Kniga

Hyrje n kriminalistik
Dr.Goce Xhukleski
Dr.Muhamet Racaj
Hy r je n k r im in a l i stik
Shkup, 2012
Faqe | 2
Ky botim ,,HYRJE N KRIMINALISTIK,,sht e recenzuar dhe e miratuar m

vendimin nr.17-3748/3 m datn 28.12.2011 nga Kshilli arsimor-shkencor t
Fakultetit pr detektiv dhe siguri pran Univerzitetit FON n Shkup, si libr
msimore pr lndn Hyrje n kriminalistik,pr msim n gjuhn shqipe i cili sht
i prfaqsuar n programet msimore ne Fakultein pr detektiv dhe siguri.
DEKANI
Prof.D-r Aleksandar Donqev
T gjitha t drejtat jan t rezervuara.Nuk lejohet ribotimi n asnj lloj forme qoft
elektronike,mekanike apo n ciln do mnyr tjetr,t njohur apo t panjohur duke
prfshir edhe fotokopjimin dhe xhirimin ose ndonj lloj doponimi informativ apo
sistem arkivi pa leje me shkrim nga autort.
Faqe | 3
Recensent:
Prof.Dr Aleksandar Donev
Prof.Dr.Vladimir Pivovarov
Doc.Dr.Bashkim Selmani
Lektor:
Liri Lena
Ballina dhe editimi grafik:
Taulant Racaj(student ne Shkencat kompjuterike )
Shtypi:
Solaris print,Shkup
Faqe | 4
PRMBAJTJA
Parathnie ...................................................................................................... 10
KREU I ......................................................................................................... 14
KUPTIMI I PRGJITHSHM MBI KRIMINALISTIKN ..................... 14
1.
NOCIONI I KRIMINALISTIKS ....................................................... 15
2.
LNDA DHE DETYRAT E KRIMINALISTIKS ............................. 20
3.
METODAT E KRIMINALISTIKS .................................................... 22
4.
RELACIONET E KRIMINALISTIKS ME SHKENCAT TJERA .... 27
5.
4.1.
Kriminalistika n suaza t sistemit t shkencave penale ................ 27
4.2.
Relacioni i kriminalistiks me shkencat (jo penale) t tjera........... 33
ZHVILLIMI SHKENCOR I KRIMINALISTIKS ............................. 35

5.1.
Zhvillimi i kriminalistiks n Republikn e Maqedonis ............. 41
Pyetje pr studentt: ..................................................................................... 43

KREU II ........................................................................................................ 44
PARIMET THEMELORE T KRIMINALISTIKS .................................. 44
1. VREJTJE HYRSE................................................................................ 45
1.1.
Parimi i ligjshmris....................................................................... 46
1.2.
Parimi i s vrtets ......................................................................... 47
1.3.
Parimi i kritiks dhe vetkritiks .................................................... 48
1.4.
Parimi i shpejtsis dhe i befasis .................................................. 52
1.5.
Parimi i objektivitetit...................................................................... 55
1.6.
Parimi i planifikimit metodik ......................................................... 56
1.7.
Parimi i tentimit dhe parimi themelor ............................................ 58
1.8.
Parimi i liris teknike-taktike dhe parimi i proporcionalitetit ........ 59
1.9. Parimi i udhheqjes unike dhe i zbatimit tveprimtaris

kriminalistike ............................................................................................ 62
1.10.
Parimi ekonomik n procedur ................................................... 63

Faqe | 5
1.11.
Parimi i ruajtjes s sekretit zyrtar ............................................... 64
1.12.
Parimi i humanitetit .................................................................... 65
1.13.
Parimi i qasjes aktive kriminalistike dhe i zhvillimit konsekuent
t parandalimit kriminalistik ..................................................................... 67
1.14.
Parimi i bashkpunimit ndrkombtar policor ........................... 69
1.14.1.
Interpoli ............................................................................... 70
1.14.2.
Evropoli ............................................................................... 80
1.14.3.
Format e bashkpunimit regjional kriminalistik ................. 82
1.14.4.
Organizatat e specializuara ndrkombtare ....................... 83
1.14.5.
Bashkpunimi bilateral policor ........................................... 83
Pyetje pr studentt gjat provimit: .............................................................. 86

KREU III....................................................................................................... 87
VEPRIMTARIA KRIMINALISTIKE-OPERATIVE .................................. 87
1.
2.
LLOJET E HETIMEVE KRIMINALISTIKE ...................................... 88

