO
Heterogeneis Radiis e medio rariori in denfius
perficiem pofitione

major

datam madentibus , quo

erit differentia

AD

Refractionis

XVI.

fecundum eandem datam lineam in fumedium , e quo Radii incidunt , eo

rarius ejl

, in quam duo Radii fecundum eandem

maxime refrangibilis refrangatur ad P,
refrangibilis ad
Dico , quod , fi medium , ex quo Radii inciadhuc rarius, ut diitos Radios adhuc magis refringeret, puta, maxime
minime refrangibilem verfus r , tum p X t major angulus
refrangibilem verfus p,
evaderet, quam PXT. Id , quod gradatim fic demonltro.

Sit

Fig. 42. Tab. IX. ) fuperficies

incidunt , ouorum alter

lineam datam

& alter
dunt,

IX

minime

foret

&

CASUS

I.

Ponamus primo, quod reita IX, fecundum quam Radii incidunt , fit ad refringentem fupcrfkiem obliquilfima , ac ducatur quaelibet reda P D eidem fuperficici

&
PD

fi

minime

&

AD

XT

refrangibilis

fringi; quippe,

tix ejus

&

fecans refractos Radios in punitis T,P, t,p;

IX
quaeratur punctum quodfecct in / ; tum in linea
:: B/. BP. Liquet ergo, quod,
B/, BP, fiat X/.
Radius incidat in B verius / tendens , is debet verfus P reex hypothefi, fit BP. B/:: XT. X/'; hoc eft, finus Inciden-

normaliter inliitens in D,
producatur donec iltam
dam B hac lege, ut duitis

cum,

Refractionis

ficut finus

Incidentia

&

Refraitionis

alterius

minime

re-

frangibilis Radii I XT. Qqamqbrem, fi fupponamus holce Radios retrocedere , alad X,

alterum a P ad B,
terum nempe e minime refrangibilibus a
maxime
retraugibilem a P ad X , eorum omnium refraiti tendunt a punito f ; fiquidem notum cil Theorema , quod Radii Iccundum retractum ejus retro incidentis , incidens
vicilTim fit refraitus . Jam , cum Radii difformes P B , PX , ab eodem punito P
manantes , refringantur ab eodem/ , quod fitum eft in perpendiculo PD , proporfemcl cognita, fi ab alio quovis ejuldem perpendiculi punito
tione inter PX

&

&

&PB

ad refringentem fuperficiem dux ducantur linex eandem rationem habentes : hoc

una, defignans maxime refrangibilem Radium , fit ad alteram , qua* defignat
ad PB : tuae illorum retracti > C ex ante
minime refrangibilem Radium , ut
de-

eft,

PX

Digitized by

Google

DE PLANORUM

4o

demonflratis . XLV. , ) divergcnt ab aliquo etiam punito, quod (itum efl in eodem perpendiculo PD , utcunque medium ex parte Radii I X lupnonatur rarum ,
dummodo mediorum alterum ex parte Radii P X eandem denfitatem retineat .
Quemadmodum , fi maxime refrangibilis Radius incidat fecundum p X & refringatur a /, medio Icilicet verius IX pm polito rariori quam ante, tum, retia pb fic
pX. pb Radius etiam minime refrangibilis pb refringeducla, ut (it PX. BP:
retur ab eodem f. Unde lequitur effe pb ad f b Ccut finus Incidentia; Radiorum
:

, (. XLVII. ) Aii in ratione illorum

eo quod inflexa IXt defignet Radium arqualiter reprodutla tranfit per idem /. Quare eft pb.fb:: t X./X.
frangibilcm , cujus rars I
Cum vero Radius I fupponatur efle ad refringentem fuperficicm fumme obliquus,
five in angulo infinite parvo inclinatus , adeo ut retia
/ pro infinite parva , feu
X/,DB
B /, ac
Ai quos
nulla haberi debeat , fequitur efle
bj fubflituendo in fupra rccenfitas proportiones BP. B
valores pro X/, B/
T.
.
b: t
pb.
X.
} , ic.pb.jb:: tX. JX , emergent BP. BD::
A/> ad
parallelas eife anguad
X. DX. Ex quibas pateat retias
bp
adpX t aequales . Sed , ex hypothcli , cfl PX.
lofque B P
ad
,
proinde ang. bpX major ang.
per Corel. I, Lem. V. ;
BP:: pX. pb,
hoc cfl, ang. pXt fuperat ang. PXT. Q. E.D.

minime
finuum

refrangibilium ad finum Refraflionts

etiam

cfl

fX

ad

/X,

Di

XD

XT, &

BP
X

PXT &
&

DX

&

&

BPX,

CASUS

II.

Incidentibus vero Radiis angulum definite magnum cum refringente fuperficie

conftituentibus, propofitum fic patebit. Sit
(Fig. 43. Tab. X. ) retia, fecundum
quam incidunt
AI minime refra, curo e medio minus raro adveniunt , fit
maxime rcfratlus .
vero adveniunt e magis raro , fit
mitlus ,
maxime refrntlus . Adhibeantur etiam obliquiflimi incidennime rcfraflus,
quales jam dcfcripficum eorum refraflis
tes Radii I
inmus . Ita fcilicct , ut , cum tanta fit anterioris medii raritas , ut Radios
faciat , tunc etiam confimiles Radios I
incurvet verfus
curvari verius
,
n,
vero tanto major fit ejus raritas , ut illos cogat verfus
P .
T,
,
circulus centro
intertunc hofce fimul cogat verfus t ,
p Sit inluper P
defcriptus,qui fecct hofce refraclos Radios in
r ,p
vallo quolibet
P,
,
,
,
m,n, a quibus ad perpendiculum B
demittantur finus Refraflionum
,
t 4 , rc ,
ex lege Refraflionum patebit clfc
PC: :
, ng ;
,
r b. pc: ; mf. ng i
conflruclionc , paF.
inluper , ex hypothefi
;
finuum illorum maximum ,
minimum . Adcoque , per Corol.
tebit efle
majore in ratione quam ang.
P ad ang.
III. Lem. VI. * , cfl ang.
P ad ang. t
in ratione matXp ad ang.
81, permutando , cfl ang.
ad ang.
Verum, ex ollenfis in primo calu, efl ang.
jore quam ang.
minor ang. t
minor ang.
multo magis erit ang.
p . Quare

HX

&
& X

& XN

Cum

HX

M &N

&

Cum

AX

&

mf

&
TB

MXN

&

mXn.

M N
TB

PC,

TB.

&

XN

TX

&

m &

X &

&

TX

mXn\

TXP

A D

&

MF, NG
M NG

X m

XT,XP,Xr,&X/>,

X
XN

X. Q.E.D.

PROPOSITIO

XVII.

Hcterogencis Radiis e medio rariori in denfiut fecundum eandem lineam in fuperficiem p optione datam incidentibus , quo Jenfius fit medium, in quod Radii incidunt, eo
major erit differentia Refratiionum ad certum ufque terminum ,
pofi, eo minor per-

&

petue

Nam

fi

medium

poflerius

denfitate fua

valde

parum

fuperat

anterius

ita

ut

Re* Hoc modo accommodari poliunt hac ad cor. >. Lem. j. Ponatur radius aliquis incidere ad
fuperficicm p
fecundum lineam XP.dc refringi fecundum lineam BP. Deinde ponatur alius
eiuidem generis radius incidere in eandem fuperficicm fecundum lineam Xp. Conflat jam(cum
fit XP: BP: : Xp.bp) radium hunc refringi debere fecundum bp.

Digitized by

Google

..

REFRACTIONIBUS.

41

Refraftiones indefinite parvas efficiat , differentia Refractionum erit etiam indefiniproinde minor quam foret , fi medium pofterius fupponeretur denfius,
te parva,ut Refra&iones evaderent majores . Quare , aufla medii pofterioris denfitate , augebiquod fi denfitas ejus in infinitum augeatur , Retur difta Refraftionum differentia
frafiiones etiam , quantum poterunt , augebuntur ; hoc eft , ufque dum omnes reeorum differentiis
fraCti Radii perpendiculariter emergant , angulis Refraftionum
tunc prorfus evanefcentibus . Quare differentia Refraftionum rurfus diminuta cft , donec in nihilum evanuit

&

&

SCHOLIUM.
Etfi limitis ejus determinatio , ubi differentia Refraftionis evadit maxima , plus
laboris adminiftrare pofnt , quam utilitatis ; cum tamen alicujus forte momenti cenfeatur denfitatem medii cognofcere , quod Radiis in fe refraftis Colores ma-

txdii

&

xime confpicuos
cidentia

fit

efficiat

non

hunc infuper defignare

pigebit

CASUS
IX

Efto
|ue

fecetur

CE
in

cum

In-

AX,

Fig. 44. Tai. X. ) communis Radiorum in fuperficiem

quate un*
eorum refrafti , ut ante,
, obliquiffime incidentium via ;
agatur refla quzvis pt prxfatx fuperficiei parallela, qua; Rademiffis perpendicularibus
, r E , bifp St r,a quibus ad
circulus deferibatur, fecans
in
centro D, difiantia
p in P,
P
Dico , quod , cum ea fit pofterioris medii
.
, junganturoue

&

Xp, & Xr; &

diis illis occurrat in

&

idque primo

I.

media dirimentem

?unto

obliquifltma

D,&

&XT

AX
DX

IX

pC
C

&

incidentium maxime refrangibiles ad P,

mirefringat , tunc angulus
quam maximus evadet. EtP
enim, utcunque medium pofterius ponatur denfum, refratfi Radii ita lineas
parallela fit. Quare , fi ducain punefis f ac 1 fecabunt , ut retia pt ipfi A
tur linea Dr, quar lineas omnes Pt biffecet , centrum cujufcunque circuli per p ac t
tranfeuntis, femper jacebit in eadem Dr. At angulus pXt eft angulus in fegmento
tranfeuntis, qui ideo erit maximus, cum ejufmodi circirculi per punffa p, r,
culus exiftit minimus ; propterea quod ratio fubtenfae p t ad circuli dimenfiones tunc
evadit maxima . Verum ifte circulus fit omnium minimus , cum centrum ejus cadit
minimam refratlarum , qua ab
fiquidem pro femidiametro tunc habet
in
i
duci poffiint. Eft ergo angulus pX t tunc maximus, cum centrum circuli
ad
caciit in
antranfeuntis per punfta p , t ,
; adeoque , cum circulus
ejufmodi funt, liquet propofitum.
gulus
tunc etiam maximum evadere, cum taHinc, obiter pateat hunc angulum
lis eft pofterioris medii denfitas , ut angulus Refraflionis mediocriter refrangibilium
eo minorem
Radiorum obliquiffime fecundum I X incidentium , fit femireffus ;
perpetim fieri , quo ifte Refractionis angulus a femirefto ( exceflii , vel defefiu ) main crygis deviat . Quemadmodum, fi Refraftiones ex aere in aquam , in vitrum
ftallum pcractx conferantur , e calculo patebit , quod , cum angulus Incidentis fit
90 gr. proxime , tunc angulus Refraftionis in aquam erit major femire&o , inque
vitrum magis denfum ,
vitrum erit minor. Quamobrem aqua minus denfa eft ,
maximum Et proinde, cum cryftallum fit adhuc
quam ut efficiant angulum
minorem, quam vitrum efficeret. Et fic vitrum , etfi
denfius, efficiet iftum
minus refringat , in ifthoc tamen cafu neterogeneos Radios in fe refraflos magis ab
invicem diffipabit , quam cryftallum ; eoque paflo Colores in oppofitam ejus fuperficiem projicit magis diftinflos . Sed hac expertu funt difficillima , quod vitrum
cryftallum denfitate parum differant , nec polfint haberi fatis crafla ;
fi pollent
,
tunc, propter maximam cuffitiem , haud forent fatis perfpicua.
denfitas. ut P adiorum
nime retrangibiles ad

fecundum

PXT

CT

C &

&X

RD
PXT

XD

&X

XPT &

PXT

&

&

PXT
PXT

&

&

&

Fort U.

A-

D E

P~ L Jf

N0R

CASUS

'

IL

ri

Quod fi linea, fecundum quam incidunt Radii, non fit maxime obliqua, Problema emergit folidum . Sed lubet modum ollenderc , quo, conditionibus ejus nonnimutatis, ad planum reduci poterit . Sciendum ell itaque, quod , cum inter extremos, fcu maxime difformes Radios, innumeri fint intermedii, qui gradibus coninfinite parvis, alii manis aliis refringuntur, differentia Radiorum
tinue fucceffivis
extremorum confiata erit ex confimilibus intermediorum differentiis, numero
parvitate infinitis . Jam , cognitis proprietatibus iftarum infinite parvarum differentiarum , poflumus exinde de omnibus fimul aggregatis', five de differentiis finite parvis, quales intercedunt extremorum Refractionibus , judicium ferre, prsfertim cum
hil

&

&

admodum exigua; . Sic , cognito quod infinite parvae differentiae

minima; , concludendum
, diminuuntur , vel fimul maximae evadunt aut
quod omnium lumma perinde augetur, diminuitur, vel maxima fit , aut mi*,,
vel minima;, tamen fumma pro ma-

differentia' fint

iftse

augentur
erit,

nima. Qucd fi non fint omnes fimul maximae

xima vel minima haberi poteft,cum id accidit

Sic , omnium Co,

lorum latitudo tunc maxima cenfcri poffit , cum id accidit Viriditati . Jam , licet
Problema propofitum , cum dc 'differentiis finite' parvis agitur , exiflat folidum , fi
tamen infl ituatur dc differentiis infinite parvis ad planum reduci potefl . Verum huic

intermedia; parti

folvendo nolo obnixe incumbere , fed breviter tantum ollendam , quo paflo calculus in hoc
ejufmodi aliis fit ineundus, ut ad aquationem perveniatur, ex qua maximus angulorum infinite parvorum polfit elici . Et infuper cx eodem fundamento
determinabo propettiones differentiarum Rcfraflionis refpeflu diverforum mediorum, quas in procedentibus quatuor Propofitionibus generaliter tantum dcfcripli
Primo itaque invefiiganda elt regula , vel aquatio , qua , ex uno utcunque refraq
flo Radio dato , refraflus alter cum eo confli tuens angulum infinite parvum cognofei poterit. Radiis e medio data denfitate in medium cujusiibet denfitatis fecundum obliqriiflimam lineam IX ( Fip.^^.Tnb.
) ut prius , incidentibus, fint
r refrafli duo , quorum alter
R fit altero
r paulo magis refrangibilis , differ occurrens,
rentia tamen infinite parva;
agatur lineola quaevis Rr, his in
refringenti lupcrficici parallela . Ad quam fuperficiem normales etiam R D, rd
demittantur, quas datam finitamque dillantiam ab X, ab invicem vero infinite parvam habere fingito . Sed lineolam Rr cum Radiis per R ,
r tranleuntibus , plus
aut minus ab X
vergere ( quemadmodum in praecedentibus ) concipito , pro varia
poflerioris medii nffumenda denfitate. Jam, fi refla
lecet Radios Xr
M,dc
IX in K; cum infinite parvum triangulum
fit fimile triangulo
, a quo
triangulum K
non nifi infinite parvis differentiis
dilcrepat,quae
diffimilitudinem non interunt; triangula etiam
pro fimilibus haberi
debent
Et proinde , demiffis perpendicularibus K L
R , erit
Rr.

&

XR&

&

&

R&

&

RX

Adcoquc, cum

i/

XR

fit

XKq

R.

XKq

XR,

LR

..

XR

R L

erit

DM X

RXM & DXK

RMr & KRX
KX.LR:;
& N

MN

DR

RMr

etiam

MN

(nam efi X R.KR)

XRq
xifj

qua- differcnti.-u;fl inter

X R

XN

XR,8tX M.

five

Et inde

XKfq~

in

Rr.

Inventa

eft

itaque

relatio inter

in

XllXK

>

Rr;

erit

XR

XM

XK XM, &XR,
,

infinite parvus
Quinetiatn, utcunque IX obliqua ponatur,
eandem relationem obfervabunt , liquide m reciproce funt
Refraflionis,& proin^: inventa cfl etiam inter eas relatio pr
ut finus Incidentis
Atque
I
ita cognitis , aut utcunque ad arbitrium
X.
quavis obliquitate incidentis

cum
illa;

angulus

XK,

affumptis
propolui
..

IX A

XM

fit

& XR

&

XK & X R

inde

XM

fimul cognolcitur

Quod primo determinandum

.

Quam-

Digitized

REFRACTIONIBUS.
Quamobrcm

Jit I

datum quemvis angulum

linea

RD

cll

/XRg

XR

cctcnlque Itantibus,

XDg

XKqinRr

RXN

anguli

&

ille

iit

maxima

ve

X D

maximi

NR

quantitas

per

Infuper

fi

NR

X K
atque adeo

dividatur per

XR

NR

eft

prodibit finus

unitas.

fit

Quare, cum angulus

maximum angulum determinandum quxrenda

XRq
XKqinfcrxXt
cfl maximum

r x

XtqiXKiirxli

DX

datum

divifione )

X K
;

XR

Rr.

ai.

hoc

XKq

XRqx'XRqXDq
fieri poteft
&, prodibit

N.

in

e-

XR

facta

X Rq

XD

Quod

rcfpeciu circuli, cujus femidiamcter

finus ejus lunt

refringente fuperfi-

XKq

X D

XRxXKxlARq

43

cum

XRq

MN

erit

).

AXI

ie conftituens

id

quxrendum

quod per methodos de maximis

X Rq

&

minimis

fi-

X Dq

tnaximum

erit

notas

fatis

iXKijxXDa,

XR

;
q
q
3 XK'q x
aquationis conrftruttio eft ejufmodi . A punito quolibet incidentis Radii
( Fig. 4 6. Tab. X. ) demitte perpendiculum IA,
in eo fume A F
A ;
producto ad B, ut fit IB
i. IX, fuper B X deferibe fcmicirculum

XI

XE

"

cui inferibe
deferibe fcmicirculum

&

XF; dein XB
C G X quem

produc ad

I X
X &

'cuius

ut

fit

BC ~

BE.

BEX,

Super

CX

in G fecet perpendiculum I G fuper Diametro

ereitum. Denique
centro X & intervallo G X defcribatur arcus GFI feA I productum in II. Ducatur HX & producatur verius R ;eritqueRX ipfius
X refractus., cum tanta fit pofierioris medii denfitas ut differentia Refractionis
R X M fiat omnium maxima Quo invento denfitas pofierioris medii talem Refractionem efficientis facile dabitur
Concipe ergo Radios X R & X r effe mediocriter
,

ejus ad I

cans
I

&

refrangibiles , diverlo tamen gradu,

poilerius medium fic inventum non modo inter illos, fed
inter extremos , feu maxime difformes Radios , maximam circiter
quam poteit Refractionis differentiam efficiet

&

Sin autem hujulmodi differentiarum proportiones ad variam raritatem , vel denfitadefiderentur ; e jam oftcnlis facile determinabuntur , dummodo potiantur infinite parva; . Sic , raritate vel denfitate pofierioris medii tantum variata.
incidentes , nunc refringantur ad
Sc
Ut Radii fecundum I
( Fig. 47. Tab. X.
R, nunc ad r
ipfi
normali , qua: lecet eos in K,
r; dtidaque qualibet
r, erit angulus infinite parvus
ad confimiicm angulum
R, m,

fem mediorum

M,
r

&

x R D
non mutato

45 .Tab. X.

de

ang.
eft

) fit

MXR

MN

ad

pofteriori

ad ang.

r q

fi

raritas vel denfitas prioris

medii

facile

XKq

XKq

XRq

Quod

medio, Analyfia

XRq

mXr

MXR

XKq

X rq

DX

DK

XKq

XRq

varietur,

fit

&

XRq

ficut

deprehendet, quod

Rr; & proinde quod

XKq
XKq Xrq

in

"

XR

RD

x
five raritas five denfitas anterioris medii

r
,

XrrrD

( in

Fig.

( in Fig. 47. )

non enim perin-

five pofierioris medii varietur

ut

prscoftenfis pateat
.

Propofitiones prxcedentes ad Luminis e longinquo manantis diffufionem ipedtant.

In duabus fequentibus agitur dc Refractione Luminis e propinquo manantis

PRO-

DWitized by

Google

DE PLANORUM

44

PROPOSITIO

XVIII.

Helerogeneis Radiis a dato punflo ad datum fundum per fuperficiem pofitione daad invirefraSlis , qua medium denfius Jit magis denfum , eo major erit eorum
inclinatio ex parte medii utriufque ad certum ufque terminum ,
poft , erit e

tam
cem

&

minor.
alterius medii , ut ReScilicet , cum denfitas ejus haud major fit quam denfitas
fragio fiat infinite parva, tum differentia Refractionis erit etiam infinite parva;
Quod fi denfitas ejus in infinitum augeatur,
proinde augebitur ex aucta denfitate
tum omnium Radiorum in illud incidentium refracti pcrpendiculariter emergunt ;
1 J. )
e contra, foli perpendiculares poliunt ingredi medium rarius c den( .
fiori ( . XLV. ); unde, omnes Radii a punito ad punctum refradi tunc
pergent
in iifdem lineis , live coincident ;
fic differentia Refradionis rurfus in nihilum evanefcct

&

&

XL

&

PROPOSITIO

XIX.

Heterogeneis Radiis a dato punSo ad datum punElum per fuperficiem pofitione datam
relraSis , quo medium rarius fit magis rarum , eo major eorum erit ad invicem inclinatu ex parte medii utriufque .

AT( Fig. 48.

Sit

X,

Tab. X.)

fuperficics ita refringens difTormes

Radios

fecundum

gulo

PXT,

Ad
nime

FrX,& FPX
ut

major angulo PFT.

Cafus dcmonftrationem , ponamus Radios

& angulus pVt

abbreviandum

prioris

effe

quam mi-

difformes , ut , propter infinite parvam differentiam Refradionis , angulos P

t conflituant infinite parvos . ( Confule Caf. II. Schol. ad prop. XVII. >
ducatur
refradus Radii conformis ipfi
, ut infinite parvus angulus

T&pX

Tum

FT X, FP
FT

F , in idem rurfus conveniant ad X. Dico, ( fi

prius effet rarius, ut pnefati Radii adhuc magis refringerentur , puta,
fecundum F />X , ) quod angulus p t foret major an-

ut, manantes ab eodem punito

medium

KTX

fit

FPX

TK

differentia Refradionis

FT

Radiorum fecundum eandem

&

incidentium;
ut angulus infinite par-

pari modo ducatur tk refradus Radii conformis ipfi F/> X ,

vus k 1
cxiftat differentia Refradionis Radiorum fecundum eandem F t incidentium. Liquet ergo, quod, cum Radius Fr fit obliquior quam FT, atque etiam in
medium denfius incidat, erit 4 rX major angulo KTX. Ad harc , producantur
kt, donec in pundis D, ac d, lecent lineam FA, qua; fit plano
perpendi-

&

cularis

A,

&

tF.tg,

ultra producantur ad

&

erunt

/& g

punda

ita ut fit

inventa,/,

fic

FT

DT
foci

KT,

AT

DAq

FAq

T F.

T/,

Radiorum

TX

&

FA^

Fi

FTX &
PXT

Fr

ad ang.
per Prop. VIII. Caf. II.. Et inde X/. T/.-: ang. K
ut
;
g. t g :: ang. ktX ad ang. pXt, (Caf. III. Schol. Prop. XII. ) Iflx quidem
proportionalitates non funt omnino vera; , ubi anguli praefati , per differentiam Retractionis effecti , ponuntur effe definiti alicujus magnitudinis ; fed ad veritatem eo
magis accedunt , quo anguli illi flatuuntur minores , adeo ut in angulis infinite parvis pro accurate veris haberi debeant
t major
Jam , cum , ex hypothefi , fit
tg major T/, quemadmodum patet ex determinaut
erit etiam Xr minor
lupra ponta
tione pundorum g ,
Quamobrem eft t g. T/in majore ratione
vel, permutando, rg. tX majorem habet rationem, quam T/.
X.
; &,
componendo , tg.
habet majorem rationem , quam
X/; hoc eft , fubftituendo rationes nifce xqqalcs , ang. fXt ad ang.
majorem rationem habet,
quam ang.
ad ang.
eft in majore ra, permutando, pXt.
tione , quam * t X. K
ut didum fuit ;
ideo multo magis eft ang. pXt ma-

X,

&A

XT,

&

Xg

PXT

jor ang.

P X T. Q.

TX

E.

AT

&/

TX;

KTX; &
.

tiX

&

T/
PXT

TX

D.
Et

Digitized by

Google

IONIBUS.

REF RACT

4S

PFT

Et hinc vero de pofteriori cafu , quod femper fit pF major angulo

, fiat
conjeCtura ; fiquidcm dcmonftrationem longe difficiliorem poftularet , & his tamen
mulca lmpendilfc verba jamdudum pcrtxfum eft. Hxc itaque de RefraCtionibus folitarix fuperficiei fufficiant.

De Radiorum
Quod
nomena

bis refradorum affedionibut

gemina fit RefraCtio , proinde ut in Prifmatibus contingit, quorum phaeprselertim explicare ftatui, Radiorum fic refractorum pafiiones e prxccdcntibus ita manifeftx funt , ut circa illas parum negotii interefie videatur . De paralpolterior
lelis quidem fuperficiebus nihil aliud occurrit obTcrvandum , quam quod
fi

tantum recurvat Radios, quantum prior incurvat

De

inclinatis

vero fcquentia no-

tentur.

PROPOSITIO
Homogenei Radii ad Prifma divergentes t

fofl

XX-

utramque Refradionem devergere per-

gent
Patet per Prop. VII.

Atque idem tfe parallelis, vel convergentibus Radiis intellige

utramque Refractionem manebunt paralleli vel convergentes.

C H O L

quod

nempe ,

poft

U M.
/

Quod fi punctum , a quo quilibet infinite propinqui poft utramque Refractionem

di vergunt , five locus imaginis trans Prifma confpicux, defideretur, inventio ejus a
Schol. ad profatam Prop. VIII. manifcfta eft. Sed ut promptius fiat conjeCtura, juvabit adhibere Theorema hocce mechanicum . Quod imago ad eandem illam circiter diftantiam poft Pnfma apparebit, quam habet objectum, cujus eft imago, dummodo RefraCtiones hinc
inde non fint admodum inxquales.

&

PROPOSITIO

XXI.

Ex heterogentis Radiis ad Prifma divergentibus , aliqui pojl utramque Refradionem

convergent .
XII. Scilicet ex illis , qui in plano ad utraId, quod confiat ex Prop. X.
que refringentia plana perpendiculari jacent , magis refrangibiles ex Incidentia paulo
obliquiori convenient cum minus refrangibilibus , atque iaem in innumeris aliis fere
planis fuperficiebus continget

&

PROPOSITIO
E[Radiis itaque

ad

fic

a fundo ad

fundum

XXII.

five ab objedo ad Oculum refradis , alii

, fro eo ut fint magis ac magis

verticem Prtfmalis gradatim aliis friores tranfibunt

refrangibiles

Per Prop. X. unde Colorum ordines definiuntur

PROPOSITIO
Que major
*o major ,

&

eft

angulus verticalis Prifmatis

ceteris

de quibus poft hxc

XXIII.
paribus ^differentia Rcfradionis fiet

inde Colorum apparentia dinjtindior.

Et hoc manifeftum

eft

c Prop. II.

PRO-

Digitized by

Google

v'

DE PLANORUM
PROPOSITIO XXIV.

Quo

denfior

partlus

co

Prifmalis materia

efi

major

Refractionis

erit

vel quo rarius

differentia

&

ejl

medium circumfluum

ceteric

Colorum apparentia mani-

inde

jejlior

XIV.

&

XVI.

Priorem vero , ne per

Prop. XVII. in dubium revocetur , iic oftendo . Concipe magis refrangibilem Ralic in Prilma ad idem
dium PD, ( Fig. 49. Tab. XI. )& minime refrangibilem
uodvis pundum D incidere , ut refradi pergant in eadem linea Dd ; ac , denuo in
S reffadi, divergant verfus p ac t. Quo pofito, conflat , per Prop. XV., quod angulus pdt, ex auda Prifmatis denfitate augebitur; deque angulo
par elt ratiocinatio ; fi motio Radit confimiles , fecundum eafdem lineas retrocedere concipofterior

Scilicet

cafus e Prop.

patet

TD

PDT
& inde

piantur . Patet itaque aflertio de Radiis in Prifmate

de parallelis.

LEMMA

coincidentibus

Radiis tribus homogeneis b I gl, <11 ( Fig. 50. Tab. XI.

I'K refractis, /i differentia lncidentiarum

fraili per intermedium

Radium

effedi ; hoc

ctiani

effectorum
rejraElis

e/l ,

medio denfiori in raftnt aquales ,

duplo major anguli re-

) e

blg,gld

rius per fupcrficiem

/amnia refrattorum angulorum extremis Radiis

VII.

erit

Radiis

ad B,

retroaclis

G,

Dico , quod Jit angulus B I b -jI d major 2 ane. g I

.
Etenim , deferipto quovis circulo
tangente refringentem fupcrficiem in I ,
cujus diameter fit AI, quique didos Radios fecct in6,g,<f,
Quandoquidem anguli i I# ,
gd zqnales .
g I d lint aquales, erunt etiam arcus bg
Sed dudis
b , &c,, erunt Ai,
finus lncidentiarum, adeoque in,
g.
ter fe ut funt
finus Refradionum. Quare, ( per Lcm. VI., ) cll
arcus
major arcu
B ;
inde 2 g
minor cfi 2
g
minor
B b ; hoc cfi , 2 g
d

g d
gb
g B
+ B b , five angulus Bli -f- ang . <11
eft
fuperat 2 ang.^IG. Q. E. D.
ac

ADG

&

Ag A

AB, AG,

DG

D-f^B
Dd

AD
&

B,D,G.
&

Ad

D
D

PROPOSITIO

gG

GD-GB ~
G

XXV.

&

Homcgcneis Radiis a Prifmate refratlis , angulus , quem incidentes

emergentes
comprehendunt , tunc maximus evadit , cum aqualis efi 'hinc
inde Rejradio .
{Fig. 51. Tab. XI.) Prilma,
Sit
Radius utrinque qualiter refraalius Radius refradus inxqualiter. magis quidem ad P
dus ad R
I
S;
minus ad Q,"
producantur hi Radii donec libi occurrant , I P
in
, G
vero&NS inV. Dico angulum V S effe majorem angulo
Quod ut pateat,
concipe Radios in lineis P
R S hinc inde pergentes utrinque egredi Prifmate ;

ABC
&

&

&

Q&

fic

eommunis

& QL

PTQ.

c medio denfiori in rarius refringi

&

GRSN

& PQL

Nam

in triangulis

C P Q, C R

&

cum

S,

ceterorum angulorum fumma: erunt xquales;

proinde,
duplum anguli
aequabitur angulis
-E CQ^P.
Incidentia ao P tanto major cfi Incidentia Radii
ad S,
itaque Incidendafit major Incidentia P Q^ad Q_. Trium
rum differentia: funt aquales ; adeoque , juxta Lemma prxmonllratum , fumma reminimam etfeftorum , maior
fratlorum angulorum , per Incidendam maximatn
erit duplo anguli rcfratli per Incidentiam mediocrem effefti . Hoc cfi, ang.
fuperant 2 ang.
ang.
.
-f- ang.
, five majores funt ang.
S . Itaque , cum in triangulis P
fit
S fumma angulorum ad bafm P
major fumma eorum ad bafinRS. ent ungulus verticalis
major angulo ver-

angulus

fit,

cum CRS fit ilotcelcs

Quamobrem Radii QP

CPQ

CSR

RS

quanto eadem Incidentia

&

PQT

ticali

PTQ.Q.E. D.

RSV

TQ& RV

RS V +
RVS

QPT

..

L E M-

Digitized by

Google

,,

REFRACTIONIBUS

LEMMA
Si fecundum

tres

continentes

gl

lineas b I,

di

( Fi;. 52. Tab.

rcfrangibtles incidant

Radii minime

tres

47

VIII.
XI. ) aquales angulos btg
ad I in fuperficiem IK,

&

medio denfiori in rarius refringantur , quorum refracli retrorfum producti fmt I B , l

prxterea , ft trium maxime refrangibilium Radiorum , fecundum eafdem
ID ;
,
lineas b
g \ , d \ incidentium , refralli retrorfum produth ftnt Ib, Ig, Id, diffei
e

&

rentia RefraElionis Radiorum , quorum Incidentia ejl minima , una cum differentia
fractionis eorum , quorum Incidentia ejl maxima , major erit quam dupla differentia
quorum Incidentia ejl mediocris . Hoc ejl , ang. B I b -R ang.
,

fradionis eorum
fuperant 2 ang.

ReRe-

DId

GIg

Etenim, delcripto quovis circulo A DI, tangente refringentem fuperficiem In I,

cujus diameter fit AI, quique prxfatos Radios in pundis b,g,d, B, b,
g,
ad quodlibet illorum pundorum duci ;
D,d fecet ; concipe (ubtenias ab
erunt
atque etiam, ut funt Ab. Ag,
Ai, A g. d inter fe, ut fttnt
inter fc funt, ut
Ag,
Ad. Unde fequitur, quod
Et
major arcu
arcus g d major
prxterea, per Lem. VI. , quod fit arcus
,
B , eritque
major
arcu b g . Jam fiat arcus
A major
,
(ume pundum quoddam
Item in (xiriphcria
fub hac conditione, ut,
fubtenfas duci , fit AB. Ab::
M.
erunt
fi concipias A
,
inter fe , ut funt A b ,
adeoque , cum arcus
ac
;
g, A
,
fmt xquales , erit fumma arcuum Bb -R
( per Lem. VII.) , major duplo ar(
B.
b
d ; vel , converfe ,
cu
g . Sed , cum fit
)
M.
majorem quam A
d , propter
N.
d major arcu
, erit arcus
, erit arc. Bb -V arc.
major arc. B b -R
&, utrobique aadito arcu
multo magis erit arc.
major duplo arcu
*rc.
-R arc.
g , fi ve
I d major 2 ang.
I g. Q. E. D.
ang. B I b -R ang.

G,

&

AB, AG, AD,

AB, AG, AD

GM

AM.

AM

AG

A D

M AN

M D
MN;

MN;

MN

AD. A

Bb

Dd

Dd

Bb

M & D
AN, &
AB,
BG G M

Ad.

BG &

GD

AM. AN::
A D

G
AD::

GD

Ab,

PROPOSITIO

XXVI.

Heterogencis Radiis a Prifmate refradis , differentia angulorum , quos incidentes cum

emergentibus conjhtuunt , tunc minima evadit , cum aquales funt utrobique Refra Iliones

In Prifmate
tur, ut

&

ABC

alia

in Prifmate
S egredi

&

Fig.

quxvis linea

fecundum has

&

maxime

5 q.

Tab. XI.) fumatur C R xquatis CS;

RS ducaqua: non fit parallela ad RS;
concipe Radios
P
R S hinc inde pergentes , ad pUnda P Q R

PQ,

lineas

&

Q&

refrangibiles verius

M, H

&O

&

ac minime
G & N Dico, quod Refradionum inxqualiter ad P,
fumptx I P K -R
fint majores , quam
Refradionum xqualiter ad R ,
S fadarutn fimul fumptx. Nam, Incidendarum ad P, Q., & S differentix funt xquales, ut oftenfum erat in Prop. prxcedenti, atque adeo, per Lem. VIII., differentia Refradionis Radiorum difformium ad P , ubi maxima efl Incidentia , una cum differentia confimili ad Q., ubi minima eft. Incidentia, excedit duplum confimilis .differentix ad S,
major ang.
ubi Incidentia mediocris eft. Hoc eft, ang. IPK. *R ang.
,

refrangibiles verfus l , L ,
,
iSc Qfadarum differentix fimul

*R

SO.
ang.

N SO

Sive

NSO

LQM

differentix

cum
-R

G R H & N SO

ang.

GRH.
S

refringi

HR

&

LQM

xquentur ang.

PK

-R ang.

LQM

fuperant

Q,E. D.

C H O

U M.
&K

Pofui quidem Radios c Prifmate utrobique egredi ; fin pergant ab I ,

per P
a G,
per
S verfus
O, linearum politioL,
;
,
quantitates angulorum non inde mutabuntur ;
nes ,
proinde demonllratto prx-

& Qad
&
'

&M &

&H

R &

N, &

&

fata

Digitized by

Google

..

DE PLANORUM REFRACTIONIBUS.

&

&

propter eandem rationem valebit etiam, cum Radii, ad

tunc etiam valebit,Prifma divergentes , evadunt in Prifmate paralleli . Quod idem de propolitionum
demonil rationibus itidem intellige . Qumetiam in aliis quibufeunque
XXIV
pod convergunt , vel in Prifma incafibus , ubi divergunt ante Refraftionem ,
cidunt paralleli , non adeo multum a paralielifmo intra Prifma recedunt unquam ,
quin ut anguli vel differentia: angulorum , quos incidentes cum' emergentibus conltituunt, pro iifdem , circiter , haberi poflint , ac fi intus effent paralleli ; adeoque
dictas Propofitiones ad omnes omnino cafus extendi
fata

& XXV

&

PROPOSITIO
Si denique Radiis

a dato punRo

J4- Tab. XI. ) p

terogenei comprehendunt
ofitione

datum

XXVII.

F ad datum punRum

refra&is

defiderentur

Problema ex eorum numero ed , qui Veteres

nica folutio,

quantum exigunt

Anguli

Per

Prifma

res prailici, veritati

ABC

GXH

DFE,

...

linearia dixere

( Fig.
quos be-

mecha-

at fequens

appropinquat

Finge

fummam

DFE + GXH arqualem effe angulo NMO, quem Radii duo, alte& F E quoad Refrangioilitatem confundes ac juxta quamvis lineam L M
angulum DFE biffecanti quamproxime parallelam incidentes, poli binam Rc-

angulorum
ris

FD

reflz

Et e Radiis ad X refraflis , aliquem G X , cum incidente

fraftionem condituum
Radio F D convenientem in V, produc ad /, ut fit / locus imaginis ,quam obieflum
F Oculo in X condituto exhibet Dein ang. O M N ac didantiis /X & /V mead ang. GXH,- & eril
,
chanice cognitis, dic effe/X./V :: ang. N
quem quiris, proxime; quemadmodum ex odenGs ad Schol. Prop. XII. , quodammodo manifedum ed Cum Refraftiones utrobique non funt admodum inxquales,
fingendo ede V X. F V
ang.
res expeditius abfolvitur per Schol. ad Prop. I.
V X. FV : ang. N O ad
D F E ad ang. G X H ; vel , compofite F V
.

MO

GXH

ang.

GXH.

.-

PARS PRIOR.
SECTIO QUARTA.
De

Refractionibus curvarum fuperficierum

&

pnfertim fphzricis fuperficie/Ec de Refractionibus planorum.- De curvis

bus jam agentium cd, quarum doClrinam , relpe&u homogeneorum Radiorum,
lequcntibus Propoli tionibus compleCli conabimur.

PROPOSITIO
Radii

Nempe eadem

in

curvam fuperficiem

XXVIII.

incidentis refraElum ducere

ed Rcfra&io Radii a Curva ac ed a plano contingente Curvam

Quire ergo rcfraClum a contingente plano per Prop. III.
.

in punito Rcfra&ionis

PROPOSITIO
Si Radii , feu
gerulos

paralleli , feu

rtfraflorum axi

XXIX.

ad punRum aliquod contermini , ft fphara objiciant refnn.

concurfuen ftve focum determinare . *

quam proximorum

Sit

Vid. Bermrv LeS.

Opt, L>

XIV. ad finem.

Digitized by

GoogI

DE CURVARUM REFRACTIONIBUS.
A

Sit

BNl*

49

{Fig.tf.Tab. XI.) puottum Radios ejaculans verfus fphfricam

centro

BH, & C I

deferiptam

a punito
Incidentia:,

c vertice

occurrentem in

ipfifque

Tum,

&

fuperficietn

& centro' erige ad axem AC perpendiculares

H & age quamlibet A I per pun&um A
I

CR

verfus I, cape

qux

CI ut finus Refruitionis ad faA C in Z & erit Z concurfus

ad

fit

age redam
R occurrentem
num
Radius axi vicinilfimus inrefractorum , quem oportuit determinare. Sit enim
Age
Z occurrentem I in g
occurrens
I in K
ut mos
cidens ad
,
irqualem e(Tc
fegmento reda:
eft , concipe infinite parvum arcum
ad
I. BH::
K.
ac BH,
terminato ;& erit
BN.Ce,
Radium
&, ex arcuo - CI. CR:: K. g. Hoc eft, CK. g ut eft finus Incidentia: ad
anguli
CZjj
ex hypothcfi , fine
finum Retradionis . Et proinde , cum
,
Cg
ad
ad
perpendiculares, vel faltem a:infinite parvi, adc.^ue
refradus ipfius AN. Q. E. D.
quipoilentes perpendiculis, erit

N &

AK

BN

CAK &
NZ

AN,&

CK

NZ

C O R O
R

Pofito I ad

BZ.CZ.

Eft

a^juo

(unt,rum

erit

AB. AC::
:

BH.

quando punftum

ralleli

I.

AB.

C O R O
Si

propter aquales

L.

AB:: (I.R::)CI.CR; & AB. AC:

perturbate, AB. AC:; (BH. CR: : ) BZ. CZ.

enim

CI. Et, ex

1
ut eft finus Incidentia ad finum Refractionis

&
BH
CRr:

BN,
C

C
C

AN
C
BM

H &

infinite diftet

CI,crit

I.

propter aequales

::

H& C R

C O R O

H.

L.

parallelos

feu

Radios

BZ. CZ. Atque

,

erit

I.

ita,

ejaculetur ;

tum

refradi Radii pa-

fi

AC. AB.

R.

III.

L.

&

Z, tria quavis dentur, poteft

Si e quatuor punftis A, B. C,
, ut e fequentibus exemplis patebit

quartum inve-

niri

E X E

L.

I.

A, B ,C,&

Dentur
divifim,

AB

quxratur Z. Sdlicet

eft

AB.

AC.

BZ. CZ. adeoque

AC::

BZ. CZ,vici(fim

AC. AC; BC. CZ.

i

X E

L.

II.

A, B,

Si, datis

&

Z,

C; cum

quxratur

fit

erit,

AB.
AB
i*

AB.
R

BZ:: AC. CZ, 3c,

compofite,

-}

E X E

L.

Si datis

A C, & Z

Pars

II.

quaeratur

curti fit

*-

AZ.CZ.

III,

BZ. BZ::

A B.

AC

Z.

CZ

live

B.

Digitized by

Google

..

RU M

D E C U RV A

5o

A C BZ. C Z
te, AC + CZ. CZ.-.: :

B.

viciflim

erit

AC. C Z

AB. B Z ;

Sc, compofi-

AZ. BZ.

&

Z
, B ,
Poliunt eadem determinari per duftum linearum ; veluti fi , datis
cujufvis longitudinis ,
in ea cape B
Z normalem
occurrentes in I,
nor1
qua: fit ad BH, ut I ad R; junge
Z incidet ad punitum quxfitum .
maliter demilli ad
fit locus imaginis objefti A per Refractionem exhibiti, cum
i. Quod
conlhtuitur
Spe flatoris Oculus in axe ultra
i. Si quando refraCti Radii divergant, vel incidentes convergant , vel fint paralmutatis tantum fuo modo mutandis
leli , fimilis erit Problematis conftruCtio ,
emifli Radii per plures fphxricas fuperficies , eundem axem A
5. Si c punfto
retinentes, fuccelfivc tran&nittantyr , ad concurium polt omnes Refractiones de-

quxratur C. Erige ad

G,

BH

NOTA

&

AH & GZ

A
Z

&

terminandum , quire primo concurium Radiorum polt primam Refractionem ; deinde concurium eorundem polt fecundam Refractionem , juxta ac fi primario cmilfi
fic
deinceps , donec ad ultimum conpanCto prxcedentis concurfus ;
curium deventum fit . Atque hoc patio locus imaginis objetti cujufvis , per Tetefeopium , vel Microfcopium vifi , determinari potell
4. Ope Corol. III. Lentes ex fphiricis fuperficiebus confici pofiunt , qui Telcfcopiis modo quolibet defignato conltituendis infervient . Patet enim ex illo Corollario , quod non tantum Refratlioncs datarum Lentium invcltigari poliunt , fcd

&

iuiiTent e

&

Lentes delineari

Ai

qui

datas Refractiones peragent

LEMMA

IX.

&

datam quamvis Curvam coucurfum axis

determi-

vicinijfimi perpendiculi

&

EM

ad quodvis ejus punitum n indetermin Curva ,

Fif>. 5 5 . Tab. XII. fit
nate Ipeitatum quire perpendiculum n e , per notas methodos ducendi perpendicula
ad B r normali
iimul invenies longitudinem B c .
, ( demilfo
Curvarum i
emergit longitudo
n r, ) finge Bt; vel nt , infinite parvam efie , feu nullam ,
cujus terminus efl ad concurium axis cum viciniffimo perpendiculo .

^In

Tum

&

&

BC,

Sit

ut

BN n

notum

X E

Parabola, cujus latus reftum r,

efl

Pone jam

a-

-o

&

L.

&

I.

Br

reflabit

dic
r

i.

erit

Br

=*+i

pro longitudine

ad

ver-

ticem.

E
Sit
efl, )

BN
B

gitudine

Ellipfis

BC

X E

cujus latus reCtum r,

f Jf

+j-r. Jam

ad verticem

Nec

fecus

L.

&

II.

tranfverfum q

pone *

o,&

reflabit

eritque

iterum L

notum

ut
r

pro lon-

in Curvis magis compofitis procedendum

PROPOSITIO

efl.

XXX.

Radiis in curvam quamvis fuperficiem quamproxime perpendicularitcr mcidensabus

determinare
, feu focum ,

re) rati orum cortcurfum

Eflo

Digitized by

Google

REFRACTIONIBUS.
Elio

P B

Fig. 57. Tai. XlS.

ji

A commune

Curva quivis y

punflum

feu

&

Radius perpendicularis , five axis ;

A
proximus ; fitque
C ad Curvam
,
occurrens ad C. Et puntlo C, per Lem. IX., invenperpendicularis, axique
CI, quibus in
1 occurrentem age
C perpendicula
to, erige ad B
quamvis A I . Verfus I cape C R , quie fit ad C I ut finus Retraflionis ad linum Incidentia: ,
rcila
occurret ipfi A B in qu;(ito refratlorum concur-

concurfus incidentium Radiorum

A B

Radius quamproxime perpendicularis

AC

&

&

HR

modum

Probatur ad
ria

H &

BH &

Z.

fu

&

(ivc axi

&

praecedentis Propofitionis

huic etiam co nflmil ia Corolla-

Notae competunt

PROPOSITIO

XXXI.

Parallelis Railiis 'in Sf haram incidentibus , refraElorum ab axe remotarum errorem a

frimipali foco determinare .
In Schem.
Tab. XII. fit
B MSphxra
B femidiameter incicentrum eius :
dentibus Radiis parallela ; A
Radius incidens;
K refrailus ejus , occurrens axi,
leti fcinidiametro CB, in K; &, polito F principali foco ; id elt , in quem Radii
prope axem jacentes congregantur , quarremtus erit error F
.
Demitte ergo per ar;
,
pendiculares
in
K,
in
dic
B
;
za x
x x ; cui adde Kq ,
z ; atque ex natura circuli erit
q
laz + xx
hoc ell,zz 4- aafs -s
z
z ax -F .?,& prodibit
<-4
z
2 xz
E ut Imus Incidendae ad fifit ad
-F aa, Jam,cum
num Refrailionis , five ut I ad R ,
EK
, propter fimilitudinem triangulorum
St
fint in ea etn ratione , erit II.
R
:
4

N
N

& NG

CE

zaz

lxz

aa.

zz>

RR, &

in

futla rcdutlione

RR

&C
G
NKq

GB

C
(NKq. CKq::)

RR

zxz

Z z +-

et

adeoque II
1

aa

N G

&

&N

CK &
NG

*
+
NGK, NK & CK

zz

a e

RR

zz
R R

R R a

zaz

lRKaa

j a

R R

I t

,extra-

Rtii

-(

flaque radice , z

infinitam

feriem

rcdacla, z

R
0

&c. Jam

cum

per Corol.

II.

vel III.

ad

I I

Prop.

R *

II

il<

1
hoc

XXIX.

R*
R

r
C

r ffubduc
lj
F
inventum valorem s

talore erroris

l-T'
K
F

&

reflabit

B Cy

x, ponatur

tunc enim quantitates

t I

c.

pro-

evadunt admodum, exiguae

a I
,

ejuamproxime

ecqualis

KFj

&c., propter afccndentes

poteftarcs ejuf-

RR*

&. tcfpcclu termini

11

pofiint

ex

~
R
s

ti

1 l

r.

valde exigua, erit

dem *

L.

R R
five

quatrimus

C O R O L
Si

II

CF

&

IR

quem

ala
o,

c(Te

R*

R *

fit

quod etiam innotefeit ex valore z jam invento, fingendo

RR*

RR<

( id

ac

RR

.........
radicah
in

{*

a a

D
R

II
11

pro tmllo habe-

..

CO-

zed by

Google

C O R O L
Quinetiam

a x

fere

R R

vel

f f

st

>11

erit

&

KF

errores

A N

/;

& KF

Qo.

& ,per

A;

quo

/k ,

KF

Corel. III. hujus

fubdufto

rcllat

o k

&

Ke. Qo

quare

adeoquc

ok

eft

Qo

4 f

t
*

aequatione v prodit s

Ka

Huic adde

&

b v f
i.

l
b

per dimenfiones quantitatis indeterminata:

ve

v; hoc

eft,

NG

ubi

maximum

Eft etiam o

eft, a-quatur

jam ante invento,

a a

Nam,

juxta

emerget o

fi

y:

v v

methodum

b v f

Hndrfenii ',
2 b

vv
,

fi-

r t

eft.

GK

V.

L.

quartz

feribas 2i>

paTti ipfius

pro

y,

KF, circiter; nam,

-h
x.

exoritur

VI.

L.

BF

proxime

a
.

zng.

C O R O L

hoc eft,

C O R O
K,

Et hinc

in valore ipfius x

&

GK

n.

iterum prodit

inveniatur, multiplica terminos

F.

Kk

v
fa&aque divifionc

b V

b f r

f f

Jam, 'Ut maximus

-=.

>

Item g

Quamobrcm

redutta

y y. vv: K

f t

erit

f /

NG.

Radius an duplo minus difiat ab axe circiter, quam

, ubi
Dcmifia enim ad axem normali n g , ponatur n g
v, K

G K. GK:

Prarterca cfl

c-

II

ut quadrata femi chordarum

r r

gk proxime,

yy

F,

GK

tj

Adeoquc k F

eft

ipfius

omnium maxima
alter

Etenim

C O R O L L. IV.
& paralleli alicujus axiquc proprioris & ad
an rcfrnChis n k ducatur fecans axem in
N K in Q, & ad axem demittatur normalis Qo linea K o c-

hunc refraftum

vadet

Radius

per v

circiter

pro x in valore

L.

GB,vel

AN K

proxime , hoc

it

Si Radius
detur politione
alteras axis partes incidentis , Radii

x 2

fubftituendo

funt ut fagitti

II.

KF
>11
B
C
G

C O R O L
Hinc

Fk

y t

tlR<

five

"= K F

merget
>

y,

+ CG

BC

L.

R R

NG

ftatuas

, fi

= BG

NGq

&

DE CURVARUM

5*

eft

KF)

GN

Ke.

oQ;

REFRACTIONIBUS.
C O R O L
\

BM

Si arcus

fumatur aequalis

ducantur

refrafli

BN, &
Py

occurrentes in

fibi

VII.

L.

Bm

Bh,

ac Radii ad punfla

M&
a

PQ

conflat efle fpatium

,du* m
in fpha:I

pium nempe

oQ;

ipfius

& praeterea conflat,

N & M cadentium

refraflos

omnium Radiorum

&

convergere in fpatium hoccc P Q;

idem PQcffc minimum circulare fpatium, in quod poflent omnes congregari; ndeoque focum efle , fcu locum imaginis objefli , parallelo; Radios in Lentem , ad ufapertam, ejaculantis. Scilicet nulli Radii pofliint tranfiiire hoc
que limites
eritque o Q. fimul maximum,
lpatiumy quia, cum o
fit in data ratione ad Ko
;
adeoque punflum Q. omnium verfus F jacentium remotiflimum ab axe in quo Radius quifquam concurrit cum externo Radio
K ; neque poffunt in minus fpatium
m i fccant externos Radios in ipfiflimis punflis P
congregari, quia Radii n i
Q_, quibus fpatium P Q. terminatur

ricam fupcrficiem inter

M&N

&

C O R O L

NBM

apertura augeatur vel minuatur , error lateralis PQerit ut y ?,

cubus latitudinis aperturae
M. Item fi , immutata apertura , mutetur cirerit reciproce ut a a, fivc ut CBq; adeoque ut BFqy
apertucirculi magnitudo
BF fint in data ratione : fin vero

Si circuli
fivc ut

culi

&

'

VIII.

L.

magnitudo , error PQ.;

fiquidem

ra mutetur, erit error

PQ

valore ipfius

ille

PQ ut -,fivc
a

modo

fere

difficiliori ,

M cnb.

ut

B F

.1

R T

quemadmodum ex

quad.

a a

conflare poteft.

C H O L

S
Eodem

terminavimus

&

&

CB &

quo Radiorum

U M.

parallele incidentium

confimiles divergentium
deteminari poffunt
,

PROPOSITIO

KF & PQ

errores

vel convergentium

errores

licet

decalculo

XXXII.

Si Radii , fivc paralleli , fivc verfus commune aliquod fundum inclinati

objiciant refringcmlos , rejt.iElouini txlra axem fibi qunmfroximorum ,
cum incidentibus jacentium , toncutfum dcte-minai c

&m

{e Sphxr.e

eodem fLo-

ri o

& NV
N
&
& V Q

In Ftg. s tj.Tab XII. fit A

ia
incidens P.adius ;
K refraflus ejus y
plano trianguli A
K refla linea tangens Sphfram ad N. Ad
duc
R perpendicularem
occurrentem axi A
occurin R y nec non R
parallelam
rentem tangenti
in
Item , ad
perpendicularem.,'
K duc
parallelam convenientes in Q..age
occurrentem
K in Z ; eritque Z concurfus Radiorum ipfi
viciniflimorum
Sit enim
alius ex incidentibus priori
infinite vicinus , Sc occurrens
R inG. Age n Z occurrentem Qin H;
ad
centro Sph?rx demitte normalem
CE, occurren,
tes A,
hZ, in d,
e. Jam, cum A
fupponatur infinite vicinus Ab, arcus infinite parvus
n pro refla coincidentc cum tangente
V haberi potefl , ac
triangula
d
C.
pro fimihbus Quare efl
.

&

N V

AN

AN

AN,&NK,eC
&

&

&

N
QC

NQ

An

NGb,NRV; & NHh, NC^V

R R f

I I

t a

AN

CD &

&

D
(N

R R y
4

> a

Digiti^gd by

Google

J4

D E C U RV A RU M
N Q. NH:: )EC. E unde, divifim & alternarim,
autem DC ad E C ut finus incidentia; ad (Inum RefraN K refratus
AN ,adeoque etiam d C ad C

(NR.NG:: NV. N
DC. EC.-: dC. tC.

e.

Eli

(it
ipfius
ctionis, propterea quod
ut finus Incidentix ad finum Rcfra&ionis . Et proinde,
(int infinite parvi , atque adeo Cii ad
ad

tem

perpendiculis aequipollcntes, erit

eft

cum

DAd & EZe

anguli

Ah & Cr
nZ perpendiculares
Z refractus ipfius An. Q.E.D.

vel (al-

C O R O L L. I.
N D. NF.
(ive N P. NF;: ) N R. N Q. Nam, ata NC, propter triN R V & N D C N EC, & N QV flmilia dt N D. N R :: (N C. N
V .:)NE.NQ;&, alterne, N D. N E N R. N Q.
nempe ad Radios AN, NKeHinc promptior emergit Problematis refolutio
rige normales N R, NQ, quorum N R axi A C occurrat
& N Q. ad N R
ut NF ad NP. Dein age Q_C,quse cumNK in quxfito pundto Z conveniet
E(t

angula

,-

fit

C O R O L

D.

::

x DC x NE. A D x EC x N D
N Z. E Z
A n x d c
& inde N R =
N RANxDCxNE
Item N D. N E

DC.

NQ

II..

AN

Elt etiam

AN
inde

L.

A D

AD

ND

adeoque

AN

DC

NE.

nam

c(t

D.

N R. N Q, &
j EC x N

AD

(NQ. EC:.-) NZ. EZ.

C O R O

..

.....

L.

A
A N &

III.

infinite diftet , five parallelos Radios ejaculetur , pofito f.

Si punitum radians
R x
P.-: NZ. EZ.
R.-: finus Incidentia; ad finum Rcfradtionis, erit I x
In hoc enim calu ,
A D, cum fint infinite longa , pro xqualibus haberi
debent. Atque adeo, per Coroll. II. hujus, erit
E.
x
D
Z.
x
proinde
EZ. Sed, ex hypotnefi , elt DC.
I. R ;
:
(
Z.
Ceterum de his vide plura in LeCtionibus Dris
) I

NF.

EC

EZ

Sanow

DC
&

.-

xNF.RxNP.

.-

N
EC N
N
IxNE. RxND::
:

.,

Notetur autem i. , quod, mutatis mutandis , refolutio Problematis cnicunque cafui facile accommodatur , five Radii incidentes divergant a punito aliquo , vel ad
idem convergant , vel incidant paralleli.

AN

ANK,

conveniant
Cum e radiis huic
K proximis , qui jacent in plano
circa latus
; qui vero in conica (uperficie , per revolutionem trianguli
undigenerata , jacent , conveniant in K ; erit maxima Radiorum ipfi
proinde Ocirca medium (patii KZ, puta, ad
;
culo in linea
K ultra
conflituto , lenfibilis imaginis objetti A , per Refrafiionem fphx-ricz fupcificici
vifi, locus erit ad Y, vel faltem intra limites K,
2.

in

ANK

ANK

AK

que proximorum conltipatio

nam

-locus ille

&

&

BN

non

pra-cifc definitur.

3. Cum Rami pluribus lupcrficicbus fucccflive refringuntur , ut vicinorum poft omnes Rcfraftiones concurlum determines, primo quarre concurfum poft primam Refraftionem ; deinde concurlum corUndem poft Iccundam , tanquam fi primario cf-

fiuxiftent

8um

punito prax edentis concurfus

&

fic

deinceps

ut ad Prop.

XXIX.

f
-

di-

fuit.

Vid. Sorrotn LtS. Oft. L. XIII..

Art.,

R O-

i(,

Bigitlzed by

(jOOgle

;
,,

REFRACTIONIBUS.
PROPOSITIO XXXIII.
Radiis in quamcunque curvam fuperficiem incidentibus , refrailorum Jibi quamproxirnorum ,
in eodem plano cum incidentibus jacentium , concurfum deftgnare
jam non Sphaeram , led aliam quamcunque
In Fig. 59. Tab. XII. finge
Curvam relerre ; fitque A commune punctum , feu concurfus , incidentium Radioperpendicularis Currum;AN aliquis ex incidentibus ;N IC refra&us ejus;
C quire intcrfeclioncm proximi alicujus pervae ad pun&um refringens . I11 hac
*
ridicularis , ( qualis n
, ) ad aliud proximum punctum refringens infiftentis ,
demitte ad
id, quod alibi docebitur, fitgue illa interfe&io C. Jam, duta
R , Q., quorum
ac erige
Radios A
K normales D ,
R occur,
a&a Q_C conveniet cum rein R; fitque
ad
ut
rat
fracto
K in denderato proximorum refrattorum concurfu Z . Probatur ad moNota; comdum praecedentis Propofitionis , huic etiam confimilia Corollaria;

&

BNP

& NC

AC
N

petunt

N N

NQ

AC,

N
N
NEadND,&

CE;

NR
&

&

PROPOSITIO

X XXIV.
ad commune a*
datum pun-lum

Figuram determinare , qua Radios bomogeneos , fiv e parallelos , five

liquod puntlum terminatos , ita refringet , ut refralli omnes ad aliud
accurate conveniant
concurfiis incidentium Radiorum,
In Fig. 60. Tab. XII. fit

& Z

refraftorum

ac punftum aliquod B in retta AZpro vertice Curva; ad arbitrium fumatur. Ab illo

capiantur in linea
verius medium dcnfius,B
cujufvis longitudinis,
quam habet fiuus Refractionis ad fmum Incidentiz . Centri (que
in ratione ad
intervallis
deferibantur circuli fe interfccantes in
Z,
,
;
ipfius
locus erit Curva , qua defideratam Refractionem peraget
ad S , ut fit
Quod ut pateat , producatur
S.
B G. B
ad
;

A &

&
N
& NZ

AG & ZR
-

AN
N NZ
erigantur perpendiculares ST
NS
& Z T concurrentes in
N T curvam tangft in N * ut ex methodo ducendi tangentes alibi expolita conilabit
Jam, cum NS, & NZ fint ut BG, & BR, hoc eil, ut finus Incidentia:
& RcfraCtionis; & rcfpcCtu finus totius, five lemidiametri NT, NS finus anguli NTS, qui aequatur angulp Incidcntix Radii AN
& NZ finus anguli NT
Z qui aequatur angulo RefraCtionis Radii N Z patet clic N Z relraCtum ipfius A
,

BG

& BR
N &
R &
T & atta

BZ,

fit

N. Q.

E. D.
Nota I. , potelt etiam Curva huic ufui inferviens deferibi , que per datum quodvis punitum B extra axem AZ pofitum traufibit; fcilicet , in Fig. 61. Tab. XIII.
B R in ratione finuum Inciagantur A B, & ZB , & in ipfis capiantur BG ,

&

&Z
N

RefraCtionis
dentiz ,
Et Centris
,
bantur circuli concurrentes in
, eritque
.

&

ac Intervallis

ad

Curvam

A G & ZR
,

quam

oportet

deferideferi-

bere

Prxfata Problematis refolutio , mutatis mutandis, fe ad omnes cafus extendit,

five incidentes, aut refraiti Radii convergant, divergant, vel exiftant paralleli; five Refractio fiat e rariori medio in denfius , vel e denfiori in rarius . Et quidem
fi
Radii ex neutra parte paralleli fint, id efl , fi punCtorum
Z neutrum fit
ad infinitam diltantiam , Curva B
erit aliqua quatuor ellipfium , quas Cartefiut
in hunc ufum in Geometria defcripfit ; Sin alterutrum infinite dillet , ita ut Radii
punCtum illud reljpicicntes evadant paralleli , Curva erit conica leCtio , uti notum
elt : Et in hoc cafu , circulus
, vel
, propter infinitam centri djllantiam
evadet rcCta linea , ipfi
perpendicularis .
Z ad , vel
2.

A &

R N
R

GN

L E M* In Tta&. de Fluxionibae ab Auflore nolito A. V.

* In eodem Traft. de Fluxion.

tiis

><

&c.

feriptii

s6

CURVARUM

F.

LEMMA
E

parallelis

circulo inelufa

. :,

X.

Radiis ad circulum refractis , Radium illum determinare

cujus pars
,
datam hal eat rationem ad partem refraili ejus eidem circulo inclufam

NK

In Fig. 6i. Tab. XIII. fit A

Radius incidens ;
refraftus;
P,
partes eorum circulo inchifo ;
E perpendicula ad id.is partes e cen,
tro circuli dciniflfa ;
B
femidiameter a (da parallela ipfi
fitque

C D & C

F,

&

dios

N P N F:

A? & N K
AN,

A N

determinat

quadratum

politis

erige ad
II
p p
,

R R

&

arta

fit

circulum

in

fecabit

ND N E "

& N
C

cuius quadratum

NP. NF::

ex hvpothefi

X
C X

C D.
quod Ra-

punftum

B C normalem B

II

p p

Ed enim

ut innotefeat

ad

ut

defiderato punilo

His

j.

/>.

q q

ad

a.

N Ey & CD
C E. Porro cum
p
N Cq)
NEq *+ C E q, aufer hinc inde NDq +
CEq, & rcilabit CDq
CEq
NEq
ND^, hoc eft, fubftitucndo
valores ipfarum CE, & NE, modo inventos, CDq
CDq =: -NDq
II
p p
11
RR
..
o
ro
redu&ione
^ n Q) ^ facta
CDq U PP N Dq quo in
&

I.

C D. CE;
+ C P^ (

R.

quare

ND

'

proportionalitatcm refoluto

fit

p p
I

"

PROPOSITIO
N

reflexus,-

^ rcum

& GR dehuo
BQl*0 feft

AN

pojl

&

quxrendus

q.

erit

unam Reflexionem emet-

BCO diameter
NF refraftus

aliquis ex incidentibus

refraftus ,
conficere. In
inclinatur ad

NDq

XXXV.

Sole Sphfram pellucidam illujbantc

Radiorum ejus ,
,
f entium , maximam ad axem inclinationem determinare
In Fig. 63. Tab. XIII. fit B
K Spharra propofita
incidentibus Radiis parallelus

(CDq.

11

p t

BCq. Q.E.D.

five axis

ejus;

F G.

maximus angulorum, quos

quem finem advertendum ed, quod

eo felo
vicinidimi poflunt emer-'
in aliis calibus , ex emergentibus Radiis fibi vicinif,
limis alii magis, alii minus continuo inclinantur ad BQ; adeoque aliquantulum inclinantur ad (c invicem Advertendum ed priterea
quod Radii emergent paralleli
,
qui conveniunt ad punftum Rcdexionis
paralleDuc enim Radium a n ipfi

RG

cafu, ubi
maxime
gere paralleli ad

RG Nam

BQ,

Radii

ipfi

in

&

&,

quamproximum ;

fitque ejus refraftus

Qu*rendus

an

dii

/g; ac iterum

refraftus

N
,

, cujus refraftus cum refrafto

per Coroll. III. Prop. XXXII. ,
pofitoque I.R::

CD, & CE,

Rx

vicinidimi Ra(demidisa cen-

C D. C

concurrant , erit I x NF.

NP:;
ad ipfum F , juxta hypothcfin , cadente

d u0^ v ' s punftum

-fjT Cpunfto nempe

NF

reflexus

eft itaque Radius

concurrit ad F. Et- quidem
ad Radios normalibus

Spjiaerar

n rr

nf

& / coincidcntibus ,'cum anguli N F n, &IG Fg.fint tequales, &

N n, & G; g fimiles emergentes Radii GR, ot g r ccque paincidentes AN, St an.

punftisF,

Refractiones ad
ralleli erunt ac

vi

lum
gr;

NP: &

N P.

NF.

E,

NZ. E Z

NP

1.

fi

Quare

NF,

ad
inde, per Lem. X. . dabitur punftum
Scilicet ad verticem circuli ducatur tan.
gens B X, cujus quadratum fit d quadratum femidiametri B
II
, ut 4 R R
ad
...
.

&

1. 2

: :

Datur itaque

ratio

by

Googl e

.;

REFRACTIONIBUS.

RR, &

CX

enim

agatur
#d 1
; hic
cetera nullo negotio determinantur .

circula occurret in

CO R O L
Hinc

fit

jRR.

II

L.

jj

N & ex

invento

I.

RR:: CNq. N Dq.Cum enim fitnRR II. II

erit jRR. II RR :: (BXq -f- BCq
=;C

BXq. BCq, componendo

Xq. BCq::) CNq. NDq.

RR.-.-

COR O

&

ND.

NE

Nam

: :
I. 2
Eft
peditior evadit Problematis relolutio.

lina
lis

cum maxima

L.

II.

inclinatione Radii

RG

ex-

maximus arcuum FQ., ad

re-

U M.

datur

NF terminatorum Nam, angulus FCQ, quem F Q, fubtendit eft arquaquem C F, & AN comprehendunt noc ell aequalis dimidio anguli
RG, & AN, vel B Q. comprehendunt : & proinde arcuum F Q, a-que ac an.

angulo,

quem

N P. N F, & ex his

tRi:

fupra fuit I.

C H O L

fraflos

gulorum ab RG, & BQcomprehenforum, maximus

jam inventum incidente definitur .

PROPOSITIO

Radio

eft, qui

AN

in

punitum

XXXVI.

BN

P (Fig. di.Tab. XIII. )illuflrante , Radiorum ejus pofl

Sale Sphtram pellucidam
duas Reflexiones emergentium minimam ad axem inclinationem determinare .
an Radi duo incidentes fibi quamproximi , qui , poft duas refleSint
,
h s
Et , manifeftum eft ,
G, r, emergant fecundum HS,
xiones in F, f,
S H comprehendunt , miquod in eo folo cafu , ubi angulus acutus , quem B Q.,
S,& bs poliunt efle paralleli ,uti luora de Radiis
nimus eft, Radii illi
R,
Radius etiam FG ad fg parallelus erit. Ungr diitum fuit;
, ubi hoc accidit ,
arc. F G
Gg
are.
F
de 2 arc. F/
njf
{ arc. F/
fg
)
arc.
n ;
F/. Adeoque 5 arc. F/
arc.
n
, cum N F dividatur in Z in
ratione iftorum arcuum, ut patet, erit
3
q EZ. Cum itaque,
F. R x NP: :
per Coroll. III. Prop. XXXII., fit I x
Z. EZ:: g. 1 , erit
3 R x NP, live I. 3 R: : NP.NF. Datur itaque ratio
P ad
F
F
J x
inde, per Lem. X. dabitur punctum
; ducendo nempe BX, qua: circulum tancujus quadratum fit ad B C quadratum ut 9 R R
at in vertice B ,
I I ad
agendo CX,quae occurret periphena: in N. Invento autem N, cefI
tera facile determinantur

AN &

&

&

NZ

RR,

ZF

eft

R. II

BCq,

COROLL
Hinc

R:: BXq.

&

&

&

&

&

&

&

I.

RR:: CNq. ND q. Nam, 9RR II. II R

R R. II RR; :CXq. BCq:: CNq.

8c, componenda, 8

Dq.

COROLL
Eft etiam I. 3

Fas

II,

R::

N D. NE;

utpote,

cum

II.

fupra fuerit

I.

R;:

NP.NF.

SCHQ.

DE CURVARAM

C H O L

KT

Ad eundem modum maxima

Radii
, pofl tres Reflexiones emergentis , ininveftigabitur
Scilicet, in eo caad axem, juxta ac maximus arcuum
(arc.
/G
lli
arc.
,8cfg convenient ad G , eritque arc. F J
arc. No,
n
F/;
2 Z F,
F /
)
, inde , 2 arc .F/
adeoque 4.1:
Z. EZr: ( per Coroll. III. ad Prop. XXXII. ) I x NF. R x
F;
proinde , per Lem. X,
P.
P ; live, I.4 R
II. II
,
RR: : CNq.
RR:: BXq. BCq; unde confe&atur effe 15RR. II
;

QG

clinatio

FG

N
&1 R

N
N

&

& NZ

ldRR

NDq

ND. NE.

Atque

FG

&

ita

Radii

fi

poli auatuor Reflexiones emergentis

fideratur, determinabis laciendo ut

fit

25

RR

II. II

C Nq.N

minima

inclinatio

RR.-: B

NE; &

de-

BCq;

q.

vel, 24 RR. II
RR
Dq. Et I. 5 R:
fic prxterca
D.
in infinitum.
Tranfaftis F cfraftionibus homogeneorum Radiorum, jam reflat ut heterogeneos
conferamus . De horum ad plana Refraftionibus paulo fufius agebamus, ut eo Prilmatum, (quorum ulus in experimentis laciendis poflhac erit frequentilUmus, ) affectiones innotefeerent . Praecipuum vero , quod circa curvas fuperficies jam determinandum occurrit, eft quantitas erroris Radiorum, a quo oritur confufio , five indiftincta vifio objeftorum , qux in Telefcopiis per nimiam vitri , objeftum relpicientis, aperturam evenire lolet . Et in hunc finem , cum prxmifla fit Prop. XXXI. ,
unde errores innotelcunt, qui in fphxricis fijperficiebus per ineptitudinem figurf efficiuntur.- fequentem jam lubjungimus, qua errores ex inxquah Refrangibihtate diverlorum Radiorum orti , determinari polfunt.
.

PROPOSITIO

XXXVII.
Radiorum

Hcterngencis Radiis in Spheram incidentibus , errares ex ine^ualibus

lita incidentium Refracliombus progenitos determinare .

NBM

fxmi-

E punito
deferiptam, incentro
( Fig. 64., Tab. XIII.) in Sphxram
,
cidant fecundum lineam aliquam
Radii duo maxime difformes ; quorum refrafti funt
F,
in illos demittantur perpendiN/, axi occurrentes in F ,
cula
Jam, fi accurata refolutio defideretur, Refraitiones Radiorum

AN

N
&
Cl,CP,&CT.
NF & N/ feorfim computanda*
finus

NM

arcus

admodum

ponatur

exi-

CNI ad ang. CNP:: P, & ang. CNP ad ang. CN

ang.
N P ad ang. CNP:: P I.P & ang. CNP
;

frangibilium . Erit ang.

: :
P.
; ac j divifira

an^ PNT::

ad

cum

circuli, veritatem

&CNT

CNP,
P

&/; &

funt: fed

quamproxime alfequcmur , afliimendo angulos C N I ,

fere elfe ut eorum finus
Sit ergo I communis finus Incidentia:
Refractionis Radiorum maxime refrangibihum
ac T finus ille minime Rc-

gua portio

P.

I.

T;

&

xquo

ex

ang. I

NP

ad ang.

PN

N &

I.

incidenafqualem arcui B
Radiorum fecundum A
,
tium duc refraftos MF, M/, prioribus occurrentes in V, &X. Age VX,
produc donec occurrat incidentibus Radiis ad
efTe latitudinem
H,patet
minimi fpatii, in quod omnes Radii congregari poliunt. Eflquc GX. VX:: (ang.
ad ang.
I.
P
T;
proxime:: ang. I
PNT::)P
IbrtJ
\rv. _T P._ ad ang.
t
n
n
_ _
Jr. '/!
U
G
"\f

Sume jam arcum B

GNX
VN X
& H 4J.t7Vf.Wv\
X ( 2 Ci X
V X
V X
P + T- 2I.P T
V X.
)

Ex.

69'

Cum

gr.

44!

VX::

ac

fupra

dpi.

&

581.,

49. 1, circiter.

G,&
N

P
Unde,

VX

&

2 I.'P

datis

T
I

determinaverim , quod ad vitrum

I.T : : 44 i . 681 ; fi afiumatur I

&

+T

1 1

49

&

, ac , divifim
dabitur ratio

=:

acri

conterminum
,

44J.
1

erit

G H.

GH

fit

ad
I.

adeoque

G H.

SCHO-

Digitized by

Google

REFRACTIONIBUS.

59

S C H O L
u m:
& Prop. XXXI. errores homogcncorum Radiorum qui in fphacricis
fuperficiebus per figura ineptitudinem obveniunt cum heterogeneorum erroribus conferri poliunt & coullabit hofce longa-majores elle in parvis Sphauarum portionibus:
Atque adeo hcterogencitatem Lucis & non ineptitudinem figura: fpharricae, in cauI

Ope

hujus

fa elle

mus

quod Telefcopia

majorfm pcrfetlioms gradum nondum promota habea-

in

&

NMB,

&

in Figuris 58.
Concipiamus ex. gr., quod
64. Tab. XII.
XIII. reobjeftivum vitrum Telefcopii , cujus anterior fuperficies
plana fit , eo ut
Radios in poilcriori, feu Iphatrica, fupcrficic
(olummodo refringat;
ponafemidiametrum hujus Spliara elle 10. pedes , ut Tclcfcopium fere 20 pedes,
mus
2 dig. , quanta maxima,
five 240 digitos , longum conficiat, fitque apertura
cum vifione fatis dillintla , adhibeatur in hujufmodi Telefcopiis, quar objeClum quali
finus Incidentis fit ad finum Refraflionis , in confi70 vel 80 vicibus ampliant ;
aeris peraflae, ut 11 ad 17, circiter , prout fupra determinavimus
nio vitri
His
politis, feribendum etk 120 pro a; 1 pro y ; 11 pro Iy &17 pro R; in valore ipfius
ferat

NM

NBM

CB

&

&

PQ, quem

XXXI.,

exhibuimus in Coroll. VII. Prop.

*
1

17

emergit

<t>S-

x 11 x

NM

piamus Radios

>7

2 dig.

,&

hoc eft, in termino

P Q,

4 I a
error lateralis

cfkquc hic

611600

ortus ab ineptitudinc figurae fplrserica:. Praeterea , conciin Fig. 64. Tab. XIII. elle parallelos Axi,
erit
adeoque
, error nempe lateralis heterogeneorum ab

N & AM

'

dii*.

five

uo * no

homogcncorum Radiorum,

&

NM

&

&

patebit

VX

invicem in eodem loco concurfus

erit

dig.

Confer jam hos errores

VX

ad

clTe

PQ,

ad

>7

)ut

1267200 ad

VX

ede quafi
,

ut

dig.,
47

mille
refpetku

&

833

five ut

1521

quingentis vicibus majorem quam PQ; tanta

pro nullo haberi poffit . Error quidem
,

VX

VX

tantus ell, ut mirer-, quod objefka per hujufmodi Telefcopia

i 17
dig. , id
generis -ertor P
. Sed alterius
, five

circiter

17 71

dillinfle videri poffint

dig.

*>

fi}6oo

'

fane diiproportio
fit

circiter.

Adeoque

cum

feu

ad

longe minor

ell ,

quam

tam
ell

6
033600
13*00

qui potell elle fenfibilis

&

pro-

&

inde negligendus y
indilkinfka vifio erroribus ex heterogeneitate Lucis exortis folummodo tribuenda . Et hinc patet perfeflioncm Tclefcopiorum non e conicis Setkionibus petendam plfe , fcd figuras fphxricas huic ufui a:quc inlcrvire pofic . In
Microfcopiis quidem errores homogeneorum Radiorum , ex Iphatrica fupcrficie vitri obadmodum fenfibilesy
jctlivi propter aperturam bene magnam , enormes oriuntur
adeo ut illa vitra , fi lecundum conicam aliquam Scelionem debite formarentur ,
paulo perfeiliora evaderent . Sed f methodus tamen me non latet corrigendi errores
2

&

R R

17

>8? dig.

17 dig.

five

4 11 at
1

4 X

PQ.

69696OO

X 1*0 X 120
d 1*9

189

>

3939 * 00 * b 14161.

984.
6969600

6969600

2411 6

&

aquam inter
vitia objeltiva ex vitris duobus fpharrice figuratis
fi perfpicillorum
claudentibus conflentur . Vide Ncwtoni Primi}, Schol, ad Prop. ult. Lib. 1, Et Oft. Piop.

f Nempe
fc

11

VU.

Part.

Llib.L

6o

DE CUR VARUM REFRACTIONIBUS.

&

res illos abfque conicis Seflionibus ,

efficiendi ut vitra e fphaericis fuperficiebus
formari poffint , qui Radios homogeneos fatis accurate refringent , ne dicam , qui
longe accuratius refringent obliquos Radiorum penicillos , quam vitra aliis quioufcunque figuris terminata ; adeo ut fphiricas fuperficies ufibus dioptricis , pri ceteris

omnibus accommodatas

elfe

ccnfeam

OPTI

6x

P T I C JE
PARS SECUNDA.
De Colorum

Origine.

SECTIO PRIMA.
Exponitur

Do lirina
Ui

de Coloribus

&

per Experimenta Prifmatis probatur.

in fabricandis Tclefcopiis

occupati funt , de Coloribus conqueruntur, quibus objefta , dum vitris iftis mediantibus afpiciuntur ,
tingi folent ; quique eo magis augentur
apparent , quo vitrum
oculare ex Sphaeris minoribus efformatur ; vel etiam , quo vitrum
ohjcftivum majori latitudine Radiis intrantibus patet . Unde duplici incommodo implicati , impediuntur , ne Perfpicilla ad optatum
perfeftionis gradum perducant ; tum quod oculare vitrum ultra
certos gradus parvum ad objefla magis amplianda nequeant adhibere , tum quod vitrum objeflivum ultra certos limites aperire
rcrfpicua reddenda. Qui gradus, vel limites,
nequeant, ad objefta magis lucida
reddentur ,
multo minus
fi non probe obferventur , objeila Coloribus involuta
diftinfla , quam fi , vel minora cernerentur , ope vitri ocularis minus convexi , vel
minus lucida , diminuta Peripicilli apertura . Jam , cum i fla: perfetliones praecipuae
redfint , qua: in Perfpicillis defiderantur ; nempe , ut objefla magis amplient ,
dant lucidiora : operi pretium videtur in naturam Colorum inquirere y ut invclliobjefla reddant indillinfla ;
emus tandem quia in caufa fit, quod ita appareant,
ujus enim ignorantia quamplurimos labore non exiguo , fed inani tamen , exercuit, dum, imperfeffionem Telefcopiorum a vitiofis vitrorum figuris ortam effe cre-

&

&

&

&

&

dentes, in iftis meliori figura perpoliendis navarunt operam. At , fi caufam horum

Colorum fatis exploratam habuiflent, fimul innotuiftet inaequalis diyerforum Radiorum Refrangibilitas , , inde vitia Telefcopiorum , non ab ineptitudine figurx fphxrici ad Refractiones rite peragendas , originem ducere confti tiftet . Quo bene intellaboribus iftis fecundum aliam melefto , conatus fuos proculdubio mutafTent ,
thodum difpofitis , Opticam in gradum multo perfefliorem jam promotam habe-

&

&

remus .
Qui de Coloribus hucufque difleruere
tetici ; vel in eorum naturam & caufas

nomine tenus fecerunt , ut Peripainquirere conabantur , ut Epicurei

alii renoftrum
, etfi vera forent , tamen ad
quippe , dum modum , quo generantur ,
caufas , unde
variis rerum fpeciefiunt tam varii, non attingant . Etenim illi , de originibus
diferimen mutuantur,
bus difputantes ,pro caufis, ex quibus ipfarum exiftentiam
ravarias quafdam formas aflignarunt ; verum de particulari cujufvis forma: caufa
tione, ob quam differt ab aliis, haud unquam quicquam difteruere . Et fic ea fecerunt
mifla , quorum explicatio videtur fummum Philofophorum officium ; imo , qui fola
avidam
explere
poftint
mentem Scientix naturalis
Philofophiam
tradidiffc
Attamen, ne mancam
viderentur , effecerunt , ut ejufmodi
difquifitiones pro maxime abfurdis
ridendis habeantur ; utpote , qui fupponunt
qualitates qualitatum . Itaque , cum Lux definiatur
formarum effe alias formas ,
cftc qualitas
forma , oux dat 'ellc lucidum , non expeflandum eft , ut aliquid
, vel
centiorcs

propofitum

Qui

vel id

&

Peripatetici de hifce tradidere

nihil valerent

&

&

&

&

&

&

;
,

DE RADIORUM

<u

de ejus caufis audiamus , vel qua ratione ad varios Colores producendos fiat varia ..
Dicunt equidem, quod plus Luminis quibufdam Coloribus immifcetur , quam aliis:
at hoc non fufficit ad eorum produtlioncm ; tum, quod nullus omnino Color ex Albedine ,& Nigredine lolummodo mixtis , prartcr fufcos intermedios , generatur ; tum,
quod quantitas Lucis non mutat fpeciem Coloris. Corpus enim rubrum, verbi gratia , femper apparet rubrum , five afpiciatur in crepufculo , five in meridie lucidiflimo . Porro autem ipfa definitio , quam attribuunt Coloribus , adeo non pandit eoSi isl
rum naturam, ut eos , ne nomine tenus , exprimat . Ait Anilotcles
ri Siapaitt it Xti/auTi Cfurfiito
Qpx fuperficiej colorata: potius , quam Colo.
Illa enim dici poteft extremitas perlpicua in corpore terminato .
videtur , ubi nulla talis datur extremitas , ut in Iride
Prifaliquo Colore leviter tiuftis ; in aqua
in vitris , vel liquoribus pcrfpicuis
tamen Color r non in extremitate
, qua: viridis , plurimum , apparet ; qui
aqua: , fed per totam ejus crafiiticm , generatur ; in aere , qui , licet maxime perferena
caeruleus
fpicuus
tamen nocfe
apparet ;
nullo corpore dcnfo terminatus ,
Luci pervia , quam ipfe aer . Sic ,
in flamma , qua' non minus perlpicua eft
cum humores Oculi Colore aliquo tinguntur , omnia videntur eodem Colore tinila, licet extremitas perfpicui fit aliis Coloribus praedita . Et , cum Solem nunigra pledis Oculis modo afpexeris, luminofa omnia deinceps videntur rubra ,

deferiptio eft

ris ,

At Color plerumque
rr.tr e

&

&

marina

&

&

&

&

rumque apparent

caerulea

nui Color erit magis confpicuus

in locum aliquem tenebro fiftimum ftatim conferas . Imo,

lores in tenebris excitare liceat ; quis autem vocabit illos

fi, claufis

Oculis, te

premendo Oculum, Coextremitatem perfpicui

Ceterum non opus eft ut has opiniones enixe refutem , qua:

men non funt lufficientes, neque propofito meo adverlantur

etfi

vera: eflent

ta-

Efto enim Lux quaextremitas ;

, ejus
;
quicquid de illis dixerunt, efto; abinde tamen haud concipi poterit, quo pafto Lux
refringatur,- unde Colores fint varii ; quid in caufa fit, quod in Perfpicillis apparent
qua ratione incommodum illud devitari polfit.
Ad opiniones aliorum Philofophorum quod attinet , dixerunt Colores , vel ex umbra Luceque varie mixtis ; vel ex contortione globulorum , aut eorum variis preffionibus generari; vel denique ex variis modis, quibus medium quoddam arthereum.
vibratur,ftatuentes Lucem produflam efte ex impuifu vibrantis medii in retiformem
tunicam delato. Extra oleas nintis vagarer, fi has opiniones figillatim refutandas adortus cilem
communi quodam errore conNec opus eft ut faciam , cum omnes
fentiam; fcilicet, quod modificatio Lucis, qua fingulos Colores exhibet, ei non fit
infita ab origine fua , fed inter reflcflendum , vel refringendum , acquiratur . Inter Radios Lucis
nullum contemplantur diferimen , priulquam incidant in corpus
aliquod colorificum , opinati tantum , quod , pro varia difpoficione corporis illius ,
variis modis reftcfluntur , vel refringuntur, &, pro fpecie modificationis , quam fic
acquirunt, varia deinde Colorum phantafmata fpeflantibus exhibent . Mixtura Lucis
umbrae, gyratio globulorum, vel varia vibratio medii , non fupponuntur incfte Radiis antccedenter ad eorum Reflexiones, vel Refradlioncs; fed per illas afliqPeripatetici llatuunt Colores a corporines generari creduntur . Quemadmodum
bus originem ducere . quorum dicunt efte qualitates . Attamen contrarium effc verum ex fequentibus abunde patebit. Invenio fcilicet , quod modificatio Lucis, unde
litas

corporis lucidi

efto

Lumen

a itus

perfpicui

&

&

Color

&

&

&

&

fit ;
non oritur a Reflexione , neque a
Refraftione, neque a qualitatibus corporum, aut modis quibuslibet , ncc ab iis vel

Colores originem

fumunt

Luci connata

...

mutari.
, vel ullo modo
ut fententiam meam diftinflius

dcllrui poteft

...

proferam , invenio primo , quod Radiis

diverfe refrangibilibus competant diverfi Colores ; maxime refrangibilibus , Purpura
five Violarum Color competit ;& Rubor minime refrangibilibus; atque mediocribus-

Verum

&

virefccntis cairulei. Car ulcus autem PurViriditas , vel potius, confinium viridis
rubori . Adeoquc Radii, prout
Viriditati, flavuique Viriditati
pura: intercedit
Rubrum ,
fluat plus
plufque refrangibiles , apti unt ad hos ordine Colores ,

&

&

Flavum ,

LUCIS COLORIBUS.
Flavum

rum

Viridem

Cxruleum

fucceffivis gradibus

Invenio prxtcrea

&

Violaceum , generandos
,
Coloribus intermediis

&

quod

nullius

Radiorum

63

una cum omnibus eo-

generis forma

five difpofitio colorifi-

vel Refrabione, vel alia quacunque, ( quam potuerim animadvertere , ) caufa

mutari poteft ; fcd unicum tantum libi proprium Colorem unumquodque femper
exhibet, fi modo a Radiorum diverfi generis miflura non conturbetur.
confervat
non nifi diflormium Radiorum
, Colores , qui Refrabionibus generari videntur,
miliura varia, vel feparatione , fiunt.
niger , una cum cinereis , feu fufeis interTertio invenio , quod Color albus
fimi liter , quod ceteri omediis , fiunt ex Radiis cujufque fpeciei confufc miliis ;
mnes Colores , qui non funt ex primitivis, per varias horum Radiorum mifiuras producuntur. Et inde non mirum clt,fi,diffiormibus Radiis per inaequalem Refrabionem
fegregatis , diverfi Colores cx his de novo emergere videantur
Quinetiam invenio , quod primitivi Colores per milluram Radiorum alterutrincxruleo ; flavus ex adque confinium exhiberi poliunt . Viridis nempe ex flavo ,
fic de aliis . Per Colores autem primitivos non tantum
jacente viridi , cifrioque ;
quoslibet alios, quibus exhibendis aptum datur aquinque prxdibos intelligo, fed
liquod uniforme Radiorum genus
Invenio denique , quod omnes omnium corporum Colores non aliunde generantur , quam e dilpofitione quadam, qua apta lunt ut alios Radios reflcbant,& intromittant alios . Sic , corpus rubrum ell , quod Radios ad Rubedinem aptos reflebit
maxime , plcrofque ceteros intromittit ; purpureum , quod Radios illi Colori generanintromittit alios: album vero, quod fere omnes reflebit,do proprios reflebit ,
nigrum, quod omnes intromittit, paucilfimis , fed omnium tamen fpecierum , Radiis

ca,

&

Nam

&

&

&

&

&

&

&

&

reperculfis

Verum, ne videar officii limites exceffiffie, dum naturam Colorum pertraflare aggrediar, qui nihil ad Mathelin attinere cenfeantur; non abs re erit, fi de ratione innimirum , tnnta ell inter proprietates Refracepti hujus iterum commonefaciam
Colorum affinitas , ut feorfim explicari nequeant Qui alterutras rite vetlionum
prarterea , fi de Refrabionibus non
lit cognofcere , ut alteras cognofcat neceffie ell :
earum difquifitio non effiet in caufa , quod negotium de Coloribus fimul
agerem,
explicandis inceptarem ; tamen generatio Colorum tantam Geometriam complebieorum cognitio tanta firmatur evidentia , ut vel ipforum gratia poffiem agtur ,
gredi , fic limites Matheleos nonnihil ampliaturus . Quemadmodum enim AllronoMechanica pro Scientiis mathematicis hamia, Geographia, Navigatio, Optica,
bentur. beet in iis agatur de rebus phyficis, Coelo, Terra, Navibus, Luce,
Motu locali : fic , etiamfi Colores ad Phyficam pertinent , eorum tamen Scientia pro
mathematica habenda ell, quatenus ratione mathematica trabantur. Imo vero, cum
horum accurata Scientia videtur ex difficillimis effie,quz Philofophus defideret; fpcro me, quafi exemplo, monftraturum quantum Mathefis in Philofophia naturali valeat;
exinde, ut Geometras ad examen Natura: llribius aggrediendum ,
avidos
Scientia: naturalis ad Geometriam prius addilcendam horter : ut , ne priores fuum
omnino tempus in (peculationibus humani viti nequaquam profuturis abfumant ;
neque polleriores , operam prxpoftera methodo ufque navantes , a fpe fua decidant
Verum ? ut , Geometris philofophantibus
Philolophis Geometriam exercentibus ,
probabilibus qui venditantur ubique , Scientiam Naturi fummis
pro conjeburis
tandem evidentiis firmatam nancilcamur. Itaque aci inftitutum redeo, de Coloribus
fecundum prxcedcntcs quinque Propofitiones explicatis difeeptaturus
:

&
&

&

&

&

&

&

&

&

&

DE RADIO RU
PROPOSITIO

<4

I.

