O XNERO E O NMERO DO SUBSTANTIVO

O XNERO DO SUBSTANTIVO
O xnero a categora gramatical que permite a clasificacin dos substantivos e adxectivos en masculinos e
femininos.O xnero inherente aos substantivos, non est condicionado polas necesidades de concordancia dentro
do enunciado e reflicte a seguinte oposicin: xnero marcado (tamn chamado "feminino") e xnero non marcado
(tamn chamado "masculino").
Os substantivos en que se produce a oposicin de xnero denomnanse variables, e esta oposicin trae
consigo diferenzas de significado:
1. Diferenza de sexo: xeralmente, nos seres sexuados dse a oposicin macho / femia: to / ta; cabalo / egua; o
estudante / a estudante; rei / raa; tigre / tigresa.
2. Diferenza de forma: dependendo do seu xnero gramatical, moitos termos poden designar obxectos que
presentan diferenzas formais que, polo xeral, son de tamao (maior / menor):
Agra: grande extensin de terra de cultivo dividida en leiras ou agros que pertencen a distintos donos.
Agro: extensin de terra para o cultivo, polo xeral pequena, que pertence a un s dono.
3. Oposicin individual / colectivo:
Ovo: corpo formados por unha soa clula, producido polas femias dos animais ovparos, que contn o xerme do
embrin e as substancias para alimentalo.
Ova: masa compacta formada polo conxunto de pequenos ovos nos ovarios dos peixes e crustceos.
Nos substantivos variables, que presentan oposicin de xnero :
En xeral, emprgase morfema -o para o masculino e morfema -a para o feminino: oso / osa.
s veces, o xnero feminino indcase cos morfemas -ia, -ina, -esa, -isa, -triz :
galo / galia; heroe / herona ; actor / actriz.
Outras veces, a oposicin indcase con lexemas totalmente distintos: home / muller, boi / vaca.
Outros substantivos marcan a oposicin mediante o determinante:
REGRAS DE FORMACIN DO FEMININO:
MASCULINOS

FEMININOS

Rematados en -o ou en -e tonos
Rematados en -eu
Rematados en vogal tnica

substiten a vogal final por -a: fillo / filla, xefe /

xefa,humano / humana
fan o feminino en -a: xudeu / xuda, sandeu / sanda
engaden un -a: av / avoa, nu / na

Rematados en consoante distinta de -n

engaden un -a: deus / deusa, profesor / profesora

Rematados en -n

fan o feminino en -oa: len / leoa, patrn / patroa ou

en ona ( os pexorativos): mangalln /
mangallona,solteirn / solteirona

Rematados en -n

fan o feminino en -: fisterrn / fisterr, capitn /

capitou en -ana( os pexorativos): folgazn /
folgazana

Os substantivos invariables non presentan oposicin de xnero, senn que ou ben son masculinos ou ben femininos
(a xirafa macho, o disco, a ponte...).
Son femininos :
A maior parte dos nomes das rbores froiteiras e o seu froito: a maceira / a maz; a cerdeira / a
cereixa; a nogueira / a noz... Con todo, tamn hai casos masculinos: o pexegueiro / o pexego; o
limoeiro / o limn.
Os substantivos rematados en -axe: a paisaxe, a viaxe, a friaxe... (ags o traxe, o paxe e o garaxe).
Os rematados en -se, -te, -ite: a anlise, a crise, a parntese, a apendicite, a diabete, a hepatite...
Os rematados en -tade, -dade:
a liberdade, a propiedade, a bondade, a puberdade, a
vontade, a facultade..
En contraposicin co casteln teen xnero feminino os seguintes substantivos:
a rbore, a arte, a canle, a calor, a cor,a color,a cute, a fin(= final) a dor, a fraude, a orde, a orixe,
a ponte,a pube, a reuma, a rubor,a sentinela, a sndrome, a suor...

Son masculinos:
-ote e -ete (na sa orixe diminutivos): capote, garrote, barrote, camarote, piquete,
bigote; ou en -ate: chocolate, iate, tomate, etc
-ame ou -ome: ags sndrome e fame
-ume: betume, cerume, costume, cume, estrume, fume, legume, lume, queixume, teitume,
vagalume, volume (pero a servidume, a podredume...).
O nome das letras e os dgrafos masculino: o a, o efe, o ese, o xe, o ele duplo...
En contraposicin ao casteln, teen xnero masculino os seguintes
substantivos:
o cal, o crcere, o costume, o couce, o cume, o cuspe, o dote,o fel,
o fin (= finalidade), o labor, o legume, o leite,o mar, o masacre, o mel, o nariz,
o queixume, o riso, o sal,o sangue, o sinal, o xiz...
O xnero dos determinantes nunca vara por cuestins de fontica sintctica ou posibles cacofonas: a acta, a auga,
a aula...