1.1.
Metoda dhe mjete t kontrollit kriminalistik .................................. 91
1.2.
Planet e kontrollit kriminalistik ...................................................... 91
1.3.
Mangsit m t shpeshta n organizimin e kontrollit kriminalistik

93
PRPUNIMI KRIMINALISTIK .......................................................... 95

2.1.
Organizimi dhe planifikimi i prpunimit kriminalistik .................. 96
3.
VALORIZIMI DHE ANALIZA E HETIMIT KRIMINALISTIK ....... 99
4.
ZHVILLIMI I HETIMEVE T PRBASHKTA KRIMINALISTIKE

100
4.1.Hetimet t prbashkta kriminalistike ndrsektoriale ....................... 100
4.2
5.
6.
Hetimet t prbashkta kriminalistike ndrkombtare ................. 102
BASHKPUNIMI SI METOD OPERUESE N PUNN POLICORE

104
5.1.
Informatori ................................................................................... 104
5.2.
Bashkpuntori ............................................................................. 106
5.3.
Prkufizimi dhe karakteristikat e raportit t bashkpunimit ........ 108
LIDHJA OPERATIVE ....................................................................... 109

6.1.
Dallimet ndrmjet lidhjes operative dhe bashkpuntorit ............ 110

Faqe | 6
7.
RRJETI I BASHKPUNTORVE .................................................. 111
8. EVIDENCA E PRPUNIMIT OPERATIV DHE E RRJETIT T

BASHKPUNTORVE .......................................................................... 116
8.1.
Evidenca e prpunimit operativ.................................................... 117
8.2.
Evidenca e rrjetit t bashkpuntorve......................................... 117
9.VZHGUESIT E FSHEHT POLICOR DHE OPERATORT E

FSHEHT ................................................................................................... 118
Pyetje pr studentt: .................................................................................... 122
KREU IV .................................................................................................... 123
MNYRAT E KUPTIMIT (NJOFTIMIT) T PRGATITJES OSE
EGZISTIMIT T VEPRAVE PENALE .................................................... 123
1.
SHNIME T PRGJITHSHME ...................................................... 124
2.
VEPRIMTARIA KRIMINALISTIKE-INFORMATIVE ................... 126
3. FLETPARAQITJE E PJESTARIT T STRUKTURAVE T

SIGURIS................................................................................................... 127
4. FLETPARAQITJA E INSPEKSIOENEVE, E SHRBIMEVE T
REVIZORIT DHE T SUBJEKTEVE EKONOMIKE ............................. 128
5. FLETPARAQITJE TE T DMTUARIT OSE E DSHMITARVE
TJER ......................................................................................................... 132
6.
DENONCIME ANONIME DHE ME PSEUDONIM ....................... 134
7.
THASHETHEMET (BISEDA PUBLIKE)......................................... 136
8. VETPARAQITJA (DORZIMI) E KRYERSIT T VEPRS

PENALE ..................................................................................................... 137
9. MEDIUMET SI MNYR PR T KUPTUAR PR VEPRN
PENALE ..................................................................................................... 140
10. KURTHET KRIMINALISTIKE SI MJET PR ZBULIMIN E
VEPRS PENALE DHE T KRYERSIT ............................................... 142
11.
AKTI I FRESKT ........................................................................ 144
Pyetje pr studentt: ................................................................................... 146

KREU V ...................................................................................................... 147
PLANIFIKIMI I VEPRIMTARIVE KRIMINALISTIKE ......................... 147
1.
NOCIONI, PARIMET DHE QLLIMET E PLANIFIKIMIT ........... 148
Faqe | 7
2. ANALIZA E GJENDJES FAKTIKE DHE PYETJET E ARTA
KRIMINALISTIKE .................................................................................... 150
2.1.
3.
Pyetjet e arta t kriminalistiks .................................................... 150
PRMBAJTJA E PLANIFIKIMIT .................................................... 161

3.1.
Definicioni i nocionit version ....................................................... 161
3.2.
Nocioni i versionit kriminalistik .................................................. 162
3.3.
Verifikimi i versioneve kriminalistike ......................................... 164
3.4.
Klasifikimi i versioneve kriminalistike ........................................ 166
4. MUNDSIT E REJA T RRITJES S CILSIS S

PLANIFIKIMIT T PROCEDURS PARAHETIMORE DHE PENALE.
168
4.1. PROFILIMI I PERSONALITETIT T KRYERSIT T VEPRS
PENALE ................................................................................................. 169
4.1.1.
Nocioni i profilizimit ............................................................ 169
4.1.2.
Analiza e gjendjes faktike dhe procedura e profilimit .......... 173
4.1.3.
Llojet themelore t profilimit ................................................ 179
4.1.4.
Zbatimi i profilizimit............................................................. 184
4.1.5.Prkrahja kompjuterike e profilizimit: sistemi viklas ................ 186