Radiis drvtrfe rrfrangibihbus diverfi competunt Colores

Quo primum comprobem , repetamus experimentum Prifmatis fub initio propofitum ; nempe , Radii folares obtenebratum cubiculum ad foramen F ( Fig. 6;. Tab.
quamproxime foramen iftud intus difnofito , reXfV.) ingredi, a Prifmatc
ad imaginem
fringantur , tendentes deinde verfus oppolitum parietem
ibi deimago illa , ut vulgo notum eft , Coloribus tingetur , quorum rupingendam ;
a redo curfu minus deviantem ,
purpureus ad alteram probeus ad extremitatem
cliviorem extremitatem P procidet ; cxruleus autem , viridilauc ,
flavus ad
S , intermedia loca , cernentur . Conflat itaque , quod Radii maxime refra,
minime refradi Ruborem cetcrique, intermediam Refradi Purpuram exhibent,
dionem padi, Colores in ordine prtefinito intermedios. Sed in majorem evidentiam,
tum dodrinx de Radiorum diverla Refrangibilitate fub initio progofltz, tum hujus
dodrinx, quod certis Refrangibilitatis gradibus certi conveniant Colores , videamus
e contra , an diverfl Coloris Radii diverfam Refradioncm patiantur ; hoc efl , an
Radii verfus P tendentes Refradioncm iterum majorem patiantur . quam qui tenquod variis modis tencare liceat, quorum facillimum
maxidunt verfus
; id ,
me perfpicuum (equentem exiflimo.
Sume aliud Prifma a b c , ( Fig. 6j. Tab. XIV. )
illud alicubi inter primum
imaginem P
Prifma
tranfver, ita colloca, ut fit illi Prifmati
Radiofque verfus
fum, five parallelum imagini
tendentes intercipiat,
alioverfum refringat, puta, verfus pt . Hoc fado, imaginem p t , Refradionibus utriufque Prifmatis fle effedam , videbis , ut prius , coloratam , fed in alio tamen litu difpofltam ; non parallelam imagini P T,fed fecundum extremitates rubras manifeflo
convergentem Jam , cum Radii ad utrofque Colores , rubrum
purpureum P
,
pertinentes, flmiliter incidant in Prifma fecundum ab e. fi eandem prxterea Refradionem paterentur , imagines P
ideo , cum
,
p t deberent ede parallela: ,
non exiflant parallela: , fed imaginis p r extremitas purpurea p longius ab altera imagine
transferatur , quam extremitas rubea r ; neceflario concedendum efl ,
quod Radii ad extremitatem purpuream P tendentes magis refringantur, quam qui
:
hoc efl , quod Radii generantes Purpuram
tendunt ad extremitatem rubeam
apti funt , ut magis refringantur , quam Ruborem efficientes ; atque idem quoque de Coloribus intermediis eadem ratione conflabit , ficut offendendum propofui
In experiendis hifce notari poterit , quod , quo vicinius anteriori Prifmati
five quo remotius a pariete
I collocetur Prifma poflerius abe , imagines p t
eo magis ab invicem diffantes, etiam ad fe magis inclinabuntur ; adeo ut angulum femiredum vel paulo minorem eo contineant, cum Prifmata collocantur ad

ABC,

PT

HI

&

R &

&

&

Q,

&

&

&

ABC, &

PT

PT,

ABC

&

T &

&

T &

PT

ABC,

&

PT,

cujus rei ratio facillima efl confideranti , quod diffantiz P p

r funt in ratione quadam data . Sic , in Fig. 66. Tab. XIV. , fi parallela: P p
ac
r fint in ratione data
quo majores exiflant , eo major erit inclinatio linearum
,
omnium pt . Et hinc patet axes imaginum omnium produdos convenire ad commune aliquod pundum cum axe ipfius PT.
Si forte concurfus imaginum defideretur , Radii
a Sole diredi eo ulque producantur, donec occurrant cum plano
I , in quod didx imagines projiciuntur,
C, ut jubar
quemadmodum videre eft ad
quod fiet auferendo Prifma
; id ,

invicem viciniffima

&T
T

OF

per

F trajedum reda

convergunt

&

alii

minime

Nam

tendat ad

X &
;

quemadmodum

refrangibiles in

T&

erit

Radii

AB

locus

maxime

ad

quem imagines P T Cx.pt

P ac p,

refrangibiles cadunt in

ac
conficientes imagines oblongas P
adhuc refrangibiles , illi citra pundum

t ,

pt

praterea Radii darentur minus

caderent , quo pado imagines ili* paulo longiores evaderent

papyrum I

ac

fi

in

aud*

LUCIS COLORIBUS.

6i

ac t . Atque ita, fi fingeremus Radios gradatim minus

ad extremitates
dum deventum edet ad Radios adeo
atque adhuc minus , refrangibiles dari , ufijue
Prifmata line aliqua Refrapertinaces , ut non pollent omnino refringi , tlli Radn
punitum
, ad quod pofuidionc pertranfeuntes , incidere deberent in ipfillimum
ot.pt fic promus Radios a Sole direde venientes tendere . Imagines itaque P
.
Ceterum , dubttan
convergunt
proinde ad idem
dudx convenirent ad X ,
convenirent
ad X , forent
dum
potell ; an imagines illi' , fi eo ufque producerentur
multi
roret
laboris
cum
illud,
(
neque
accurate rcIt ^ vel paululum incurvatae >
momenti, )jam lubet determinare; lufticit , quod , ex obfcrvauone, quampro-

fcilicet

&

&

parvi

xime convergunt ad

XXIII.

quod omnibus ad vena-

,
De hoc experimento fub iiutio obfervabam ,
Rcfrangibilitate traditam protur objectionibus , qux contra doarinam de inxquali
Palmatis confiat
poni poliunt ; ex eo quod per tranfverlam Refraitionem fecundi
irregulares ; neque ex Radii cujufque
inxquales Refractiones non efie fortuitas
prxter
difpofmonem cujufcaufa,
quavis
alia
diffufione vel dilatatione ortase(Te,aut
patiendam
conflante
certo
aliquo
; quando,
que Radii ad Refractionem in gradu
quidem cujufque RcfraCtio in utroque Prtfmate fecundum i lam legem peragitur .
Addo jam , quod exhinc etiam confiat , Rctradioncs fingulorum Radiorum fecunaliorum
generum,
Radiis
ut fic
commifceantur
cum
dum caldem leges peragi, five
in Colores converfa . Nam,
in alba Luce , five (eparatim refringantur, Luce prius
Prilmatis , cum proxime colexperiri ert, quod fimiles lunt Refradiones polterioris
rranfmigret
in
Colores,
id
trajeda
per
Lux
antequam
locatur poft alterum Prifma ,
atque cum longius poft illud Prifma ftatuitur, ubi Lux evafit colorata.
quantitates Refradionum accuSi cui in potefiate efi infirumentum aliquod ad
ope fcorfim dimetienrate menfurandas paratum , nullus dubito , quin iftius etiam

&

&

do Refraftiones diverforum generum Radiorum , tacile obfervabit earum difterenacquielcens, haud operae pretium
fias, licet ego prxdidis, tanquam manifeftiflimis,
duxerim rem aliis modis experiri. Verum, ut cuique magis pateat , quanta fit prxdidorum evidentia quaedam qux exinde fcaturiunt notatu digmffima, proferre non
,

^f f

paries , vel operculum fenefirx duobus foraminibus

( pig. 67. Tab. XIV. )
Luci pervium, iifque digitos duos ab invicem diftantibus,& intus diipopanperpendiculari ad
in litu tibi invicem parallelo,
tur duo Prifmata

&

Uncam F/per

qux duo Lucem mgiellam refringunt ad

;
oppofitum parietem projiciendas , fimili prorfiis
, in
prxterea fint anguli Prifmatum
experimento priori ;
comprehenfi planis refringentibus , xquales ; quibus ita confiitutis

centra

imarines duas P

modo

&

ABC, DEC,

quo fadum

AC B, DGE

foraminum dudam

& MN

&

cft in

& M N,

in diredum jacentes cum cxtrcmitatifius carum

videbis imagines P T,
contiguis . Quod fi non eveniat , fitus unius e Pri matibus parum mutandus
nonnihil cointidentes. Purefi, donec extremitates contiguas efie cernas, vel torte
fic juxta pofitis, adhibeatur Prifma tertium abe, quod pnRubore
pura
eorum imaginibus interponatur in (itu ad lineam F j five ad
mis Prdmatibus
ita nempe , ut Radios utriufque Prifmatis
imagines didas P
,
, parallelo ;

& M

M, &

ABC, D E G
gens

&
T MN

tendentes verius

alio projiciat,

PT

& MN
&

pariter intercipiat

mrt , adeo ut,

ad pt
hic videas iada tribus.

quemadmodum

eolque retrinPrifmatibus

qux duobus

fada funt ,
mn, ab invicem disjundas
confiitutis, videbis imagines pt,
His ita paratis
in diredum pofitx, ita
contigux
efie, qux prius apud P T,
, fuerunt
in extremitate imaginis m n magis diitcc ab imaginibus priquidem ut Purpura
quam Rubor t in extremitate imaginis pt ; id, quod nullo momis P
do potuiflet accidiRe , nili Radii , ad Purpuram generandam apti , aliquanto magis
refringerentur ex Incidentia pari, quam Radii generantes Rubedinem. Etenim, cum
Radii 'Coloris utriufque pariter incidant in Prilma poftenus a b c ; pariter etiam ein priori fpecimine

&

T & MN,

&

& MN

mergerent , fi xqualitet refringerentur

Pars II.

&

&

exinde depingerent imagines

I

tikmn
Pn-

-Etigrtteed

by

Google

DE RADIORUM

66
prioribus

PT& MN

Coloris,

&

parallelas
in direflum jacentes. Dixi Radios utriufque
rubciquc ,) pariter incidere in Prifma po fleri us ab e; quod ne
tantum inclinantur vermoram injiciat alicui, concipiendum ell , quod Radii F
verius extremitatem alteram a b ,
fus extremitatem ejus e , quantum alteri /
fic incident pariter, five ad coldem angulos, licet non paralleli. Si quis tamen velit efficere, ut incidant etiam paralleli, nihil aliud agendum eft , quam ut alterum
vel
E
e Prilmatibus anterioribus
, circa fuum axem paululum convertatur , donec inter
, interiores imaginum extremitates , tanta intercedat
,
diflantia , quanta eft inter foramina F
f, five quanta ifti rei lufficicns videatur
imaginibus ad illam dillantiam in dircclum jacentibus ;
Prifmate abe deinceps

purpurei

T &

ABC,

&

&

&

interpofito, lacilc percipiet , quod incidentes parallele, emergent inclinati , tum quod
imagines non amplius in direilum jacebunt , tum quod Purpura
ad majorem diftantiam transferetur, quam Rubedo T.

Prifmata non prxfto fint , experimentum jam recitatum duobus experiri

idque modo magis expedito
facili . Sit
B D E ( Fig. 68. Tai. XVI. )
Prifma , cujus unum latus planum
papyro denigrata tegatur , duobus parvis foraminibus F
/ Luci pervia , quorum foraminum litus elto ad longitudinem
Prifmatis tranlvcrlus . Tunc , Prifmate hoc ita difpofito , ut Radii permeantes illa
foramina terminentur in oppofitum quoddam planum, puta , papyrum HI: transferatur illa papyrus ultra citraque, donec videas imagines duas
contiguis extremitatibus in diretlum conjunftas , ut prius ; deinde , altero Prifmate a
bc interpofito in litu ad alterum tranfverfo, videbis imagines illas
mtiy ita translatas efle, ut non amplius jaceant in direclum , Rubedine
ad pty
t a
minus remota, quam Purpura m, ficui in prioribus contingebat.
Eft
aliud ex eodem fonte derivatum ipecimcn , haud expertu difficilius , aut
minoris evidentix . Prifmate A B C, ( Fig. 69. Tau. XIV. ) juxta foramen F, ut
prius, collocato, ad dillantiam convenientem , ( vcluti duodecim pedum , ) ftatuatur aliud Prifma a bc in fitu tranfverfo , refpellu prioris, vel forte parallelo , aut alio quovis pro arbitrio; ita tamen, ut anterius Prilina
Lucem rcfraflam
coloratam projiciat in aliquod ex planis lateribus ac; quod quidem latus obducatur
per medium transfofla , per quod aliqui
papvro denigrata ,
exiguo foramine
ex Radiis ab anteriore Prifmate refraflis tranfeant in hoc Prifma pofterius ; ubi ,
cum rurfus refratli fuerint , pergant ad p.ipvrum
I ab inde decem pedibus , vel
pluribus , diilantem . Quibus ita conftrudis
difpofitis , in fitu illo figantur papySi

tria

polfit

&

ABDE

&

PT,& MN,
PT, &

&
T
&

MN,

ABC

&

&

H
&
rus H I
& pollerius Prifma abe Denique prx manibus
ABC, non ut moveatur c loco ejus fed ut motu tantum

fumatur anterius Prilma

.
,
angulari nunc huc nunc
,
paululum inclinetur , ut alios atque alios Colores fuccelnve trajiciat per forain oppofitam papyrum H I; & videbis, quod Color quilibet diverfus ad lodiverfum perget
Veluti , cum ea fit pofitio Prifmatis A B C ut rubeum Colorem projiciat in
fi
ponatur , quod ille ab altero Prifmate ab e refringatur ad
,
T, tum, pofitione Prifmatis
paululum mutata, inclinando circa axem donec
Purpura cadat in G, videbis, quod ille Color juxta obliquiorem tramitem refringetur , puta , ad P ;
pari modo , li Color aliquis intermedius incidat in G , idem reilluc

men
cum

&

ABC

&T

fringetur ad locum ipfis P

interjacentem . Quamobrcm , cum Radii cujuslibet
genens pergentes a foramine F pofitione dato ad foramen
ideo
pofitione datum ,
fimiliter incidentes in Prifma pofterius abe, refringantur ad loca diverfa P, T, cetcraque intermedia, conllat, quod inxqualitcr refringantur;
, cum refraflus
oblervetur magis dcdctlere ab incidente F
conflat , quod
,
, quam refrailus
Radii Purpuram exhibentes magis refringantur , quam exhibentes Ruborem ; ccterique deinceps in ordine intermedio
Siqua forfan oboritur fufpicio , quod ex motu Prifmatis
foraminibus F,
G, interpofiti , Incidentia Radiorum diverfos Colores efficientium tantum varietur,

&

&

GT

ABC

GP

&

quantum fufficiat ad varietatem efficiendam locorum P , T, &c. , ad quos refringuntur, quamvis motus iile fit exiguus
ineptus huic effcflui; tamen, ut fufpicio

&

..

LUCIS COLORIBUS.

67

ABC

ad alteras partes foraminis F, Solem

illa prorfus eximatur , anterius Prifma
Verfus , collocandum ell , ut Radii incidentes in foramen G direde veniant a dido
G, politione determinentur, poforamine F: eo enim pado , cum foramina F,
litio Radiorum per utrumque trajedorum determinabitur , eademque accurata erit
omnium Incidentia , quofeunque Colores exhibentium ,
tamen diverlicolorum
Refradio non Iccus peragetur ad loca diverla P ,
modo ex, &c. , quam

&

plicui

&

Ex abundanti denique placet alium reccnfcrc modum , quo haec eadem tentari
ixiffmt , ne copia defit experturis . Nimirum Radiis , ut prius , pep Prifma
Fig. 70. Tab. XV. ) trajedis, ad diftantiam quamlibet, puta , viginti pedum, adquod eofdem verius locum quemhibeatur Speculum planum quale IK, vel
tranlmittantur denuo verfus p, vei 1
vis
refled.it , ubi per aliud Prifma
His politis, fi Speculum illud ita collocetur ad IK, ut rubrum Colorem refledat,
notetur locus r , ad quem hi Radii tendunt poltquam tranfiere per Pi-ilma L
deinde Speculum llatuarur ad
, ut violaceum , vel catruleura Colorem ad
;
fecundum eandem Lineam P
refledat ,
notetur locus
idem Prifma
refringuntur ; invenietur ,
p , ad quem illi etiam Radii a dido Prilmate
quod caeruleus Color , verfus p refradus , longius divaricabit ab incidentibus Radiis
quam rubeus, refradus verius t: Atque adeo, quod Radii , cxruleum generantes, majorem Refradionem patientur , quam generantes rubeum
veritatem propofitam fic fecerim itabilitam , hanc Propofitionem concluaffinitatem , quam Coloribus ,
Rcfradionibus
dam , adnotando connexionem
intcrelTc dixeram ; nempe , ex oilenfis non folum pareat , quod diverfa Colorum genera cum definitis gradibus Rcfrangibilitatis reciprocantur ; fcd
iifdem experiRadios diverfe refrangibiles'
mentis probatur , dari Radios diverfc refrangibiles ,
efle diverti Coloris ; iifdemque probatur e contra Radios diverlicolorcs efle diverfe
refrangibiles , Se inde Radios diverfe refrangibiles dari . Et fcopus eorum , qua: in
primis Lcdionibus de difnari Refrangibilitate Radiorum edocui , quoad caulas Colorum intclligendas , multum illudratur , ut pateat , quod una ablque aliis dilucide
tradari nequeant

ABC

GH,

LMN

&

GH

LMN

&

TD

LMN

PTD,
Cum

&

&
&

&

PROPOSITIO
Radiorum

fornix

five difpofitiones colorificx

II.

non funt RefraSione mutabiles

Tranfada aflertione, quod diverficolores Radii fine diverfe refrangibiles .& e contra; videamus ? an cujufcunque Radiorum feorfim fpedati generis Colora Refradiohoc a noviflime tradito experimento quadantenus decernitur
ne murari pollit ;
cum extrema Purpura incidebat in foramen G (.Fig. 60. Tab. XIV.), Radii fecunda vice ad P refr adi Purpuram iterum exhibuere , line aliqua Flavedine , Rubore , aut Viriditate exinde generata ;
Rubedo in
projicieba, cum extrema
abfquc violaceo , canrulco , aut viridi emergente aptur , eadem Rubedo in

&

Scilicet,

&

paruit

Sed experimentum nondum omnibus numeris abfolutum ell ; nam , ubi Prifma
abe non tranfverfum , fed alteri Prifmati A BC parallelum llatuebatur , e Purpura
caeruleus , & e Rubedine flavus eliciebatur , prst ferti m li non luraiin- Culorum extremitates per G trajiciebantur ; cum autem Viriditas trajeda luit , Colores utrinflavus, ) emerfere ;
que proximi, ( exruteus nempe,
fic flavus citriulquc,RuEoIxirem ,
Viriditatem , ac caeruleus , Viriditatem , & Purpuram prxbuerunt
rum itaque reminifei oportet , quae fub initio , de more quo oblonga hxc imago P
inde conflabit hofce Coloex circulis in diredum pofitis formatur , explicui ;
res, non fimplices efTe, fed e plurium roillura componi . Nam, concipe genus Radiorum xqualiter refrangibilium , & intenlam Purpuram generantium , ab integro
per Prilma verfus imaginem PT ( Fig. 7 1 Tab. XV. traielolari difeo profluere,
dos,
I
i

&

&

&

&

&

Digitized by

Google

DE RADIORUM

6S

C. Deinde , aliud concipe Radiorum paulo minus re-<

flos, incidere in circulum
frangibilium genus in alium circulum
in
contingat , ) inci, ( qui priorem
mamfeitum ell, quod nulli illorum generum Radii commiiccbuntur ; quipdere;
pe , cum circulos
ex nulla parte coincidentes occupant . Quod fi tertium Radiorum , intermediam Retraflionem pafTorum , genus , in circulum E F ,
quafi in medio politum, incidere fingas , patebit aliquos ex illis cum utrifque prioribus in fpatiis
I
L mifecri , in quibus nempe circuli ab illis illuminati coincidunt ; atque ita, fi concipias imaginem totam
ex innumeris circulis in longum difpofitis .componi , quorum quilibet a diverfis Radiorum generibus illuminatur, conllabit , quod in omni ejus parte Radii heterogenei commifceantur , quibus,
deinde per iteratam Refradlionem magis legregatis , Color quilibet in fimpheiores
refolvi debet . Sic, ih viridi latet flavus ,
caeruleus , qui tamen non confpiciuntur, tum , quod viriditatem generantes , five, ( ut perfpicuitatis gratia voces fingam , ) viridiformes Radii propter copiam praepollent , tum , quod flavus
caeruleus viridem componunt , fed quatenus per lecundam RcfraClioncm lecemuntur, unufquifquc lub propria forma videbitur. Et fic in aliis.
His perlpc&is, periclitatus (imi, quid c pluribus RcfraClionibus eveniret, lioc fictus confilio , quod Colores iteratis Rcfraftionibus plus plufquc mutari deberent , fi
modo a lingulis quamlibet internam mutationem paterentur ; contra vero , G non
intrinfecus mutati , led per divergentiam difformium Radiorum e milluris tantum
edufli
fegregati edent , tum apparentes mutationes iteratis RefraClionibus minores fieri ; propterea quod Colores qualibet vice limpliciores evaderent :
experienti
pollerior cafus evenit . Scilicet , cum Coloris per pollerius Prifma a i c trajeci i ,
partem aliquam tertio Prifmate ad difiantiam aliquot pedum dilpofito exceperim ,
Color ille denuo traje&us adeo perdurabat , ur , ii rattone non conftitiflct mutationem aliquam eventuram fuifle , lenfu judice haud mutari percepiflem . Tentabam

&

YZ

AC, & YZ,

&K

PT

&

&

&

&

fiquam quarta Rclratlione mutationem lcnfibilcai inducere potuerim , led

cavendum eil , ne foramina F , ac G , ecteraque , per qua; Lux
quam exigunt Colores , ut evadant pcrlpicui.
Colores ab invicem fegregari pofiunt , ut in
experimentum fub initio traditum elt , quo Solis imago PT, per contractionem cujufque circularis imaginis, oblongam illam etformantis , multo oblongior, quam alias , evalcrit . Nam , in contracla imagine p
t, ( Fig. 72. Tai. XV. ) qua; totidem confiat circulis , eadem centra retinentibus ,
quot lunt in majori P
Sic enim
, circuli minus coincidunt
parte
I coincidunt ; at , cum in minores (,&/, contrahuntur , videre ell ,
fic de aliis . Quamobrcm , cum circuli
quod ex omni parte ab invicem didant ,
a diverfis Radiorum generibus illuminati jam minus confunduntur, Colores evadent
deinde

fruftra

tranfit,

Interca

majora llatuantur,

&

Eli
alia methodus , qua diverfi
legregatis examen llatuatur; fcilicct

AC,& EF,cx

&

minus commixti , utut non fient omnino limplices , propterea quod circuli inter ac , e /, ceterofque pofiti, cum illis ex aliqua iua parte poflint coinciderc . Sed hac
de caula plures cjufdem cujitfque Coloris gradus tantum commifceri polfunt , ut
cyaneus
fic

de

&

aliis

&

&

fortafle citrilis in rubro,

coccineus, minius,
indicus, in caeruleo
Quae quidem millura femper fiet eo minor, quo imago pt in angulliu.
:

rem contrahitur

LM

ABC,

ad diDilpofoi itaque Prifma

( Fig. 73. Tai. XV.) una cum Lente
Ra(lantiam quafi decem pedum a foramine F, per quod Sol illuxit cubiculum;
dii , per haec duo vitra trajtfli, defideratam imaginem contradam pt ad pedes excxillcnte tali , ut Radios "parallelos
inde decem , circiter , formabant ; Lente
ad focum quinque pedibus a fe diftantcm cogeret . Deinde aliud adhibui Prifma
IK , cujus latus planum
velamine nigro, ad , ( ut didum ell , ) transfodi),
tegebatur;
ad imaginem pt (latui, ubi Colores, fecundum latitudinem, maxime
contraflos
didinde terminatos vidi , ut eorum aliquis pro arbitrio tranlrr, utereZ . Quibus pofitis , obfervabam deinde ,
tur per n in parietem , vel papyrum
quod Colores hoc modo multo minus a repetitis Refractionibus mutati fuerint , quam

&

LM

HI

&
&

in

LUCIS COLORIBUS.

6?

per n tranfmifTus eft , idem Rubor ad Y Z appa. Cum Rubor

ruit,
non alius Color quifpiam, demptis variis ejuldem gradibus, ut coccineo
minio: Et lic Viriditas in varios folummodo gradus diicreta fuit, ex una parte verex alia thalalTinum ; fed in flavum aut cairugens ad flavefccntem Viriditatem ,
leum , aliumve Colorem quemvis, cx nulla fui parte transformari potuit. Atque idem
in procedentibus

&

&

&

in aliis

Coloribus contigit.

Oblcrvabam prxterea , quod , cum foramen F faftum erat anguftius , ut , per imajorem contratlionem , Colores evaderent fimpliciores , Colores ad Y
trajcfii minus adhuc mutati fuerint ; & vix aliquam mutationem fenfibilem palfi fuifle videbantur , cum foramina non latius duodecima parte digiti patuere
; noc
tantum excepto diferimine , quod Lux apud p t fortior erat , ( quia magis contrafcla , ) quam apud Y Z . Atque adeo nil dubitandum elfe ccnfco , quin
Colores evaderent prorfus immutabiles , fi modo per indefinitam parvitatem foraminum F,&
n , omnino in fimplices difeerni poflent Et hoc ex eo etiam confirmatur , quod ,
juxta penmetrum ejus velamine nigro, per medium ad lacum texi Lentem
niaginis pt

LM

titudinem fere femilfis digiti circularitcr pertufo, figura imaginis Y Z pene orbicularis evafit ;
eo magis orbicularis , quo magis foramen F contraxi . Id , quod
P in longitudinem dinotari vellem , cum plurimum illuflret , cauiam imaginis
ducta: non aliam fore , quam Radiorum Coloribus aflfimiiium diverfam Refrangi-

&

bilitatem

Ceterum , quo propolltum adhuc magis

&

pateat ,
ex abundanti ut conflet , quinam lint Colores primitivi , adverto circulos
F ,
ab.
,
, Fig. 71. 71.
XV. ceterofque in alternas partes juxta lineam , qua: per omnium centra tranfit ,
B
maxime extendi ,
ab invicem recedere , antequam attingant parallelas retias

AC

YZ

A
&
& C D quibuicum imago
utrinque terminatur
fc mutuo
Sic A C & E F
non omnino coincidentcs in triangulis AHE
iecantes in Ii &
recedunt poltea
& CIF. Colores itaque juxta ipfiifimas extremitates A B & C D, funt omnino
illa

fimplices . Et ex hoc fundamento propofitum aflequi poifem , fed , cum circuli illi , iiatim ut ab extremitatibus ipfis
recedunt, inter (c mutuo nimis interferantur
quam ut Colores per aliquam fenfibilem latitudinem fatis ad experimenta commode
inftituenda fegregentur ; rem potius ad hunc modum aflequar
comE preeoftenfis conflat , figuras , ex quibus in longum difpofitis imago P
ponitur, circulares eifc propter Solis difeum circularem,
inde , fi difeus ille triangularis clfet , vel alia quacunque non circulari perimetro terminatus , illae etiam

&

figura:, vel triangulares, vel alio quovis modo ad inflar Solis terminatae evaderent.
figuris ad indar idius foraminis , ex quibus in
Et par eft ratio de foramine F ,
longum fimiliter difpofitis imago pt conftituitur . His animadverfis , vice orbicula-

&

fubftituitur , cujus altitudo verbi gratia fit plufquam

crura a:qualia
quart&ve, panis digiti,
Et, Prifmate
perpendiculum exiftente parallelo , imago p t ( Fig. 74- Tab.
XVI. ) quadrilatera ex triangulis ta/ , nnh, gn 1, -cctcrifquc infinitis multis cftorniata eft , quibus , juxta bales in linea c d politas , cum le mutuo partes maxime
communicantibus , exinde ad ulque iplorum vertices receflio gradatim facla eft , donec in verticibus ad retiam a b fitis penitus dtflocientur ; adeoque Colores ibi fimplices evadunt
Jam vero oblcrvabam , quod fimplices , five primitivi Colores , juxta terminum
ab, etfi longe debiliores, tamen ( lenfu judice )cjufricm fpeciei apparuere, ac compofiti juxta terminum c d , cujus rei ratio cll , quod Color quilibet primitivus per
commiduram Colorum utrinque confinium exhiberi poteft , ut in fequentibus patebit. Colorum vero, quos hoc patio primitivos cire conftitit, gradus cite infigniores: coccineus live purpureus , minius , citrius , luteus , live hdiocryfcus , lubflava
viriditas , gramineus, thalalfinus, cyaneus, indicus,
cjufmodi Violaceus , qui ad
ufque extremitatem imaginis extendebatur , fed abfquc immifta rutili alicujus fulgoris
tinclura apparuit, li modo cubiculum fcftum fuerit valde tenebrofum.

Tis

foraminis

triangulare

&

digiti, bafis tertia:,

ad trianguli hujus

ABC

&

JD.igitized

by

Google

DE RADIORUM

70

Obfervabam prartera , quod Coloribus hifcc juxta terminum a b confpicuis , non

potui lenfibilem fpeciei mutationem Refratlionibus utcunque repetitis inducere .
Quinetiam tentabam , fi quo alio pafto mutare polTem , quemadmodum refle&cndo a corporibus diverfimode coloratis
Sed in eo fruftra fui ; nam , ( fuperflua Luce quaquaverfum penitus exclufa , ) fi catruliformes Radii in Aurum incidere, illud
Aurum coerulei Coloris evafit fi flaviformes in Indicum incidere , flavclcebat Indicum. Et fic in ceteris, adeoque hanc propofitionem latis, fuperque, llabilem dic
ccnleam . .
.

Colores albi

&

PROPOSITIO
nigri,

cum

III.

cinereis , five fufeis , intermediis

fpeciei confufe mijlis generamur .

ex Radiis umufiujufque

Afiertionis veritas e pr.rcedenti Propofitionc manifolia ell ; nam Colotes qui non
funt ex primitivis, ( quales non rcpermntur jam reccnfiti , ) per compolitionem generari neccllc eft. At non gravabor tamen fufius probare ; idque potiflimum, cum
Lncem , cui Color albus competit, ex Radiis, quoad qualitates colorificas atque ac
Refrangibiiitatem , hcterogencis componi, caque de caula albere, certillime confiat.

Proponitur itaque jam monfirandum efle , quod , cum omnes omnino Colores ,
quos Prifmata generant, debite conimilccntur, Albedo exinde rcfultabit ; deque tali
miflura perfeci e componenda plures modos, eo quo cogitabam ordine, rcccnlerc a-

nimus

ell

Ac primo rem

aggrefius fum cum pluribus Prifmatibus ita difpofitis , ut Colores

inciderent ,
fic inter fe mifcerentur . Sint
,
Fig. 75. Tab. XI' l. ) tria Prifmata juxta fe fitu parallelo ita difpofiI , utrinque vicinilfimis infit altetis duobus
,
termedium, in morem trium linearum conficientium capitalem litcram grarcam z
Lux per unumquodque Prifma libere tranfiens , excipiatur in papyrum P , pede uno, vel duobus , poftpofitam . Coloribus omnium Priimatum fic in iplam
videbis Colores ifios libi
projeftis , convertantur Prifmata circa proprios axes ,

eorum
F, ac

ta, ut alterum

ABC DE

&

eundem locum

in

GHI

ABC & GH

DEF

&

&

PT

donec talis fit eorum litus ,

ut unius Prifmatis
alterius
Purpura , vel Color indicus ,
Rubor ,
cum Viriditate tertii
coincidant , ficut vides fadtum ad R ;
ex illis Coloribus ita fibi commixtis Albedinem generari
cernes , Colore purpureo & ciruleo
juxta P confpcclo ; rubeo vero,
flavo juxta
albo juxta R ceteros interet ,
invicem accedere

vel recedere

ABC

Quare convertantur

GHI

&

DEF

&

&

T &

dente

Ceterum

matum

in illis experiendis convenit obfervare fequentia

planis refringentibus contenti

Primo

,ACB,DFE,&GIH,
H

fi

fint

anguli Prilina-qualcs

maximus ell , ponatur verius extepraflat , ut illud Prifma , cujus angulus G I

riorem partem anguli contenti Radiis incidentibus
refrailis ;
illud verfus interiorem , cujus angulus A C B ell minimus
Secundo, apertura?, per quas Lux tranlmittitur trans Prifmata , debent cfie magnae; imo convenit, ut tranfitus Luci per tota Prilmata pateat , obllaculo nullo adhibito; neque opus ell, ut experimentum in tenebris peragatur, ficut in aliis quam-

&

&

plurimis requiritur.

Tertio, papyrus PT, in quam Colores incidunt, non nimis dillare debet a Prifmatibus: fufficit diilamia pedum, plus minus , duorum . Has autem aperturas
Uillantiam llatuo , ut Colores eo melius commifccantur ad Albedinem pertcdliorem

&

componendam
Quarto

&

ABC

commifceantur , Prifma
(latuatur in fitu quocunque tali,
tum ingtedientes , tum emergentes, Refraclionem , praeterpropter , aqualem patiantur ,
in eo fitu figatur
Et Colores
e;us ad difiantiam duorum pedum excipiantur , vel ad eam potius, ubi vides flavum.
,

ut Colores ad

etiam
ut Radii,

facilius

fatius

&

ejus

Digitized by

Google

,;

1UCIS COLORIBUS.
&

yt

ciruleum modo contiguos , Albedine intermedia tum evanefcente . Poftea

ejus
I in tali fitu , ut Purpura ejus contingat
figatur aliud Prifma
Ruborem altelinea contaiius notetur
non autem coincidat illi ,
Deinde tertium
rius

GH

&

ABC,

Prifma
E F fic fige , ut ejus Colorum medietas cadat in diftam lineam contaflus
iuod ubi contingit , facile cognofces , intercipiendo Lucem cetera Prifmata ingrefultra citraque transferatur paululum , donec videas Al?iiratn. Denique papyrus
generari . Quam quidem Albedinem
bedinem perteclam in medio Colorum ad
ex variis Coloribus compofitam elfe conflabit , intercipiendo Colores unius , duorumve Prifmatum, priulquam attingant papyrum; nam, loco Albedinis, eos, quos
non intercipis , Colores intueberis .
%
Denique , fi velis , ut Colores cujufque Prifmatis perferius mifceantur , poflis
adhibere plura Prifmata , modo praelio ftnt ; tamen eventus non deerit expeclationi, fi tria tantum adhibeas . Etenim , Colores cujufque Prifmatis feorfum fpcel.it i
rubeus nonnihil militentur in flavo,
non lunt omnino fimplices , fed viridis
fic de reliquis , quemadmodum in fequentibus
purpureus ac viridis in cxruleo ,
inde fiet , quod cum tria tantum Prtlmata adhibentur , non folum
oltendetur ;
indicu: commifceautur in R , fed etiam cxruleus
tres Colores , rubeus , viridis
flavus, una cum omnibus eorum gradibus intermediis, illam Albedinis compofi-

PT

&

&

&

&

&

&

tionem ingrediantur.
Verum , cum tot Prifmata in fitu tam accurato difponere , propter motum Solabonofum fimul inveniatur, nili adhibeaalia incommoda, difficile forfan
tur machina quidam ea de caula fabricata , ut ejus ope Prifmata in defiderato fitu
figantur ; alium propterca modum profero , quo ilta negotio leviori , idque unico
Prifmate, periclitari poteris. Sumatur papyrus, vel aliud opacum corpus attenuatum
in eo confodiantur oblongae rima: fex , aut plurcs
in morem lamina:
, paralleli, quarum latitudines fint xquales dillantiis, aut iis paulo majores. Deinde papyrus illa figatur alicui ex planis lateribus Prifmatis . Sit illud latus papyro obduclum
in papyro excifz litteris / defignentur
)
( Fig. 7 6. Ta!>.
,
refringentium Prifmatis ,
quarum litus elto parallelus ad E
, concurfum laterum
live ad verticem ejus . Papyrus autem debet toti illi plano
E
fuperindui , ncqua Lux, alibi tranimifla quam per prxdiclas rimas, perturbet experimentum.
Prifma llatuatur in Luce Solis, ut Radii ejus per didas rimas id ingrediantur , vel
in illo fitu figatur. Qpo fado
poltquam rctradi fuerint , per eas egrediantur ;
,
qui fic teneatur a Pollica parte Prifmatis ad dillantiam
fumatur alia papyrus
videbis tot lineas Cotrium , duorumve , digitorum , ut in eam Lux terminetur ;
linearum cuique tot competunt Colo/ , quarum
lorum , quot lunt oblongi
res, quot (olent apparere virtute Prilmatum . Nempe, quilibet rima luliit officium
proprios Colores , ciruleum,
unius e Prifmatibus, experimento priori adhibitis ,
iubrum , cetcrofque, generat quali tot Client Prilmata, quot lunt rimi . Porro, ii
longius differatur a Prifmate , coloratas illas lineas paululum dilatari cerpapyrus
interjeda fpatia minui , donec abforbeantur a Coloribus tandem faclis connes ,
tiguis. Et, fi papyrus adhuc longius differatur. Colores a diverfis rimis effetli, rubri cum ciruleis primo, deinde alii cum aliis, incipient plus plufquc mifceri;
fic
fefe paulatim diluent , donec , cum millura fatis abloluta ell , convertantur in Albedinem, priterquam in eorum extremitatibus P ac
mixtura
confufio fe, ubi
quafi ad dillantiam decem, vel
re nulla elt. Et illhzc accidunt, cum papyrus
duodecim vicibus majorem ipla
, vel B
, latitudine planorum Prifma conllituentium , amovetur . Quod fi amoveatur adhuc longius , abfimilium Radiorum
commillio perfeci ior fortalfe evadet , fed Colores purpurei
cxrulei ad P , ac flaintcrjeflum lpatium album minuetur, donec tovi ac rubri ad T, latiores fient,
tum dcllruatur ab illis Coloribus occupatum
In hilce autem experiendis cavendum eit , ut oblonga foramina!, fint accurate
lis

&

&

&

ACED,

& nmx
C

XFL

AD C

Tum

&

PT,

&

nmx

&

&

PT

&

PT

AC

&

&

&

&

xqualibus dillantiis ab invicem dilfita , ne , Luce magis copiola per a,

liquod ingrclfa quam per cetera , Colores exinde generati privalcant ceteris ,

a-qualia

&

mi-

DE RADIORUM

72

&

fic , vicc Albedinis , Colores

apparebunt hinc
;
fortuito fparfi. Illa vero diltantia rimarum I, ut
earundem latitudo,

mifiuram peifecfatn conturbent

illinc

more

&

non male

ftatuitur effe pars digiti , circiter , duodecima , aut ea major forte , It

Pritma faris amplum adhibeas. Quinetiam, fi cupias, ut experimentum fit omnibus
numeris abfolutum , vice Prilmatum vitreorum vulgo venalium , ( qux (unt nimis
gracilia , ) debes amplioribus uti , qualia poliis efficere cx laminis vitreis utrinque
perpolitis ,
conjundfis in morem vafculi priliniformis ; quod vafculum impleatur
aqua clariflima ,
undique cemento obturetur . Non multum refert , quinam fit
hujus latitudo; fufficit , ut fit trium digitorum . Sed refringentia latera debent efle
quatuor, vel lex digitos lata , aut amplius , ut rimar prxfati /, cum diftantiis earum , fiant majores
plures
magis accurati . Sin utaris angullioribus , qualia
vulgo venduntur , Colores externi juxta P ac
dilatando prius deltrucnt interjeclam Albedincm , quam perficiatur per remotionem papyri PT. Et illa praeterea,
qui in totum confiant ex vitro , Colore aliquo , vel viridi , vel flavo , plerumque
tinguntur
Radios ita tingunt in tranfitu , ut Albedincm perfedtam exhibere nequeant .
Jam vero audire videor objeflionem , cx receptis Philofophorum opinionibus depromptam Dicat enim aliquis , quod Colores , revera
proprie loquendo , non
milccntur , fed definiuntur potius ; idque ea de caufa , quod umbra: vicinia , qui
necelfaria crt ad produflionem Colorum, tollitur, cum Radii per diverfas rimas trajetfii commifccri incipiunt ;
proptcrca , quod-, Radiis fic mixtis , quorum motus
inter le diirentiunt , necefle efi , ut ifii motus defiruant alterutros , quibus ceffiintibus. Color omnis perit ,
in Albedinem convertitur . Sic Cartefianus aliquis contendat forte , quod, cum globuli milcentur, quorum rotationes contrariantur fibi ,
necefle efi , ut impediant lefc ,
alternos motus defiruant . Et fic alii objiciant

&

&

&

&

&

&

&

&

&

alia

&

Sed , rcfponfio multiplex in promptu efi ;

imprimis inquam, quod , cum umbrx Coloribus interjeci* primum evanefeunt removendo papyrum P
, Colores tamen non ideo pereunt, neque minimum immutantur, donec incipiunt milecri per
remotiorem dillantiam papyri ;
Albedo non producitur , donec per difiailtiam adhuc remotiorem , mifiura Radiorum omnis generis evadat perfedla. Unde confinium
umbri non efi neccflarium ad Colores producendos , neque Albedo generatur ex

&

fublato.

illo

qui primo omnium mifcentur, nimirum purpureus, five vio,

rubeus , videntur maxime clfe omnium diflimiles , proptcrca quod adverextremitates occupent
Quamobrem itaque motus eorum contrarii non
neque Color albus generatur, antequam ceteri etiam Colores omnes
,

Secundo, Colores
laceus
fas

&

Colorum

deftruunt fefc

mifcentur
Tertio , cuique

licet obfervare , idque nullo negotio , quod Colores non omnino

mutantur, trajiciendo Radios per medium quantumvis luminofum fic Colores Prifmatuin funt iidem , five trajiciantur per fpatium illuminatum , five tenebris involu

tum

& res

omnes eodem modo colorati cernuntur

five conlpiciantur

cum Lumen

Solis trajiciatur per intermedium Ipatium , five cum excludatur,- id, quod tecus cflet, fi Lux in Lucem per idem medium tranfeuntem pollet agere. Quinimo, fi Ra-

duobus Prifmatibus rcfracli fele dccuflent , pofiquam ab invicem dilcreti funt ,

cofdcm Colores efficient , quos alias efficerent , fi non omnino mifccrentur
Id,
quod non poflet evenire, Ii Radii diverfis Coloribus tindli fibi mutuo per eadem fpatia tranfeuntibus mutationem aliquam inducerent.
Quarto , cum in illa dillantia papyrum P
fixeris , ubi Colores Albedinem optime componunt , flatuatur alia papyrus Y Z ad dillantiam duorum , vel trium , digitorum a Prifmatc ,
in ea notentur linei colorati , tum exfeindantur illi pardii

tes

&
&

papyri, in quas didis linei cecidere; fadlis, eo patio , rimis oblongis v, v, v,

sque latis ac dillantibus
deinde papyrus
squalibus , ut
, parallelis
Y Z in locum fuum reftituatur tres digitos , circiter , a Prilmatc dillantem , ut

y, v, v
illa

&

per

Digitized by

GpOgle

LUCIS COLORIBUS.
per rimas ejus Lux colorata trajiciatur ad alteram papyrum
quod , li parum deprimas papyrum
fafto, poliis obfervarc
lores,

7j

PT longinquiorem;
YZ

mittat ceteros

quo

ut purpureos Cotranf-

&

rimarum ejus impingentes intercipiat

Albedo ad papyrum P T convertitur in rubeum Colorem

caeruleos fuperiuribus labris

aut ci-

&

flavi labris inferioribus intercipian:

(in attollas eam , ut rubei
, vel flavum
caetur ceterique perlabantur , Albedo illa convertitur in purpureum , indicum ,
ruleum ; perinde ut fleri oportet in mixtura Colofum , nam, unis e mixtura fubla-

trium

&

&

formam reftitui
debent ad propriam fpeciem
,
reliquis flantibus , papyrum alteram P
in meQuinto , papyro Y Z fublata
ditullio Albedinis acu perfora , ut Lucis ejus alba portiuncula trajiciatur , quam dead dillantiam quatuor, vel fex, digitorum
inceps accipe in aliam papyrum , ifti
At, quomodo Colopoflpolitam, &, vice Albedinis , Colores iterum apparebunt
res illi de novo generari potuiffent , fi deflruerentur in produftione , potius quam
mifccrentur, non video. Concedendum eft itaque , quod tantum mifcentur,
quod
promanantes a diverfis rimis,/, /, decutiant fele in
Radii variis Coloribus tintti ,
poftea divergentes ab invicem , gradati
fegregandifto foramine acu effetto ;
,
tur ,
fegregati proprios iterum Colores depingunt , quemadmodum poflhac fufius
tis

alteri

&

PT

&

&
&

&

&

Ad eundem praeterea modum, fi Speculum aliquod planum

exiguum
papyrum effeflx , ita quidem , ut aliquos ex
flatuas in medio Albedinis, ad
albificantibus Radiis aliorfum , veluti ad />r, reflcftat; Lux alba fic reflexa degenerabit in Colores, quos videre crt ad p t papyrum objiciendo . Etenim , Radii finiti
commifli , inclinantur ad
in Albedincm ad Speculum
cum diverfis Coloribus ,
fc invicem, propterea quod adveniunt a diverfis fiffuris /,/,/,/,/,/. Atqui tantum divergunt a Speculo, poftquam reflectuntur , quantum antea convergebant. Diexplicabitur.

PT

&

vergentes itaque paulatim diffocientur , ac diflociati proprios Colores non fecus exhibebunt , quam fi nunquam findent commifli . Liquet ergo , quod in miftura Radiorum divcrficolorum dilpolitiones ad efficiendos varios Colores non deflruuntur, utut
Albedinem exhibeam , dum coinmilceantur fibi .
Ad haec , lamina K , fi valde obliquetur ad Radios in ipfam incidentes , non amplius alba apparebit, fed , vel cum rubeo, vel caeruleo Colore imbuta, prout , vei
verfus verticalem angulum , vel verfus bafin Prifmatis inclinatur ; id , quod nullo
modo accideret ; fi alba Lux, quacum illuminatur, homogenea edet; quandoquidem
fpecularia corpora reflectendo Lucem , non mutant Colorem ejus . Sed hoc
alba
cx eo evenire fatendum efl, quod in Speculum , quando incidentibus Radiis admodum obliquatur , pauciores cx obliquioribus Radiis in illud incidant , inque reflexa
Luce major fit copia Radiorum minus obliquorum, qui proinde praxlominantur ,
proprium Colorem oftendunt , quem non pollent exercre, fi, ad Albedinem Lucis
incidentis producendam , non tantum cum aliis Coloribus mifccrentur , fed revera
Ceterum nota , quod in ifthoc experitranlmutarentur in uniformem Albedinem
mento faciendo , praeftat laminam non perpolitam , fed luperficie nonnihil alpera,
( qualis efl nummi argentei , vel charta;, &c. ,) pneditam adhibere.
Praeterea , vulgo notum eft , quod ex pulveribus diverficoloribus inter fc commiftis novus Color emergit ; tamen , fi pulveres illi infpiciantur Microlcopiis , omnes videntur tinfti propriis Coloribus . Adeo ut , ex miftura pulverum , Colores
proprii non lieftruantur , fed permifeendo tantum Color novus eliciatur . Verum
lidcm plane Colores ex miftura Colorum Prifmatum ac pulverum producuntur .
Sic , pulvis caeruleus cum flavo miflus producit Viriditatem ;
eadem Viriditas
etiam producitur ex miftura Radiorum tinflorum cum caeruleo
flavo ;
proinde non dubium eft quin Colores novi ex coalelcentib*. Prifmatum Coloribus , non
,
fafla adimi latione lea miftura tantum, fimilitcr oriantur . Ceterum, ut nullum dubitandi locum relinquerem , effeci , ut pulveres Colorum principalium , quos Prifmata generant, rubei, flavi, viridis, caerulei ,
purpurei , in proportione certa mifcerentur;
prodibat , tamen ifti Colores ad fenfum pe, licet Albedo perfetta non
quoddatn genus Albedinis fulcum
riere ,
obiturum , five mediocre iuter Albc-

&

&

&
&

&
&

&
&

Pars

&

II.

di-

Digitized by

Google

DE RADIORUM

74

&

Nigredinem , producebatur : Quod noflro propofito non minus

Albedo perteda prodiiffet ; quandoquidem fulcus ille ab albo perfido tantum ditfert quantitate Lucis , non autem fpecie Coloris ; ut exinde patear , quod producitur ex albo cum Nigredine contemperato
Neque expedandum
ut mihi videtur , alium quam folcum Colorem c tali pulverum miltura geneell
,
rari
Nam , cum pulveres colorati intromittant maximam partem Lucis , illam fere folam refledentes , qua: apta ell ad exhibendos proprios Colores , ut oilendetur
poflca ; eorum mixtura maximam quoque partem Lucis intromittet
Unde , pro
Albedinc perfida, talis Color generandus elt, qualis efficitur ex Albedine ,
Ni-

dincm pcrfcdam
infervit,

quam

fi

&

gredine mixtis,

id ell, fulcus

Attamen non eo

inficias

quin tales forte pulveres

inveniamur , praflertim inter mineralia, qui tantum Lucis refledant , ut mixti exhibeant Albedincm perfediorem , quam hadenus vidi ex mixturis effedam . Ceterum , quod pulveres Coloribus tantum quinque praecipuis tinctos mifccbam , non
ideo cogitandum ell Albedinem ex quinque folis produdam fuilfe , fed ex omnigenis . Nam, in omnium corporum Coloribus alii latent principalibus commidi , licet minus fortes , ut a principali feparati non cernantur ; fic , in caeruleo pulvere
latent cyaneus
indicus aliique gradus omnes ufque ad viridem , aut flavum fortallis ex una parte ,
ad intenfum purpureum ex altera ; utut carrule us (olus appareat, quod fit ceteris longe copiofior.
Experientiis hifcc admonitus in mentem prxterea revocabam , quod corpufcula ,
illuc volitantia , varios Colores exhiquat conlpiciuntur in Radiis lolaribus huc
bent, modo quilquam ea diligenter obfervet in cubiculo quaquavcrlum Luci occlulo, prxtcr unicum foramen , per quod illuminantur i
tamen, cum illi pulvifculi in acervum congregantur , nullus omnino Color apparet , prarterquam fulcus
Non minus appolita ell oblervatio, quod , cum aqua, fapone in ea foluro, paululum inlpiffiita oc in fpumam, agitando, converfa fuerit , poflquam paululum con-

&

&

&

&

llitit fpuma ;
in lingulis bullulis , ex quibus conglomeratis efformata ell , innumeomnis generis Colores acutius infpicienti apparuere ;
tamen fpuma , ad tantam
dillantiam (pedata ; ubi Colores in ungulis bullulis ab invicem diltingui nequibant
apparuit perfode candida.
Patet itaque Colores Prifmatum revera non dellrui ad Albedinem producendam,
fod commilceri tantum ; quandoquidem emergunt immutati , cum Radii coeuntes
decuffavcre ,
luhlcquentcm divergentiam , iterum diffociantur ;
proprios
, per
etiam Colores exhibent , cum aliqui copiofius , quam ceteri , refleduntur . Atque
lubalbus Color e millura pulverum omnigenis Coloribus praeditorum, ut
Albedo
perfodior e divcrficoloribus bullulis , fine aliqua congredicntium Colorum mutatioemergat.
hxc
poilularc
videatur
ut
nullus
non
ne, fimiliter
Ad
cum rei dignitas
,
moveatur lapis, prxter modos prxccdcntes componendi Albedinem, lubet adhibere
poffis
tertium ,
deinde
experiri
magis
forte
quartum
quo facilius prxdida
,
,
cum evidentia
Polito , quod Sol illuceat obfcurato cubiculo per unicum tantum foramen F ,
(.Fis. 77. Tab. XVI., ) cui Prilma
affigitur , ingreiTam Lucem refringens
ad PT. Juxta Colores in papyrum P
fic proiedos , teneatur alia papyrus Z, ut
illuminetur a colorata Lucc, quam altera papyrus
refledit . Quo fado, papyrus Z lic illuminata Radiis omnium Colorum a
confufe reflexis, apparebit alba . De hoc autem fpcciminc maxime luculento
facili juvabit oblervare fequentia
Primo, quod, auferendo papyrum
ne Lucem amplius ad Z refledar, c confoquente defcdu Lucis in
folam Lucem coloratam a
per
cognofcas eam illuminari

reflexam.
Secundo, fi papyrum Z ipfi P
valde vicinam teneas , ut una pars ejus magis
illuminetur ab uno Colore ,
apparebit alba , fed ejus
ipfa
Z
non
alia ab alio,
partes ab omnibus Coloribus illis lingentur , quibus funt viciniflimst . Sin ipfa Z ad
majorem a P
diitamiam transforatur , ut omnes ejus partes xqualitcr fere ab o-

&

ri

&

&
&

&

&

ABC
T

PT
&

PT

PT,

PT

&

mnibus

Digitized by

Google

LUCIS COLORIBUS.

75

milibus Coloribus illuminentur, ex illa Colorum mixtura generabitur Albcdo . Patendentibus intercipias. De reri ratione, fi quemlibet e Coloribus ad papyrum
Z , illud Z non amplius albefcet , fed evadet coloratum , pro mixtura ,.
prolapfi componunt
quam ceteri Colores in ipfam P
Denique , quod Albcdo illa
, non deflruendo Colores , fed tantum mifcendo ,
cernuntur beneficio Radiorum non fegeneratur, exinde pateat, quod Colores
cus Oculo mixtira incidentium , quam papyro Z . Itaque , fi Colores deftruerentur
potius , quam milcerentur ad Z , etiam dellrucrentur ad corneam tunicam Oculi
vel pupillam, ubi tamen certiifimum etl , quod milceantur tantum , ut decurtantes
pollea di vergant ad varias partes reti nat, &.fic excitent phantafmata propria . Quinlmo , fi Radii tinfli cum diverfis Coloribus , dum per eadem fpatia confufe tranfdilpofitiones mutare , quas quilibet habent
eant, poffent inter fe invicem agere,
ad expingendos proprios Colores ; omnes omnium rerum Colores conturbarentur T
fe mutuo tranfmutarent, dum per aera tranlmittumur : ubique fcilicct Radiis afic in Coloribus viborum corporum omnigenis Coloribus tinilorum occurrentes ,
iibilium nulla elfet certitudo , conllantia nulla .
Quartum prteterea modum delcripturus , quo Colores in Albedincm mifceri poffint , pono
( F>. 79. T,tb. XVII. , ) erte Prifma foras ante foramen F difpofitum , quod refradtum Lucem in obtenebratum cubiculum tranfmittit verfus
Lentem
convexam (ume , cuius focus ell ad dillantiam femipedis , vel
pedis unius, duorumve, (quale etl objeilivum vitrum Perfpiciili bipedalis ,)& eam
llatuc pauio plus dillantem a foramine F , quam focus diilat a (e ; ita fcilicct ut
fit autem
Lux colorata per eam deinceps trajiciatur , ficut videre eft in (cbemate
ejus latitudo , five apertura , tanta , ut omnes Radios tranfmittat . Deinde , cum
Lentem in dicio fitu llabilitam feceris , pone llatuatur papyrus
, in quam Ra-
dii hi rcfra&i terminentur , eamque primo colloca proxime ad Lentem , deinde ad
videbis Colores purpureum P ,
majorem dillantiam continuato motu transfer
eoufque minui , dum omnes convertantur io Albedirubcumque T, contrahi ,
ncm , puta , ad
quatuor . vel fex pedes , aut longius forte dillantem a Lente ,
,
pro convexitate ejus, vel pofuione . Deinde, fi papyrum adhuc longius transferas ,
Colores iterum emergent , fed in fitu contrario , rubeo ad t conspeito ,
purpu r, differentia intercedit , praeterquam
reo ad ; neque ulla inter cos ad
efleflum ell , ut omnes Radii raquod fitus fit contrarius . Scilicet , a Lente
diantes ab aliquot punclis foraminis F, in totidem iterum punflis congregentur ad
papyrum
fic omnes omnium Ipccicrum , tum Purpuram ad P , tum Rube;
ibi confudinem ad T, tum alios alibi Colores efficientium , convergunt ad X,
fe miicentur ad Albedincm generandam , de qua imagine alba
orbiculari , monebam lupra . Poilea vero , cum fefe decurtavere in
tendunt ad ,
, Radii
tk
ad t, adeo ut Colores expingantur ad P ,
* , per eofdem Radios P a..
t,
iidem ad T,
t, per eofdem
fic de aliis. Unde liquet iterum, quod
dilpofitiones Radiorum aillimilium ad diverfos Colores producendos non delinuntur
per eorum mixturam; quandoquidem eoldem expingunt, cum legregantur, quos an-

PT

fledlatur ad

PT

&

&

&

ABC,

MN

MN

Tum

PT

&

&

PT,

&
te

&

&

MN

&

&

&

&

&

&

PX

TX

mixturam expingebant

Porro , fi Radios cujulvis Coloris intercipias , interponendo aliquod corpus opaprope Lentem
ceteros facias mirtos , videbis non modo Gotones in,
P
ac * t ; tolli , led
Albedinem
dellrui ,
ejus vice
pranerlabcutium , gene, qualis efficitur per mixturanr-Radiorum
rari . Sic, fi Radios intercipias ollendentes rubeum ad N, Rubedo T, ac r, tolletur , ac Albedo X convertetur in catrulcum . Vel , fi fdtas tum rubeum ad
,
tum purpureum ad
intermedios flavum, viridem,
caeruleum praetcriapfos
,
mittas, ex eorum millura Viriditas producetur ad X . Et lic, praetermittendo quos
velis ,
fillendo alios pro arbitratu , poliis experiri mixturas quaslibet ,
explorare qui Color inde generabitur , modo pretium laboris expcrieutiam illam judica-

MN

cum

terceptos c papyris

&

&

&

Colorem aliquem

M &

&

&

&

veris.

Ve-

,,

DE RADIORUM

'6

Verum

cum

experimenti hujus dignitas videatur exigere , ut fumma cum dilipenitus explicetur , dura plura de Coloribus limul complebitur
&. exhibet , quam in unico tantum experimento (olent latere ; non gravabor modum copiofius oftendere , quo Radii mifcentur ad X ,
nonnulla poiimodo fcitu
non indigna patefacere Itaque, concipiantur tales Refrabiones in Prifmate fieri ,
ut Radii incidant in varios circulos ad lentem
, qui varios gradus Refrabionis patiuntur, prout explicui in procedentibus , fitque
( Fig. 79. Tab.
XVII. ) oblonga imago , compqfita cx procedentibus circulis
in Lentem projeba , quorum circulorum extremi duo lunto P
purpureus ,
S
rubeus Porro
foraminis , per quod Lux in Lentem trajicitur , cujus foraminis
fit /F/ diameter
punbum aliquod , ut F , primo confideremus , a quo venientes Radii dibos circulos PQ,
efformant
proterca, cum Radii, eun, tqtamque imaginem
dem quemlibet circulum efformantes, fint homogenei , ponatur, quod Lens fit tali
figura prodita , ut eos omnes ad eundem illum circulum, ( puta , rubeum ST, )
pertinentes, verfus punbum quoddam Z exabe refringat; quod fieri poife per Lentem convexis hypcrbolis terminatam , ut
per Lentes aliter formatas, Carufhu in
Dioptrica 81 Geometria edocuit. Eft itaque Z focus Radiorum FS,
cetero,
rum uniformiter rubeorum ,
rcba F Z duba erit axis Lentis
Praeterea , cum
Radii FP , FQ, ceterique conficientes alterum extremum circulum
Colorem
purpureum ofiendant ,
propterea magis refringantur quam alteri tendentes ad S
illi ideo emergent ad punbum quoddam aliquanto propinquius quam Z , velu;
ti ad Y, ut ii facile percipient
, qui llorunt focos Lentium cfte tanto propinquiores
libi , quanto major eft carum vis refrabiva
Liquet itaque Radios in Coloribus
Refrabionibus abfimiles ad diverfos focos convergere . Sed , cum eadem Lens pluribus focis haud queat aptari ,
ideo , cum Z (upponatur focus , in quem omnes
Radii , ad circulum rubeum
pertinentes , exabe conveniant, Radii pertinentes
ad alterum circulum
purpureum, omnes in ejus focum Y exabe convenire nequeunt ; attamen eorum concurlus juxta Y in axe tam proxime accuratus erit , ut
quoad fenfum
experientiam omnem , habeatur pro accurato
Quinctiam , fi Lens
ponatur fphxrice convexa , ut neuter focorum Y , vel
Z, ftribe loquendo , poflit eife accuratus ; tamen , quantum ad profentia fpebat ,
ro accuratis habere liceat
Itaque concipiendo , quod Radii manantes a
,
o
s
.convergant ad Y
ibi decu(Tames divergant itidem ; patebit, quod hi
Z
duo Radiorum penicilli concurrent ,
mifcebuntur in fpatio focis Y
Z intermedio , veluti ad r , modo Lentis centrum R ponatur intermedium circulis
,
modum
Radii
ceterorum
generum
convergent
in
alios
focos
Ad eundem
.
ipfis
Z
Y intermedios, ac tanto propinquiores ipfi Y, quanto major eft eorum pallio
refrabiva. Sic, focus viridiformium Radiorum cadet in medio fpatio, veluti ad X
Radiique cxruliformes convenient citius inter X
Y,
fiaviibrmes longinquius
inter X
Z / ac ceteri Colores intermedii in fpatiis intermediis , eorumque penicilli lefe dcculfabunt ultra citraque
locum t ; ita tamen ut iftz decuftationes fint
eo denfiores , quanto fint ipfi t Viciniores ,
ut
fpatium X t fit minimum, per
quod omnes Radii tranfeunt manantes ab eodem punbo F . Non dilTimili modo ,
Radii venientes ab alio quovis punbo foraminis, ut f, fi fint rubriformes, convergent ad z ; fin purpuriformes ad y ;
ad intermedium aliquod punbum , fi fint
intermedii generis
eorum concurfus denfiftimus erit in loco medio, veluti xl.
Atque adeo , ex Radiis ab integro foramine /F/ manantibus , foci maxime refranfoci minime refrangicibuium jacebunt in_ fuperficie y'!
ad Lentem proxima ;
bilium jacebunt in alia fuperficie a Z z a Lente remotiflima , focique mediocriter
refrangibilium jacebunt in aliis intermediis (uperficiebus . Et fic omnes omnium Radiorum foci totum fpatium y z zy , a (uperficiebus iftis integratum, occupabunt,
in eo praecipue penicilli deculfabunt
commifcebuntur
I teneatur in meJam ex nac deferiptione venit obfervandum , quod fi papyrus
dio dibi fpatii yzzy, ut in eam Radii terminentur , ubi eft dcnfifiimus eorum
con,

gentia retegatur

&

&

MN

PQRST,
&
& T

ST

PT

&

&

FT

&

&

PQ,

&

&

&

ST

PQ

&

MN

PQ &

&

&

&

&

ST

PQ &

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Diqitized

by Googk

LUCIS COLORIBUS.

77

&

miftura ad Albcdincra generandam perfediffima , Radii viridi formes

concurfus
tendentes ad focos in papyro fitos, in eam incident intra literas xx . Sed rubriforin fuperficie
fitos , ut didum
mes venientes ab
, ac tendentes ad focos
Et pari modo, purell, incident in papyrum intra literas // , paulo vicinius ad I
puriformes incident in eundem locum //, dum tendunt a PQ_ad focos fitos in fu.
Ceteri autem Radii cadent in alia fpatia inter xx St II mediocria,
perficie
tpfilque x x tanto viciniora , quanto foci eorum minus abfint a papyro . Liquet itaque , quod totum fpatium xXt l non debet albefeere , fed pars ejus tantum media
commifcentur . Etinter literas x St l interiores lita , ubi fcilicet Colores omnes
Radii viridiformes cadunt foli , qui proinde tinenim , in extremitate x verius
gent extremitatem illam cum Viriditate . Ad alteram autem extremitatem verfus
Rubore . Qui dida perpenI , nulla mifcetur Viriditas , fed Purpura fantum cum
det etiam facile concipiet, quod, cum papyrus paululum transferatur ultra citraquc , Colores alii , praeter Viriditatem , apparebunt ad extremitatem imaginis ver.v cxius H. Sic videlicet , inter P
7, purpureus apparebit extrinfccus; inter y
viridis ad x ; deinde flavus inter x St. z \ ac rubeus denique ad z i St
ruleus ;
pqftca perpetuo . Ad alteram autem imaginis extremitatem verfus I utam , rubeus
ufquc ad /, ubi commilcetur Purpura: . Qua: quidem mixtura dat
erit extimus a
pallidum quendam Colorem , nunc ad rubeum nunc ad catruleum nonnihil vergentem , pro varia proportione miliorum ; at ultra / , Purpura femper confpicietur
multo magis diftantia
Ceterum , cum dillantia inter y , St z , valde parva fit ,
five v
inter
St t
/, hoc ell , latitudo limbi colorati , propter fummam ejus
r/, nifi acrius obfervanti,
exilitatem, confpcflui vix patebit, fed totum fpatium x
apparebit album
ha:c advertiflem, experiebar deinde an refponderent prseconceptis ;
, licet
male fucceflit primo , dum utebar angufla Lente, pollea tamen ,cum adhibui Lentem ea de caula latiorem, ut angulus
five xy /, St inde x /, five Xr,hoc
ell , latitudo didi limbi colorati fieret major , quod optabam evenit . Adhibeatur
igitur Lens, cujus latitudo, five apertura , fit trium digitorum , aut major eo, foci autem longinquitas, pro lubitu , pedum trium , vel quatuor ; tum ea collocetur
ad dillantiam fex , vel odo , pedum a foramine /F/ , ut Colores P Q_R S
, in
eam prolapfi , ulque ad extremitates ejus extendantur , nullis tamen prseterlabentiI pone collocetur,
transferatur ultra utraque;
ad exbus . Deinde papyrus
videbis omnes*Pri(matum Colores a Purpura ad Rutremitatem imaginis verfus;
lucceflivos . Sed , ad alteras imaginis partes verfus I , inbedinem ufque gradati
Rubedinem ad y confpicuam , neque Viriditas, neque alius
ter Purpuram aa 3 ,
purquifquam ex intermediis Coloribus apparebit , nifi forte qui finit ex rubeo
pureo mixtis; quemadmodum ex eo cognofcas, quod, cum intercipis extremitatem
Purpura: , ope corporis opaci juxta Lentem ad P inrerpofiri , ille limbus imaginis
verfus I fiet rubeus ; fin extremitas Rubedinis ad
intercipiatur, limbus idem fiet
purpureus. Et hinc ell, quod tranlitus a Purpura ad Rubedinem ex hac parte imaginis fiet multo celerior , quam ex altera verius
Colores omnes interve, ubi
niunt . Ceterum , cum didorum Colorum latitudo tam exigua fit , ( fciiicet haud
major centcfim.a parte digiti, ) ut, nifi vitra fint bene polita
a venis libera ,
inluper experientis diligentia
curiolitas folito major , forte excidet propofito .
Quamobrem, in majorem evidentiam rei
experiendi copiam, addo, quod, fi Microlcopium fumas, atque ita difponas, ut papyrum aliquam affixam lamina:, fuper
quam objeda collocamur contemplanda , diffinde amplificet , dein ita flatuas , ut
imago lucida x
t l incidat in illam papyrum, Colores in ejus limbo fic ampliatos
videbis lat manifeflos.
Verum , cum millura Radiorum, quoad Colores diflimilium , non fit adeo perfeda in hoc fpecimine , quin ut c Coloribus aliqui in extremitate Albedinis appareant , ( licet tam exigui , ut incautus forte non advertat ; ) placet infuper oblervare , quod , fi vicc Lentis refradonx Speculum concavum accurate formatum
per-

ST

zZ
.

yYy

&

&

&

&

&

&

Cum

XYf

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Digitized by

Google

VE RADIORUM

perpolitum adhibeas , difla miftura fiet omnibus numeris perfefla. Etenim irregularitas illa , qua Refraflioncs ita perturbamur , in Reflexionibus nulla cft ; fed Rautcunque refrangibiles , ad cofdem tamen
dii , quofeunque Colotes depingentes
angulos reflefluntur , in quibus incidunt . Quamobrcm ; fi
( Fig. 80. Tab.
XVII. ) fit Speculum ellipticum , cujus foci fint F fic
Radii omnes a punflo F
manantes , cujulcunque fint generis , five Purpuram ad P , five Rubedinem ad T,
five alios alibi quofeunque Colores ad Speculum exhibentes - omnes accurate conveniunt in eodem punclo
Quinimo , licet Speculum
non fit ex elliptica
.
figura Tegmentum , fed e (pherica , modo Icmidismcter Sphxrx, hoc eft, didantur
ejus a focis prxdiflis F
fatis magna fit , puta , trium , pluriumve , pedum ,
,
tk diflantia focorum valde parva , puta , non plus quam unius digiti : fi hxc , inquam , ponantur , Radii ab F manantes adeo propemodum convenient in
, ut
illud
eodem modo Radii mananquoad fenfum , pro exaflo Foco habeatur ;
,
tes ab aliis punflis, ut /, ipfi F vicinis , in aliis, ut x , ipfi
vicinis , quamproxime convenient. Et fic omnes omnino Colores refleflentur a Speculo
in unumquodque punflum imaginis
, totamque exhibebunt albam.
Sunt
alii modi componendi Albcdinem ; quemadmodum , fi vice Lentis , Speculivc, duo Frifmata I L
( Fig. 8t. Tab. XVII. ) in fitu ad confimilc
, K
Prifma
parallelo , ad difiantiam aliquot pedum juxta polita , adhibeantur ,
qux Radios in contrarias partes refringant , faciantque verius
convergere , quos
Prifma
divergentes effecerat . Colores ad
congregati component Albcdinem , ac pofi decullationem lub propriis , ( ut antea , ) formis ad r denuo apparebunt .
Opportuna hic alia fubit aflertionis demonflratio , quod Colores in concurfu nen
deftriuinrur ad Albedinem efficiendam , fed commifcentur tantum ; utpote , rotam
dentibus undique in perimcito confit.im ita collocabis juxta duo Priimata I L
K
praxedenti experimento , ut c Coloribus alivel juxta Lentem
,
, in
proqui in dentem alkjuim impingant, dum ceteri per intervallum inter illum
ximum dentem prxterlabantur ,
in chartam ad prxfatum Colorum concurlum
videbis fingulos Colores
excipiantur . Tum rotam imprimis lenre circumvolve ;
cnartam , line aliqua Albedinis apparitione , fucccffive procedere ; poflea , fi roram tam celeri motu circumagi facias , ut fucccnuuiantes Colores propter velocitatem confccutionis ab invicem diliingui nequeant , tranfmigrabunt in Albedinem ,
amque , quoad fenfum , homogcncara , fine aliqua Colorum apparitione , tx quihanc Albedinem, e
bus celerrime (e mutuo confcquenribus Albedo illa efficitur,
Coloribus illis lucccflSve commillis, componi , per fe manifeftum eft.
e commillis Coloribus
Quinetiam Aibcdo non tantum ad locum concurfus
Colocomponitur , fed etiam ad foramen / F/, ubi Lux modo tranfiit, Prifma
res nondum apparuere, quandoquidem omnes Radii quibulcunquc Coloribus aflex convergunt , ab alio quodam punflo
fli
qui ad pu nilum quodvis imaginis
,
ar
fpatium/F/ ,
x,
fic iidem Kaoii ad utrumque
foramini /F/ manarunt,
nailcentur,
utriulque Albedinis eadem eft compofitro.
At, hxc clariora lient obfervando , primo, quod rei alicujus , utcunque figuratx
applicatx ad foramen /F f, umbra diftinfte projicitur in papyrum Radios excipientem adX. Quinimo bulltillarum acris in Prifmate latentium ,( ficut vitris omnibus contingere folct , ) umbras videre licet ad inllar macularum in diclam papyrum projeflas : id , quod nullo paflo contingere potuiflct , nili Radii manantes ah
Et li.
aliquot punflis ipfius /F/, in totidem punflis rurfus convenirent ad
cet non esadVe conveniam in ii (dem punflis manantes ab iifdcm, cum Lens refraproinde Coloies nonfloria, vice Speculi, adhibetur, ut in Figuris 78,
79 ,
Umbra , ficut fuic explicui tamen (patium ,
nullos generent in confinio Lucis
tn quod conveniunt, ta nullum cft, ut pro punflo lenfibili terme habeatur.
Secundo, fi Lentem , in Figura 78 , ita ftatuas , ut xquidiltct a Focis ejus F
ultra Levtin medio pofita ae deinde Colores excipias in papyrum
, tum

&

MN

MN

& X

&

PT

*X*

&

ABC
ABC

MN

MN

&

&

&

&

&

xX

&

&

&

&

xXx

&

&

&

&

PT

tena,

LUCIS COLORIBUS.

79

tem verfus X, tum citra verius Fi alternis temporibus admotam; portis obfervare,
quod Colores eodem plane modo apparent , diminuuntur , & in Albedinem paulatim convertuntur , dum difta papyrus motu lento & continuo^ transfertur ad F,

&
&

divergentia Colorum ab F ,
convergentia
atque dum transfertur ad
; aaco ut
ad X, omnino fimilis fit. Pari ratione, fi papyrus * t lente moveatur ad X, juxeodem modo
ta
p t moveatur ad F , iidem Colores confpicientur in utraque ,
definent in Albedinem ; hoc tantum excepto , quod eorum fitus contrariatur , proadeo divergentia Colorum ab utrifque
pter decuffationem Radiorum in
; atque
F,
X 1 fimilis ell . Qpid itaque concludendum ell exinde , quam quod eodem
ad F antequam divaricaverunt ab invicem ,
ad
ubi
modo commifcentur ,
rurfus congregantur in Albedinem ? Sed , ut comparatio modo fatla evadat illuftrior 1 venit obfervandum porro , quod cum papyrus llatuitur ipfi F contigua ,
amovetur verfus * t ,
amovetur deinde verfus p 1 1 St poltea llatuitur ad
,
X, in utroque cafu, primo degenerabit in Coloquod, inquam, Albedo ad F,
res fecundum extremitates ejus, dum in meditullio manet alba; cujus rei ratio non
ell alia , quam quod Radii divergentes perinde fegregantur in confinio Lucis
Umbrx. oie polito, quod Radii divergant a fpatio Yf\Fig. 81. Tai. XVIII.) alii
quidem paralleli tendentes ad A B , atque alii ad priores inclinati (ed inter fe paprima fegregatio fiet in extremitatibus juxta lineas FA,
ralleli tendentes ad
;
/D, ultimaque in medio, veluti ad g: nam, linea pt inter F /,&g dufla, virr, ab invicem fegregantur , fed
dere ell , quod paralleli juxta extremitates p q
mixtim tranfeunt per intermedium fpatium as.
Tertio , ficut Lens
, in Fig. 78. Tai. XVII. refringendo Radios divergentes
ibi conficiant Albedinem
eodem modo , fi illi
ab F , facit ut convergant ad
,
iterum trajiciantur per aliam lenRadii , poitquam decurtavere , divergentes ab
priori fimilem ,
fimiliter politam, inter focos
tem
, ( Fig. 8;. Tai. XVIII.)
r, id ell , aequali ab utrifque dillantia ; Colores fic ad x fecunda vice
ejus X,
congregati Albedinem rurfus component , ficut ante compofuerant ad
; hoc tantum interpofito dilcriminc , quod apparebunt in limbo Albedinis ad x duplo latioX , atque infuper in litu contrario .
ris , quam , ( e mox ollenfis , ) apparent ad

&

&

&

&

&

X &

&

&

CD

&

&

MN

mn

At

X &

&

&

Speculis, ut diflum ell, adhibitis

qua;

X,

Lucem

aliquoties repercutiant,

&X

illi

Co-

&

x , evadent omnino fimiles ,

lores erunt nulli ; atque adeo penicilli F
* . Concludendum elt
fimilis fiet decuflatio ot commixtura Radiorum ad F ,
,
modo trajicitur per Prilma, licet Albedinem exhibeat, taitaque, quod Lux,

&

cum

&

men
mox

ab invicem per divergentiam

condat ex Radiis heterogeneis confufe mixtis ,
difcelfuris, qui,portquam ita fegregantur, propriis apparent formis; fin iterum
fic prarterea in infinitum.
congregantur , Albedinem rurfus componunt ,
Imo vero Lux non folum componitur ex omnium Colorum Radiis , ut egredinondum difeernitur in Colores illos , fed etiam cum nondum attitur Prifmate
antecedenter ad omnem Rcfrafl ionem ;
inde , non mirum ell ,
git Prifma ,
quod , cum fegregantur in Colores , virtute Prifmatis Radios inaequaliter refringenColores iterum commifcentur ope Lentis, aut alio quovis modo pnemonltratis ,
to, quod, inquam, rurfus componunt Albedinem: neque hoc folum exinde confirmatur , quod Lux e Coloribus compofita primigenia; Luci perfimilis fit ; fed etiam
conceptus non ed durior,
ex eo , quod Radii penitus differunt Refrangibilitate ,
quod differunt Coloribus; imo, cum eidem Rcfrangibilitatis gradili Color idem perpetuo competat, ( ut purpureus maxime refrangibilibus , rubeus minime refrangibific porro ; ) quid aliud ab illa cognatione innuitur , quam quod fiat conJibus ,
genita ,
, fortaffe , quod a communi quadam caula dependent P Sed , in hujus rei
majorem evidentiam , olkndam praeterea , quod Radiorum Solis aequaliter incidenlium quaedam genera reflefti poliunt, dum alia per reflectentem fupcrficicm trajiciuntur ; adeoque diverfos Colores diverfis Radiis ante omnem Refractionem ineffe .
Sit
( t-rg. 84. Tai. XVIII. ) Prifma, quod excipit Radios , in obfcurum cubiculum per foramen F uno digito latum trajectos , eofque refringit ad papyrum

&

&
&

&

&

&

&
&

ABC

vel

8o
vel

BC

p.t rictem

I iis

F.

RADIORUM

oblidentem apud

non omnes

T
T

porro autem

cum

fuperficies Prifmatis

&

reliingat Radios verfus

plurimos reflectat : eos apud P
, fed
fide etiam cum alta papyro K. L , in morem albas imaginis foramini F perfimilis
terminante . Deinde , converte Prifma circa axem ejus fecundum ordinem literarum
videbis , tum amplitudinem Colorum ad
quantitatem Lucis
, tum

ABCA, &

ad P augeri perpetuo , donec tandem , cum Rcfraftio ad planum E

fit maxime
obliqua , Colores ad
incipient evanefccre ,
reflefti ad P ; purpureus primo
;
tiavus , 8c denique ruber , cujus quidem Lucis acccfTu
deinde caeruleus , viridis
imago P fiet inulto lucidior , quam antea. Interea vero , dum Colores ad
gra
datim evauelcunt , videbis Albedinem ad P paululum mutari ,
nonnihil vergere
catrulci , qui primo reflectuntur, id,
ad caeruleum, per acceflum nempe purpurei
quod nullo modo accidille potuilfet , ntfi Radiis , prout a Sole veniunt , diferimen
inefle concedatur
fcilicet , quod ex iis quidam , ad efficiendos rubeum
flavum
difpofiti, pertinacius
cum minore RcfraCtione penetrant fuperficiem
verfus
pcrlabuntur; dum alii , ad exhibendum purpureum
catruleum parati , fuperficiem dictam aut penetrant languidius , majores RcfraCtiones patientes , aut , fi nequeant penetrare propter nimiam eorum obliquitatem , tum facilius
citius reflectuntur ad P , iis primo omnium reflexis , quorum potentia ad illam fuperficiem
penetrandam fit minima , id eff , purpuriformibus ,
ceteris deinde fuo ordine ,
prout Incidentia fit magis obliqua , donec rubriformes ultimo reflectantur obliquitate tanta debilitati , ut non fint amplius potentes diCta: fuperficiei refillentiam funerare. Atque h*c facile conflabunt iis, qui norunt, quod quo major eft vis refraad minorem obliquitatem , Radii reflectuntur;
Ctiva fuperficiei cujufvis, eo citius,
quo minor, eo magis obliqui penetrabunt.
De hoc autem experimento convenit obfervare, primo, quod, cum prxdiCta variatio Albedinis ad P fit admodum parva propter exuberantiam Lucis alba; collatte
ad reflexum caeruleum , itaque cavendum crt , ne Prifmate utaris , quod ex vitro
conflatur tinClo cum Colore aliquo , ne Lucem ad P reflexam ita tingat , ut difficile fit diCtam variationem obfervare ; prxftat adhibere Prifma ex lammis vitreis teperpolitis confectum ,
nuibus
aqua limpidiffima repletum
Secundo , licet mutatio diCta fit parva , tamen fatis eft ad oftendendutn , quod Radii retinent eofdem Colores cum reflectuntur , quos exhibent cum
trajiciuntur per
fiquidem tingunt Albedinem P Colore fuo , quantum liceat tam
fuperficiem
paucis tingere
Colores itaque fuos habuere prius,
eofdem retinent , five refrin.gantur , live reflectantur , licet in mixturis plerumque celati lateant; donec eruantur,

&

&

&
BC &

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

BC

&

(non autem

fiant , ) virtute

Prifmatum.