O NMERO DO SUBSTANTIVO
A categora de nmero indica a oposicin singular / plural, isto , como unha unidade ou como mis dunha unidade.
Os substantivos continuos adoitan presentar s o singular (singularia tantum) por non poderen ser individualizados.
s veces aparecen en plural con diferente significacin ou con matices expresivos: o aire / os aires; o tempo / os
tempos.
Outros substantivos s se empregan en plural (pluralia tantum): os lentes, as nupcias, os cartos, os parabns, os
vveres, as cxegas, as maniotas, as tenaces...
Nalgns casos, a oposicin de nmero leva unha oposicin de significado:
miolo (parte interna do pan, miga) / miolos (masa enceflica).
REGRAS DE FORMACIN DO PLURAL
Engdese -s

Engdese -es

Cmbiase o -l
por -is

Permanecen invariable
s

se en singular as palabras rematan en vogal, ditongo ou consoante que non

sexa -r, -z, -s ou -l:
cadro / cadros; xersei / xerseis; bailarn / bailarns; tic / tics.
s agudas que rematan en -s no singular: comps / compases.
Se os substantivos rematan en -r ou -z: xogador / xogadores; raz / races.
- Cando en singular rematan en -l e son monoslabas ou graves: ril / riles;
fcil / fciles.
- Nos substantivos compostos, se o segundo elemento un monoslabo
rematado en -l, faise o plural engadindo -es:
pousafol pousafoles/chuchamel chuchameles/ ollomol -ollomoles
se rematan en -l e son palabras polislabas agudas: canal / canais; mandil /
mands.
Cruel e fiel conteen das slabas e non unha. O plural crueis e fieis.
Nin caracol nin aerosol son palabras compostas, polo tanto o, seu plural
caracois e aerosois.
as graves ou esdrxulas rematadas en -s e todas as rematadas en -x: o
lapis / os lapis; o mrcores / os mrcores; o fax / os fax; o trax / os trax

Moitos estranxeirismos rematados en consoante engaden -s para formaren o

plural: pubs,sndwichs,icebergs, videoclips, fagots.

1. Identificar os substantivos e adxectivos do texto.

MIL PRIMAVERAS
Se a lingua galega fose s o que din os sociolingistas, unha lingua B minorizada afectada de
diglosia en fase de desaparicin mediante un proceso de aculturacin non sei se me
animara a escribila. Afortunadamente non o , ou non o fundamentalmente. tamn a
lingua de Rosala, e de Cunqueiro, a do camareiro que me trae este caf, a da mia nai, a
mia, e a daquel corvo dun bar de Belvs ao que lle aprenderan a dicir quero tortilla. Creo
que este o perigo de problematizar excesivamente as cousas: que un acaba aprazando o
seu gozo ata que os problemas se resolvan. Esta a mia humilde reflexin para este Da das
Letras Galegas.
O temor a que unha lingua desapareza coma o temor morte: o medo anticipado a algo
que suceder igualmente (anda que tamn se podera argumentar que a estatstica non
excle a posibilidade de que sexamos inmortais: toda a xente que existiu na Historia, un seis
por cento non morreu anda). O galego desaparecer sen dbida. O espaol tamn, e tamn o
ingls. As linguas son organismos vivos e polo tanto estn programadas para extinguirse. Pero
co temor morte dunha lingua pasa coma co temor nosa propia morte: que pode acabar
convertndose nunha obsesin que nos impide gozar do que non morte e que precede
morte, que a vida. A lingua galega est aqu e est ben viva mil anos despois de impoerse
que haba antes e que tamn morreu. Pode ter problemas de estatus e de sade (tamn os
teen os que a falan) pero non hai que contemplala a cada paso como se contempla un
doente agonizante. Pdese promover mis, pdese divulgar mellor, pero non debemos
confundir o idioma coa poltica lingstica.
Por iso, precisamente Cunqueiro, con moita sensibilidade, peda para o galego s mil
primaveras mis. Eran as que tivera antes ca el. Para min, na frase o importante non o
nmero de anos senn a cuestin das primaveras. Coas linguas, coma coas persoas, non se
debe aspirar inmortalidade, que unha aspiracin que non conduce mis ca melancola.
Ao que hai que aspirar calidade de vida, o que antes se chamaba felicidade. Gocemos do
que temos e non nos laiemos tanto, non sexa que lle suceda ao galego o que lles sucede aos
enfermos de verdade: que cando se lles ofrece unha e outra vez a extremauncin, acaban
morrendo de verdade.