Tertio, ex Luce, ad priorem Ipeciem Albedinis per Reflexionem omnium Coloreftituta , quid aliud denotatur, quam Albedinem iftam per mifturam orum a
mnium Colorum rcproduci l Scilicet, cum Rubor ultimo reflexus admifeetur ceteris
Coloribus antea reflexis , reflexorum Colorum miftura tunc perfeCta eft ad Albedinem componendam , qux fuperadditur Albedini prius exiftcntt in P.
Quarto , ne qua oriatur ftifpicio, quod Refractiones in (uperficiebus
AB.
ad ingreflum Radiorum in Prifma
egrcffiim faCta: , poffint aliquid conducere ad
effeCtus hofce producendos , obfervare licet , quod efFeftus iidem producuntur , cujufcunque licet magnitudinis ftatuatur angulus
hoc eft, quxeunque fit RefraCtio fuperficiei A C ; modo Angulus
[tonatur cjufdem magnitudinis atque
alias enim, pro imagine alba ad P , generabuntur Colores. Experiangulus
B ;
mentum itaque nullatenus dependet a Refractionibus luperficierum A
,
imo poliis efficere, quod , cum Colores partim refleftumur ad
partim trajiciunfic
tur ad
Radii perpcndiculariter incidant in A
AB ,
,
, cmergantque ex
neutra fuperficic refringantur, modo ftatuas angulum
ut
A C B efle grad.
40, circiter,
iidem tamen effectus producentur.
Ceterum , in majorem evidentiam
explicationem modi , quo prardiila fiunt ,
ceteri
liceat experiri per Lucem in Colores difcrctam , quod purpureus primo ,

AC &

&

ABC

ACB;

ABC;

&

&

P&

ABC,

&A

&

&

&

de-

LUCIS COLORIBUS.
m

8r

Fig. 85. Tab. XV1IL )

quifque fuo ordine , ) reflectuntur . Etenim , (
projiciat Co, duo Prilmata parallela ; quorum alterum
ab < ad dillantiam duodecim, vel plurium , pedum . Tum, Prifaxem ejus , fecundum ordinem lirerarum abea , converfo , donec
tanta (It obliquitas Radiorum in fuperficiem bc incidentium , ut incipiant ad p rcVidebis omnes purpuriformes primo oflcfli , non amplius potentes penetrare ad t
mnium reflecti , cetcrofque deinde fuo ordine .
Veruntamen, quia purpuriformes Radii paulo magis refringantur in primo Prifideo magis inclinentur ad fuperficiem b c fecundi Prifmatis a bc ,
mate A B
,
quam ceteri , poterit objici , quod ea de caufa primo omnium reflectuntur . Quamobrem ,( 1 Fig. H6.Tab. XIX. )duo Prifmata (fatuantur , non parallela libi invicem , fed
in (itu tranfverfo , ut omnicolorcs Radii quali ad eofdem angulos incidant in profatam fuperficiem bc quo polito , poliis obfervare , convertendo Prifma a bc circa
axem ejus fecundum ordinem literarum abea , quod Radii purpuriformes primo
ultimo rubrifbrmes , Coloribus ad p continuo translatis ,
omnium reflectuntur ,
prout a t difpareant.
alii prxtcrea modi, quibus experiri liceat, quod , ex Radiis fimiliter inSunt
cidentibus , quodam genera penitus refieifi poliunt , dum alia partim tranfmittantur. Quemadmodum, fi
( Fig. 87.) fit operculum feneftrx ad F terebratum,
foramen F ingrefluram interciforas (fatuatur Prifma
, quod Lucem Solis
piat,
refringat verius /. Ad illud /, pedibus ab F duodecim, aut longius, poftpofitum (latuatur opacum corpus tfg , quod Lucem fillat , dempto parvo foramine /, per quod aliqua pars Lucis , nempe violacea , longius trajiciatur ad y . Illud

deinde i
fint

ABC, &abc

ABC

lores in alterum
mate abe circa

&

~,

&

&

EFG

&

ABC

&

fit IcmilTe digiti

latius . Deinde , prx manibus fumatur aliud Prifma
ad Radios tranlvcrfe nofitum , (latuatur a pollica parte foraminis /, cirejus convertatur , donec videas Lucem violaceam , poftquam ab ejus
refracta fuerit verfus / , totamque a t dilparuifle modo ,
ad
p reflefti . Luce violacea tam oblique ad p reflexa , ut ad t llatim pcrvalura effet
modo ex angulari motu Prifmatis fecundum ordinem literarum abea faClo angulus cyf vel minimum augeretur, Prifma illud abe in eo (lam figatur ; tum altelum Prifma
motu circa axem ejus nunc hac nunc illae parum convertatur,
ut Colores, quos projicit in obllaculum c , paululum attollantur , eoque patio omnes fucceifive tranf mittantur per foramen j in pofterius Prilma abe ;
videbis,
quod , cum Flavedo tranfmittitur ad y , illi Radii , non omnes ad p reflectentur ,
fed plurimi perrumpent fuperficiem bc ,
ad t pertingent . Et, cum Rubor ad y
tranimittitur , illi Radii fortius adhuc perrumpent , ut ex copia perrumpentis Lucis
minori ejus Refraflione conflet . Neque mirum videatur , quod purpuriformes
Radii fint minus potentes penetrare luperficiem bc , quam rubriformes ; quandoquidem, Prifraatibus eodem modo difpofitis, antehac oltcndi,quod majorem Refractionem parientur, polito Icilicet angulo cy f tanto , ut omnigeni Radii poffint fuperficiem bc penetrare. Jam, cum Radii, qui citius
facilius refletluntur, in experimento ad Fig. 84. tradito , nempe purpuriformes , etiam citius
facilius redeClantur in experimentis duobus noviifime recitatis i cum eadem iifdem Radiis lemper eveniant, liquet quod hoc fit, non ex contingentia, fed ex przdifpofitione Radiorum; &, quod antecedcnter ad omnem Reflexionem, aut Refraxioncm, quidam
ad exhibendos quofdam Odores lunt apti ,
facilius reftexibiles ; alii vero aliis Coloribus
progrediendi viribus , alliciuntur . Neque aliud experimentis jam recitatis
diferimen intcrelTe videtur , quam quod , in primo Radii omnium formarum
prout
,
a Sole adveniunt^ contule mixti incidant in Prifma , quod rubriformes tranlmittit
refledit cxruliformes ; in reliquis autem duobus experimentis , diflimiles Radii
prius difccrnuntur ab invicem, quam incidant in dictum Prifma.
Ad hxc lubet alium adducere modum , quo diflimilitudo Radiorum in Luce Solis mixtorum innotefeat , non multo diflimilem ei ad Fig. 84. oitenio , led conlpeClui jucundiorem,
aBbC,
seque fcientificum. In Fig. 88. Tab. XIX. 1'unto

autem

/ non

abe, &,

caque axem

&

bali b c obliquiflime

ABC

&

&

&

&

&

&

&

&

&

Pars

II.

&

Bb

DE RADIORUM

82

BAD^C

&

duo Prifmata

ita juxta fe pofita

colligata , ut duo ex eorum planis
coincidant ; excepto tantum, quod nonnihil aeris in morem
tenui/fimat laminae intercedat iis j id, quod eveniet ultro, liquidem haud queas Prif
mata tam arXe conftringere, quin tantum intercedat aeris, quantum propofito fuffi.iet . Porro, in majorem rei evidentiam , convenit , ut anguli
,
fiant parallela , licet hoc non
fint aequales proxime, eo ut plana
fit omnino ncceflarium. His pratmiflis, ftatuantur ditia Prilmata juxta foramen F
,
ut Lux ingreffa per ea trajiciatur verfus r , primo permeans fuperficiem A a C. i
deinde intermediam fuperficiem
inde per obd
prolapfa in papyrum ad
;
t collocatam , quam Albedine tingit , tanquam fi non omnino tranfiret Prifmata ,
fed vitrum parallelis planis
E
terminatum . Prattcrea ; cum inter,
media fuperficies B A
Lucem ei incidentem non omnem tranfmittat ad t , fed
multam rcfleXat, quae aliquo exibit e Prifmate
per fuperficiem ejus
puta, verfus *. Ad illud ftatuatur alia papyrus , quae Lucem hanc fimiliter albicantem terminet , quod ubi feceris , converte Prilma quadrangulare , ( ex duobus
triangularibus colligatis confcXum , ) motu lento circa axem ejus , fecundum ordinem litcmrum
, tandemque videbis , quod Albedo ad ac -r degenerabit in Colores, Flavedine primo , deinde Rubedine ad r confpcXa , caru!eo autem
Colore ad , donec, po!i intenfilfimam Rubedinem ad t , Color
Lux omnis ecaeruleus ad * iterum transformetur in Albedinem aliquanto luvanefeat inde,
cidiorem, quam antea. Utpote, dum Prifmata circa communem axem, ut diXum
ell, convertantur , Radiorum in mediam fuperficiem
(hoc elt, in laminam
aeris Prifmatibus intcrjcXam , ) prolapforum Incidentia continuo fit obliquior , donec tanta lit eorum obliquitas, ut nequeant amplius penetrare diXam laminam ,
progredique ad t, fed abinde refleXantur ad ; quod accidet, cum angulus FrC,
( obliquitas incidentium , ) fit graduum fere quinquaginta . Radii autem nurpurifbrmes, minime omnium potentes penetrare diXam laminam aeream , rcfleXentur primo
Albedinem prius reflexam ad * nonnihil tingent eorum Colore , dum, ex
Radiis praetcrlabentibus ad t, Flavedo imperfeXa , aut potius Color inter flavum
viridis deinde reflexus , paulo
viridem mediocris componitur . Poltca caeruleus ,
magis tinget Lucem in * cum Colore ca-ruleo , ( licet admodum diluto propter exuberantiam Albcdinis commixta:, ) manebitqite Rubor in r, qui mox per Flavedinis
haXcnus commixtae Reflexionem fiet intcnlior, donec ipfe etiam , denuo reflexus,
Albedinem in w redintegret
Ceterum , ut hoc fpecimen evadat illuflratius , fumatur aliud Prifma
I ,
t per ca
quod a pollica parte Prifmatum
B
ita collocetur, ut Lucem
tranfmiHam icfringat verfus P
in Colores permutet; violaceo in P , rubeo
,
in T, cetcrifque in intermedia loca projeXis . Tum, Prifmata colligata circa communem axem , ( ut prius, ) rotentur , donec Lux alba verfus r tranfmiflfa incipiat
flavelcerc;
videbis , quod Color purpureus in P fimul evanefeet . Id , quod arI pertingere , (ed a fuperguit purpuriformes Radios , non amplius ad Prifma
Lucem e t ideo flavelcere , quod Purncic
primo omnium ad * refleXi ;
pura e mifturn tollitur , qua prius Albedinem exhibuit . Ad eundem modum , fi
Prifmata A B
diutius rotentur , videbis reliquos Colores a id t fuccelfive
difparerc , prout Lux e r plus plufque rubefeit;
fit ruberrimma , tum fo, cum
lam Rubedinem in t manere: quod manifetlo convincit hanc Lucem e t non aliunreflexis,
de rubefeere , quam quod a Radiis aliorum Colorum, per fuperficiem

B A conveniant

fibi ,

&

ACB & CBD

AaC, & BAdD

BAC

&

AaC &

AdD

ABC

ABA,

ABDCA

&

&

BAC,

&

&

&

Oi

C D

T &

&

G H

GH

&

CEA

CD

&

CBA

lecernitur
.
Simili ratione, fi,

refringas Radios ad reflexos,

cum Prifmate quarto K L
Colores eo paXo produXos &- in album parietem projeXos , duodecim pedes ,
aut longius diflantem, animadvertas , videbis , quod , cum Lux e r incipit virideflavefccrc , purpura p , quam Prifma hoc elicit e Luce e y , plufquam ceteri Colores augebitur, per acceflum nempe Purpurat , quae tum in P dilpaniit ; cetcrifque
difparenc , donec, cum
deinde Coloribus in pl gradatim fiet accelfiis , prout a P

&

omnis

,,

LUCIS COLORIBUS.

8j

omnis Color a P T difparuit , Colores ad p t non amplius augeantur ; hoc autem

difcrimine , quod violaceus, & cxruleus, ad pt augmentuum (uum omne paulo citius obtinent , quam rubeus , aut flavus ; fed hoc tam exile cll , ut obfervator
nifi fit attentus , xgre advertat
Ut illis denique finem imponamus , lubct alium adducere modum , quo quxdam
genera Radiorum , Luce Solis intcrmifla, p.trtim tranfmitti polfint , dum alia rerteduntur. Nempe fi duas laminas vitreas C B, ( Fig. 89. Tab. XIX.) plane perpolitas & ad invicem applicatas , fecundum planitiem
earum connedas , eafque vafi
RQaqux pleno immergas, extremitate fupcrficicrum juxta pofitarum undique cera, vel pice, prius obturata , ut aqua non interrepat & expellat acrem, qui, more lamina; tenui (limx , ut didum ell , interjacebit vitris ; Ii hxc , inquam , fiant,
pofiis efficere didorum vitrorum talem efre ficum, ut , ( illueente Sole , ) aer interjedus cxruliformes Radios reflcdat verfus p , & tranfmitcat rubtiformes verius t ,
atque alias omnes apparentias modo reccnfitas exhibeat.
Ceterum de hifce modis experiendi notandum venit , primo , quod Colores hic
producuntur a parallelis fuperneiebus , quarum aliquae recurvam Radios , quantum
alix incurvant; atque adeo, qux mutuos effedus dellruerent , fi quos in immutandis intrinfeds difpofitionibus Radiorum, quoad eorum Colores, ut opinantur Philofophi, producerent . Deinde, quod Lux , poflquam per illas fuperficies trajiciatur ,
licet alba fit, manifello tamen confiet ex neterogeneis Radiis; quandoquidem, eoaliqua genera penitus refledi polfimt ad p , dum alia ad t partim trajiciantur.
eadem ratione confiat reflexam Albedincm Gmiliter compofitam eife , fiquidem
refleditur a r ;
hxc
, ) redintegrata cfi , cum Rubor omnium ultimus
ex eo ctiamnum lummc confirmantur , quod a lola vitrorum obliquitate fine aliqua
Refradionis , vel Reflexionis nova modificatione , efficiuntur
Lux itaque, quamvis uniformis cffcc , qux a Sole immediate profluit , poflquam
tamen unquam reflexa vel refrada fuit, conflat ex heterogeneis Radiis Et cjufmotrajicitur , vel quam Planetx , nudi cfi ea Lux omnis , qux per vitreas feneflras
c. ad nos refleduut. Imo Lux omnis a Sole, aut lucernis quihufvis, derivabes ,
ta, fiquidem aliqualcm falcem Refradioncm ab Atmofphxra , ( ut dicunt Allronomi, ) patitur ; ut taceam, qux in objtdis, denuoque in Oculi tunicis, ante vifionis adionem lmprelfam , fiunt. Jam , fi nihil aliud ollenderem, fuiffet aliquod prodiifie tenus; fiquidem omnia viubilium phxnomena nobis per ejulmodi
Lucem exille Color non fit
hibentur . Atqui , cum Solis Lux immediata albere cenfeatur,
ex primitivis, fed per milluram generari ollcndatur;
, cum nullum inter Lucem
illam, qux a divcrficoloribus Radiis componitur, fenfibile diferimen
originalem,
intercedat, haud dubitandum ell, quin utraque fit ejufdem naturx . Imo vero certiflimum eft , fiquidem ( in Prop. II. ) ofienditur , quod inhxrentes difpofitiones ,
vel formx Radiorum, quibus apti funt ad proprios Colores exhibendos, nec deftrui
poliunt , ncc ullo medo, vi Itcundarix Refradionis , mutari
Et par ell ratio do

rum
Iit

&

( ut dixi

&

&

&

&

Rcfradione primaria
Concludendum dl itaque , quod iitx dilpofitiones funt infitx
Radiis ab eorum origine , quamvis proprios Colores , antequam heterogenei ab invicem , virtute Refradionis , fecernantur , exhibere nequeant *
Ceterum de eo , quod dixi , Lucis Colorem album effe ,
tamen Sol aliquantulum flavefeere videtur , notandum cfi, quod cxrulitormcs Radit ab Atmolphxra prx
cteris conturbantur , ( ut cxruleus ejus Color innuit , )
inde , quod e duredis fo.

&

&

hribus Radiis

flaviformes prxvalere folent ,

fortafle appareret albus. Et ad hunc etTedum

&

efficere

ut Sol flavefeat

Atmolphxra,

circa

Solem

qui fecu*
forte con-

globata, jpotefl etiam conducere

At non eo inficias , quin aliquod Radiorum genus in originali Luce fxpillimc redundet , quandoquidem, flammarum
fyderum dtverfi funt Colores.
Albedinis compo (itione hxc Citis. Quod autem Nigredo ex omnibus
De Lucis
Coloribus fimiliter compofita fit,& in folo Lucis defedu ab Albedine differat, ex
ea manifellum ell , quod nigrorum , in Radiis faiaribus intra cubiculum (alias otv.

&

&

unc-

..

DE RADIORUM

84

tenebrarum ) intromilTi , politorum termini omnigenis Coloribus tinfti apparent , G

Prifmate juxta Oculum interpolito infpiciantur ; quod Ungulos Prifmatis Colores feorfim incidentes pari intentione reflcftant, idque longe debiliori, quam alba corpora,'
quod alba, defectu Lucis, nigrefeere videantur, ita ut corpus, ( quod revera
album efl , ) in debiliori Luce nigrius apparere polfit
Denique de cinereis, ceterilque non primitivis Coloribus Propofitio manifefla efl
nigro; ccterofque omnes ex rubro, flavo,
fiquidem cinereos ex albo,
carrulco

&

&

&

componere norunt Piftores

[PROPOSITIO

IV.

Primitivi Colores fer compofii Ionem Colorum fibimet utrinque confinium

exhiberi poffunt

Hoc

modis, ( perinde ut in Albedinis compofitione , fidendo aliquos e Coantequam compolitionem ingrediantur, ) tentari potell ; & ipfe aliquos expertus fum , quibus conllitit luteum a croceo , & fubflavo ; porraceum a lubnavo , &
thalaflino, ( vel etiam, minus perfecte , a luteo, & cyaneo ; )
cyaneum a thalaflfmo , & indico ; aliofque omnes Colores a Coloribus hinc & inde conterminis
componi pofle. Quinctiam , indicus, cum rubei extremitate contemperatus , purpurafcebat; & minius cum extrema Purpura paululum confperfus , coccineus evafit , tanvariis

loribus

&

quam

fi

inter

Colorum

extremitates intercederet affinitas, qualis

odtavs terminos.
Iidem Colores a Coloratis pulveribus componi poflunt ,
opinor, proptera quod ipfi componentes ex aliis Coloribus,
fimiliores

Ceterum

fed
(

clt in

minus

quorum

Sonis inter
perfete

ut

aliqui funt dii

componuntur

nc nimius hic fim , breviter dicam , quo patto prifmatici Colores in

hos effectus producendos optime mifceri poliunt. Nempe , Prilma
E, ( Fio, 90.
Tab. XX.) ex pcllucidiffimis &: perpolitis lamellis vitreis in vafculum aqua- plenum
coaptatis, efficiatur, quo Radiorum, in Colores per divergentium difcrctorum , duo
qualibet genera , juxta diverfos angulos
aquales tranfmifla,
E , fat acutos
,
ad -invicem verfus
cogantur.
,

GD

D &

&

PROPOSITIO
Corporum naturalium Colores

e genere

maxime

V.

Radiorum derivantur

rc/lcllunt

quot

&

Hoc

e pramonfl ratis tanta neccffitate

evidentia confequitur , ut fupcrvacancum
efie videatur me aliquid de indullria hic in probationem ejus moliri . Utpote , cum
oftenfum fit , quod nullius generis uniformium Radiorum Color per Reflexionem a
corpore phyfico mutari polfit , fed unumquodque Colore Radiorum tinClum appareat , quibulcum illuminatur : Si corpus cujufcunque lubdialis Coloris a Solis iubriformibus Radiis in tenebrofo cubiculo illuminetur , rubelcit ; fi flaviformibus illu-

&

minetur , flavefeit ; fi viridiformibus , virefeit ;

fic praeterea
Sed in hujus rei majorem evidentiam oblervandum efl inluper, quod unumquodque corpus , proprium Colorem prae ceteris leorfim incidentibus , copiofe reflectit .
Sic , cinnabaris in Luce rubea maxime relplendet ; in viridi , minus ; Ik adhuc minus in carrulca . Sic , indicum in violacea & cairulea Luce maxime relplendet ,
fplcndor ejus gradatim diminuitur, prout in rubeam Lucem per gradus intermedios
continuo transfertur
Sic porrus Lucem viridem , plufquam rubeam aut purpuream refleilere confpicitur
& fic in aliis. Et , quo corpora fub dio funt lntcniiorum
magis fpecificorum Colorum , eo minus in aliena Luce rcfplcndent
magis cum evidentia pertentes , corpora feligere
Quamobrem , ut hsec facilius

&

&

&

opor-

Digitized by

Google

,,,

LUCIS COLORIBUS.

85

&

poteris , maxime fimplicibus praelita ; id

oportet intenfis Coloribus ,
, quam
quod cognofces , fi , Pr Ima te adhibito , 1'eligas , qua; , ad extremitates Nigredini
minus variegata . Prxterea , Colores Prifmaconterminas , diltinftiora apparent
tum , quos in h:tc corpora projicis , debent elfc ab invicem , per plurcs Refratticnes, optime difcrcti. Nam, fi Colores per unici tantum Prifmatis , juxta Lucis ingrelfum politi , Refractionem feccrnantur , non Color Lucis incidentis , fcd alius
i

&

quidem

inter corporis in aprico confpccti

medius, generabitur

Quemadmodum

fi

&

Lucis hujus incidentis

hujufmodi Lux

flava in

Colorem

inter-

cxruleum Cor-

pus incidat , corpus illud non flavefeet , fed virebit potius ; proptcrca quod plures
e viridiformibus Radiis, in hac flava Luce latitantibus , quam e flaviformibus refledtere aptum fit ;
fic , rubeum corpus in viridi Luce flavefeere poteft ,
in cxrulea Luce virefeere , fi modo Lux illa ab aliis commifiis Cojoribus non bene purgetur. Et, ob hanc caufam , Cumme cavendum eft in faciendis hilcc experimentis,
ut cubiculum fiat oblcurilfiinum , ne Lux erratica cum prifmatico Colore commi-

&

&

Iceatur
Denique quo Coloris cujufvis , a corporibus fub dio diverfe coloratis reflexi ,
quantitas innotefeat melius , corpora illa in eadem Lucis qualibet fpecie juxta pofividebis unumquodque in Luce proprii Coloris pra ceteris refplendeta confer ,
re. Sic, indicum in cxrulea, vel purpurea , Luce plulquam cinnabaris refplendet ;
minius in rubea . Aut , fi forte , ( propter alterutrius Coloris imperfeftionem
oblcuritatem , ) ambo xqualiter in Luce violacea refplcndere contingat, tum in rubea Luce cinnabaris fiet longe illuftrior , aut , contra , longe debilior in Luce viclacca , fi xqualiter relplcndcant in rubea . Cinnabaris itaque plures e rubrifbrmibus
proinde rubet . Indicum vero plures e
quam aliis quibuslibet Radiis , reflectit,
purpuriformibus reflectit,
proinde fit intermedii Coloris. Et ad
exruliformibus
eundem modum, li in albis corporibus fiat experimentum, conflabit , quod omnige-

&

&

&

&
&

&

nos

reflectant atqualiter

&

fic

in aliis.

Antequam huic de Coloribus phyficqrum corporum Propofitioni finem impono

placet annotare de quibufdam apparentiis quanta neceflitate conlcquuntur e noftris
explicatu difficillima: . Et imprimis ; quia
principiis , qua: alias mira viderentur
intromittendo
corpora evadunt colorata reflectendo quxdam genera Radiorum ,
cetera , fi aliquatenus tranfparcant ; concludendum cite videtur , quod Colores mainde, quod alius fit eorum Coxime tranfmittantur , qui minime reflectuntur ;
lor , cum tranfpiciuntur , atque alius cum cernuntur Luce reflexa . Et hoc , quam
bene convenit cum experientia , videre clt in libro M. Boylei de Coloribus conlcripto . Scilicet, infufio ligni nephritici, quando diverfa Luce tranfpicitur, rubea, vel
caerulea, cum cernitur ad plagas Lucis incidentis . E contra veflava appareat ;
tranfparet caeruleum . Sic, vitri fragmenta
ro, aurum foliatum apparet flavum ,
per totam profunditatem colorata , qualia in antiquis templorum teneflris reperiur.Et craniorum
tur, varios plerumque Colores , pro politione Spectatoris , exhibent
laminarum vitri pellucidiifimi , (qualia ad fabricanda Telefcopia adhibentur, ) cum
flavum tranfmillum , cum perobverfas oras afpcxi , cxruleum vidi reflexum ;
fpexi / Cxruleus autem maxime apparuit , cum illullrabatur iubare in obfcuratum
a Lente concava diflraCto , ne nimia Luce Color perfundecubiculum immilfo,
retur . Neque ullus dubito , uuin plurima cxiflant hujus rei exempla , fi quis operx pretium duxerit in variis liquoribus , aliifquc corporibus tranfparcnter coloraris
examen inflituere, interca cavendo, ne Lux e pluribus plagis fimul incidat.
Quod autem illhoc non femper eveniat , ( quemadmodum in eadem infufione ligni nephritici, cum cxruleus Color (alibus acidis dellruitur,
in aliis picrifque ,
qux undique funt ejufdcm Coloris . ) ratio clt , quod corporibus non folum infit
poteflas reflectendi , vel tranfmittendi Radios , fed etiam luffocandi
in fe terminandi . Sic , aliqua obllruunt Sc retinent omnigenos Radios , coque paCto fiunt undique nigra ; alia reflectunt quofdam , ceterofque fupprimunt , ut opaca colorata ;
alia quoldrtm iupprimunt , ceterofque partim rstieCtuni
partim tranlmimmt , ut

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

tranl-

DE RADIORUM

96

tranfparenter colorata, qua? circumcirca ejufdem funt Coloris ; 8c alia

fieciunt , cetcrofque tranfmitmnt , ut in exemplis jam allatis conllitit
.pratterea

quofdam
Atque
.

reita

quod

liquoris colorati varia craflitics aliquando fpeciem Coloris variare

potell, cum noflris principiis quamoptime confenut . Sic , lnfulio ligni nephritici ,
pro varia ejus craflitie, vel flavum, vel rubeum Colorem referre potelt . Cujus rei
rationem ut intelligas , concipe , quod liquor ille Gt antiflimus ad reficiendum pur-

Porro

puriformes

& caTuliformcs

Radios, incptiffimus ad reneiendum rubriformes

XX

&,

&

me-

ABC

diocriter aptus ad reficiendum mediocres;

.
( in Fig. 91. Tub.
) pofito
vitro conitormi hujus infufionis pleno, fit F I craflitics ejus cum auieo Colore fplenmajor craflities, ubi incipit rubefeere ; ac
craflitics, ubi fit intendentis;
lubobfcuri Ruboris . Et , ( cum carruliformes
purpuriformes Radii citiftioris

&

DG

EH

&

Gme

tefleiantur, ut ex eo patet, quod unius tantum guttula? craflitics ad eos Coreficiendos

Speiantibus exhibendos fufficit , ) ex illis pauciflimi penetraadhuc plutes flavtformes
bunt ad profunditatem FI , fcd plurimi viridiformes ,
una cum rubriformibus trajicientur, ex qua millura fiet ille Color aureus. At, per
pauciores e viridiformibus ;
profunditatem E
pauci e flaviformibus tranfibunt ,
G pervadere valebunt; quinimo
ac foli fere rubriformes ad ufque profunditatem
inde Rubor trajeius fubobfcuex illis etiam complures in itinere refleientur ;
rus evadet
Ad eundem fere modum , cum Lux per plura corpora diverlis Coloribus pelluiide tinia trajicitur, Color ille ex advetfo videbitur, qui facillime pertranfit omnia.
Quod fi nullus Foteft omnia pertranfire , utcunque fcorfim pellucida exiftunt , conjuniim tamen evadent maxime opaca . Quemadmodum , fi lamina A B tranlmitfolos. ca-ruliformes ; cum juxta ponuntur , tranfmittat folos rubriformes ;
tent nullos. Cujus quidem rei exemplum habes in Microeraphia Mri. Hooku de cxruleo
rubeo liquore , qui (eorfim apparuere, flcconjuniim fuere opaci.
Denique huc. referri poteft , quod , cum aliquis e Coloribus prifmaticis per corpus
Sic , Viriditate , v,
tranfparenter coloratum trajicitur , intermedius Color emergit
sr. , in vitrum tranfparenter rubeum incidente, flaviformes Radii, qui in illa Viriditate commilli latent, prx ceteris, vitrum turtalfe pervadent, efficientque , ut Lux

&

lores

&

D
&

&

& CD

&

emergens flavefeat
ViSed videor officii limites exceffifle , in campum phyficum nimis expatiatns
Cum quidem fuerat haec attigifle , ut univerfa rentm confenfio pateret ; fed fifto gradum, ac tandem, coronidis loco ,inftrumentum quoddam haud inelegans defcnbam ,
quo prarfata omnia fumma cum evidentia tentari pofliint
abe, ( Fig. 92, l\ib. XX. ) Prifma , quod Radios, per foramen F in
Sit
Colores , quos
obfcuratum cubiculum tranlmilfos , refringat verfus Lentem
, ut
ibidem comfficit
p , ? , r, r, r, per Lentem deinde transjiciantur ad X ,
milceantur in Albedinem. componendam , ficut in prxccdcntibus oilendi . Deinde
aliud Prifma
ged, priori parallelum, ad locum X, ubi Albedo redintegrata eft, flatuatur , quod Lucem verfus Y refringar
Hujus autem Prifmatis verticalis angulus G g fit aqualis angulo
verticali C c Prilmatis anterioris , aut co forte
minor ,
fitniliter pofitus, ut incidentes Radios in parallelifmum reducat, quos Prif.

ABC
m

MN

&

DEG

ma

&

anterius difperfir

His politis , obieivabis , an Lux Y , ( pedes aliquot

maneat , ac fuerit in X , vel fenfim abeat in Colores

diflans trajefla
.

Si penitus

orque alba

appareat alba

cum Lente rcle difpofuifli fin aliqui Colores ad Y cernantur Prifluum axem eo modo parum converti debet, ut Colores minuan& , cum penitus evanuere , & Lux in totum albefeit , fide Prilma Quod ft
nequeas hoc modo efficere , quin Lux, inter tranfeundum ab X ad Y , ex aliqua

tunc Prifmata
tna
tur;

DEG

circa

MN

ABC

paulo longius a Prifmate

tranfmigrct in Colores ,. Lentem
Colores in Albedinem accuratiflimc con, Icco X rurfus invento , ubi
vergunt, in co ftatuc Piifina
ut prius;
rurfus experire, an poliis Lucem.

fua parte

ttansfer ;

&

DEG,

&

Digitized by

Goo

;,

LUCIS COLORIBUS.

8?

Y projicere & cum eo ufque mutaveris politiones Prifrmturri

dum effeceris Lucem ad Y trajeilam , quarnminime polfis , coloratam ,
Prifmata cum Lente in eo fttu figantur, idque, vel ope trabis, ut in fchemate deleri
bitur, vel tubi , aut inftrumenti cujufvis in cum finem fabricati.

fine Coloribus ad

&

I-entis

&

Cum habeas .hanc machinam c Prifmatibus Lente , ut diflum e (i , compofitam

ope Lucis per eam tranfmiffae euntia poffts experiri, qua: hatlcnus fuerunt tradita.
eafdem omnes appare n
jubari a Sole diretlo pcrfimilis elt.
Hatc enim Lux
Refraaionem
tias exhibet , ac fi a foramine F retia promanaffet , nullam omnino
palfa , adeoque ejufdem effe conftitutionis facile credamus . Et tamen , cum in fua
principia componentia , hoc eft , in Radios diycrforum generum , apud Lentem
difereta fuerit, facile erit modos examini fubjicere , quibus pofthac in Colores converti potell , idque tantum fillendo hoc , vel illud Radiorum genus apud
, ut
conllitutio Lucis X Y , quoad ejus converfionem in Colores , pateat
Quemadmodum , G defideretur , ut fenfui planifftme pateat , quod Prifma convertit Lucem in Colores , non tranfmutando proprietates ejus intrinfecas , fed fegregando tantum Radios , ad excitandum varia Colorum phantafmata difpofitos , ex
quibus Lux omnis albens conllituitur . Nihil aliud agendum ell , quam ut Prifma

&

XY

MN
MN

HIK

XY

&

excipiat,
refringendo tranfmutet in
ita (latuatur, ut Lucem
in papyrum aliquam procidentes
Deinde . fi Colorem
Colores P, Q, R, S,
interpofito obllaculo filias, videbis cunaem Colorem
quemlibet apud Lentem
deficere . Sic, Purpuram p obliniendo , dilparebit Purpura P .ceteris
a papyro
Coloribus non omnino mutatis t ( dempto forte caeruleo, quatenus aliquid Purpura:
evanefcct ;
commixtum habeat. ) Sic, viridem r intercipiendo , viridis
uc de
aliis. Atque ita videre ell, quod iidem Colores apud papyrum
apud Lentem
pertinent ad eofdem Radios , iifque non communicantur a Refraflione Prifmatjs
fiquidem prxexillcbant, fegregati quidem ad Lentem
congrega-

aliquod

MN

LV

LV,&

MN
ti

in

Luce

&

MN, &

HIK;

XY

Ad eundem modum , fi
Radiorum omnino rcfleili

cupias experimenta penitus rimari

quibus aliqua genera
,
polfint , dum alia , ( licet fimiliter incidentia , ) partim
circa axem ejus converte , donec altera pars Colorum ,
tranlmittantur ; Prifma
cxrulea , ) pollquam obliquifiime refrafla fuerit verius L
( violacea nempe ,
,
pervadente .
abinde penitus difpareat verfus * deflexa ; parte tamen altera ad L
Rubor &.
Deinde . fi dimidium Colorum , Rubedinem verius , intercipias ad
Lux ad * reflexa fiet admodum caerulea. Sin alterum
flavus difparebunt ad
non mutabitur, fed Lux
dimidium, Purpuram verfus, intercipias, Rubor apud
cxrulcum , ) flavefeet , aut rubefeet . Td,
in , f propter ablatum purpureum.
exruliformia , R adiorum genera penitus ad x reflequod indicat purpuriformia ,
tti, dum cetera partim relranguntur ad L V. Praeterea , fi corpus aliquod colora
Y illuminetur , fub proprio Colore perinde
tum , v. gr. , cinnabaris , hac Luce
apparebit , quafi in Luce fubdiali conditurum afpiceres . Quod fi exruliformes
viridiformes Radios juxta Lentem praelapfuros intercipias. Rubor ejus intendetur: At,
cum rubriformes Radios intercipis , cinnabaris non amplius rubebit , fed Flavedinem
aut Viriditatem , aliurave quemvis Colorem , pro fpecie Radiorum , quos praetermittis, induet . Nec fecus alia Colorum phaenomena , quae Prifmata ab immediata
Y , poteris experiri, &, intercipiendo quodSolis Luce eliciunt , ope Lucis hujus
vis Radiorum genus apud
, eorum caulas intueri
Si quis autem velit inllrumentum , quale jam defcripfimus , ad experimenta hujufmodi inllituenda conficere , Lentem adhibeat latam tres digitos ,
amplius , qua:
Radios parallelos ad focum duos pedes , circiter , diftantcm congregat ; atque ita Prif
conficient inllrUmeiitum latis magnum, quo omnia
mata dillabunt oilo pedibus,
Quod ad pofitionem Lentis attinet, fi Prifmatum anAridius examini lubjiciantur
.
funt aquales , puta 60, vel 70 , graduum, apia
guli verticales
,
xqualiter ab utrilquc diilabit. Sin alter angulus fit major altero , Lens illi Prifma
ti vicinior collocetur , cujus angulus verticalis
exifiit major . Et nota , quod jubar

&

HIK

MN,

LV,&

&

&

LV

&

MN

&

&
ACB & DGE,

..

DE RADIORUM LUCIS COLORIBUS.

88

ABC

XY

per fpatium eo latius diffunditur , quo Lens flatuitur anteriori Prifmati

vicinior . Atque adeo , fiquando opus fit amplo jubare , debes tantum efficere , ut
adhibere Prifma
Lens fit aliquanto vicinior anteriori Prifmati , quam polleriori ,
poflerius , cujus angulus verticalis fit tanto fere minor, quam angulus verticalis an-

&

terioris. Denique, fi velis , ut Colores in Lentem illam procidentes fint magis direfti
ab invicem diftraCfi , quam more jam deferipto contingat , ea nempe de
caufa, ut fingula Radiorum genera pro lubitu diftin&ius , five magis fcjunffim intercipiantur ; ( id, quod in experimentis nonnullis ncccffarium ducoy ) nihil aliud
agendum eft , quam ut Lux per duo parva foramina F ,
/, ab invicem longe
dillantia , prius trajiciatur, quam incidat in Prifmata ; vel , ut alia Lens non procul ab interiori Prifmate collocetur , qui apta fit , ut Lucem , a longinquo fora-

&

&

mine F divergentem , congreget ad alteram fubfcquentcm Lentem

hoc inllrumentum
haud ita diftinclos

fic

re cie

MN

mfponere invenio molcftiffunum effe,ut

&

&

Ceterum

effeftus ejus

fjrnfui patentes ac in praecedentibus , ubi per pauciores Refractiones

majora vitrorum intervalla offendebantur. Et eapropter Auditores imprimis
faciliora experimenta examini confultius fubjicient
illa fimpiiciora

&

&

PARS SECUNDA.
SECTIO SECUNDA.
De

variis

De Phxnomenis

Ucufque fundamenta

caulas

phinomena
particulares

Colorum Phaenomenis.

Lucis per Prifma ad parietem trajeElx

quibus Colorum quocunque modo efttfiorum

effeftuum vero , quos fupra minus attigi , jam
( quibus , fcio , fupcrvaca,
.
Malo enim hic aliqua,
videbuntur, interferere , quam quicquam alicujus mo-

flruxi

explicari poffunt

&

immediatas

ncum videatur, ) fed aliorum

qui picrifque fuperHua fortaffe
menti omittere, quod incautis

non Geometrarum

gratia, figillatim deferibam

&

prxjudicio laborantibus difficultatem fubminiffrare

poffit

circa Prifmatis vulgo notos cffeclus , ( quorum caulam abunde fa,

retexi ,) circumdantia: nonnulli fuperfunt explicandi: utpote,cur primitivi Colores non omnes eliciuntur, cum Lux, ( cujus Radios ab origine heterogencos Prif-

Et imprimis

tis

ma

per iniquales Rcfradtiones difpergit ) non tranfit per angullum foramen , ficut
paffim in pricedcntibus fuppofui, fed ex unica tantum parte limitatur. Verbi gratia, fi corpus aliquod opacum
interponatur
Pril. ) Soli
( Fig. 93., Tai.

XX

FG

&

mati , juxta balem ejus AB, quod umbram projiciat in

P Colores efficiat in
fpatio PT, & Lucem permittat in ipfum
inHuere; in PT, confinio Lucis &
umbri , nulli Colores generabuntur pnter purpureum & ciruleum cum variis eorum gradibus. Et ratio eft, quod ex Radiis omnium formarum , qui tranfeunt per

NT

extremitatem ditti corporis opaci FG.foli purpuriformes , propter maximam eorum

RefraClioncm , poffunt ad P ufque denefli , unde Color purpureus ibi confpicitur .
Deinde ciruliformes , cum paulo minus refrangibiles exiftant , incident in totum fpatium N Q, non potentes ulterius verfus
deflefti , quam ad Q. Atque ita dui
Colorem ex purpureo
ciruleo
Radiorum fpecies, cique foli , incident in Q,
com politum exhibebunt. Priterca, viridiformes , minus adhuc refrangibiles, in fpatio
non ultra extendentur, quam ad R . Flaviformes autem terminabuntur in
S . Quare tres tantum fpecies Colorum milcebuntur ad R , & Color ex iis omni-

&

&

NR

bus

Digitized by

Google

)
,

PHAENOMENIS.

89

&

At, cum purpureus

viridi, ) generabitur
bus. ( nempe ex purpureo, ciruleo,
viridis commixti producant caeruleum , ut facile eft ex antedibis experiri , ) liquet Colorem ad R non fore alitim, quam cifuleum. Denique , cum Radii rubriincidentes non magis deformes minime omnium refringantur , ut in fpatium
fiet miftura
quam ad
flebantur verfus
, liquet , quod in dibo fpatio
,
.

&

NT

N T

&

proinde albefcct ; fed in ipfo S , ( ubi Color omnis , demColorum omnium ,

pto rubeo, mifcetur, ) ciruleus ad Viriditatem nonnihil vergens apparebit; fed maxime dilutus , propterea quod folus Rubor ex Albedinis compofitionc defit
Prifmati juxta verticem ejus C,
Porro, fi corpus opacum fg Soli interponatur
inter obfcuratum fpatium
ab.
luficut videre eft in Schemate 94.
,
flavum in R ; idque ,
cemes alios duos Colores , rubeum in
cidam
,
,
propter jam dibas rationes . Quippe Radii , prout apti funt ad hos ordine Colores
violaceum , ) generandos , intenduntur
( rubeum , flavum , viridem , cxruleurn ,
cum foli rubriformes extenduntur ufper fpatia
que ad T, ceteris , propter majorem Refrabionem, citius terminatis , neccfle eft,
fit rubeus . Item , cum tria Radiorum genera in
incidant ,
ut ille Color in
viridi , ) compofitus ibidem cernetur. RuColor ex iftis (nempe rubeo, flavo,
beus autem
viridis flavum conftituunt , atque adeo flavus apparebit in R. Praepoftea perpetuo verfus
terea , cum omnium formarum Radii mifceantur in P,
apparebit album . Nec fccus conflat, quod citreus in S,
fpatium illud
caeruleo rein
flavus ad Viriditatem vergens apparebit , fed adeo dilutus tamen
dundans , ut nomen Viriditatis non mereatur.
Tertio, fi opaca duo corpora
Prifmati
gf, ( Fig. 95. Tab. XXI. Soli
interponantur , ut Radii inter utrumque , quali per oblongam rimam Prifmati parallelam , tranleant, atque dillantia 1 -/ fit fatis magna, pro utroque termino F,
caeruleus aa
per terminum
/, generabuntur Colores ; purpureus nempe ad P,
rubeus ad r, per terminum/, ficut modo explicatum fuit:
F; atque flavus ad r,
Eritque
p fpatium album utrifque Coloribus interjeitum . Jam, fi obftacula
gf, ad fc invicem paululum admoveantur , ut intermedium fpatium F f evadat

&

XXL

PM

NT &

T &

&

MT, MS, MR, MQ, &MP;

T
&

&

&

PM

M,

&

GF &

&

&

&

&

&

GF,

&

, ifto pabo Spatium album quoque

p fiet anguftius , donec tandem cColores utrinque coeant . Sin fpatium F f magis adhuc coarbetur , Vimedio Colorum emerget vice Albedinis , qua: jam evanuit ; qui quidem
non antea apparuit , propter commifturam Radiorum heterogeneorum ,
quibus involuta latuit ; jam vero , heterogencis iftis per obftacula duo (ibi propius
admota alterne interceptis , Viriditas ea paulatim detegitur , patet ,
evadit perfebior , donec ( cum dibum F f fatis anguftum eft , ) ab omni fere miftura liberatur , & eruitur , propriaque fpecie non minus, quam ceteri Colores , elucet . Et
hinc m tranfiru colligitur , quod Viriditas inter Colores medietatem exabe obtinet
non magis ad rubeum vergens quam ad violaceum, neque ad flavum quam ad ciruleum; hoc eft , in fpccie Coloris ,
refpebu multitudinis Radiorum ad Colores
utrinque pertinentium . Nam , in gradu Rclrangibilitatis , minus differt a parte rubea , flavaque ,
in alia quadam proprietate , ( cui jam explicandi non eft locus ,
minus differt a parte purpurea
cirulca
Priterea , cum Albedo T p, propter anguftiam pervii fpatii F/ incipit evanefcc-

anguflius
vanefeat

&

riditas in

Viriditas

&

&

&

&

re, Colores etiam contrabiores paulatim apparebunt; ita ut , cum iftud F/ fit valde anguftum , flavus ad rubeum ,
ciruleus ad violaceum , quafi duplo vicinior
evadat, quam, cum amplitudo ejus permifit Albedinem in medio Colorum produci ;
ut quinque Colores, ( Viriditate jam internata, ) non occupent plus (patii,

&

&

quam eorum duo

prius occupavere

.
Cujus rei ratio ex fchematum infpcbionc patebit animadvertenti , quod flavus ad r ,
ciruleus ad R , ex heterogeneis Radiis
compofitus, mutatur in fere uniformem flavum ad loca S
r incidentem ,
in fere uniformem ciruleum ad loca
9 fimiliter incidentem , heterogeneis Radiis e
miftura , per anguftiam fpatii F/. magna ex parte fublatis
Quarto , fi Liax terminetur obftaculo
g , cujus extremitas perpendiculariter

&

Q&

Pari

II.

&

&

tranl-

Google

DE PARIIS COLORUM

90

termini il
, Colores omnino nulli , virtute
lius , generabuntur. Etenim, ponamus parallelos Radios OF,
f ceterolque ,
IFig. 9<5. Tnb. XXI. ) juxta extremitatem d-itam
prolanfos ,
g in Prifma A B
ibidemque refraftos elle ad PT, &/>, atque
elle umbram ipfius Ci. Jam,
licet Radii pnrpuriformcs FP,
magis refringantur quam rubritormcs F
,
ft , tamen , iita Refractione fecundum terminum umbrae fata , ita ut ex diftis Radiis multi magis dcflcftant verfus umbram, quam ceteri; palam efl, quod ubicunque purpuritormes incidunt , rubriformes etiam incident in eundem locum ,
e
contra Quod idem de Radiis intermediis pari modo concipiatur .Et fic , Radiis
omnium fpecierum ubique per extremitatem umbra commixtis , umbra bene definietur fine aliquo Colore , ( pnrter album , vel fufeum ex Luce
umbra mixtis ,
confpefto. Sed cavendum eft , ne Colores, per limites Prifmatis A a vel Ce generati , habeantur pro generatis a limite
g . Quamobrem Prifmata , qui- ex vitro
in totum fiunt , ad examen hujus
proxime praecedentis commode inltituendum ,
nimis fiunt exigua ; propterea quod Colores , per extremitatem verticis
bafis produfti, interjectum fpatium album haud relinquent fatis amplum, in quo generatio
Ollorum pra-diclis modis probetur Itaque , ut Prifma conficiatur ex vitris planis
bcue politis , qualia ad Specula confpicienda adhibentur , moneo ; quibus in moin valculum dein prifmiforme completis, ut fupra ditium,
rem cunei connexis,
vafculum illud impicatur aqua limpidillima ococdudatur,
lic Prilmata ad arbitrium
tranfverfa eft ad longitudinem Prifmatis

& O

MN

T &

&

&

&

&

&

&

&

ampla conficias.
Quinto , ut omnia jam uno comprehendam fpecimine

, fit
g ( Fig. 97. Tnb.
corpus opacum orbiculari foramine F f unum duofve digitos lato pertutum , per quod Lux in Prifma trajiciatur ; ubi cum refrafta fuerit , projicitur 111 papvrum,vel quodvis album corpus
quali femifie pedis a Prifmatc poftpofitum ;
videbis illuminatum fpatium
rotundum ad modum foraminis F/, album
'in ejus medietate,
duabus fcmilunulis Colorum terminatum, purpureo
caeruleo ad P , flavo autem
rubeo ad
paulatim deficiunt verfus Y
, qui Colores
Z , ubi nulli omnino confpiciuntur . Prxterca , fi papyrum ad majorem dillantiam
paulatim diftuleris, velat ad
videbis Colores diltendi
augeri ,
interme\
diam Albedinem ufque comminui , dum prorfus evanefeat , totumque fpatium Coloribus, rubeo, flavo, catmleo , Sc purpureo , tinclum appareat ;
papyrum longius differendo , Viriditas e medio emerget ,
crefcet , tum amplitudine fpatii ,
tum perfectione fpeciei , totumque fpatium coloratum diftrahetur in oblongam forQuorum omnium rationes ex lupradiCtis depromantur.
.
Ad harc , fi Lux obllaculo ad quamvis diftantiam pofl Prifma collocato terminetur, confimilis erit Colorum generatio. Sit, v. gr., obltaculum
g (.Fig.oS. Tnb.
ad diitantiam pedis unius , aut amplius, pofl Prifma
XXII. ) perforatum in F ,
collocatum . Prifma autem fatis amplum adhibeatur , ( quale ex laminis vitreis , ut fupra, poflis efficere, ) ne Lux omnis prius abeat in Colores , quam attingat foramen F ;
Lux illa , poltquam tranfiit per F , non Iccus convertetur in

XXI. )

&

MN,
PYTZ
T

&

&

&

mn

&

&

&

&

mam

&

vergant a diverfis partibus

&g

praecedentibus
Scilicet , infpiQ, R , S ,
, quam contigit in
fchema patebit , quomodo Radii diveriorum generum inatqualiter rcfraCti con-

Colores apud P,
cienti

&

ABC

Prifmatis ad illud

ubi

ut

&

ninc inde verfus

componunt Albedinem ; fed inibi decuflantes divergunt pollea , diverfique

Colores in diverlh fpatia P, Q, R, S, T, tendunt. Ft hinc, cum Radii repagulo
quolibet H ex utravis parte Prifmatis intercipiuntur, e Coloribus P, Q, R,S, T,
aliqui tollentur
Si Radios nempe vertici C vicinos intercipias , tolles purpureum
P; vel tolles rubeum T, fi intercipias eos bafi AB vicinos Et fic de aliis; ita ut
,

quoslibet pro arbitrio poflis tollere, vel efficere, ut quilibet folus appareat.
Denique , fi Lux ex unica tantum pane pone Prifma limitetur , vel fi duo ftatuantur limites , iique , vel ad eafdcm , vel ad oppofitas partes Prifmatis , vel qtiounque alio more Lux terminetur ; modus , quo Colores exinde generantur , ex antediais facile patebit , ut jaduram temporis fecero dc hac re plura verba facturus

Quin-

).,

PH&NOMENIS.
Quinetiam, (iduo,

vel plura, Prifrnata

91

quocunque modo inter

fe

difponantur

peri-

tus Optices facile explorabit caufam.

Ceterum de modo tollendi quoslibet

Colores in Fig. 98. per interpolitionem obhic obii er notandum venit , quantum illa circumdantia adverlatur hypothelibus Philofophorum , qua; de Coloribus huc ufque fuerunt excogitatae . Ex illis
violaceo terminanpofitis , rcfratfa Lux ad eas femper |wrtes cum cxruleo

ftaculi

&

enim

da eft, verfus quas fit Refraibio ; quandoquidem gyrationes globulorum, ex opinione Cartefii ; vel partes anteriores pulfuum aetheris oblique vibrantis , ex hypothefi
Mri. Hcokti , per viciniam quiclcentis medii ad eas feroper partes impediuntur
hebefeunt . Et tamen hic videre e.l , ouod admoto obftaculo
ut Radios vertici
,
Prifmatis vicinos intercidat , portis violaceum
cxruleum tollere ,
efficere , ut
viridis , vel flavus , aut etiam ruher , ad eas partes maneat extimus , verfus quas
Refraidio peragitur .Nec hypothelis eorum tutior efl , qui fupponunt Colores ex
Lucis
umbra; miftura generari ; nam eadem videtur efle in eorum confinio miintcrcidaptur , live omnes
ftura , live aliqui ex Radiis ante Refractionem limite
per Prilma libere tranfeanr.
Hujufmodi etiam hypothefes ex aliis experimentis paffim occurrentibus everti pof-

&

&

&

&

meo

neceflarium ducerem. Quemadmodum ex illis, ubi

partim tranfmitti , docebam : nam Lux tranltnilla
reflecti polle ,
dabat flavum rubeumque , idque in. meditullio ejus, ubi a nullo quiefeente medio,
vel tenebris, terminabatur. Sic etiam maxime valet , quod ollemii Colorem Lucis
ex uniformibus Radiis conflantis non polle per quaslibet Refractiones mutari . Ceterum non opus cll , ut hypothefes refutem , qux , ex inventa tandem veritate, fua
fponte corruent.
Phxnomenis jam ante explicatis affinia funt fequentia , qux- circa compofitionem
Albedinis verfantur . Prifmata duo A B C,
abe ,'( Fig. 99. Tab. XXII.) quoa c b , xquentur , ita parallelis axibus difpone , ut
rum anguli verticales
cum b , extremitate bafis alterius , conveniat , planis
alterius linea verticalis A
i c in directum jacentibus. Quo fadto , fi Sol transluceat ea in papyrum
B
, oto , vel duodecim , digitos poftpofitam , Colores quidem generabuntur ad
c , non autem per interiores
, per exteriores Prifmatum terminos B ,
totum apparebit album. Sin alterutrum Prifma tol4 ; fed medium (parium
las, alterius extremitas C, vel 4 , generabit Colores ad PT,- ac dein,fi reltituas,
Albcdo etiam reflituetur . Scilicet , Albedo illa componitur ex Coloribus ab extremitate
b, Prifmatis utriufquc prolapfis ; id, quod facile conflet ex prxfatis .
,
, Radii purpuriformes ab utroque Prifmate refracti limitantur in eodem punto P y ita ut ab uno Prifmate manantes incidant in
, ab altero in P N,
ab utroque fimul in totum
non fecus ac fi omnes ab unico Prifmate venii
,
fent . Eodem modo , cteruliformes extenduntur per totum fpatium
eorum
,
terminus communis eft Q., prout manant a diverlis Prilmatibus
Sc fic de ceteris
Quare omnigeni Radii commilcentur in unaquaque parte (patii PT,
Albcdinem
ideo component y fin alterutrum Prifma tollas , puta
vel Lucetn ei potius
occludas, tum Radiis nibriformibus ab
flaviformibus ab
S , viridiformibus
ab
R , cxruhformibus ab
purpuriformibus ab
P , fublatis , manebunt
Q,
flaviformes in
rubritormes in
viridiformes in
R , exiuliformes in
purpuriformes in
Adeoqne purpureus apparebit in P,&cxruleus in R,
Q,
ut oftendimus ante. Et limili ratione, fi I.ttx occludatur alteri Prifmnti abe, ne per-

modo id
Lucem partim
fent,

iuilituto

&

&

ACB, &
C

M
M

C&

N
&N
&

&

PT

C &

Nam

&

PM

MN

MN &

,-

NT,

&

MT,

&

&

NS,

NP:

&

ABC,

apparebit in T,
Flavedo in
.
In iftis autem experiendis requiritur, ut anguli
acb, fint aequales j id,
quod tentabis , fi Prilmata fecundum longitudinem eorum ita connctlas, ut duo ex
planis dielos angulos comprehendentibus, puta
bc, ( Fig. ico. Tab. XXII.
fiant contigua ,
reliqua
a c , libi oppolita . Quo faW, fi Radii Solis ingredi foramen F pergunt ad eundem locum S , cum trajiciuntur per ditia Prilmata perpendicularitcr ad eorum latera
a c , atque cum libere progrcdiunrur ,

meet

Rubor

&

AC, &

AC, &

ACB,&
BC,&

nul-

Digitized by

Google

DE VARIIS COLORUM

92

AC &

AC

&

nullo intcrjcfto obftaculo , tum plana

ac, funt parallela ,
anguli
,
arA, aequales ; lin iftud non eveniat, funt inatquales In quo cafu notetur
b c , , ( Fig. 99. Tai. XXII. ) vel ab
, quod inclinando plana B
,

B,

&

&

prirterca

invicem reclinando,

Albedinem

PT

haud iecus componere, ac fi difti anguli fuifTent trquales,

plana
6r, in dircelum jacentia.
,
Quinetiam poffis hoc idem cum unico tantum Prifmate perficere , dummodo fatis magnum fit ; puta, cujus refringentia
latera
B C , ( Fig. 101. Tai.
XXIII. ) fint fex , vel odio , digitos lata . Etenim fint F G , &/; duo corpora
opaca, plana , rcdlangula ,
ad Prifmatis planum
ca fecundum planitiem ejus
fic applicata , ut eorum angularia punctu
,
g , juxta plani illius centrum le
poflis

in

BC &

&

AC, &

&

C &

&

AC

mutuo contingant ,
latera concurrentia , ( quorum E G
fg fint ad axem Prifmatis parallela, ) ex adverlo jaceant in dircdFum . Quo failo, fi Lux refratla projiciatur in papyrum
, pedes quafi duos dillantem , obltaculum F G projiciet
umbram in 1V1 , purpuram efficiet in
I
Q, ac carruleum Colorem in
permittet Lucem in I.N
Dico jam , fi Speculo aliquo u X Colores ex alter-

MNX

&

&

PH

QILT,

utra

parte lineat

H Lpr

velut

ita rcfleflantur

papyrum ad

ut incidant in

eundem locum cum Coloribus HLPT,cx altera parte Color omnis evanefcct .totumque
apparebit album
Nam , purpuriformes Radii a Prilmate ad P H
I
direilc tendunt
& cetera quatuor Radiorum genera ad eundem locum rcfle-

HLPT

Hlty.

&

iluntur a Speculo, incidentes , puta , in

Item , purpuriformes
czruliformes direfle tendunt ad QI X R ,& cetera tria genera illuc refleiluntur ab I X f > ;
fic de reliquis
Adeo ut omnes omnium generum Radii palfim per fpatium P
mifceantur, ibidemnue componant Albedinem. Sed notandum efl , quod, cum
I.ux Reflexione femper debilitatur , Radiis quamplurimis inter reflectendum amilfis,
exinde forfan eveniat, quod Lux dircita nonnihil prxvalebit reflexa; ,
Color ejus
dominabitur, nili compcnfatio fiat , ita papyrum inclinando , ut direita Lux paulo
obliquius in eam incidat, quam reflexa ; de qua re facile judicium feras ex perfectione
Albcdinis emergentis.
Antequam ad aliud experimentorum genus tranfeo, ncccffarium erit, ut formam
imaginis colorat* , quam Lux per ardum orbiculare foramen in tenebrofum cubiculum influens ,
per Prifma deinde tranfmilla effingit , paulo magis articulatim
infpiciamus,
Angulorum ejus Colorum dimenfiones ac diilantias ab invicem, nec
non Refrangibilitatis gradus fingulis Radiorum generibus competentes (edulo time-

&
LT

&

&

mur

&

Ollendebatur fub initio, quod, ubi Prifma , ( cujus angulus verticalis erat quafi
grad. , ) imaginem ad dillantiam 22 pedum projiciebat , longitudo ejus erat

<Fj

13 - dig.

&

latitudo 2

dig

Adcoque centra extimorum circulorum

in

longum

difpofitis

imago

ex quibus

illa

conflitit, flutabant

10

dig.

Jam

ad hanc diflan-

tiam,five diflractam longitudinem imaginis, ceteras ejus dimenfiones referre convenit ,

propterca quod ad abfolutarn ejus longitudinem , ( qua; a magnitudine componentium circulorum dependet , ) non habent certam relationem . Quo autem dimcnliot(<t inveftigarem
nes ejus majori
, loca , ubi Colores in luo genere pcrleilillimi, eorumque confinia in tranlvcrfam papyrum incidebant, calamo feriptorio notabam. &, obfervationibus hujufmodi fxpius repetitis
inter fe collatis , has tandem
conclufiones figiilatim perdidici.
1. Carruleus
violaceus ex una parte, 8c viridis, ac rubeus ex altera imaginem
bipartiebantur ; adeo ut viridis ,
czrulei confinium , ( quod tbalafiinum appellare
poflim, ) meditullium ejus occuparet
2. Locus, ubi porracea , five floridiffima , Viriditas apparuit , divifit imaginis diflr.iilam longitudinem in ratione
utpote longitudine illa in 3 partes di3 ad ;y
vita , Viriditas illa tribus partibus a rubeo termino diltabat ,
quinque partibus a
purpureo

&

&

&

&

Digitized by

Qoogle

. .

PHMNOMENIS.

93

&

flavi confinium, diflenSpatium, per quod Viriditas omnis, adufque catrulei

debatur, fuit quafi Texta pars totius diltraftx longitudinis.
purpurei confinium, live indicus perfeCtilfimus a confinio rubei fla4. Cxrulei
vique, flve a pcncCtiffimo citrino , quafl i partibus totius dirtradx longitudinis di-

&

ftabat
5.

Denique

liare

&

indici

ratione z ad 4 dividebatur
ginis

ab indico

'

&

per confinium viridis

cxrulei , in
ut confinium illud, flve meditullium ima-

citrini diflantia ,
ita fcilicet,

partibus totius didraflx

....

11

longitudinis diftaret

&

partibus a

60

<0
citrino

Cum

iflhxc

quanta potui diligentia

obfervaflcm

non proprio tantum fenfu

diflinguendi confinia Colo-

,
( propter fummam difficultatem prxcifc
loca maximx perfeftionis , ) aliorum judiciis fretus ; imaginis dimcnlioncs
,
juxta hxc inventa delineavi , quemadmodum videre efl in Fig. ioz. Tai. XXIII.
femidiametris 1 i. unciis, femiScilicet, centris
V, 10 . unciis didant ibus ,

confifus, fed

&

rum

X&

circulos duos

APC, & BT D e

ragione defcripfi

&
&
,

re ilis

AB &.C D

tangentibus

connexui
Deinde linea XY,(quam fupra denominavi diftraftam longitudinem imaginis, )
20 , H Y
F
in 60 partes xquales divila , fumfi LY
9 , IY
30 ,
Y
44 partes ejufmodi . Et , perpendiculis ad illa punfla ere ilis , imaginem iri
quinque partes , Coloribus quinque infignioribus competentes , didinxi ; parte P F
F
expanlionem cxrulei ,
fle deinceps
Quo
referente expanflonem violacei ,
faCto , coloratam Lucem in hanc figuram projeci , ut conllaret denuo , an Color
totam occuquilibet intra limites lic aflignatos contineretur;
, cum tota imago
pabat figuram , fmguti etiam Colores cum Angulis partibus quamoptime conveniebant . Interca vero in (patiis iftis loca obfervabam , (qualia in hoc fchematc punin fuo genere illudrilfimi , appaiflim notantur , ) ubi finguli Colores faturi ,

&

&

&

&

&

ruere

Jam

horum locorum

&

limitum

Colores diderminantium

intervalla

non

alia

fore manifellum ed , etiamfi circulos ex quibus imago conflatur, per methodos fxpius rccenfitas , centris non mutatis , quantumvis minueres . Ea Icilicet de caufa ,
Colores evaderent fimpliciores Quippe, cum
ut heterogenei plus fegregarentur ,
.
in iplidimis rcclilineis terminis A B,
, Colores fint abfolutc fimplices ,
Colores in media imagine prope lineam
Y, cum illis, quibus interjacent , marginalibus congeneri appareant , ratio etiam fuadet , quod heterogeneorum midtira
non fenfibilitcr mutet locum alicujus Coloris ; (iquidem , hinc
inde venientes ,
fe mutuo contemperant . Sic , Radii viridifornies
purpuriformes per cxrulcum
fparli xquipolient ,
ideo non dimovent, aut conturbant Colorem illum, ut foli,
(quamvis nulli purpuriformes intermifeerentur,) ibidem componerent
exhiberent
Sed hic excipienda funt Ipatia circulis terminalibus
comprehenfa, ubi
contemperamcntum illud ex parte exteriori gradatim deficit ,
ideo fatur Ruboris , qui lolus, e prxfinitis , in circulum terminalem fe extendit , pofitionem in imagine e parte marginali , ubi tranfibit circulus , expedivi , ut indicat Fig. 103.
Tai. XXIII. In his autem li quid hxfites , poliis experimenta de novo indituere,
contrahendo imaginis latitudinem , ut circuli , ceteris paribus , minores evadam ,
nullus dubito, quin omnia quadraverint.
Ceterum , quamvis Colorum confinia in lineas
credas incidebant, tamen loca , ubi laturi
intenfi apparuere , non omnia conllitere in medio interjecti fpatii ; nam cxrulcus , qui in lua fpecic illudriffimus erat
nullatenus purpurafccns , propius ad F cadebat, quam ad
plcnidima Flavcdo vide;
batur effe aliquantulum propior ad
quam ad I . Atque ita , Rubedo
Purpu,
ra propius ad ceotra
,
, quam ad alteros limites intenlx apparuerunt ; folaque Viriditas in medio limitum F,
, effloruit . Unde condat ratio , quod,

&

& CD

&

&

&

&

AC, & BD

&

&

&

adF,H,I,&L,

&

& Y

X &

&
&

&H

ctfi

,,

DE VARIIS COLORUM

94

&

&

flavus
csruleus commixtione viridem componunt ; rubeus tamen
viridis,
propter majus intervallum , non bene componunt flavum ; nec viridi :
purpureus
igitur Colores juxta medium conflipatiores funt , ita ut inter flaatruleum .
rubeum , juxta
inter caeruleum
purpureum , quali triente majus invum
flavum , vel cxruleum fibi hinc
inde
teriit intervallum , quam inter virident
conterminum ; quo imago elegantius in partes inter fe proportionales diftinguatur
in numerum quinque inligniorum Colorum duos alios , citreum fcilicet inter rubeum
flavum, ac indicum inter cxruleum ac violaceum, afeifeere convenit; idque potifliroc , quod , poli quinque inligniores , illi duo eminere videntur , fpatialic exterioque, ubi interferantur , pro fpeciei perleilione , fatis ampla obtinent;
rum Colorum redundans expaufio prxfcindetur , omnefque ad quantitatem Viriditatis
politiori fymmetria , proportionati evadent .
His itaque intertextis Coloribus , oblervationex denuo inllituebam ,
, ( ut breviter dicam , ) omnia comparucre juxta ac fi partes imaginis v quas Colores occupant , proportionales elfent chordae fic divifx , ut fingulos gradus in odlava relonare faciat . Quod cum tandem deprehendi , figuram imaginis in partes perinde diviAtque iterum tentavi , quam bene
fi , ut videre ell in Sclem. 105 . Tab. XXIII.
cum his partibus Colores convenirent . Scilicet , imaginis dilfraila longitudine X Y
cordam eflTc, quam in
fit xqualis
Y, finge
ita
produfla ad Z, ut
protenfa fingulos oflavx gradividere oportet , quali lingula Tegmenta ad ufque
dus ( fol, la, fa, ut, re, mi, fa , fol ) edere deberent. Id quod fiet bilTecando
in E,
I, rurfufque trilecando
trifecando in
capiendo
in
.
Et lemitonia E
oflavam partem totius
Quintam ,
indicum
citrium referent , ceteriquc quinque toni
. ceteros
,
,
,
, I
quinque ptxcclfcntes Colores, quorunt finguli , cum tota Colorum congeries in totam figuram adxquate incidit, intra has lingulas refpcilive partes comprehenfi fuerint . Inque meditulliis harum panium circiter , Color quilibet in propria (pecie ilRubedo, quamvis ultra verluflriflimus
intenfillinius apparuit,- etiam Purpura
fus P, ac
, marcefccntc Luce exundat unt
Ceterum , hxc non adeo prxeile obfervare potui , quin ut fateri cogar ea poffe
etfi

&

&

Cum

&

&

&

&

&

&

&

YZ

& MY

&

XZ

XY

G &

H, &

&
G &K M
GH HI K

XI

XY

XE FG

KY

&

&

XZ,& YZ,
GZ
FZ

fumantur unpaulo aliter fortalTe conflitui. Quemadmodum , fi inter

tertia
quinta,
fecunda fit,
decim' medix proportionales , quarum
,
bxc etiam imaginis dillributio cum Colodecima
Z feptima, IZ nona ,
rum expanfionibus (at bene convenire videbitur . Nam , differentix adeo minutx ,
fuperiorem dillributioncm intercedunt, acutiflimo Icnfu judice,
quales inter hanc
vix comparituros errores efficere pofTunt
Quantum vero diftributioncs iltx differunt, ex adjtmflis r.umcris patebit, quorum
inferiores
fuperiores ad chordam 720 partium ratione mufica divifam refpiciunt ,
ad eandem chordam quamproxime divifam ratione geometrica

EZ

& KZ

&

&

Chorda mufice

divifa

3 do. 320. 300. 270. 240. 21 6. 202 1. 180.

Chorda geometrice

divifa

360. 311. 303. 270. 240.. 214.. 202. 180.

Superiorem vero dillributioncm potius adhibui, non tantum quod cum pbxnomeoptime convenit, fcd quod , (ortaffe , aliquid circa Colorum harmonias, ( qualium PicTorcs non penitus ignari funt , (ed ipfc nondum fatis pcrlpeflas habeo , )

nis

tonorum

concordantiis

fortafle

analogas

involvat

Quemadmodum

verifimilius

videbitur animadvertenti affinitatem , qux clt inter extimam Purpuram ac Rubedinem, Colorum extremitates, qualis inter oilavx terminos, C qui pro umloms rjco*dammodo haberi poflunt , ) reperitur
...
..

Ex.

Digitized

by.Google

PH&N 0 MEN

1 S.

95

demum

proportiones iinuum Refractionis cuique Radiorum generi comratione mechanica , ) determinantur ; utpote , ad vitrum aeri contiinde extimorum fint ut 68 ad 69 , divide inguum , cum finus Radiorum hinc
orientur
unitatem
in ratione partium hujus imaginis ,
termediam
6 8-

Ex

his

petentium

687,

<58

&

7, 6 87, 687,
Colorum

fingulorum feptem

44 - , cum Refraitio fit

adhibe numeros 6 8 , 687,
ti*

&

687, 6p

pro

pertinentibus
e vitro .

ad

finubus

68,

confinia

communis

rcfpetlu

>

terminofque

finus

Inciden-

Cum vero fit in vitrum pro finubus illis

687, 687,687, 68 7 68 7 69 exiflente com,

finu Incidentia: to6. Et pro finubus ad Radios , ubi Colores funt in propriis
fpeciebus perfectilfimi , pertinentibus, numeri inter hos numeros intermedii adhiberi poflunt
.
4
Sic, ad aquam aeri conterminam , ubi extremi finus RcfraCtionis funt 90 ad 91,
finus intermedios per confimilem unitatis intermedia: difleftionem , ( ftatuendo fci&c - vcl O
licet effe
) elicere portis .
O7,
0 poj-,

muni

Ad

9071

memento

hic

907,

determinationes hafce non effe prateife geometricas , fcd tam proexigunt hujufmodi res praCticx ;
quidquam am, quam
inanem curiofitatem arcomputandi taedium , affectatam

xime tamen accuratas

moliri

plius

gueret

Sunt

&

&

praeter

&

circumdantia: , quas jam determinare potuiffem ;

quemadmodum varix eorum formx Sc expanfiones, pro variis pofitionibus Prifmatis circa axem convolventis ; vel , pro varia materia refra&iva , ex qua Prifma fabricatur, quave circumdatur ; vel etiam , pro varia magnitudine ejus anguli verticalis . Sed ea omnia ex odenfis in parte priori , ( conferendo cum jam explicatis

fat

ali* circa hos Colores

manifedantur

ca tantum RefraCtione

ut
vcl

&

effettus

>

quantum

utcunque pluribus

&

fcio ,

omnes

quos vel

uni-

quavis terminatione Lucis elice-

re liceat

Dc

Phxnomenis Lucis per Prifma in Oculum tranfmiffx

Poli explicata Colorum a parietibus , aliifve objectis reflexorum phxnomcna , or, ut ad affines objetlorum trans Prilmata prope Oculum interpofita con1'picuorum apparentias explicandas jam animum adjiciam . Et , cum doctrinam in
quinque Propofitionibus fupra traditam , per prioris generis experimenta folurr. mo-

do pollulac

do probaverim , & hoc experimentorum genus , eo quod non fit adeo fimplex , contradere non pigebit.
, explicationem ejus jam fufe
Hic ideo imprimis recordari oportet , quod objcCtorum mediante Refractione viforum imagines , non in propriis locis, fcd aliis quibufdam videntur, a quibus vituito reticuerim

delicet refraCti Radii reCta ad Oculum tendunt : atque adeo, fi ita refringantur , ut
qui fluunt ab iifdem partibus objeCti , a diverfis locis directe ad Oculum veniant ,
objeCtum illud in totidem locis apparebit. Sit, ex. gr.
( Fig. 104. Tab. XXIII. )
objeCtum;
Oculus ,
Lens interpofita , qu* pluribus planis fupcrficicbus
D,
, &c. , terminetur, ficut ad objeCta multiplicia reddenda fabricari folet . Dein , fuppone nxc plana Radios in fefe incidentes ita refringere , ut Oculum
petant quafi a loco x venientes , qui incidunt in planum
vel a loco
venienmanifeftum eft, tum ratione ,
tes, qui incidunt in Planum EF,
lic porro
;
tum experientia fuadente , quod idem objectum
in diverfis locis, xr,& y ad inrtar
plurium videbitur

O
DE, EF

& BC

&

DE,

&

Ad eundem modum

quod , vice polygoni B

, Prifconflat ,
( Fig. 105. Tab. XXIV. ) fubllituatur , cum c prirmonftratis
e Radiis verfus Oculum refradtis , purpuriformes , propter maximam Rcfrangibilitatem , longiflime a linea rcfta Oculum
objeCtum interjacente divaricant .
Suppone , quod Oculum petant quafi venientes a P ,
quod rubriformes Oculum
pe-

ma A B C

flantibus

jam

pofitis

nifi

quod

&

&

Digitized by
1

Googl

de variis colorum

9A

Rcfrangibili, cetcrique in lods intermediis, pro gradu

cfl , quod objeili , fi ope
purpuritormiuro Radiorum
foret ad P , idque carulei toloris , (in Radiis fo, imago
rubriformibus confpicerctur , imago ejus ad
exifleret , idque rubei Coviridis appareret, fi modo viridiformibus Radiis conlpiccretur
loris ; &ad
fic
;
praeterea. Quod , fi objctlum duo tantummodo Radiorum genera fimul emitteret ,
duplicem fortiretur imaginem; fic , emillis rubriformibus
purpuriformibus Radiis,
rubea appareret,
altera ad P purpurea . Et fic denique, fi oimago altera ad
mne gemis Radiorum fimul emitteret , ( ut folent corpora naturalia , ) tunc innumeras Colorum graJatim differentium obtineret imagines ? per totum fpatium
ordine continuo difpofitas ; qua , cum in locis , non penitus difcrctis , formarentur , fe mutuo obliterarent , efficercntquc , ut nil , nifi confnfa Colorum feries ap-

petant quali venientes a

tatis

fluant

&

manifeflum

folummodo confpicerctur

lummodo

&

&

&

PT

pareret

Hoc pafto quidem Colores omnigenos generari oportet , cum objcfti lucidi. Nigredine, vel tenebris terminati , perexigua cfl apparens magnitudo , qualis cfl Solis, vei Luna , aliorumve fyderum , aut foraminis in fenettra Lucem a nubibus in
obfcurum cubiculum intromittentis Quod, fi expanfius objetdum intueamur, quale
ad X defignatur ; terminum ejus G H vertici Prilmatis propiorem imprimis animanifeflum cfl , quod imaginum ejus , cx variis Radiorum genemadvertamus ;
ribus formatarum , purpurea longtlfimc omnium , vcluti ad P , divaricante , Color
ille apparebit extimus. Imago autem viridis , adufque R translata , cum parte aliintermedia: caeruleae , ibidem coincidet
qua purpurea: imaginis , ut
confundetur , a qua millura caeruleum Colorem generari oportet . Et rubea in
terminata cum partibus ceterarum omnium imaginum eoufque extenfis coincidet,
Colorem objctli ibi reftituet , album , puta, fi modo obieiftum fit albi Coloris.
Et , quemadmodum juxta limitem G H , objeflum purpureo
caruleo fimbria.

&

&

&
T

&

&

apparebit; fic, in oppofito limite IK , per confinii lc ratiocinium , patebit alteros Colores, rubeum flavumque , produci.
Nec fecus, cum cjufdem objcfli partes aliquae funt aliis utcunque lucidiores , Colores varii generari debent
fub quo Colores apparent, erit maxima cum Prifma
Et quantitas anguli
ftatuitur Oculo viciniflimum . coque minor evadet continuo, quo Prifma propius ad
Objeflum collocatur . Quemadmodum , fi Prifmatis cx vitro confcfli angulus verticalis fit 60. gr. , Colores fub angulo i . 2' circiter apparebunt, cum proxime Ocu1' . cum in media
i .
lum difponitur ;
objeclum , diftantia
, inter Oculum
quafi 30L min. cum triplo plus diftat ab Oculo quam ab objeilo ;
ftatuitur ;

tum

POT,

&

&

&

&

praterca. Hic autem fuppono Radios ad utramque fuperficiem ejus aequaliter recum politionem ad Radios ex alterutra parte obliquiorem , conver.
,
tendo circa axem , acquirit , ille angulus augebitur . Suppono etiam objeftum fatis
lucidum eflc , ac tenebris denfiflimis terminatum , ut Colores adufque fumnias extremitates videri polfint .
, fecus , per latitudinem jam alfignata minorem , didendi videbuntur, ut ut de quantitate aliifque Colorum circumflandis in quibuslibet
objeftis fub dio confpeftis apparentium , idque pro Rcfraftionibus utcunque faftis , ex
fic

fringi

Nam

Nam

his facile cfl conjicere.

&

Ceterum in allata: doflrina illuftrationcm phanomena aliquot infigniora

minus
obvia ex abundanti jam breviter deferibere cfl animus.
Et imprimis, accepto filo aliquo
(Fu. 106. Tai. XXIV. ) ejus alterum diColore rubeo
Dein, Prifnifi locus erat tenebrofus , corpus aliquod nigerrimum ftatuebam , vidique prafata dimidia , non in dircflum jacentia , fcd in duas lineas difereta , quas in pr
s t habes defignatas . Scilicet , carulci dimidii , propter majorem eorum Radiorum Refraflionem , imago paulo lonrcfrafla apparuit, cujus
gius translata fuit. At , linea tamen fubobfcura ipfius P
a qua Colores aliquantulum proflare vtfi lunt ; id ,
f .rtcs in dire&um jacere

PT

midium P R czrulco Colore tinxi, atque alterum

mate adhibito , hoc filum intuebar , cujus a tergo ,

RT

&

&

Digitized by

Goo

PHJENOMENIS.

97

&

,
mixtura in ucrifque fili Coloribus latente contigit. Nam,
fimpliciores , ea linea (anco obfcunor evafit ,
lllultriorcs erant
Colores
ma^is interrupti.
st, clariores
pr ,
Ceterum, cum Lux, quam filum tenue retleftit, perexigua fit. prarflat adhibere
Fig.
107.
Tab.
cfefienatur,
corpus aliquod expanfius , quale per
.
(
)
quod,
czrulcam ,
ex altera parte ruv. gr. , concipe papyrum elfe ex parte P R L
Palmate juxta Oculum interpoli to , nigroque corpore, aut loco tenebeam .
brolo , pone hoc objeclum lito , videbis imaginem carrulex partis paulo longius
k n in confinio Colorum rs,
Im , ut ante diftranslatam elfe , terminis pt,
tr actis . Sed hic lumme cavendum etl , ut papyrus cum cralfis
intenfis Coloribus

quod ex imperfcftionc

&

quanto

&

&

&

PN

XXIV

&

Tum

&

&

&

illinatur

cum

duo Prifmata ad foramina duo , qui,

bus Lucis patuit aditus in tenebrofum cubiculum , ac in eo litu difpofui , ut unius
In quo loco fixi papyri
Purpura ,
Rubor alterius , in eundem locum coirent
non latius dimidio , vel triente , latitudinis coloratarum
fegmentum circulare ,
imaginum , eapropter , uc duobus illis folummodo Coloribus illuminaretur . Quo
latio Papyrus pallidi cujufdam Coloris apparuit . Tum ceteris utrinque Coloribus
objeflo nigro terminatis , vel , ( quod fatius erat , ) longius projeci is , ut prxfata
papyrus nigredine , vel tenebris , circumcintla appareret , tertium Prifma ad Oculum applicavi, & ad diftautias abinde , pro arbitratu , varias me fubmovens, unica; illius fubpallidae papyri geminam vidi imaginem , purpuream ,
rubeam . Et
imago purpurea longius a papyro translata erat , quam rubea , prout major eorum
Radiorum Kefrangibilitas exigit. Rem fchemate 108. Tab. XXIV. defignatain habes,
ubi papyri p
imagines funt X
Y.
j
Ad eundem modum , fi duo pulverum genera , quorum alterum perfedle rubrum
efl , & alterum purpureum , vel indicum , fine miftura cyanei , viridis , aut flavi
parari poflent , objeflum aliquod perexiguum cum milium pulverum illorum crafIpcclaculum forte caulas ignorantibus
Ic illitum , geminam imaginem exhiberet

Huic

affine elt

&

experimentum

ftatui

&

&

&

mirandum
polfint

Sed

vereor

uc

pulveres

Coloribus

adeo

fiinplicibus

praraiti

parari

His prxtcrea non multum diflimile ell , cum Colores duorum Palmatum ita in
parietem trajiciuntur, ut , ( unius Rubore contingente purpureum alterius , ) in
di retium jaceant, quemadmodum videre cil ad P r, &, mediant? Prilmate parallelus interpofito intuentur . Nam , imagines , non amplius in dircclum jacebunt
,
fed ab invicem apparebunt dillintlx , ficut ad 1* /1
n r de lignantur , Fig. 109.
Atque ita, fi duo Prifmata A, ac B ( Fig. 1:0. Tab. XXIV. ) fic ftatuantur, ut
eorum Colores ad locum P p adaequate incidant in ordine tamen contrario. PurpuRubore ad P ; alterius autem B Purpura cadente
ra alterius A cadente ad p ,
Rubore ad p;
per tertium Prifma E F imagini P p parallelum peripead P,
xeris,- unicae P p duas deculfames imagines intueberis , alteram
c Coloribus
Prifmatis fi produtlam,
alteram m n e Coloribus Prifmatis A . Et, quo longius
ab objefto P p te conferas , eo magis cxtrcmitaKS imaginum
a m ,
N' a m

&

&

&

&
&

MN

&

diflabunt.

His etiam contraria funt experimenta , quod

X
Y ( Fig. 108. Tab. XXIV.) diverfis
Prifmatum paralleli , vel deculfantcs Colores ,
XXIV. ) ita poliunt , mediante alio Palmate ,
tacei

&

objcfla duo

Coloribus

five funt circelli charfive diverforum

illullrati,

M N &m

ut
confpici

ut in

110. Tab.
coalefcere vi-

Fig.

unum

deantur.
Et , praeter jam recenfita , perinfigne ell hujufmodi experimentum , quo objefla
Coloribus, per incerpofitiouem Prifmatis, denudantur, quibulciinl nudo Oculo tinfli
apparent . Inliantiam in Solis imagine colorata accipe , qua: in parietem a Palmate

BC

Fig.

in. Tab. XXV.

projecla,

cum

cernitur

mediante alio parallelo

Prilmate a bc manibus prehenfo , cujus vertex ad plagas verius rubeum Colorem

convertitur , fi Spcftator fc longius ab imagine gradaum amoveat , percipiet Colo-

Pars

II.

res

Digitized by

Google

. .

DE VARIIS COLORUM

gi
res

paulutim contrahi

imaginem albam

ciant

& ad invicem eoufquc accedere

& circularem. Id, quod accidet
ABC
&

,
,

tandem

donec

cum

Speftaroris

uniti refi-

eadem

eit

a Coloribus diftantia ac Prifmatis

modo Prifmatum angui verticales ae, fi
quentur. Et ratioex eomanilclla eft ,quod oblongam illam imaginem ex circulis, live circularibus imaginibus , infinite multis ,
in longum continue di (politis , efformatam cire docuerim ; quare, qua: funt ad purpuream extremitatem longius per

Rcfrati Ionem fecundi Prilmatis transferuntur, ut ceteras aflequi pollini ,&fic omnes
coincidere
Ad hunc modum , cum objeCta quaelibet , ut
co, foras pofita , confufas
loratas eorum imagines , ut
/, ad parietem per Prifma tranfmittunt , fi medianefficere
te alio Prifmatc inlpicias , poilis imagines hafce Coloribus denudare ,
prxterea , ut diftinftiores appareant, quemadmodum ad ? r ( Ftg. tu.
ab. XXV. )
videre eft . Quoniam vero ad fufficientem copiam Lucis requiritur , ut foramen F
tranlmiffx imagines evadunt confufz ,
fir amplum ; per ejus autem amplitudinem
Lens aliqua convexa , ut m n , prope foramen illud (latuenda eft , qux Radios , a
fingulis pundlis objefti foras pofiti venientes , congreget in totidem aliis punftis ad
infuper Prifmata debent elfe admodum tranfparentia , perpolita,
fupanetem ,
pcrficiebus accurate planis terminata , inque fitu , quam potens exatle , parallelo
difpofita. Tanta quidem diligentia non requiritur, ut imagines g r,
fine Coloribus appareant ; led , ut inter tot ac tantas Refractiones diftinflse appareant , pr arter
accuraram fabricam vitrorum , requiritur experientis ingenium , quo omnia refte
dilponantur
Hic in cumulum praeterea adjici poteft, quod objefta , quo fimpliciori Luce illuminantur , eo diftinCtiora per Prifmata apparent ; quippe , cum eorum per Prifmata fub dio vitorum confufio ex inxquali Refrangibilitate illuminantium Radiorum
oriatur . Et hinc eft , quod folaris imaginis far pius commemorata- termini reffilinei , ( in quibus nullam efle heterogeneorum Radiorum commiiluram indicavi , )
pr* ceteris omnibus objeftis diftinfti , mediante Prilmate , appareant . Et fic, Mulca:,
fimilia Animalia , cum in rubea, vel alia quavis Luce fimplici , Prifmatibus elicita , ftatuantur , tranfvidentur folito diftincliorcs . Quinctiam Oculus Engyfcopio armatus, omnia hac Luce fimplici illuflrata,diftinliora cemit . Id, quod m-

QR

&

&

&

&

Xi

&

fignem

ulum

in

contemplatione Infeilorum vel texturae aliarum rerum naturalium prx

fe

ferre poteft

In tertia Propofitione fupra de phaenomenis quibufdam diflerui , ubi e Radiis ad

refringentem fiiperficiem arqualiter inclinatis aliqua genera pervafere , dum alia penitus reflectebantur ;
illis affinia quaedam jam attingere opportunum duco
Efto
S SpeSutoris Oculus, quo Lucem a nubibus lub dio mgreflam planum
, ( Ftg.
tu. Tab. XXV. ) reflexam a plano
I
regreflam excipit ;
plano
, cum
I verfus Oculum
Prifma commode ftatuitur ita, ut Radiorum, e medietate bafis
reflexorum, ungulus Reflexionis fit quafi 50.gr., pars proximior bafis remotiori ali-

&

H &

FG

FH

&

DE

&

quantum obfcurior

videbitur ,
in utriufque partis confinio fimbria , qualis
fub-caxulei Coloris apparebit . Utpote , cum Radii , qui a remotiori parte bafis ad
rcfleCtuntur , obliquius incidant , quam qui eo refiliunt a parte proximiori , talis poteft affignari eorum circa medium bafis obliquitas , ut e proximioribus ,
propter minorem obliquitatem , aliqui perrumpere
refringi poflint , dum remotiores, propter majorem obliquitatem, omnes ad Oculum reflectuntur . Sic, ad vitrum , cujus Refractionem per rationem finuum 42 ad 6i metimur , in plano S
r S 49 . 22' ; ang.
ad Prifmatis longitudinem tranfverfo, pofito angulo
ang.
40. 44' ;
50. j' ; r erit limes Refractionis rubriformium Radiorum
ultra quem nulli fiiperficiem
I penetrabunt , qui , propter debitam obliquitatem
Incidenti* , ad Oculum refleCti poliunt ;
a citeriori parte Cr complures e Radiis
refringi , qui
fic incidentibus , propter minorem obliquitatem, pervadere pofliint

Oculum

&

BC

&

Oculum

mium

CrS

CpS

&

&

peterent, fi modo reflecterentur

Et fic , r erit limes Radiorum viridiforpars citima
p prop limes purpuriformium . Adcoquc luperficici
.

IH

pter

PHJENOMENIS.

09

omnis generis tranfmidas , obfcurior apparebit , quam pars

ultima t B , qua omnes , qui Oculum attigere , eo reflectuntur . Et , quia rubrifbrmes a limite r,
viriditormes a limite r incipiunt ex parte pervadere, manifellum elt , quod ex illis pauciores a Ipatio ft ad Oculum rcfilient , quam e purpuriforraibus , qui non prius incipiunt pervadere , quam ad limitem p \ ut
paur tantum pervadere inciciores, quam e cjerulilormibus, qui ad limitem inter p
piunt
Et proinde , in illo fpatio purpureus
caeruleus Color aliquantulum dominapter compiures Radiat

&

&

&

&

Deque tota fubcxrulea linea DE conflmilis eli difeurfus

Hxc autem linea, non refla cit , fed,in morem arcus , incurvata

bitur.

unfta Radios a bafi Prifmatis

Oculum

ari

Scedentia ejulmodi curvam conllituunt

Quod ad Refrafliones, in luperficiebus
hil refert in remotiori FG quamam fint
pendiculariter

emergant, angulo

KHG

Colores in linea

propterea quod

in angulo Reflexionis dato rclilientes re-

Prifmatis
,

FG, & FH, factas

dummodo

exiltence quafi

fpeftat, ni-

FH

Radii e proximiori
per40 1. gr. Quod fl angulus il-

DE

adjuvante Refractione , paulo diltinftiores

major exiftat ,
,
evadunt ;& minus diflinfti,(i fit minor. Major etiam Oculi a Prifmate diftamia , vel,
(quod perinde elt, ) pupilla: coarftatio. Colores nonnihil perficit.
parallelis
Prifmata
axibus
bafibus contiguis , ad invicem
cum
duo
Ad hxc ,
,
in eo fitu colligantur, lidem omino effetius per Radios ab aere inapplicantur,
Sed, Radii tranfmiffi contrarios exhibebunt. Edo A
terdufo reflexos producuntur
feftio
utriufque
Prilmatis
ad eorum longitudines perj.Tab.
it
XXV.)
( Fig
B contaftus balium , aut potius aer interclulus .
pendicularitcr tranfverfa ;
Quippe Prifmata vix queant tam arfte comprimi , quin ut aer nonnullus in morem tenuiflimx lamellx maneat interclufus. His politis , Oculo S Radios a CB, laat Ocumella aeris interjecta , reflexos intercipienti , omnia apparebunt , ut ante
lo j tiaje&os excipienti , omnia cernentur contraria , fpatio t B opaco
obfcuro
exiftente,
Cp translucido, ac eorum confinio pt , juxta t , Ruborem faturum ;
juxtaque r, citrium flavumque exhibente ; qui Color ufque ad P gradacim diluitur,
illullriores apparent ,
definit . Et hi Colores longe intenfiores
ubi in album P
quam lubcaruleus Color ex altera parte ad Oculum S reflexus . Quorum quidem
omnium rationes c fupradiftis patent ; fiqmdem , e Radiis verfus Oculum s tendentibus , qui incidunt in fuperficiei panem t B , omnes , propter nimiam obliquitatem , alio reflefluntur , folique rubriformes fuperficiem iitam a C ufque ad limitem
purpuriformes ad limitem p , tantum pervadere
t , viridiformes ad limitem r ,
poffunt
le

&

&

CDB

&C

&

&

&

&

Ceterum

hic

cavendum

elt,

nequa Lux in fuperficiem

a parte

incidat

qua:, vel ad Oculum s reflexa vel tranfmiffa ad Oculum S, Colores conturbet. Et

jam exinfuper , ne Refraftiones a fuperficiebus A B ,
, factae ad effectus
plicatos quicquam conducere videantur , prxlfat , ut luperficies iltx (fatuantur parallela: , quo mutuos effeilus , ( ex opinione recepta , ) ddfrucre polTint

& CD

De

ph.cmmenis Lucis per medium refmfhvum

terminatum tranfmiffic

parallelis planis

Tranfaftis triangularium Prifmatum ptuuomenis , qua: quadrangulis per parallela plana efficiuntur , jam opportune fubveniunt enarranda
Id. quod Jubenti us aggredior , cum Philofophi hactenus crediderunt Colores nullos noc pacto generari ,
exiltimantes pofletiorem fupctfu.iem effectus omnes per contrariam Refractionem
hoc pro experto habete rati , quod in vitris
Radiis auferre , quos prior inducit t
feneltrarum aut aliis confimilibus nullos produci videant . At , in eo decepti funt,
uod hujulmodi Colorum quantitas
perfectio dependet a dillantia parallelarum
?uperficierum . In laminis quidem vitreis , propter parvum fuperficierum intervalexiles ,
111 fpatio tam
lum , Colores funt adeo tenues
anguilo comprchenfi ,
ut effugiant lenius: at, cum vitra magis craffa adhibentur, aut potius vitrea vafeu.

&

&

&

&

Digitized by

Google

DE VARIIS COLORUM.

ioo

aqua

parallelcpipeda

Ia

nuntur

plena

limpidifTima

ABCD

Nam

Colores

liquido

tutfc

generari

cer-

ab. XXV. ) efle vitreum , vel aqueum , paconcipe

( Fit. 114.
parallelis planis duo , lirallelepipcdum aere circumcinctum , cujus ex oppofitis
neis
defienentur. Et Sol illud per exiguum foramen F oblique transita
luceat , ejufque paralleli , vel convenientes , Radii in anteriori luperficic ad
debent inxqualiter refringi , ut ab invicem deinde divergant , ufquc dum incidant
ibidem Colores omnigenos depingant , perinin poileriorem fuperficiem ad P
,
de ut fupra fat fufe explicui . Jam , cum , propter parallelifmum fupemcierum refringentium , Radii tantum a poilcriori recurventur, quantum incurvantur a priori,
incidentibus , emereant paralleli,
ncceflfe cil , ut fibi iplis , ex aere fecundum
elicitos Colores
adeoque dillantias ac politiones acquifitas in infinitum fervent ,
eo ufque fine aliqua variatione promant . Quemadmodum , fi
, e reffaflis ad
rubriformis, eorum denuo rcfra&i P p acTr
H, fit purpuriiormis Radius,
proinde Purpuram
adeoque fibimetipfis, paralleli emergent;
incidentibus
exhibuere, ad quamlibet dillamiam p t immutatam
Rubedinem , quam ad P ac
fine quavis ufpiam variatione confcrvabunt , purpureo a P in p
transferent ,
translato , rubeo a
in t , ccterifquc a locis intermediis in loca corrcfponden-

&

AC, &BD,

T &

SH

&

PH

& TH
T

SH,

&

&

&

tia

Hoc equidem prateife debet evenire , fi modo Radii fecundum eundem S F , vel
, tunc emergent paralleli: at,
cum inclinantur d invicem , uti de promanantibus a diverfis partibus folaris difci
eapropter mutationes quaidam in ulcontingit, tunc etiam emergent inclinati ,
teriori translatione patientur. Utpotc, circuli a lingulis Radionim generibus effefli,
procidens
ex quibus, in longum difpofiris , colorata Solis imago in fuperficiem
conltituitur, propter divergentium Radiorum in foramine F decuffantium eo dilutiores evadunt, quo Radii longius poti emergentium fluunt j dura eorum centra, qua;
Radiis a centro Solis, lecundum eandem quampiam lineam, ante Refraflionem effluentibus illuminentur , eafdem , poit Relr.iClionem , diflantias
pofitiones inter
fe perpetuo confervam. Et hinc cit , quod fpatium prt loLiri Luce, in tenebrolum
parallelas lineas, in hoc Prilma inciderent; fiquidem
.

&

BD

&

&

in otbicularem formam
immilfa , illuminatum , eo magis dilatetur ,
Viriditas in medio R, Liqua
contrahatur , quo longius poli Prilma terminatur ;
fit , paulatim tranfmigrct in Albedincm , vel , fi nulla fit , fcd propter
angufliara
Prifmatis hujus , aut amplitudinem foraminis Lucem intromittentis , Albcoo medietatem Colorum occupet, eadem Aibedo Icnfini dilatetur. Sed Colores tamen hinc
inde non diluuntur , ncc iu lpatium angullius contrahuntur , utut minus luminofi ,
propter dilatationem imaginis evadunt.
Ad harc , fi mediante parallclcpipedo intueamur vifibilia , Coloribus non fecus
tingantur, quam fi Piifmn triangulare adhiberetur; prxfertim, fi parallelepipcdum
ad pcrtranleuntcs Radios fat obliquetur, ut multum refringat ,
objcila nnt admodum propinqua. Nam, fi ohiefla longinqua fint , five intervallum iflud intercedat parallelcpipedura
objefla, five parallelepipcdum
Oculum-, utcunque Rcfraflio per obliquitatem parallelepipcdi nat magna , Colores tamen non generabuntur . Sit
ab. XXV. ) punflum lucidum Radios per parallelepipcdi
( fig. 115.
refringentia plana
BD, ad Oculum S emittens,
manifeftum c(E, quod
dufla Si
defignet purquae rubrtformem Radium defignet,
Sp
, qua;
,
puriformem, hi Radii ad utramque fuperficiem arqualiter refringentur, adeoque triangula pSi ,
fimilia conficient , purpuriformi Radio
propter majorem Re,
ffangibilitatem , hinc
inde apud />,& M,plus vergente a directo tramite, quam
rubriformis: unde necefle ell , ut fefe alicubi intra Prilma decuflent .quemadmodum
videre ell ad
traconficientes triangula pOt ,
, iterum
, fimilia , five
pezium SpOt fimile trapezio
adeoque Oculum petent , tanquam fi primario fluxiflent ab eodem O,
Rcfraclioncm ab unica tantum fupeiflcie A
pgfii fuiflent . Et hinc non tantum lequitur Colores generari , led
angulum p S t ,

cubiculum

&

&

&

&

AC, &

NX

MXN

&

&

MX

&

MON,

&

MON

&

five

...Digiiizai-by-GeOQle

PHAENOMENIS.
five

Colorum apparentem latitudinem

politione determinari

pofTe

101

aliafque circumllantias
manifcllius erit ,

Quemadmodum

pro qualibet
fi

conteras

Oculi

cum

ex?

perimento , quo objedfa in aquam alte immerfa oblique inliiicienti Coloribus nonfupernihil tin&a videntur, propter RefraCfionem llagnantis fuperficiei. Nam
O objeftum aliquod immerfum , ouod Spelator S inficiem llagnantis aquz ,
facile invenies , ducendo rclam S X , qua:
Quod quidem
tuetur , referre potell
L , ac dividendo in O , ut fit S K ad L X ut
refringentes fuperficies fecet in K ,

AC

&

$0

ad

OX,

KO

&

OL.

ad
ad hsec experienda

live ut

parallelepipedo vas optime adhiberi potell ,

horizonti parallela relarvitri lamina perpolita
quod in fundo transfoditur ,
citur, ut aquam cohibere polfit .
, cum aqua ad altitudinem pedis , aut amplius , infunditur , Lux , per vitri aut aquz illius parallelas fuperficies oblique trajeCla , Colores pro more explicato producet , polfifque , fucceflivc collocando objeO, phaenomena conferre . Id, quod etiam fieri potell difponcndo duo
la ad
ad diflanvitrea Prifmata triangularia , ut
( Fig. it 6. Tab. XXVI.
ad
tiam pedis , aut amplius , in eo litu , ut eorum latera corrclpondentia ,
Radii per interiores fuperficies perpenE ad B F , evadant parallela ,
B,
B D, refringentia
diculariter, proxime, trajiciantur. Tunc enim exteriores
plana parallelepipedi referent . Et , propter vitri majorem quam aqua: vim refradli-

Quinimo

pro

&

&

Nam

X &

ACE, DBF

&

& C

AC

AC ,&

vam , Colores elicientur magis illultres

Et hac de Colorum a parallelis planis genefi monuiiTe fufficiat ; nifi forte juvet
a triangularibus Prifannotare diverlitatem effeduum , qui ab hilce producuntur,
matibus Ejufmodi funt i. , quod Colores, cum in papyrum projiciuntur, Iplendidiores evadunt per audiam papyri longinquitatem , fi modo Prifma fit triangulare;
lin parallelepipcdum, hebefeunt. 2. Cum objedla per Prifmata triangularia tranfpiciuntur , Colores itidem (plendidiores evadunt ex objeiforum autla longinquitate ,
at fecus fit in parallelepipedis . 3. Cum Sol translucet Prifma triangulare , Colores
oriuntur, terminando Lucem ex utravis parte Prilmatis : at, cum translucet parallelepipedum , Colores non oriuntur terminando Lucem a polleriori ejus parte Cujus rei ratio elt , quod heterogenei Radii a triangulari Prifmate divergentes fiunt,
adeoque , poft emergentiam , pius plufquc fegregantur ; at in parallelilmum reflinon amplius ab invicem recedunt . Denituuntur emergentes e parallelepipedo ,
que notum elt, quod Colorum , in extremam partem Oculi , in Solem vel lucernam per Prifma triangulace rcfpicientis , quilibet altans videbit ordinem ei contrarium , quem videt iple Spectator . At , cum parallelepipedum adhibetur , idem erit
ordo Culorum in urroque cafu , propter dcculTationem Radiorum in parallelcpipedo, ubf Spectator tranfpicir, quemadmodum infpicienti fchcmara manifeitum.
Et ex hac effectuum diverfitate phznomenon componitur, quo Colorum ad diver-

&

&

fas diltantias diverfi

Tab. XXVI.

fiant ordines

in cujus

fundo

YZ

Utpotc per vas aqueum

refert laminam vitream

A B C D
,

quam

Fig.

17.

in luperioribus

horizonti parallelam cire fuppofui , jubare trajedto , fi vas ad partes Solem verfus
allevetur, ut fundum ejus magis obliquetur ad perhibentem Lucem, quam fuperior
ftagnans fuperficies ; heterogenei Radii, propter majorem in egreffu Refractionem
convergentes evadent ; adeoque , decuffando , mutabunt fitum . Si Lucem charta
proxime egreffam excipias , Purpura cadet infra Ruborem ;
chartam 1 ngius differendo in loco deculfationis , per commilturam evanefeent converfi in Albedinem , ac poftea de novo emergent in ordiuc contrario , ut videre c(t ad
,

&

&

Q, R

V.

Ad

aliud expcriiqentum jam tranfeo his quodammodo affine ; quo Colores, non
quidem fuperficiebus generantur , fed a lupc.ficiebus ita inclinatis , uc
interpofita Reflexione parallelarum rationem habeant . Sit S F ( Fig. nfc. Tab.
XXVI. ) linea Coloribus omnigenis irradiata, quorum purpurei , dum ad F ingrediuntur Prifma , refringuntur verfus
rubei verfus
abinde vero rcfle&un;
,
lur ad
I ; unde egredientes refinguntur denuo ad
L . Dico jam ,
,
,

parallelis

&

&

M &

fi

Digifeed by

Google

DE VARIIS COLORUM

oi

ABC, & CAB aequentur, emergentes Radii I L, & K M,

in triangulis FGA, IGB
cum anguli A & ex hyatquentur ut & anguli FGA
& IGB, propter xqualitatem Incidentia
pothefi
& Reflexionis triangula erunt fimilia angulique A F G B G aquales atque
& I & inde anguli CFS C IL aquales .
adeo aqualis erit Refraftio in F
patebit anguium C K M angulo eidem CFS zqualem efle ,
Et, eadem ratione
L, & KM parallelo;
adeoque Radios
Jam cum Radii I L & k M, fecunfi

Pri (matis anguli

paralleli erunt.

Nam

dum eandem lineam S F fuccelfive incidentes , non fecus emergant paralleli quam
in praecedentibus, ubi fuperficies refringentes erant parallela?, eadem omnia nha-nomena , qua? ibi oftenfa iunt , huic competere certum eft . Quemadmodum , Lucem
Solis Coloribus tingi , fi Prilma fatis amplum adhibeatur , ut fpatium F
I , vel
fenfibilem divergentiam Radiorum , antequam , per
F
, fufticiat ad efficiendam
iteratam Refraftionem , in parallelilhuim reducantur ; fed ejufmodi Colores , noti
perfeftiores , per longinquitatem obltaculi quo interciduntur, evadere . Item., illos
Colores, fi Oculo poftpofito immediate excipiantur , eo magis trmnifellos fore, quo
eo magis , quo anguli
objeftum, quod intuemur, fit Oculo propinquius; ut,
eundem denique ordinem fervare cum in obB A , ma/ores exiftant ;
terfum Oculum direfte mittuntur, atque cum cernuntur ad parietem, aliudve obfiaculum terminati. Ha-c , inquam, evenire debent, fi amplum P trima adhibeatur,
anguli A,
B, confli tuantur
(quale ex aqua vitro circumdata fabricari poftit)
quales. At. in anguftis Priflnatibus , diflantia Radiorum IL,
minor eft
cum anguli A ,
quam ut Colorum fcnfibilis pollit elfe latitndo,
B, fnm inaequales, perinde eft , ac fi refringentes fuperficies , in procedentibus , non funt paralfimiles funt effeflus
Jela? ,
Quod de Coloribus dicitur , cum unica tantum Reflexio Refraftionibus intervenit , facile applicatur ad alios cafus , ubi plures interveniunt ; fed placet aliquod praeterea de Reflexionibus exponere, quibus generantur effectus , quos Iolae Retrafliones
exhibere poflunt. Sit SF, ( Fig. 119. Tnb.
. ) ut prius , linea diverfis Coloribus fuccelfive irradiata , qui verfus p , t , aliaque intermedia loca, pro gradibus Rerefleftantur ad
ubi iterum impingenfrangibilitatis, a Prifmatis latere
Colores ad P ,
tes in latus
refringuntur denuo ad P ,
perinde appa,
rebunt , atque ad w f apparerent , fi modo Radii Fp , F t , &c. per duplum Prifper Prifma , cujus angulus verticalis
b , fit duplo major
; ( ideft ,
n ,
hujus angulo verticali
inde verfus * r refrin) reCta ftuxilfent ad
pares funt omnes utrobique anguli , five a plano B
gerentur
,
, per
verfus
refiliant Radii , five longius per B
pergant ad it , utpote angulus
Cr n ;
inde
Cnt ; adeoque
B rF )
(
Atque idem in aliis Radiis intellige .
autem praecipuo Colorum ad it circumftanrix in fuptrtonbus tradantur , cramben jam reponerem , fi quid amplius de

HK

&

&

AB, & C

&

&
& KM,
&

&

&

XXVI

BC

ABC

ma

CrN

ACB,

perfitnilibus

&

CNi

AC

&

AC

CN T

Cur.

Cum

phaenomenis ad P

De

Nam

PT

M, N,

T &

AC

inftitueretn dicere*

phanomenis Lucis per media

fphetrice terminales trmfmijfec ,

deque Iride

fr

Haflenus Colores Refraftionihus planarum fuperficienrm generatos contemplati

fumus ; jam de fphsricis fuperficitbus agendum eft;
imprimis , de Lentibus, leu
liguris , a duabus diverfarum (piratarum portionibus , comprehcnlis
Ejufmodi autem Lens efto
N, ( Fig. 120. Tab. XXVII. ) Der quam Lux folaris juxta 'F/V
nec non undique terminata tranfmittitur . Sitque
rocus , ad quem poftea convergat . Et cum Radii fimiliter incidentes , non omnes fimiliter refringantur , concipe , quod , Radiorum fecundum OF incidentium , purpuriformes refringamur ad
K , rubriformes ad H ,
viridiformes ad punftum intermedium r. Et , pari ratione de Radiis fecundum Of incidentibus , concipe , quod purpuriformes tendunt ad
H., rubriformes ad. K , ac viridiformes ad r. Atque idem de Radiis undique termi-

&

HK

&

na-

PHAENOMENIS.

io*

natis, ( juxta Lentis pcripheriam , ) concipe . Et patebit primo , fi Radii a papyro

conveniant , quod Color rubeus in
L prius terminentur , quam ad locum
umbra deberet undique conlpici . Utpote, fi lineae
confinio Lucis
, Fr,
quidem in punito
P fecent,R,
in punitis
Frin
ipfam
,
pofito fimiliter quod
/ , eandem
in punito P
F
punito
, fr ,
,
productis etiam E
ac t, refpertive fecent ,
L in punitis x,
,
/

HK

&

FK,

DL
& K

FH
&
T,
& K
H & K

FH

&

/H

&

donec fibi in r occurrant ; ut , & F K , & /H , donec occurrant in p , conflabit

punitum r longius diltare a Lente , quam punitum p , quandoquidem cadit ultra,
focum HK, p vero citra. Et proinde, punita P, & * , interjacent punitis T,
t. Conflabit etiam purpuriformes Radios per totum fpatium P (olummodo difpergi ; propterea quod , per integrum fpatium F / in Lentem parallele incidentes , verfic Radii viridiformes fpatium R p occupabunt; uti
fus locum p refringantur,
r , extra quod nulli omnino ex Radiis parallele incidentirubri formes fpatium
bus, ( nifi contingcnter & nulla certa lege , propter bullulas quafdam , aliaque vitta in vitro latentia , refrarti , ) poflint divaricare . Quare fpatium P * a Radiis omnium Colorum illuminatum , debet albefeere , At , cum purpuriformes defint a
fpatiis R , & p , ceterorum miflura debet exhibere navum . Atque ita , cum foli
t , in locis
rubriformes extendantur ad
, ac t , Rubor apparebit ,
,
fpatium illuminatum P*,( quod orbiculare concipe , ) duobus Colorum circulis, rubeo, flavoque , tingetur. Hxc equidem eveniunt, cura charta DL inter Lentem
punitum p collocatur. Et Colores tanto perfectiores evadunt, quo charta fit puncto
p propinquior . Et , cum flatuitur ad iplum p , Albor e medio penitus evanefeere
deberet , fi modo Radii , a diverfis partibus folaris difei ad Lentem manantes , inciderent paralleli . Quod , fi charta paulo longius amoveatur, uti ad r, ubi viridi-

&

&

&

T &

&

&

formes Radii concurrunt, adverfi Colores ubique ad illam diflamiam mifcebuntur,

fe invicem ita delebunt, ut vix alius, quam Albor apparebit. Si charta deinceps
d l invertetur Radiorum ordo ,
, ad
punita
t ab omnibus Colori , adeoque fpatium
in fpatiis circa R,
j>, ad qua: Rubor
bus ilhfininabitur, fle proinde albefeet ;
violaceus apparehit in extremitate fumnon extenditur , carrufeus componetur ,
maP,&. Qui quidem Colores non tantum manifeftiores funt,quara Rubor& flavus , per interpofitionem chartx inter Lentem Sc Focum, ut prius , emergentes ; fed
perpetuo manifeftiores evadunt , quo charta adhuc longius amovetur
Latitudo fpatii, fic tiniti Coloribus, ex premonftratis petenda eft; vel etiam fic
facile determinari poteft . Cum differentia Refrartionis Radiorum , in Refrangibilifimiliter incidentium , fit quafi feptuagefima pars totate maxime dilcrepantium
F K. defignet differentius Refrartionis , ut ex oftenfis patet i
, cum angulus
tiam Refrartionis , angulufque F rf flammam Rcfrartionum utrinque ad F ,
/,
/, angulus
fartarum; hoc cft , duplum Refraitionis juxta alterutrum F ,

&

adhuc longius transferetur , puta

t ac T, interjacebunt punitis P

&

&

&
&

&

&

&

&

erit quafi

feptuagefima pars femilfis anguli

I

inde

fubtenfa

HK

quafi

Fr/,

five

F/,

per

...

pars latitudinis

pars

totius

>40

quam

Fa /;
-

&
HFK
& 9pro-

Luci patet aditus

aut

HK. TP,

vel t, dabica fortaffe paulo major. Denique, cum fit Fr. FR::
Si quis autem cupit, ut ha:c exatur intervallum TP, vel tt, quod quxrebatur
rtius determinentur, computatio non cft adeo difficilis , quin ut ipfe, adhibito calamo , perficiat . Quod ad Lentes utrinque concavas attinet , e jam oftenfis facile
conflabit eas Lucem trajertam in ejus extremitate cum caeruleo tingere . Quae vero
de Lentibus utrinque convexis, vel concavis dicuntur , de convexo-concavis .equi pol.

lentibus funt etiam intelligenda

Sunt
alia phaenomena , qua: de Lentibus explicare poffem ; fed , cum Oculi
pars anterior , ( humor nempe cryllallinus , ae tunica cornea ) fpeciem Lentis Radios ad retinam congregantis referat , de ipfa maluiffem nonnulla dicere . Eorum
tamen , qua: de Lente jam explicui , nolo aliquid enixe repetere , cum ad Oculum

&

<wil<

Digitiz

by

Google

;,

DE VARIIS COLORUM.

ic 4

applicemur , utut expertu fatis difficilia fint , propterea quod atgre poffimus
Oculi pars anterior, & pofterior, ad invicem ita accedant , aut ab inpapyro, Lucem terminante defcripfi
vicem recedant , ncut de Lente,
Quapropter Radii , ut plurimum , eo modo tn retinam procidunt , quo poiui terminatos
effe in papyrum f a ; atque adeo , propter milfuram diffimilium , qusE ab oppofitis
partibus pupillae adveniunt. Colores mutuo delebuntur,
convertentur in album ,
fi objeftuni
quod intuemur, fit album ; aut in illum quemlibet Colorem , quocum
,
objeftum tingitur , fiquiddm ille tunc ceteris debet przvalere
; Ceterum, ex hifce detegitur modus , quo omnia , qua? nudis Oculis intueamur,
pofiint ita tingi Coloribus , ac fi Prifma interponeretur , licet multo minus manifello
Idque fi Radii per alteram partem pupilla- tranfituri, ab intcrpqfitione digifecile

efficere, ut

&

&

ti

libere

explicare / alterum

bit

nempe

&

nigrum , juxta pofita intueamur

alterum, cum Radios intercipimus ad partes verfus nigrius. Sit ( Fig. 121. T ab.
obfcurtim, quorum terminus comergo LB objectum lucidum , St B

dius

&

intercipiantur , dum Radii ingreffuri al, prope Oculum

trannre permittantur . Hujulcc vero rei duos cafus non pigecum Radios intercipimus ad partes verius objedtum luci,

vel cujuslibet obfiaculi

teram partem
;

polito

quod objefta duo , album

XXVII.)

munis fit B , a quo Radii in Oculum dl, juxta oppofitas

manantes lint B F, & B/; Radii autem fecundum lineam

partes pupilla: F/, proB F in Oculum pergenr,

.
E contra vero,
tes, pro gradu Refrangibilitatis , refringantur verfus
qui pergunt in linea B/', refringantur verius
, ceteraque gradatim in, r,
termedia loca , prout de Lente modo explicui . Ponamus jam , quod rg fit obfta-

H,

& H

&K

culum , quo omnes Radii prope f lapfun intercipiuntur, pmcrmiflis- Rg , & ejufmodi aliis per F folummodo tendentibus; & conflabit primo, quod ex Radiis a diverfis

nam

partibus objeCti L
incidunt propius ad /

pilla decuflant.

Et

fic

BD

B manantibus , qui
quam qui veniunt

veniunt a partibus

Hr

emittere

verfus

a partibus verfus

deberet Radios verfas

in reti-

fiquidem in pu-

Sed

cum

illud

Nigredinem, nullos pene Radios in Oculum jr.culetur, retina Id, non

Quinimo , non ad H ufque illuminabiultra verfus d illuminabitur , quam ad H
tur, nili a Radiis rubriformibus ; viridiformes enim terminabuntur in r,& purpuri-

D,

propter

& H

/
a rubriformes in K , fpatio l K a purpuriformibus , l r a viridiformibus ,
formibus illuminato. Quamobrem fpatium / K , propter omnium Radiorum miftuobjeCti B L ; fed in exiguo fpatio
K , quod termino B
, albefeet ad inftar
lolos rubriformes
Colores generabuntur , rubeus quidem ad
,
, propter
flavus ad r , propter milfuram Viriditatis , Flavedinis ,
Radios illuc tendentes,
Jam , cum omnia videantur pro more imaginum in Oculum receac Rubedinis

ram

refpondet

&

ptarum .conflat objeCtum

LB juxta

extremitatem ejus

B non

diftinCte cerni, fed

Colo-

& flavo tingi

transferatur obflaculum e g, &, ceteris flantibus objeffo
Ad eundem modum,
prout videre efl ad E G,
interponatur & oculo fecundum adverfas partes pupillre

ribus rubeo

fi

BG

ingredianeo ut Radii juxta F intercipiantur, Radiique B/in Oculum prxter

profilientibus , purpuriformes
tur: conflabit e contra, quod , ex Radiis a toto
fpatium rl ,
rubriformes fpatium K / .
occupabunt fpatium
/ , viridiformes
Color violaceus jam debet apparere in H,
fpatio K/, ut prius, albefeente
ca-ruletis in r;&eapropter objecti LB extremitas B jam aliis tingitur Coloribus
cxrulco
violaceo
Et ad eundem modum fi duo quilibet obje&a , vel ejufdcm objecti divcrfi partes juxta pofiti , gradu Lucis differant , etfi alterum non fit omnino nigrum , taflavus,
men Colores apparebunt in eorum communi termino ; rubeus quidem,
catucum obflaculum ad partes verfus objeftum obfcurius ; violaceus autem ,
leus , cum ad partes verfus objeftum lucidius interponitur . Et , ut paucis rationem
denuo comprehendam , necefle efl, ut Radii ex unaquavis parte pupilla? Colores producant , cum Radii ex adverfa parte fifluntur , a quorum omnium miflura oritur
temperamentum Albedinis . An lfihxc vero phxnomena vulgo oblcrventur , haud

BL

Quare,

&

&

&

&
&

PHJEN0MEN1S.

105

Sane, non funt inventu nec expertu tam difficilia, nec ab iis, qux Carte/iut
fub fine capitis undecimi de Metcoris edocuit, tam aliena, quin cuiquam potuiflcnt
occurrere ; nifi forte , quod Colores illi propter tenuitatem vix fint fenfibiles Experimentum itaque fiat per objefta longinqua , quorum alterum fit nigerrimum ,
alterum fatis candidum ad feriendum fenfum , fed non tanta Luce rclplendens , ut
fenfum obtundat , vel pupillam conftringat . Nam hujufmodi effc&us funt eo
majori apertura Radiis ingredientibus
magis manifeAi , quo pupilla fit latior ,
pateat.
Sunt
alii inGgniores ctfcftus , Irides nempe , vtl Corona: , qualce D. Cartefiut
circa candelam quondam obfervabat,& in Mrtetris explicuit. Et , cum illa: foleant
apparere , quando Oculi figura aliqua vi extrinfccus illata vitiatur ; ncceife ert , ut
a curvatura aliqua, yel plica, in tunicis ejus de novo formata , oriantur. Cryflallino autem vis non imprimitur , nifi mediantibus humoribus , quibus undique cingitur; &, cum fluida facillime cedant prclforis , humores illi vim quamlibet illatam ita per totam molem diffundent , ut cryflalhnum vix poffint inaequaliter premere , neque ideo figuram ejus vitiare . Id enim experti lunt , qui aquis alte fubxnerguntur ; nam , etfi tota aquarum moles incumbat illis, prefluram haud fentiunt,
qua: tamen foret maxime fenfibilis, fi corporum fubmeriorum partes ita premerentur inxqualiter , ut figuras eorum violare conarentur. Reflat ergo, ut ejulmodi Coftio.

&

&

&

ronarum , five Iridum generatio vitiofis configurationibus tunica: cornex illatis tribuatur; idque eo magis , quod Radii maximam Rcfraflioncm in exteriori ejus fuperficie patiantur

&

proinde

per leviora ejus vitia a

redo tramite detorqueri

pof-

Utut non pernegem , quin iis, qui laborant Oculis , rugx aliqux , ( propter
aut exceflum , ) in cryftallini fuperficiebus non minus , quam
in tunica cornea poffint efformari . Nec non alix etiam Colorum caufx poliunt evenire ; fed cum earum infinita fit varietas ,
illx fint cminentiores , qux a vitiofis tunicx cornex figuris petuntur, non gravabor carum aliquod fpccimen exhibere,'
unde ceterarum caufx facile patebunt
Notiflimum eft, quod mollium partes, non folum prclfioni cedunt , in quas vis
alix etiam partes remotx, prout vim partium immeimmediate imprimitur , fed
diate prefTarum fuflinent Et ipfc nonnunquam obfenravi in laminis convcxo-concavis
Jk. ex materia mediocriter rigida confodis , ( quales ex coriis bubulis in morem Tegmenti fuperficiei fphxricx contundendo formari poliunt , ) quod , cum in meditulJio, fou vertice,, premuntur, non folum ibi cedunt tadtii , fed
undique , ad indar vallis annularem collem depreflx vertici ciTcundudum comprehendentis, intus
deduntur, idque citius 8c magis manifolio, fi fint paulo rigidiores juxta verticem,
quam prope peripheriam, V. G. Sit tn* ( Fig. 122. Tab.XXFli ) lamina fphxxice convexo-concava , qux circulari ejus extremitati , ranquam bafi , incumbens ,
ad bafem ejus parallela, AB prematur,
mole aliqua, plana
manifolium erit,
quod hxc lamina maxime cedet prelfioni in. vertice n, ubi ab incumbente mole pricontingitur . Sed in aliis etiam locis , ut in a
l , poffit etiam intus recedere, dum in locis intermediis , ut m
n, partes, aflurgunt Atque hac ratione condgurationem acquiret haud dilfitnilem aqux undulanti., putcolo n referente centrum
ripa m , f* , referente undarum primam valle A , / , circundatam
undarum ,
Et
lint.

humorum defedum,

&

&

&

&

&

mo

&

&

&

ad eundem modum poffibile eft, ut tres, vel

quarum culmina internata fint pluribus undis
ti hujufmodi
datim tamen

&

plures

valles

premendo delcendant

fc invicem lublequentibus confimilia .

configurationes, reflante preflione , poliunt aliquandiu confcrvari gra,
evanefoentes .
, ut primum prtflio cclfat , cavitas in >1 ceffabit

Nam

&

partes ibi in convexitatem adurgent ,

gradarim fient plus plufque condonec redeat figura , quam ante preflionem habuere ;
fic ceterarum parad priftinum flatum gradatim redibunt . Jam , cum tunica cornea ad
modum nrxfatum convexo-concava fit ,
mediocriter rigida,
circa medietatem

forte,

vexx

tium

figura:

ejus paulo crafiior

&

&

proinde rigidior,

gura ejus ab externa preffione vitietur

Pars 11
,

&
&

quam

juxta peripheriam ; &, fiquando fiprobabile fit illam preflionem circa medt-

tui-

itized

by

Google

DE VARIIS COLORUM

to 6

maxima ex

tullium ejus

parte contingere

itaque poteft aliquando forfan accidere,

quod, cum premitur, non folum in apice cedat preflioni, (ed quod in pluribus etalternis vicibus defcendat
iam circulis apici concentricis parum afcendat ,
Et
hujulmodi rugat concentricat poliunt etiam ex defedlu humorum , quo tunicae flaccefcunt, nec non ex aliis forte caufis accidere,
quantumvis exiguz fint, poliunt
tamen Radios ad alias atque alias partes retina; refringere ,
fic efficere , ut alii
atque alii Colorum circuli appareant Sed , ut videamus , quo paflo ex hujufmodi
rugis Colores generari debent, ponamus Radios e longinquo manantes
, live parallelos, in fupcrficiem * *
Fig. 123. Tat. XXVII.) ita , ut diftum ed , intortam,
& in ea refralos , lilii deinde ab alia opaca fupcrficie EF . Et, cum hujus fuper-

&

&

&

(.

ficicj partes depreffiores , Radios ad punfla remotiora congregent , quam partes afeendentes , live magis acclives , ponamus , quod Radii circa meditullium ejus
n /a,
ubi maxime deprimitur, congregantur ad G;
quod a partibus l,
\ , maxima
congregantur ad I ;
fic , quod a partibus k
k , ubi
,
rurfus deprimitur, congregantur ad
quod ab intermediis partibus congregan;
tur ad intermedia punita. Duflis ergo m
k I;
fi G; / I,
occurrentibus fuperneiei, feu obdaculo EF, in pun&is r,& *>; *,
p;
nec non axe
I occurrente eidem E F in punclo 0 , ut
refringenti fuperficie
* * in punrto n,
polito quod illa
interjaceat punitis H,
I ; manifedum
erit perpendenti Refractiones hujus i * in fingulis ejus punitis a centro n fuccelfive ad extremitates i , vel * , quod Radii , prout longius ab n verfus
per refringentem fuperficiem trajiciuntur, incidant
obdaculum
longius ab 0 verfus r,
adufque certum terminum, puta , dum ad Radium mr deventum fit: deinde , quod ,
t.iclo rcgrelfu , incidant propius ad 0 ,
poftea ad alteras ejus partes pergant , donec iterum fiat elongatio maxima , velut in p , cum deventum ed ad Radium /p;
tum denuo revertantur Radiorum occurfus , ldque continuo , prout ab l verfus k
procedit Refraitio, donec tertio terminentur, quemadmodum in
, occurfu Radii
< R . Ad eundem modum Lux inter n ,
* , refraita terminabitur in punitis p,
P. Atque etiam , fi plures elfent rug* , plures forent Lucis terminationes .
,
Ceterum , de Luce per fpatium r p diffufa , cum caufa , quod extra vagatur punclum 0 ufque ad terminos r,
<u, fequip, fit ejus parva Refraitio prope m,
tur , quod Radii minus refrangibiles , hoc elt , rubriformes , debent magis extravagari,
proinde terminus Lucis r , vel p, debet Rubedine tingi ;
fic, de Luce
per fpatium v p diffufa , cum caufa , quod extravagatur punitum 0 ufque ad termiv, fit ejus nimia Refraitio prope 1 ,
\ , fequitur , quod Radii magis
nos p,
refrangibiles, hoc elt, purpureum
caeruleum pingentes, debent longius deviare ,
Colores eorum in exteriori parte termini p,
, depingere; unde , in interiori ejuldem termini parte rubriformes Radii ad fuos etiam Colores depingendos debent pratvalere . Et firnili ratione , Radii circa k ,
fi fint rubrifor* , refraiti
?
ad interiorem , fi fint caeP;
mes , tendent ad exteriorem partem termini R ,
ruliformes
P , extra rubea ,
intra caerulea ; p
Et fic tres habebuntur Irides ,
, extra carulca,
intra rubea; r p , extra rubea, quae etiam debet clfe intra caerulea, nili forte , quod Color ille a rubeo , propter parvitatem Refraitionis in m
m , haud fatis cernitur , ut fiat fenfibilis,
propterca quod multum obfcuratur
a copia Lucis undique per rop , locum imaginis lucida; , quam cingunt Irides fparrelationes inter fe ponunt variis modis mutari,
fae . Harum vero Iridum forma;
idque, non tantum e variis formis , quas fuperficies k x polfit induere , fed etiam
Ut , fi (latuantur paulo mae variis dillantiis inter hanc k *,
.
obllaculum
mutuas
gis dillantes , quam defignavi . circuli
p, polTunt coincidere,
,
Colores delere , coeuntes in albicantem circulum . Sin magis adhuc dillent , Iris '
p cadet extra Iridem R P . Quod fi E F llatuatur ad locum I , haec Iris * p evanefeet ;
poted etiam coincidere cum Iride r-p , fi E F paulo ultra , vel citra lo-

&

acclivitate [urgentibus,

H &

&
iH,& *H,

&

G, &

&

GH

EF

&

&

&

R,&P;

&

&

EF

&

&

&

&

&

&

&
&

&
&

&

&

&

&

&

&

&

&

&
&

cum
to

&

EF

RP &

&

&

llatuatur

Jam

quod obdaculum

vero horum

EF

fundum

omnium

ejus referat

ad
,

Oculum

&

k.

facilis

ed

applicatio

pofi*

tunicam corneam ab externa

vi

PHJENOMEN

15

107

vi, aut interno aliquo vitio, perperam curvatam . Quinetiam , cx his non modo
generalis caula harum Iridum declaratur , fed pro quibuslibet ejufinodi particularibus apparentiis caula; etiam particulares affignari polle videntur. Quemadmodum , ii
cui fax appareat unica tantum Iride cindla , cujus pars exterior rubet , interior vero, vel alba , vel forte nonnihil caerulea appareat ; exinde concludi polle videtur ,
quod cornea circa medietatem ejus fit paulo deprelfior , quam folet dfc fine aliqua
ruga, qualem ad l \ defcripfi. Efficit enim illa depreffio, ut Radii ab eodem nunIo objetli venientes ad punfta longe poft retinam conveniant ,
qui proinde in
retina fpatium aliquod . ( quafi eft rs, ) occupabunt, cujus peripheria , ( ut mo-

&

&

albo, vel dilu) rubeo Colore ad exteriorem ejus: partem tingetur,

cxruleo, ad interiorem
Et, quo major hujulmodi Iris appareat , eo magis ad
interiorem ejus partem debet cxruleo tingi . Poteli etiam hujulmodi Iris , propter
annularem rugam , accidere ; modo tunicx comex figura in meditullio non fimul

do ortendi,
rc

vitietur

Quod fi dux Irides appareant , illud ex utraque caufa conjunfla petendum eft ;
cornea nempe, tum in medio, tum juxta peripheriam pupillx , depreffii . In hujus
rei illuftrationem adhibeamus cafum , quem Cartcjius dc Ic iplo in Metnris Cap. 9.
ad hunc mqdum deferibit. Cum noftu, inquit , navigarem,
tota illa vcfpcra caput cubito inrrifus , manu Oculum dextrum claufilfem , altero interim verius Coelum refpiciens, candela, ubi eram, allata efl ,
tunc aperto utroque Oculo, duos
circulos flammam coronantes afpcxi , Colore tam acri ,
florido , quam unquam
in arcu ccelcfli me vidifle memini. A B ( Fig. 124. Tab. XXVIII. ) efl maximus,
qui ruber erat in A,
cxruleus in B;
minimus, qui etiam ruber in C, fed
albus verfus
Oculo dextro poflea iterum
, ubi ad flammam ufque extendebatur
claufo, notavi has Coronas evanefeere ;
contra , illo operto
fini Aro
claufo ,
permanere. Unde, certo cognovi illas non aliunde oriri, quam ex nova conformatione , vel qualitate , quam dexter Oculus acquifiverat , dum ipfum ita claulum tenueram,
propter quam non modo maxima pars Radiorum, quos ex flamma admittebat, ipfius imaginem in O, ubi congregabantur , pingebant ied etiam nonnulli ex iis ita detorquebantur , ut per totum fpatium r c fpargerentur , ubi pingebant
Coronam
nonnulli alii per totum Ipatium R P , ubi coronam A B etiam
pingebant- Cum itaque Cartefius hxc viderit, poftqaam per totam vefperam cubito
innixus erat; rugx, quales explicui, potuerunt imprimi, unde nece (Te erat ejufmoquod tres Coronx non apparebant , illa fcilicet non appadi Coronas apparere ;
rente , cujus partem exteriorem cxruleam efle defcripfi ,
partem interiorem rubeam , id ex eo venire debuit , quod Radii in l ,
\ , refrafti , ex quibus hanc
Coronam generari deberet , haud citius, quam ad retinam , convergebant, aut potius non tam cito . Non enim probabile videtur , quod tunicx comex pars aliqua
ab externa preftione poffit fieri folito convexior
oc nili hoc eveniat , Radii illi
non poliunt citius, quam ad retinam , convenire . Illa vero tertia Corona non poteft apparere , nifi citius , ( ut ad I , ) conveniant . Si longe ultra convergant , Coronam tunc quidem deberent efficere , fed cujus pars exterior rubefeerer ,
tunc
tres Coronx in exteriori eorum parte rubex confpiccrenrur . Sed in hirce videar
nimius , prxfertim , cum tanta caufarum varietas , non folum a tunica cornea , fed
humore criflallino ,
aliunde etiam peti poffit , ut haud fit difficile plures ajffignare , qux eofdem quoslibet effetius divertis temporibus producant . Nefcio tamen , an operx pretium fit annotare caufam Radiorum a lucidis corporibus , hinc
inde , ad inftar trabium , in longum protenfarum , cum Oculis pene claufis afpicimus
Nempe humiditas , qux , inter cilia
tunicam corneam verfatur , fecundum extremitates ciliorum parum alfurgit . Sicut aqua vafi impofita altius afliirgit , ubi a vafe terminatur , quam alibi ; quo patto fit , ut aliqui Radii ab hac
humiditate prius refringantur, quam attingant tunicam corneam ,
furfum detorqueantur in confinio fuperioris cilii , ac deorfum in confinio inforioris

&

&

&

CD

&

&

&

&

CD,

&

&

&

&

&

&

&

Supcrefl

jam mirum

illud

czlcfiis

arcus

fpcftaculum

ad

cujus

cxplicatio-

nem

DE VARIIS COLORUM

io8

nem * Carteflus viam ftravit . Huic enim debetur , quod in guttis aqua: pluvialis
decidentibus efformari cognolcimus . Quemadmodum cx eo condat , quod nunquam
videtur, nifi Cedo pluente ; quod , Sole pluviam decidentem illudrante , in vicis
nonnunquam apparuit , quali non in Ccelo collocatus , fed in aere vicino , fuper
oppofitarum domuum parietibus affixus, vd potius interjedus ; quod aqua per artiquod gramen rore matutino ,
ficium aliquod fparfim ejaculata Iridem oflendit ;
quali guttulis minutilfimis , confperlum Colores etiam Iridis exhibet . Huic etiam
earum limitibus , inventio , led
debetur ingcniodffima de Refractionibus guttx ,
Hanc itaque ut intelligatis , concicaulam phylicam minus feliciter agsrelfus ed
F
ad
incidere,
pite Radium
( Ftg. 125. Tab. XXVIII.) in globum
vel forte refleftitut
inde verius F refringi , ubi rurfus , vel refringitur verius
,
vel refringitur ad
ad G. Et , fi poderius eveniat , tunc iterum in
,
, vel re*
flectitur ad
fic deinceps ita ut , Radiis globum ingredientibus , aliqui , ut
,
datim egrediantur, nullam Reflexionem padi; alii ut
, pofl unam
Reflexionem ;
alii, ut
, perit duas ; aliique pofl tres , vel etiam plurcs .
Jam vero , cum guttx pluviales refpedu diliantix ab Oculo Spedatorrs , fint admodum exigux, ut phyficc pro punitis haberi polfint , non opus ed , ut carum magnitudines omnino confideremus, fed angulos tantum , quos , incidentes cum emergentibus Radiis , comprehendunt : nam , ubi anguli illi funt maximi vel minimi' ,
quia diverfis Radiorum generibus diemergentes Radii lunt folito confertiores ;
,
verfi competunt anguli maximi vel minimi , fingula ad diverfas plagas confcrtiffime
tendentia in iifdem prxvalebunt ad Colores proprios exhibendos . Anguli itaque
maximi vel minimi, quos Ungulorum generum emergentes Radii cum incidentibus
funt
ut
horum
phanomen-. n rationes refte perpoffunt condituere , determinandi
,

&
&

AN

NFV,

&

N G
V

H &
&

FGR

GHS

&

cipiamus

Scilicet in Coroll. I. & II.

Prop. XXXV. , odenfum ed emergentem Radium
G R ad incidentem A N minime inclinari cum
C N q,
3 R R. II RR:
NDq. Et I. 2 R:: N D. N E,pofito nemoc ad R ut finus Incidentix ad linum
Refractionis ; & cx hinc inventis N D & NE, dabitur pofitione G R
,

fit

maxime refrangibilibus , finus Incidcntix ad fi,

, pro Radiis
iXy ad i?8 , prout in aqua pluviali proxime
num Refraftionis , five I ad
, ut
adeocomperi , &. erit X 7 2 . 15181. : : ( 3 R R. II
) CNq.
;
Sit

exempli gratia

ctis

NL

15181

57151

62

DN

que

grad.

erit

CN.

Unde,

icoev

JIJS

CN. NE;

5 'S5

CN

miiv.

Prxteica,

cum

fit

I.

NDq

RR;:

per tabnlam finuum, datur ar-

iR:: N D. NE.

CN.

Et inde etiam

natione Radii

R G

min. Subduc
femicirculi

ad Radium

* Newtonut poflea

185. 276

.-r

per tabulam finuum, da-

IOOOO

N F ioo grad. }2.

N & 3 o grad. five

7*?l

NE

BOOOO

tur arcus
arcus
L

A N

five

jam duplum arcus

&

F cx aggregato

refiabh 41 grad. o min. , pro inclipro angulo

y produais nempe

A X R

AN

n veni fle , ut
verba ejus fcquentia tellanrur.
Hodie convenit inter omnes, arcum illum RefraQione Luminis folaris in guttulis pluvie cadentis effici . Intellexerunt hoc etiam antiquorum nonnulli : inter rccentiorcs autem plenius id invenit, uberiufquc explicavit celeberrimus jintoniut de Dominis Archiepifcopus Spalatenfis, in libro
fuo de Rsdiit vifut <7 Lttcit , quem ante annos, amplius, viginti feriptum , in lucem tandem
edidit amicus fuus Bartolur , Vcnetiis anno 1611. In eo enim libro oflendit Vir celeberrimus,
quemadmodum arcus interior , binis Refractionibus Radiorum Solis , fingulifque Rei lex ion ibus
inter binas illas RcfraCtiones intervenientibus , in rorundis pluviae guttis effingatur ; exterior
autem arcus, binis RefraClionibus , binifquc itidem Reflexionibus interjeflis ,in fimilibus aquae
guttis efficiatur
Suamque is explicandi rationem experimentis comprobavit , in phiala aquae
plena, & globis vitteis aquae plenis, in Sole collocatis ; quo duorum arcuum illorum Colores,
in illis fc exhibetenr contemplandos
Porro , eandem explicandi rationem perfecutus eft Carteftus in Mctioris fuis; eamque, quae cft de arcu exteriori, infuper emendavit. Ncwt.Opt. L#>.
I. Part. II, Prop. IX.
intellexit alios, ante

Ctrttfium hujus phaenomeni caulam

Diqitized by

joqk

PHJENOMENIZ.
AN & N G

TOQ

conveniant
Et hic angulus eft , fub quo intimus , five
donec in
limbus Iridis hujus apparere debet , five minima ejus femidiameter
pro Radiis minime refrangibilibus , polito finu Inciden,
tis ad linum Refra&ionis , ut 182 ad 138, uti dimenfus Ium, invenietur

c.trulsiis

Ad eundem modum

$028

ND

N & NE
;

7S33

CN;

indeque

per tabulam

finuum

NL
AXR,

arcus

toooo

19000

&

NF,98

grad. 38 min. Adeoquc angulus

arcus
erit, 60 grad. 22 min. ,
five rubeus, hujus Iridis limbus apparebit. Ita43 grad. 6 min., fub quo extimus,
qua fi auferatur minima feque maxima ejus femidiameter eft , 43 grad. 6 . min.
midiameter, 41 grad. o min. , emergit Iridis cralfities, 2 grad. o min. , circiter ,
addita
diametro
Solis , 37 min. Sed , cum Colores in
vel potius 2 grad. 37 min. ,
extremitatibus nd utrumque limbum debiliores fint , quam quo , propter nubium con-

terminamini fpLmdorcm , videri poliunt , fenfibilis ejus cralfities duos gradus vix
excedet
oftenfum cft in
Haud fecu; determinantur exterioris Iridis dimenfiones .
ad incidentem
II. , Prop. XXXVI. , emergentem Radium
Corol. I.
R
:
Dq ; Et I. 3 R: : D. NE.
Cq.
maxime inclinari, cum fit 8 R R. 1 1
R, fubftitutis nuQuamobrcm, pro Radiorum maxime refrangibilium finibus I,

Nam

&

meris 185,

CN &

&

inde

138, ut fupra
,

89 grad. 53 min. Atque adeo angulus

Iridis

obtinebuntur

per tabulam finuum

\ima femidiameter

hujus.

10000

L 36
,

fimiliter, pro

F.t

grad.
grad.

AN

&

J157

ND

N
AYS

arcus

HS

CN, & NE
10000
48 min. & arcus N F
706

51 min.

qui erit

ma-

Radiorum 'minime refrangibilium

& R, fubrtitucndo numeros fupra politos 183 138 emergent ND

<995
3079
C N Unde per tabulam finuum eliciuntur arcus
C N & NE '=
IOOOO
10OOO
N L 35 grad. 52. min. & arcus N F 83 grad. 18 min. Adeoquc Angulus AYS
Iridis nempe minima femidiameter. Quamobretn,
erit, 49 grad. 2 min.
a maxima lemidiametro 52 grad. 51 min., auferatur minima 49 grad. 2 min., & re-

finibus I,

fi

fiduo addatur diameter Solis, 31 min., emerget hujus Iridis cralfities , 4 grad. 20
min. . Sed , propter majorem hujus , quam interioris Iridis obfcuritatcm , Colores
lemiftis , videri po.Tc conjicio.
vix ultra craifitiem trium graduum , vel trium
Jam vero, ut harum Iridum rationes conlpcilui diftintle exhibeam, funto E, F,
1 I. gutta' per acrem utcunque fparfa:; SE, SF,
G, Fig. 12 6. Tai.
Radii diverfe reRadii folares parallele incidentes in guttas ;
,
FO, FP,
frangibiles , e gutta E poft unam Reflexionem emergentes ; atque
confundes Radii emergentes c guttis F , ac
,
; nempe
minime refrangibiles , &c.
FP, Q. , maxime refrangibiles,
,
confidat , ex hypothcli maniteftum eft, quod, e RaJam , fi Spedl.mtis Oculus ad
diis , quos gutta E poli unam Reflexionem emittit , foli maxime refrangibiles , feu
catruliformcs , quales EO, impingant in Oculum , reliquis, ut in
F.
pro;
pter minorem Refractionem pratterlabentibus . Et proinde caeruleus Color ad E conpoft unam Reflexionem emittit , maxime
1'picietur . E Radiis autem , quos gutta
prateribunt Oculum; propterea quod Radio
refrangibiles, quales
paralleli
lunt ;
alterius generis Radii, puta, minime refrangibiles, feu rubriformes, quale*
fimili dilcurfu , gutta F
in eum impingent ; unde Rubor apparebit in G;
pofita , Radios mediocriter refrangibiles , ut F
in medio inter t ac
in Oculum
,
ucritique prarterlabcntibus : indeque Viriditas cerimmittet, reliquis ,
netur ad r . Eadem eft ratio guttarum omnium ad cafdcm cum Itis guttis apparentes
qui per Solem
dtrtantias , ab axe
Oculum tranfit , politarum ;
proinde ad
,
diftantias illas Colores undique apparebunt, hoc eft, arcus variegatus , cujus interior
limbus caeruleo , exterior rubro,
media: partes mediis Coloribus tingantur, exiftentc angulo OGQ., five
hoc eft, latitudine arcus , duorum circiter graduum,

&

&

XXTI

& GO GP, G V

& EM, FN

SG,

EM, EN, & EO

FN,
G

GO,

EO,

EN, &

GQ,

GO,

EO

&

&

utFN, FP,

&

OR

GOE,

&

&

luxu

Digitized by

Google

tio

DEVARIIS COLORUM PHJENOMENIS.

juxta ca, quat jam ante oftendi ; eftquc fimilis difcurfus de arcu
exteriori niC quod
ordo Colorum , propter contrariam Radiorum inflexionem .contrarius
evadat Gutta
autem , mue extra hos arcus ex una parte fit* funt, Radios omnino
nullos/ port unam, vel duas Reflexiones, duafque Refraflioncs, in Oculum immittent ex altera
-

autem

parte omnigenos pemiflos,eofque fere infenfibiles

,& proinde nulla huiufmophinomena exhibere poflunt , fed Coelum in illis locis Colore folito apparebit
Pnrtcr phamomena Colorum , _de quibus egimus , funt adhuc alia
haud pauck ,
( pr*rertim circa Colores pertenuium lamellarum pellucidarum, quales funt bullarum
aquofi orbes ,
aer inter vitra duo comprclfus , multarumque
rerum cutitol* pertenues , ) quorum caufa
menfura abfque ratiociniis mathematicis vix pofTunt accurate determinari
fed in hifcc videor nimius fuifle
proinde jam ad partes Mathe,
feos magis abitra&as me convertere decrevi

di

&

&

&

LECTIONUM OPTJC JiRUM

FINIS

Pr

OH*

t
>

i,
.

x:

'

V"

Digitized by

Google

_Digitized

by

Google

Digitized by

GoogI

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

ed by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized

by

Google

Tav.

XVIU

^iflitizefJ

tyGoogle

Digitized by

Tav.XXIV.

Digitized by

Google

Digitized by

Google

APPENDIX
CONTINENS
ISAACI NEfTONI,
E Q

T IS A

V \ AT

1,

SCRIPTA
AD LUCEM ET COLORES PERTINENTIA
INSERTA
TRANSACTIONIBUS PH ILO SOPH ICIS REGIJE
SOCIETATIS LONDINENSIS.
Sub Numeris

80. 81. 82, 83. 84. 85. 88. 96. 97.

no.

m.

128.

Digitized by

Googl

Digitized

by

Google

ARTICULUS

I.

NEfTONI

ISAACI
Matbematum

,,

Profejforis in Univerfttate Cantabrigienji

EPISTOLA
Continens

novam

ejus

theoriam

DE LUCE ET COLORIBUS
Ab AuBore ad

Editorem data Cantabrigite A.

eum Regia

D. fextum

Februarii

Anno

6 2?

ut

Societate communicaretur

Tranf. Phil. 19. Menf. Fcbr. An.

62,

Num.

80. pag. 3075.

DOMINE
Xfoluturus qua;

tibi

promifcram

omiflis

omnibus

verbis

mere

of-

ficiofis, fimpliciter dicam , quod ineunte Anno 1 666, (quo tempore operam dabam conficiendis opticis vitris figurarum a fphserica
diverfarum , ) mihi vitreum Prifma triangulare paravi , co notiffima phaenomena Colorum experturus . Cum idcirco Cubiculum
meum obfcurum reddidiflem , parvoque foramine ligneam feneftram
pertufilfcm, quo fatis Lucis a Sole venientis intrare portet , illam
ingredientem Prifmate excepi , quo refraila fuit in parietem opintenfi Copofitum . Et primo quidem me non parva volupate affecerunt vividi
paulo poft vero , cum eos majori cura
attentione confidelores ita prodeuntes
rarem , in oblongam figuram didu&os miratus fum ; fiquidem putabam fore , ut
juxta receptas Refraflionum Leges , in circularem fefe contraherent . Utringuc re?
flis lineis terminabantur, fed difficile fuilTet, ob Lucem gradatim cvancfccntem , extremitatum figuram accurate definire, qua: tamen vifa eft lemicircularis
Colorati hujus SpeBri longitudinem cum latitudine collatam , quinquies , praeterpropter , hac majorem inveni ; qua: tanta inaequalitas maximam mini cupiditatem

&

&

unde-nam oriretur . Quamquam credere vix poteram varias Vitroumbra: vel obfcuritatis fines tantum in Lucem pofcraflitudines , aut Lucis,
ut quid tale efficerent ; tamen non extra rem putavi circumrtantias illas prific pcrfpiccrc , quid accideret cum Lux tranfini nead examen revocare ,
retur per inaequaliter craflas Vitri partes , aut per feneltra: foramina plus vel minus
lata , aut per prifma extra fenertram pofitum ita , ut Lux rer illud tranfmearet , Refed harum rerum nullam afra&ionem patiens antequam a foramine coarclarctur
injecit requirendi

&
&

rum
fe

mum

momenti competi i femper enim eadem fuit Colorum figura

Tunc lufpicatus fum Colores ita dilatari , quod Vitrum elfet inaequale, aut
quavis alia ratione fortuito vitiofum . Experturus an id verum eflet , fumpfi aliud
Prifma primo limile, quod ita llatui, ut Lux per utrumque tranfiens, refringi pollet ad contrarias partes,
hoc palo a fecundo redigi
viam , a qua primum illam detorlerat: Sic enim futurum exiilimabain , ut, qua: primum Prilma fecundum
naturi leges effecerat , a fecundo Prifmate dellruerentur , augefeerent autem ob
plores Rcfra&ioncs , quae contra has leges accidilfcnt . Exitus vero fuit , quod Lux
qux
P 2
licujus

&

Digitized by

Google

APPENDIX CONTINENS

quas a primo Prifmate in oblongum fpatium diffufa fuerat , a fecundo in orbiculare

Igitur , quxcuticoercita fuit accuratius , quam fi per neutrum tranlmeaffct . *
que demum fit hujus longitudinis caufia , ea certe non eft fortuita quxdam ano-

.........
quid

malia .
Coepi igitur diligentius ac fubtihus rimari

Radiorum

a diverfis Solis partibus

promanantium

efficere poffet diverfa

Incidentia

qua de caufia metitus fum

li-

&

angulos ad Imaginem fpetl antes . Ea a foramine vel Prifmate diftabat vineas,

ginti duobus pedibus ; maxima ejus longitudo erat trcdecim pollicum cum quadranforaminis diamete; latitudo autem pollicum duorum cum quinque oftantibus ;
ter trium linearum , feu quartx pollicis partis j at angulus , quem Radii mediam

&

Imaginem

verfus tendentes

conficiebant

cum

lineis

&

quas percurrirtent

nifi

refrarti

minutorum quinquaginta fex y Vergraduum quadraginta quatuor

, erat
autem angulus Prifmatis erat fexaginta trium graduum , & duodecim minutorum. Refrartiones, qux ex utroque Prilmatis latere accidebant, id eft, quas Radii, tum incidentes , tum emergentes patiebantur , erant , quam potui accuratifliideo graduum quinquaginta quatuor cum quatuor minutis , circimc, icquales ,

fuiflent
ticalis

&

ter. Radii vero ad rertos angulos in parietem incidebant. Jam , fubdurta foraminis
latitudine, fuperell Imago longa trcdecim poldiametro cx Imaginis longitudine
lata duobus cum tribus of antibus ; quar latitudo concludebatur Radiis
licibus ,

&

&

per foraminis centrum tranfeuntibus ; isc idcirco angulus foraminis' , quem hxc latitudo fubtendebat , erat minuti unius fupra triginta, relpondcns diametro Solis ;fcd
angulus, quem fubtendebat Imaginis latitudo , major erat , quam hujus diametri quintuplum , utpote duorum graduum cum quadraginta novem minutis
His obfervationibus fartis, primum cx illis collegi vim refrartivam vitri, quam,
dimenfus per Sinuum rationem , inveni ut 20 ad 31 ; ac , deinde , cx hac ratione
computavi Refraftiones duorum Radiorum profluentium ab oppofitis Difci (olaris
partibus , quorum Obliquitates, vel Incidentias, differre pofui triginta minutis cum
comperi , quod Radii emergentes comprehendere debebant angulum unius
uno ;
minuti fupra triginta , ut ante quam fierent incidentes
Sed , cum h.Tc fupputatio inniteretur hac hypothefi , quod eandem proportionem
Rcfrartionis ; St cum ne mea quidem experimenta mc
fervent finus Incidentia:
inducere portent, ut eam hypothcftm adeo a vero alienam crederem, ut angulum,
quadraginta novem minutorum , contraheret
qui re fpla erat duorum graauum ,
ad minuta triginta
unum; mihi temperare non potui, quin rurfus Prifma fumeTem ; quo , ut prius , fcncftrx admoto , obfervavi , quod , licet illud circa axem fuum
aliquantifper ultra citraque converterem ita , ut ejus obliquitates ad Lucem differrent plufquam Angulo quatuor vel quinque graduum , attamen Colores , fitum in

&

&

&

&

pariete , ( quod quidem lenfibus percipi poffet , ) non mutabant ; unde conficitur,
Incidentia: mutatio nullam inducit in Rcfrartionis quantitate mutationem *
quar fub fenfibus cadat . Igitur hoc experimento , xque ac fuperiori fupputatione
mihi liquebat, quod diverfitas angulorum , fub quibus incidunt Radii a diverfis Solis partibus ejaculati , efficere non poteft , ut , poftquam fefe decurtaverunt , divergant fub angulo , qui fenfibus major videatur illo , fub quo convergebant ; cum vero hic, ut plurimum, fit triginta Uc unius, aut triginta
duorum minutorum , circiter, eruenda adhuc reftat aliqua alia caufia, qua crefcerc poffit ad gradus duos cum

quod

&

quadraginta

novem

minutis.

Quapropter dubitare coepi, an non Radii , poftquam Prifma tranfmeavcrunt , per

curvas lineas ferrentur,
illarum curvitate , ad diverfas
, pro majore aut minore
parietis partes tenderent . Qua: fufpicio ex eo con6rmabatur , quod memineram me
Ispius animadvertiffe in Sphxriilcriis , nempe quod pila obliquo reticulo impulfa
curvam lineam dclcribit . tum enim impulfu ilto pila circumrotari fimul
progredi cogatur, ejus partes, qux ibi funt, ubi motus ambo confpirant, acrem conpercutere majori violentia debent , quam ceterx , & hoc
tiguum comprimere ,

&

&

&

parto

* Hujus

experimenti explicationem vide infra.

,
II

EXCERPTA EX TRANS.

PHIL.

&

reatlioncm excitare
paflo proportionaliter majorem aeris reluflanriam
Eadem'
ratione , u Luris Radii forte e flent corpora orbicularia , qux , dum ex medio in aliud tranfeunt, motum circularem acquirerent , iis magis rcflflcrc deberet Aither
illa idcirco contrarias partes verfus
fine interambiens , ubi motus confpirant ,
millione deflcdli. Sed , quamquam hic fufpicio plaufihili ifto fundamento nitebatur,
nullam curvitatem , rem ad trutinam revocans , deprehendi . Quininio perfpcxi ,
.

&

&

foquod propolito meo fatis erat , ) differentias inter Imaginis longitudinem

raminis diametrum per quod Lux tranlmittebatur , efTe intervallis , quibus foramen

&

Imago dillabant , proportionales.

SuccelTiva fufpicionum illarum remotio me tandem adduxit ad Experimentum
Crucis , quod hujufccmodi fuit. Sumpfi duos afleres, quorum alterum collocavi <latim poli Prifma ad fenellram , ita ut Lux rrafmitti polTet per parvum foramen in eo
cadere fuper alterum alfercm a primo duodecim, circiter,
faflum ob id ipfum ,
pedes diflitum , quem quoque parvo foramine antea pertuderam , ut aliqua Lucis
incidentis pars tranlirct . Deinde poli fecundum hunc alfcrcm pofui aliud Prifma ,
ita ut Lux per ambos transjeifla , per fecundum Prifma quoque tranligeretur ,
hoc padlo iterum refringeretur , antequam ad parietem perveniret Hifcc fic difpolitis, primum Prifma manibus fumpfi, illudque lente hinc illinc fuper Axem liium
convertere coepi, donec varii Speclri in fecundum alfercm cadentis partes una poli
aliam tranfirent per ejus foramen ; quo fic mihi obfervare liceret in qifes demum
parietis plagas Prifma fecundum illas refringeret .
autem div^rli Spetri partes diverfa in pariete loca occuparent , hinc pcrlpexr , quod Lux tendens ad illam
Imaginis extremitatem , verfus quam fiebat primi Prifmatis Refraflio , multo majorem , quam Lux oppofitam extremitatem petens , a fecundo Prifmate Rcfraiflionem acceperat.
Unde patet veram Imaginis fic exporretYi cauffam hanc unam e(Tc , quod , fcilicet , Lux confiat ex Radiis , quorum alii aliis magis refrangibiles [unt ; qui nulla Incidendi ratione habita , pro peculiaribus Refrangio ilitat is gradibus , ad diverlas oppofiti parietis partes tranfmittuntur.
Pollquam hoc intellexi , circa vitra laborare dediti ; noveram enim Telefcopia
perfeiliora hucufquc haberi non potuilfe , non folum quia deerant vitra reipfa pra:dita figuris , quas Optici Auflores prxlcriplerant , ( quod omnes haflenus crediderant, ) fed etiam quia Lux ipfa cll millura quidam neterogenea compofita ex Radiis diverfe refrangibilibus ; ita ut , quamvis haberetur vitrum adeo diligenter figuratum , ut unumquodque Radiorum genus in unum idemque punflum colligeret ,

&

&

Cum

attamen nunquam in illud idem puntflum cogere pollet etiam eos, qui, cum in,
idem medium fub eadem Incidentia cadant , apti lunt ad diverfam Rcfrangibdi ratem patiendam Quinimo , mirabar , cum differentia Refrangibilitatum tanta fit
quantam inveni , Telefcopia illa , qua gaudent , pcrfeflione donari potuilfe Nam
dimetiens Rcfradlioncs unius ex meis Pnfmatibus , reperi, quod , pofito fmu Inci.

dentia: fuper aliquod ex ejus planis quadraginta

quatuor partium

unus Refraclionis

plurimorum ex Radiis rubeam Colorum extremitatem occupantibus , & ex vitro in

acrem prodeuntibus , erat fexaginta olo partium; at finus Refraflionis plurimorum
ex Radiis alteram extremitatem obtinentibus , fexaginta novem partium; ita ut
fit , circiter , viginti quatuor
vel viginti quinque partium totius RefrnQua de cauda vitrum objeflivum cujufvis Telelcopii Radios omnes ab a.
liquo objecli punflo promanantes coarflarc magis nequit ,-quam in fpatium circu-.
lare, cujus diameter ell quinquagefima pars diametri, qua vitrum ipfum patet; qux
aberratio aliquoties centupla cll ejus , quam Lens fphirica, qux , ut vitra objeili-

diferimen
flionis

va longorum Tclefcopiorum

, cll exiguum fui Sphxrx legmentum , gignere poiret

ineptitudine figuri , fi Lux eflet unifoimis.
Hic me duxerunt ad Reflexiones confidcrandas , quas cum fibi conflare reperivilfem,ita ut in omnibus Radiorum generibus elfct Angulus Reflexionis par angulo Incidenti* , intellexi) quod , carum ope , milrumema optica poterant ad quem-

libet

Digitized by

Google

.-APPENDIX CONTINENS

gradum extolli ; dummodo reperire liceret Subftantiam refleflentem ,

tantum Lucis rcfle&eret ,
qua: accuratam polituram, seque ac vitrum , reciperer ,
Quantum tranfmittit vitrum ; ac dummodo confequi liceret rationem illius papbolibet perfeftionis

&

&

Sed ha: difficultates maxima: videbantur ;

fere infupcrabi.
praeterea in mentem venit , quod quivis error , fuperficicm
; cum
Radios a reflo itinere magis detorquet quinquies aut (exies ,
,
error in fuperficie refringente : Quapropter major cura adhibenda efl in
refringentibus vitris cfformandis
,
Interea, fuperveniens peftilcntia me Cantabrigia exire coegit Anno 1666,
plufautem tunc
quam duo Anni clapfi funt antequam ulterias progrelfus fum
excogitaffem mollem quandam poliendi rationem Metallis aptam, qua tandem credidi me figuras correflas habiturum ; aggrelfus fum tentare quidnam in hac re congradatim perfeci imlru mentum , ( quoad partes confiitucntes fimile ilfici polfet ,
li, quod Londinum mifi, ) quo videre poteram quatuor Jovis Satellites, illofque oftenai-pluries duobus Amicis . Poteram quoque oblervare lunares Veneris Phafes , fed
non latis diftinfte , neque fine aliqua cura inllrumento collocando .
Ex eo tempore interpellatus fui, donec proxime elapfo Autumno, infirumentum
aliud confeci . Quod quia eft non parum melius primo ( prxfcrtim pro objetlis diurna: Luci expofitis , ) nullus dubito, quin infirumentum hoc multo pcrtcdlms reddi
poifit conatibus eorum, qui, ut ex te audivi, operam illi Londini navant.
Saepius cogitavi de confiruendo Microfcopio , quod pro vitro objcClivo haberet laminam ex Metallo reflefftentem . Etenim hic infirumenta ad majorem perfefliofortaffe
nem , quam nunc habent , adduci polTe videntur axjue ac Telelcopia ,
magis ; fiquidem Microfcopta opus habent una Metalli lamina refleCfcntc , ut videlica figura

donanda:

putabam

lcs illas

refringentem deformans

quam fimilis
quam in
his

&

Cum

&

&

AB

ell Objeftivum ex Mepoteft in Diagrammate, ( Fig. 1. Tab. I. ) in quo

Focus alter Objecfivi
vitrum Oculare; F communis amborum Focus;
tallo;
ex Metallo conflati , ubi Objedum eft locatum
Sed , ut e diverticulo in viam , dicebam quod Lucis partes fimiles non funt aut
homogcnci , ied quod Lux confiat ex diverfi generis Radiis , quorum aliqui magis
ri

CD

quam alii; ita ut ex iis, qui

quam ceteri refringantur , non

refrangibiles funt

fimiliter incidunt in

nonnulli magis

aliqua facultate

idem medium,

vitri

five cujulvis

externi caulfi , fed privia quadam aptitudine , qua Radii finguli comparati funt ad
patiendum certum Refratlionis gradum.
quidem notabiliore dijfimilitudmt , qua Radii
Nunc loquuturus fum de alia ,
pridiii funt ,
qua Colorum origo explicatur,
quafi evolvitur ; Ad quod peragendum, primo doti ri nam ipfam tradam: deinde, ut ea ad trutinam revocari poffit , unum aut alterum Experimentorum exemplum , tanquam ceterorum fpecimcn ,

&

&

&

afferam

Do&rinam

Propofitiones

qux fcquuntur, compledentur

&

illufirabunt

L
Ut Radii Lucis inter fe Refrangibi litate diferepant , ita differunt infita quadam,
aptitudine ad exhibendum bunc vel illum certum Colorem . Colores non funt Lucis qualificationes orti
ex naturalium corporum Refratlionibus , aut Reflexionibus, (ut vulgo creditur, ) fed primigenii
congeniti proprietates in diverfis Radiis diverfi. Aliqui Radii tantum ad rubrum , alii folum ad flavum, alii dumtaxat
ad viridem Colorem effingendum apti funt ;
fic de ceteris. Neque tantum praecipui
magis eminentes Colores , fed omnes medii eorum gradus habent proprios

&

&

&

fibi

&

affe&os Radios

IT.

excerpta ex trans,

p h

i l.

II.

Idem Refrangibilitatis gradus ad eundem Colorem , & Color idem ad eundem

gradum lemper pertinent . Radii minime omnium refrangibiles ad
& , e contra , Radii
rubrum Colorem exhibendum natura comparati funt omnes
qui natura comparati funt ad exhibendum Colorem rubrum , omnes funt omnium
minime refrangibiles Non aliter , Radii maxime omnium refrangibiles apti funt
viciflim , ii , qui apti funt
omnes ad exhibendum Colorem violaceum faturum ,
Eoad talem Colorem exhibendum , funt omnes maxime omnium refrangibiles
demquc pafto , omnibus intermediis Coloribus continuam feriem conftitucntibus
competunt intermedii Refrangibilitatis gradus Hatc autem Analogia inter Colores
& Refrangibilitates eft perquam accurata & ftrifta ; fiquidem Radii femper in utraque , aut omnino conveniunt, aut proportionaliter difcrcpant.
Refrangibilitatis

&

III.

&

Refrangibilitatis gradus , pertinentes ad certum quodcunque

mutari nequeunt neque Refractione , neque Reflexione ex naturalibus corporibus , neque alia quavis caufla , quam ha&enus animadvertere potuerim . Quod libet Radiorum genus , poflquam probe ab heterogeneis Radiis feparatum fuit , Colorem fuum obRinatiflime retinuit, quamvis totis viribus illum immutare conatus fuerim . Radios unius cujufvis generis Prifmate refregi ; in corpus
quod , fub Luce diurna , Colore diverfo imbutum apparebat , ab eodem refledendos
conjeci ; eos excepi colorata illa aeris , ut ita dicam , pellicula , quae continetur inter duas vitreas laminas invicem junftas ; illos per media , tum colorata , tum alterius generis Radiis pifla diverfimode terminavi ; neque tamen novum Colorem
Ille quidem , dum contrahitur , aut dilatatur, fieri
ullum excudere ex illis potui
poteft vividior, aut languidior, &. aum plures Radios amittit, nonnunquam multenebncofior ; fea nunquam mihi contigit videre , quod genere
to obfcurior ,
mutaretur.

Species Coloris

Radiorum genus

&

IV.
Verumtamen Colorum
rum generum diverforum

tranfmutationes videntur accidere , ubi aliqua eft. Radiopermiftio : Siquidem tunc Colores componentes non apparent
fed , admiftione mutua , medium quendam Colorem conftituunt . Ea de
caulTa , fi , vel Refraftione , vel quacunqui alia ex fupra recenfitis rationibus , Radii diverforum generum, in hac admillione latentes legrcgantur, emergent Colores
ab illis diverfi , quibus compofitio tingebatur: quos tamen non tunc gigni, fed tantum confpicuos aisjunttione fieri vel hinc apparet , quod , fi rarius intcrmifccantur
prorfus, oc confundantur, idem reftituitur Color, qui, antequam fepararentur, apparebat. Eadem de caufla commutationes , qua; ex variis Coloribus coeuntibus exoriuntur , ver* non funt , quia , Radiis heterogeneis iterum disjun&is , ipGflimos exhibent Colores , quos ante permiftionem habebant ; non fecus ac pulveres , erru-

&

flavum, diligenter commiftos Oculo nudo videri confpicis virides; attamen

Colores corpufculowm componentium immutati non funt, fed lolum confuli . Nam,
fi eos per melioris
nota Microfcopium intuearis , adhuc caeruleum ,
flavum , in-

leum

terlertos

&

&

permiftos, videbis.
V.'

&

Sunt igitur duo Colorum genera ; alii nempe fimplices funt

vero ex Eifce compoflti . Colores primigenii lunt Ruber , Flavus

primigenii
,

V/ndis

alii

Ceeru-r

Ictu ,

Digitized by

Google

,,

6
libet perfeftionis

lica figura

gmdum

extolli

donanda;

putabam

les illas

NDIX

APp

quz accuratam polituram,

Quantum tranfmittit vitrum
;

C O

NE NS
&

Sed ha: difficultates maxima:

cum

dummodo reperire liceret SiMantiam refleftentem

;
seque ac vitrum , reciperet ,
tantum Lucis rcflc&eret
liceret rationem illius p anabo; ac dummodo confequi

praeterea in

mentem

venit

videbantur
,

&

fere infuperabi-

auod quivis error

fuperficicm

refringentem deformans , Radios a reflo itinere magis detorquet quinquies aut (exies
quam fimilis error in fuperficie refringente Quapropter major cura adhibenda eft in
liis, quam in refringentibus vitris efformandis.
Interea, fuperveniens jpeftilentia me Cantabrigia exire coegit Anno 1666,
plufquam duo Anni elapfi funt antequam ulterius progreffus fum Cum autem tunc
excogitalTcm mollem quandam poliendi rationem Metailis aptam , qua tandem cre*
didi me figuras correitas habiturum ; aggreflus fum tentare quidnam in hac re conperfeci
inilrumentum
quoad
partes
conftituentcs
gradatim
fimile ilfici poiret ,
, (
li, quod Londinum mifi, ) quo videre poteram quatuor Jovis Satellites, illofque oftenar- pluries duobus Amicis. Poteram quoque oblervare lunares Veneris Phafcs, fcd
non fatis diftinCTc , neque fine aliqua cura inllrumento collocando .
Ex eo tempore interpellatus fui, donec proxime elapfo Autumno, infirumentum
aliud confeci . Quod quia elf non parum melius primo ( prxfertim pro objeCtis diurna: Luci expofitis , ) nullus dubito , quin inilrumentum hoc multo perfc&ius reddi
poffit conatibus eorum, qui, ut ex te audivi, operam illi Londini navant.
Saepius cogitavi de conllruendo Microfcopio , quod pro vitro objcCtivo haberet laminam cx Metallo rcfleCTentem . Etenim hxc infirumenta ad majorem perfeftionem , quam nunc habent , adduci poffe videntur a-que ac TcIcJcopia ,
fottafle
magis i fiquidem Microfcopia opus habent una Metalli lamina reflectente , ut videeft Objcftivum ex Meri poteft ir> Diagrammate, ( Fig. 1. Tab. I. ) in quo
tallo i C D vitrum Oculare ; F communis amborum Focus ; O Focus alter Objecti vi
cx Metallo conflati , ubi Objectum eft locatum .
Sed , ut e diverticulo in viam , dicebam quod Lucis partes fimiles non funt aut
homogenex , fcd quod Lux conftat ex diverfi generis Radiis , quorum aliqui magis
refrangibiles funt quam alii; ita ut ex iis, qui fimiliter incidunt in idem medium,
nonnulli magis quam ceteri refringantur , non aliqua facultate vitri , five cujufvis
externx caulfx , fcd prxvia quadam aptitudine , qua Radii finguli comparati funt ad
patiendum certum Rcfraftionis gradum.
quidem notabiliore dijjimilituilinc , qua Radii
Nunc loquuturus fum de alia ,
praediti funt ,
qua Colorum origo explicatur,
quafi evolvitur ; Ad quod peragendum , primo dottrinam ipfam tradam deinde , ut ea ad trutinam revocari poffit , unum aut alterum Experimentorum exemplum , tanquam ceterorum fpecimcn
,
:

&

&

&

AB

&

&

&

afferam

Do&rinam

Propofitiones

qux fcquuntur, compleflentur

&

illuftrabunt.

I.

Ut Radit Lucis inter fe Rcfrangibilitate difcrcpnnt , ita differunt infita quadam

aptitudine ad exhibendum hunc vel illum certum Colorem . Colores non funt Lucis qualificationes ortae
ex naturalium corporum Refractionibus , aut Reflexionibus, (ut vulgo creditur, )fed primigenix oc congenita: proprietates in diverfis Radiverfx. Aliqui Radii tantum ad rubrum, alii folum ad flavum, alii dumtaxat
ad viridem Colorem effingendum apti funt ;
fic de ceteris- Neque tantum praemagis eminentes Colores , fcd omnes medii eorum gradus habent proprios

diis

cipui

&

&

&

fibi

affeCtos

Radios

IT.

excerpta ex trans,

phil.

II.