2. Indicar o feminino de:

teceln

av

saltn

carneiro

prncipe

frade

abade

cnsul

patrn

neno

ateo

vizconde

poeta

home

langrn

ladrn

autor

sogro

sacerdote

cabaleiro

emperador

cabalo

pailn

xenro

insn

cristin

cidadn

curmn

boi

pega

pastor

campin

intrprete

sapo

lambn

fisterrn

alcalde

marido

barn

estudante

galo

castrn

europeo

tsar

macho

heroe

xudeu

pardal

padrio

len

parente

sultn

francs

mrtir

louzn

padrasto

casteln

espaol

alden

alemn

toleirn

tempern

contratista

reo

deus

duque

solteirn

papa

embaixador

composteln

compadre

irmn

capitn

seor

marrn

rapaz

rei

cru

mentirn

papn

viln

mestre

can

alto

folgazn

actor

baixo

pai

nugalln

porcalln

monxe

livin

3. Poer as seguintes palabras en plural:

local

xil

ambel

fusil

rapaz

lobo

tren

mil

run

paraugas

til

gardacostas

multicolor

can

dolmen

quebranoces

pobre

un

xirasol

fiel

xudeu

cabalo do demo

verdade

bal

lei

asistente

estrela de mar

cruz

cartafol

sapoconcho

bo

caracol

porco teixo

tonel

hotel

decreto lei

luns

algn

xardn

rptil

bocoi

tal

seor

azul

animal

pas

fibel

caf

cru

israel

lenzo

galego-portugus

proxectil

oasis

cal

motor

pita do monte

tnel

clmax

lbum

lambn

civil

vacaloura

espaol

anorak

mandil

ancin

iceberg

pereira

dor

dlar

sol

mel

vagalume

trax

plural

test

xentil

cor

pub

ollomol

cnsul

exalumno

lapis

venres

fcil

prismticos

garda civil

rei

tndem

pel

anel

dplex

6.- Poer en plural as seguintes frases

1.- O marroqu un home que ten unha cultura moi diferente occidental.

2.- O mrcores sempre tomo un caf tranquilamente ante a televisin sen ter o mandil posto
e mentres fumo un cigarro, xa que o nico da que non debo traballar despois de xantar.

4.- Ese rei ditou unha lei sorprendente: obriga ao coronel e ao cnsul a presentrense o luns e
o xoves ante a Comandancia da Garda Civil.

5.- O nivel cultural e econmico desa familia aceptbel: todos teen anel e len algn libro
cada semana.

6.- Ese val moi frtil e agradbel, e ten de todo. Al podes ver desde un pnei ou un boi
pacendo ata un hind xogando ao hckey no xardn do hotel.

7.- Hai un farol municipal no parque infantil, mais como est fronte ao cuartel anda se vai
vendo.

8.- Ese can un berrn, non fai mis que ladrar.

9.- O gol marcado polo xogador israel non foi legal.

10.- Din que a estrela de mar non hostil ao ollomol.

11.- Aquel monxe pal meteu un libro no bal de cor azul.

12.- No local social dese organismo tmase moito caf.

13.- Puxo un pernil sobre a mesa e dixo que esa era a sa credencial.

14.- O rol desempeado polo bemol no pentagrama moi importante. Foi o que dixo ese
doutor que moi hbil no manexo do bistur.

15.- Aquel capitel representa unha escena celestial.

16.- O martes sempre vn algn rapaz.

17.- O corazn senil tamn pode ser pasional.

18.- O lacn est moi caro segundo o prezo oficial.

19.- Teo que mercar tea para un lenzo branco e un calzn azul.

20.- un edil admirbel segundo o editorial do xornal dominical.

21.- O e pode ser unha vogal aberta ou fechada.

22.- unha flor comn e fcil de atopar en calquera verxel.

23.- Cacei unha perdiz naquel pieiral.

24.- Esa fbrica txtil ten unha parede anil.

25.- Crese que o pardal capaz de cantar unha hora enteira.

26.- Pon o mantel da mesa grande e vai traendo o pemento cru.

27.- Non me gusta ese cartel, igual que o do ano pasado e ten unha cor insufrbel.

28.- O caracol de meu irmn gaou o campionato mundial, foi o mis xil e dcil.

29.- A explosin foi provocada por un gas letal.

30.- A abertura gradual de oficinas bancarias farase tendo en conta a situacin da sucursal
existente.

31.- Algn proceso febril esixe un tratamento delicado.

32.- Con ese pincel tan mao non vas poder pintar o bergantn que se ve nese libro.

33.- Sempre foi un amoral e un intratbel no asunto mercantil.

34.- O antigo guaran era moi vital e sempre andaba nu.

35.- Nunca vin home mis papn e lacazn.

36.- Sempre ser un heroe ocasional o que resolva a situacin de perigo.

37.- Estableceu un smil moi difcil de comprender.

38.- Non me convencers con esa razn.

39.- Tia un oficio moi raro, andaba caza do saltn e ao metendo nun fardel, pero el dica
que lle daba cartos.