Idem Refrangibilitatis gradus ad eundem Colorem , & Color idem ad eundem

gradum Iemper pertinent . Radii minime omnium refrangibiles ad
omnes ; & , e contra , Radii
rubrum Colorem exhibendum natura comparati funt
exhibendum Colorem rubrum , omnes funt omnium
qui natura comparati funt ad

Refrangibilitatis

minime refrangibiles Non aliter , Radii maxime omnium refrangibiles apti funt
viciflim , u, qui apti funt
omnes ad exhibendum Colorem violaceum faturum; &
maxime omnium refrangibiles : Eoad talem Colorem exhibendum , funt omnes
demque pafto , omnibus intermediis Coloribus continuam feriem conftituentibus
competunt intermedii Refrangibilitatis gradus Hacc autem Analogia inter Colores
& Refrangibilitates eft perquam accurata rtri&a ; fiquidem Radii Iemper in utraque , aut omnino conveniunt , aut proportionaliter difcrepant.
:

&

III.

&

Refrangibilitatis gradus , pertinentes ad certum quodcunque

mutari nequeunt neque Refraaione , neque Reflexione ex naturalibus corporibus , neque alia quavis caufla , quam haftenus animadvertere potuerim . Quodlibet Radiorum genus , poftquam probe ab hetcrogeneis Radiis feparatum fuit , Colorem fuum obftinatiiTime retinuit, quamvis totis viribus illum immutare conatus fuerim . Radios unius cujufvis generis Prifmate refregi ; in corpus
quod fub Luce diurna , Colore diverfo imbutum apparebat , ab eodem refleftendos

Species Coloris

Radiorum genus

conjeci

, ut ita dicam , pellicula , qua: continetur inmedia , tum colorata , tum alnovum Colorem
; neque tamen
quidem, dum contrahitur , aut dilatatur, fieri
dum plures Radios amittit, nonnunquair. mulnunquam mihi contigit videre , quod genere

eos excepi colorata illa aeris

duas vitreas laminas invicem junftas ; illos per

terius generis Radiis pifa diverftmode terminavi

ter

potui . Ille
.
poteft vividior, aut languidior,
tenebncofior ; fea
to obfcurior ,

ullum excudere ex

illis

&

&

mutaretur

IV.
Verumtamen Colorum
rum generum diverforum

tranfmutationes videntur accidere , ubi aliqua eft. Radiopermiftio : Siquidem tunc Colores componentes non apparent ; fed , admiftione mutua , medium quendam Colorem conftituunt . Ea de
caufla, fi, vel Refraftione , vel quacunque alia ex fupra recenfitis rationibus, Radii diverforum generum, in hac admiftione latentes fegregantur, emergent Colores
ab illis diverfi , quibus compofuio tingebatur: quos tamen non tunc gigni, fed tantum confpicuos disjunftione fieri vel hinc apparet , quod , fi rurfus intermifeeantur
prori us, ac confundantur, idem reftituitur Color, qui, antequam fepararentur , apparebat . Eadem de caufla commutationes , qux ex variis Coloribus coeuntibus exoriuntur , verat non funt , quia , Radiis heterogeneis iterum disjunftis , ipGflimos exhibent Colores , quos ante permiftionem habebant ; non fecus ac pulveres , exru-

&

flavum, diligenter commiftos Oculo nudo videri conipicis virides; attamen

Colores corpufculotum componentium immutati non funt, fed folum confufi . Nam,
notx Microfcopium intuearis , adhuc czruleum ,
flavum , infi eos per melioris

ieum

&

terfertos Sc permiftos, videbis.

V.'

&

Sunt igitur dno Colorum genera ; alii nempe fimplices funt

vero ex oifce compofiti . Colores primigenii funt Ruber , Fimus

primigenii
,

Viridis

alii

Ccerut

lens

Digitized by

Google

APPENDIX CONTINENS

8.

Itui

&

Violat*- Purpureus

una

cum Aureo

&

Indico

atque indefinita varietate

graduum intermediorum

VI.
Colores ejufdem fuecici ac primigenii , poliunt etiam per compofitionem obtinecaeruleus Flavo mitius vindem , rubeus
flavus aureum , aureus,
ri.
ex
flavo virefeens flavum effingunt . Uno verbo, fi mifceantur duo quivis Colores
,
qui, in eorum ferie , quos Pnfma detegit , nimis inter fe non didant , mutua intermiflionc component eum Colorem , qui in indicata ferie medium inter illos occupat locum . Quod tamen non accidit iis , qui nimiis intervallis disjunguntur . Neindicus intermedium viridem , neque puniceus ac viridis interque enim Aureus

&

Nam

&

&

jeci

um

flavum progignunt

VII.
Sed ratio, qua Albedo conficitur

cfl

omnium maxime admiranda

Nullum ed

&

qui foli poffint illam exhibere ; EA femper compotita ,

ad
eam componendam opus ed omnibus primigeniis Coloribus certa proportione coramiflis . Satpius admirabundus obfervavi , quod Colores omnes a Prifmate dctecH
,
cum convergentes redduntur ,
hoc pato rurfus mifcentur ita ut erant in Luce
antequam in Prifma incideret , iterum exhibent Lucem prorfus
pcrfefle candi-

Radiorum genus

&

dam ,

&

&

nihil omnino , fenfu judice , diverfam a diretla Luce folari ; nili , cum vi, quibus utebar , fatis perfpicua non erant ; tunc enim Lux ifla paulifpcr videbatur perfufa Colore , quo vitra erant infefla

tra

VIII.

&

communem Lucis Colorem; Lux etHinc fequitur Albcdinem ede vulgarem

enim ed confufum quoddam aggregatum ex Radiis omni Colorum genere praeditis
& promifeue ejaculatis ex variis corporis lucidi partibus . Iltud autem confufum
aggregatum , ut dixi , gignit Albedinem , fi tamen in eo ed jufla quidam Colorum componentium proportio ; fiquis vero Color pnevaleat , ad hunc Lux vergit ;
ut accidit in caeruleo Sulphuris , navo Candelarum , & diverfo Stellarum fixarum
lumine

IX.

Cum

Hifce pcrfpcilis , patet qua ratione Colores Prifmate excudantur .

enim x
Radiis Lucem incidentem conflantibus ii, qui Colore differunt , proportionaliter etiam Refrangibilitate differant , inoequalis illorum Refraflio debet eos fegregare ,
in oblongam figuram diducere ordinata quadam ferie terminata , hinc a coccineo
minime omnium , illinc a violaceo omnium maxime refrangibili . Neque alia de
cauffa fit , ut omne id , quod per Prifma refpicitur , coloratum appareat . Siquidem
Radii heterogenei , utpote qui inzqualiter refringantur, diverfas Retina; partes petunt divergentes, ubi,( non fecus ac antea Solis in pariete, ) coloratas rerum imagines pingunt i ac non folum quidem coloratas , fcd etiam male didinilas
valde confulas.

&

&

X.
Hinc etiam patet cur Iridis Colores in cadentibus pluviae guttis appareant . Etenim gutta; Rcfraftione detorquentes ad Speftatoris Oculos ingentem copiam Radiorum aptorum qui purpurei appareant , Radios aliorum generum adeo minus refrin-

Digitized by

Google

EXCERPTA

X TRAN

S.

I L.

ut Speflantis Oculum prxtercant ; quod faciunt guttae, qui, in primaria

Iride , funt ad interiores partes , in (ecundaria vero vel externa , ad exteriores . Haud aliter , gutta- ad Speilatoris Oculum refringentes maximam illorum
Radiorum vim , qui apti funt ut rubei videantur , adeo magis Radios ceterorum generum refringunt , ut praeter Oculum cadant ; tales funt gutta: exteriores in prima-

fringunt

quidem

ria

&

interiores in (ecundaria Iride

XI.

Admiranda pharnomena infufionis ligni nephritici , aure* braclex , fragmentorum

nonnullorumque aliorum pellucide coloratorum corporum , qua: Co,
lorem cum politione mutant , his fundamentis amplius Oedipo non egent . Sunt
ad aliud tranfenim fubftantix apta: ad rcfle&endum aliud Radiorum genus ,
mittendum, ut perfpicere licet, fi in obfcuro cubiculo illuminentur homogenea vel
fimplici Luce. Siquidem tunc depifbe apparent illo folo Colore, qui eas inluxerat.*
ille tamen in quadam politione vividior eft & fulgentior quam in ceteris, prout fubretieftendum , aut tranfmittendum Coflantiae ipfx aptae funt ad magis vel minus
lorem -incidentem.
vitri colorari

&

XII.
Hinc etiam optime ratio redditur inopinati experimenti, quod Hockius alicubi in
fua Micrcgraphia fc fecifle refert cum duobus pellucidis vafculis cuneiformibus, quorum alterum rubeo, alterum caeruleo liquore compleverat ; videlicet, quod, quan-

quam unumquodque
opaca fiebant ; nam
ranfmittebat

nulli

feorfum fatis cllet pellucidum , tamen , cum conjungebantur ,

rubeos , alterum tantum caeruleos Radios
, fi alterum tantum
utrunque tranfroearc poterant

XIII.
Plura hujus generis exempla fubjicerc poffem , fed hoc univerfalc pro coronide
reteram . Quod fcihcet Colores omnium naturalium corporum hinc Iblum originem
trahunt, quod hxc corpora fint diverfimode eonftituta, ita tit unum Radiorum genus copiofius quam aliud rcfteelant
Cujus rei periculum feci in obfcuro cubiculo,
Etenim hoc
fuper hxc corpora conjiciens Radios Gmplices , at Coloribus diverfos
paClo quodvis corpus quovis Colore donari poteft. Tunc non habent Colorem proprium , fed lemper illum adoptant , quo Lux (uperinjeila prxdita eft , hoc tamen
cum diferimine , quod maxime fulgentia
vivida funt in Radiis ejus Coloris ,
quem fub diurna l.ce reterunt Ibi Minium omnes Colores quibus illuminabatur
indilcriminatim aflumebat, magis tamen in rubeo renidebat. Pariter, pulvis ca- culeus montanus Colores omnes , pro lubitu , induebat , quibus irradiabatur ; at fub
violaceo-ca-ruleo erat fulgentiftimus: unde conltat Minium retlcdlere Radios cujulvis
quapropter, cum & diurnis Radiis , id eft, ab oColoris, (ed abundantius rubros
.

&

mnigems

&

confulis illuftratur , major rubrorum copia erit in Luce reflexa,

ob id ipfum , rubro Colore ti nilum Minium oftendent . Et ea,
pulvis cxrulcus montanus , refleilens maximam Radiorum caeruleocaruleus videtur, quod horum Radiorum numerus in Luce, quam refletlit , aliorum quantitatem longe liipcrat ; ac fimilia dicenda funt de ceteris corporibus . Hanc autem efle perfectam
adatquatam cautfam Colorum , quos corpora prx tc ferunt , vel ex eo conflat , quod ea mutare aut adulterare Colores Radiis
feorlum incidentibus inditos nullo paito valent, fed omnes illos, quibus irradiantur
,
indilcriminatim induunt.
Qua: cum ita fint , amplius non difputabitur , utrum Colores in tenebris exiftant
utrum vi forum objectorum Qualitates fint ; neque forfitan , utrum Lux fit corpus .
Pms II.
tt-

&

miliis

quia prxvalent

dem ratione,
rum copiam,

&

Digitized by

Google

APPENDIX CONTINENS

10

Etenim, cum Colores fint Qualitates Lucis , corumque plenum & immediatum fubjeifum fint. Radii Lucis, quomodo Radios ipfos qualitates efie putare pofTumus ? Nifi
forte Qualitas Qualitatis fubjeilum efie poteil , illamque fuftinere ; quod effet eam
reipia vocare Subftantiam . Corpora pro Subffantiis non haberentur line lenfibiJibus
eorum Qualitatibus ; & harum pricipua cum nunc reperiatur pertinere ad aliquid
aliud , hoc iplum fane non immerito Suhffantiam credere poffumus
Pratterea, quis unquam putavit Qualitatem efie aggregatum heterogeneum , quale Lux efie comperta ell ? Sed difficilius cll accuratius determinare , quid fit Lux;
quomodo refringatur ;& quibus Modis, aut Aflionibus in Mentibus noftris Colorum
Ego vero incerta certis mifcere nolo
phantafmata progignat
Legens qux fcripferam , animadverti quod oratio ipfa ducit ad nonnulla experimenta, qua ad hujus rei examen fufiiciunt Quapropter, delcripto uno ex his , quae

jam innui,

tibi

amplius moleltus non ero.

Oblcurato cubiculo, lignea fencllra terebretur foramine

diameter bene pot, cujus

Lucis folaris copiam admittat ;
Colorum expers, quo Lux ingrediens
,
remotiorem cubiculi partem verfus refringatur, qua, ut diftum eft , hoc paffo in
oblongam
coloratam imaginem diffundetur. Deinde Lens, cujus Radius fit, circiter, trium pedum , ( puta, latum tripedalis Telefcopii vitrum objeifivum , ) collocetur ad quartum aut quintum a Pritmate pedem , per quam omnes Colores illi
fimul tranlmitti poffint ,
ab ea refrafli convenire ad majus intervallum decem,
vel duodecim pedum, cire iter . Si ad hoc intervallum alba papyro Lucem illam
excipias, videbis Colores, eo quod commifii funt, rurfus in Albedinem converlos.
papyrus, in quam ColoSed Prifma
Lens firmifiime pofita fint , necefie eff ,
res incidunt , ita moveatur , ut ad Prifma nunc accedat , nunc ab eo recedat ; nam
hac motione , non folum invenies intervallum , ubi perfctfiflima cfi Albedo ; fed
etiam obfervabis Colores gradatim coire ,
in Albedinem evanefeere ; ac deinde,
diverpollquam fefe dccufiaverunt ubi Albedinem componunt , iterum fegregari
Perfoicics etordine inverfo eofdem apparere , ac antequam coalefcerent
gere,
iam , quod fiquem Colorem a Lente prohibeas , Albedo migrat in alios Colores .
Quocirca , ut Albedinis compofitio perfetla fit , fedulo curandum eff ut Colores omnes in Lentem incidant. Sic in lineari hujus experimenti adumbratione, V-Fig. 2.
PrifTab. /. )
reprafentant Prilma prope foramen F ligneae fcneftra; EG
matis angulus verticalis
non male erit fexaginta graduum , circiter . SitNM
Lens lata pollicibus duobus cum femifie , vel tribus. S F una ex rcflis lineis, per
quas heterogenei Radii jugiter e Sole fluere concipiuntur. Sint FP, FR duo ex nis
Radiis intequahter rcfratfi , qui, vi Lentis , convergunt
verfus, &, pollquam fe
dccufiaverunt, rurfum divergunt. Atque H I fit papyrus ac) plura a Lente intervalquidem Albedinem conilila , fuper quam projiciuntur Radii colorati , qui in
efi

trientis

efie

pollicis

circiter, ut fufficientem

&

huic foramini aptetur Prifma pcrfpicuum

&

&

&

&

&

&

&

ABC

ACB

tuunt

p,

&

fed

funt

rubei

&

flavi in

&

/>

ac cairulci

purpureique

in

*.

&

examen revocare

velit id ; quod in Propofitionibus tertia ,

Color quivis fimplex nullo paffo mutari poteil,
fqiat omnino opus efie , ut cubiculum fit perquam obfcurum , ne qua Lux per illud difperfa , fefe Colori immifeens, illum , contra lentantis vota, dillurbet, componat , corrumpat . Neque minus necefie eff ut Colores perfeifius feparentur,quam
neri poteil ratione luperius delcripta , fcilicet unius Prilmatis Refraaione ; quomodo autem obtineri poffint accuratiores htr leparationes , facile perfpiciet is, qui jam
dctcflas Refratlionum leges confiderabit
Sed , fi periculum fiat in Coloribus non.
omnino fimplicibus, immiftioni concedenda: funt mutationes proportionales. Sic, fi
Radii flavi non fimplices cadant fuper caruleum pulverem montanum , illum non
omnino flavum , led potius viridem offendent ; quia in flavo compofito multi funt
Radii viridiformes , &, cum Viriditas minus a vulgari hujus carrulei pulveris Colore
differat quam Flavedo , Radii viridiformes copiofius ab illo refledentur

Si quis ad feverius
tertia afierui,

decima

quod

fcilicet

Haud

EXCERPTA EX TRANS.
Haud
tici

fecus, fiquis ad

examen revocaturus utrum

intercepti nullo paflo reparari

loribus, puta,

rubeum

intercipiat,-

H1

ut affirmavi

ir

L.

Colores prifma-

, aliquem cx his Covel Colores probe fegregati fint

poflint ex aliis prattermilfis

necdfe

eft

ut

antequam rubeus intercipiatur ; vel (imul cum rubeo excludantur proximi Colores
quibus clam rubeus immitius ell , ( id cll flavus , atque etiam forrafle viridis ; ) vel
ratio habeatur rubei , qui prodire pote II ex flavo-viridi . quatenus diffiifus erat ,
pallim hilce Coloribus immillus i His vero diligenter obleniatis , invenietur, quod
neque rubeus , neque alius quicunque Color interceptus reparari poteli . Harc , arbitror, fufficiunt pro introduilione ad hujus generis experimenta , qua: fi quis e Regia Societate profequi volet , quo fuccellu id fecerit fcire peropto ; ut , fi quid vitiolum , aut huic narrationi contrarium videatur , occationem habeam aut accuratius
indicandi quid circa hanc rem faciendum fit, aut errores, fi in aliquos incidi, cognofeendi

&

A R T

II.

I C.

Defcriptio novi cata-dioptrici Telefcopii

AB ISAACO
Regit

Societatis Socio

& Mathematum

Tranf. Phil. 25. Menf. Martii

inventi

NEW TONO
Profejfore in Unherfitate Cantabrigienfi

An.

i6yi.

Num. 8r.

pag. 4004.

Ximius hic Mathematicus , cum nobis tradiderit in Tranfaitionibus Menfis Februarii nuper pra-teriti rationem , qua induftus fuerat , ut de Telefcopii renotatu
fietientibus cogitaret, pro refringentibus , nobis obtulit hoc opus conlpeflu
dignum , tanquam fpecimen utilitatum, quar fperari polfunt ex his Telefcopiis ; ex
illo autem patet , quod Tclefcopiorum Tubi multo breviores reddi poliunt, nullatenus diminuta augendi facultate.
Novum hoc inftrumentum conflat cx duobus e Metallo Speculis , altero concavo,
(quod vitri objeflivi munere fungitur) altero plano
habet prxterea exiguam Lentem ocularem plano-convexam
Hujus conftruilio facile , ope Figurt tertie Tab. I. potefl concipi f nempe quod

&

Telefcopii hujus tubus apertus efl ad eam extremitatem , qua: ad objefla convertitur j quod altera extremitas claufa ell , ubi locatum efl Speculum concavum , de
quo lupra meminimus
quod prope extremitatem apertam efl Speculum planum

&

ovale , quam potefl , exiguum , quo minus impediat ingredientes Lucis Radios ;
quod idem Speculum inclinatum eft fuperiorem Tubi partem verfus , quae parvo
terebrata eft foramine munito Lente oculari ; ita ut Radii a re perfpicienda prodeuntes prius incidant in Speculum concavum in imo Tubo politum , unde reflecluntur
alteram Tubi extremitatem verfus, ubi intercipiuntur a plano Speculo oblique collocato, a quo reflexi diriguntur ad exiguam Lentem ocularem plano-convexam, atque adeo ad Speflatoris Oculum , qui deorfum verfus intuens , ea videt , ad quaf

Tclefcopium converfum

Ut

eft.

haec plenius 8c melius intclligantur, Lc!or infpiciat,

citatam , in qua A
pollicum duodecim

B eft concavum Speculum

cum belle , vel tredecim.

fi

cujus radius

Figuram

fupra

libet

aut

femidiameter eft

Q.

CD

appendix continens

IS

CD
GD

ovalis

cujus

plana

fuperficies

eft

CD

F parva Lens
i-

&

filum ferreum, quoti folide retinet annulum cupreum,

eft

Speculum
cialis (

metallicum

Speculum

aliud

ocularis, plana fuperius,

Poli., ) vel etiatn

& convexa

vero

peripheria

cui affixum eft

inferius, cujus Radius eft

un-

minor.

G G G pars anterior Tubi aperti

qui ita h*ret annulo cupreo

I , ut moveri nequeat .
,
P Q_K L eft pofterior tubi pars fixa alteri annulo cupreo lQ.
cochlea
'mftruftus , qua pouncus ferreus firmiter aptatus annulo P Q,
vel
retrocedere
poteft, ut hac ratione Specula jufto inprocedere,
fterior Tubi pars
diftent.
invicem
tervallo ab
clavo
affixus globo tttbuloque
I eft uncus ferreus tubum fuftinens ,
potcll.
quoquo
converti
verfus
S, quo Tubus

&

MQG

&

Centrum Speculi plani C D debet cJfe in axe Tubi , & in illo quidem punfto, in
quo cadit perpendicularis ad axem duCla a centro exigui vitri ocularis : hoc autem
punftum hic defignatum eft litera
Si quis intelligere volet , quam dillincla Tclefcopium hoc reprafentet objecla ,
quam a Coloribus immunia , & quanto hiatu Lucem admittat , invicem conferat

&

E dillat a verticibus exigui vitri objecti v ,

Speculi conlonga eft pollicis (extantey St
fex pollicibus cum triente;
fcilicet
Hinc liquet quod objecta , circiter, triginta
unde eruitur ratio ut i ad j8
octo
quod eorum diameter videtur per hoc Telefcopium duabus
vicibus majora fiunt ,
vicibus cum fcmilfc major quam per vulgare Tclefcopium bipedale.
Haftcnus de hujus Tclefcopii cqnltruitionc ; Materiam quoque metallicam aptam
ad li.ee rellcCtcnti.i Specilla conficienda Inventor in confiderationcm accepit,
hoc
prateavendum pnvfcripfit , ne, dum queritur metallica miftura alba, firma,
duintervalla, quibus Focus

ETU

EF

cavi;

&

&

&
&

rabilis, negligatur copia tenuiflimorum porotum Microfcopio tantum vifibilium ,

quibus hac miftura plena cfte poteil: Nam , quamvis Metallum probe politum vi-

tamen tenuium pororum

deri poflit,

ora: citius,

dum

politur, terentur

&

quam

ali*

ea de caulTa Metallum , quantumvis politum videatur, tamen Rcfiexionem minus accuratam, quam erat in votis, conheiet . Sic fiifmuthum miftum
cum vulgari .ere campa no , ars illud reddit candidius aptumque ad majorem l.ucis
vim rcfietfendain y attamen tumi , qui , dum funditur, extolluntur tanquam aere*
bullulx , Metallum microfeopicis litis poti; totum complent : Album autem Arlcnicum , utramque rem limul f citat , liquide
Metallo candorem aftert , ncc loliditatem aufert, poiolquc non inducit , prxfertim , fi fulura nimis violenta non luerit.
Monuit etiam Stellatum- Regulum Martis ( quo aliquoties ulus eft ) feu potius aliquam fimilem f ibliantiam mereic accuratum examen
Addidit prxterea , quod Pulvis e Sramno ullo , five quis huic fimiiis , quo Metallum politur , illud , nifi lubtiliffimus fit , arat acutis particularum Iliarum angulis ,& complet tenuioribus illis poris,dc quibus meminimus. Quapropter, antequam
judicium feratur , ledulo difpicicndum eft utrum Metallum per totam craiiiticm fuam
porolum Iit , necne .
Cum, ut ait, Arlenicum Sc Metallum diverfis proportionibus non mifcucrit, determinare nequit quxnam miftura fit omnium optima, fed arbitratur bene adhiberi
polle Cupi quantitatem pondere fcxtuplam aut otluplam quantitate Arlenici, cujus
ejus partes y

major copia Metallum fragile reddit.

En rationem, qua id perfecit. Primo Cuprum fcorfum liquefecit , deinde addidit
Arlenicum, quo liquefacio, hxc duo paulilper agitavit ut commifccrcntur , cavens
interea nc

pcrniciolbs

vapores

hauriret

Ipirituum prope

mifitiram

ducens

Portca

immifit , & ruvfus omnia mifcuit limul ac Stamnum liquatum fuerat ,

(quod breviffimo tempore accidit, ) & ilatim millioncm effudit.
Se neture fatetur , utrum , miltionc diutius fuper ignem relicla poli injc&um

Stamnum

Stamnum

Digitized

byGoogl

,
,

EXCERPTA EX TRANS.

HIL

Sta mnam , vehcmentior fufura poris Metallum complere poffit ; fed hanc , ( qua ufus
elK ) acendi rationem tutiorem opinatur.
Adjicit Speculum illud , quod LonJinum miferat , Arfenico carere , fcd exiguam
Argenti quantitatem continere, nempe, ( quantum meminiiTe poterat) chcUinum unuin inter tres Metalli uncias. Sibi tamen videri Argentum plus obelie , eo quod
minus aptum politura1 fufeipiendx , quam proddle
Metallum magis molle reddat

&

co quod candidum nitidumque efficiat

Aliquando nnlcuit unam Arfenici unciam

&

cum fex unciis Cupri ,

duabus Staqua: millura ab Amico, ut audivit, melius quam alia polita fuit.
Objeilum fuerat, quod difficile eit hifcc Telcfcopiis res, quas quis intueri cupit,
reperire; relpondet, incommodum illud commune effit Tubis omnibus valde res augentibus ; illud tamen modico ulu diminui , liquidem iple facile invenire potell lub
diurna Luce , quidquid videndum libi proponit , dummodo nollet quem obtinebant
litum rciate ad alia, qui fortuito it> Tclcfcopio luo videbat i (cd, noclu Stellas invenire fatetur efle difficilius : tamen putat hoc incommodum facile fubmoveri noffe duabus dioptris affixis ferres virg^, qua Tubus fuffinctur , Gve vulgari Speculo lixrente ferres compagi Tubum ferenti , Sc direilx idem Objeci um verfus , juxta ielcriptionem , quam Cartefius attulit in fua Dioptrica , ut levaretur idem incommodum
quod in melioribus cius Tclefcopiis occurrebat.
HaClcnus Inventoris cpiilola de hoc inflrumento, cujus deferiptionem cum mifif
femus Criliiano Hugcnio Zulichcmio , ex eo hoc refponfum accepimus literis datis A.
D. 13 Februarii An. 1670. fi. n.
mni

A R T
TcUfcopium

hoc probatur

C.

III.

a Chrifliano Hugcnio Zulichemio.

Trani. Phil. Mcnf. Mart. An. 1671.

Num. 8 1.

pag. 4008.

deferiptione admirandi Telefcopii a Ncvvtono inventi , quam mihi mififli ,

video illum reile oblervavilTe commoda , quibus Speculum concavum fuperat,
in colligendis Radiis parallelis Lentem convexam ; qux quidem commoda , juxta
rationem quam iple fubduxi , ccrtc maxima funt . Hinc fit , ut longe magis patulum haberi poffit Speculum illud , quam Lens objefliva xquediftantem Focum habens ,
idcirco , ut hac ratione objcfla multo majora reddi polii nt quam vulga,
tis Telefcopiis . Prxterea , hoc paflo vitatur vitium
quod (em per inefl vitris ohjc,
ftivis convexis, quod fcilicet eorum dus fupcrficics aha ad aliam inclinats lunt ;
unde corrumpitur Refraflio Radiorum , qui tranfeunt per vitrorum latera ; hoc autem damnum majus efl , quam reputatur . Infupcr metallicum Speculum mera
Reflexione tot Radios non intercipit , quot vitrum , cujus lingula; fupcrficics ingentem Radiorum copiam refieftunt ,
cujus materia opaca plures -de medio

&

&

tollit

Vcruntamcn opus Se labor erit invenire ad Speculum conflandum materiam, qux

xque bene atque nitide perpoliri poffit ac vitrum ,
rationem dandx hujus expolitionis figura Iphxrica non vitiata . Hucufque mihi non occurrerunt Specula, qux
propius a vitri politura abeffent ; Se, nili Ncwtonus jam novit meliora libi parare,
timeo ne Telelcopium hoc res minus diffindas , quam Telefcopia vitris inflru&a ,
repnrfentet . Operx tamen pretium cft (edulo inveffigare quomodo huic incommodo fubveniatur ; 8c non dubito quin id alfequi pollimus . Credo equidem quod
Ncwtonus non neglexit animadvertere utilitates , quibus Speculum parabolicum (phxrico antecelleret in Telefcopio fic conllituto ; fcd eum puto , non fperare futurum
ut , quantum opus efl , accuratx obtineantur lupcrficicj a Iphxrica divctfx . Ego fa-

&

Digitized by

Google

..

AP

14
ne
'

non fpero

id

P E

quanquam

ND IX
facilius

NT INE NS

C 0

haberi poflint fuperficies parabolicx

quam

el-

ob quandam Conoidis parabolici proprietatem , quod nempe

omnes feffiones axi paralleli eandem Parabolam reflituunt

Haflenus Hugenii cpillola Hominis acumine digniflima , ad cujus ultimam partem , qui agit de formandis conoidibus parabolicis , refpodit Ncwtonus literis ad
Editorem datis A. D. vicefimum Februarii i 6rji.fl. v . , quod, quanquam ipfe, non
magis quam Hugenius , fperet opus perfici polle regulis geometricis , tamen non dulipticx aut hyperpojicx

quin aliquo paflo res mechanicis artificiis perficiatur

Hilce omnibus fubdere libet excerptum epiflolx nuperrim? ( A. D. undevicehujus Telefcopii c Cantabrigia , hoc exem-

bitat

fimum Menfis Martii) ab Inventore novi

plo dati.

ARTIC.
Quxdam ad idem

in[iru mentum

IV.

pertinentia confer ipia

ah Ifaaco Nevvtono-

Ibidem -

quam ad te dedi , epiflola locum tibi prxbuft verendi ne vel inftrumentum a me mifliim aliquo paflo vitiatum eflet , vel Metalli nitor hebe-

Ltima

tui vero litcrx mihi rem

tatus

apud

me

erat

qui

nonnulla;

Lunx

fe

ita

partes

habere prorfus perfuafcrunt

Nam

ique diffindas reprafentabat

dum

ac vulgaria

quantum hoc , augent . Probe tamen fcio hoc inlfruraentum

quatenus optima non elf Metalli compolitio,
quatenus mala elf fufura , ut coanofcere potes tum ex afpcritate, qui elf circa Speculi meditullium qua politum ei), tum cx figura ejus prope hanc afperitatcm , in quibus omnibus
inftrumentum hoc perfici poteft
Monere videris , quod ratio 38 ad 1 locum folum habet , cum res augendi non
nifi parum a Telefcopio dilfant . Sed , fi noftrum hoc iflam incrementi proportionem fervat in exiguis intervallis , puta , quingentorum pedum , certe per Regulas
epticas augebit objecla fita ad intervalla , qui maxima concipere licet , plufquam
in ratione 57 1 ad 1; qux diminutio adeo parva el), ut fumi poflint integri numeTelefcopia

res,

imperfeffum cire,

&

&

?8 ad 1.

ri

Hic

aliud iflrumentum confecimus primo fimile , quod optime fuccelfit . Heri ilcum Telefcopio fex pedum ,
comperi noltrum tum magis augediflindius res offendere : Hodie perfpicio , quod illo perlegere poffum

lud comparavi
re

cum

&

&

nomrulla verba ad peme centum pedibus diflltas,

centum cum viginti . Cum hic tentavi, ejus hiatus ( prope Oculum definitus)
major erat quam qui iquipolleret Speculi objeilivi trienti cum pollice . Quod non
inutile erit iis, qui Reflexionibus operam dare volent; hinc etenim aliquatenus judicare poterunt de perfedione infirumentoruru , qui confecerint -

Tranfadiones philofojrhicas a

des

ART.
Hi omnino limili* perfcriplerat Hugeniur ad Auftorem Diarii Eruditorum . Vide Hugtnii
Omnii Edit, (.ugduni Batavorum 1714. Toni. IV. pag. f yj , & Diir.Erud. ly FebruaAn. 1471. pag. 16.

Operi
rii

Digitized by

Google

EXCEkPTA EX TRANS. PHIL

ARTIC
De Cometa,

qui vifus fuit

Armo 167 L

V.

hac a Nevvtono relata habentur

Tranfablionibus Philofophicis

Tranf. Phil. An. i6jz. Menf.

Num.

81.pag.4018.

Newtonus circa diem decimum fextum Menfis Martii Jl. vet. vidit obfcuram Stellam ad partem , qua: media eft inter Meridiem . & Orientem Perfei ,
arbitratur fuirte Cometam hujus Anni . Erat valde parvus, & eum diunon obfervavit , quia nullam fenfibilcm caudam habebat.

Sancus

quam nunc
tius

ARTIC VI.
NEW TONI

ISAACI
Epijlola

ad Editorem data A. D. vice/imum fextum Menfis Martii An. 1671.

admonitiones ad novum fuum Tclcfcopium pertinentes,
hiatuum ad diametrorum Lentium ocularium pro variis

continens nonnullas

& Tabulam

hujus injlrumemi longitudinibus

Tranf. Phil. 22. Menfis Aprilis An. 1672.

Num.

82. pag. 4032.

meam Epiftolam iterum ambo Telefcopia comparavi , & inveni

quod Telefcopium ex Metallo, tum Lunam, tum qua: propinquiora funt , aliquanto magis, quam alterum , diltinta reprxfentat . Sed fatendum eft , mihi non
fatis pcrfpeum effe quam bonum fit illud alterum , quod ad comparationem hanc
faciendam fum mutuatus ; quapropter velim ut magis confidatur in alio experimento , quo fcilicet Amici aliquot & ego perfpeximus nos legere poffe Tranfacliones a
viginti pedibus remotas ; ut dimetiendo intervallum
nobis centum , aut centum
comperi . Tunc autem collegi aperturam effe unius pollicis cum triente ex experimentis , quae me docuerunt , quod opus erat obllaculo illius latitudinis , ut removeretur tota Lux , qua: ab aliquo profpcitx rei punclo profluebat
Fatear etiam , quod plana Lamella ex Metallo , quae ponitur prope vitrum objelivum , perfcfla figura prfdita non efl ; unde fit , ut rerum vifarum meditullium
minus diilinftum appareat , quam extremitates Spero autem futurum , ut, correfa hujus lamella: figura , ( quod quidem praeter opinionem difficile mihi videtur,)
ea, que per Telefcopium noc infpiciuntur ubique diftimfla , quinimo magis diflinfla in meditullio quam circa oras , reprxfententur ;
pro certo habeo effeflus ma-

Oft ultimam

&

&

jores exorituros.

Sed compcrio

plus Lucis perire Metalli , quod haflenus adhibui , Reflexione ,

tranfmiffionc per vitra
quapropter breviores Lentis ocularis diametri longioribus prxfcrcndx videntur pro objctlis obfcuris ; polito quod Telefcopium res

quam

augeat triginta
vis intervallum

quatuor
polita

vel triginta

videntur hoc

duabus

vicibus

eodem Telefcopio

Qua: vero
polTc

fulgent ad quod-

perfpici

majora

tri-

ginta & otio, vel quadraginta vicibus,

quidem latis dirtin&a . Tamen arbitror,
quod eadem Lentium ocularium diameter adhiberi bene poflet pro quibufeunque , fi

&

cha-

Digitized by

Google

XPPENDIX CONTINENS

chalybca materies, qua Londincnfcs utuntur, fortius refringeret, quam illa, quam
ipfc ufurpavi .
Cognitis cffc&ibus unius ex hifce inftrumcntis cujufvis longitudinis
, ex Tabula
fuppofita perfpicere licet, quid ex aliis fimilibus.fcd longitudine divertis
ex pedta n-

...

dum

'

dummodo Ars

prxftare poflit , nux Theoria pollicetur . Prima Columna

exhibet Tclefcopii longitudines per pedes dimenlas, mix duplicata- dant femidiamctros Sphaera , cujus figura concavo Metallo tribui debet
Secunda Columna continet hiatuum rationes pro quaque longitudine . Tertia denique refert proportiones
fit

diametrorum, Sphaerarum

quibus convexi Lentium ocularium fupcrfkics funt de-

finiendi.

Longitudines

Hiatus

2
3

Diametri

100
168
285
3 83

100
119
141

>57
168
178
186
200
211

47 6

A
T

562

<

645
8co

6
8

10

94(5

12

1084
>345

1 6
20
24

59

221
258
251
263

1824

Ufus hujus Tabuli melius exemplo patebit quocirca fuppone Telefcopium femipedale , cujus hiatus fit unius pollicis , tricies augere,
quidem dilhncde , objctlum
aliquod,quiratur, quinam futura fit analoga conllitutio , atque quinam eflclus Tclefcopii quadripcdalis
Habes ex Columna fecunda , ut tco ad 471? , ita
hiatus ad hiatum , ita etiam numerus ad numerum vicium , quibus hoc Telefco-

&

&

pium auget. Quocirca, cum Telefcopium iemipcdale habeat hiatum unius pollicis,
tricies majora ofiendat objccla
quatuor pedum habere per analo, Telefcopium
debebit hiatum pollicum 4 i., Sc augere 143 vicibus
Ex tertia vero CoAtque adeo, quodiametri Lentium ocularium
, ita

&

giam

lumna habes ut 100 ad 1 68

niam diameter convexitatis
cis

quincunce

.-

vitri

ocularis pro Telefcopio Icmipedali longa eft pollipedum ea tlic debebit

poli. , hoc eft ,

pro Tclelcopio quatuor

trientis pollicis, circiter;

&

fic

de

aliis

longitudinibus

Quis autem

eventus reipfa

Hac innuere tantum

ur ab experimentis determinetur
utile fum arbitratus , ut ii qui volent periculum facere quid valeant Telefcopia aliarum longitudinum , facilius fciant quomodo inftrumcnta inftituenda fint . Exemplo fit Telefcopium quatuor pedum : quia ejus hiatus cfle debet quinque vel lex
futurus

fit ,

expcflandum

eft

eft lamina cx Metallo lata, faltem , feptem vel oilo pollicibus ? quia
circa extremitates difficile figuram neceflariam induet . Metalli craflitics ita latitudidum teritur, non incurvetur. Eo perpolito, pluut diguofeatur quinam diameter utilius adhi,

pollicum, opus

ni fit accommodata, ut Metallum,

res Lentes oculares tentandx lunt
beri poflit.

R-

Digitized

by

Googli

EXCERPTA EX TRANS.

ARTIC.

PHIL.

rp

VII.

Excerptum ex altera Epijlola eiufdem Newtoni ad Editorem data A. D. trieejimum

Menjis Martii An. 1672 , qua respondetur ad aliquas ObjcElionct ,
quas acutus quidam Philofophus Gallus in utvum

Tele/copium

reflebtens fecerat.

Tranf. Phil. Ao. 1671. Menf. Apr. Nutn. 82. pag. 4034.

DOMINE
habeo ipfura M. A. farturum Reflexionis commoda theoretice conft.
derata ertc maxima , aim fciet divcrfos Lucis Radios diverfa Refrangibilitate
prxditos efle . Sed , quod pertinet ad praxin , inllrumenta jam confefia aliquatenus
quam fulgens metallica fubrtantia politione
patefaciunt quam vivide rcfleftens ,
reddi portit . Neque a verifimili alienum eft , quod invenire licet novas Metallo,
rum expoliendorum rationes longe praecellentes nilce, quas nunc adhibemus .
vero Metallum femel probe politum habetur , diutius nitidum fervabitur, dummodo
ab humiditate
ab aere diligenter defendatur. Etenim Metallorum nitor nrxeipue
videtur hebefeere , eo quod humiditas fuper expolitam ejus fuperficiem dcnlatur, illamque acidis quibufdam fpiritibus , quibus atnmofphxra tota foeta eft , corrodit
aerugine inducit ; vel, faltem , quod humiditas evanefeens fuperficiem illam relit.
quit obduflam tenui pellicula , qux concrefcit , partim ex terreftri humiditatis faece , partim ex pulvere , qui per aerem circumvolitans , Metallo infidet atque ad*

Erfuadim

&

Cum

&

&

hxrct

Quando non eft, cur fxpius hoc utaris inftrumento , funt alix rationes Metalli
diutius prxfervandi ; vclut , fortafle , (i illud vini fpiritu vel alio non inepto liquore dcmerlum ferves . Si vero hebetatur ejus fulgor , reftitui poteft fricando Metallum molli corio, aut alia fimili re, nullis adhibitis pulveribus excoriantibus , dummodo xruginem non contraxerit y tunc enim iterum expoliendum eft.

&

Certo novi minus Lucis a Metallo reflefii , quam a v|tro tranlrnitti j

huic inallaturus, in ultima mea epiftola dixi breviores diametros trierte Lentibus ocularibus pro hiatuum ratione , quam quas tribuere mos eft
aliis Telelcopiis . Veruntamen , cum invenerim aliquas metallicas fubftantias ,

commodo remedium
buendas
in

qux
nes

&

difficilius hebetantur, quam alix; fpemelius poliuntur,

lapfu temporis , alix detegantur magis ab his incommodis immuhatfenus ulurpatx fuerunt

fortius refleftunt,

ro futurum ut

quam qux

ARTIC
ISAACI

VIII.

NEWTONI
&

in partem EpiPiole /cripta a Bercxo

edita in o flavo Gallico
commentario de Catadioptrico Tclefcopjo , quod ajferitur perfelhus
ab/dutms redditum a Caftcgrainio.

Obfervationcs

&

Tranf. Phil. 20. Menf. Maji An. 1672.

qux

Num.

83. pag. 4056.

Leflor melius judicare portit de hoc negotio , conferens inventum CaJJecum invento Nnrvtmi, necefle eft ex Gallicis commentariis mutuare,
dc ifta re ibi habentur y funt autem fequentia
gr.rinti

Pars II

Tibi

Digitized by

Google

..

, .

'

i8

APPEND

,,;

IX

CONTINENS

Tibi mitto ( fcribit Bercxui ai hujus fcripti Editorem ) exemplum literarum ,

injuibus agit de proportionibus Tuba; inventz
quas Cnfltprainiits ad mc dedit ,
a Samuik Morclando . Dc Ncvuttmii Telefcopio , res prorfus inopina vifa eft ,
tum me, tum illum qui Tuba: proportiones detexit, perculit. Nam,ipfe ante hos
huic omino fimilis
tres menfes mihi miferat Figuram Telefcopii a le excogitati ,
fed quod magis ingeniofum videtur
Ecce tibi brevem illius deferiptionem.
Eft
( Fig. 4. Tab. I. ) fortis tubus , in cujus infima parte eft Speculum
perforatum circa meditullium E.
concavum
SedFeft Speculum convexum , cujus convexitas ita eft difpofita, ut rcfleOat imagines , quas recipit a magno Speculo , foramen E verfus , ubi locata eft Lens ocularis, per quam difpiciuntur objefta.
Commoda , quibus Telefcopium hoc anteire Ncwtonianum mihi videtur , funt

&

&

'

&

ABCD

CD

hzc

&

idPrimum eft , quod os vel hiatus A B poteft ede quantxlibet amplitudinis ;

circo tot Radiis illuftrari poteft Speculum concavum , quot Speculum Telefcopii
cujus deferiptionem nobis impertitus es .
Secundum autem eft, quod Radii plane fecundum Natura: leges refle&entur , nemidcirco magis vivide.
pe circa axem ipfum,
Tertium denique, quod afpeftus jucundior eft; fiquidem Spefiatqrem non offendit
nimia Lux, quia imum inftrumentum
totum vultum abfeondit. Praeterea, illo
facilius, quam Newtoniano , detegentur res, quas intueri volumus.
Hatc Gallus Auffor; quibus fubnedVemus Newtoni animadverftones , prout eas ab
eodem accepimus Epiftola data Cantabrigix A. D. quartum Menfis Maii An. 1671

&

CD

hoc exemplo

ARTIC

IX.

Ibidem pag. 4057.

DOMINE
Ucundiffimum fane

elTct , fiquid perfeff ionis Catadioptricum Telefcopium caperet ; fed vereor ne fpem fallat illud , cuius deferiptionem , ( ut ex te didici , )
ante hos tres menfes ,
nuper typis mandavit inter Gallicos
commentarios
Etenim , cumprimum ad Reflexionum effeflus expendendos me tradidi , offendi
Opticam promotam Grcgorii , ( qui liber typis editus fuit Anno 1 663 , ) ubi eft inftrumentum , ( deferiptum pagina 94. , ) illi fimile , quod communicavit Caffegrainius , habens nempe foramen in medio Metallo objeflivo , ut Lux tranflre poffit
ad vitrum oculare collocatum poft Speculum: Hinc anfam arripui harum conftrutfionum confiderandarum ; eafque his incommodis obnoxias comperi
Primo , plus Lucis in Metallo amittetur , cum ea rcflecletur a parvo convexo
Speculo, quam cum a plano ovali; Siquidem, paffim oblervatur, quod major Lucis copia rcflcflitur a quolibet corpore, quando in illud obliquiftima , quam poteft,

&

edidit Caffcgrainiut

incidit

Secundo
le

nili

netur

Speculum convexum Radios non

habeat

&

figuram

hyperpolicam

quantumvis accurata

rite

qux
non

refleflet

longe

xque bene ac planum ova-

difficilius,

reflcleret nili

quam

plana

obti-

Radios pertinentes ad

Axem
Tertio, errores a convexo Speculo creati valde augebuntur ob nimium intervallum , quod Radii a Speculo renexi peragere debent , ut ad Lentem ocularem perveniant . Qua dc caufa opinor , quod ( in meo Telefcopio ) cavendum eft ne tubus
fiat

Dlgitizedty

GOogle

EXCERPTA EX TRANS.
majoris diametri

fiat

quam

neceditas

poflulat

ut

HI

vitrum oculare

L.
fit

*9

plano ovali

quantum fieri poted , proximum , ucpue tamen Lux utilis impediatur quominus ad
Metallum objetlivum perveniat
Quarto, errores, quos Metallum objeftivum inducit, magis augebuntur, fi Radii
rcfleildantur a convexo , quam fi reflecterentur a plano, quia convexum undique re-

&

defleftitur a punctis , in qua; finguli Radii deberent incidere.

cedit
Quinto , hilce de caudis neceffc eft figura exigui Speculi convexi fit praeter moaccurata
ad unguem facta ; tamctfi experientia comperio multo difficilius
exigua ilia , quam grandiora , in accuratam figuram tornari
Sexto, quoniam errores , quos circa perimetrum concavi objeflivi Metalli figura
producit ob idipfum quod fphirica elt , multo majores fiunt a convexo ; objectivi
latitudo tanta , quanta in altera conflruttione , ede non poterit , quin objefta male
diltintta reprxfentcntur
Septimo, quia exiguum Speculum convexum magis conducit ad vim augendi ,
quam planum ovale , infirumentum fic conftruitum multo magis , quam aliud auMetallum concavum formagebit objecta pro ratione Sphiri , in quam magnum
tum clt , cumque objcCta multo majora reddat , quam deberet pro hiatus ratione,
tenebricofa ,
etiam confufa : Cui incommodo
ea reprxfentabit valde oblcura
Speculum convexum
nulla ratione concinne lubveniri potelt .
, fi exiguum
facimus latioris Sphiri , majus incommodum creabit intercipiendo nimiam quantitatem meliorum Radiorum; fi diameter Lentis ocularis minor fit , quam opus ed,
eo rpfo angulus Vifionrs evadet adeo parvus , ut futurum fit negotium difficultatis
incommodi plenidimum, detegere objefta , quorum , poftquam inventa erunt, valde exigua pars uno intuitu dilpicietur Hinc intelligere potes, qnod tria commoda, qui fibi proponit Cajfegrainius funt
potius incommoda. Nam , juxta confiruftioncm , hiatus indrumenti erit angudus,
etiam inventu difficilia. Neque video , quomodo Reobjcfta obfcura
confufa,
fecundum Naturi leges potius in hoc inftrumenflexio fiat circa axem ipfum ,
fiquidem axis ipfe Oculum verfus rcflcflitur ab ovali plano
to quam in aiio
Speculo ,
Lux externa removeri ab Oculo potelt tubi latere ique bene ac

&

dum

&

&

Nam

&

&

&

&

&

fundo
Vides

igitur hujus Telefcopii commoda nulla ede , fed incommodum tantum fore ,
quidem inevitabile , ut timeam ne in ilfum utiliter cedere podit. Et, cum
reputo hoc Telefcopii gerius magis obvium e(Te quam alterum, ut vel inde conflat
quod hoc aliis antea inventis fimile elt , fere inducor ut credam eos , qui aliquid
in Catoptricis moliti funt , omnes primum expertos ede ouid hoc pridaret ,
,
quoniam iis res male proceRerat , hinc f a itum ede ut hattenus refleitenribus Terefeopiis caruerimus.
Nam. Gregorius de hifce inflrumentis agens in libro fupenus citato (f>ag. 95. ) ait
De Mechanica horum Speculorum Cf Lentium ab aliis fruflra tentat.t ego, in Mechanicis

&

&

minus ixrjatus, nihil dico , Igitur tentata elt horum Tclefcopiorum confeitio , fed
incaffiim . Et audivi quod Gregorius ipfe ame hos feptem vel oito annos , unum
fex pedes longum Londini faciendum curavit a Reiveo , quod arbitror taihim juxt^
deferrptionem in libro illo editam y fed , quamvis ab Artifice fane perito conficeretur

luccellu caruit

Quapropter optarem Caffegrainium hujus condruitionis periculum fecifle antevulgarer.- quod fi facere volet in pofterum fibimet fatisfailurus , arbitror
futurum ut eventus eum doceat quam parvi momenti fmt cogitationes hujufmodi ,
donec aftu quis illas exfequatur .

quam eam

R-

'JPPENDJX CONTINENS

ARTIC.

X.

Proponuntur nonnulla experimenta pertinentia ad Newtoni Theoriam de Luce

editam fub Num. 80. cum ammadvcrfionibus in hac experimenta faflit
ab Auftorc hujus Theoria .
communicatis Epiflala data
Cantabrigiz A. D. decimum tertium
Menfis Aprilis An. i 6rpi.

&

Tranf. PhiL Menfis Maji An. 1671.

Num.

83. pag. 4059.

I.

&

Ontrahatur Solis Lux abfque ligneae feneftrsr foramine,

ponatur Prifma inforamen , de quo mentio fit in Newtoni Theoria de
ter Lentis Focum

&

Late,
II.

Amba: Prifmatis extremitates obtegantur Papyro ad varia a Prifmatis meditullio

intervalla pofita ; aut annulis mobilibus , ut fic difpiciatur quomodo Figura; longi, in qua infiflitur in dila Theoria.

tudo mutetur, aut dividatur

III.
Ita Prifma convertatur, ut, meditullio

rantur

immoto

ejus extremitates in

orbem

fe-

IV.
Prifma propellatur ita, ut primo altera ejus extremitas, deinde meditullium, denique altera extremitas tranfeat ante foramen, eodem fervato parallelifmo

ARTIC.

XI.

Anintadverfwncs in experimenta fuperius propojita

Ibidem pag. 4060.

.li, qui harc experimenta
propofuit , illud , opinor , confilium fuit , ut eorum
eventus dilerte explicatos haberet una cum obfervationibus , qux ad illa pertinentes obviam fefe fecerunt
De primo , notavi Solis imaginem , in papyro ad Lentis Focum pofita incidentem, extenfam fuifle ab interpofito Prifmate in longitudinem proportionalem Prifmatis Refratlioni , aut diftantix a Foco . Praecipue vero animadvertendum hic occurrit , (quantum memini , ) quod rcdlilinca oblonga; imaginis latera magis erant

Lens adhibita non fuerat

, quam cum
Cum in mentem revocarem , quod Radii a Venere prodeuntes multo minus alius
alium verfus inclinantur , quam qui ex oppofitis difei Solaris partibus procedunt ;
Lucem ad unum
alterum experimentum ufurpavi . Ut autem fatis virium
haberent , necefiarium duxi eos prius patula Lente colligere , ac deinde , inferto Pn(mate inter Lentem cjufquc Focum eo intervallo ut tota Lux per Prifma tranfire
pofiet , compcri Focum , qui antea videbatur tanquam punftum lucidum , a Prifmatis Kcfraclionc in longam fulgentem lineam produci.
diflinfta

Venerit

&

Sta-

Digitized by

Google

..

EXCERPTA EX TRANS. PHIL

zi

Statueram aliquoties experiri quam figuram Stella fixa perfpefla per longum Telefcopium a Priimate inter Telefcopium Oculumque polito mutuaretur : Sed eventum ex Veneris nudo Oculo-confpclae facie prarfentio
Circa fecundum experimentum obfervavi , aliud agens ? latitudinem folaris imaginis, teflis papyro , nunc ad Prifmatis meditullium propiore nunc remotiore , illius
extremitatibus augeri vel minui pro ratione detcilae partis Prifmatis , longitudine
nullatenus mutata: quod, fi detecla Prifmatis pars utrinque augebatur, utrinque in

eadem

De

ratione
tertio

&

nunquam magis,

loquar alteri

refponaens

Solis
,

imago

dilatabatur
delcriptos rejierics

ubi

cffeflus

produilos a

duobus Prifmatibus quomodocunque Icfe dcculTantibus . Si vero unum Prifma in

colorata imago e loco in locum dumtaxat transferetur , defcribens
,
jn pariete, in quam projicitur , aut circulum aut aliquam aliam fe&ioncm conicam, neque ullam, quoad figuram, mutationem patietur , nifi quas fortafle inducat
parietis obliquitas , five fortuita immutatio anguli , quem Prifmatis fuperficies efficit

gyrum agatur

cum

Radiis folaribus

cum

Experimenti quarti fucceflum jam innui,

insequaliter craflas Prifmatis partes

fignificavi

Lucem tranfeuntem

per

eadem exhibere pheenomena

Longiores duorum Prifmatum axes, in experimento deferipto, funt invipolitionem pertinentia melius intelligcs ex hoc Sche; cetera ad eorum
denotet ligneam feneflram.
mate ( Fig. y.Tab. II. ) in quo
per quod Lux ad Prifmata fertur.
F foramen, quo terebrata eft,
verius , ibique Colores in obprimum Prifma, quod Lucem refringit

Nota

cem

paralleli

EG
&

ABC

longam imaginem

PT

didudlos pingit

a-Sy fecundum Prifma, quod rurfus

refringit

Radios, fed ad contrarias partes Q.

imago P T in rotundam contrahitur

Suppono planum a y parallelum B C & y S ipfi A

verfus

ubi longa

contrarias partes a duobus Prifmatibus

refringantur

xqualiter ad
, ut Radii
Praeterea , Prifmata invicem

quamproxima effic debent ; fi enim magno diftarent intervallo Colores in Luce apantequam ea in fecundum Prifma incideret ; tunc autem hi Colores per
parerent
,

contrariam fecundi Prifmatis Refraflionem non deffruerentur . Et

In foramine F , aut ftatim poli Prifmata , ita ut ejus Focus fit ad
reflilinea latera imaginis
aut PT, perimeter imaginis Q,
terminata videbuntur , quam fi Lens abefiet

A R T

fi

ipfas

PT

&

Lens ponatur
imagines Q,

multo

diftinflius

XII.

C.

ad Editorem fcripta A. D. nonum Menfts Aprilis An. 1672.

ab Ignatio Gallone Pardics P. Mathematum Profejfae in Parijino
Claromontii Collegio , continetis adimadverfiones in Ilaaci Ncvvtoni

Epijiola latino fermone

n.

11 .

Mathematum

Profefloris in Umverfuitre

Theoriam de Luce editam jub

Cantabugcnfi

Nam,

80.

y*

Tranf. Phil. 17. Menf. Jun. An. 1672.

Num.

84. pag. 4087.

&

Coloribus Clariflimi Newttmi ;

Egi ingenioli (fimam hypothefim de Lumine
j &,quia nonnullam ego operam dedi in illa contemplatione atque experimen|
peragendis , perferibam ad Te pauca , quae mihi circa novam iltam doflrinam
occurrerunt.
Circa ipfam Luminis naturam illud profcflo extraordinarium videtur , quod ait
Vir Eruditiffimus , Lumen conllare ex aggregatione infinitorum propemodum Radiorum, qui fuapte indole fuum quifquc Colorem referant retineantque , atque adeo

tis

&

nati apti fint certa quadam

peculiari ratione plus alii, alii minus refringi : Radios cjuQnodi , dum promifeui in aperta Luce confunduntur , nullatenus difcerni ,
fed

Digitized

by

Google

;
i

APPFNDIX CONTINENS

zz

fed Candorem potius referre : in Refraftione vero fingulos unius Coloris ab aliis alhoc modo fecretos fub proprio
nativo Colore appareterius Coloris fecerni ,
re : ea corpora fub aliquo Colore , verbi gratia , rubro videri , qui apta fint rerte-

&

&

folummodo rubros, &c.

Illhxc tam extraordinaria hypothefis, qui Dioptrici fundamenta evertit, praxefnue haftenus inflitutas inutiles reddit , tota nititur illo experimento Prifmatis cry*
Halimi, ubi Radii per foramen fencflri intra obfcurum Cubiculum ingredi , ac deinde in parietem impafti , aut in charta recepti , non in rotundum conformati , ut
Cl. Ncwtono ad regulas Refrailionum receptas attendenti expeftandum videbatur,
fed in oblongam figuram extenfi. apparuerunt : Unde conclulit , oblongam ejufmodi figuram ex eo ede , quod nonnulli Radii minus , nonnulli magis refringerentur.
receptas Dioptrici leges figuram
Sed mihi quidem videtur juxta communes ,
enim Radii ex oppofitiv
illam, non rotundam , fed oblongam eife oportere .
difei folaris partibus procedentes , variam habeant in iplo tranfitu Prifmatis inclinationem, varie quoque refringi debent,, ut, cum unorum inclinatio 50 faitem minutis major fit inclinatione aliorum , major quoque evadat illorum Refractio
Igitur Radii oppofiti , ex altera fuperficie Prifmatis emergentes magis divergunt,
divaricantur , quam fi nullatenus , aut faitem xqualiter , omnes infradti procelfifTenc, Refraftio autem ifla Radiorum, fit lolummodo verfus eas partes , qui fingi
nulla autem Refractionis iniqualitas
poliunt in planis ad Axem Prifmatis rtflis
contingit verfus eas partes, qui inrelliguotur in planis Axi parallelis; ut facile demonftrari potefl: Superficies enim dux Prifmatis cenlcri pofuint inter (e Paralleli,
ratione habita ad inclinationem Axis , cum fingulx infi Axi Paralleli fint . Refragio autem per duns Parallelas planas fuperficies nulla computatur , quia quantum
a prima fuperficie Radius in unam partem torquetur, tantum ab altera in onpofiram
partem detorquetur . Igitur cum Radii folares e foramine per Prilma tranlmiffi ad
latera quidem non frangantur, procedunt ulterius, perinde ac fi nulla Prifmatis lu*
perficies obftitillet , ( habita , inquam , ratione lolum ad lateralem illam Divaricationem ; ) at vero cum iidem Radii ad fuperiores , fcu inferiores partes , alii quidem magis , alii vero minus, utpote inaequaliter inclinari, infringantur j neceffe elt
in longiorem figuram extendi
cos magis inter fe divaricari, adeoque
Quin fi calculus rite obeatur ; ut Radii laterales inventi funt a Cl. Nevvtono i
ea latitudine, qui fubcendit Arcum 31- min., qui arcus refpondet Diametro Solis
ita nullus dubito, quin illa inventa quoque altitudo Imaginis, qui z gr.
49 mm.
fubtendit , fit illa ipfa qui eidem Diametro Solis poli inxquales RcfraQiones in illoipfo cafu refpondcat
Et revera ( Fig. 6. Tai. II. )pofito Prifmate
cujus Angulus
fit do gr.,.
Radio
qui faciat cum perpendiculari E H, Angulum 30 grad., invenio illum,
dum emergit per F
, facere cum perpendiculari FI Angulum
7 6. gr. 22. min.
At vero pofito alio Radio d E, qui cum perpendiculari E
, faciat Angulum 29.
gr. 30. min. , invenio illuni , dum emergit per fg , facere cum perpendiculari /
Angulum 73. gr. 43. min. Unde illi duo Radii
E, d E , qui procedere fupponuntur ex oppofitis partibus difei folaris , Cicruntque inter fe anguium 30. min. ,.
iidem, dum emergunt per lineas Fg , fg , ita divergunt ut conflituant Angulum
inter fe 2. gr. 23. min. Quod fi duo alii Radit- aflumerentur magis accedentes ad
qui- cum eadem perpendiculari facerent, unus quiperpendicularem
, ( v. gr.,
dem Angulum 29. gr. 30. min. , alter vero 29. gr. o min. ) tunc iidem Radii -cmergcnres magis adhuc divergereut , conlhtuercnrque angulum majorem- etiam aliEt putere augetur ulterius illa intercapedo
quando plus quam trium graduum
refratlorum Radiorum ex eo, quod duo Radii
r concurrentes in E', illico
incipiunt divaricari , atque impingunt in duo puntla disjundla alterius Superficiei ,
nempe in F,
in /- Quapropter non lufficit ad obeundum rite calculum, e Longitudine Imaginis impatlz in chartam fubtraherc magnitudinem foraminis feneftrx
ftere aut tranfmittere Radios

&

Cum

&

&

&

ABC,

DE,

D,dE

&

quan-

EXCERPTA EX TRANS.
quandoquidem etiam
ramen latum in alia

pofito

foramine

fuperficie

indivifibili

nempe F/.

adhuc

1 L.

fieret

aliud veluti fo-

mihi quidem videtur quadrare

cum vulut modo ofiendt , Radii folares ,

receptis Refraflionum regulis.
garibus
convergentes faciunt angulum 30. min. , egredicntes etiam deinui accedentes
trium graduum .
Se poli indivifibile foramen , divergunt in angulum duorum ,
Quapropter non mirum , fi ifti Radii , figillatim impingentes in alterum Prifma ,
perexiguo item apertum foramine , inaequaliter infringantur , cum fit inaequalis illorum Inclinatio . Neque refert , quod illi Radii attollantur, aut deprimantur per
converfioncm primi Prifmatis , manente immoto fecundo Prifmate , (quod tamen
in omni calu neri non poteft , vel quod manente primo immobili , fecundum moper proprium
veatur , ut fucceffive Radios coloratos totius imaginis excipiat ,
foramen tranfmittat ; utrolibet enim modo neceffc eft Radios illos extremos , hoc
violaceum incidere in fecundum Prifma fub inanjaali angulo , adeodi , rubrum
que eorundem Refradlionem elfe inaequalem , ut violaceorum fit major
igitur manifelta caufa appareat oblonge ejufmodi figurat Radiorum , caufaque illa ex ipfa natura Refradlionis oriatur; non videtur neceffc recurrere ad aliam
hypothefin , aut admittere divertam illam Radiorum Frangibilitatem . Quod deinde excogitavit de Coloubus , illud quidem egregie confequitur ex praecedente hypoQuod etiam

&

vocat Experimentum Crucis

Nam,

&

&

&

&

Cum

thcfi

veruntamen nonnullas

&

ipfum patitur

difficultates,

nam, quod

ait

nullum

Colorem, fed potius Candorem, apparere, ubi omnes omnium Colorum Radii promifcue confunduntur , id vero non videtur conforme omnibus phaenomenis . Certe
qua: variationes cernuntur in permifiione diverforum corporum diverfis Coloribus
imbutorum , eadem omnino obfervantur in permifiione diverforum Radiorum diverfis item Coloribus imbutorum. Atque optime ipfe advertit , quod quemadmodum
cxruleo Racatruleo corpore exfnrgit viridis Color y ita ex flavo ,
ex flavo ,
dio viridis item Color efficitur . Quare , fi omnes omnium Colorum Radii fimul
confunderentur , neceffe effet in ifia hypothcfi , ut ille Color appareret , qui revera
apparet in permifiione omnium Pigmentorum . Atqui fi ifia, hoc eft rubrum fimul,
flavum una cum caeruleo,
purpureo , aliifque omnibus , fi quae fint conteranconfundantur, non jam candidus , led obfcurus ,
fatur Color exfurget ,
tur,
.Ergo fimilis Color appareret in Lumine ordinario , quod conflaret ex aggregatione

&

&

&

&

&

&

omnium Colorum
primo afpeftu magis ingeniofum , magifque aptum videtur , quam
experimetum Acutiflimi Hookti , quo duo diverti liquores , quorum

Praeterea, nihil

quod

ait

circa

alter caeruleus , uterque figillatim pellucidus , fimul permifii , opaci

,
Clariffimus Ncwtonus ex eo oriri , quod unus liquor lolos
. Id autem ait
rubeos natus fit tranfmitrere , alter vero folos flavos y unde permifii nullos tranfmittent . Hoc , inquam , videtur fiatim valde appofitum ; nihilominus tamen ex eo
conficeretur, quod fimilis opacitas fieret in permifiione quorumcunque liquorum, qui
eflent diverfi Coloris i quod tamen verum non eft.

alter rubeus

evadunt

APPENDIX CONTINENS
A R T I C. XIII.

24

NEW TONI

ISAAGI
Epijlola

ad Editorem data A. D. decimum tertium Menfis Aprilis An. 1671. H.

vet. , qua refpondetur ad fuperiorem P. Pardies
Ibidem

'

Num.

84. pag. 4091.

Ccepi obfervationes Reveren. Patris Ignatii Pardies in Epiltolam meam de LuColoribus ad te confcriptam , quo nomine me illi valcis Refraflionibus
de devinflum agnofco ; atque hoc difficultatibus , quas propofuit, eluendis refcribo .
Imprimis ait longitudinem Colaris imaginis a Refractione Prifmatis effe&am non
alia indigere caula , quam diverla Radiorum ab oppolitis partibus Colaris diCci profluentium Incidentia, adcoque non probare divcrCam Refrangibilitatem Radiorum .
Et, quo aflertionis ejus veritatem confirmet , oflendit catum , in quo , ex diverCa

&

Minutorum, differentia RefraCtionis poteft erte duorum graduum

exigit meum experi, vel etiam paulo major , prout
.
RcfraCtiones a diverCa parte
eft Revcrend. Pater ; nam
PriCmatis, quantum potet! , inaequales (latuit R. P. Pardies , cum tamen ego tum
experimentis, tum in calculo de experimentis illis inito, aequales adhibuerim. Si
( Fig. 7. Tab. II. ) autem
, PriCmatis feftio ad Axem ejus perpendicularis ,
FL,
in Prifma illud
, Radii duo in x ( medio foraminis ) decurtantes ,
incidentes ad
L , ac denuo
I ,
L ; (intque eorum refraCti
,
n. Et , cum Refra Iliones ad latus
aequales erte Refractionibus ad latus
ftatuantur aequalia , fimilis erit Ranuam-proxime , fuppofuerim ; fi
B
diorum
ad AB, bafin PriCmatis, inclinatio; adcoque ang.
ang.
Quare etiam Refractiones in G,
G,
ang.
ang.
L
.
ro aeouales erunt , ut
ang.
B ,
in L
; atque adeo ang.
ang. F L
proinde refrailorum
I ,
n , eadem erit ad
ang. B
I ;
invicem inclinatio ac e(l incidentium Radiorum
. Sit ergo ang.
Incidentia triginta

cum viginti tribus Minutis

mentum Sed hallucinarus

& KG

AEC

G &

GH, & Lb
CH
Cm
&
&

&H
&

&

GH

AC

AC, &

&

&m

BC

CLw

CGH

=
&

KGA
nm
&
H
& m
FL & K G
FxK
aequalis nempe Colari Diametro, & erit angulus, quem H
& mn com30. min.
prehendunt
etiam 30. min.
modo Radii FL, & KG aequaliter refrangibiles
llatuantur
circiter
At mihi experienti prodiit angulus
2 erad. 49 min.
quem Radius H I extremum violaceum Colorem & mn caeruleum exhibens
conftituerc
ac proinde Radios illos diverfimode refrangibiles erte, five Refrafliones
lccundum difparem finitum Incidendae & Refractionis rationem peragi neceffario

fi

ille

concedendum

ctl

Addit prartcrca R. P. , quod non fufficit ad obeundum rite calculum , ex longitudine imaginis impafla in chartam fubtrahere magnitudinem foraminis feneflrae ;
quandoquidem etiam pofito foramine indivifibili , adhuc fieret aliud veluti foramen
latum in polteriori fupcrficic Prifmatis. Mihi tamen videtur , his non obtlantibus ,
uod RcfraClioncs Radiorum , in anteriori seque ac polteriori fupcrficie PriCmatis
2 ecurtantium , ex adhibitis principiis portint rite computari . Sed fi res fecus eflet,
latitudo hiatus in polleriori fuperneie , quod ad-inflar foraminis efl , haud efficeret
in rebus pratticis non opera; pretium
errorem duorum minutorum fecundorum ;
duco ad minutias illas attendere
adverfatur R. P. dum
Illi infuper Experimento , quod Crucis vocaveram , nihil
contendit , inaequales Radiorum diverfis Coloribus imbutorum RefraCtiones ex iniqualibus Incidemus cffetlas fuiife . Nam Radiis per duo admodum parva , ab invi-

&

cem

diftantia,

&

immota foramina,

tranfeuntibus, Incidentis

illae

prout ego experi-

EXCERPTA EX TRANS.

H I L.

&

praeditorum Retractiones ex lncidcntus parious menluret,

lentiet iniquales elTe
Si modus ille , quem ego ad hoc negotium adhibui minus placeat ,
( quo tamen
nullus poreft effc luculentior , ) facile elf alios excogitare ; ficut
alios ipfe haud
paucos cum frufiu expertus fum.
Contra Theoriam de Coloribus objicitur quod pulveres diverforum Colorum permifli , non candidum , fed fubobfcurum
fufeum Colorem exhibent . Mihi vero
omnes intermedii Fufci, qui ab Albo ,
Albus, Niger,
Nigro permiftis componi pofliint , non fpecie Coloris , fed quantitate Lucis tantum differre videntur .
Et cum in miftione Pigmentorum , lingula corpufcula non nifi proprium Colorem

&

&

&

&

debeat
Objicitur deinde

quod a liquoribus quibufeunque

diverli Coloris in

eodem va-

com mifli s , seque ac in diverfis vafis contentis , Opacitas oriri debet quod ta,
men ait verum non clle . Sed non video confluentiam . Nam plurimi liquores
agunt in fe invicem ,
novam fibi mutuo partium contexturam fecreto inducunt
unde opaci , diaphani , vel variis Coloribus , ex Coloribus permirtorum nullo modo
oriundis , praediti evadere poflunt . Et hac de caufa experimenta hujulmodi
minus
apta femper exilhmavi a quibus concluliones deduci poflint
Subnoto tamen , quod
ad hoc experimentum requiruntur liquores faturis
intenfis Coloribus pnrditi
; qui
perpaucos nifi proprii Coloris Radios tranfmittant , quales raro occurrunt
ut vi,
debitur illuminando liquores cum diverfis Coloribus Prifmatis in obfcurato
Cubiculo. Nam pauci repenentur , qui in propriis Coloribus latis diaphani appareant
inque alienis opaci . Convenit praeterea , ut adhibiti Colores fint inter fe oppoliti
quales exiilimo fore rubrum ,
ciruleum , vel flavum ,
violaceum , veretiam
viridem,
purpureum illum qui coccineo affinis elf . Et ex huiufmodi liquoribus
nonnulli, ( quorum partes tingentes non congrediuntur, Ifortaflc permifti
evadunt
opaciores Sed de eventu nihil fum follicitus , tum quod luculentius eft experimentum in liquoribus feorfim exirtentibus , tum quod experimentum illud
, ( ficut
Iridis, Tinaurac nephriticae ,
aliorum corporum naturalium phznomena
, ) non
ad probandam , fed ad illullrandam tantum Doftrinam propolui
Quod R. P. Theoriam noflram Hypothefin vocat, amice habeo fiquidem ipfi nondum conflet . Sed alio tamen confilio propofucram ,
nihil aliud continere vidctur quam proprietates qnaldam Lucis , quas jam inventas probare haud
difficile
exiftimo,
quas, fi non veras effe cognoveram, pro futili ,
inani fpeculatione
fe

&

&

&

&

&

&

&

&

&

mnllem repudiare

quam

&

pro

mea

Hypotheji agnofeere

tur , ex rcfponfiombus ad ammadverfiones Domini

darius patebit. Intenm vale,
perge amare

&

N. N.

Quid vero

cenferi merea-

fortafle flatim prodituris,

Tibi devinfliflimum
I.

Pars II.

NEVVTON.

A R-

Digitized by

Googte

APPENDIX CONTINENS

i6

ARTIC

XIV.

I fanci Nevvtoni Epiflola nuper ad Editorem fcripta , qua ip/e genuinam

Coloribus antehac
fuggerit Methodum , doEbinam fuam de Luce
propofitam , evincendi , fuhjrtia certorum Quxfit orum ,
debitis experimentis Jolvendorum , ferie.

Excerptum ex

&

Tranf. Phil.

15.

Menf.

Julii

An.

iceat mihi hac occatione tibi fignificare

effie

determinandf

Phxnomena

1671.

Num.

nequaquam

85. pag. 5006.

cenfere

me

efficacem

eam

rationem , qua divcrfl examinantur modi , quibus

nifi ubi perfera fuerit omnium illorum modorum e-

veritatis

explicari poliunt

numeratio. Nolli genuinam proprietates rerum invelligandi Methodum effie, qua illa: ab efterimentis deducuntur . Ac
jam ante tibi dixeram Theoriam a me propofitam evitlam mihi fuiffie , non quidem interendo rem ita fc habere v quia haud le
habeat aliter j videlicet , non eam deducendo dumtaxat a contrariarum fuppofitionum confutatione ; led ipfam ab experimentis pofltive
directe concludentibus derivando. Vera itaque ratio eam examinandi hxc erit, fi confideremus fcilicet num
experimenta a me propofita illas Theorix partes , quibus accommodantur , revera
probent ; vel fi alia prpfequamur experimenta, qux ab ipfa Theoria, ad examinandam eam , fuggerantur j atque hoc ipfum methodo genuina fieri velim , pervelligatis primum ac determinatis legibus Refractionis , priufquam Colorum natura difquiratur . Prxter rem itaque haud fore crediderim difquifitionem hanc ex fequen-

&

num

Quxfitorum

ferie inllituere

qux quidem

Myilis, pronunciatis experimentorum

eventibus

ut a lolertibus lagacibufque
,

dirimantur, in

votis

Naturx

quam ma-

xime habeo. Ea funt

I.

Num

Radii , qui xquali Incidentia in idem

beant inxquales ; quantxque fint Refractionum
quavis Incidentia

medium
,

quas

illi

incidunt

fubeunt

,
,

Refraftiones hainxqualitates in

II.

Quxnam ea fit lex , juxta quam Radius quilibet magis minufve refringitur ?
Sitne , quod idem Radius femper refringatur fecundum eandem rationem finuum
Incidentix
rationes divcrlas ? An
Refraftionis
diverfi autem Radii fecundum
j
vero, quod cujuslibct Radii Refrabtio major minorve fit abfque ulla regula certa ?
Hoc elt , utrum unufquifque Radius certum habeat gradum Refrangibilitatis , juxta
quem fiat ipfius Refraitio , an vero refringatur fine illa regularitatc

&

III.

Num Radii , certis gradibus Refrangibilitatis prxditi , quando, quo demum cunque modo , fecernuntur, certos obtineant Colores ijpfis proprios ; puta , Radii minime omnium refrangibiles , coccineum; maxime refrangibiles, faturum violaceum/
intermedii

fubviridem

alii,

alios.

Et c contra?

IV.

Num

Color

cujufvis generis

Radiorum fcorfim exillcntium mutari

poflit Refra-

ctione?

V.

Digitized by

EXCERPTA EX TRANS.

H I L.

*7

V.
Utrum Colores coalefccndo revera fe invicem mutent ad producendum Colorem
novum i an vero eum producant nonni fe invicem commi Icendo l
fi

VI.

Num

debita Radiorum mifcela , omnigena Colorum varietate prxdita , Lucem

producat folari Luci fimillimam ; nnxque eafdern omnino proprietates obtineat; eadem denique phaenomena cxlubc.u }

VII.

Utrum componentes
tur dumtaxat

frationem

mutentur, an vero fecernanrarlum producuntur per Re-

cujufvis mifcela; Colores revera

quando ex mixtura

illa varii

Colores

vii

r.

Dentur-nc ulli alii Cojores RefraCtione producti , prxter eos , quos oriri oportet
a Coloribus ad Radios diverlimode refrangibilcs pertinentibus , dum illi Refractione
fua fecernuntur vel mifcentur !
Per experimenta determinare hsec , fimiliave Qua; lita , qux propolitam Theoriam
involvunt, maxime genuina directaque videtur ad conclufionem via. Proindcque
omnes velim objectiones fufpendi , qnx ab Hypothefibus delumuntur uilifve Fontibus aliis quam his duobus ; quibus nempe , vel oltendatur experimentorum ad determinanda hxc (n fi*Ta, probandalve ullas alias Theorix mex partes , inlufficientia, hallucinationes , defcCtufque in conciufionibus meis inde deductis indigitando :
vel alia producantur experimenta e diametro mihi oppolita , (iqux talia occurrere
videantur. Si enim experimenta, qux a me urgentur, laborant defe&ibus, difficile
haud fuerit cos ollenderc ; fi vero valida fuerint , eo iplo , dum Theoriam meam
allerunt probantque , omnes objectiones convellunt

ARTIC.
Secundt P. Pardies

litcrx

XV.

ad Editorem Lutetix Pariliorum

primum Men/is Mati , An. 1672. , quibus

rejponjioni ad primas Ineras ipfitts
.
editas

fub

Num.

A. D. vicefimunt
Nevvtoni

dat.e

reponitur

P. Pardies

84.

Ibidem pag. 50 iz.

Edditae mihi fune

tux littcrx

cum

Obfervationibus Clariffimt

&

Ingemofiflrmt

Nevvtoni , quibus ad meas difficultates refpondit . Eas ego legi non fine maxima voluptate . Et primum , quod attinet ad ipfum experimentum majoris latituColorum, quam exigeret vulgaris Theoria Refractionum y fateor me inxqua-

dinis

les Refractiones in oppofitis ^Prif matis facicbus fuppofuilTe , nec ullatenus advcrtilfe
in literis relatis in TranlaCtionibuS obfervatam fuirfe a Nevvtono majorem illam latitudinem in eo calu , in quo RefraCtiones ponerentur reciproce xquales , eo modo
iltif obfervationibus dicitur . Sed nec ab eo tempore in iildem TranfaCum igitur nunc videam
Ctionibus videre licuit, cum eas non potuerim recuperare
ttum in eo calu obfervatam majorem illam Colorum latitudinem y certe ex hoc

quo hic in

capite

Ditjitized

by

Coogle

. .

..

AP

i8

P E

ND1X

C 0

Etenim

in ea hypothefi

Lumen ede

quam

fiffc

NT JNE NS

capite nihil mihi ulterius reflat difficultatis. Ex hoc

de videtur polle reddi ratio illius phxnomeni abfque
bilitate.

explicat

inquam,
illa

varia

nam

capite,

aliun-

Radiorum Refrangi-

noder Gnmaldus

in

qua fup-

fubdantia quidam rapidiffimc mota , pofTct fieri aliqua diffinio

uminis pod tranfitum foraminis,
decudationem Radiorum . Item, in ea hypothefi, qua Lumen ponitur progredi per certas quafdam Matcrii fubtilis Undulationes,ut explicat fubtilidimus Hcokms , poflunt explicari Colores per certam qua
dam diffufwnem atque expanfionem Urululat tonum , qux fiat ad lata.. Radiorum ultra
foramen , ipfo contagio ipfaquc materia continuatione Certe ego talem adhibeo Hy/ <tbefin in didertatione de motu Lndulationis ; qui ed /exta pars meorum Mechanicorum ; ut ponam , Colores idos apparentes neri ex fola illa communicatione Motionis, qui ab Undulationibus dirette procedentibus ad latera effundatur: Ut ( Fig. 8.
Tao. II. ) fi Radii intrantes per foramen a , progrediantur verius b , Undulationes
quidem direflc terminari deberent , ( habendo rationem ad motum refium
naturalem, ) ad lineam refla
ab \ nihilominus tamen propter continuitatem materis , fit aliqua communicatio commotionis verius latera e c , ubi tremula quidam
crifpans fuccuffio excitatur : Atque li in illa laterali crifpationc confidere Colores fupponatur , exidimo omnia phmomena Colorum explicari pode , ut fufius in
ea, quam dixi , difiertatione expono . Quibus item politis, apparet etiam, cur ultra quam ferat Radiorum ipforum divaricatio , expandi Colorum latitudinem ncccflc
fit . Verum ida obiter hic tantum adnotade lufficiat
Quod adnotat , errorem , qui oriri pofTet in calculo, ex eo , quod dixeram, veJuti foramine facio in poderiori facie Prifmatis ; errorem, inquam, illum non poffe inducere fcnfibilem varietatem , id optime adnotatum ell : neque ego exidimavi inde multum augeri Colorum latitudinem ; fed tantummodo accuratam calculi
rationem indicare volui . Quapropter
ego. in praxi negligendam hanc cautionem
ccnfeo
Circa experimentum Crucis , nequaquam dubito , quo minus in fuo experimento
talem litum adhibuerit , in quo , aqualis Inclinatio fuerit Radiorum incidentium ,
quandoquidem id ita a fe priflitum expreflc affirmat . Verum, id non ego poteram
maxime diconjicere ex iis , qux fuperius legeram ; ubi ponuntur duo exigua ,
llantia foramina ,
tinum Prifma prope primum foramen , quod cil in fenedra ,
per quod Prifma Radii colorati erumpentes , incidunt in alteium didans foramen:
Addebatur autem, quod ad hoc, ut omnes illi Radii fuccedivc inciderent in fecundum illud foramen , convertebatur primum Prifma fupra Axem : Atqui hoc modo
necefle ell mutari inclinationem Radiorum , qui incidunt in fecundum foramen :
Atque indicavi ego, quod perinde fefe res habet, five manente primo Prifmate immobili, fecundum foramen attolleretur , aut deprimeretur , ut poflit fuccedive Radios omnes depifli Imaginis folaris excipere , five manente ido fecundo foramine
immobili , primum Prifma converteretur , ut ita eadem Imago fitum mutaret , atue in foramen impingere fecundum omnes fucccflive partes pollet , Sed alias , fine
3 ubio , adhibuit cautiones folertidimus Ncvctonus
Qui circa Colores objeceram , optime foluta exidimo . Quod autem Theoriam
idam appellarim Hypothejin , id certe ego nullo adhibito confilio feci ; atque nomen
ufurpavi quod primum occurrit ; quapropter velim ut ne per contemptum adhibitam vocem ejulmodi exidimet ; Ciandimum vero Ncwtonum imprimis fufpicio ac
veneror
initur

&

&

&

&

&

&

R-

Digitized by

Googl

EXCERPTA

X T R A N S.

ARTIC
Ifaaci

New toni

refponfio

ad

I L.

XVI.
fitperiorem epijlolam

Ibidem pag. 5014.

obferrationibus Reverend. Patris Ititat ii Parite ; , quas ad tc denuo confcripfit,

an majus fit humanitatis argumentum , quod meis relponfionibus vim omnem atObjediones proponit , qux , fi non probe tollantur ,
; an ingenii , quod
frufirari poffint , vix dixerim
Utrunque fane ad determinandam veritatem optime conducit , efficitquc ut acceptis quam-lubentiffime refpon-

tribuit

dodrinam noftram

deam

Ait R. P. quod abfque varia diverforum Radiorum Refrangibilitate , jxjfTibile fit

explicare longitudinem Colorum; puta, ex Hypothefi P. Grintaldi , per diffufionem
Luminis , quod fupponitur effe fubflantia quxdam rapidiffime mota , vel ex Hypothefi Hooktt nofiri , per diffufionem vel expanfionem undulationum , quas ftatuit in
xthere a lucidis Corporibus excitatas quaquaverfum propagari . Addo quod ex Hypothefi Cartejiana poteif etiam effingi coniimilis diffufio conatus vel preffionis GloEt eadem ditfubulorum , perinde ut in explicatione Caudx Cometae fupponitur
fio vel expanfio juxta aliam quamvis Hypothefin, in qua Lumen flatuitur e(Te vis,
Adio, Qualitas, vel fubilantia quxlibct a luminofis corporibus undique emiffa, ef.

fingi potell

animadvertendum efl , quod Dodrina illa , quam de RefraColoribus explicui in quibufdam Lucis proprietatibus folummodo connegledis Hypothefibus , per quas , proprietates illa: explicari debent
Optitutitfimus philofophandi modus videtur , ut imprimis rerum proprietaper experimenta ftabiliamus , ac dein tardius contentes diligenter inquiramus
hypothefes ad explicandas redamus ad hypotheles pro earum explicatione .
,
non ad determinandas ufurpari
rum proprietates tantum accommodari debent ,
nifi quatenus experimenta 1 'ubminiftrare poffint . Et fiquis ex fola hypothefium poffibilitate de veritate rerum conjeduram faciat , non viaeo quo pado quicquam certi in ulla fcientia determinare poffit ; fiquidem alias atque alias hypotheles femper
licet excogitare, qux novas difficultates fuppeditare videbuntur. Quamobrem ab Hypothefium contemplatione jtanquam improprio argumentandi loco , hic abilinendum
efTe cenfui ,
vim objedionis abfirahendam , ut pleniorem ,
magis generalem ref-

Ut

dionc

nis reffiondeam,
,

&

ftitit ,

mus enim

&

&

Nam

&

&

&

ponfionem

accipiat
Itaque per Lumen intelligo quodlibct Ens , vel Entis potefiatem , ( five fit fubftantia, five quxvis ejus Vis, Adio, vel Qualitas) quod a corpore lucido reda pergens aptum fit ad excitandam vifionem ;
per Radios Luminis intelligo minimas,
vel quaslibet indefinite parvas ejus partes , qux ab invicem non dependent , quales
funt illi omnes Radii, quos lucentia corpora vel fimul, vel rucccffive fecundum reiilz tum collaterales tum fucccffivx partes Luminis
das lineas emittunt .
in quaslibet plafunt independentes , fiquidem unx abfque aliis intercipi poffint,
gas feorfim refledi. vel refringi. Et hoc prxeognito, Objedionis Vis omnis in eo
fita erit ; quod Colores per aliquam Luminis ultra foramen diffufionem , qux non

&

Nam

&

oritur ab inzquali diverforum Radiorum ( feu Luminis independentium partium )

Refrangibilitate , in longum diduci poffint.
Quod autem non aliunde oblongentur , monftravi in Literis relatis in Phil.Tranfadionibus Num. 80. Et ut rationes facilius percipiantur , non gravabor jam fufius
explicare
Scilieet ex obfervatione , quod Radii poft Refradionem non incurvabantur , fed
reda ad parietem progrelfi fuerint , patuit , eandem fuilfe eorum ad fc mutuo inclina-

Digitized by

Google

APPENDIX CONTINENS

3o

&

clinarionem cum modo exierunt Prifmate , atque cum impegerunt in parietem ;

proinde longitudo Colorum ex inclinatione Radiorum emerat , quam inter refringendum obtinuere, hoc cd , ex quantitate refiadionis quam anguli radii in Prilmate patiebantur . Adeoque cum colorum longitudo latitudinem aliquot vicibus ex
obiervationc fuperavit ; (equitur majorem fuifle ina-qualiratem reffadionum quam
potuit oriri ex inatqualitate Incidendarum . Quinimo ex figura imaginis colorata-,
quod nempe non fuit ovalis , fed ad latera duabus parallelis redis lineis terminata, patuit e.un ex indefinite multis imaginibus Solis- , per intequalem refradionem
ferie continua difpofitis , conditui ; adeoque radios a finguin longum dillradis
provenientes per totam fere longitudinem colorum dilpcrlis partibus folaris Dilci
proinde fimiliter incidentium inatquales elfe refradiones . Id quod aliis etiam
gi,

&

&

indiciis oftendi pollet

Condat itaque divevfas ede refradiones , ubi pares funt incidentis Sed amplius
rr reinquirendum ed, unde oriatur illa diverfitas > An fit a caufa aliqua incerta
, vel certa lege , fecundum quam radius quilibet aptus ed determinatam ali.

&

gulari

quam refradionem

Per incertas

&

caulas intellige afjperitates in

lupcrficies vel vernis diverlie denfitatis in interiori parte Vitri ex quo Prifma conflaturi item irregularem fitum pororum , quos nonnulli ofr luminis tranfmiflionenx
diredo tramite per vitrum omnifariam trajici datuunt ,* nec non tremores
inar
quales commotiones partium suberis, aeris, vel vitri ; radiorum in refringente lu
pcrficie fe mutuo- fortade comprimentium refulturam. ab invicem ; ejufdem cujulque
radii divifionem ac didipationem. in partes divergentes , quas vel numero finitas vel
indefinite multas in lupcrficie aliqua continuatim jacentes imaginari liceat ; vel
dilatationem Luminis quam podumus excogitare , nor
quamvis aliam diffufionem
ortam ex divetfa pratdifpofitione cujulque radii ad refradionem , in certo aliquo
pati

irregulares

&

&

&

condanci gradu patiendam Quod autem diverla refradio non orta (it ex ullis ejuftrodi caulis incertis
irregularibus , probavi per Experimentum duorum confimiiium Prifmatum in contra-

&

rio fitu juxta-pofitonnn , ita ut polterius contraria fua refradione retroflederet radedrueret , fed per iteratas refradiones , aufic regulares effedus prioris
dios ,
geret irregulares . Utpote fi prius Prifma diffunderet ac divergere faceret parallelos
radios, ex. gr. per alperam polituram, inxquabilem denfitatem , aut irregularem litum pororum Prifmatis , vel per tremulos motus partium aetheris, aeris, aut vitri *
vel per dilatationem luminis propter panium ejus (i. c. radioium) fe mutuo come
primentium relaxationem verius adjacentia fpatia , qua: vel nullo vel minus condipato Lumine irradiantur, vel denique per cujulque radii dilatationem aut diffradionem in complures divergentes radios : tum lane polterius Prifina magis diffunderet
ac didiparet radios per didas irregularitates, tetheris, aeris, aut vitrr , vel per iteratam dilatationem Luminis a refringentis fuperficici relidentia denuo conftjpati ac
diffufi, vel etiam per cujufque radii a prioii dilfradione rti iteratam diffradionem
ac divifionem in longe plures divergentes radios . Et lic Lumen magis difpergeretur per refradionem fecundi Prilmatis ,
in parietem projedam imaginem duplo
longiorem, minimum, exhiberet , quam per folam refradionem prioris Prifmatis
xbiben potuidet. Quamobrem cum , Experientia telle , refrad.-o Iccundi Prilmatis

&

&

&

eflici.itadeo non dilpergat Lumen , ut contrahat

in pndinum datum reducat
que ut in forma coni podea progrediatur , perinde ac fi nullam omnino refradionem padum fuidet ; concedendum ed, Diffuiionem Luminis a refradione anterioris
Prifmatis effedam , non oriri ab aliqua praefatarum caularum , aut ali quavis irregularitate, fed divcrfa- refrangibilitati radiorum lolummodo tribuendam ede ; utpote
qua radius uruilquilque , ex irtfita diipofitionc tantam refradionem in polferiori Pri(Gc omnes
mute , ac in priori palliis , reducitur in paralleldmum cum fe iplo ;
radii ad fe mutuo eafdcm inclinationes refumunr quas ante refradiones habuere .
Demum , ut harc omnia fumme confirmarem , adjeci Experimentum illud , quod
jam nomine Crucis pafGiu infignuue de cujus conditionibus cum R. P. dubita.-

&

verit

EXCERPTA EX TRANS.

H I L.

31

anterior Tabuverit , placuit jam defignare Schemate ( Fig. 9. Tui. II. ) Sit B
altera Tabula , quafi 12 pedila, cui Prilma A immediate praeficitur , fitque
bus abinde diilans , cui fuffigitur alteram Prifma F . Tabulz autem ad *
y ita
perforentur , ut aliquantulum Lucis ab anteriori Prifmate refradz trajici polTit per

DE

&

utrumque foramen ad lecundum Prifma, inque eo denuo refringi . lam Prilma anterius circa Axem reciproco motu convenatur , & colores in tabulam pofteriorem
procidentes, per vices attollentur, & deprimemur, eoque pado alius atque a-

DE

ad poflerius Priflius color fucceltive pro arbitrio trajici poteft per foramen ejus
Et videbis radios diverfis coloriceteri colores in Tabulam impingunt
bus prxdiros diverlam pati Refradionem , in illo porteriori Prifmate , ex eo quod

ma, dum

GH

, vel cujulvis obfiaculi

, pedibus aliquot ulterius remoRadii ad
intermedii ad ioca
ti, allabentur
,
, Rubri ad
, Violacei
tamen propter determinatam pofitionem Foraminum neceffe e(t ut
intermedia .
cujufquc
coloris
per
utrumque trajedi . Atque ita
Radiorum
incidentia
ftmilis fit
coloribus
diverfis
affedos,
habere
divertas
Radios
,
Leges Rcfraconfiat
ex menfura

ad diverfa loca

parieris

puta

&

&

dionum
Sed iufpicor unde addudus fit R. P. in dubitationem ; nempe videtur collocafTe
poli tabulam BC , atque ita convenendo circa Axem , verifieft inclinationem radiorum, qui interjacent foramina propter intermediam ReAt , ex deferiptione prius expofira , debuit tabula illa
fuilfe mutatam
collocari poli Prifma , ut Radii inter Foramina in diredura jacerent , quemadmodum cx verbis conflare poteft . Et ufus Experimenti idem innuit Ex abundanti
placet obfervare, quod in hoc Experimento colorata Lux ob Refradionem fecundi
Prifmatis longe minus diffunditur ac divaricat , quam cum alba exiflit ; adeo ut
fit pene circularis
pnefertim fi Prifmata flatuantur paralleimago ad G , vel
,
;
la ,
in contrario fitu Angulorum , prout in Schemate defignantur . Quinetiam ,
fi praeterea diameter foraminis y adaequet latitudinem Colorum , nulla erit ejufdem

primum Prifma A,
mile

fradionem

&

colorata' Lucis in longum diffufio ; fed Imago , qux a quopiam colore ad

vel
Rcfradione Poficrioris Prifmatis
effingitur ( pofitis circularibus foraminibus ,
non majori quam prioris, radiifque ad obllaculum quam-proxime perpendicularibus )
ex
erit plane circularis . Id quod arguit diffufionem , de qua fupra egimus , non

&

contagione, vel continuitate materix undulantis

caulis

ortam elle,

fed

fit,

aut celerrime

mota

vel fimililius

ex cena Refradionum cujufquc generis Radiorum lege. Cur

autem Imago illa in uno cafu fit circularis

quomodo diflfufio Lucis in longitudinem , in
a Geometris determinandum
proprietates Lucis , his ,

&

quam

&

cum

&

&

in aliis nonnihil oblongata ,

quolibet cafu pro arbitrio minui pofExperientia conferendum relinquo. Poft,

firmlibus Experimentis fatis cxploratx fuerint ,

(pedando radios tanquam ejus live collaterales , five fucceflivas partes , de quibus
experii fumus per independentiam quod fint ab invicem diflindx; Hypothcfcs exinde dijudicandx funt , ot qu* non poffunt conciliari, rejiciendi . Sed leviflimi nequis Hypothclin
fi
gotii ell accommodare Hypotbefes ad hanc Dodrinam .
c.rrir/ianam defendere velit , dicendum tft. Globulos effe inxquales , vel preffiones

Nam

Globulorum

effe alias aliis fortiores

&

inde diverfimode Refrangibiles

& aptas

ad

excitandam fenfationem diverforum colorum . Et fic juxta Hypothefim Cl. Hooiii

dicendum efl , Undulationes aetheris effe alias majores five crafliores aliis Atque
conditio Hypotneita in ceteris . Hic enim videtur cfle fumme neccffiiria lex
fium , in quibus naturalia corpora ponuntur conflare ex quamplurimis corpufculis
acervatim contextis , ut a diverfis lucentium corpufculis, vel ejufdem corpulculi diverfis partibus ( prout motu , figura , mole , aut aliis qualitatibus differunt ) inxquales prertiones , motiones , aut mota corpufcula per aethera quaqnaveffum trajiciantur, cx quibus coofufe miftis, Lux couflitui fupponctur. Et mhil durius effe poteft , in illis Hypothefibus , quam contraria fuppofitio
Ex apertura five dilatatione Lucis, in pofleriori facie Prifmatis, quam R. P. dixit
cfle vcluti foramen , fuffiok, quod error non emerget fenfibilts , fi modo aliquis
'
emer.

&

.
.

APPENDIX CONTINENS

emergeret Quod fi Calculus juxta obfervationes prarcife inearur , error erit nullus
Nam diametro foraminis a longitudine imaginis fubducla, refiabit longitudo, quam
imago haberet, fi modo foramen ante Prifma effet indivifibile , idque non obltante
pnefata Lucis dilatatione in pofleriori facie Prifmatis ; ut facil offenditur
Deinde
ex data illa longitudine imaginis , ac di flantia a foramine indivifibili , ut
poliforma Prifmatis,
ad id inclinatione incidentium radiorum , ac angulo ,
tione,
quem refratli Radii ad medium imaginis tendentes , cum a centro Solis incidentibus conflituunt , cetera omnia determinantur. Et qui determinant Refraclioncs ,&
politiones Radiorum , fufficiunt ad calculum illarum Rcfraclionum rite ineundum
Sed res non tanti effe videtur , ut moram inferat
Quod R. P. Dotlrinam noftram Hypothcfin vocaverit , non aliunde facium effe
credo, quam quod vocabulum ufurpavit, quod primum occurrit ; fiquidem mos obtinuit ut quicquid exponitur in Philolophia dicatur Hypothefis
Et ego fane non alio conlilio vocabulum illud reprehendi, quam ut ne invalefeeret appellatio , qui re.

&

&

&

ti e

Philolbphantibus praejudicio effe poteft.

Reverend. vero Patris candor in omnibus co ifpicitur ; indeque modus efferendi

benevolentiam , qui mihi minime convenit. Quod tamen nollra non difplicent, vehementer gaudeo Vale
.

Dabam

C.tntabngix Ii. Junii i6yi.

Hax

refponfio ad Reverend. Patrem Ignatium Pardies mox tranfiniffa, id effecit,

9 Julii 1672. referiberet gallice in hunc fenfum.
fatisfecit noviffima refponfio a Domino Newtono ad meas inflandata. Noviffimus fcrupulus, qui mihi hirebat circa experimentum Crucis pe-

ut ille die

Omnino mihi
tias

nitus fuit exemptus . Atque nunc plane ex Figura ipfius intelligo , quod non intellexeram ante . Experimentum peraftum cum fuerit illo modo , nihil habeo quod
in eo defiderem amplius . Rem mihi pergratam feceris , fi ipfi lingularem meum

&

ingenii
doflrim ejus cultum contefleris, &pro illo (ludio maximas gratias agas,
voluit adnotationes meas examinare , iifque refpondere . Praeter exiflimationem
quam jam ante de acumine ejus conceperam, affeflus hic officiofus magnopere me ipfi devinxit.

quo

illam,

A R T

ISAACI
Refponfio

ad nonnullas

C.

confidesat Iones in

editam fub harum

XVII.

NEW TONI
Do&rinam fuam de Luce

TranfaBionum

Tranf. Phil. 18. Mcnf. Nov. An.

11572.

Num.

Num.

&

Coloribus

80.

88. pag. 5084,

DOMINE

ibi

jam

dixi

quod

cum

confiderationes in

meam

de Refraflionibus

&

Co-

mihi miffas evolverem , nihil offendi , cui non facile

Et , quanquam harum confiderationum Autlor majori ,
quandam hypothefin complexus fit , non tamen dubito ,
confilium fit, quod mim cfl. Ego quidem fcientiam totis viribus &

loribus epiflolam a te

refponderi pofle putarem

quam cxpeclabam

>

quin idem

illi

bona

profequor

fide

(ludio

neque

incertas

fpcculationcs magmlacieos

quia

fubciliorcs

funt.

EXCERPTA

;,

X T R A N 5.

H I L.

3j

funt ; neque veritates indubias parvipendens , quia fimplices funt 8c obvix

*
excipio
confifus refponfione hac luam Diflertatioftem

De

aSlha Optices parte

Quibus

&

ideo quia tale

Quod primum fefe obviam facit , mihi minus jucundum eft ,
(incine initium duco. Auctori confiderationum placuit me reprehendere, quod cogitationem perficienda: Optices per Refradtioncs depofuerim . Si per epifiolam privatam me de hac re interrogare dignatus elfet , ei narravilfem quomodo fucccfferint
quae fuccelfa nunc affirmare polium mitentamina, qui de hoc aggrefTus fum ,
qui fortafle ille etiam
nora fuifle , quam qui lpfemet olim expe&avcram ,
nunc fperat . Sed , quia ipfi libuit pro contelfo affiumere me hoc negotium fine de*
bita confideratione omififle , eum remittam prioribus meis epifiolis , quibus confiat
Etenim , qui ibi leguntur,
conjefturam ifiam efle prorfus fundamento deftitutam
id
ubi volunt , quod
ad Telefcopia , more vulgato conftrufta , funt referenda ,
horum Tclefcopiorum perteftio expetenda non cft ex aptiore vitrorum figura , ut

&

&

&

Non

autem defperavi ea perfici pp(Te,fi aliter conftruerentur

cavi ne quid infererem , quod contrarium innuere polfct .
quamqui eafdem partes verius fiunt,
vis Refraftiones qui fe , alii alias, excipiunt ,
necefiario majores reddere debeant errores primi Refraftionis y attamen fieri pofle
arbitrabantur Optici.

Nam,

qua de caula

&

videbatur, ut, contrariis Refractionibus , inaequalitates adeo fefe mutuo corrigerent,

ut earum differentia certi Reguli lubraitteretur ; quod fi concinne perageretur ,
nulla difficultas fupereflet. Eo confilio ad trutinam revocavi quid perfici pollet, non
mediorum libi fucccdentium
folis vitris, fed pneipue coagmentatione diverforum
puta , duobus aut pluribus vitris el cryfiallis , quibus interjecta effiet aqua , vel aunius vitri , pnfertim objettivi ;
iius liquor ; qui omnia fimul fungerentur vice
nam ex objcCtivorum conftru&ione inftrumenti perfectio maxime pendet. Quod autem compererim meditando , aut periculis a me faftis , id evulgandi meliorem fortafle

occafioncm offendam

verfus a concava
, quod Radii minus accurate unum idemque punctum
refleftuntur , quam a convexa refringuntur ; cui affertioni aflentire neneque concedere valeo in breviorem lineam fc extendere pofierioris quam
Focum Contrarium potius verum effc intelliges ex adnexa Tabella , qui
accommodata eft tum fuperficiei concave refleftenti , tum convexi refringenti .
Radios parallelos colligere ad xquaSuppono autem eas habere hiatus xquales ,
lia ab earum Verticibus intervalla ; qui intervalla fi dividantur in quindecim millia partium , earum fexaginta millia continebit Sphir? concavi diameter , at conRefractionis efle , numeris
vexi decem millia . Suppono etiam Sinus Incidentii
rotundis, ut aad j. Ifia vero Tabella, quam fifbdo, oftendit quantum Radii exteriores , pro variis hiatibus , a primario eorum Foco aberrent
Afficritur

fuperficie

queo

prioris

&

&

Pars

JL

* Supervacaneum dniimoi Diflertationem hanc de verbo ad verbum hic

cfpoofioBia contextu funt pracipua capita ad Refpondentun (pedantia.

Unde
referre

quia ia

APPENDIX CONTINENS

34

Axis Partes
interccptx inter
Vertices
Radios.

Hiatuum

Errores

&

Diametri

Reflexi

2000
4000
6000
8000
10000

14991

14966
14924
14865
14787

Per

Refrafti

Reflexionem

14865
14449
13699
1*475
9472

8L

Refraflionem

135
551
1301

IJ
135
213

;si

Unde

percipere potes , quod tantum a beti ut errores geniti a convexa fuperficie

refringente minores fint , ut potius (cxdecim vicibus majores fint quam fimiles errores a concava refleilente produtti , prxfertim quando hiatus ingentes funt ;
infuper in hac computatione nullatenus fpcftavi ad heterogeneam Lucis conftitutionem . Itaque , quantumvis harum Animadverflonum Aucfor contraria fupponens ,
Reflexiones tanquam Opticae promovenda: minus utiles rejiciat ; ego tamen hac aliifque de cauflis illas in fpeculatione Refradlionibus anteferre debeo.
Ellipfeos
Utrum Parabolz deferiptio difficilior fit deferiptione Hyperbolz,

&

&

adhuc fub Judice

lis

efl,

fed non video quod omnino neceflarium fit aut harum aut illius deferi ntiones
liri .
fi
Metallo accurate induci potcll figura fphxrica, tanta habebuntur
cula, quanta unquam probe perpoliri polfint . De dioptricis autem Telefcopiis ,
dixi quod tota difficultas verlatur , non in vitri figura , fed in Refra&ionum
qualitate ; qux fi abeflet , docere polfem remedium melius
facilius , quam

Nam,

&

Scelionum conicarum

moSpe-

jam
inxufus

II.

De

parte theoretica

Haifenus de afliva , feu praefica Optices parte. Nunc examen aggredior confiderationum ad meas theorias pertinentium Sed in illis nihil aliud facit Auftor ,
quam hypothefin non meam mihi tribuere ; pugnare pro hypothefi , cujus prsecipua
pars contra me non facit ; concedere maximam partem aflertionum , qux in mea
Dilfertationc continentur, dummodo per ejus hypothefin explicentur ;& negare nonnulla , qux vera ab experimentis declarantur
.

II I.

De
De

hypothefi

mihi per errorem tributa.

hifce omnibus ordine difputabo . Et primo quidem de hypothefi ,

adferibit his verbis :
Lux efl
fi , recepta prima ejus fuppojitione , quod

quod quot in ea Junt Colores aut gradus, tot

ejfe

poflunt corpora / qua

omma

quam

mihi

corpus,

&

fimul compofitet

Digitized by

Go<

EXCERPTA EX TRANS.

P
J L.
35
Albcdincm , &c. En, ut videtur, id quod accipit pro mea hypothefi.
eit, quod ex mea Theoria arguo Lucem effe corpus; at id non incunctanter affero, ut innuit verbum fonaffe ; id propono , ad_ luminum , tanquam
probabile doflrinx mea; confeflarium , non tanquam hypothelin qua , velut fundamento , doflrina flabi liatur , quinimo nec tanquam doctrina partem ; qua omnino
Et lane miror objcffiamim Auflorem ,
fuperioribus Propofitionibus continebatur
me tam parva: memoria: credere potuilfe, ut, cum perquam affeveranter Theoriam
meam afferuiffem , deinde fupnofitionem lplitm , qua Theoria tota nitebatur , vix
exili fortaffe fulciverim . Si talem aliquam hypothelin adoptaffem , id alicubi patefeciffcm ; At fciebam illas , quas ualam faciebam , Lucis proprietates aliquatenus
explicari poffe non folum hac, fed pluribus aliis mechanicis hypothefibus ;
ideo
de Luce loquens verbis uti generalibus, eant abltrade
eas omnes vitare decrevi,
confidcrans , ut nonnihil , quod cx lucidis corporibus quoquoverfum per reflas lineas propagatur , non determinans quid id effet ; an confula difftmilium Potellatum
millura , an ens quodcunque. Eadem ratione de Coloribus verba facere decrevi juxta fenfuum teliimonia , tanquam fi, etiam nulla ad nos habita ratione, effent LuAttamen juxta hypothefin mihi tributam , eos potius confidcrare
cis proprietates
debuiffem tanquam Scnfationum modificationes , quas in Mentem excitant varii
magnitudines corpufculorum Lucis variis modis mechanice Senmotus, figura:,
fic locutus in eo loco lum , in quo difputo utrum
fuum organa percellentium ;
poftta gignunt

Verum quidem

&

&

&

&

Lux fit corpus.

At demus me hanc

non video , cur Objcflionum

; fane
Certe enim majorem habet affinitatem
animadvertere videatur
fiquidem xtheris vibratioutraque funt . Nam , fupponamus Radios Lucis c(-

hypothelin propofuiffe

Auftor tantopere illam deilruere laboret

cum

ejus hypothefi

nes xque

quam

iple

utiles ac neccffarix in

corpufcula quoquoverfum a fulgentibus (ublfantiis ejaculata , hxc , cum in lupcrficiem , five refringentem, five refleflentem impingunt, ncceffario debent in xtnere
vibrationes excitare, prorfus ut Lapides in aqua, cum in ea projiciuntur. Qua; , fi
fupponantur nunc magis nunc minus profunda; vel cralfie , prout excitantur a Radiis illis CQrpufcularibus majori minorive magnitudine vel celeritate prxditis, quam
utiles fint ad explicandam Reflexionis Rcfraflionifve rationem ; Caloris produflionem e Solis Radiis ; erailfioncm Lucis c fublfantiis ardentibus , putrefeentibus , aliifque , quarum partes vehementer agitatx lunt ; phxnomena pellucidarum lamellafe

rum, bullarumquc,

&

omnium

naturalium corporum; vilionis rationem; Colorum

&

difcordiam , quam , inquam , ad hate omnia

differentiam , eorumque harmoniam
explicanda conducant vibrationes , cogitandum iis relinquo, qui operx pretium fe fafluros putabunt , fi ex hac hypothefi phamomenorum rationem reddiderint

IV.

De Au tl oris

&

quam hxc
omnes ali t mechmicx
mea Dodrinx accommodandas .

hppothefi ,deque aptitudine,

habent ad fe

hypothefes

Secundo affirmavi , quod prxeipua pars hypothefis ab Auftorc propugnatx , contra me non facit . Hxc prxeipua hypothefis eft ; quod corporum partes , vehementer
celeriter agitatx , in xthere vibrationes cient , qux ex his corporibus quoquoverfum
per reblas lineas propagantur ,
Lucis fenfationem concitant imum Oculum ferientes
impellentes , fere ut vibrationes in aere commotx excitant foni fenfationem feriendo
auditus organum
Nunc maxime naturalis
genuina hujus hypothefis traduflio ad
explicanda phxnomena elle videtur in hunc modum; quod, nimirum, agitatx cor-

&
&

&

&

&

porum

partes, pro variis, quibus prxditx lunt, magnitudinibus, figuris ,

celeridiverfarum profunditatum aut magnitudi, xther commovent vibrationibus
num , qux promi Icuc per medium ad Oculos nollros ufque propagarx , nos aibx
Lucis fenfatione afficiunt ; fi autem aliquo patio vibrationes inxqualcs difgregcntur,
tatibus

am-

APPENDIX CONTINENS

36

&

que
ampliores quidem , Coloris rubri ; minores five breviores , violacei Cituri ;
inter has medix funt , intermediorum Colorum fenfationem excitant , fere prorfus
motibus aerem vibrationibus diut corpora pro diverfis magnitudinibus , figuris ,
verfarum magnitudinum concutiunt , e quibus graviores aut acutiores fonitus toni ,
pro harum magnitudinum ratione exoriuntur . Quod ampliores vibrationes magis
ideo , dum
aptae funt ad fuperandam refringentium fuperficierum refiftentiam ,
per eas tranfmeant, minores patiuntur Refradiones ; quapropter vibrationes magnicontudine diverfx , id eft , Radii diverfimode colorati , qui in Luce milii funt
ortum dare pheenomenis , qux in
fufi , ab invicem refradione leparari debent ,
Prifmatibus atque aliis refringentibus corporibus perfpiciuntur . Et quod a diverfis lamellarum translucentium bullarumve profunditatibus pendet , utrum vibrationes a
remotiori fupetficie refledantur , five tranfmittantur ; ita ut pro numero vibrationum , qux inter duas fupcrficies fiunt , refledantur , five tranfmittantur ad plurcs
violaceum Coloordine profunditates Et , quoniam vibrationes , qux cxruleum
flavum progignunt,
tem efficiunt , fuppofitx fuerunt breviores illis , qux rubeum
ad minorem lamellx craffitiem refledi debent : quod fufficit ad explicanda omnia
omnium naturalium corvulgaria phxnomena harum laminarum , bullarumve ,
porum , quorum partes pro totidem laminarum fragmentis haberi quodammodo

&

&

&

&

&

&

&

pofTunt

&

neccfTarix leges hypothefis videntur. Et

Atque hx perquam planx, genuinx ,
cum ea confcntiunt, ut , fi animadverfionum
adeo bene mex Theoria: aptantur
A udor applicationem facere putat operx pretium , verendum ei non fit , ne luam
hypothefin ideo relinquere cogatur. Quomodo autem eam ab aliis difficultatibus defenfurus fit, fane nefeio; mini quidem abfurda videtur hypothefis , qua , veluti fundamento , cetera nituntur ; quod , fcilicet , und? five vibrationes cujufcunque fluidi
poffint, ut Lucis Radii , per lineas redas propagari abfque eo quod fine intermifvim exerceant quoquoverfum in quielcens
fione ,
certa regula fefe extendant ,
medium, a quo circumcluduntur ; aut contrarium vel experientia vel dcmonftratione potefl ollcndi , aut ego fallor. Quod vero attinet ad ceteras duas vel tres hypothefes , de quibus meminit , latius duco illas credere fimilibus incommodis obnoxias , quam fufpicari deteriorem ab Audore adoptatam fuiffe
Quz de hac hypothefi dixi , facile ad quamcunque aliam mechanicam accommodare licet, in qua Lux progigni fupponatur ex preflione aut motu quolibet , qui in
xtherc ab agitatis lucidorum corporum partibus excitatur ; nam. fieri non polle videtur, ut aliqua ex hifce motionibus preffionibufve per redas lineas propagetur,
medium umbrolum illas hinc inde circumcludens quoquoverfum , ut dixi , non propellatur. Siquis tamen hoc accidere polfe arbitratur, faltem fateri debet, quod motus
ifti vel conatus ad motum in xthere produdi a diverfis cujufvis lucidi corporis paragitatione differunt , debent cfle inaequales :
tibus , qux magnitudine , figura ,
Hoc autem fufficit, ut Lux , juxta quamlibet ex hifce hypothefibus , denominetur
Aggregatum ex Radiis diBimilibus Et , fi primigenix iflz inaequalitates efficere
Refrangibilitatc differant , non video cur ii , qui aliponunt ut Radii Colorq
cui ex his hypothefibus adhxrent , quxrant alias horum effeduum caufTas , nili , (ut
Audoris utar argumento , / velint Entia fine necejitate multiplicare

&

&

&

&

&
.

&

V.

De

iis ,

qua obfervationum AuBor

concedit

& ad fuant

h/petefin coarElat

quam aBimadverfionum Audor conceflionibus

quod nempe explicandi mihi ell Theoria mea per hypothefin fuam ;
in re ifla motem gerere vellem, vix, ac ne vix quidem dilfentiremus

Confideranda
fuis
fi

apponit

enim

illi

tertio loco venit

lex

Siquidem dat, quod Radii, nulla habita diverfarum Incidcntiarum ratione, diverfas
patiun-

Gooqlc

EXCERPTA EX TRANS.

PHIL.

37

hoc explicari vult, non per diverfas diverforum Radiopulfuum divifionem refraftionemque
fextam ex meis Propofitionibus ; quarum fententia cft ;
Dat tertiam quartam ,
quod (implices Colores omnis mutationis omnino funt expertes , compofiti vero mutari poliunt , led iblum eos refolvendo in Colores, e quibus compoflti funt,quod
mutationes omnes, quae Coloribus induci poiTunt, tantum oriuntur a diverfis eorum
milluris
reparationibus. Sed hate dat ea lege, ut Colores explicem per duo unius
fic illos ad duo omnino genera redigam , cunctis aliis Coiulfus divift latera ,
milluris . Dat infuper , quod
furibus habitis pro variis horum duorum gradibus
Albedo conficitur ex omnibus Coloribus coalefcentibus y fed tunc fateri debeo id non
lolum effici horum Colorum miilione , fed etiam unione partium Radii , qui nuper
patiuntur Refrafliones

rum

Refrangibilitates

fed

fed per aethereorum

&

&

&

&

&

divifus fupponebatur

difcuflionem procedere vellem , arbitror , quod non

monflrare pofTem, non tantum eas non lufficcre , led aliquatenus , quod
me fpeftat, intclligi non polle. Etenim , quamvis facile intclligam , quomodo motio dilatari
extendi po(fit,aut quomodo motiones parallela: fieri polline
divergentes ; attamen intelligere nequeo , quo artificio motio linearis a refringente
fupemcie valeat in infinitum dilatari
rarefieri , ita ut in fupcrficialem degeneret :
Et, hoc fuppolito, non magis intelligo , quomodo tantum dividatur in tam exiguum
angulum , neque potius extendatur
dilpcrgatur per totum Refraflionis angulum.
Prxterca , quamvis mihi facile liceat intelligere quo p.iclo diffimilcs motiones fefe
mutuo decunare
interferere polfint; tamen bene intelligere non valeo, quomodo
in unam eandemque uniformem motionem coalefcere polfint, ac deinde rurfum feparari ,
priltinam diffimilitudinem recuperare y Veruntamen conjicio quibus rationibus oblervationum Auctor hac explanare fit tentaturus . Item , quod direflus
uniformis,
non perturbatus pullus Refractione dividi
perturbari polfit ; led
obliquus
perturbatus perfillat ,
fequentibus Refraflionibus non dividatur, neque magis ac magis perturbetur, mihi quidem intelligere non magis licet, quam cetera, nec Colorum numerus magna difficultate caret
ut infra videbimus.
Si ad illarum explicationum

difficulter

faltem ad

&

&
&

&

&

&

&

&

&

VI.
Quod

nulla hypothtfi limitare aut explanare

meam

doflrinam neceffe

efi.

Sed , quarcunque demum fint hujus hypothefis commoda vel incommoda , mihi >
fpero , ab iis perpendendis abftinere licebit , quod meam doflrinam nulla explicatione mutuata a quacunque hypothefi indigere opinor . Etenim . fi Lux abflrafle ,
nulla cujuslibet hypotnefis ratione habita , confideretur , facile polium intelligere, quod diverfz corporis lucidi partes emittunt Radios diverfis Coloribus, aut aliis
qualitatjbus prxditos Lucem conltituentes , ut diverfir partes chorda: falfar fiye inzqualis , aut aqua ina^ualiter agitata in rivo five catarafla , aut diverfi tubi , quibus Organum pneumaticum conitar , uno eodemque tempore inflati , aut omnia ,
quotquot funt , fonantia corpora fimul edunt fonos diverforum tonorum , qui promifcue
contufe per aerem propagamur. Et, ut,fi adelfent naturalia corpora valentia refleflere fonos certi cujulvis toni ,
ceteros rellinguere vel tranfmittere ,

&

&

&

omnium Tonorum congeriem in certum illum Tonum converteret , cui refleftendo corpus retonans idoneum cft ; fic , ( quoniam , concedente
ipfo animadverfionum Auftore , dantur corpora apta ad reflectendos Radios certi
cujufdam Coloris .
ceteros aut reltinguendos aut tranfmittendos , ) polium facile
intelligere , quod nxc corpora , fi omnibus Coloribus permittis irradientur , illo folo

tunc Echo confufam

&

quem

reflectent

Colore imbuta apparebunt.

autem Auctorem difficultates in hate innuentem , dum nefeio

quid dicit de fidium antequam percutiantur, aut aeris fonitu in Organorum pneumaticorum follibus , antequam ad Tubos perveniat , non magis intelligo , ( fatenObjcftionum

dum

APPENDIX CONTINENS

38

loqueretur de Luce in lignis antequam fuper focum

, ) quam fiquis
aut in oleo , quod Lucerna continet , antequam , ad dammam alenin ellychnium afcendcrct.

dum enim

elt

reponerentur

dam,

VII.
Difficultatis

q ut in obfervationum AuBoris difiertatione occurrunt

generalius ponderantur .
abfirahuntur ,

&

ab hypotbefibui

Vides igitur quam alienum ab inccepto fit de hypothefibus difputare . Quapropter , denique , ex animadverfionum Aufloris dillertatione difficultates excernam
8c eas, nulla hypothefium habita ratione, in genere conliderabo . Illa: autem ad nalce
tres Quzllioncs omnino redigi poffiunt.
Primo, titrum inxquales Refracliones , que accidunt , quacunque demum fit Inciden tiarum inxqualitas , oriantur a diverja diverforum Radiorum Rcfrangibilitate j vel a
dhifione, extenfione , aut feparatione ejufdcm Radit tn divergentes partes ?
Secundo . Utrum omnino /int duo Colorum genera , vel plura l
Tertio. Utrum Albcdo fit omnium Colorum permtfiio

VIII.
Quod Radii non

dividuntur neque aliter dilatantur.

Harum Quiflionum primam fuperius experientia definitam invenire potes ; qua;

demonllretur longitudinem imaginis colorata: non oriri neque ex vitri
, ut
inxqualitate , neque ex alia pravitate fortuito Rcfradtiones deformante . Quarum
pravitatum fortuitarum, nullam novi , qua: facilius in mentem veniat , quam fortuita Lucis divifio aut extenlio illi fimihs, quam Cartefius dclcribit in fuo libro de
JEthereis RefraBiontbus Cometae caudam explicaturus , aut quam nunc animadverfionum Audior produci fupponit a divifione vel rarcfadlione pulfuum fuorum arthereorum . Quo harum pravitatum fufpicionibus obviam irem, dixi, quod ad contrarias partes duobus Prifmatibus , quorum unum poli aliud politum erat , Lucem refregeram, eo confilio , ut fecundum Prtfma deltrucret quidquid primum juxta Natura: leges effecerat ,
palam faceret quidnam fortuito accideret , repetitis nempe
Refractionibus hxc adventitia augentibus. Nunc, fi, inter cetera , primum Prilma
disjunxilfet ac difeidiflet quemque Radium in indefinitum divergentium partium
numerum , fecundum Prifma pariter fingulas hafce partes in totidem indefinitos

eo fpeClat

&

&

numeros iterum difiraxiffiet

difcerpfifiet , qua re Imago magis adhuc fuilfet dilatata , contra eventum . Id autem accidere aebuiflet , quia ha: lineares divergentes
partes aliae ab aliis , quod ad Rcfraitionem attinet , non pendent , led earum quaelibet elt awjue verus
perfectus Radius, ac totus ille antequam in vitrum incideret,

&

ut perfpicies
fi fingulos feorfum intercipias
Quam rationi conlona fint ha:c , melius forrafTc tibi apparebit , pollquam , prater jam relata , fingulatim enarravero , quod aliquoties fecundum Prilma primo
tranlverfum collocavi , fic periculum facturus , utrum oblonga Imago redderetur
quadrata ob RefraCtioncs qux eunt tranlverfx iis , qui Imaginem rotundam in
oblongam produxerant .
primi Prilmatis
, fi , inter alias fortuitas pravitates
,
Refractio Radium linearem dividens illum in fupcrficialem dillraxifiet ; Refractiones fecundi Prifmatis ad prioris oppofitas partes tadi , debuifient , iterum dividendo , hunc fupcrficialem Radium in (olidum pyramidalem dilatare
diducere . Sed
aliter, fe rem habere, facto periculo, compcri ; Imago fiquidem tcque accurate oblonga erat ac ante , fed ad ambo Prifmata angulo quadraginta quinque graduurti in,

Nam

&

clinabatur .
Etiam tentavi

quid efficeretur Prifmatc alios

fitus

obtinente

ejus extremitates

in

Digitized by

'

GoO;

le

EXCERPTA EX TRANS.

H I L.

J9

orbem agens circa meditullium ; & nunquam aliquid prxter folitum obfervavi
Imago femper ad utrunque Prifma erat fimiliter inclinata ; & ejus latitudo Solis
diametro refpondebat, longitudo autem modo major, modo minor, prout Refrattiones magis lefe mutuo adjuvabant , vel deftruebant
His obfervationibus liquet , quod , quoniam Imaginis latitudo non augebatur ab

in

X
ma
iu

fecundi Prifmatis Refratlionibus

ficis

&

Rcfraclio confefla

fuerat fine Radii di-

ideo fatendum eft , quod faltem Lux, qua: in hoc Prifne aut dilatatione;
inciden* , erat congeries quaidam Radiorum inxqualiter refrangibilium eo fenhx-c accipio. Et, quoniam Imago erat ad ambo Prifmata tequa-

quo ego verba

liter inclinata,

& idcirco

fimiles utriulque Refraftioncs

bant juxta eandem conflantem

Legem

hinc conficitur, quod

ea:

fie-

fine ulla fortuita pravitate

IX.
Quod

Coloret primigenii funt pluret

quam duo

fecunda Quxftio folvatur , Auftor animadverfionum affert periculum inflitupixidibus cuneatis , de quo mentionem facit acutus Hooktut in Micographia fua Obferv. io. pag. 73. Volebat autem hoc patio Colores omnes extundeSed duplici vitio exemplum hoc laborare videtur .
re e duobus fimul permiftis

Ut

tum duabus

Non enim

, quod in hoc tentamine Colores omnes cx duobus prolati fint;

, hinc conficeretur quod concludere volebat Autlor
Colores a duobus hoc experimento progigni , vel hinc liquet quod
,
tintfura Aloes , quae horum Colorum unum praebebat , ubique non erat fimiliter
Colorata , fed ad vafculi aciem flava apparebat ,
rubea in locis aliis , in quibus
altior erat , atque fuppeditabat diverfos omnes Colores , quotquot funt a flavo diluto ad rubeum faturum aut coccineum ufque , pro variis liquoris craflitudinibus .
Eodem patio folutio Cupri , quae alterum Colorem praedabat , diverfis carruieis
indicis infctla erat . Ita ut non duo Colores , fed quamplures ad aliorum generationem adhibiti fuerint. Sic, exempli gratia , ad effingenda omnia viridium genera
diverfi Fiavedinis gradus cum caeruleo diluto mifcebantur ; atque elementa Purpuram
componentia erant Colores coccineus atque carrulcus fatur
Jam fi Aufclor animadverfionum contenderet varios illos rubeos flavofquc , quibus piflus erat liquor unus , nec non cxruleos indicofquc , quibus alter erat illitus
efle non Colores diverfos, fed potius unius ejufdemque Coloris gradus ; id fane foret fibi pro concedo illud ipfum aflumere, de quo difputatur
Neque difficilius dare poffim,quod Tricmitonium, vel Tertia minor,
Ditonum,vel Tertia major;
five Hexachordum minus , vel Sexta minor ,
Hexachordum majus , vel Sexta

neque

fi

conflat

id conflaret

Non omnes

&

&

&

&

quarum

ufus eft in Harmonicis frequens , funt non duo foni diverfi

,
, fed
potius gradus unius ejufdemque foni . Sane multo fatius mihi videtur Scnfibus creflavum duos efle Colores differentes ,
dere , qui monent rubeum
philolophicam Quxftionem inflitucre , quomodo liquor idem , pro variis craflitudinibus , apparere valeat modo hujus, modo illius Coloris; quam eos accipere pro eodem Colore, quia ab eodem liquore miniftrantur. Quae ratio fi (ufficerct , cxruleus &. flavus
pro eodem Colore forent habendi , fiquidem ambo in ligni nephritici tin&ura per-

major

&

&

lpiciuntur. Quod autem fint duo Colores, melius, mea quidem fententia evincitur
ratiocinio . Etenim Aloes tinfhira ita natura comparata eft, ut prx omnibus facillime tranfmittat Radios rubro Colore inditos , difficillime vero Radios violaceo prafacilius difficiiiufve Radios intermediis Coloribus infeIos . Itaque liquor
ditos,
hic , ubi valde exilis eft , fatis virium habere poteft , ut quamplurimos Radios violaceos intercipiat , quanquam quamplurimos ex diverfimoue coloratis tranfmittat
;
qui Colores omnes commifti medium quendam , videlicet flavum languidiorem , de-

&

componere

bent
piat

Sed

reliqui virides

ubi

flavi

adeo craflus

&

rubei

&

ut plures crrruleos
virides interciconflare debent . Quando autem liqua-

eft ,

aureum

ns

APPENDIX CONTINENS

4o

craffitudo tanta eft

ris
1

quor

ipfe

ut perpauci Radii illum transjicere poffmt

prxter rubeos

Colorem hunc ducere debet, & quidem eo magis faturum

&

obfuirum

craflior eft liquor. Eadem intelligcnda iunt de pluribus caerulei gradibus, quos
exhibet cupri folutio.qux fcilicct apta ell ad facillime intercipiendos Radios rubeos,
tranfmittendos Raaios caeruleo faturo, vel indico Colore imbutos.

quo

&

Sed, ponamus , quod omnes Colores, fecundum hoc experimentum , ex horum

permiftione producere liceat ; non tamen hinc conficitur duos utos tantum
primigenios Colores ; idque duplicem ob rationem ; Prima eft , quod hi duo
non funt Colores primigenii , fed ex aliis compofiti ; nullus etenim ut in rerum
natura liquor , corpus nullum , cujus Color diurnx Luci expolitus omnino fimplex
quamvis reliqui
fit
Secunda vero eft , quod quamvis hi duo efflent primigenii ,
omnes cx hifce duobus componi poffent , non ideo iequeretur , quod obtineri alio
paflo nequirent
Jam enim dixi Colores duas habere origines ; cum Color , qui ,
fenfu judice, unus idemque videtur, fit aliquando fimplex , aliquando compofitus;

duorum
effe

&

&

&

quarta

pcrlpicue docui in Provofttionibus tertia

latis
Cmclufione ,
, atque in
quxnam efflent proprietates , quibus hxc duo Colorum genera, aliud ab alio , difeernere licem . Sed , Quia nonnulla me ad credendum inducunt , quod non bene inexemplis planiorem faciam .
telleda fit hxc diftinff io , illam iterum explicabo ,
funt
qui
nullo
artificio
mutari
pofflunt
Colores illi primigenii
quorum Ra,
,
Compofiti autem Colores funt illi , qui in
dii omnes fimiliter reffangibiles funt
quorum Radii non funt omnes fimiliter refntngibiles .
alios converti pofflunt ,
Exempli gratia , ut dignofeas utrum Color , quo viride quoddam objeftum imbufi
tum eft, (it compofitus, necne; objedum illud tranfpicc per Prifraa ,
confulum vides , cjufque extremitates caeruleo , flavo , aliilve differentibus Coloribus piffas , viridis ille Color compofitus eft ex Coloribus , qui circa extremitates emerextremitatibus omnino virigunt . Sed fi vides diftindum , probe terminatum ,
dibus circumclulum , nullo alio emergente Colore ; viridis ille Color fimplex eft
primigenius . Eodem paflo , fi refradus Lucis Radius in parietem album incidens viridem Colorem exhibet, nofccs utrum Color Gt compofitus , fi Radium inccrpofito Prifmate refringas ; nam , fiquam percipis diffimilem Refradionum rationem ,
fi viridis Color migrat in cxruleum, flavum , aut quolvis alios, hinc
licet colligere illum compofitum effle ex his, qui fic apparent . Si vero Rcfradiones
omnes uniformes funt , 8e fi viridis Color nullam prorfus patitur mutationem , primigenius eft atque fimplex . Primigenium autem fimpliccmque ejufmodi Colorem
viridem appello, quia talis Color hilce proprietatibus prxditus nulla aliurum Colorum admiftione produci poteft
Nunc , fi duo viridia objctla Oculo nudo infpcda ejufdem Coloris videri poffunt ; quanquam alterum vifum per Prifma appareat confufum aliifque Coloribus
variegatum circa extremitates , alterum vero diftindum
omnino viride :
fi dari pofflunt duo
Lucis Radii , qui , album parietem incidentes , nudum Oculum eodem Colore percellunt ; quorum tamen alterum tranfmilfum per Prifma fimiliter
eademque ratione refringatur , atque priftinum Colorem ipfifflimum retineat , alterum vero difflimiles patiatur Refradioaes ,
in plures alios Colores divaricet: dabitur , opinor , duos hofce virides Colores differentem habere tum originem tum
ftruduram. Et fi, Colores mifcendo , nunquam componere licet viridem iis proprietatibus prxditum, quibus gaudet immutabilis ille viridis, hunc , puto, appellare fas cfi Colorem fimplicem , prxfertim cum ejus Radii fimiliter refrangibilcs
omnino uniformes fint
Eadem via ineunda eft cum perpenditur utrum rubeus , aureus , flavus, cxruleus,
quivis alius Color compofitus fit, necne. Atque , ut obiter dicam , quoniam oqux alba cernuntur , vifa per Prifma , confufa
coloratis finibus circum,
feripta confpiciuntur , patet, quod Color albus, juxta diftindionem quam (latuimus,
compofitus femper eft , ut
complures alii Colores , quia valde confufi funt ,
Rcfradionibus mutabiles.

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

mma

&

&

&

Hxc

EXCERPTA

X T R A N S.

HIL

41

Hic anfam prxbent tibi enarrandi qua ratione perfici valeant Microfcopia per
Rcfraflionem,- fi nimirum id , quod obfervandum venit, in obfcurato cubiculo politum , irradietur Luce praedita idoneo aliquo Colore non admodum compofito ; hoc
enim patio Microfcopium fine confufione majores Lentium diametros
latiores
hiatus admittet , pricipue fi conftrucla fuit ea ratione , quam mox tradam ; nara vulgaria hinc non multum emolumenti caperent.

&

X.
'Quod albus Celor ex omnibus

aliis

mifiis confiat,

Quiftioncm ponderemus , utrum fcilicct Color albus

, ut tertiam
ex aliis omnibus compofitus l Experimentum,
homogeneus , an hetcrogcncus ,
quod ad eam perfolvendam attuleram , animadverfionum Alitior putat aliter exSupereft nunc

&

fit

&

idcirco nihil probare . Sed fibi iple facile latisfacere potuifiet tenplicari pofie ,
Quinimo experimentum
tando quidnam ab omnium Colorum millura conficeretur
ipfum a me relatum ei fatisfeciflet , fi pluribus modis illud excufiiflet . De uno ego
loquutus fueram, cujus rationem nullam ab eo habitam video, quod nempe fiquis Color prope Lentem intercipiatur, albus in alios degenerabit: fi Colores omnes , prpter rubeum , intercipiantur, unicus ille rubeus in punlo, ubi Radii concurrunt aut
je decuffant , album non conllituet , led atque rubeus , ac ante permanebit ; atque
idem dicendum elt de ceteris Coloribus Itaque ollendendum eft , non folum quomodo Radii , qui, antequam coirent, exhibebant Colores, ubi concurrunt , album
fuppeditent; fed etiam, quomodo, in eodem loco, in quo fingula Radiorum genera leorfum fingulos Colores fubminillrabant , omnes firaul confuli album efficiant.
Exempli caufa , fi Color rubeus folus primum in papyrum tranfmittatur ad concurfus locum , atque deinde alii Colores fuper rubeum hunc injiciantur , quaerendum
erit utrum hi Colores Tubcum in album convertant ideo tantum , quod cum eo
mifccntur, eo patio , quo cxnilca Lux fuper flavam cadens ponitur viridem componere i Vel, utrum major quaedam mutatio fiat in Coloribus , dum in le mutuo
agunt, donec, ut contrarii Peripateticorum qualitates ,fitni!cs evadant ? Quifquis hoc
ultimum per leges mechanicas explicare volet , duas abfurditates fuperandas offendet . Etenim primo debet ollcndcre , quomodo plurcs diflimiles motiones collifione
ita in fe invicem agant , ita mutuo fe mutent , ut in unam eandemque uniformem
coalefcantj tccundo , quo patio uniformis morio valeat , nulla intequali impreffione fuperveniente , femet ipla feparare in qua mplurimas motiones certa ratione inyquales . Et priterea me docere debet , quomodo omnia , qui Oculis percipiuntur',
eundem Colorem non ducant ; idcll , quomodo Colores in aere, ubi Radii a corporibus quoquoverfum cmifli perturbate mifeentur , fimiles non evadunt antequam ad
Spetlatoris Oculum perveniant.
Quod fi reflaret aliquis dubitandi locus , fatius eflet quifiionis folutionem permittere experimento aliis rationibus tentato , quam aflentiri explicationibus ab hypothcfi duclis ,
qui , ut maxime , veri effe poffunt . Exempli gratia tentetur
quam fpeciem induant hi Colores , dum fe quamcitiflime contcqmintur . Quod facile perficere licet, fi nempe cclerhcr convertatur rota pluribus radiis five dentibus
circa perimetrum inftruila , quorum interflitia
craflitudines fint iqualcs , latitudines autem tanti , ut , rota inter Prilrna
album Colorum concurfum pofita ,
Colorum dimidium a radiis vel dentibus intercipiatur , dimidium per interflitia
tranfeat . Rota fic difpofita , eam principio lente convertes , ut videas Colores omnes unum poli alium cadere in eandem partem papyri collocati ad eorum concurfum ; deinde roti motum accelera donec Colores fe tam cito confcquantur, ut
fingulos (eorlum videre nequeas
Color hinc exlurgcns erit albus omnino fimilis illi , quem exhibet non rcfrailus Lucis Radius , quando eadem ratione
per vices interrumpitur radiis vel dentibus roti circumvoluti . Quod autem Color ille
Pars II.
albus
.

&

&

,'

&

&

AP

41

P E

albus originem ducat ex

ND

Colorum

men

polTunt

mutuo

CONTINENS
&

Cbi fuccedentium miftura

militudinem redaflorum, certo certius

eft

in (e agere

nifi forte

nullo paflo ad II,

quf eodem tempore non exiliunt , ta-

&

in aperto ponende rationes; puta, refpiAdfunt etiam alia: veritatis detegenda:

ciendo albam Colorum coalitionem per alterum Prifma Oculis quampropius admotum , eorumque originem perpendendo quod fiet , fi quis aliquem Colorem intercipiat prope Lentem antequam ad album perveniat ; tunc enim Color interceptus dcfi Rafiderabirur inter eos , quos fecundum Prifma Albedini fuperinduxerat . Jam
dii , qui defunt , funt illi ipfi , qui intercipiuntur , fatendum eft Radios a fecundo
Prifmate non imbui novis Coloribus , quos videlicet non haberent antequam in papyro coirent . Et hoc fatis argumenti eft , quod Radii differentibus Coloribus proquod a prfviis eorum affeflionibus oriuntur
diti manent diftinfli in Albcaine ,
Atque , obiter , qu; de Radiorum Coloribus difla funt ad
Colores Prifmatis fecundi
eorum Refrangibilitatem accommodari debent.
Hic etiam ufurpari poteft Rota , de qua fupra mentio fafta eft ; nam , fi ea neue nimium lente neque nimium velociter circumagatur , licebit per Prifma vi3 cre Colores alios aliis fuccedentes , dum alius Speftator nudo Oculo album per,

&

fpiciet.

De hoc experimento
pinor, ad

nonnulla quidem dicenda fuperfunt . Sed hacc fufficiunt , ocontroverfiam dirimendam . Quidquid fit , per-

confirmandum,

illud

&

indicare alias rationes procreandi Coloris albi per milliones ; nam pcrfuafum
pry ceteris airertionibus , paradoxam videri ,
omnium difficillimam
,
qua: recipiatur
-a quoniam animadverfionum Scriptor libi pofeit exemplum aliquod e corporibus diverfimode coloratis petitum , hinc initium faciam . Sed circa
negotium illud venit animadvertendum , quod cjufcemodi colorata corpora non to'tam Lucem , in ea cadentem , fed aliquam tantum refleflunt , ut conftat ex deci-

am

&

abeo hanc

ma tertia Propofitione . Qua de caufa Lux , qua: ab hac congerie refleflitur , languidior cfTe debet , utpote que pluribus Radiis deftituta fuerit
Idcirco vivida Alcedo fperanda non eft, fed potius Color quidam inter Lucis
Umbrae Colores menigro fimul miliis licet
dius , aut leucophfus fquallidufve Color , qualem albo
.

&

conficere

&

Quod autem cjufcemodi Color hinc fit oriturus , colligi poteft vel ex pulvere illo, qui in omnibus Domuum angulis adeft, & qui conltat ex multis coloratis particulis , ut jam obfervatum fuit . Poteft etiam fquallidus ifte Color obtineri mifcendo plura pigmenta , qualibus Pi flores utuntur Idem pariter conficietur Turbinem
.

(quo Pueri ludunt

diverfis

Coloribus pingendo

qui

, fi

verbere circumagatur ,fqual-

Jentis hujus Coloris videbitur.

Horum autem Colorum

compofitio propofito meo infervit , nam , non Coloris

,enere , fed tantum nitoris gradu ab Albedine diferepant
quod fic ( fi animadver?lonum Auflor negat ) evincam . Solaris Lucis Radius in obfcuratum cubiculum admittatur, ac Lux illa a corpore quomodocunque colorato reflexa papyrum irradiet.*
papyrus illa femper referet Colorem , quo imbutum eft corpus Lucem refleflens ,
qua irradiatur. Si rubeum eft corpus hoc, papyrus rubefeet ; virefcet,fi viride; atque ita i>orro . Cujus rei ratio elt , quod fibry , feu fili , quibus papyrus concrefcit
pellucentes funt omnes
ad fpcculi naturam accedunt ; ejufccmodi vero corpora
Colores nullo paflo mutatos refleflere norunt omnes . Ut igitur difpicias ad quodnam Colorum genus referendus fit leucophyus , in Luce illa colloca corpus aliquod
Colore hoc tinClum , ( puta . pigmentorum mifturam , ) albamque videbis papyrum , quam Lux a corpore illo reflexa illuminat . Quod etiam accidet, fi papyrum
irradies Luce , quam nigra corpora refleflunt.
Sunt igitur omnes hi Colores unius ejufdemque generis/ verumtamen non folo
nitoris gradu videntur differre , fed etiam quibufdam aliis mxqualitatibus , quibus
magis Oculis molefti aut jucundi fiunt . Difcrimen autem in eo litum videtur
quod leucopbati,
fortafle nigri , Colores conficiuntur ab inxquali Lucis defeflu,
:

&

&

pro-

;
,,

EXCERPTA EX TRANS.

PHIL.

4j

prodeunte tanquam a pluribus venulis aut rivulis , qui difcrepant live Luminis
quantitate , live infqunlt Radiorum diverfimode coloratorum diffributione ; quales
debent accidere, cum Lux refleilitur ab albi &. nigri vel corpufculortm diverlis Coloribus infeftorum permiftione . Sed, poilquam Lux hpc mate permixta, perfeflius
mifta cft dum iterum a papyro reftcfhtur , fit jucundior, atque languentem vel te J
nebricofam Albedinem fubminiftrat . Quod vero diferimina hrec oriri poffint ex tantillis vitiis , improbabile non videbitur reputanti quantas in ejufdem toni fonis vacerta regula carentes diftonantia: . Prxtcrca, hax difrietates inducant inatquales
erimina funt adeo exigua , ut aliquoties utrum omnino elfent dubitaverim , cum
animadverterem , quod duo corpora , alterum album , alterum nigrum juxta polita
fed hoc fub magna Luce , illud lub perexigua, ita ut corpora ipfa aequaliter luminofa videremur , difficile difeerni poterant , 15 e longinquo (pedarentur , nili quod
nigrum magis ad caTuleum vergere videbatur, album vero, politum tn Luce adhuc
debiliori , nigrum apparebat
Ha:c me duxerunt ad aliam rationem componenda: Albedinis, qua: eft hujuftnodi ; quatuor aut quinque corpora Coloribus magis Iplendeiuibus imbuta , aut pavariegata , locetur lub Lucis
pyrus tota Coloribus nis apte difpenfatis diltinfta
Radio ;
Lux , qnr ab hifce Coloribus ad aliam papyrum , commodo intervallo
diditam , refkclitur , eam albere faciet . Papyrus ad Colores propius accedat,
lingulae ejus partes Ungulos illos Colores repra-fentabunt , a quibus propius abfunt
removeatur, ut omnes ejus partes irqualitcr omnes Colores rccipianr, atque ii magis ac magis diluentur , donec papyrus perfirttam Albedinem induat . Animadvertendum inlitpcr venit , quod liqui Colores intercipiantur papyrus jam non alba apparebit , fed pifla aliis (doloribus non interceptis . Nunc , nullam video rationem
dubitandi utrum Albedo fit, necne, permtilto Radiorum diverfimode coloratorum
confufe fuper papyrum cadentium ; etenim , fi Lux evaderet tota libi limilis
uniformis antequam confufc in papyrum caderet , multo magis talis fieri deberet ,
cum ad Spe flatoris Oculos poli majus intervallum devenit ; atque ideo Radii a diverfis Coloribus promanantes inter fc qualitate non differre deberem, fed omnes rel-

&

&

&

&

&

&

Oculum uno eodemque Colore ferire , contra experientiam .

Non diffimile exemplum illud eft , quod , fi polita Metalli lamina ita difponitur , ut in ea Colores tanquam in Speculo perlpiciantur , atque ea deinde afpera
dum
reddatur , ut Colores illi confufa Reflexione mifceantur , ipft cvanefccnt ,
mifcentur , Metallum album offendent
Sed hoc experimentum adhuc confirmemus. Si, non papyrus , fed alba fpuma
nueam
exiguis bullis conltans illuminetur Radio a fupraditlis Coloribus reflexo ,
dus Oculus albam videbit, qui tamen eximio Microfconio munitus diverfos Colores
diftintlos in bullis perfpiciet, tanquam fi a pluribus fpli.rricis fuoerficicbus refleflcColoribullas
diverlis
rentur . Ego quidem quampropius flans Oculo nudo lingulas
bus variegatas vidi ;
tamen , cum ita a fpuma recefliuem ut unamquamque bullam feorlum videre nequirem, fpumam prorfus albam fum intuitus . Quinimo in
eodem loco flans , fi attentius bullas infpicicbam , in iis Colores optime videbam
fi veto Oculos fubdudebam ( veluti
fiquid longe diditum contuerer ) quo res confufas viderem fpumam Coloribus omnibus dellitntam ,
tantum albam conlpicieMetallo, tn fubam . Quae huc dixi de fpuma , facile poflum intelligi de papyro
perioribus experimentis . Harum enim rerum partes a Speculorum natura non adfortafle
ope optimi Microfcopii , Colores promifeue ab
modum difcrepant ;
picicntis

&

&

&

&

&

non minus

intueri licerer
Varia colorata corpora in ea ratione mifcere , ut hi effeflus excudantur
effe negotium fubtilioris operae confiliique ;
fatius erit adhibere Colores

his reflexos

& in

&

poteft

Pnfma-

parietem projeflos. qui nempe reflexi Papyrum , Metallum , Spumam , atque alia alba corpora irradient . Ego quidem plerumque hoc paflo experimenta inivi, quia melius excludere poteram Lucem omnem difperfam , qua: , fefe
Coloribus immifeens , eos dilataret
Ad
i
te deteclos

Digitjzed by

Google

jfPPENDIX CONTINENS

44

Ad hanc Albedinis componenda? rationem poteft etiam alia referri ; cum fcilicer
milcctur Lux poftquam tranfmeavit pellucida colorata corpora : Exempli gratia , fi
nulla in Cubiculum admittatur pratter eam , qua? tranfit per coloratum vitrum ,
cujus fingulte partes fingulis Coloribus diftinita: fmt in ratione prorfus squali , tunc
omnia, qux alba funt in Cubiculo, videbuntur alba, dummodo vitro nimium propinqua non fint . Attamen , Lux , qua illuminantur , uniformis elfe nullo pacto
poteft i etenim , fi Radii , qui Cubiculum ingredientes diverfis erant Coloribus
Cubiculum progrediuntur , mutationem paterentur ,
buti , quamcuraquc , dum
qua ad unam candemque formam revocarentur , vitrum eofdem adamuffim reddere Colores non poflet,cum c remotiori Cubiculi parte fpeftatur, quos exhibet
propius eft Spectatoris Oculo : neque Radii in aliud obfcurum Cubiculum immills
per oppofitum Ollium aut medianum parietem terebratum in papyrum fpeciem vel
tmaginem vitri luis Coloribus piiti projicerent
Atque , ut obiter dicam , hoc videtur exemplum vehementer urgens ,
valde
praxipue pro decima tertia
faciens pro nonnullis aliis Theorie mea: partibus ,
qua: cunque propriis omnia
Propofitione .
in Cubiculo illo corpora naturalia
Coloribus diltintta apparent . Atque in eo Colorum phamomena , quacunque funt
in rerum Natura , five per Refractionem five abfque Refractione perficiantur , eaautem Lux in hoc Cubiculo fit permiltio conflans
dem funt qua fub dio .
Lux

im-

cum

&

&

Nam

Cum

ex partibus difiimilibus , qualem defcripfi in mea Theoria , omnium horum pha:nomenorum caufx es ipfac debent cire , quas aifignavi Et nullam video rationem, qua ducar ad fufpicandum ne eadem phsnomcna ex aliis fub dio caulis exo.

riantur

Hujus tentaminis exitum

facile colligere licet

ex facie

quam

res habent in

Tem-

plo vel Sacello , cujus fonelhy funt cx vitro colorato ; aut in acrc aperto , cum Lucem recipit per nubes diverfis Coloribus imbutas
Sunt adhuc alia: rationes, quibus Albcdincm excudi ; ut projiciendo diverfos duorum aut plurium Prifmatum Colores in unum eundemque locum ; refringendo Lucis Radium duobus vel tribus Prifmatibus quorum unus excipiebar Lucem ab altero jam rcfraftam , ut Colores divergentes iterum convergerent ; aliquem Colorem
refieftendo alium verfus ,
per Frifma infpiciendo fuperficiem pluribus Coloribus
piatam ; atque etiam , C quod zquipollct jam memorata: mifcendorura Colorum
rationi concavis vafculis coloratorum Liquorum plenis , ) animadverti umbras vitreae fenellra: pilse albas evadere, ubi illae , qua: , a pluribus coloribus profluebant,
fele ad magnum intervallum decuflfabant . Attamen Animadvertor poteft , ut ferupulum omnem removeat , tentare , fi libet , quid conficiatur quatuor aut quinque
concavis vafculis liquorum pluribus diverfis Coloribus tinctorum repletis
Praeter haec omnia , Colores , quos exhibent aquea: bulla: , aliaquc tenues pellucida: fubflantiae , complura fufficiunt Exempla Albedinis eorum millura procreatae ;
e quibus unum huic argumento finem imponet . Aqua , in qua commoda faponis
quantitas difloluta fit , commoveatur uonec in fpumam contrefeat ; Deinde fpuma
omnino quiefccrc permittatur neque amplius moveatur , quoulquc perfpicias quod
bulla, quibus conltat , incipiunt fe difrumpere , tunc fingularum bullarum vertice
magna Colorum varietate diftinfli apparebunt, fi tamen fpumam valde prope difpicias ; fi vero cam intuearis a tanto intervallo ut Colotes ab invicem diftmguerc ne-

&

queas

fpuma

perfefte alba videbitur

XI.
Quod experimentum

Crucis tale

tjl

&

confiiio
fumma animadverfionum Obfervatoris . Supcrfunt tamen
dc quibus mihi loquendum eft antequam manum e Tabula tollam ; ut dc
Experimento Crucis , quod negat. Illud tanquaqi totius orationis raca: fundamentum

Haftenus dc

aliqua

ha-

-Digitiztc

<

EXCERPTA EX TRANS.

PHIL.

45

habueram ; Contra illud idcirco converti debebat tota objeftorum vis . Sed mihi
perluaderc non pon'um quod non fatis probet quia fimplicitcr
nulla addita ratione negatur. Proclivis (um ad opinandum illud male intellefhtm fuifle ; ceterodivifione difta fuerunt , obviam
quin omnibus qux dc Radiorum rarefaClione
ivifict
Siquidem eo fpedabat , ut evinceretur quod Radii divcrCs Coloribus prxditi , feorfum confiderati , Rcfraftiones patiuntur inarquales , quanquam ad cumdcm
angulum incidant ; cum tamen non dividamur , rarefiant , aut quocunque alio paclo

&

&

dilatentur

XII.
Nonnulla attentius confidcramla

Animadverfionum Auffor primam & fecundam ex meis Propoli tionibus excuatque mutilam , eam omnino
, reddidit dodriuam meam valde imperfectam
explicans per Radiorum divilionem
Mihi tamen propolitum erat oflcndere , quod
ha- Refractiones perficiuntur fine illa fuppoftta anomalia , de quo experimentum
Crucis illum monere debuilfet . Atque, ut generaliter loquar, video prxeipua , quae
innueram ;
quibus Propofitioncs meas llabilirc volucram , ejus confidcrationcm
tiens

&

dum illas per hypothefes explicare laborat : hujus generis funt immutabi,
gradus Rcfrangibilitatis , qui ad unumquodque Radiorum genus pertinet ; liri, qua; ell inter Refrangibilitatis gradus atque Colores ; dillinCtio , quae
compofitos a fimplicibus Coloribus dilfociat ; immutabilitas Colorum fimplicium;
alfertio quod. Ii quis ex Coloribus a Prifmate prolatis prorfus intercipiatur , Colorem illum fuperlies Lux nullo pacto reparare potell , quantumvis refringatur aut reflectatur. Quapropter nunc expendatur, peropto , quanta; vis quantique momenti fint
hax ad Theoriam meam corroborandam .
fugiife

litas

la analogia

ARTIC. XVIII.
SUMMARIUM.
Epiflolx nuper {cripta Lutetis Parifiorum ab Ingeniofo quodam viro , in
continentur animadver(tones nonnulla in Nevvtoni doCtrinam de
Coloribus ,
in ea qua conficiunt inaquales Radiorum

qua

&

Rcfra&ioncs in Telc/copiorum vitris.

Tranl. Philof. *i. Mcnf.

idi

Julii

quo paCto Ncmtonus Theoriam

An. 1673.

Num.

5.

fuam dc Coloribus

mihi quidem videtur capitalem queflionem

que in

pag. 60H6.
fuftinerc contendat

Newtonum

faCta

fuerit

fint plura quam duo Colorum genera? hgo quidem opinor quod hypoquae mechanice
ceruicum
ex motus natura Colores navum , viridem ,
explicaret , ad aliorum omnium rationem reddendam lufficcrct , eo quod hi , fi tantum magis obfcuri
faturi fiant , progignunt , ( ut conflat ex Hookii Prifmate , )
rubeum
viridem obfcuros aut faturos ; ceteri vero Colores omnes ex hifce qua-

efle,

utrum

thefis

&

&

&

&

&

. Neque perfpicio, cur Ncwtonns duobus Coloribus flavo

fit ; quandoquidem inventu multo facilior ell hypothefis aliqua a motu pendens quf explicet h?c duo difcrimina , quam altera que tot dtverfttatum rationem reddat , quot funt alii Colores
Neque , donec ejufcemodi hypo*
thcftn commentus fuerit , dici poterit nobis illum oftcndillc quid fit illud, in quo
Colorum natura & diferimen fita funt,ftd folum Accidens hoc, (fanc magni facien-

tuor componi polfunt

cyrulco contentus non

dum,

) videlicet

diverfam eorum Rejrsmgibtiitatctn

-i'

.p.igilijed

by

Google

AP P END IX C

46

Quod

dicitur

NT INE NS

Albedinem conditui a Coloribus omnibus fimul committis,

& viridis

fieri

pot-

ad eam praedandam fortafle fufficiant ; atque ejus rei peri*

perfici poteft experimento, quod
culum facere operat pretium eft ;
Nrwtonus
proponit , fi nempe muro Cubiculi obfcurati excipiantur Colores , quos Prifma exLux eorum reflexa in papyrum projiciatur . Tunc cavenaum eft ne Cohibet,
lores , qui extremitates occupant , videlicet rubeus atque purpureus , in parietem
impingant , in quem mittendi dumtaxat funt Colores intermedii , flavus nempe ,
cfruteus, quo difpiciatur an non Lux ex hifce (olis promanans atque paviridis,
ro Albedinem inducat , ac cum ex omnibus profluebat . Quinimo, lucidior flavi
doris pars fortallis idem efficere poflet ; animus eft ejus rei periculum inftituerc
cum primum opportunitatem na&us fuero , h;c enim fufpicio hoc ipfo temporis
ett ,

ut flavus

&

&

&

momento primum iri mentem incidit . Interea vides, quod, fi fucceffi hpc experimenta non deftituantur , atteri nequit omnes Colores neceflario ad hoc reouiri ut
Albedo componatur ,
quod valde probabile eft , alios omnes ctte magis vel minus

&

faturos Coloris rubei ex cprulei gradus Denique , quod attinet ad inequales Radiorum Refraftiones in Tclefcopiorum vicertum eft, quod experientia non confentit cum iis, qua: Nevytonus affirmat.

tris,

Vides enim imaginem in Cubiculo exhibitam vitro obje&ivo duodecim pedum adeo
diftinbfam
bene definitam ette , ut fieri non poflit eam exoriri a Radiis aberrantibus quinquagefima hiatus parte . Itaque Refrangibifitatum diftrimina , f ut antea
mc tibi dixiire puto, > non lemper fortafle fcquuntur eandem proportionem dum Radii nunc multum, nunc parum ad vitri fiiperficiem inclinantur -

&

ARTIC.
Excerptum ex Epiflola ab
tertium Mcnfis Aprilis
omnibus ncccjjario
qua imago per

Ifaaco

Newtono ad

XIX.
Editorem data

Canta brigitr A. Di.

An.

1673. in qua agitur de Colorum numero, de

mifcendis , ut Albcilo componatur , deque caufa ,
vitra in obfcuratum Cubiculum intromiffa tam
dijlinila apparet , quamvis Radii inxquahter refringamur -

Tranf. Philof.

5.

<

Mcnf. Odlobr. An. 1673.

Num.

illis

97. png. dio8.

N. non

utitur genuina ratione perpendendi Colorum natujam compofiti funt , componere pergit . Potius fortafle
libimet ipfe
Lucem , quanrum Arte perficere licet , in Colores rcfolvittet , ac deinde Angulorum
horum Colorum proprietates examinaflet ; atque
poftea -ei.Ljlis detegere inftituiffet quidnaro oriretur, li duo , vel plures, vel denique omnes Colores iterum jungerentur ; atque tandem , fi cos rurlum ad hoc legregavitter , ut perfpiceret qur fnam mutationes lecunda conjuntlio illis induxiffet .
Nuper "flendi , quod Colores omnes ex flavo bc crrulco rcipfa nequeunt obtineri,
unde -->n!cc]uitur fundamento deflitutas ette hypotheies illas, qua: id fieri pefle luponunt . Si petatur quinam Colores ex flavo & catruleo nequeant extundi i relpoa(1 contrarium
experimentis oflendaSco omnes illos , quos primigenios .fatui ;
tur,me in errorem incidifle confitebor. Neque facilius eft hypothclim aliquam moliri aflumendo duos tantummodo Colores elle primigenios , quam indefinitam eoihi videtur,

quod

ram , dum

illos , qui
fatisfecittet , fi

&

rum

varietatem admittendo ; nili forte facilius (it fupponere cerpufculis aut pulli
velocitatum aut virium
bus sthereis dumtaxat inette duas figuras, magnitudines,
gradus , quam carum rerum indefinitam varietatem conftituerc ; qua: fuppofitio faoe foret abfurda. Nemo indefinitam fluiluum in Mare , vel arenarum in litore varietatem miratur J quae fi duarum omnino magnitudinum eflent , exhiberent pharnomenum plane conceptu difficile. Mihi quidem mirum videretur , fi diveriae corpufculorum lucidum corpus conflitucntium partes , quz fupponi debent diverfis prfdit?

&

ngu-

EXCERPTA EX TRANS. PHIL

figuris

magnitudinibus

&

47

motionis genera adjacenti

, duo tantum
quacunque ratione duo folummodo Radiorum

velocitatibus

medio xthereo imprimerent , aut

alia

Sed , extra propofiturn meum eft perpendere guo palo Colote

genera fufficerent
Quinimo neque mihi animus ell offendere in quo
per hypotheles explicari poflint
verfetur Colorum natura atque diferiraen j fed tantum commoti (1 rare , quod illi de
immutabiles qualitates Radiorum illos exhibentium ; alii Tfaflo funt primigenis
que relinquere curam harum Qualitatum naturam atque difcrimen per mechanicas
hypothefes explanandi; quod negotium non difficile reor. Non tamen hxc intelligi
vellem , quafi totum Colorum difcrimen politum elfet in diverfa horum Radiorum
Rcfrangibditate ; etenim diverfa Refrangibditas hac una ratione illorum productioni
conducit, quod Radios , quorum funt qualitates , disjungit. Hinc fequitur , quod
iidem Radii eoldem exhibent Colores, quando aliis modis reparati funt , ut eorum
diverfa Rcftextbditaie , de qua qualitate nihil haCtenus ditium fuit
Deinde N. oltendere conatur, quod, ad hoc ut Albedo componatur, non omnes
cyruleus , fiColores neceflario mifcendi funt . At , fi mifccantur flavus , viridis ,
purpureo , ut ille ad hoc ipfum proponit, habebitur non Albedo, fed
ne rubeo
Viriditas ; St. fulgentiflimje flavi Coloris partes nullum alium Colorem , nili flavum , fubmimlf rabunt, fi experimentum inftituatur in Cubiculo bene obfcurato,ut
ideo fit aptior , qux
opus ell ; quia Lux colorata valde Rcfratlione debilitatur ,
Veruntamcn adell linum aut
a quavis alia vaga Luce fefe illi permifccnte diluatur
alterum experimentum nuper memoratum , quibus apparet me Albcdinem elicuifle
quidem pluribus modis ; ut ex aureo
ex duobus tantummodo Coloribus ,
cxcxruleo diluto ; ex flavo
purpureo ,
ruleo faturo ; ex rubeo
ex aliis interExperimentum magis accomodatum ad id perficienmediorum Colorum paribus
dum eft cum unius Rrifmatis Colores mittuntur apta quadam ratione fuper Colores
Sed non video hinc Tequi , quod N. contendit Siquidem duo
alterius Prifmaris
idcirco Albedo inde exfurgens , ( fi proprie
Colores illi ex aliis compofiti erant;
loqui velimus , ) ex illis omnibus compofita erat ,
ex duobus tantum fecundo
compofita . Exempli gratia , Color aureus compofirus erat ex rubeo , aureo , flavo
aliquo viridi
exr ulcus ex purpureo , cyruleo faturo , c?ruIeo diluto ,
aliquo
viridi , cum omnibus eorum intermediis gradibus ; unde patet
quod aureus
cf
,
rulcus fimul conficiebant omnium Colorum congeriem , quibus Aloedo conftituitur
flavum mifccat ad componendum aliSic 1 fi quis pulveres rubrum , aureum ,
quem aureum ;
viridem , ccruleum atque purpureum ad conficiendum aliquem
denique has milturas pcrmifccat ad obtinendum Colorem cinereum ;
Cfruleum ;
hic cinereus, quamvis fecundo compofitus ex duabus dumtaxat milturis, tamen ex
omnibus fex pulveribus non minus componitor, quam fi pulveres illi uno codemque
tempore omnes pcrmilU fuiflcnt
Hxc adeo funt plana, ut nullum fuperefle pofle fcrupulum mihi habeam perfuafum , iis prxlertim , qui norunt quo paito fit inveltigandum utrum Colores fine
fimplices vel compofiti ,
ex quibus Coloribus conflent ; quod , cum alio loco fuerit explicatum hic repetere newflarium non duco Quapropter , fi N Vult aliquid evincere illi offendendum eft quomodo liceat Albcdinem conficere ex duobus
Coloribus fimplicibus ; quod cum offenderit , tunc ei dicam qUare nihil inde conficere poteft. Sed, nullum, credo, eiufcemodi experimentum inveniri poteft, nam,
quantum memini , olim periculum feci mifcens , ordine , omnia fimplicium Colorum paria; &, licet harum mifturarum nonnullae, elfent dilutx,
propius, quam
lix, ab Albedine abeffent, nulla tamen vere alba dici poterat . Sed , cum aliquot
Anni jam praeterierint , ex quo fatum fuit experimentum hoc , non bene fatis circumflandarum memini ; quapropter aliis iterum tentandum commendo.
Poftremo, fi credidiffem , quod imago , quam ( exempli caula ) vitrum objeflivum duodecim pedum projicit in oblcuratum cubiculum , tantum contra me faceret , eo quod dillintta eft , quantum N. libet affirmare , Theoriam meam In hoc
dcleruifiem, antequam eam proponerem .Nam, quod hanc difficultatem cogitatio.

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

&

ne

Dii

zed

b'

APPENDIX CONTINENS

nc comprehenderim , conjicere potes ex eo , quod alicubi in mea prima Epiflola ,

ad hoc ipfum fpcdlans , aio me mirari , quod Tclefcopia ad tantam perfedionem
perdudla lint Refraftionibus , qux tam extra regulam vagantur . Sed , hanc difficultatem fublaturus , dicam , quod , quamquam ponam maximam aberrationem ,
qua Radius alter ab altero didat , efTc circiter qumquagefiraam vitri Diametri partem, attamen, maximum fpatium , quo didant a punitis in qua: cadere deberent,
cd folummodo ccntefima hujus Diametri pars Prxtcrca Radii , quorum tanta cfl
aberratio, pauci videbuntur, fi conferantur cum illorum numero, quibus accuratior
Refrailio contingit. Quandoquidem Radii, qui cadunt circa vitri meditullium fatis
accurate refringuntur; quod etiam accidit iis, qui , cum prope perimetrum cadant ,
Superfunt igitur foli Radii , qui
praediti funt mediocri Refrangibilitatis gradu
aut nimium aut non latis refringuntur , qui imaginem,
cadunt circa perimetrum
quantum fenfibus percipi valeat, confufam reddant . Qui prxtcrca , adeo debilitantur, eo quod per magnum fpatium dilpergantur , ut Lux, qux cadit in punita in
qua: cadere debet , innnities dcnfnatc fuperet eam , qua: circa illam in orbem diffunditur Hxc afTcrtio , puto , paradoxa videri potell , tamen certe dcmonltrationc
firmari valet. Quinimo, etiarau Lux, qua: tranfit per medias vitri partes, tota interciperetur, tamen Lux, qua: fupereft, ad puncta , ad qux debet, conveniret infinities denfior quam ad alia loca . Et hoc denfitatis exccffu fieri potell , opinor
,
ut Lux qux cadit in ipfo pando , in quod cadere debet , aut ita prope , ut intervallum Oculorum aciem fugiat , Scn/onum tanta vi percellat , ut cum ea collata ,
ptrcufiio Lucis aberrantis, qux circa illud in orbem extenditur, fatis fortis non fit
ut animadvertatur , five ut imagini confufionem inducat magis a fenfibus difccrnendam , quam qux experientia comperitur
Hxc, puto, fufficiunt ad offendendum quo padto imago adeo diftindta appareat,
quamvis unam eandemque legem Refradtiones non fervent . Quibus fi contentus
.

&

&

non eil N. , tentare potell , fi libet, quam dillindta fit hxc imago, cum tota Lens
tedla cfl , prxter duo foramina pofita utrinque juxta ejus extremitates;
, fi , rebus fic flantibus , dignatur metiri latitudinem Colorum hoc paito exfurgentium ad
fblarit imaginis extremitates, inveniet fortaffis, quod propius accedunt proportioni a
me indicatx, quam expediat.

&

A R T
Rtfponfto

An.

(
1

ad fuperiorem Epiflnlam
6jl. ab eodem
Eftjlolctm

C.

jam

XX.

ad Editorem data A. D. decimum Menfis Junii

qui nuper diBus fuerat fcupfi/fe
fub Num. 96. pag. 6c86.

Parifienfi Phtlofopho

relatam

TranfaB.

Philofophic.

Ibidem pag. 6112.

Uod attinet ad folutiones a Newtono relatas diluendi caufa difficultates , qux

Coloribus , illis refpondere polfem,
propofucram in eius Theoriam de Luce
novas difficultates afferre ; led , cum obfervavenm , quod Newronus
"quin
fententiam fuam tuetur multa cum contentione , difputaticmem aggredi nolo Sed
quid fibi voluit , oblecro , cum dixit , quod , etiamfi oftenderim quomodo liceat Alcedinem componere ex duobus /implicitus Coloribus , tamen nihil inde conficere poffem l AII iple afleruit ad Albedinem conflituendam omnes Colores primigenios cffc

&

&

neceffarios

De ratione, qua conciliat vitrorum convexorum effedtum ,dum tam accurate Radios congregant , cum pronofitionibus , quas ipfe flatuit de mxquaJi Refrangibilitate, plane mihi fatisfecit . Attamen fateri debet, quod hxc Radiorum aberratio non
tantutn opticis vitris damnola , quantum ipfe nobis fuadere voluifie videtur, cum

cfl

pro-

Digitized by

Google

EXCERPTA EX TRANS.

H 1 L.

49

Specula concava tanquam fola , quibus fpes effet perficiendorum TelefcoOptimum quidem cft ejus cogitatum , fed Metalli defeftu nunquam aIu
perfici poffe videtur , ut formarum conficiendarum difficultas ab ufu removet CarItaque , mea quidem lententia , opera danda eft vitris fphatricis ,
tefit hjrperbolas
quas majorem adhuc pcrfeflionem fuquat |am de nobis tam bene meruerunt ,
Icipcre poffunt , tum fi Tclefcopiorum longitudo augeatur , tum fi vitri ipfius natura corrigatur
propofiiit

piorum

&

ARTIC. XXL
refponfio , qui dilucidius explanatur ejufdem
prxfertim de Albedine\ quaque exponitur
Tclefcopiorum ope Reflexionum potius quam
quam adhuc habet.
,

Nevvtoni ad fuperiorem Epiflohm

de Luce G' Coloribus ,
fpes perficiendorum

&

Theon*

Refrailionum

Olorum negotio

cum

dixi

quod

quando N.

quomodo Albedo ex

oftendiffet

duobus /imp licibus Coloribus obuncti poffu , ei dicerem quare

id mihi volebam , quod haec Albedo, ( fi qua tamen
;

nihil ex hoc confice-

re pojfit

efl

non eafdem

Proprietates haberet ac Albedo illa, ad quam refpiciebam cum Theoriam meam dcfceiberem , hoc eft , ac Albedo , qua immediata Solis Lux praedita eft y quae paffim
cujus hucufquc phxnomena confideraveram . Et quod hfc
fenfus noftros percellit y
proprietatum diverfitas evinceret duas has Albedines effe diverfae natura: : ita ut

&

generatio non modo meae Theoria: non advertantur , quin etiam

ifthatc Albedinis
illam potius illuftraret atque confirmaret ; cum ex diferimine , quod inter hanc
alias Albedines intercedit , liqueret alias non , ut hanc , duobus tantum Coloribus
componi. Qua de caula fi N. aliquid probare vult , neceffe eft ut ex duobus primigeniis Coloribus Albedinem extundat , qua: non folum Oculo nudo ceteris Albedinibus fimilis videatur , fcd etiam cum illis in omnibus aliis proprietatibus con-

&

veniat

Ut autem
interfit

&

intclligatur

quxnam

diferepantia

quo pacto hinc fequatur

inter ejufcemodi

alias effe aliter

compofitas

Albedinem & alias

hanc Thcfin lup-

ponam
, quam quibus efl
compofitus
Id videtur evidens per fe ipfum ,
periculum feci pluribus rationibus ,
hac
prfeipue . Sit ( Fig. io. Tab. II. ) * oblongum alba: papyri fruftum latum pollicis
triente aut quadrante
circiter , 5c irradiatum in obfcuro Cubiculo duobus Coloribus commiftis, quos duo Prilmata in illud injiciunt; hi Colores fint, exempli gratia , fatur cfruleus
coccineus , quorum quilibet effe debet , quantum commode
fieri poteft , fimpliciffimus ; deinde ab illa papyro digreffus fatis magno intervallo ,
nuta, oflodecim aut viginti quatuor pedibus , eam intuere per vitreum vel cryftallinum Prifma triangulare atque perfpicuum papyro parallele pofitum ; atque difpicies duos Colores a fe mutuo remotos tanquam duas papyri imagines , ut dclineatz
funt in 0
hic autem 6 coccineum Colorem ,
> cfruleum reprflentat ; ney
que intereft viridis aliufve Color quicunque.
N-unc ex jam pofita thefi h?c duo colligo
Primo , quod , fi reperiri poteft aliqua ratio , componendae Albedinis ex duobus
tantum Coloribus fimplicibus , hyc Albedo iterum refolvi non poterit in plures ,
quam in duos.
Secundo , quod , fi aliae Albedines , ut ca qua prxdita cft folaris Lux , &c. , re*

Compofitus aliquis Color refolvi nequit in plures fimpliccs Colores

&

&

&

&

Pars

II.

&

folvi

..

.Digitized by

Google

-APPENDIX CONTINENS

5o

quam in duos Colores (implices , (ut pode experientia comex compofitx debent ede cx pluribus , quam ex duobus.
Ut hsrc planiora fiant , fit A ( vide eandem Fig. io. ) album corpus illuminatum
a directo Radio Solis in obfcurum Cubiculum per anguflum foramen intromido ;

folvi poffunt in plures ,

perio

&

ui

fit
,

* aliud fimile corpus irradia 'um a duobus Coloribus fimpiicibus commifiis ,

-em omnino fimilcm Colori ipfius A inducant
porcll ) illi album
fatis magno intervallo relpice per Pnfma utramque hanc Albedinem ; at-

( fi fieri

.-

3eindc a
que

ridis

dilpicies mutatam in feriem eundorum Colorum , rubei , flavi , vipurpurei , cum intermediis eorum gradibus ordine fibi (uccedentibus
ex B inC . Sed * , juxta memoratum experimentum , in duos Colores illos , ex
eos quidem non conterminos, ut Colores qui funt in
quibus compofita fuerat ,
fcd inter fc diditos, ut ad 6
> , propter infqualem Refrangibilitattm Radiorum, ad quos pertinent . Atque hoc patio , duabus hilce Albedinibus collatis ,
Aex pluribus, quam , Coloribus
rtanifellum erit eas ede diverfimode confli tutas ,
conflare. Ita ut opinio, pro qua pugnat N., acceflione novi generis Albedinis potius Theoriam meam promoveat , quam contra eam faciat . Seu nullam hujulce Albedinis componendi (nem video .
De eo, quod dicit N. , quod , fcilicet , ego meam dollrinam non fine contentione
tueor , fateor aliquantifpcr mihi injucundum e(Tc eafdem offendere objetliones quibus
antea refponderam , nulla adjeila ratione , cur mea: refppnfiones non fufficiant II*
lx cotar ad id fpetlabant , ut offenderent alios exiflere fimplices Colores prjtcr ceruleum flavumque Exemplum attuleram fimpiiccm vel homogencum viridem , qualis confici nequit
miflione catrulei
flavi , five aliorum Colorum quorumlibet .
Pariter dcmonltraveram , cur, etiamfi Colores omnes ex duobus componere liceret,
non tamen inde fcqueretur holce duos effe folos Colores primigenios . Cujus adertionis rationes compares , obfecro , cum iis , quae nunc de Albedine dicla funt .
Item , quod omnes Colores necedario requirantur , ut Albcdo componatur , conflare pOtefl ex illo experimento , in quo affirmavi , quod , fi quis Color prope Lentem intercipiatur , Albedo , ( qua: ex illis omnibus exfurgebat , ) in cum Colorem
qui componitur ex reliquis, mutabitur.
Nihilominus, quia nonnulla male accepta fuide videntur, quid de hoc argumento
fentiam fcquenti methodo paulo magis aperire conabor

quidem

cerulei

&

&

BC,

&

&

DEFINITIONES
D E
Lucem homogeneam

N.

I.

ex partibus fimilibus conflantem

aut uniformem

eam

ap-

pello, cujus Radii (unt iqualiter refrangibiles.

D E
Hcterogcneam autem illam

N.

cujus Radii funt

C H O L

S
Tres funt Lucis affeflioncs
frangtbititas , Reflex ibilitas ,

&

II.

inpqualiter rcfrangibiles

U M.

quibus Radios diferepare

Celer

qui

deprehendi , videlicet Reautem Radii Rcfrangibilitate congruunt,

&

congruunt etiam duabus aliis affctlicnibus ,

idcirco bene vocari poffunt homogenei, ptfeipue cum padim illa homogenea dicere folcamus , qui talia funt qualitatibus , quas digr.ofcere valemus , quamlibet aliis qualitatibus , ad quas cognitio
ndffra fc non extendit , fint fortadis aliquatenus hetcrogenca .

E-

Digitized by

Googlc

.)

EXCERPTA EX TR A N
D E F
Colores

I ;n,

homogeneos

fimplices vel

illos

P JiJ

S.

L.

Ii I

voco

qui ab homogenca Luce mini-

ftrantur.

DEFIN.
Compo litos

IV*

vero vel heterogeneos illos qui ab heterogenea Luce exhibentur,

D E

N.'

fl

V.

Diverfos Colores nuncupo non modo eminentitTima eorum genera , nempe rubeum, flavum, viridem, cxruleum , purpureum , l'cd etiam omnes aliot tenuiifimos
gradus prorfus ut in Mulicis non tantummodo gradus eminoniHuni , fcd omnes quo-

que minimi pro

diverfls Sonis

habentur.

PROPOSITIONES
PROPOSITIO
Lux

Solis conflat ex

Radiis, qui

I.

indefinitis Refrangibilitatis

PROPOSITIO
Radii , qui Refrangibilitate differunt
crepant Coloribus , quos exhibent
Hae dux Propojit tones

fafti funt

gradibus difertpant

II.

poflquam disjunfti funt

, proportionali ter dif-

PROPOSITIO

III.

Tot funt fimplices aut homogenei Colores, quot Refrangibilitatis gradus.

Siquidem ad Angulos Refrangibilitatis gradus nertinent diverfi Colores
pof.II.,

)&. horum Colorum quiique Amplex eu, (per Defin.

PROPOSITIO

I.,

&

(per Pro-

III. )

IV.

&

Albedo , qux omnino

in totum fimilit fit illi , qua prxdita funt immediata Solis Lux ,
ea qux fcnjibut nofiris percipi [edent , componi nequit ex duobus tantummodo Coloribus fimplicibus
Etenim , ejulcemodi compoAtio conflabit ex Radiis duos dumtaxat Refrangibilitatis gradus habentibus, ( per Defin. I. , & III. ; ) qua de caufa Amilis elfe non
potefl ei, qux Solis Lucem conllituit, ( per Propof. I. ; ) neque , ob eandem ratio-

&

nem ,

ei

qux

ineft

rebus albis

quas difpiccre folemus

PROPOSITIO
Albedo

Lux

lis

,
,

V.

&

qux omnino
in totum fimilit fit illi , qua prodita ejl immediata Socomponi nequit ex fim; licibus Coloribus , nsfi adfit indefinita eorum va-

rietas.

Nam,
ces,

Ut

ut talis exoriatur compoAtio, requiruntur Radii prxditi indefinitis RefranColores fimpli, (per Propof. I. i ) hi vero fecum trahunt totidem

gibilitatis gradibus

&

III., atque Propof. II. , ac III.

iithxc aliquanto planiora fiant, affero etiam Propofitiones fequentes.

( ter Definit. I.

O-

.
.

AP

P E

N D 1 X CONTINENS

PROPOSITIO

VI.

Radii Lucis in fe viciffim non agunt , dum per idem medium tranfeunt
ulteriorem probationem admittit.
Conflat ex nonnullis 'fuperioribus locis,

&

PROPOSITIO
Radii Lucis nullam,

dum

VII.

refringuntur, Qualitatum mutationem patiuntur.

PROPOSITIO

VIII.

Neque pojlea ex adjacente quieto medio .

Hac dux Propofitiones manifcllx funt dc facio in homogenea Luce, cujus neque
Color neque Rcfrangibilitas ullo pafto poflunt mutari live per Refraftionera live
Sed , quod attinet ad Lucem heterogeneam ,
per quiefeentis medii terminationem
quoniam ea nihil eft nifi congeries plurium generum Lucis homogenea: , cujus
quodlibet genus non magis immutatur, quam fi folum eflet , quia Radii in fe viciflim non agunt , (per Propof VI. , ) fcquitur , quod congeries ipfa nullam mutationem pati poflit.
Duas tftas Propofitiones melius evincere fingillatim licet experimentis nimis lon.

gis,

quam qux

hic deferibantur

PROPOSITIO

IX.

Nullus homogeneus Color Refra Ilione potefl e Luce excudi , qui antea permijUa in
ea non fuerit .
Siquidem ( per Propof. VII. ,
VIII. , ) Refraflione Radiorum qualitates non
immutantur , fed folummodo dillociantur , ope diverfac Refrangibilitatis , illi , qui

&

diverfis qualitatibus prxditi funt

PROPOSITIO

X.

Lux eft congeries conflans ex indefinita homogcnrorum Colorum -varietate

Conflat ex Propofitionibus I., III.,
IX.
Hinc eft , quod homogencos Colores etiam primigenios appellavi.
Et hacc quidem de Coloribus dila fint fatis
Libuit N. innuere , quod Radiorum aberrationes , ortae ab inaequalibus eorum Refrangibilitatibus, neque tanta: funt, neque adeo vitris damnofx, quantum velle videor ut credantur efte, dum concava Specula , tanquam unicas perficiendorum Telefcopiorum fpes propono . Sed calamum arripere dignetur ,
conferre aberrationes
genitas a vitro cum iis, quae generantur a fpeculo Radios ad idem, ac vitrum , intervallum colligente ; atque perfpiciet quam hallucinatus fit ,
quod extra retiam
rationem , ( ut arbitratur , ) non fum divagatus , cum Reflexiones Rcfraftionibus
antetuli . Difficultates , quas ofiendi ait , dum rem atlu perficere volumus
novi
,
fummas eas efle ,
rationibus , quibus negotium hoc tentatum fuit , inextricabile
puto . Sed eft alia ratio , quam fuperius innui ,
qua a verifimili non alienum
rcor polle in majoribus Telelcopiis confici , qux ipie in minoribus perfeci , fed
non fine diligentia majore,
cura atque arte fubtiiiore, quam qux vulgo lolcant
Solis

&

&

&

&

&

&

adhiberi

XC E R PT A EX TRANS. PH1L

5*

ARTIC. XXII.
FRANCISCI LINI
DoBiJJimi Viri Epiflola ad Amicum Londini degentem , aua continentur nonnulla
Coloribus
Animadvcrfiones in Ifaaci Nevytoni Theoriam de Luce
nuper editum in his TraElatibus.

&

Tranf. Phil. 15. Mcnf. Jan. An.

61!

Num.no.

pag. 217.

HONORATE DOMINE.

CUm

noverim te fempcr humane accipere ejufmodi naturz fcripta , quale hoc

eft , a' quocunque demum veniant, me non male fa&urum arbitror, fi, quantibi non
notus , narravero , quod , cum nuper philofophicas Traniaftiones
pervolverem , ut perfpicerem fiquid in iis reperire polfem , quod faceret ad commentatiunculam quandam de Optica , qux mihi prz manibus efi , incidi in Epifiolam

quam

Ifaaci

Newtoni Mathcmatum

Profe (foris in Univerfitatc Cantabrigienfi

in

qua

lo-

uitur de experimento , quod fecit per exiguum foramen admittens in oblcurum

Lucis Radium , qui per vitreum Prifma tranlmeans ,
ad oppofitum
parietem perveniens , ibi pingit Speclrum diverfis Coloribus variegatum , Sc cujus
longitudo multo latitudine major eft ; cum tamen , fecundum receptas Refraflionum leges , potius formam Circularem alfumcre debuilfct . Quo experimento innixus , viriolas reputat has vulgares Refraflionum leges , novamque fuam Lucis
Theoriam conftituit diverfis Radiis diverfam Refrangibilitatcm tribuens , nulla habita ad Angulum Incidentix ratione &c.
Equidem, Domine , nullum mihi reftat dubium de hifce , qux Dofliflimus Auor affirmat
ipfe , rebus eodem palo difpofitis , obfervavi diferimen illud,
quod inter Speftri colorati longitudinem
latitudinem intercedit ; fed nunquam
id perfnicere licuit quando prope Solem Coelum erat fcrcnum
a nubibus immune fed hxc inxqualitas inter longitudinem atque latitudinem tum folummodo apparebat , cum aut Sol per albam nubem translucebat , aut nonnullas proximas nu-

&

2iubiculum

&

&

Tunc autem fane mirandum non eft, fi memoratum Speflrum magis in longitudinem quam in latitudinem extendebatur
etenim fic illumi; nubes
nat* quod ad Colores attinet
fimiles erant magno cuidam Soli
& ad foramen
,
multo majorem interfedionis angulum faciebant , quam veri Radii lolares ; & id-

bes illuftrabat

&

circo totam Prifmatis longitudinem irradiare poterant ,

non exiguam dumtaxat
ejus partem
quam illuftratam videmus a veris Radiis folaribus per idem parvum
,
foramen tranfeuntibus . Idem pcrfpicimus etiam in veris Solis Radiis , cum totum
Prifma illuminant ; etenim, quamvis, ubi Coelum eft ferenum, Radii folares tranfmiffi per tenue foramen nunquam efficiant Spcflrum magis longum quam latum

quandoquidem exiguam tantummodo Prifmatts partem occupant

attamen , fi foj
ramen ita augetur ut totum Prifma a Solis Radiis illuftretur , illico dilpicies Spelongitudinem non parum latitudinem excedere ; qui excernis femper eo major
erit , quo magis Prifmatis longitudo latitudinem fuperat . Hinc deduco, quod Spectum , a doilo Autfore vifum magis longum , quam latum , eficftum non erat a

ffri

veris Radiis folaribus

ttum

fuit

quapropter

fed
,

ab iis , qui ab aliqua fulgente Luce proHucbant , ut diquod Lucis Theoria hoc experimento innixa liare non

poteft

Qux

hic difta funt hac

una egent confirmatione, mero experimento, quod quilibet

Digitized by

Google

'

54

APPENDIX CONTINENS

neque ego hac occafione periculum illud feci , fed

. ex quo illud una cum pluribus aliis experimentis ad
dignillimo experimentalis' Philofophia: Promotori Keut Spaaenfibus aquis uteretur , fefe nonnunquam
in meum Cubiculum oblcuratum ( Leodn ) reciperet, ut videret varia Lucis phaenoReflexionibus , obfervationes in illa faciens
mena effeff a diverfis Refraftionibus
qua arte fi ufus efiet Ncwtonus , cum memoratam inaequalitatem , qua differt hujus
Speffri colorati longitudo ab ejufdem latitudine , explicare conatus eft , nunquam,
opus hoc , quod perfici nequit , fufcepifTet
Supereft , honoratillime Domine , ut te certiorem facias, quod res a mente mea
prorlus aliena accideret, fi error, de quo hic verba feci, labeculam aliquam doftiflimi hujus Viri famae adfpergeret . Egomet ipfe in errorem eundem potuilTcm incidere, fi, cum primum periculum illud inflitui , Sol alba nube fuifTet involutus, ut
illi accidiflc videtur
Quapropter , tibi negotium ulterius faceflcre definens , me de.
libet

ftatim

poteft ;

inftituere

fere elapft funt triginta

Lucem

Anni

pertinentibus o flendi

nelmo Dygbxo

cum , huc profeaus

&

claro

Tihi ohfequentifTvmunv

A, D.

<5 .

Oflob. 1674.

Frattfcifcum

ARTIC.
Rcfponfia

Linum

XXIII.

ad fupericrem Epifiolam

Ibidem, pag. 219.

ittera;, quas ad me dandas cenfuifli compleftentes animadverfiones quafdam in

Nnvtoni Theoriam de Luce,
Coloribus innixam experimento illi, quo Soforamen in obfcurum Cubiculum immittitur , nulla alia
lis Radius per exiguum
refponfione videntur egere praeter hanc , quod nempe tibi libeat coofiderare Schema additum fecundae Ncwtoni refponfioni ad Patrem Pardies
pro certo habere , quod experimentum , quale ibi delincatum eft , inftitutum fuit die fereno i fc
Prifrna politum , quatn-maxime fleri potuit , prope feneftrx foramen , ita ut nullus
Luci locus fupererfet ad divaricandum ; atque quod imago colorata, hinc exorta, non
erat parallela , ( ut conjicis , ) fed ad Axem Prifmatis tranfverfa .

&

&

A R-

Digitizad-byJjtJWftgle

,
.

EXCERPTA

X T R A N$ 5

ARTIC.
Epiflola Francifci Lini

I L.

5S

XXIV.

ai Editorem data Lcodii A. D. vicefimum quintum Menfit

Februarii An. 1675.

fl.

continentibus

Epijiolam

n.

qua reponitur

refponfnnem ad
cie

litteris

editis

fub

Num.

110.

primam ejufdem Lini

Nevvtoni Theoria de

Ifaaci

Luce

&

Coloribus.

Tranf. Phil. Menf. Jan. An.

67L,

Num.

111. pag. 499.

HONORAT ISS 1 ME DOMINE.

I

litteris

redditis

mo, quod

ad

me

tantum

datis

A. D. decimum feptimum

circa Januarii finem

dies erat ierenus

prope foramen attingebat

quod imago non

ais

Menfis Decembris
mihi pro certo habendum

cum periculum initum

&

efie

mihi
,

pri-

fuerat; fecundo, quod Prifma

ita

ut nullus divaricandi locus Luci reli&us fuifTet y tertio .

( ut ego conjeceram , ) parallela erat ad Prifmatis Axem , fea
,

tranfvcrfa.

Domine, quod afiertiones ifiz , fi admittantur, omnino definiunt , quod

fuifle deceptum . Sed fi eas compare, Newtonum Icilicct a fulgida nube
primae hujus experimenti enarrationi ab ipfo Nevvtono feriptz , evidenter connon pofle , utpote frontibus adverfis pugnantes cum iis, quz in
colorata
illa narratione traduntur . Etenim ibi habetur , quod extremitates imaginis
cujus longitudo , quinquies , praterpropter ,
qua in oppofitum parietem difpiciebatur ,
latitudine maior erat , videbantur fcmtcttcularcs . Attamen iflz jemtetrcuLaret extremitates nunquam apparent die lereno , quemadmodum oflendit experientia . Hinc fequitur , quod , contra primam afTertioncm , periculum faflum non fuit dic fereho
Sed hz lemicirculares extremitates nunquam videntur , cum Prifma omnino prope
foramen pofitum cll ; quod opponitur fecunda alfertioni . Pariter nunquam difpiciuntur ; quando imago tranfverfa efl ad longitudinem Axis Prifmatis , quod direflo obverfatur tertia alfertioni . Si vero , cum res aliquo ex tribus hifce modis fc habent
imago adeo magis longa efl , quam lata , ( quod facile fieri potcll aliqoantifper
convertendo Prifma circa fuum Axem ) ut longitudo fere quinquies latitudine majr fit, tunc altera imaginis extremitas figuram induet acuti Coni live Pyramidis fimifis fiammz c Candela promananti , altera autem Coni paulo obtufioris , quarum
figurarum utraque longe abefl ut femicircularis videatur . Sed , fi imago excuditur
cum Ccelum ferenum non efl , fcd fulgentibus nubibus obduflum ,
fi
Prifma
non ponitur prope foramen, led commodo intervallo diffitum ab illo, (ut pofitum
vides in Schemate experimenti N. 84. pag. 4091. , Tranf. Phil. at pag. 31. huimaginis latera funt
jus , ) tunc hz fcmicircularcs extremitates femper apparent,
reflilinea, ad amuffim fecundum Nevvtoni delcriptionem . Neque tamen longitudo
imaginis tranfverfa efl ad Prifmatis Axem , fed parallela . Unde roanifeflo conficitur, quod neque experimentum faflum fuit die fereno , neque Prifma filum ad foramen ipfum, neque tandem imago tranfverfa : fed per fulgentem nubem y 8t imafpero te ipfum nunc faflurum ,
gine exiflcntc parallela , ( ut ego conjeceram ; )
quod optimo jure conjc&uram hanc feceram , quandoquidem tam bene cum narra*
rione convenit . Quod etiam tibi monllrabitur ab experientia , fi libeat periculum
facere , ut faflum fuit in obfcuro Cubiculo ,
obfervare diferepantiam , qtiz inter imaginem efficiam per fulgenrcm nubem ,
eam . quz fufficitur ab immediatis Solis Radiis , intereit ;
nam illam femper parallelam
extremitatibus femicircularibus definitam compcries 3 hanc vero tranfvcrfam terminatamque extremitaFateor,

dixeram

mus

flabit illas admitti

&

&

&

&

&

&

&

ti-

Digitized by

Google

&

APPENDIX CONTINENS

<6

tibus pyramidalibus
apparebit.

ut fupra ditium fuit

'

Sed & alia deducere

fam fiiifle demonftretur

quandocunquc magis

quam

longa

lata

ex eadem narratione , quibus imaginem non tranfverenim tranlverfa fuiflet , Ncwtonus in Opticis tam verfatus, admiratione captus non fuiflet, ( ut fe fuifle fellatur , ) videns ejus longitudinem tanto latitudinem fuperare quod eit phxnomenum obvium , & quod facile
Etiam locus ille , ( in quo dicit quod
per vulgares Rcfraftionum leges explicetur
in hoc experimento Refractiones Radiorum incidentium aequales erant Refraftionibus Radiorum emergentium , ) rurfus evincit quod memorata oblonga imago erat
non tranfverfa (ed parallela Nam fieri non poteft , ut imaginis tranfverfae longilicet
.

Si

tudo tanto latitudine major fit , quin illa: duae Refrafliones valde fiant inatquales
experientia confpiut computatio inita fecundum vulgares Refractionum leges ,
rantes tellantur . Quapropter immerito Ncwtonus Patrem Pardies inculat ( pag. 4091.
pag. jt. hujus) quafi hallucinatus eflet , dum duas nafce Re,
pag. jo. hujus ) pofuit .
fra&iones valde inatquales (pag. 488. Tranfatfionum ,
Siquidem Vir ille in Opticis eruditus optime perfpexit , quod die fereno tanta lonlatitudinis dilparitas accidere non pollet , nifi duae illae Refraftiones pagitudinis

&

&

TranfaCtionum

&

&

riter

&

valde difpares fierent. Hi duo loci, inquam, primo addi pollent ,

ampliofi opus eflet. Quod cum necefle non fit, te amplius
in his

re explicatione donari,
detinere defino.

ARTIC.
ISAACI
Con/iderationes in ea

XXV.

W TONI

ejux fuperius repofita fuerunt

una cum quibufdam monitis de

ratione reth injlituendorum experimentorum controverjorum

ad Editorem

mijfx

Cantabngia A. D. decimum tertium

Menfis Novembris An. 1675.

Ibidem

pag. 501.

DOMINE.

CUm

a te mihi oftenfx fuerunt fecundae Lini litterae , memini me dixifle, quod

refponfionem feribere arbitrabar negotium inutile ; quandoquidem difputatio
de ratiocinio aliquo , fed de bona fide mea in referendo experimento
futurum , qualis in mea edita Epiflola dclcriille negat
, cujus eventum
ptus elf . Hxc autem difputatio verbis dirimi nequit , fed experimento rurfus in-

non

erat

quodam
ftituto

Intelligerc nequeo quidnam Linum fefellerit ; fed fufpicor illum hoc experimentum non feciflc polfquam meam Theoriam legit , fed niti veteribus notionibus ,
quibus fe imbuerat antequam illi injeCla fuiflet aliqua cogitatio obfervandi figuram
imaginis colorati Quapropter cum rogo, ut, antequam refponfiones iteret , lemel
illua tentet , ut fibi ipfe fatisfaciat ,
quidem hoc patio .
Accipiat aliquod Prifma ,
illud ita collocet ut Axis ejus angulos reftos cum
Radiis folaribus conflituat,
in hoc fitu illud ponat , quam-maxime poterit, prope foramen, per quod Sol obfcurum Cubiculum irradiat, quod foramen Pifi craffitiem, circiter, habere debet. Deinde lente Prifma circa Axem fuum convertat,
videbit Colores moveri per oppofitum parietem , principio quidem illum locum verfus , ad quem ferretur direfta Solis linea fi Prifma abeflet , deinde vero retroverfum . Quando Colores funt ad amuflim inter hafce duas oppofitas motiones , hoc
.

&
&

&

ert.

Digitized by
r

Google

EXCERPTA EX TRANS.

PHIL.

57

quando funt quam-proximi loco, ad quem direfti Colares Radii tendunt, tunc
immotum detineat ; tunc enim Radii aequaliter ab utroque Prifmatis latere
figuram obfervet , quam
. Prifmate hunc fitum occupante , Colorum
quidem eo magis obcomperiet , non rotundam , ut contendit , fed oblongam ,
longam , quo major eft ille Prifmatis angulus , quem rcfleffentia plana comprehendunt , quoque remotior a Prifmate eft paries , in quem Colores incidunt ; Colores
autem rubeus, fiavus, viridis, cxruleus , purpureus , ordine difpofiti , ab altero figuri latere aliud verfus non tendunt , ut fecundum Lini conjefturam , fed ab una ad
alteram extremitatem; & longitudo figurae ad Prifmatis Axem parallela non eft ,
fed tranfverfa . Hoc pacto ego experimentum inftitui, quod felicem fucccfTum non
eft,

Prifma

refringuntur

&

&

nili Prifma politum fit ad foramen ipfum , aut

nili dies ferenus fit ,
,
faltem adeo prope illud , ut Solis Lux , qua per foramen transjicitur , per Prifma
etiam ita tranlmeare pofiit , ut fub rotunda forma appareat , fi papyro , ftatim ac
Prifma tranfgrelfa eft , intercipiatur .
Cum hoc periculum fecerit Linus , ulterius , quzfo , tranfire dignetur ,
illud
inftituat , quod appello experimentum Crucis . Quando enim hscc tentaverit , ( quae
cum neget, perfpicio eurti illa non tentafle, ut erant tentanda, ) arbitror quod ani-

fortietur

&

mus ejus expletus

Memini , quod

erit.

rimentis nobili

illi

, ex quo mihi copiam fecifti legendae

ea de caufa oftendi primum ex his duobus expe-

poft tres aut quatuor dies

fecundx Epiftolx a Lino Icriptx

Viro, quocum eram tum, cum tu me, ob

id i pium

vifum ve-

dum vero
Membrum

huic experimentum iftud oftenderem , venit A. H. ( Regix Sociepariter illud monftravi . Et mcminilTc potes , quod R. H.
tatis
) cui
ante hos duos aut tres annos, in litteris lefftis coram Regia Societate atque ad me
miliis , tcftimonium dixit tum pro hoc ipfo experimento quod Linus in dubium revocat, tum pro omnibus illis , qua: continentur in mea prima de Coloribus Epiftocum Lini litteras legirti in ejufdem Sola , ut de experimentis quar ipie fecerat ;
dignatus es rogare , ut harc experimenta coram Societate iteracietatis confcftu ,
rentur , R. H. de illis verba fecit tanquam de rebus in controverfiam non revoSociorum aliquis , homo
candis . Sed fi nondum coram illa fuerunt inftituta ,
Lino certus ac fidus , de iis dubitat , me ad nutum hxc experimenta oftenfurum
polliceor, ubi adeo felix ero, ut fzpius Regix Societatis confelfibus adefte poftim;
neque rem intricatam futuram fpero , fiquidem perfici poliunt , ( quanquam non
uno horulx orante . Licet , fi Litam bene , ) etiam Cubiculo non obfcuro ,
nus ea negare pergit , optarem ut fierent antequam opportunitas ferat ut apud eos
fim
nifti ;

&

&

&

&

A R T

XXVI.

Excerptum ex Epiflola Gafcoinii ex Lini nuper mortui Difcipulis ad Editorem

A. D. decimum quintum Menfis Decembris An. 1675. Leodii , in
qua continentur fequentia verba , ad qua fpeclare videtur
fequens Nevvtoni Epiflola , quocum fuerunt
communicata .

Aestu

Ibidem, pag. 503. marg.

Aspius experimentum memoratum tentavit Linus , (nuper mortuus ,)& plurcs ad
non xgre oftendit omnibus illis , qui , aut forte
illud videndum appellavit ,
in ejus Cubiculum venerunt dum illud conficeret , aut vel minimum illius perfpiciendi defiderium teftati funt ; ita ut, quod ad experimentum attinet, hinc Newtono , nobis inde par fit confidentia , quibus plane perfuafum eft , quod difficile ftabit Newtoni experimentum , nili forte diverfa ponendi Prifmatis ratio , aut fora-

&

Pars

II.

mi-

APPENDIX CONTINENS

J8
minis amplitudo
intercedit

aut aliqua fimi lis circunlhntia

pariat difcrimen ,

quod

inter nos

'
.

arti g

XXVII.

Exrerprum ex altem Epifhla a Ncvvtono ad Editorem data A. D. deantum

Menftt Januarii , An. 167!. , ubi de eodem argumento agitur.

Ibidem, pag. 5 jd.

EX

Gafcoinii litteris fufpican quis poflct Linum experimentum inftituiffc alia ,

ac ege, ratione ; quapropter expeti, ibo donec ab ejus Amicis facium fuerit ea

quo nuper faciendum e(Te fignificavi . Ad quod experimentum perficiendum

quod Prilnja plures' imagines miniftrar
Harum prima eft obColoribus dii ri otia , de qua verba facio ; & hyc duabus tantummodo ReAltera fit duabus Refractionibus , 8c una intercedente Reflexione; atque ea longa ell ac Colorum expers, fi anguli Prifmatis accurate funt aequales ; erit autem Coloribus prxdita , fi anguli ad Dafira refle&cntem fint inarqualrs , & quidem eo magis in ea Colores apparebunt , quo magis anguli illi fiat inaequales , fed etiam eo magis 3 rotunda figura diicedct , niG tamen anguli maxime
fint inxquales . Tertia imago conficitur unica Reflexione , & hac femper
rotunda
St Colorum exiors . Dumtaxat autem timendum efl ne per errorem Jecunda loco
premn habeatur Sed alia tamen ab alia difeerni poteft , non folum quia prima ell
,
oblonga vividifque Coloribus pila , ied etiam quia altera altero modo movetur .
Etenim , dum Prifma iemper eafdem partes verius circa fuum Axem convertitur ,
JecuneLi & tertia celeriter moventur , & iemper ad eaidem partes eunt , donec evanefeant ; prima vero lente movetur , & femper lentior fit , donec liet , deinde regreditur, & retroverfum it femper velocius , quoufque evanefear in loco illo, in quo

modo

prodtfle poterit fcire

longa

&

flexionibus obtinetur

videri

crepcr.it

Cubiculo non obfcurato , Prifma ftatuunt prope ligneam feneftram , in aperta

Luce , ita ut Axis Prifmatis rettos angulos cum lolaribus Radiis confiituitt ,
Axem fuum convolvant , fieri non poteft Quin primam imaginem conlpiciant ; qua inventa , papyrum bis aut ter in fe replicare poliunt , illamque circa meditullium perterebrare foramine lato circiter tertiam , aut tres quarponere ftatim ante Prifma , ita ut Sol per foramen hoc in
tas Pollicis partes ,
Prifma Radios fuos conjiciat ; tunc autem, Prifmatc retento
firmiter fixo in eo
Si

Solis

&

deinde Prifma circa

&

&

&

fitu in quo imaginem Itantem

immotam prsebet , fi imago direfte cadit in oppolitum parietem five papyrum a Prifmate remotam quindecim vel viginti pedibus,
vel etiam amplius , imaginem videbunt oblonga facie , cjufquc extremitatem alteram Color ruimus , alteram purpureus , meditullium autem viridis ad cxruleum
vergens occupabunt . Et fi Cubiculum , quam-maxime pullum , obfcurum reddunt aulxis obdutfis aut alio quocunque paflo , fic Colores valde confpicuos ob-

tinebunt

Harc ita fingulatim fum perfecutus, ut quicunque tandem, in cujus manibus inciPrifma, polfit nulla difficultate
labore, experimentum illud inftituere. Quod
poftquam hoc paclo confecerint Amici Lini , progredi poliunt ad illud repetendum in
obfcuro Cubiculo , cujus lignea fencllra perforata fit. Tunc mittant, quarfo , deferiptionem in qua fingulatim
pcrlpicuc narrent rationem ,qua illud exfecutj fuerunt.
Rem etiam mihi jucundam facerent, fi me docere vellent quo pafto Linus hailenus
h?c tentavit , ut , quid contra me facere poflir , animadvertam

&

derit

&

R-

EXCERPTA

X T R AN

ARTIC.
Peculiarii rtfpemfio Iliaci Nevvtoni
111. pag. 4 99. TranfaQ. , (

&

S.

I L.

XXVIII.

ad Epiflolam
pag.

Francilci Lini editam fui Num,

) de experimento pertinente

hujus

55.

ad novam doflrinam de Luce ik Coloribus

Hanc

rcfponfionem

compleBebatur Epiflola ad Editorem data Cantabrigiac

A. D. uadetrice/imum Menjis Februari An. l 6j 1

Tranf. Phil. 25. Mcnfis Mart. An. 1676.

Num.

125. pag. 53$.

EX

Lini , Epifiola , cum eam legidcm , quando tu mihi illam legendam prxbuifli
Londini , nihil aliud retinere potui , quam , in genere , Linum infieiari , qux
ego affirmaveram , quapropter nuper nihil peculiariter aut fingi lati
reponere licuit ; fed cum illius iterum pcrlcgendic facultatem in Tranfaciiombus habuerim ,
vidi quod ille tibi fuadere vult deicriptionem experimenti hujus a me fuffefiam neque cum meis editis litteris r neque cum experientia confcntire
quapropter , nequis , qui halce litteras non legerit , filentium dc hac re meum pro confeflione accipiat, non extra rem duco nonnulla ad te perferibere , quibus ad hac relpon-

deam
Ait, quod dum eum certiorem facis, quod
lum initum fuerat. Secundo, quod Prifma ita

primo,

diei erat ferenui

cum

fericu-

prope foramen attingebat , ut nullus divaricandi locus Luci reli&us fuijfet . Tertio , quod imago non parallela erat ad Prifmettit Axem, fed tranfverfa ; quod, innuam, Jt nflertiones has comparemus prima hujus
experimenti ennaratitmi a mtmet-if/o (cripta in Philofophicis Tranfadlionibus Num.
feq. hujus , ) evidenter conflabit illas adpag. 5.
80. pag. 3076 . , Tranfaft. (
mitti non poffe , utpote frontibus adverfts pugnantes cum iis , qua in illa narratione traduntur
Rationes , quibus innititur, hz lunt
Primo , quod ego dixeram , quod extemitates imaginis colorata videbantur femirircularet , id quod , dicit ille, nunquam accidit , cum res ejl aliquo ex tribus hifce modis .
Atqui id eft me , non contra memetiplum , fcd contra experientiam , in pugnam

&

&

adducere: etenim experimentum ibi delcriiiitur tamquam fucccffu gaudens, dum res
illis tribus modis fe habent ;
etiam nunc affimare pergo id eventurum effe
Alii experimentum ineant
judicium ferant.
Aflerit infuper , quod Prifma jitum ejl ad aliquod a foramine intervallum in ]themate experimenti Num. 84. pag. 4091. TranfaEl.{ 24. hujus Fig.p.Tab.ll. ). Sed, quid indemonde } Schema illud ad demonllrationem pertinet, non ad experimentum,
iirationi infervidet etiamfi hoc intervallum vicies majus, polis qm findet, quam ell
In fehematibus experimenti Num. 80. pg. $oS6.Tranf. ( 27. hujus Fig. 1. Tai. 1 ) atque Numeri' 82. pag. 3016. Tranf. 24. ( hujus Fig. 9. ab. II ) dclincatum eft prope foramen ,
latis prope in Schemate Num. 82. pag. 4061. Tranf. ( 12. hujus Fig. 5.
ab. II.
Sed Lino placet Oculos occludere hifce Figuris ,
eligere Figuram dcmonflra-

omnibus

&

&

&

&

&

& quidem Figuram, a qua foramen prorfum abeft Etenim Schema Num.
non
( Vide Figuram 7. T ab. II. ) ejufccmodi di , & in eo tantum
Radiorum intervallum ad G L , ut foramen , fi delineatum edet , ibi poni non
potuidet, & eos tamen comprehendere. Sed fi (latuere volumus foramen ad at, ub:
Radii fefe dcculTant; nihil tamen inde conficietur, quandoquidem intervallum x G,
five x L eft , circiter , dimidiata latitudo lateris Prifmatis
quod , opi.
tionis,

84. pag. 4091.

eft

(LAC)

nor

>

non xquat viccfimam partem

quiritur

intervalli

quod fecundum

ejus conjeiluram re-

quod alia deducere licet ex eadem narratione

,
tranfvcrjam Juijfe dtmonflretur . Si etenim tranfverfa fuijfet ,
Tertio addit

quibat imaginem non

Nevvtonus in Optici*

tam

Digitized by

Google

APPENDIX CONTINENS

6o

tam

ver/alus admiratione captus non fuijfct , ( ut fe fuiffe tefiatur ) videns ejus longitudinem tanto latitudinem fuperarc ; q uod ejl phanomenum obvium ,
quod facile fer
vulgares RefraElionum Leges explicetur
Sed c contra, potius dici poteft , quod , fi
imago parallela fuiffet , nunquam admiratione captus cffern , illam videns tanto
magis longam quam latam ; efi enim pharnomenum maxime obvium ,
nulla indigens explicatione . Etenim illi , qui communi fenfu non carent perfpicientes totum Prifma , aut fere totum Radiis illufiratum , nonne expeflabunt in pariete Lucem eadem praeditam figura oblonga , quam habet dum e Prifmate egreditur ? Itaque Linus , dum ratiocinium Tuum confirmare vult me dicens in Opticis valde peSed , quoniam dicit Longitudinem imaginis me nulla admiraritum, illud defiruit
tione afficere debuiffe , fi imago fuiffet tranfverfa , cum id fit valde obvium ,
quod facile per vulgatas RefraElionum leges explicetur. Age, quilibet fumat experimentum integrum , quale a me traditum fuit , hac videlicet Lege , ut RefraEliones ad utrunauc Prifmatis latus fint aquales ,
inter fe conciliare tentet illud
vulgatas Refra&ionum leges Contra hoc fieri non polle inveniet a me demonfiratum fuifie
in mea ad Patrem Pardies relponfione Num. 84. pag. 4091. Tranl.
Denique objicit, quod locus ille , in quo dico quod in hoc experimento RefraEliones
Radiorum emergentium aquales erant Refractionibus Radiorum incidentium , Num. lio.
pag. 2. hujus , ) rurfus evincit imaginem oblongam fuifie
Pg- 377- Tranf. , (
parallelam
Veruntamen hxc ipfa aflertio fatis probat me contrarium intcllexiffc,
quia efi valde a propofito aliena, cum accipitur de imagine parallela,
valde necefTaria,cum de tranfverfa. Quapropter qui fubjicit de Patre Pardies , omittere poterat , prjiertim cum dotlus ille Vir orationem meam de tranfverfa imagine intellexerit ,
meis refponfionibus acquieverit.
Hnclenus ad Lini Epiftolam refpondi
Nunc , ut ejufccmodi fufpiciones ab ejus
Amicis auferam , fi illis non fufficit mea mei fententix declaratio, afferam nonnullos alios locos ex meis litteris , quibus cognofcere poffint , quomodo qui dixi
de farpius memoratis tribus hifce circumflanti is , ab initio fuiffent intelligenda.
Quod ad Diem pertinet , ubique aperte dixi , quod experimentum facium fuerat
in Luce folari,
Num. 80. pag. 3077. Tranf. (
pag. 2. hujus , ) quod imaginis latitudo , juxta menfuram , Solis Diametro refpondebat . Sed , quia me falfum
e(Tc contenditur, rogo quomodo experimentum . quale narratum efi ubi illud voco
Experimentum Crucis , perfici poffit die nubilo . Si enim experimentum Crucis , ( cui
totus innitor , ) faftum fuifie nequit die nubilo , extra rem efi de die nubilo verba
facere in primo experimento, quod tantummodo ad hoc introducit. Quo fi contenti non funt, confulant
Tranlailiones Philofophicas Num. 83. pag. 4CI0. , (
pag.
313. hujus, ). Ibi etenim dico quomodo, Lente ad Pritma applicata , rctlilinex extremitates oblonga' imaginis fiant magis dillintlx, quam cum Lens adhibita non fuerat
Quod accidere nequit , cum adefl fulgens Lini nubes
Ventamus ad Prifmatis pofitionem. Tibi dixi, Num. 80. pag. 307(5. Tranf., (
pag. 1. hujus, ) quod ego Lucem in obfcurum Cubiculum mgredientem Prijmate excepi,
pa. 3085. Tranf. , ( at pag. 5. hujus , ) quod lignea feneftra foramine terebratur , ty huic foramini aptatur Prjjma ; atque pagina proxima , quod
reprafentat Prijma prope foramen F lignea feneftra E
juxta hic prope foramen in
Figura delineatum perfpicitur . Pariter pag. 3077. Tranf. , (
pag. 1. hujus , )
dico quod imago a foramine vel Prifmate difiabat viginti duobus pedibus ; quod in
idem recidit ac fi dixiflem Prifma, ( puta, Prifmatis latus foramini propinquius, )
a^jue diftare ab Imagine ac foramen ipfum,
idcirco Prifma
foramen cflequamproxima
Et pag. 3078. Tranf. , (
pag. 2. hujus , ) ubi pro lignea fenellra
adhibeo aflerem folutum , te moneo exprefiis verbis , quod n fierem collocavi flatim
Omnes hi loci in ipfa mea prima Epifiola de Coloribus agente legunfojl Prijma
tur. Quis igitur credere poflet, quod aliquis, qui lianc Epiflolam legerit, fufpicaretur me Prilma pofuific ad aliquod notabile a foramine intervallum , nedum ad tantum, quantum Linus fupponit.

&

&

&

&

&

&

&

&

&m

&

&

&

&

ABC

G &

&

&

&

&

Nunc

,.
,

EXCERPTA

X T R A N S.

HI

61

L.

Nunc de imaignir fofitione loquamur Ea reprefentatur tranfvcrfa ad Prifmatis

Axem in Figuris pertinentibus aa Numeros 80. 8^;. & 85. & Num. 88. pag. 5095.
.

&

pag. 30. hujus , ) ubi utor duobus Prifmatibus fe deculTantibus , dico

Tranf. , (
verbis imaginem ad utrumque rranfverfara fuiflTe angulo quinque
tibi totidem
pag. 280.
quadraginta graduum. Item computatio Num. 80. pag. 3077. Tranf.,
Sed neque mea: de
Sc feq. hujus , ) intclligi nequit , nifi imago parallela fingatur
diverla Refrangibil itate notiones alio patio poliunt intclligi . Etenim in Lini fupDofitione Radii , qui tendunt ad duas imaginis extremitates , aequaliter funt refrafti
rubeus,
juxta
meam
delcriptionem
alterum
fpertat,
imaginis
ex,
Quod ad Colores
tremum occupat , alterum vero caeruleus , quod locum habere nequit nifi in tranf-

&

(&

verfa imagine

Tranf.

demonllrari potell cx iis , qux narro Num. 80. pag.

hujus , ) de oblonga imagine, qux in orbicularem muqux explanantur in Num. 83. pag.
hxc non poliunt evenire in parallela
fi ad hxc Linut animum
advertilfet , nunquam in hanc

Quod etiam

&

Pag.
tatur contraria fecundi Prifmatis Refrartione,
40^1. Tranf. , ( at pag. 17. hujus , ) .
30716.

1.

Nam

Lini imagine : quapropter

cogitationem lapfus ellet.

&

circumflandas in apricum profeHxc ,

,
, ad tres memoratas
harum lingulas eviciflc fatis ell ad fcrupulos omnes eruendos . Itaque
rendas,,
Lini Amici nullum locum habent verendi , ne monita , qux nuper iis mili de radiverfa
(int
ab
iis
qux
iplc
ab initio fecutus fum , neque
ineundi,
periculi
tione
,
de ulla re folliciti debent e(Te , quam de experimento rede conficiendo . Attamen
quoniam Gajcoinio libuit inlinuare me mihi non fatis conllare dum viam intlituenqux de hac re dixi , in certa
monllro,
moleitum.non
ducam
omnia
experimenti
di
,
indicare ubi unumquodque caput reperire liceat
capita dillribuere ,
fexaginta graPrimo , de Prifmate habente angulum fexaginta , aut quinque
Num.
Tranf.
pag.
pag. 1. hujus , ) te
agitur
80.
circiter,
>377.
,
duum,
, (
30816. Tranf. ( at 6. hujus . ) Si angulus elfct fexaginta trium , circiter , graduum
pag.
ufum
dico
Num.
Prifmate,
quo
me
80.
pag.
1.
hujus, )
ut illo
3077. , (
omnia comperirentur ad amuflim fuccedcre fecundum deferiptionem a me ibi traditam. Si vero elfct major vel minor, vcluti triginta , quadraginta, quinquaginta ,
Rcfrailiones
effent
proportionaliter
majores
minores-,
graduum
vel
feptuaginta
aut
,
idcirco imago longior vel brevior . Si Prifma foret , quam-proxime , xqui laterum , ( qualia pafiim e(Te reor in omnibus regionibus, ut in Britannia, ) maximus
angulus adhibendus ell . Sed cavendum , ut ita difponatur Prifma , ut Refrail icnes
nonnulfiant a duobus Planis maximum angulum hunc comprehendentibus .
la, qux funt in Lini epi(lola ? confidero , fere eo ducor, ut fufpicer illum in hoc
en-afic , quod crediderit imaginem xque longam exorituram ex parva Refractione ,
atque cx magna ; fed cum hic error tantus lit , ut in Virum tn Opticis verfatum
cecidifTe credi non polfit , nihil affirmo , ted hxc tantummodo Gjfeoimo indico , ui
omnia ponderare poITit
Secundo , hoc Prifmate parato , ita locandum ell , ut ejus Axis reftos angulos
cum Radiis conllituat, Num. 84. pag. 4091. lin. 18. 19. Tranf., ( fed pag. 20. hujus). Exiguus error arca hoc , effertum , quod Senfibus nolci polfit , non imarbitror

fufficiunt

&

&

&

&

&

&

Dum

mutat

Tertio , Prifma fic aptari debet , ut Refrafliones , qux a duobus ejus lateribus
pag. 1. hujus ) id quomodo
fiunt , (int xquales , Num. 80. pag. J077. JTranf. (
immotum illud tiexpedite fieri polfit convertendo Prifma circa Arum Axem ,
flcndo , quando imaginem inter duas contrarias motiones (lare conlpicts, tum explicatur in ultimis meis deferiptionibus, tum innuitur in anteriori Numero 80. pag.
3077. Hn. 34. 35. 36. Trani. (& pag. 2. hujus). In hoc etiam fi parvus error accideret , nocere non pollet
Quarto, foraminis diametrum (latui quartx pollicis partis , Num. 80. pag. 3077.
Tranf. , ( ac pag. r. hujus , ) prope quod pofui Prifma , Sc etiam adeo prope ut
Veruntamcn hxc omnia follicitc Sc religiole fervare nicflet contiguum ( ibidem )

&

&

hil

APPENDIX CONTINENS

6r

&

Foramen potcft efTe alicujus alterius amplitudinis ,

eft nccefTc
Prifma ad
aliquod a foramine intervallum , dummodo res ita fint difpofitz , ut Lux fub rotunda figura confpiciatur , fi , ftatim ac a Prifmate egreditur, ad reJo6 angulos intercipiatur. Sed, neque dies elt anxie deligendus. Clariflimus quifque optimus e (i ;
fed fi qua nubes adeflet, non inde multum detrimenti acciperet experimentum , dummodo Sol difiinfle per nubem eluceret.
Hifce hoc paclo dif politis , Lux refrada ad redos angulos incidens in parietem
vel papyrum ad viginti pedum intervallum a Prifmate, aut amplius , oblongam habebit faciem, eritque ad Axem Pr i (matis tranfverfa , ejufquc extremitatem alteram
hil

Color rubeus , alteram vero purpureus tenebunt

( plus aut minus pro Refradionis quantitate ,

atque

illius

longitudo

quinquies

) latitudine major erit , latera cjulextremitates confufx , fed qux femicirculares videantur.
erunt redilinea,
Quapropter fpero futurum , ut Lini Amici non diutius in incongruis cogitationibus hxreant, led experimentum tenteut , ut Gafcoinius eft pollicitus. Atque, cum
ubi Gafcoinius dicat , quod , quoniam experimentum ipjum ejl infolitum
admiranquoniam , praterea , ducit ad nova Optices principia , qux communibus atque
dum ,
receptis [unt aehxrfa , difficile erit de illius veritate perfundere , donec omnibus ita ftt manifeflum , ut pudor fis illud inficias ire : fi hoc experimentum tam infolitum exillimat , potelf habere privilegium reddendi id adeo manitefium , ut pudor fit illud
inficias ire. Etenim audeo affirmare, nullum, poli ejus tciliinonium , de eo dubitaturum . Neque dubito , quin ad experunentum hoc perficiendum perveniat ; efl cnim tam planum atque facile, ut mente comple&i nequeam quam viam inierit Li-

&

dem

&

&

nus , ut aberraret
Dat. Cantalrigix ad diem vicefimum

nonum Menfis

ARTIC
Epifiola data Leodii

pertinens

Februarii, Anti. 167 L.

XXIX-

ad Nevvtoni experimentum de Speflro colorato,

Theoriam de Luce & Coloribus .

continetis nonnullas exceptiones tu! ejus

Tranf. Philof. 25. Menf. Sept. An. 1676.

Num.

128. pag. 6 g 2.

HONORAT 1 SS IME DOMINE.

C Um

Gafcoinius

acceptis humanilfimis litteris tuis datis A.

D. duodevicefimuirr

Menfis Januarii , cum novis Nevvtoni monitis , careret commodis ad experimentum fecundum memorata monita conficiendum neceflariis , me rogavit ut quod

Quibus adduftus plura tentamina confeci , de quorum exitu te

monitum volo-, hifquc fubdam nonnullas exceptiones experimentis innixas in Nevvtoni
Theoriam de Luce
Coloribus

illi

deelf fupplcrem

&

Mei Prifmatis angulus verticalis erat fexaginta graduum ; paries , in quem incidebar coloratum Spc&rum , a feneftra diftabat oflodecirn , circiter, pedibus ; diameter foraminis, quo lignea fcnelfra terebrata erat, non multum aberat a pollicis quadrante, eamque diametrum, cum ufus fuit, ad medietatem ufque redegi, fed eventus , quod ad maximum experimenti momentum fpccfat , lemper idem fuit. Utrumque Prilmatis latus, quantum quidem efficere potui, Rcfraffioncs xquales p rabebat
qux idcirco erant graduum oflo ibo quadraginta cum quadraginta minutis, computata
refraffiva vitri facultate fecundum rationem finuum ut z. ad 3. Prilnu a teneltix
foramine remotum erat intervallo , circiter , duorum pollicum ; Cubiculum autem
xque erat oblcurum ac nox obfcuriffima , cum fcilicct feneilrx foramen erat obfirutlum
Quod ad meorum tentaminum exitum pertinet ; femper comperi longitudinem
tma-

Digitized by

Google

,,

EXCERPTA EX TRANS.

HI

L.

imaginis colorati ( tranfverfi ad Prifmatis Axem ) admodum ejus latitudine majorem , quotiefeunque fereno dic periculum aggreffus fum cum vero aliqua nubes fulgida fuit prope Solem , aliquando confpcxi imaginem ad amulTim , qualem Linus
libi defcripferat , videlicet magis latam quam longam, prifertim cum inter Prifma
foramen intervallum magnum intercedebat ; quod experimetum cum receptis
quoque Refraflionum legibus conciliari polfe non inficiabitur , puto , Newtonus .
:

&

fct lane , facile inter fe conciliari poliunt , tum duorum horum aoflorum Virorum
Veritas ; quandoquidem pro longitudine
obfervationes , cum obfervationes illi
imaginis ( ad Prifmatis Axem tranfverfi ) quando diei facies ell perquam ferena ,
dumtaxat pugnat Newtonus ; Linus autem folummodo contendit majorem efle ejufdem imaginis, ad eundem Axem paralleli, latitudinem , cum fulgida nubes Solem
obducit . Veruntamcn . quoti attinet ad ea , qui , pnterea , tradidit Newtonus
oppugnavit Linus , ici licet , quod imaginis Coloribus diflinflx longitudo quinquies
latitudinis diametrum compleflebatur ; ego quidem nunquam diferepantiam illam
triplo diametri majorem inveni , aut , plurimum , triplo cum dimidio dum Refractiones ab utroque Prifmatis latere iquales conficiebantur . Hactenus de rebus

&

&

Fafli
Veniamus nunc ad
feriem acutiflimarum

&

Newtoni Theoriam de Luce

Coloribus
Fateor pulchram
fponte fluentium illationum ab eo contextam mini fuilfe
fua feripta legi , firmum indicium pro novi fui Doftrini veritate ,
fimilem illationum feriem obfervalfem in naturalibus veritatibus invedigandis. Sed, quoniam hadenus non attigit nonnulla experimenta ad Refractionum
negotium pertinentia, arbitrabar eorum profecutionem futuram valde utilem ad meEtenim , prout novi huic Theorii
lius hujus alfcrtionis veritatem detegendam
vel confentanea vel adverfa comperiuntur, aut valde illam confirmare, aut prorfus
delituere debent . En autem experimenta , qui ad hoc delegeram

&

dum primo
cum antea

I.

Cum

formam rerum Microfcopio perlpedarum ( (eu popunflum fere indivifibile redigi

ninc arguebam duo
alterum coccineum, alterum purpureum, debere , fi juxta
perexigua frulla ferica
ponerentur, valde iniqualiter difiinCta apparere in Microfcopio, fecundum Newtoni Theoriam
fiquidem difpar Radiorum inde manantium Refrangibilitas efficere debet ut Radii aut fnecies coccinei Coloris occupent Retinam in ipfo violaceorum
Radiorum Foco politam, & ideo ut non parum confufc videatur primum frudum,
Attacum unum & idem coccinei frulti punflum plures Retini nervos percellat
men, quamvis fipius periculum iteraverim, nullam, quod ad hoc fpcflat , diferepanfipius animadvertilTem

tius ipfms Microfcopii

) in

tiam obfervare mihi

licuit

II.

Secundum experimentum

in

aqua

feci

Sumpfi regulam ineam

cui plura feri-

ca fruda

rubea , flava , viridia , cxrulca , atque purpurea illigavi , ac deinde ea

,
polui in imo quadrato vafe aqux pleno , a quo pollea recedi , ita ut neque regulam neque frulta Coloribus imbuta videre polfem, nili ope Radiorum refraflorum .
Jam , intelligebam me , fi Newtoni doflrina elfct vera , non vifurum omnes memoratos Colores regulamque in una eademque refla linea ; quia , diverfa diverforum Radiorum Refrangibilitas alios magis alios minus c loco movere debet . Verumtamen re ipfa , eos 111 que refla linea , ac ea , in qua viti fuiflet regula nuda
otlenderunt plura tentamina

III.

Digitiz&d by

Google

,,

APPENDIX CONTINENS

54

III.

Hoc experimentum

alteram Refraflionem addidi prima illi quam

,
ut ad reflos angulos refraftas feneorum frultorum atque regula fpecies reciperet ; quapropter , dumtaxat emergentes
fpecies Refractionem patiebantur. Sed eventus femper idem fuit ; femper ferica frutta Oculo per Prilraa relpicienti in retia linea apparuerunt

aqua minilirabat,

profecuturus

ita difpofito

meo Palmare,

IV.
Duabus hifce Refraflionibus tertiam adjunxi Species Coloribus dillinftas ita obliquato Prifmate excipiens , ut refrangerentur cum ingredientes , tum emergentes .
At res , ut antea , etiam tunc fucccffit , illis in reftam lineam difpolitis apparentibus.
Quo de experimento certior elTem, ne forte prarconcepta opinio, inde nata quod
ferica frulta in recta linea jacere noveram , Oculorum judicium perverteret , ( quod
nonnunquara cum Oculus de rerum perfpettarum intervallis judicat , accidere obfervaveram ) in Cubiculum advocavi aliquos , quorum nihil hoc intererat quique
prorfus ignorabant ubi fpeclaret experimentum illud ; cumque ab iis petiiflem , nonne viderent regulam
frulta lub curvz linea; facie , negaverunt

&

V.
fum Colores limplices , ( ut eos vocat Newtonus Propof. V.
hac ratione. Duas imagines coloratas ita in parietem projeci , ut coccineus unius Color ,
purpureus alterius unam eandemque retiam lineam ( Horizonti parallelam ) conficerent
Hos poltea Colores per aliud Prifma fum intuitus
quos femper jacere vidi in eadem refla ad Horizontem parallela , in qua prius illos Oculo nudo perlpexeram
Atqui , fecundum ea , qux docet Newtonus de Refrangibilitate in diverlis Radiis diverla , mihi videbatur , quod Prifmate juxta Oculum pofito magis refringi debebant Radii purpurei quam caerulei ,
quod idcirco uterque Color in eadem refla ad Horizontem parallela refpici non debebat
Deinde

& XIII.,

periclitatus

&

&

VI.
Aliud

experimentum

ginis Coloribus diltinftx

&

feci

ad detegenda

phxnomenum

Coloribus locum dedit

nonnulla pertinentia ad mirandum imaquod ingeniolx Nrwtoni Theoriy de Lu-

&

Microfcopio reflectentibus ab
a-que ac Telefcopio
aliquoties fufpicatus fuilfem non folos direftos
Solis Radios , led etiam aliam aliquam extraneam Lucem polle Sfeclrum coloratum
efficere ; me detefturum fperavi ope macularum folarium utrum vera edet illa fufpicio, eas nempe in imaginem quam jam lirpe appello, introducens Telefcopio poli
rrilma pofito. Sed, cum nonnullx fuborientes difficultates conatus meos irritos redce

eodem egregie

excogitatis

Cum

, tandem excogitavi quandam detegendi quod volebam rationem , quam quis

experimento Icquenti
Affixi papyrum valde albam, in circulum, ( cujus diameter erat unius pollicis,)
corrotundatam , mex lignea- fcneltrx , quam cum per Prilma refpiccrem , inveni
imaginem coloratam ab illa in Retina mea depictam fere omnino (imitem ei ,

derent

facilius aftu exfequeretur ; ut in

quam

Solis Radii in pariete

defcripferant , prxfertim quando Lux xqualiter erat
per totam papyrum ditfufa . Colores quidem hujus imaginis in ordinem ordini Colorum prioris contrarium erant difpoliti ; quandoquidem coccineus erat altiffimus ,
infimus autem purpureus , auanquam languidus . Sed hoc admiratione non affecit
me, qui in Oculorum dilfectionibus obfervaveram res aliter in Retina pingi, aliter
vero

Digitized by

Google

EXCERPTA
vero perfpici

ginem
fueram

Cum

hoc pafto majjis

bonam Ipem

ET

X TRANS.

quam

concepi aliquid detegendi

H I L.

65

antea , trattabilcm reddidiflem imaad ea pertinens , quae mihi propo,

&

fujpicionc non recedens firmiter Pnfma collocavi ,

( Fig.
papyrum C fuper circulum- chartaceum a b d ad fupemas ejus partes
quo facio , violaceus Color , qui prius erat in d , & coccineus
;
evanuerunt
Deinde memoratum circulum a feneftra lignea
ipfius C in Albedinem
feneftra
pofui
fubllentatum
folummodo
aperta
extremitate d;
removi, illumque in
tunc autem, me vehementer obftupelcente , omnes Colores , quos jam videbam ,
locum in Retina permutaverunt , coccineo in infimum & purpureo in altiflimum
translatis; intermedii autem Colores vii difeerni poterant. Atque hic, ut obiter ditotam
hanc
obfervationem
quod
per
digniflimum
e
fi
perfpicuc vidi
cam , notata
,
Lucem utramque , purpuream & coccineam , efTe pellucidam ; fiquidem mihi per
ambas tranfpiccre nonnulla licebat , & nominarim , turres ubi campanx appendunfeneftrx
Unde
conficitur
Colores
confpeftu
mex
holce , matur , qux funt e
,
gnam partem, oriri ex proxima Luce. Denique, rurium ita collocavi circulum papyraceum , nt dimidia ejus pars b feneftra: lignei hxrerct , reliqua vero pars a in
Quo
faClo
femicirculus
a
terminatus
apparuit
apertam Lucem verlareiur
,
, fuperrus Colore violaceo , inferius autem coccineo ; at alter iiemicirculus e contra , fuperius coccineo , inferius violaceo . Hinc lequentcs illationes conficio
Primo , quod non folum Lux , quam chartaceus circulus rcileflit , fed etiam ilcoloratam
ambiens,
multum
agit
in
imaginem
prxeipue
la, quam refledtit aer
,
quod attinet ad Colores violaceum coccincumque . Quapropter , in pofterum fortafle
uon mirum videbitur , quod Speflrum Coloribus ornatum tam longum in pariete appareat , fed tantum quod non fit latius.
poft
corpus
Solem
eflet,
maxime
fulgentius
verifimilc
Secundo , quod, fi
cft ColoUnde
res Spcflri dilpolitos futuros ordine illi, quem nunc fervant , contrario
Tertio, (equi videtur, quod ordo nunc a Coloribus fervatus nafeitur, non ab intrinfeca Rejrangibilitati proprietate , ( quod Nnytonus contendit , ) fed a fortuitis
circumftantiis
circumpolitarum
rerum
etenim,
prout
corpus poli chardc extrinfecis
;
taceum circulum erat aut eo lucidius aut obfcurius , omnes diverfi Colores fitum
'

igitur a

11.

Tab.

mea prima

II. )

iwnendam

curavi

&

permutabant

VII.
pertinens ad ea , qux docet Newtonur dc coloribus
primigeniis
ut in Propof. V. Foramen lignex feneftrx obduxi tenui lamella eburqux tamen in rubeam abiit additis tribus,
nea, quam transjiciens Lux erat flava
Hinc videtur confici , quod Lucis Flavedo non eft
quatuor , aut pluribus lamellis

Deinde periculum

infiitui

Color primigenius,

fed compofitus

ex rubeo

&c.

VIII.

Meorum experimentorum ultimum refertur ad Newttmi XII. Propofitionem , in

qua reddit rationem , (ane probabilem , a fuis principiis deduflam mirandi phynomeni ab Hookio relati ; videlicet , quod duo liquores , alter violaceus
alter rubeus , quanquam quifque feorfum pellucidus eflet , cum tamen juxta ponebantur ,
evadebant opaci Hujus rei ratio eft , inquit Newtonur , quod , quoniam liquor al-

&

Radios rubeos, alter iolos cy rui eos tranfmittit, uterque fimul nullos tranfire
1
permittet.
Cypi igitur duo pocilla vitrea , quorum fundus erat levis
politus , e, irumque
alterum complevi Aqua Forti Colore arruleo faturara , alterum vero oleo ex refina terebinthina quod rubeo Colore erat infedum ;
omnia per liquorem illum
cxrulea, per hunc rubea videbantur; cum autem hos liquores juxta collocaviliera.
Pars II,
plura
Z
ter (olos

&

&

Digitized by

Google

,,
,

APPENDIX CONTINENS

66

plura per eos difcemere poteram ; attamen , fecundum Newtoni Theoriam , nihil
per illos videre debuifTem ; quandoquidem , quoniam alter folummodo rubeos , alter
lolummodo caeruleos Radios tranfmittit , uterque limili nullos tranflre finet
Exceptiones hafce experimentis innixas non male, fpero , accipiet Newtonus , quia
pariter
tantum tendunt ad profeflum naturabs fcientiae ,

&

DOMINE
Tibi obfequentilTuni
Antonii Luent.

POST-SCRIPTUM
Sub ipfa litterarum harum conclufione a Gafcoinio redditae mihi fuerunt tuae daMaii , in quibus nobis impertiri dignatus es accuratam
tae A. D. quartum Menfis
deferiptionem celebris experimenti de Spetlro colorato nuper exhibiti coram Regia
Societate . Valde jucundum fuit videre quod tentamina hujus nobilis Societatis tam
quamvis noflra in nonnullis a Nruvtonianit diconveniunt
accurate cum noflris
,
ferepent

A RT
Newtoni

I C.

XXX.

Refponfto ad fuperiorem EpiJIolam

data ad Editorem

Ibidem pag. 698.

&

illa, quas Linus oppugnaverat, vera demonflraverunt experimenta,

mihi conceduntur ; initium faciam a nova quiflione de ratione , quam imaginis longitudo habet ad latitudinem. Qu^flionem hanc novam appello , quia
in ultima fua Epiflola difeeptaverit contra tantam longitudinem ,
tamen , ut mihi quidem videtur , id faciebat , non daturus ali;
quam tranfverfam longitudinem ea minorem , quam a (Tigna veram , ( etenim in primis fuis litteris prorfus alTerit nullam elfe hujufceraodi longitudinem , ) (ed majorem vim orationi fui laturus, dum , vulgarem Opticam tuens , contra imaginem
Idcirco in mea refponfione non accurate defcripfi
tranfverfam in genere difputat
quantitatem anguli refringentis , quo periculum iteraveram ; qui tamen quantitas
neceflario fuiffet accuratiffime indicanda , C difputatio circa accuratam rationem
longitudinis ad latitudinem verfata fuiffet . Nihilominus addideram ( Num. 1x1.
pag. 56. hujus, ) quod , quo major eft angulus Prilmatis,
pag. 500. Tranfaft. ,
eo maior futura ell imaginis longitudo ad latitudinem relata ; arbitratus futurum
ut , pollquam aliquo Prifmate inveniffet imaginis ad Axem tranfverfi longitudinem
hinc faule deduceret fe , adhibendo Prifma majori angulo prxditum , imaginis longitudinem aufturum , ita ut , ulurpato angulo fatis magno , ea aequare vel etiam
niperare poffet menfuram a me alngnatam , ut rc ipfa potefl. Etenim , fi fumatur
angulus feptuaginta , aut feptuaginta quinque graduum, vel etiam paulo major, longitudo eo perduci potefl , ut non folum quinquies , fed etiam fepties , aut octies
ac ego,
aut pluries latitudinem contineat. Nihil igitur mirum , fi Lucat minorem,
longitudinem invenit, dum angulo minori periculum inflituit.
Angulus, quo ego ufus Ium, erat equidem fexaginta trium graduum cum duodehic ponitur fexaginta graduum . Difcrimen , quod inter
cim minutis , circiter ,
meum intercedit, cum fit dumtaxat trium graduum oc. duodecim
hunc angulum
mi-

Uoniam

quanquam Linus
quantam affigno

&

&

&

Digitized by

Google

EXCERPTA EX TRANS.

H I L.

67

minutorum, non fufficit ad nos conciliandos fed valde nos propinquiores faciet . Si
verum angulus hic accurate menfuratus non fuiffer , fed rotundus fexaginta graduum
numerus pofltus conjeQura , aut minus accurata menluratione , ( ut fafluin fuiffe
conjicio , eo quod ibidem affertur Refraffio Prifmatis conjeHura dimenfa per ratiout 2 ad 3 , cum experimento menfuranda erat , ) angulus ille poflet
duobus aut tribus gradibus minor quam angulus fexaginta graduum ,
etiam
fortade minor. Que omnia, fi ita effent , auferrent fere totam dilcrepantiam , que
nos disjungit.
Quidquid autem fit , certo fcio meam obfervationem fatis accuratam effe } nam
aliquoties periculum iteravi, polf recepus Antonii Luens litteras ,
lemper inveni
meas obfervationes vix ,
ne vix quidem , inter fe diferepare ,
cum iis , que
antea fcripferam, pulchre convenire. Atque, ut experientia perfpici portit , quo pallo, crefcentc angulo, crcfcant etiam imaginis longitudines, itemque , ne , fi quis
velit accurate tentare experimentum , moleftiam habeat , fibi comparandi Prifma ,
cujus angulus ad amuffim fit quantitatis a me affignati .periculum inii cum divermea tentamina defcripfi in (ubjclla Tabula , in qua prima Columna
fis angulis,
exprimit angulos duorum Prifmatuin, quibus ufus fum , quos angulos , quam-accuratiffime potui , fum dimenfus , cos applicando ad Seftoris angulum ; fecunda autem Columna refert pollicibus menfuratas longitudines imaginum a lingulis hifce
angulis confc&arum ; latitudo verum erat duorum pollicum; intervallum a Prifmaollo peduni_ cum quatuor pollicibus ;
amplitudo foraminis in lignea
te decem

nem finuum

&

e(Te

&
&

&

&

&

&

quartx

feneflra

pollicis partis .

Prifma

Primum
Anguli
Gradus

y5

Secundum

Minuta

Gradus

IO.

6O.

Anguli

Longitudines

24.
26.

Longitudines

Minuta

7'-.

54-

9'

62.

12.

6j.

4 .

,0

7 \.

f*

*f-

Percipere potes , quod imaginum longitudines , pro angulorum illas progignentium ratione, paulo majores exorti funt a fecundo Prifmate,quam a primo; cujus
rei ratio efl , quod vitrum
majorem vim re, ex quo conflabat Prifma fecundum
frafljvam habebat

Dies

tum

quibus- h?c tentamina fuerunt

quantum volqiffem

quapropter

inffituta
,

erant

fatis

poflea naflus

diem

fereni
fatis

fed

non tan-

ex animi fenten-

&

ferenum , experimenta fecundo Prifmate repetivi,

comperi longitudines imaginis a fingatis angulis geniti, fuperare eas, quas prius inveneram, quadrante pollicis, circiter; harum dimenfiones
oculis ponit fuppofita Tabella.
tia

pn

Hujus

Digitized by

Google

appendix continens

6*

Prifma Secundum
Longitudines

Anguli

Gradus , Minuta
54 62.

12.

63.

48.

7 r*
,0

v-

II.

Hujus difcriminis ratio , puto , eft quod Lux Corii , albicantis in die fubnubifo ,
extra OculoColores, qui funt ad imaginis extremitates , languidiores diluens
hoc paflo Colorum
rum aciem ponens , aliquantulum diminuitur die (ereno ,
imaginem longiorem apparere finit ;
fimul Lux Solis vividior fit , Colorelque
fortiores reddit ,
languidos illos , qui imaginis extremitates occupant , magis
confpicuos efficit . Etenim obfervavi , quod, in diebus lubnubilis, dum Prifma immobile erat ad feneflram , imago evadebat aut paulo longior aut paulo brevior ,
prout Sol aut minus aut magis obfcurabatur a tenuibus nubibus ante ejus faciem
tranfeuntibus : imago vero decrefcebat quando nubes erat lucidior
Solis Lux

&

&

&

&

&

languidior
Hinc facile intelligitur , quod , fi Lux nubium omnino auferretur , ita
ut Sol undique tenebris circumdatus appareret, aut fi Solis Lux fortior e/Tet , quam
nunc cf! , CoTorum longitudo femper cfTet major
In omnibus his obfervationibus latitudo imaginis ad duos pollices ad nmufiim
extendebatur. Sed, cum animadvertiflem latera duorum Prilmatum a me adhibitorum non cfTe accurate plana , fed aliquantum convexa, ( hxc autem convexitas erat,
circiter, tanta quanta reperitur in utrinque convexa Lente TelefcopH fexdccim aat
duodeviginti pedum , ) fumpfi tertium Prifma , cuius latera tantum erant concava ,
quantum latera priorum erant convexa , quod reddidit imaginem latam duobus pollicibus cum triente . Anguli hujus Prifmatis ,
longitudines imaginis confcftx a
fingulis angulis videri poffunt in hac Tabella.
.

&

Longitudines

Anguli
Gradus

81

58.
S9

L.

9IO i.

62 l.
a

Nunc pcrfpicis , quod concava laterum Prifmatis figura , Radios paulifper divergentes reddens , conficit imaginis latitudinem majorem , pro longitudinis ratione ,
quam aliter edet . Quod tibi indicandum duxi , ut Lucas perpendere poffit an nun
ejus Prifma fit huic vitio obnoxium . Si habetur Prifma , cujus latera fint accurate
plana , bene adhiberi potefl ad experimenta inflituenda ; fed melius ufurpabitur rrifma , cujus latera , prxter-propter , ad mei convexitatem accedant , quia illud imaginem multo melius definitam praedabit Etenim talis laterum convexitate idem
conficitur , ac fi adhiberetur Pritma , cujus latera efTent accurate plana , &. inter
illud
foramen lignea: fencflrae collocaretur Lens objeftiva ex Tejefcopio duodevi.

&

ginti

pedum

quo rotunda

Solis

imago

diflinflius

terminata confpiceretur in paric-

Digitized by

Googte-

EXCERPTA EX TRANS.
&

te , fublato Prifmate ,
ftin&ius finita appareret

idcirco
(

. .

HI L

69

imago a Prifmate miniftrata multo di

quod ad latera ejus reililinea pertinet , ) quam

oblonga

prarfertim

aliter

Hoc unum addam , fcilicet , quod menfura complcffi debet ultimos imaginis fines a Ianguidiflimo rubeo ad cxruleum pariter languidiffimum . Etenim , in prima
Epiftola , ubi longitudinem imaginis latitudinis quintuplam flatui , longitudi*
maximam longitudinem fum
:
hafic appellavi maximam longitudinem
dimenfus, quia credidi totam illam e (Te progenitam ab immediata Solis Luce: cum
viderem Colores, ( ut fupra indicavi, ) in ipfa maxima longitudine afpeftu percipi , quando dies erat clari (fimus , id ell , quando Colaris Lux valde Lucem nubium
luperabat . Aliquando accidet , ut Lux fulgens late hinc inde extra hos Colores ab
utraque imaginis extremitate fuboriatur ; Sed nulla illius ratio habenda ell , nam
hxc Lux ad imaginem non pertinet . Si bene peraguntur hx menfurationes , totius
imaginis longitudo longitudinem reililineorum laterum una, circiter , imaginis latitudine fuperare comperietur
fingillatim explicata , viam , opinor , Lucas noftro aperient ad
Ha-c ita fufe
mea experimenti tentamina ; faltem , ita ut nulla notainter fe concilianda fua
tu digna diferepantia fuperfit .
, fi quod exiguum dilcrimen adhuc remanet ,
negotium amplius faceflere non debet , cum fint plures circumflantis , qux ad hoc
conducunt,- talia funt, tum diverfx Prilmatum figurx, tum diverlx refringendi facultates vitrorum , diverfiras diametri folaris in diverfis Anni tempeflatibus , atque
tenues errores , in quos incidere polTumus , dum lineas angulofque metimur , aut
dum Prifma ad feneftram (latuimus ; quanquam , quod ad me fpeftat , follicitc conatus fum hxc facere, quam potili, accuratilfime. Quidquid tandem fit, Lucas certo certius imaginem reperiet xque , vel etiam magis , longam , quam ego repen
11
adhibeat Prifma , cujus latera in concavitatem trita non fint , fed plana, vel,
cujus angulus refringens tanto fuperet
( quod prxflat , ) aliquantifper convexa ,
angulum Prifmatis a me ufurpati , quanto hic meus fuperat angulum Prifmatis ,
quo ha&enus Lucas experimentum tentavit;id ell , cujus angulus ad fex aut feptem
fupra (exaginta gradus alcendat , vel ( fi libet ) major fit ,
De ceteris ejus experimentis, multas illi gratias habeo, quod hxc tantx curx fint
ideo multo majores ei grailli, ut fufeipere voluerit laborem ifla perpendendi ,
tias ago , quod primus mihi miferit experimenta ad horum veritatem indagandam
plenius fibi (atisfaciet paulum immutans methotendentia . Veruntamen citius
pro quampluribus rebus , tentans dumtaxat experidum , quam fibi prxfcripfit ,
,
mentum Crucis. Non enim experimentorum numerus fed pondus refpici debet;
ubi unum fufficit , quid pluribus neceffe habemus ?
Si plura neceffaria duxilfem , plura addere potuilfem
Quandoquidem , antequam
ad Te darem primas meas litteras de Coloribus , multos labores circa pencula
fufccpcram,
librum de hoc argumento fcripferam , ubi fufe experimentorum a me
iuitorum prxeipua referuntur
evenit autem , ut inter ea fint prxeipua illorum ,
qux ad me Lucas mifit. Quod vero attinet ad experimenta enarrata in meis primis
litteris, ea tantummodo funt , qux ex hoc libro feligenda duxi
mea
nem

&

&

&

Nam

&

&

&
&

&,

&

Sed , quanquam totum meum experimentorum penu illa conficerent , non tamen
Lucas orationem luam bene fundaflet fuper hypothcG , quod me experimenta deficiunt, donec illa pauca tentavifTet . Etenim , fi ex illis aliqua demonllrativa funt,
ea neque adjutoribus indigent , neque locum relinquunt ad ulterius dilccptandum de
rebus , quas demonflravcrunt
Prxeipua res , qux examinanda venit eft inaquatis Rcfranesbilitas Lucis ; hxc autem experimento Crucis dcmonftratur. Jam fi hxc demonftr.uio bona efl, nihil opus
eft rem ipfam ulterius expendere ; fi demonlfratio bona non eft
, offendendum eft
ejus vitium . Siquidem fola ratio expendendae Propofitionis demonftratx eft expendere demonftrationem . Prius igitur expendatur noc experimentum , Sc pro vero
agnofea* Nub, So. ptg. 307*. Ttanf.

AP

7o

N D I X CONTINENS
&

poftea , (i Lucar auxilium meum defiderat ad expliagnofcatur id , quod probat ;

candas difficultates , quas putat e(Te in experimentis a fe propofitis , eo non carebit; tunc enim pauca verba , reor , explanabunt omnia . Nunc autem , fi rem ad
demonftrativum experimentum deducere deberem , initio ab hifce delumpto , utrique noftrum fic longi difputationis molclliam creare pofTem ,
, ob multitudinem
verborum , veritatem potius obruere
obtegere , quam detegere
in apertum
Etenim , fi antea , nifi poft tantas moleftias confcntire non potuimus in
ponere
faciliori experimento * in quo quidem non
rebus faSi , dum agebatur de primo
omnino confemimus ; ecquam infinitam molclliam nobis pararemus, fi nolmct ijifi
traderemus dilputatiombus, quas omne occurrens argumentum fufeitaret ;
interea, quid , in tam molefta difeeptatione de veritate fieret l Quocirca, cum via ,
quam propono, fit omnium breviftima clariffimaque , ( ne dicam, fola via ad mepeto,
nihil
nifi
ut
Lucar
atqui
bonique
confutat
fi
rogo
perducens,
ut
tam
eam
)
,
ineat , videns illum profiteri fe tantum veritatem quxrere . Quapropter nunc ei (oin genere dicam , refpondens illi litterarum fuarum parti, qui de exlummodo
perimentis agit , quod difficultates fui- exorti funt , partim , ex eo, quod aliquafcripfit,
partim,
non
perperam
acceperit
ea,
contra
ex
eo,
quod
fatenus
quz
,
lentatum,
tis caute experimenta inflituerit ; inter qux unum cit, quod , legitime
eft, poft Experimentum Crucis , omnium, qui noverim , fortiflimum ad evincendam
inequalcm Lucis Refraftioncm , quod tamen affert ad contrarium probandum
Ex ejus poftlcripto , quis nefeiens qui fala funt , credere pollet illum Regia Societatis obfervationes contra me adducere ; cum tamen in relatione hujus obfervationis, quam Tu Leodium mifilli ne verbum quidem , de accurata ratione , quam
imaginis longitudo ad ejus latitudinem habet , pro angulo Prilmatis , neque aliud
in ea contineatur, (quantum ex ultima tua Epiltola percipere potui, ) quam quod
fpctlat ad ea , de quibus tunc erat qufftio , videlicet
quod Regia Societas comperit
,
ea fuccedere ut affirmaveram . Itaque , cum Lucar eundem lucceffiim invenerit , arbitror , quod quando ait ftbi jucundiflimum ejfe quod Regii Societatis tentamina
tam pulchre cum fuis conveniant , intelligit dumtaxat , quantum cum meis conveniunt.
Et quia rurfus de hoc experimento verba facio , percupercm , quod Lucar illud
iteraret, adhibitis omnibus, quas poteft maximas , curis
pricautionibus ,
habita ratione eorum , qui de nac re in his litteris dico ; tum pervelim ut imaginis
longitudinem , latitudinem,
intervallum a Prifmate, accurate exprimeret per pedes, pollices,
pollicis partes, ut confidcrare poflim quam rationem ad Solis diametrum habeant imaginis longitudo
latitudo ; nam , fcio ejus obfervatioucm ftare non pofTe , fi angulus refringens implet fexaginta gradus, fi dies eft ferenus ,
tota Colorum longitudo menfuratur , atque fi imaginis latitudo refpondet Solis diametro; cum enim certus fim , quod obfervationes mei accurate fatli fuerunt, aegre ferrem , fi aliqua alia, experimenta vetarent ne huic primum finem feliciter im-

&

&
&

&

&

&

&

&

&

&

&

ponerem

&

&

DOMINE
POST-SCRIPTUM.

Tuus &c.

&

Oblitus pariter fueram monere , quod experimentum Crucis

alia fimilia , qua:
fieri polfunt ad Colorum naturam
invcftfgandam , inftitui debent Priftnatibus adeo
refringentibus, ut imaginum longitudo quinquies earundem latitudinem, contineat ,
potius pluries ; nam aliter experimenta minus bene fucccdcnt

&

FINIS.
IN-

-'Olgifeectuy

Gnogle'

21

INDEX OPTICA.
A.

ibid. reddentia infenfibilis

in vacuo
Boyleano . 149 varix formx
1 31
Aether condat ex particulis a fe invicem
recedere conantibus .
144
Aethereum Medium Vid. Medium Actae
reum
Aetheris raritas ,
ejus in corpora conatus
144. relidentia valde exigua planetarum motibus non obdat.
ibid.
-

motus per fpatium

Cceleratio

attra-

fag. 28. 105

fixis valde ad-

ftionis,

Acidi fpiritus corporibus

hxrent . 1 3 5 vix feparari poliunt a me<

tallis qux diiToluta tenent.

154
Acidis vaporibus abundat aer
1 33
Acidorum corporum ed attenuare St dit
folvere . ino. Sapor , unde .
137
.

aquam St
efl loco medii inter
terram .
137
Acidus fpiritus , Aluminis , Sulphuris
Vitrioli principium . 137. in vifceribus
ibid.
Terrrx abundat .

Acidum

&

Acies Cultri radios lucis inSeflit . ilU.jeq.

A8io Corporum in lumen St luminis in
Corpora . n8. 131. ad attraftionem
accedit . 1 31. mutua ed &. reciproca.
109. interjeHb intervallo . 127. i^8.
in minori didantia fortior . 127. 132.

24. 133. t?8. ex quo percipiatur intervallo . n?. in radios niDros , ex

1

intervallo , eadem aux in radios violaceos ex minori diltatia . 136

Atho mutua particularum corporum in

majori

fe invicem
153
.
>
radiorum lucis in Nervum Opti140
cum, qualis
Atluofa principia Vid. Principia aEluoJa
Atluofa Vis Corporum forfan oritur ex

Aelio

qux in
litionem ingrediuntur .
particulis lucis

eorum compo-

151
Aer calorem ignis auget . 140. condat ex
particulis a Te invicem recedere conantibus . 144. ex corporibus denfis , fermentelcendo rarefactis , producitur .
161. quoties aqua levior fit
ra1 32.
rior . 149. vaporibus acidis abundat .
136. vaporibus ponderofior .
1(a
Aerea Lamella Vid. Lamella.
Aeris denfitas vi comprimenti proportionalis. 149- cladicitas, unde. 144. 161.
motus tremulus fcintillationis fixarum
caufa . 41. pondus ebullitionem aqux
impedit . 139. productio ex corporibus
fixis . 132. lei. raritas in didantiis variis a Terra .
149. in fuperiori Atmofpharra . 144. refraCtio qualis. iQdL
refractio eadem ed aux concretorum
terredrium , habita oenfitatis ratione.

&

&

Alba

corpora fortidime

loris refieflunt

lumen cujufvis

co-

33

Alba metalla

Vid. Metalla alba

Albitudinis Tendis quando nafcatur. 53 . 3 4
Albitudo , color inter omnes medius

&ad

omnes indifferens
componi poted

59. ex
,
49. [ea. ex

univerfis in
fe y. mixtura

unum

coloribus
coloribus

coa&is condat. 51.

ed heterogenea colorum

omnium.

gi

Albo omni naturali infunt

radii

omnium

generum

& cupro poted

57

Albor auro

conciliari

00.

folaris componitur ex primaomnibus coloribus . 49. fc<j. plurium corporum , cujufnam ordinis . 100
Album corpus nigro circumdatum quomodo per prifma videatur.
60
Album remanet lumen refraflum , fi contrariis refractionibus corrigitur.
48
Albus color ex duobus primariis componi

luminis

riis

nequit

37

Albus radius

fafti tius

69. fcq.
. 133.

Alimentum plantarum St animalium

158,
Alkali fixum

Salis vel Nitri

fortius at-

trahit acidum Vitrioli , quam fuum

ipfius fpiritum.
134
Alkahzatorum corporum ed prxeipitare oc
100
incradare .
Alterna vices radiorum . Vid. Vices al-

terna

Alumen , ejufque principia.

137
Ammoniacus Sal Vid. Sal ammaniacus .
Analogia inter colores corporum naturalium, St tenuium lamellarum. 93.97.
inter colores St reflexibilitatis aut refrangibilitatis gradus . 94. inter reflexionem St refractionem. 93. 103. 113
Analyttca Methodus in phyfica Syntheticam prxcedere debet. 65. qualis ea
fit .

....

ibid.

An-

Digitized by

Google

reflexioni:, tk refractio-

nis funt in uno plano.

j
_
_
refrae u lui incidentia: , reflexionis
incidentia: xqualis eft anitionis .

&

An

gulo reflexionis
>

incidentix angulo

3.

refraftionis quando major .

3
corpora caulam inrelligentem

Animalium

agnofcunr

,.

,.

fita

. 1

6%. funt (ymmetrice difpoibiJ.

Animalium materia ex aqua

quomodo

efficiantur

108.

motus
144

caufa.
8 . annulorum magnitudo pro
craflitudine fpeculorum
divcrla . 121.
quales apparuerint radiis obliaue incidentibus . L22. feq. fub qua obliquitate
evanefeant. 124. non producuntur per
reflexionem fpeculi Metallici .
1 10

Annuli colorati quos efficit lumen tranlmiflum per guttam pluvix.

125
Apertura Telefcopiorum .

Aqua

compreflionis incapax

Oleo

104.

cum

incalcfcit

vitrioli

.
1 34. facile e140. fortius attrahitur

Animalium portet. Vid. Panes.

bullit in

Amuli

a partibus Salis , quam alix ab aliis .

maris radios cxruleos refleftit ,
1 s~8
rubros tranfmittit . 68. per auri poros

&

albi

2* diftinfti

'

videmur

nigri inter bina

eminus

2*1 fluo

Prifmata.

cominus confufi

numero videantur

Aqua

ordine exhibeant . Ki. affines funt annulis in lamella aerea inter bina vitra
oblervatis . 8x. oblique infpcCti dilatantur . ibid. alius coloris lumine reflexo , alius tranfmilfo , videntur . 83
Annuli colorati inter bina Prifmata . 72.
feq. oblique infpedti . 82. horum ra-

Aquam

&

tio.

<ji

Annuli

&

ceffive
.

ibid.

87. diametri

leries.

74. /eo. oblique in-

76T Ico, lumine tranf-

videntur coloris quam re77. per Prifma multo plures videntur quam oculo nudo . 84. feq.
quare . 1. quales videantur cum colore prifmatico vitra illuflrantur 78, feg.
horum diametri . oo. quare . fub certa obliquitate radiorum in albos
nigros le convertant .
90
Annuli colorati in lamella aquea minores
quam in aerea .
76
Annuli colorati per reflexionem fpeculi vitrei concavo-convexi . 115. affines an^ nulis inter bina vitra vius . ibid. 1
numero quinque aut fex. 1
non nifi
in certa diflantia videntur . ibid. horum colores . n6- Diametri . 1 6. per
prifma plures videntur . 1 17. quales apparuerint cum in fpeculum incidebat
color
prifmaticus . 126. 1 24. quam ra,
tionem habeant inter fe annuli diverforum colorum . 117. in ipfo fpeculo
quales faTcix videantur. 118.
earum
miflo alius

flexo

&

&

&

aere

denfior

&

140

&

converfio

132. natura
iq 8. par.

media

terras

&

oleo Vitrioli atTartari

trahuntur. is 3. pelluciditas. unde. 100
varix forma:
152
inter
terram , acidum eft loco medii . 138. fpongia cur attrahat .
tes Sale

&

do.

Aquarum marinarum

vortices ad

coelum

elati.

vtt

&

in terram

inter olea

Aqua

ordo colorum

fpefli dilatantur

gravior

planum

quoties

104.

ilillayit.

73. /e?- emergunt fuc-

colorati inter bina vitra

convexum

vacuo

unde oriantur.
no
colorati circa Solem .
125
Amuli colorati in aqux Saponaccx bulla , regulares . 80. colores , quos
quo
ibid.

Annuli

73

INDEX

7*
Anguli incidcptii

153

fortis
1

36.

argentum , non aurum , (olfcobem ferream cum calore

39. fuccetflve metalla varia

aliaque corpora dilfolvit.
153

diffolvtt

Aqua regia
gentum .

136.

aurum

folvit

non

ar-

136
faponacca bulla . Vid. Bulla .
Saponacca Spuma. Vid. Spuma.
Aquea Lamella . Vid. Lamella aquea
Aranearum tela diverfos exhibent colores
pro diverfo oculi pofitu.
07
nigri inter bina vitra, ph^
Arcus albi
.

Aqua
Aqua

num

&

&

convexum

83.

horum

ratio

90. feq.

Arcus

afferuntur

cfle/lis

phynomena

&

caufx. 62. arte reprxfentart poteft 6z.

dimenflones 64. explicatio experimen.

to comprobata .
62. 64
Arcus cxrulcus per reflexionem in Prifmate vifus

Arcus
71.
bos

66. feq.

bina Prifmata. 7*- feq.

obliquitate in annulos abeunt .
colores . ibid. in annulos alnigros degenerant. 72. 9- ho-

colorati inter

aucla

horum

&

rum numerus
diffindi ,

quare

&

diffinitio

72. eminus
72.
.
fed inverlo

cominus confufiores

90. jurfus colores

&

Digitized by

Googl

o p

ordine affumunt .
71 22
coloratos exhibet Sol per plumam
113
aut txniam nigram vifus.
Argenti vivi extraordinaria in Barometro
altitudo . ij9. particulae tenue* c volatiles . mi- regeneratio ex cinnabari
aut fublimato. \j6. varix forma;. i%z

forti

non aqua

folubile.

Arfemum ex

partibus

componitur

fixis

&

regia
,

7i
B.

Aromttntm , mira fufpenfio argenti vivi, in ejus tubo.

Bartholinus f Eraftnus ) cry (lallum Islandi-

lita

&

159. in tubis capillaribus

cineribus pleno.

in

perfecit

ficca

it

1S9- J1- eft vis

(e mutuo tendunt
15 j.
impuliu potetl effici . IS3- in exiguis
corporibus fortior . ids. <43- multorum chyuiicorum cffc&uum caufa .
153. feq. is 9. murua particularum aqux,
Sans Tartari aut Olei Vitrioli . 153. non extenditur ad magna in.

&

tervalla

161. refractionis

reflexionis

rum corporum motas

plurcs

162
_

gravitatis

virtutif-

que elcflricx &. magneticx.

AttraBionis
1

admodum

do. effectus

feq.

S9-

ganda
lunt
Attritu
talla

leges

ij

cxomplum

153:

mepigmenta quxdam colorem mu-

corpora nigre (eunt

&

veritas . 1*3.
proprietatelque
caufa indaangufti efTe pof,

quam

153. limites

.
,

fortis

exempla

feq.

cogrrofcendx

prius

ioi-.

tant .
28. LQI
Attritus refiftentix partem efficit.
148

Auditus quomodo efficiatur .

144
Aureus color
flavus funt prifmaticorum
jd
fulgentiffimi

&

Auri braftea radios

flavos refleftit

vin-

des tranfmittit-. jig. 98. partes partibus

metallorum alborum majores . too. pori aquam tranfmittere poflunt . 104. raritas

tbid.

Aurum aqua
forti

\6.

'

regia

Pars

II.

folvitur

quomodo

album appareat

non aqua

albefeat

efficere.

ibid.

machinam pneumaticam
aquam convertit in Ter)

...

colorati.

Bullx aqux faponacex craffitudo in locis

in quibus datum colorem exhibet.
90
Bullarum aquearum colores regulariter mutantur

confinii

nulla habita ratione

.

umbrarum
44

Bullula medii aere fubtilioris

Butyrum

Stibii.

t*d. idcr

&. inflexionis radiorum caufa . i*u feg.

Attractione tk. repulfiorvc reguntur mino-

AttraBiones

debetur fulphuris fubli-

Vid. Auri braBea.

Bulla aqua Saponacex annulos coloratos
regulares exhibet . 8a. Jeq. Vid. Annu-

Lunz. jd. Soli, & Stellarum impedit, quominus abeat in vapores. 140

qua corpora ad

ra-

lucis edidit

102.

ram.
BraBea auri

if i.

Attractio duritiei caufa

&

sd. ei

22

quam

matio
Boyle ( Robertus

ibid.

141;

librum Ant. de Dominis de

Bitumen .

Afcenfus aqux inter duo plana vitrea po-

Tubo

dcfcripflt
,

diis viUis

156
1

Atmofphera colores , unde

Atmo/phxra humida levior

dicam
Bartolus

volatilibus

je.

viteus

Argentum aqua

iQQ. ut

zo

JEkfia fpatia fere vacua aere

omni materia. 148.
feq.

&

St

.
Vid. Arcus Cpleflis.
Cflejhur corporum motus attractione gravitatis reguntur.
idx
Car// color , cujufnam ordinis .
100
Cali mediis dcnfis non replentur . 148.

Cfleftis arcus

f'1-

Coeruleus arcus . Vid. Arcus cfruleus .

Calor ad fluiditatem confert
148. aqux
refiflentiam vix minuit, ibid. homogenea congregat , heterogenea feparat ,
t^d. intenditur ex medii xtherei vi.

brationibus . 142. Solis , unde l 140.

trans vacuum defertur . 143. vehemens
oritur ex variorum corporum mifcck
'

54 - ftp

Calorem fervant diutius magna corpora

140

Caloris gradus in diffol titionibus , rcfpondere videtur earum celeritati.

154

Candela lumen Prifmate refradum

65
Capillamenta nervorum , folida , peliudda ,
uniformia .
i4t. 144
Capillares tubi .
tdo
Capillorum
corporum parvorum umA a
brx
.

&

Digitized by

Google

INDEX

74'

brx lumine per foraminulum admiflo,

funt jullo latiores . 127- Vid. Umbrt
imbri a
Carbo candens cur celerrime in orbem
artus circulum igneum referat . . 141
Cartefius ( Renatus ) arcus cccleftis pfijno-

mena
Cauta

explicavit

di

mtelJigentis neceflitas

164

&

candentis
metallorum fuforum colores, ioi. mutato oculi politu
mutantur-.
83

Chalybis

Cbaos rdert Salis particula

Chmta alba eidem lumini expolita

obliquitate diverfa
ret

...

....

omni radiorum genere

43.

album oblique

excipiens

TuB

appa-

diverti coloris

lullrata, alba videtur. 40. feq.

s7

col-

radium

colorata vi-

detur.

so. tz

Charte albor cujufnam ordinis .

100
Charta bicoloris per Prjfma-vifx fpecies
Tajeq. i7i radiis per lentem tranfmiffis depirta imago.
8./rj.
Cbymicorum eJfeBuum multorum caufa attrartio .
138
Cinerei colores compotiti . 40. feq.
57
Cineres aquam attrahunt , fed minus fortiter

quam vitrum.

Cinnabaris

uSq
155

Circuli chartacei per colores Prifmaticos 1P

luminati experimentum.
17
Vid. Anmsli colorati
apparet cum carbo candens in orbem celerrime verfatur. 521

Circuli colorati
Circulus igneus

2P,

Coharnasa

marmorum

politorum

IS9.

s6r.

Coharentie caufa

lis. 42. luminis homogenei

immuta,
4J. feq. manus, in fiindo maris.
66. primarius , homogeneus , fimplex .
bilis.

2. Prifmaticus , non eft perferte homogeneus iq. d quilibet poteft fieri exJ.
terior in confinibus lucis
umbra: .
42. radiis proprie loquendo tribui non
.

&

debet.

46

atmofphxrx, unde. 28. bullarum

aquearum regulariter difpofiti. 79 .feq.
bullarum aquearum regulariter mutan-

Colores

tur nulla

Coloratis luminibus permixtis,

album

ra-

dium efficere . <48. feq. pulveribus permixtis, colorem leucophxum efficere .

Color alius reflertitur , alius transmittitur
a quibufdam corporibus . <48. binarum

lamellarum ad

mutuo appofitarum
heterogeneus . 2. com-

fc
,

pofitus languidior

homogeneo.

43. fu-

habita

ratione

confinii

um-

brarum
44. compofiti , dantur nulli
homogeneolimilcs . 42- corporum naturalium non homogenei. g. corporum
.

naturalium Prifmaticis inferiores.

12.
corporum naturalium , unde . dj. feq.
6q. feq. 9S. feq. cq. diverti e;ufdem
chartae, eidem lumini , fub obliquitate
diverla expofitx. 43. ex liquorum permixtione oriundi
qS. ex oculi pretfu
cur videantur. 57. 140. imaginis pone
Prifma
imaginis , Prifmaticx ,
12.
quodnam fpatium occupent . $6. feq.
in chalybe candente
metallis futis.
.

&

in corporibus albis St pelluPrilma . 84.

quareflexi2: 2*x IO- fq. inter ,
bilitatem ac refrangibilitatem mutuus
eft refponfus . g4- lamellx denfioris ,
100.

83.

cidis videntur per

re

&

medio
principium artuofum

158.
Colorata caryota partes habent 81 poros
mediocris magmtudinis .
22
Colorata videt objerta oculus colore imbutus.
6
Colorata fimbria Vid. Fimbria.
Colorati annuli . Vid. annuh colorati.
Colorati arcus. Vid. Arcus colorati.

90. compolitus

fcus aut lcucophxus Soli expofitus albus videtur. J 6. in objcftis, quid fit.
in radiis . sbid. in Icnlbrio , rbid.
fiquoris pellucidi variat cum ejus craffitudine. 66. luminis heterogenei, qua4<$.

circumdatx ,

rariori

&

floridiores

79. feq. lamellarum pellucidarum unde

14V feq. 110. feq. laminarum cratfa-

rum pellucidarum

8c politarum
1 14.
homogenei refpondent ,

luminis
gradibus refrangibilitatis

feq.

rum corporum cujufnam

,

99. feq.

non oriuntur ex

brx confiniis. 41.

novis

feq.

modificationibus

diL feq.

omnes

43.

multo-

fint ordinis.

lucis

St

um-

non oriuntur ex
lucis

41.

feq.

confufi in albitudinem

abeunt. 33. 54. omnes

tiib

feptemfpe-

prxcipuis comprehenduntur . 4Somnes , funt vel fimpliccs , vel compofiti . 38. feq. phantaftici , quales . 50.
Prifmatici bini confufi, per Prifma ieparati cernuntur . ij. Prifmatici in circulos chartaceos incidentes ,& per Pril-

ciebus

ma

vifi

qualia phaenomena exhibeant

18.

Digitized by

Google

0 P
,

qui fint

iJS.

quorumdam corporum, ex

ma

45

Colorifica radiorum qualitates. 46. congeimmutabiles. 59. 63. feq.

niti funt

tur ex particulis duris . iy;. omnia

vel dura funt vel durefeere poliunt

&

fui

nec

illius

Coloris diverfi

lumina diverlos habent

gradus

frangibilitatis

re-

loris

7. fca. 12, 16. 17.

beat

qui ne1^6. 161

toq..

refrangibilitate

unde

Myopibus

tur.

&

fenibus utilia

&

caufa

cll

colorum eorumdem

iad

Ctinnem .

Crpflallut Islandira deferibitur. t4S. ejus

mira refringendi radios proprietas . 146.
una poil alteram quomodo radios rcfringat . 146. 147, Hugemi explicatio

queunt . 152. in lumine prtfmati-

datos colotes retranlntittunt , determina-

87. liquoris pellucidi, ejus

66. particularum cor.

Cryfiallifatio Salium cx attractione. rxS

Cryfiallus de rupe geminam habet reffi-

(u

Vid. Halones
Corpora cujus vis coloris , in lumine I10mogeneo, ejufdem cum illo coloris videntur . 45.
lumen in fc mutuo con-

vel

8y feq.

qui
,

colorem mutat

porum

25
6

lamellarum

ficCtunt

tubulata cur imperfecta .

29
Converfioncs corporum , aliarum in alia
i;?, in quo conGllant .
163

verti

Vis refrin-

aquei, in locis ubi datum colorem exnibet , rcfleCtendo vel

tranfmittendo . 8g. lamell* aerei datos colores exhibentis
73. feq. 79 - 87,
lamelli aquei datos colpres exhibentis . 82. 8^ lamelli cujufvis , caufa cit
cur radios vel tranfmittat , vel refleCtat

Ccnfu/io vilus refrafli oritur ex diverfa ra-

CTy

22;

&

&

Corona

Crafjttudo bulli

eadem

unde

caufi. 42 /!

diorum

1 63
,

2
qualem fpeciem ha-

terrejlrittm refraCtio

Confufus vilus

confiflant.

gens.

qua; acris, habito denGtatis refpecfu .

IC7 .
Conditiones requifitx, ut fuccedant experimenta de luce
coloribus
umbrx non funt colorum
Confinia lucis

Confpicilla

Corpus coloratum , in lumine homogeneo.

lumine prifmatico.
66
4S. 6%.
Coru/cationes metallici.
r S4
Craffitudmcs lameliarum diverforum mediorum qui eofdem colores exhibent ,

%6. feq.

Concretorum

quo

Corporum partes. Vid. Partes.

Coctorum vis rejrailrja . Vid.

5. feries in annulis co.

8 o. 1 14. &. quare. 87.
loratis. 72.
theoria cfl Mathematica .
varietas
ex compofitionc luminum orttur.
45
Comet x. vid. Plancta.

2*

cur pellucida

poflint corpora,

6j. 97 feq.

feq. 63. 24. feq. <Q. io8. colores non

prorlus homogenet
2, ISt conllitutio.
104. 1 6\.

fulgentilUmus

tenuillima

Corporum naturalium colores

&

qux

65.

t^2. &. in

&

Cumpofitut color

ii. vcrficolqra

Corporum aEho in Lumen. Vid. afflio

Corporum altorum in alia tranfmutationes

Compofitum lumen.

20. mutatio, ex mutato oculi fitu, minor , in denfioribus corporibus.

83
Colorum diverfitas in radiis , unde pendeat
tst- diverforum ienfus , unde .
difeordia, und c.itiil.
139. harmonia
heterogeneorum
homogeneorum diferimen. 42, mixtura , qualem colorem
producat . 5 6. feq. mutationes varii ,
unde , 2Z: phaenomena mathematice
tranari queunt . 48. Prifmattcorum explicatio
59. feq. prtlmaticorum , quis

Commifceri
queant .

$6. ibid. quando lucem emittant. 157.

1S2. quare fint colorata
6y feg. rariora funt , quam vulgo putatur
104.
copiolius radios fui cofeq. reflectunt

expolitum

corpus nec
coloris videtur .
66

Prifmatico

&

apparent . 65. intercipiunt

reftringuunt radios quos nec rcHeCtutit
nec tranl mittunt 62. 10?. madida tufciora apparent . 22, magna calorem
diutius lervant. 130. omnia componun-

funt totidem quot refrangibilitatis gra-

Colori

75

co

litu

dus.

CE.

, cujufnam coloris videantur .

66. trt
lumine fui coloris homogeneo clarifli-

aliis magis refrangibiies.

variato
objeCii variantur . go. quos exhibent vitra Microfcopiorum ,Telefcopiorum, ik humores Oculi, unde. 60.
ifi.

..
,

infufficiens

cius

gemina

tan.

quomodo

refraCtio

explicanda
152

Cubiculi tenebricofi experimentum.

Cuia
2

Digitized by

Google

INDEX

7(5

Cultri acies radios luminis infleftit. 131.

Efedus

Myopum

vifus

&

fenilis

explicavit.
.

ij8.

corporum plurium

35. refiftentia fluidorum

.
fere proportionatiT.
148

Fluidum ad pharnomena natur*

explicanda inutile eit .
149
cognofcere , philofophi* moralis
fons eft . 166. exiftere, evincitur ex pbfnomenis natur* .
ico. 164
Deus ad arbitrium corpora fingere iSc movere valet. 165. nec corpus habet, nec
ibid. non
omni przfcns

apparens

anima mundi

eft

fixarum

131. i6-\
per telefco-

37

Diftifio radiorum
fis refraflionis .

non

eft

inxqua-

caufa

Dilatatio radiorum . Vid. DijfiJJio

Dimtnfiones annutorum coloratorum

feq.

75. 77. 79-

or*

115. arcus celcftis. 66,

capillo.

& fimbriarum

Difcordia colorum .
Difruptw partium ,
Diffimilare

73.

um118

139

quomodo

fiat

Bullit io

fit

161

aqu*

in aere

& vacuo

140

n5t. reElafiica corpora , qu* fint

poft impa&um , pro elallicitatis

gradu

Denfum

pium

quale

iiliunt

Deum

organa

107. corporum vi
proportionalis . 105

dei fphxricz

Diameter

corpus

ii}, radiorum in foco fuperfi-

139. feq.

t39- 162.

Durum

eorum refringenti
mediorum quid faciat ad intervalla vicium facilioris reflexionis & tranfmiffionis

materi* fimplicis univerf* proprietas

comprimenti propor-

vi

140. corporum major aenlitate medii poros eorum permeante. 98.

tionalis.

ibid.

ex attraftione oritur

Duritiei
,

62.

Dura corpora ex fluidis

139. corpora
poft impatlum non refiliunt . 162. funt
omnia corpora , vel durefeere polfunt

109.
aeris

eft
vifio refrafta corporum in
lumine homogeneo pofitorum .
mS
Dijimtlus vifus , unde .
6
Dominn ( Ant. de ) primus arcum cceleftem

Deliquium Salis tartari , unde .

1 53
Den/a corpora , fermentefeendo in aerem
rarefiunt .
132
Denfijpma corpora maxime calefiunt .
Denfitas

107 DtflinBa

D.

radiorum incidentium

coloribus

riis

13. 30. 31.

Difiillatx herba ante fermentandum , olea
poft fermentationem , fpiritus dant

ft1-

Cupri partes partibus metallorum alborum

majores .
iqq
100
Cupro albor quomodo concilietur.

103

lumen.

Ldi

Elafticitas acris

unde .

144. 161. medii

xtherei , maxima eft.

144
EleBrica corpora.
138
EleBricitas ad exigua intervalla forfan 'fine friflionc extenditur.
15*
Eletlricus vapor e globo vitreo affriao
cmiflus . 138, ejus raritas .
144
Elliptica Halos , ejufque caufa .
125
Erraret radiorum reflexorum majores erroribus refralorum .
39
Errores vitrorum objeBivorum ex diverli

radiorum

refrangibilitate

radiorum refrangibilitate. 34. 37= quomodo corrigi polfent.

37
.
134. fulphurofx .

Exhalationes xftuofx
ibid.

Experimenta de coloribus

Dijfolutionis caufa Sl modus . 1 54. celeritas caloris gradui refpondere videtur

przienim o-

riuntur . 15. feq. 33. feq.

Errores vitrorum objctlivorum ex figura eorum fphxrica minores quam ex diverfa

quznam

requiruntur

ut fucccdant,

Experimentum cubiculi tcnebricofi

modo deferibendum

5.

quo-

Salium in aqua . 158. fcobis ferre* ab aqua foni vel fpintu Vitrioli

DiJJolutio

cum

calore coniunffa

variorum
'$4-

Explofto pulveris

tormentarii

fulminantis

139.

134.

139

154. fuccdfiva

metallorum ab aqua foni

Difiant ia

focalis

ejufdem

lentis

pro vaF.

Digitized by

Googl

O P T
F.
Afcia colorati , in fpeculo vitreo concavo-convexo vifac. \\6.fcq.

F
F

crmentationc corpora fixa fle denfa in

aerem rarefcunt . i <j2. 162, olea in fpi-

1x28
ritus convertuntur.
.
_
_
Fermentat ionis caufa eft principium aftuoiri;
fum &. ejus effcdlus nonnulli .
Ferrea fcobs aqua forti aut fpiritu vitrioi<54- depfata
li cum calore diflolvitur.
cum fulphure incalefcit .
134
Fibra nervorum folida: funt .
199. 14?
Filum bicolor per prifma vifum , biletlum
apparet .
17
Fimoru colorata in umbra vitri prope extremitates oblique feli . 129. orta: ex
inflexione radiorum , tranleuntium prope acies cultri aut cultrorum . 131. tres
umbras corporum circumdantes , fle harum colores . 128. videntur circa corpus per prifma vifum . 59. umbrarum
ex quo intervallo videri incipiant . 119
umbrarum forma hyperbolica . 133. um-

in lumine homogeneo
umbrarum oriuntur ex multiplici
rum inflexione

brarum

134.
radio-

Fimbriarum coloratarum

circa

umbram

Fixa corpora,

ari

129

binorum liquidorum

certum

gradum

jj

calefa-

fta lucent. 127- 1 S2. in aerem fermen182

tatione rarefcunt .
Vid. Stella Fixa.
.
Fixit corporibus valde adhaerent fpiritus a-

Fixa

cidi

135

Flamma

ejus colores.
1jg
Flavus Sc aureus color funt prifmaticorum fulgcntillimi .
35
Flexibilitas diverla radiorum diverfi colo^
fle

ris.
14iL15
Flores contuli colorem mutant
7
Fluida durelccre poliunt .
139
Fluiditas calore augetur.
140
Fluiuorum refiflentia Vid. Re/ificntia
Fluidum corpus , quale fit irii. denfum
ad explicanda Natura: phaenomena inutile ert .
140
Focalis diflantia , diverfa pro radiorum incidentium diverlo colore. 8. feq. li.ftg.V).
.

77

tiam. 3S. radiorum incidentium,

xorum , retractorum .

refle-

Fontium fervidorum ratio.

1^4
Foramen rotundum , lucidum , per pritma
oblongum fle difcolor videtur .
li
Forma corporum mutabiles.
133
Fulmina
1 S4
Fulminamit pulveris explofio.
138. 154
.

Fumum

emittit in vacuo

&. plumbi

Fumus
tur

in

mixtura llanm
138

flammam quomodo

converta-

Fufcus

fpccies aut gradus

color albi

37
55

G.

Emmarum
Glandes

vitatis

, uade
99
animalium corporibus

pelluciditas
in

diverfos c fanguine

luccos

Globi duo

&

a capillo .
corpus ex
permixtione .

$6

Firmum

Focis datis , fuperficies refleflentess aut

refringentes invenire .
5
St refraclorum radiorum
invenire .
4. 5
Focus 4. lentis, qualis magnitudinis. 30.
denfiores
quam
habeat
radios
ver34.
ius centrum quam verius circumferen-

Focum reflexorum

ca-

dimenfiones
128. Colores quamobrem hoc ordine fe excipiant. 135.
umbra: ratio eadem in omnibus diltantiis

pilli

irin.

circa

rotati

attrahunt

centTum commune gra-

dum

illud in

direftum

movetur, motus quantitatem perpetuo

161
variant .
Globus vitreus affriflus, eleflricus.
137.
Gravitas elt principium aftuofum , fle ejus
effeflus .
ldx. 1 63
Gravitate explicantur , reguntur , fle confervantur ccelcflium corporum motus
149Gravitatis caufa

143 .feq.

( Fr. Mar. ) obfervatio de umcorporum fimbriatis . 127. opinio

Grimaldi
bris

de caufa inzquaiis radiorum refrablio2

nis.
Guericke ( Otto de ) machina: pneumatica:
102
inventor
Guflus fenfus unde .
137
Gutta olei afeendit inter binas laminas
.

vitreas
ibo.

angulum exiguum continentes.

Guttarum rotunditas , unde

161

H.

Digitized by

Google

INDEX

Ignis , in quo confidat.

Ignita meteora

iL

XIIa i

Edm.
manus
(

in fundo maris .
minores circa Solem aut

lore

Halones

nam

Lu-

US

Halos

circa

elliptica

Lunam

explicatio

Havcksbeii

ibid.

Franc.

Herba
lea

diflillata

ante fermentandum

o-

fermentationem , fpiritus dant.

poli

gut-

laminas vitreas afeenidi

Ifi8.

Heterogeneos
re

invicem fepara-

radios a fe

zj. feq.

Heterogeneum lumen.

1
z
z
Homogcneus color
2
Hookn ( Rob. ) experimentum de binis liquoribus pellucidis, conjunftim opacis.
67. experimentum de duabus lamelHeterogenetis color .

Homogeneum lumen

lis

lapidis

{pecularis

ad

(e

mutuo

ap-

14.

ma
S 2*

&

&

reliorum cautam dedit, dx. invenit ar-

tem qua

Telefcopiis fine tubis uti poffumus.

38
Humidum corpus , quale fit .
i 5t
Hyperboltcx fimbria;.
155
Hypothefes ex philofophia expcrimentafi
idy. qua: luminis phaenorejicienda;
mena explicant per novas radiorum
modificationes, aut qux lumen inpreffu confidere fingunt , funt errantes .
!4d, feq.
Hypotkcfis ad explicandas radiorum vices
alternas facilioris reflexionis
facilioris
tranfinifiionis . 110. 140. 142. 151.

&

quomodo

tenuiflima fieri poflit . 24.

videtur
alba , fi per prifinfpiciatur, ex legitima diltantia .

&

rotunda

85

Chrill. ) cryfiallus Islandicam

defcripfit . 14^.
explicare tentavit ,
fed infufficienter . 148. halonum
Pa-

pofitis.

Hugenius

Imaginis Prifmaticx colores , quale fpatinm occupent. 4d. feq. explicatio. 14.
latitudo proportionalis permixtionis radiorum . 2_J. longitudo, qualis,
ex
quibus , pendeat . 11. longitudo receptis Optices regulis nequit explicari .
1 2.
longitudo , fitu prifmatis mutatur.
LQ
Imago chartx bicoloris pone lentem. SL_
feq. objefli depifta per radios reflexos
aut refraflos . 5. j. objcfli in fundo
oculi ad cerebrum propagata vifus cll
caufa
d. objcfli per lentem viG cd
ad objeflum ut dillantia imaginis a
lente elt ad dillantiam objefli .
1
Imago Prifmatica oblonga , colorata, radiis per Prifma trajcflis depifla . 10.
1
14. quomodo penumbra orbari queat.

&

111

experimentum de

ta olei inter binas

dente

15-.

ejus

Harmonia colorum

54
.

6j_

Halonum caufa

ibid.

Imagines prifmaticx , binx confufe per

Prifma vilx, fcparatx apparent lL binx fefe contingentes per tertium Prifma tranfverfim pofitum fejunguntur .

experimentum de co-

Imago punfli
li ,

qualis

lucidi per

Tclefcopium vi-

magnitudinis

videatur

&

oblioblonga
qua . 12.fa.47.
.1.
Imbutus colore oculus, objefla videt co^
lorata.
...
lita trajeflis

IntPaElus leges,
lidas

depifla

id?, luminis in partes foell reflexionis cau-

corporum non

fa.
122
Imfreffto fuccefliva fcd celerrima colorum
omnium , albitudinis ienfum excitat ..

5 - 54:
Incidens radius . Vid. Radius
Incidentia. Vid. Angulus. Sinus.
Indudionis ufus in pnyfica.
Inertia. Vid. Vis inertia.

rdj

1^4
129

Inflammabiles vapores.
lnjlammabilia corpora.

T Cne &

putredine

corpora nigrefeunt

J. 121,

Ignem

facilius concipiunt corpora fulphu-

rofa .
Ignis calorem auget aer
Ignis fatuus .

138
140
1

^d.

radiis per bina prifmata tranfverfim po-

Inflexio luminis prope

127. feq. 1 ;o. fa.

corpora

tranfeuntts

anguillarum mote
1 j8. augetur admoto alio corpore . 1 3 y
major in minori diltantia . t j2. Jeg~.
multiplex fimbrias umbrae producit . 127.
rubri , eadem ex majori inter ac vio.

la-

Digitized

byCoogle

OPTICA.
&

reminori . 133. reflexio

ex eadem vi oriuntur . 1 38. re refraflio, cx medii aere lubflexio
142
afiione
.
tilioris
Intervalla vicium alternarum facilioris refacilioris tranfmiflionis . Vid.
flexionis

ex

lacei

fraflio

&

&

Vices alterna

Intervallum ex quo corpora in lumen a-

iSs

concentrica: per reflexionem fpecuvitrei

li

nuit
Iris

concavo-convcxi

An-

Vid.

Vid. Arcus

cpleflis

Islandica cryliallus

Vid. Cryflallus

79

minus variat colores, mutato oculi po Ctu

quam rarior .
82
,
Lamellarum coloratarum craflitudo . 87.
tenuium colores unde.
94. feq.
Lamina vitrea angulum exiguum formantes guttam olei attrahunt.
180

Laminarum craflarum , pellucidarum &

litarum colores.
Lapidis jpecularis lamellx
tuo appolitx,
,

po-

114 .feq.
binae fibi

quem colorem

oo. lamella madida

debiliori videtur .

mu-

exhibeant.

eodem

colore

fed

g
Lapidum pelluciditas tinde.
qi
Latera diverfa radiorum luminis, divertis
qualitatibus prxdita
14V feq.
Latitudo imaginis prifmaticx. Vid. Imaginis prifmatica latitudo.
Leges Motus , ex inertix vi.
idj
Lens vitrea , qualis . j. qualem depingat
imaginem charta: bicoloris . 8, feq. quo.

L.

Amella aerea inter bina prifmata maarcus coloratos exhibet

culam ,
71. feq. inter bina vitra , planum

&

&

convexum annulus coloratos exhibet .

72, feq. reflexis alio , alio tranfmiflis
radiis colore donata cernitur . ZZ; ,e '
nuiflima pel lucet .
76
Lamella aquea
fed minores
litudinis

tranfmiflis

tur

annulos

exhibet fimiks
aerea ejuldem crat-

quam

73. donatur alio colore , fi

, alio li reflexis radiis cerni-

8j

Lamella aerea datos colores

aut tranfmittentis

reflcflentis

craflitudo

7J. 73.

aquea

datos

colores

exhibentis

craflitudo. Sz. 87. feq.

Ltmclla cralfltudo
caufa eft , cur radios vel refleftat vel tranfmittat. ioj

Lamella denfiores medio

rariori

termina-

ta: quales
colores exhibeant . 29; /<?
diverforum mediorum eundem colorem
exhibentes craflitudines habent , ut finus qui metiuntur in refractiones ex

mediis in aerem
77. tenues per
Prilma vifx , fub certo alpeftu colorati fub alio decolores videntur,
quare . 32. tenuiflimx vim reflectentem alli
mittunt .
Lamella lamellx impolita qualem colorem exhibeat . 89. tenuior , copiofius
railios refle&it ,n 3i tranfmittat. 84. tenuis , colorem eundem , fed debiliorem
exhibet auita medii ambientis denfitate. 8j. tenuis , colores floridiores exhibet , fl dcnfior flt medio circundante, quam li rarior. 8q. tenuis denfior,
iflis

loribus . 8- feq. lH. feq.

re . 4. focus , qualem

habeat

>. 34. 35.

bet denfiores

cumferentiam
Leucophaus

focum invenimagnitudinem

focus

medium quam

radios haverfus cir-

color

pulverum

87. feq.

Lamella

modo lumen refringat .

j
Lente vitrea objeCtum videtur in alio loco &l alia magnitudine.
2
Lentis cjufdem diflantia focalis varia eft,
pro divertis radiorum incidentium co-

albi

.
55. ex
permixtione .

fpecies

coloratorum

tiid

Lignum Nephriticum

Vid.

Nephriticum

ligtmm .
Limites attraflionis funt perangufti
152
Lintei, albor, cujufnam ordinis.
95
Liquores pellucidi
bini , conjunttim opa.

ci

67

Viuoris

pellucidi color cum craflitudine

illius variat . 66. rubri in vate conico
colores .
ibid.
Liquorum permixtione colores nafcuntur.

&

Locus apparens objeBi per reflexionem aut

refraftionem vifi . 6. per Prifma aut

lentem

vifi

Longitudo imagnis prifmaticx . Vid. Imaginis prifmatica longitudo.

Dualia fint .
127. ijz
,
Lucis particulx . Vid. Particula lucis.
Lumen candelx prifmate refractum . 64.

Lucida corpora

compotitum ,
2.

diflimilare

cujulvis coloris

heterogeneum.

fortiflime refleffitur

Digitized by

Google

INDEX

8o

&

corpora in fe
a corporibus albis. 54.
mutuo converti poliunt .
LAI
Lumen homogeneum , fimilare fimplcx . 2.
fortius refle&itur a corporibus fui coloris. 63. reflexione

&

lorem mutare nequit

regulariter

refra&ione
45.

zH fuum

corefringitur

colorem
43 feq.

Rabet

immutabilem.

Lumen

partibus

conflat

guttas

per

L.

pluvia- bis refractum, ubi fortiirimum.

64.

con-

fi

rcfraftionibus corrigitur.

trariis

Lumen

manet

album

refraftum
folii eft

fubflavum

fla.

ex radiis

diverfe reflexibilibus conflat . 20. feq.

22- ex radiis diverfe refrangibilibus con.
9. /ej* fpacio temporis propaga-

flat

tur.

2.

Lumina qui

colore

rcfrangibiiitatis

differunt

gradu

100

differunt

/<? 12*

LSr

17. 20.

colluflrata objefta per

prifma videntur diflin&e.

2ti
Luminibus coloratis permixtis , componere radium luminis albi .
60. feq.
Lumiius abito in copora. Vid. abito
Luminis compofiti radios heterogeneos feparare . 22. emiflio vim repellentem
probat . ifli.
umbrae confinia non
funt caufa colorum . 41. feq. heterogenei color , qualis . 48. impactus in

&

panes

folidas

corporum non

eft

refle-

&

xionis caufa . 102. in lente

in prifmate refractio . 2. inter binos cultros
tranfeuntis inflexiones . 121. feq. natura indagata . 109. propagatio non fit
per prenutn . 148. Jeq. propagatio fucceffiva .
3. 100
Luminis radius. Vid. Radius.
Luminis folaris albor ex primariis omnibus coloribus componitur.
ai. feq.
Luminis velocitas.
ioq. 142
Luna Atmofphaera

Luna Fixas

aquar

8q
fapona8q

tegit, ibid.

ce* .
Macula mobiles

in bulla

ceae.

Madida corpora

fufeiora videntur.

2?

Magneticorum effluviorum raritas

144
Magnitudo objefti per lentem unam aut
pTures vifi . 7. partium corporum tx
.

eorum

coloribus

conjici

poteft

puniti lucidi per Telefcopium

color in tundo maris
Marchafita ex quibus conflent

99,

vili

Manus

i^fl

Marinarum aquarum vortices

Maris in fundo experimentum

J54

mftitu-

tum
Marmorum

67

politorum coh arentia

fed valida. 161. in vacuo.

Materia Animalium
qua .

Medii
tia

Lumine homogeneo

. . .

&

aere fubtilioris bullula

.

142. feq.

diffic.iis

112

plantarum ex aloS

2h exiften-

&

elafticitas

c fit itus

ibid.

Mediorum denfaas quid

faciat

ad vices al-

&

ternas facilioris reflexionis

transmiflus.

facilioris

114

Medium
feq.

vadit

athereum gravitatis caufa . 142.

recedendo a corporibus denfius e-

142

Medium

denfius reffangit radios verfus

perpendiculum .
3
Mephites fubterranea .
134
Mercurius dulcis
1 sol
137. fublimatus
feq. Vid. argentum vivum.
Metalla alba attritu nigrefeunt . 100. a.

lia aliis diflolutu

iss- fortifuis . 134. li-

faciliora

ter adhaerent menftruis

quefafta nec fumum nec flammam emittunt . 129. foluta funt pellucida .

96. 100.

Metallica corufcationes .

Metallici fpeculi perpoliendi ratio

litura difficilior

quam

54

38. po-

vitrei. 32. reflequam vi-

xione plus luminis amittitur

trei refractione
38
.
_
Metallorum albor cujufnam ordinis i oq .
alborum partes minores flavorum partibus. 100. fulorum colores
84. iqq.
137
folurorum fapores .
1 34
Mcteora ignita.
Methodus . Analytica . Symhetica . Via.
Analytica. Symhetica methodus.
Mierofcopiis , an cerni queant partes corporum ex quibus color eorum pendet.
.

M.

Acula alba in medio annulorum per

reflexionem fpeculi vitrei concavoconvexi produflorum . 114- 122. feq. lu-

Jt

mine

reflexo nigra, tranfmiflb alba in-

ter bina Prifmata aut vitra convexa .

"71. inter bina Prifmata aut vitra ma;
jor videtur , cum oblique infpicttur .

7 fl. in fummitate

bulla;

aquz fapona-

102.

Microfcopiorum

theoria

7, vitra

quare

Digitized by

Google

OPTICE.
colorent objcfla

Mixtura colorum
hibeat

mum

amittit in

Molle corpus
Mollia

e1'

quale

corpora poft

ciunt

Nigra

140

&

161

impaflum non

Philofophia

regitur

&

attrahente

vi

138

efficiuntur corpora attritu

putredine

100

re-

O.

161. perpetuo imminuitur .

.
planetarum caeco fato non tribuen-

16.

164.

undarum quaquaverfum

fe

148

infleftit.

acceleratio per fpatium attraffionis . 28* 10V generalia principia ex

derivare eft vere philofophari . 164. leges ex vi inertiae . ibid.
produftio 8e confervatio principiis atluofis indiget . 1 62. quantitas non fem162. feg.
per eadem .
ttt
Motus terra.
_
Ia4
Mundi origo ex creatione . _
fdj
Mundus non eft corpus Dei .
fex , liceo pede , aquae inambulant .

Motus

phaenomenis

Mu

Mutationes corporum

1^3. in

quo con-

fidant.

1 63

vifus.

N.

Ature Leges variare potuit Deus

t6s. opera fccretiora , quid obeft
quin videamus .
LI
Naturalis Philofofhia Vid. P hilofophia
.

Natura luminis indagata.

Natura rerum corporearum

manum

fiderabit

fibi

to8.

qualis

ftij.

163.

tandem deemendatricem
164

164. quare durabilis

Natura

conlentanea

163.

&

confimilis

162
153. fimplex.
Nephretici ligni infufio radios flavos tranf66. r5iL <p8
mittit, caeruleos refleftit .
Nervi optici concurrunt in pleritque animalibus .
141
Nervorum fibrae funt folidx . t4t. 144.
obftruflio paralyfim inducit . 144. opacitas

Nervus

BjcEla lumine homogeneo colluftrata , per Prifina diftinfte videntur .

26.
Ohjeili per reflexionem aut refraEliontm vili 1 imago. $. locus
fitus apparens.

&

6. magnitudo apparens
7
Ob/eclum , cur binis oculis videatur unura
141. rotundum , lucidum , per
prifma videtur oblongum , dilcolor . 12
Obliquitas charta: eidem lumini expofitar
.

diverfa diverfos colores exhibet

unde.
opticus

afficiatur

Pars

II.

144

quomodo

a radiis

42. ra-

diorum incidentium , quid faciat ad annutorum coloratorum magnitudinem.

7<,.

ll2.

Myopum

igne ,
101

pellente

dus

combu-

Nigrum corpus albo circumdaturo quomodo per 1rifma videatur.

no
Nitrum Vid. Sal nitri.
Nutrimentum animalium &. plantarum in
eorum fimilitudinem convertitur. 158

Motus animalis , quomodo efficiatur. 144.

coelefiium corporum atlraftione gravitatis regitur . 150. 162. fea. corporum

minorum

facile infi-

&

nima:.

^3
154

liunt.

colore fuo

facile calefiunt

Nigrorum corporum partes omnium mi-

refi-

Montes ardentes.
Moralis PhUofoprhia Vid.

alia

mi.

runtur. ibid.

8l ftanni fu-

fit .

8t

Nigra corpora

6q
qualem colorem ex-

plumbi
vacuo .

78.

Sjl.

90. 122. radiorum inciden-

tium , quid faciat ad intervalla vicium

alternarum facilioris reflexionis l facilioris tranfmiflus.
1x2
Oculi deferiptio . (l. humores objcfta colorata exhibere poliunt . 60, politu mutato , mutantur quorumdam corporum
colores . 6j. 83. 27. politu mutato ,
minus variantur colores lamellae denfioris , quam rarioris . 82. preflu colores videntur59. 142
, cur objcftum videatur limpiex .
141
Oculus colore imbutus objcfta videt co-

Oculis binis

lorata

x6<?
, unde derivanda.
Olea fermentatione in ipiritus convertun-

Ofjscta noflra

multa , anulo fpiritu nitri

compotito , in flammas erumpunt . 154
Oleum vitrioli. Vid. Paridi Oleum.
Opaca corpora, lumen tranlmittunt , (i fatur

tis

io8.

tenuia

&

poros
68, partes habent
96. potis Icatent .
pellucida evadant, ibid.

non nimis parvos t

q 6.

quomodo

Uuntms

Opacitas

141

unde .

corporum unde

B b

96.

nervorum
144
Opa-

Digitized by

Google

..

.,

INDEX

it

Opacum corpus ex binis pellucidis.

Oftica mathematice tractari potcft
Optica compendium
2
.
_
Opticus Nervus . Vid. Nervus Opticus
Origo rerum corporearum.
164

mz.

o6

Pellucidi liquores conjunAi

opaci .
67
Pelluciditas variorum corporum , unde .

Pellucidum corpus efficere , ut alium colorem refleitat, alium tranfmitrat. <58.

eodem

inducit

Nervorum

obftru-

144

ftio.
_

&

&L

fixis

fluidis

&

{olidis

conflant . 157. quomodo nutrimentum

in fuam fimiliiudinem convertant . 1^8
Partes corporum , ex quibus colores eorum
pendent , cujufnam fi nt magnitudinis ex
colore eorum conjici potcft . 2i denflores funt medio poros eorum permeante . 98. microfcopiis ,an poflint videri . 101. non
debent efle nimis exigua: , ut corpora Cnt opaca
colora-

&

ta.

22

Partes corporum minimae funt pellucidae

06. nigrorum, omnium minimae, roo.
fuTphurofz funt praecipua caufa vis refraftivx eorundem .
108
Partes luminis fucceflivz
contempora-

&

nea.

&

Particula aeris
xtheris a fe invicem
recedere conantur. 14^. corporum exiguz viribus donantur , quibus agunt in
fe

invicem, t^./eq. corporum

omnium

funt durz. is 9. 164. lucis , quz in corporibus funt , vim eorum aftuofam pro-

ducunt

152

Particula primigenia corporum 164. feq.

durz . 1^2; 1^4? nequeunt dividiT 159.

Forficularum ex quibus corpora componuntur craflitudo , caufa cft coloris eo-

rundem .

97

Particula Salis chao flmilis efl .

1 s8
pelluciditas obeft quin cernamus
Naturz (ecretiora opera . LQ2. tenuitas
pelluciditatem facit .
97
Pellucent corpora opaca , fi fatis tenuia

Parttum

j8.

Pellucida corpora , quomodo opaca evadant . gd. tenuia , colores varios exhibent.
69
Pellucida cur fint corpora tenuiflima . in
Pellucida funt corporum partes mini-

lumine

re-

Penumbra orbare imaginem prifmaticam.

14.

Parheliorum rationem dedit Hugenius 6j

Partes animalium CT plantarum ex quibus
in quz delinant
accrefcant
155. ex
volatilibus

colore cur videatur

tranfmifTo.

&

flexo

Aralyftm

Permifceri
1 <,6.

quz

poflint corpora

quz non

61.

Permixtio radiorum proportionalis efl la,

titudini imaginis prilmaticz.
23
Permixti radii colorem fuum fervant 50.
.

Permixtis liquoribus , miri colores oriuntur. 22- pulveribus coloratis fubalbidus

color efficitur . ss. feq. radiis diverfis

radium album

efficere.

6Z.feq.

Perpendiculum verfus fit refraflio ex medio rariori in denfius.

3
Phantajlici coloret .
9
Philo/ophandi vera methodus .
130. i gq
Phtlofophia moralis ethnicorum curimperfcfta. i6/>. nititur Dei cognitione 166
.

&

Phdojophta naturalis

officium
finis .
1 50. ufus in philofophia morali.
Philojophorum antiquiilimorum principia .
iSo. recentiorum commenta .
tbtd.
Phojphori varii.
159

Pigmenta

quardam

tant
.

Planetarum

attritu

& Cometarum

iM

colorem mugj
non

motibus

obftat perexigua ztheris refiflentia . 144.

i^o. motus confervantur , explicantur

& reguntur
motus

per gravitatem

150. 1 6].
denfo cito fillerentur

in fluido

ISO.

Planetarum motus caco fato tribui non

pofliint .
164
Plani refleft entis vel refringentis focum
invenire

Plantarum colores cujusnam ordinis, g

Plantarum
animalium materia ex aqua.

&

108.

Plantarum partes. Vid. Partes.

Plumarum

colores

diverfi

pro diverfo o-

culi fitu.
98
_
Plumbi
ftanni mixtura fumum emittit
in vacuo .
140

&

Polienda vitra

modo
Politorum

&

fpccula

metallica quo-

fint

38. J2

corporum

irregularis

reflexio

114.

Digitized by

Google

0 P T
114.

fuperficies

eft

tam accu-

cur radios

104

rate rcfledant.
Pondus aeris ebullitioni

aqua;

obftaculo

140

coloratorum non
Pori corporum opacorum
debent elfe nimis angufti . 06. vel vacui funt , vel medio divcrlz denCtatis
replentur .
g6
_
Prtctpttatio ftibii de butyro cjusper aquam
fimpliccm .
1^6
Preflu , lumen non propagatur . 14.8. ocuIi colores videntur.
60 . 14
Primarius color.
2

Principia abluo/a

( gravitas

fcrmenta-

& cohaerentiae caufa tS ad motum producendum & confervandum neccflaria. 1A1. feq. exillunt & manifcfta
tionis

funt
ibid.

164. latentem

ibid. fine

his,
i6j
Principia Philofophorum antiquiflmiorum .

15:

/E.

83
tst

Propagatio luminis fucccfliva 2. tog. 143,

non fit per prelfum.
148. jeg'
Pul/uum 111 mediis elafticis velocitates'
.

Pulveret ficci atgre cohfrent .

Pulveribus coloratis permixtis
ficitur

161
,

album

ef-

fubobfcurum

.
55
Pulveris fulminantis (k tormentarii explodo..
H9.
PunEli lucidi per telefcopium vifi magni-

M4

tudo .
Putredine corpora nigrefeunt
Putredo , unde .

16
ici
158

Q..

Uxftiones prateipuae in philofophia naturali expedienda-.

t<o
_

Qualitates occulta; cur rejiciendz

104

R.

4 "-/?.
Prijma vitreum

1162
.

16.

&

co(L annulos arcus

lores detegit ubi nullos oculus videt
quare . 83. go. gr. 1 10. 1 14. in experi.

&

mentis Tumendis , quale efle debeat .

U. quomodo radium refringat .

fe ardius compreiTa , macu-

Prifmata ad

lam

Procella.

Principium paffivum, vis inertiae.

Prifma ex laminis vitreis confcdum

&

arcus

/ea. bina

coloratos

exhibent

71.

4?
formam Parallelopipedi compada , quomodo lumen reflectant & re-

Prtjma

j,

caulam habent

quomodo xonftderanda
omnia torperent.

in

fringant. 20. feq. q_j- bina tranfverflm

polita, qualem imaginem depmgant. 12,

7*9. 17.
Prifmatc charta bicolor, bifeda apparet .
7. 57. feq. filum bicolor bileftum apparet . 12. refradum lumen candelx .
dj. videtur

objedum

in alio loco. 6.
difcolor objedum
. 12. videntur fepaimagines prifmaticae confu-

&

vmetur oblongum
rotundum lucidum
ratar binae

Ix. 12. vifum corpus, fimbriatum apparet .

60
Prifmasicus color. VTd. Color.
Prsfmatis materia non caufat diverfam radiorum rcfrangibilitatem . to. ph?nomena explicantur . 59. feq. fitu mutato, mutatur longitudo imaginis prifmatic{ . 10. (Itus
experimentis conve-

nientiflimus

Adii

alii aliis facilius reflexi biles

17.

22, alii aliis magis refrangibilcs

ratione conflanti . LJfeq. alii rctranlmittuntur a qui, alii
bufdam corporibus . 6j. g8. diverfi generis quales habeant vices alternas facilioris reflexionis &. facilioris tranfmif-

&

fleduntur

fus . 11 ; diverforum colorum permixnon agunt in fe invicem. <;o. sj?. in

compofitione copiofiores pryvalenTSc album tingunt luo colore . 50. s?- in tnedium quodvis incidentes , tn eo vibrationes excitant. 141. luminis funt corpufcula dura . 159. luminis funt corpufcula e corporibus lucentibus cmifla
ISO. Jeq magis refrangibilcs funt mati

.
tg. 22. omnium coloin foco lentis coadi alborem con-

gis refkxibiles

rum

. 59. proprie loquendo non funt

colorati. 45. qui colore diiferunt, differunt reirangibilitate . iZx/eg. i<S. 17.
20. qui refrangibilitate differunt , dif-

dituum

ferunt flexibilitate, i^d.reflexi vel refradi , quando depingant imaginem objcdi. j. reftinguuntur , qui nec refleduntur , nec tranlmittuntur . 1 17. 10;.
reftinguuntur , qui folidas corporum in
partes impingunt . 103. rubri , flavi ,
virides, &c. quales dicantur. 4*. bolis
diverfc refrangibiles

Radiorum

alii

refleduntur

alii

tranlmittun-

Digitized by

Googli

N D

84

..

incidentia angulo .
io2. colorificx qualitates funt immutabiles
congenita . 58. 69. 93. denfitas in foco lentis . 35. dlverfe colora-

tuntur fub eodem

&

torum
4?. fea
fitas

refrangibilitatis gradus

diverfi

diverfi coloris diverfa reflexibi-

&

congenita

refrangibilitas cll

immutabilis

&

quo fita
Nervum Opticum adio ,
92. diverfitas in

i^i. in
.
qualis. i?2i luminis diverfa lunt latera , divertis qualitatibus pratdita . 145.
147. mira proprietas cryltalli Isfit

feq.

..

ubi vis refringens maxima . ge. rtt.

in prifmate arcum c?ruleum exhibet .
do. irregularis corporum politorum .
IU. luminis oritur ex inarquali denfitate medii itherei . 143. luminis vim
repellentem indicat . idll nulla in confinibus mediorum xqualiter refringentium . 95. nulla in contadu duorum
vitrorum . 102- refradio
inflexio ex
una eademque vi proficifcuntur . ioy.
138. fub diverGs obliquitatibus , diverla . 1122. totalis , fub quo angulo inci-

&

landicx deteda . 14^ permixtio in imagine prifmatica. 23. proprietates explicantur . iso /<?. proprietates plures forfan detegendi reflant . i4S- reflexibilitas . 2. refrangibilitas . l. reflexorum

dentia: incipiat.
95. 104
Reflexione metalli plures reflinguuntur radii, quam refradionc vitri.
38
Reflexiones laminarum pellucidarum
po-

eidem

Reflexionis

funt vices altem? facilioris retranfmilTus , ac incidentium

flexionis

&

&

refradorum

113. reflexorum

fradorum focum invenire

non fortuita .

&

vices altem?

Radios heterogeneos a

fe

re-

4. refradio

regularis

Radiorum

14

Vid. Vices

fortius

fledunt .

re65
.

Radius luminis . 1- albus faditius . 68- feq.

compofitus, qualem colorem habeat
52.

feq. incidens,

fit

refradus

, fi

refradus nat

lente refradus . 4. in prifmate refradus . 4. per bina prifmata

tranfverlim polita refradus , imaginem
depingit oblongam obliquam . 12. feq.
per tria aut plura prilmata trajedus
oltenditur conflare radiis diverle refrangibilibus. 13. reflexus conflat radiis diverfe refrangibilibus . 19. refradus , fi
fiat incidens , tum incidens fit refradus

incidens.

3. in

2.femel magis refradus, femper magis

refringitur .
13. 16
Raritas aeris tk aliorum corporum 141. aeris, in variis a terra diftantiis 149. aeris in fummrtate athmofphfr?. 144 - ae.

theris

ibid.

corporum major

eft

quam

putatur vulgo . 104. corporum quomodo explicanda . 104. effluviorum magneticorum . 144, cledrici vaporis . 144

diverforum radiorum . i. 12. immutabilis

congenita
93. major, minorve . 2- rcfpondet radiorum coloribus.
93

Reflextbilitas

2. diverfa

&

Reflexio accurata fuperficierum politarum.

103. fortior ex vitro in vacuum quam
:n aquam aut aerem, ici, fortiffima.

Angulus

Sinus

1; .Jeq.

Vid. Angu-

attradro 150. feq. cau,

impadus luminis in partes
102. errores majo.
refradionis. 39. focum inve-

Reflexionis caufa
fa

Sinus

lus

non

folidas
res

invicem feparare

22- fej. fui coloris corpora

&

litarum.

efi

corporum

quam

nire.
3.4
Refraclio aeris ,
variorum corporum ,
qualis . 107. contraria refradione correda , colores non producit 46. c rariori medio in denfius , fit verfus perpendiculum . 3. ex aere in vitrum
111 aquam, qualis. 3. zm ex medio in
aliud datur , datis reTradionibus ex utroque in aliud . 4^. in lente . 3. in
prilmate . 4. luminis ex diverfa medii
xtherii denfitate oritur . 142. feq. raminime refrangibidiorum maxime
lium qualis . 29, regularis luminis ho-

&

&

&

mogenei

RefaEhcncm

inter

&

reflexionem analo-

...

2^1

gia.
..
RcjraElione vitri pauciores reflinguuntur
radii quam reflexione metalli .
37
RejraRionis angulus , finus . Vid. Angulus . Sinus .
Refrathonis caufa attradio

minores

quam

invenire.
Refracliva vis

reflexionis

i?o. errores
.

38.

focum

Vid. Vi/, refringens

Refrangibilitas . 2. major minorve. ibid.
Refrangibilitas radiorum diverfi eoioris diver/a . 0. feq. 12. feq. liL 17. 20. 92.
.

caufa elt confufionis vifus refradi. 25.

non oritur ex caufis irregularibus. <j2.
qualis ea fit . 29. 4?. 47. quam cautam

habeat

x-ji.

reipondet coloribus

<;q.

icl-

Qifltlizedby

Googlf

0 P T

c m.

rcfpondet diverf? flexibilitati radiorum

137. Telelcopiorum perfedioni magis
nocet , quam fphxrica vitrorum figu-

Senibus confpicilla cur utilia .

Senilis vifus defedus .
Senfationes quomodo efficiantur

ra

Senforium animalium .
tso. fos
Senfus auditus. 144. gufius. is7. vifus .
144. di veriorum colorum.
140
Scnfuum organa cur data fint.
165
Separare a fe invicem radios heteropeneos .
22
Series colorum in annulis coloratis . 71.
73. da.87.
Similare lumen
2
Simplex color. 2. lumen .
ibid.
Sinus incidentix , reflexionis , refradionis . 3. incidentix
refradionis lunt
in ratione data . 3. rp. feq. mi. incidentix
refradionis quam rationem
inter fe habeant in diverfis mediis . 42
Sinuum incidentix
refraSicmis ratio ex
aere in aquam
ex aere in vitrum.

24;i^

Refringens vis. Vid. Vis refringens.

Repellens vis. Vid. Vis refellens.
acris in vacuo Boyleano fere
nulla. 140. aetheris perexigua. 14?. a-

Rcftflentia

qu?

calida;

gidp

non multo minor quam

tso. fluidorum

to

major

loret

fi

fri-

eorum

denfitati

tere proportionalis, tao. fluidorum

mul-

eorum materia

pori

iubtili replerentur . t 40 fluidorum , unde . 142 . qualis foret , fi plena forent

omnia corporibus .
1^0
Roemerus V Olaus ) fucccflivam luminis
propagationem primus obfervavit
109
Rotunditas guttarum fluidorum , undeni
.

I/>T.

Rubigo, unde.

USe L5Z

&

&

&

3. in diverfi coloris radiis

incidentix funt

AI Ammoniacus ex quibus compona-

tur . 1 <id. Stibium lublimat .

1 $6
Sal communis aquam in aere volitantem

non

attrahit

&

acido aconflant ex terra ficca

quofo . 1
ex aqua it terra compo-

Sales

nuntur

roiS.

quare in aqua folubiles.

ibid.
158. quomodo deflruantur.
Salis alkali Vid. Alkali.
Salis compofitio .
1 s8
Salis nitri fpiritus compo/ilus . Vid. Spiritus Nitri.
Salis partes fortius aquam
attrahunt ,
quam fcmctipfas . i<fo, particula chao

limilis

is 8. pellucidltas,

unde,

lqq

cryllallifatio vim attrahentem indicat. is8. dilfolutio in aqua. 157. natura quare durabilis . inpf. partes habent latera diverfis viribus prxdita . ts7
Sal nitri affufus fpiritui vitrioli , cbullP
tionem ciet . iS4- aquam in aere volitantem non attrahit .
154
Sal tortari aqux particulas attrahit , 3 o^
nec faturetur .
154

Salium

&

Sapor acidorum ,
metallorum
rum unde.
Saporum caufa , qualis .
Scintillatio

fixarum

(bimotS7
tbid.

40

Scobi ferrea. Vid .Feirea Scobe.

Secretio fuccorum variorum per glandes

42

excelfus fupra finum

in ratione data

lumen

e diverfis mediis in

tranfit

cum

unum

rarius

47

Situs apparens

objedi refledione aut rcvifi . d. prifmatis convenietvtilfimus in experimentis.

2
Sol arcus coloratos exhibet per plumam

fradionc

aut teniam nigram vifus

Solis

148

atmofphxra impedit quominus abeat

ibid.
unde
,

in vapores . 140, calor

lumen conflat ex radiis
xibilibus
feq.

&

lumen

refrangibilibus
cft

diverfc refle-

20. fcg. q.

-6a

fubflavum.

Soni velocitas .
Sonus in aere , in corpore fonoro

143
,

in len-

lorio, quid fit.

Spatia

catleftia

4.6

omnis

fenfibilis refiflentix

expertia.
148. iso
Spectili Metallici perpoliendi ratio . 3. 38.
difficilior

quam

vitrei

39

Speculi Metallici

producuntur

reflexione

annuli nulli

132

phenomena*

Speculi vttrei concavo-convcxi

15-

Speculum vitreum melius metallico *d tej

lefcopium per reflexionem
39
Sphtricx Superficiei refledentis vel refrin.

'

focum invenire.
4
Sphxrica vitrorum figura minus nocet telcfcopiorum perfedioni quam diverfa
gentis

radiorum refrangibilitas
.

160.

144

&

Sinuum refradionis

S.

&
ibid.
.

Spiritus acidi. Vid. Acidi

34. 36

Spi-

INDEX

M
Spiritus ex oleis fermentatis

mabiles .
Spiritus Nitri campofitus
leis

pit

quibufdam aut
in flammas.

108- infla m-

19

1
_

1^4. aflufus o-

Spiritui vini

erum154

cum

oleo vitrioii didillatus

urine in corpus firi ;<S. didillando fit magis aquolus . ioHTex aqua
oleo fermentatione conjungis conllat . ibici, per
affufum Spiritum Nitri compofitum in-

Spiritus vini
i

cum

S7-

mum

foiritu

coalefcit.

&

flammatur

154.

Spiritus Vitrioii aflufus Sali vel Nitro , ebullit

coalefcit . 1 54. attrahitur ab
aqua , fortius a corpore fixo. 155. fortius attrahitur ab aqua , fortius a cor-

&

pore fixo

. 155.
fortius attrahitur ab
alkali fixo falis vel vitri , quam fpiri-

vel nitri . f;4. fcobcm ferream

calore diflolvit .
ibici.
Spiritus urina cum fpiritu vini in corpus
firmum coalefcit.

tus

falis

cum

aquam attrahit fuflu.

161
Spuma albor cujufnam ordinis .
100
Spuma aqua? laponacee eminus multicolor,

Spongia

cominus alba videtur .

55
Stanni
plumbi mixtura in vacuo fumos
emittit .
140
Stella fixa indar punftorum videntur. 17.

&

per lunam teguntur.

ibidi
Stellarum fixarum apparens per telefcopium
diameter .
conditutio . 140. fcmtil-

unde.
butyrum. IS7. fublimatio.

latio,
Stibii

41
1

\6

Stibium prfeipitatur de butyro fuo per aquam limplicem .

is7
Subalbidus color, ex pulverum coloratorum permixtione .
155
Subiimatio mercurii , i;d. id;. Sulphuris.
Sulphura fortiflime agunt in radios lucis.
108.

Sulphur contufum ,

tum

incalefcit

cum fcobe ferrea depfa154

Sulphuris compolicio . 1S7- Oleum, ibicT.

Subiimatio .
ibid.
Sulphuroja corpora aliis maiorem habent
vim refringentem . 106. 108. Ignem facilius concipiunt.
ij8

Sulphumfx corporum partes

var eorum caufa praecipua
tiones .

Sulphurofi

1 j

corporum politorum , quomodo

tam accurate refle&ant .
tot

radios

Superficies fpherica: refledlentes aut refrin-

gentes, ubinam focum habeant.

108. exhala-

154

multorum phpiomcnorum

Superficies refleclentes aut refringentes invenire, ex focis datis.

Synthcticx methodi ufus in phyfica

161

T.

Abula

cralfitudinis

aeris datos colo-

res exhibentis fub dato incidentisangulo .76. cralfitudinis aqua: datos colores exhibentis , lub dato angulo incidentia:. 8}. cralfitudinis lamellarum co-

&

loratarum
89. denlitatis
virium refringentium plurium corporum .
1 17
TeleJcopia per refraflionem non aliter
perfici poliunt , quam fi longiora fiant.
36. ultra certos limites peifici nequeunt.

Teiejcopit per reflexionem deferiptio

ventio

40, in36

Teleftopio, quanta videatur magnitudo puncti lucidi.

&

Tckjcatiorum apertura:
vires amplificandi. j6. imptrfi.il ionis caula . 2,/ej.
theoiia . zq. vitra quare colorent 00jeila

Terra

60. vitra quomodo polienda

motus . ijj. vanae forma: .
.

vilccra lulphurolis vaporibus

*5J-

Terram

&

inter

40

t s

t.

abundant

aquam, acidum ed

loco

medii .
158
Vid. Concreta.
Tenues lamella . Vid. Lamella
Theoria microfcopiorum
telefcopiorum .
Tcrrcjlrta concreta.

&

Tmitrua

tjpj

Tormentarii pulveris explofio.

140
Tranjmutationes corporum aliorum in alia . 159. Jecj. quomodo fiant .
ibj

4o

Tremor aeris.
1 ubuli

aquam

vitrei

fudinent fupra

lam.
Tubus cineribus plenus aquam

libel-

1A1
attrahit

ibid.

V.

, vis refrafti-

vapores, quibus abundant vilce^

ra terrx funt

caufat

Superficies

Acuum

calori deferendo

idoneum .
medio

142. quod dicitur fpatium ,

repletur . ibid. ingredientes radii ,

ex vitro

^
/

Djgiti z;d -by

CiOOff k-

OPTICE.
104
tro exeuntes , refleftuntur .
Vapores aere leviores . 1 61. inflammabiles . iss- fulphurofi in terra: vifceribus .
_
Vaporibus acidis aer abundat
Vaporis eleftrici raritas.

ibid.

i^S
t44
i6z
Vaporum produ&io .
Varietas colorum oritur ex compofitiont
luminis.
45
Soni . 14?. motus
Velocitas Lucis
corporis emergentis ex attraftionis fpa28. 106
tio .
_
Velocitates pulfuum in mediis elalttcis .
.

&

87

que

vis

Ventorum turbines.

155

medio

radii in il-

&

m. ad zqualia intervalla recurrunt

ibid. explicantur hypothefi aliqua
m. 143.
a Quibus pendeant.

earum

111. inlunt
radiis cum primum e corpore lucido
emittuntur .
natura fua funt durabiles . ibid. qualia fmt earum inter151.

effeftus

m.

valla fiib divertis

radiorum obliquitati-

bus. 112. qualia fint carum intervalla

pro radiorum divertis fpccicbus . ibid.
Qualia fint earum intervalla, pro me-

diorum

rum

diverfitate . 112. qualia fint eaintervalla in aere . ib id. qualia fmt

.
11 q. non poflunt exhypothefes quae lumen in
pretfu confillere fingunt . 148. recurrunt faltem ad 34386. vices
111. feq.
Violarum color, cujufnam ordinis.
1QQ
Vinum, quibus exiguae corporum particulae agunt in fc mutuo , veritas proba-

in radiis reflexis

plicari per

tur

LSa

Vis aduofa . Vid. jiEluofa yir.

Vtfcera serra abundant acido fpiritu fulphuris vel vitrioli . i%6. abundant 8l

partibus fulphurofis
Vis elaflica
Vid. Elaflicitas.
Vis eieBnca . Vid. EleBricitas .
Vis inertia cd principium paflivum

legum

oritur . 108 . plurium corporum . 107.

feq. quomodo aeflimanda. 105. feq. tibi maxima , ibi refleifio fortifEma gy
.

142 .

LSI

161.

regunt exiguo-

Vis repellens &. attrahens

rum corporum motus minores

162.

probatur variis argumentis.

jjSl. ftq.
modus . 6. confufio . ibid.

&

Vij'us caufa

myopum

ibid.

refraffi confufio,

defefius . 6.
26. fenilis de-

unde.

feflus

quomodo efficiatur.
144
bina , planum & convexum libt
mutuo impofita maculam & annulos

Vtfus
Vitra

exhibent . 73. feq. microfcotelefcopiorum . quare coloexhibeant . 6jl. quxdam alios ra, alios tranfmittunt
68.
telefcopiorum alterum alteri impolitum
aegre fefe contingunt . 162. telefcopiorum quomodo polienda.
40
Vitrioli oleum aquam attrahit , donec faturetur. 154. feg. componitur cx parcoloratos

&

piorum

res

dios refle&unt

&

tibus volatilibus
fixis . i< eum aua incalefcit . 154. cum fplritu vini
(piritus praebet . 157.
, aegre dimittit aquam .
144
Vitrioli partes
fortius aquam attrahunt ,

3iftillatum duos
diftillando

quam fcmetipfas mutuo .

fpiritus Vid. Spiritus

Vitrioli

Vttriolum

S7- aquam in
attrahit . 1^4.

pelluciditas

unde

tremitatem

oblique

fimbriata

128.

minis
ftio

intercipit

07.

fefli

refrattio
,

volitan-

& ter-

ex aqua

ra componitur.
Vitri

158
vitrioli.

aere

tem non

quam

108
prope ex-

umbra
minus

eft

lu-

metalli refle-

,9

Vitrorum

vorum

attrahens vis
errores

i<;9. feq. objefti-

30. feq.

Vitrum aquam attrahit , fortius quam cineres . 160. poliendo quid fiat
104
Umbra corporum exiguorum , lumine per
foramen exiguum admiflo , funt jufto
.

latiores

motus principium
164. magnam refiflentiae partem efficit
49pnmigenus competit .
Jeq. paniculis

Umbra

LS2e

Umbrarum

una eadem105

excitatae in nerradios lucis . 141- feq.

divenae in nervo optico diverios colo14
rum fenfus excitant.
Vices alterna facilioris reflexionis
facilioris tranfm jfwnis radiorum, loz. 110.

vo optico per

144-

refringens cft

Vis refiedent torporum denfitati eorum proportionalis , exceptis fulpburoti . 105.

ex fulphureis eorum partibus praecipue

di(tinfio

Vibrationes excitant in
lud incidentes . 142.

&

Vis refledent

127.

funt

fimbriata:

127.

128.

&

lucis confinia

non funt caufa

colorum.

& fimbriarum

42. feq.
capilli

dimenfio-

Digitized by

Google

INDEX

88

fiones . ii9. ratio

capillo diftantiis .

eadem

O P T

in diverfls a

no

Vortices

JE.

aquarum in caelum elati

motus tandem amittitur.

^15
162

Vmticofus

Umbrarum fimbria.
tervallo

videri

127. i*8. ex quo inincipiant . no. in Ho-

mogenco lumine
Undarum motus quaquavcrfum
.

ftit

VolatiUs particula:, quales.

nj
fe infle-

148

Tinctum
J ut.

fumum

&

flammam emit112

162

N-

Digitized by

Google

INDEX
lectionum opticarum.
me

refleftunt

8?

84. /ey.

Commenfurabilium rationes.
37
Conicarum Seftionum figura in vitris 59
Corona explicatae
104.
Corona circa candelas a Carthelio obfervatae .
104
Curva quaedam refradtionum .
35
Curvarum fupcrficierum Refraftio.
48
_

Lbedo nafcitur ex mixtione

omnium

8?
colorum . 22. feq.
8
Animalium colores
Anguli radiorum incidentium rcfraaorum
.

4- 22.27. iQV feq.

Atjut refractio .

1SL

dl

Ariftotelis definitio coloris.

Amofphxrt

D.

refractio

fi.

BArow

laudatus

Dominis Antonius primus explicat

Iridem .
ia8

22. 20. 27- 48. 54-

Antecedor Nevvtoni in cathedra

Boyle de Coloribus

E.

Carthefiana infervit determinandis refractionibus

<3
Epicurei naturam Colorum inquirunt dt
Llipfis aliqua

C.

Arthcfius regulam refraftionum invenit .

12; LS
105
quid obfervaverit in oculo.
ibid.
explicat Itidem .
aliqua ex ejus Ellipfibus eft curva determinans refrafiiones .
15
Caufticas a refraftionc ortus determina.

re.
Color Colorum Theoria
.

h fa-

Geometriam

quirit .

re-

&

natuColorum ordo . 2. d2. Origo

di
ra .
_
di
Definitio Ariftotclis.
,
_
di
Male explicantur a Philofophis .
6$_
Qualitates funt ex Peripateticis.
nalcuntur ex contorfione globulorum
juxta Cartcfianos.
_
referendi funt ad variam
refrangibilitatem

di
radiorum

re64.

94
fcquuntur proportionem Muticam
67
immutabiles lunt primigenii.
fecundarii quomodo nalcantur . 70. ftg.
in Albedine non deftruuntur.
24
Primitivi exhiberi poftunt per compoB4
litionem colorum confinium .
_
.

Colorum Phfnomena

varia

explicata.

28. /e?.
Colores corporum naturalium derivantur ex genere radiorum quos maxiPars II.

Errores

ortos ex

58.
Euclidis definitio

refractionibus

definire

rationum fimilium

32
Experimenta per prifma toto libro
ad explorandos finus Refrafftionum . 13
In vitro quodam.
rp
In aqua
19
In Planis.
28
In Sphaericis.
51.3 8
In Prifmatis parallelepipedis . 22;
In mifcendis coloribus .
84
In oculo
105
.

F.

igura

Lentium

&

Prifmatum

p.

do

Figura curva- refradtiva:.

35
Focum radiorum in curva rcfraCtorum determinare .
30
Fluidorum refradlio .
12

Eometria neceffaria ad explicandos colores .

dj

Conjungenda cum Philofophia.

_

Globulorum contortio varia

juxta Carthefianos

ibid.

6;

Geographia
efficit

colores

di

H.

Digitized by

Google

..

INDEX LECTIO NU

90

Quomodo

H.

Homogeneorum
Hooktus

exhibeant

didantia.
Oculi figura

Eterogtneorum radiorum
2^ iSL^Z:

q.6

colores

confideranda

varia
101

in

colorum

in

conlpeAu.

afTc&ioncs

104. feq.

Optica perfectio unde.

Optica (cientia Mathematica.

2.&1
6j

86

P.

rfpicillorum imperfeftio.

Maginit

folaris latitudo.

5- feq.

02. /ea.

Imago

ftellae Veneris.
radiorum .
Infedorum Color.

g?

Incommenfurabilia

oy

ia
<6

Inclin.it io

Iridis explicatio

105 .feq'

Entium

figura

do. ufus

z*

Linearum quarumdam proportio .24

Lux quid fit.

Lucii Color.
Condat ex

61. feq.

83

& figura

radiis

heterogeniis

62.

2.

8 ?..
Lucis Phfnomena in oculis .
In medio parallelis planis claufo.

Per media fphfrica .

Lux in lucem non agit

12.

ftrat

io<

refractio. lS. 50
26. 58"

compofito

colore

moiv
87

24

N.
Ephnuci

ligni

infufio quid efficiat

fit.

73. feq.

O.

101

Q..

fa

&

in-

BjcBa magis didindta apparent

luce fimpliciorc.

itiones fimiles quantitatum commenfurabilium

incommenfurabilium

Radia

&

diverfe refrangibilibus diverfi

petunt colores
Radii diverforum colorum
Radiorum
incidentium
.

in

&

Theoria .
Radii heterogenei

com64
2. 84

refrafiorum
28. 3J
26. feq. 47

Radiorum bis refradtorum affectiones

4 5.
Radiorum parallelorum fphfram tranfeuntium enectus .
51. isb
lucis varia

bata .
caufa ed variorum colorum.
ejus gradus

g8

32

R.

Refrangibilitas radiorum
Nigredo quid

ac,. feq.
Paralle-

commenfurabiles.

Microfcopiorum perfcftio. 1. 59. 61. feq.

Muficx chorda divifio locum habet in coloribus

diverfi effedtus

Valitas non haret in qualitate

Quantitates commenfurabiles

48

componentes

88.

&

Prifmatum Triangularium

Q:

fraftio.

Microfcopium in

Effeftus explicati.

lepipedorum

Pulverum diverficolorum mixtio quomodo gignat novos colores.

73

22

athematice fcicntiae .
63
Materia quo denfior eo major Re-

eo major refra46

ini

Meteara lucida explicata

refraftio-

gj

M.

Mediorum contiguorum
Heterogeneorum

ftio

84

Materia quo denfior

1
61
28

Prifma quomodo flatuendum ,

Craffities non efficit variam

nem

L.

1.61
quid fen-

Peripatetici de Coloribus

ferint

Philofophia munus.
Planorum Refraftiones
Planetarum lux qualis

Refratho in
In Aqua.
In vitro.

fluidis

pro-

2. II.

dl

64. feq.

52. feq.

thirt.

Li
Pla-

Digitized by

Googlc"

..
.

.. .

OPTICARUM.
za
i

Planorum

Mediorum contiguorum

Superficiem
curvarum.
?
In Radiis Homogeneis
46
In Heterogeneis
z&zSL 4Z
In radiis parallelis in fphyram incidentiBus

JI. 56.

102

dentium proportio..
Similitudo Rationum
Solis imago oblonga.

LS

4. 14.zi.17
14. 2_t

alicujus vis refradiva inveliigata

t/L
Snellius primus ivenit Rcfradionis legem

Phtrt refradio in

cidentibus .
Sphsrrica figura

radiis

quam curvi

48

T.

Elefcopiorum perfedio

apta

jd.

58

m 'vitris
59

&

fumma

haberi

non poted.
Dioptrica

i.do. 8s
Catoptrica petenda , z

&

V.

parallelis in-

ju
quam

Stellarum fixarum imagines oblongi . 1

j
piant quam vim habeant in
refradtonibus.
2S

Ex

Sectionum conicarum figura utilis in vitris

MicrofcopioTelefcopiorum
rurn

Superficies

S.

opticis

%-fieq. qi.fcijl

58
A
J2e4i./f
7

folidi inveliigata.

16.

inci-

20.27

Ii

lex a Cartefio detccla

a Snellio primum,
earum finus.
Diverfi generis collata;
errores determinare.
Differentia .
vis alicujus

&
4.

Solidi

Refratlionum menfura

RefraBrva

Sinuum Radiorum refradorum

Ener it Stelli imago.

Vitri refradio

Vis

ia

12

Vitrorum elaboratio

Refradiva alicujus

folidi

"S

J9

IN-

Digitized by

Google

. .

91

INDEX APPENDICIS.
A.

D.

7E Thetis

vibrationes utrum colores effidant .

34
Albido ex compofitione omnium colo8. 4. 49.AI
rum .
ex duobus coloribus effici non pote A .

I t^A

46.49.fcq
Anguli Reflexionum

&

refractionum

5.

q. 62+ 66. feq.

Anonymi Epiflola contra Newtonum.
48,

^Tortis .
cyleftis

65

...

Aqu.c color.

#rn

34.

44

Vid. Iridis colores

Kenelmus

Yghttus

54

E.

primum

xperimentum

Nevvtono de

luce

Experimentum Crucis
69-f'l .
.

&

coloribus.

24. 32.44. S3-

y. 2 3

habitum

Experimenti rite inftitucndi ratio .

jd
Experimenta contra refrangibiiitatem . 33.
fa- 6 s, .
Experimenta Newtom repetita a focictate Regia .
70
.

Ellipfts deferiptio.

34

'Arcti Epiilola.

C.

igura fpeftri colorati oblonga

3iiE

K.61.

Figura vitrorum in Telefcopiis,

Arthefii hvpothcfis.
Carthefii Hyperbolx

vitris Telefcopii .
Cajfegrainius perficere

20. 2

&

feq.

34

in
34.49

4<5-

Focus radiorum Refraftorum

G.

vult Tclefcopium

Nevvtonianum1.
utrum qualitates
utrum producantur a

Colores

17. fcg.

fint.

vibrationibus x-

theris .
varii pendent a variis gradibus
gibilitatis

1.

Elliples

Radiorum
Tonis Muficis

32

lS

Grimaldi Hypothefis

Gafcoinii Epiftola

r1

rs-feg.

6. 31
.

39

undulationes

28.

iidem pertinent ad eofdem refrangibili

tatis gradus .
1
fecundarii . 1
primigenii
:
Primigenii immutabiles funt . 7. feq. 63
Eorum ordo.
7. 27. 38. 46. so. feq.

&

Genera duo

Regorii Optica

refran-

fimiles funt

Num poflint explicari per

Compofitio varia .
42
obtinentur etiam per compofitionem finitimorum .
8.22
Colorum naturalium phjnomena .
2
Color Albus .
8. 22
conflat ex omnibus aliis
8.41.49. SI
Color fpumx
44

Ookius laudatus .
9.28. 29. 6%
Hugenius probat Telefcopium Nevv-

tonianum

Humor

officit

Hypothcfcs

metallorum.

22

Mago

13
12

politurx

amandandx

colorata . Vide SpcElrum

Indit colores unde .

L.

Crucis
/<?.

experimentum
691

23. 25. 33. 44.

ini Francifci objefta in

Newtonum.

K-feq-

Longitudo fpcflri

Vid. SpcElrum

Iu-

Digitized by

Google

INDEX APPENDICIS.
Lucus Antonius

ejus Epiftola

64

'
quid. fit.
_ 29-55
confiat ex radiis varie refrangibfliBus

Lux

fcq.
ejus color Albus.
ejus aficftiones tres.
5- 5 1,

Reiveus

v/

93

Telefcopiorum,
4
\_ i

artifex

,,
8. 49- fcq.

so. fcq.

Ercnitas aeris

utram

poliendorum

ratio

6.

3.

poffit

politura

quomodo

diu

fervari

Micmjcopium. per

illud

experimentum

cur diftinCla .
unde pendeat. .
modus ejus obfervandi.

%o. st, (eg, dd.

46
30. %1-feg.

s.

Speculorum in Telefcopiis amplitudo

Num

Tf

eorum

Spumx

concava

64

56. fcq.

cum Mufica.

ejus fimilitudo

Eorum

ncccflaria ad ex-

perimenta lucis.

Speftri colorati Figura

M.
^^Etalkrum

12

S.

utilia.

37
18

'43

'5.

figura.

33.46
44

color.

N.
T.

l/ifi

utrum influant
lorati imaginem

in

fpeflri co-

S3. S7.

d8

O.

O
_

Elefcopiorum perfeflio

non pendet a

figura vitrorum.

Tclcfcopium

Ncvvtonianum

5.4^

>

ejus inven-

tio.

Bliquitas radiorum talarium

Optica PraSlica.

d.

Deferiptio.

u.

Theorica

64
11

Cura adhibenda

in eo perficiendo. 15.

54
Probatur ab Hugenio.

p.
Pardies P. Ignatius.
JL
Peripateticorum qualitates.
Peflilcntia in

7. t .

?V).

34
41

Anglia.

Pri/ma

1?

ibuL
In eo Lentium proportio .
15
eo Barc^i
Cailcgrainii judicium

Difficile per illud objcfta reperire.

deferiptio

ti

4. fcq. 8. qi.

56

R.

&

De

illud improbat Gallus quidam

5
.
longitudines Telefcopio-

Tn 4 /<j'exhibens

rum , Hiatus, Diametros, Lentium

&c.
id
Tabula Reflexionis St Refrattionis Radiorum
34
Tabula exhibens angulos Prifmatum Stc.
6^. fcq.
.

Adii

ZWr
biles

alii

aliis

magis refrangi-

<;

3 - St.

Experimenta contraria.
Diverfis coloribus pnrditi funt

d3

63
.

V.

d. 38.

jo.

In fe viciffim non agunr.

Primigenii non dividuntur

Eorum
?

femerT

Refrangibilitas impugnata. 24.

5^ Si

Qua
Rejma

nifi

lege refringantur .
ejus color St experimentum.

itri vis

Refrafliva

Textura irregularis.
Figura in Tclelcopiis.

Veneris radii Si lux .

2Q
Vibrationes auheris utrum colores efficiant

id
65

Urululaioncs utrum caufa: colorum

2&

FINIS.

Digitized by

Google

NOI RIFORMATORI
Delio Studio di Padova.

Vendo veduto

per la

Fede di Revifione

ed

Approvazione dei P. F. Paolo Tomafo Manuelli

Inquifitor Generale dei Santo Offizio di Venezia nel
Libro incitolaco : Optica Jtve de reflexionibus y refrathonibus

inflexionibus

^Nc-vnjtono

ft)

coloribus

Lucis Libri tres

accedunt LeRiones Optica ejufdem

AuElore /faaco

Au Roris cum Ap-

non

v* e (Ter cofa alcuna concro la Santa

Fede Cattolica; e parimente per atteftato dei Segretario Noftro , niente contro Principi , e buoni coftumi,

pendice

ft)c.

concediamo Licenza a Giovanni Manfre Scampatore

di Venezia ,che pofla cflere ftampato , oflerv.mdo gli
ordini in materia di Stampe , e prefentando le folite copie alie Pubbliche Librerie di Venezia e di Pa-

dova

Dat.

Ii

8.

Dicembre 1747.

Rarbon Moroflnt Cav, Proc. Rif.

Marco Fofearini Cav, Proc. Rif.

Regiftrato in Libro a Carte 14. al

Num.

108.

Adubel Angelo Mdrino

Reg.

al

Mag.

Segr.

Eccel.*contra la Beftemmia.
\

Francefco Gadaldmi Segr.

V-

Vvertano che vi fono

luoghi cosi

tre

in

42 Tavole ,

in fine dei

tutte efle^ pofte

ltribuire

LEGATORI DEL LIBRO.

AI

Libro;

le

Dodeci dopo 1Ottica, e fon quelle fegnate

coi

fi

lib.

Part. Tab.

numeri.
Ventotto

coi

non devono
hanno a di-

quali

ma

foli

al

numeri

Le due

delle

fine

di

reflanti

efle

Lezioni Ottiche,e quefte fon fegnate

Tavole.

dopo

Appendice

AD BIBLIOPEGOS.

XXX

Tabulas
X 1 1. hujus libri non omnes
,
ad Calcem ponendas efle, fed dividendas ita ut
Duodecim ponantur ad finem Optices ; funt autem ilis quae

Nimadvertant

habent in Fronte Lib. Par. Tab.

Viginti olo,

LeRioncs Opticas

Duae

reliquae

cum numeris.

qus numeros tantum Tabularum

.

poft

appendicem.

referunt, poft

Qigitized by

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

C/,2?
Digitized by

Google