4.1.6.Profilizimi gjeografik ................................................................. 188
4.1.5. Profilizimi gjeografik me zbatimin e sistemit informativ
gjeografik ............................................................................................ 195
4.2.
MENDIME KRIMINALISTIKE ................................................. 198
4.3. ZBATIMI I PARASHIKIMIT GJAT VEPRIMIT SISTEMATIK

DHE T PLANIFIKUAR T POLICIS .............................................. 201
5.
PARASHIKIMI I KRIMINALITETIT............................................... 205

KREU VI .................................................................................................... 210
INDICJET DHE METODAT INDIKATIVE GJAT ZBULIMIT DHE
ARGUMENTIMIT TE KRIMIT ................................................................ 210
1.
NOCIONI, BURIMET DHE LLOJET E INDICJEVE ...................... 211
2.
METODAT E T DSHMUARIT T TRTHORT ...................... 225

2.1.
Metodat e eliminimit gjat zbulimit t akteve penale t veanta . 226
Faqe | 8
2.2. Metoda e shfrytzimit t kryersve t regjistruar t akteve penale
sipas mnyrs s kryerjes MOS ........................................................... 228
2.3. Metoda e prpilimit t lists t indicjeve pr shum vepra penale
dhe pr shum persona. ........................................................................... 231
2.4.
3.
Metoda e vrtetimit t neto-vlers ................................................ 233
MSIMI KRIMINALISTIK MBI T DHNA ................................. 237

2.2.
Zhvillimi, nocioni dhe llojet e informacionit krimnalistik ........... 237
3.2.
Faktet (t dhnat) dhe vrtetimi i tyre .......................................... 240
3.3.
Ndarja e fakteve t rndsishme pr kriminalistikn .................. 242
Pyetje pr studentt: .................................................................................... 244

KREU VII .................................................................................................. 246
RROLI I RI I POLICIS N BASHKSIN LOKALE ........................... 246
1.
SHNIME T PRGJITHSHME ..................................................... 247
2.
PERSONELI ....................................................................................... 252
3.
SHOQRIA ........................................................................................ 253
4.
MENAXHIMI DHE STRUKTURA E FORCAVE POLICORE ....... 255
5.
STRVITJET ...................................................................................... 256
6. POLICIA N BASHKSION LOKALE, SI FORM E RE E

DEMOKRATIZIMIT T FUNKSIONIT T POLICIS .......................... 258
Literatura ..................................................................................................... 265
Faqe | 9
Parathnie
Punimi Hyrje n kriminalistik i profesorve dr. Goce
Xhukleski dhe dr. Muhamet Racaj e kuptoi, nga njra an, si nj
vepr t vlefshme n lmin e kriminalistiks, ndrsa nga ana
tjetr, si shprehje e guximit t autorve q kan vendosur t
hulumtojn dhe t formsojn nj vepr t nj fushe
jashtzakonisht t ndrlikuar shkencore.
N fakultetin pr detektiv dhe siguris n Shkup
Kriminalistika, sipas vllimit t prmbajtjeve t planeve dhe
programeve msimore dhe t zhvillimit t disiplinave msimore,
ka statusin e nj nga shkencat themelore nprmjet s cils
profilizohen kuadro t cilt arsimohen pr zgjidhjen e dukurive t
ndrlikuara kriminalistike n baza shkencore, ndrsa nprmjet
saj, inspektort e ardhshm fitojn profesionin e kriminalistit.
N Republikn e Maqedonis, n punn praktike
profesionale t shrbimeve t sigurimit, kriminalistika ka nj
tradit t gjat. Q pas Lufts s dyt botrore pothuajse n t
gjitha format e arsimimit nprmjet t cilave jan shkolluar
kuadrot policore, kriminalistika studiohej, m s teprmi
nprmjet analizs s zhvillimeve kriminalistike t veprave
penale t bra n hapsirn maqedonase. Kriminalistika ishte
parashikuar n t gjitha planet dhe programet msimore si lnd
themelore, nprmjet s cils ndrtohej struktura e inspektorve.
Mile Kovaeski, jurist i diplomuar, tr jetn e vet punuese e ka
kaluar duke ligjruar kriminalistik n seminare, kurse pr
polic, pr komandant, pr inspektor dhe m von n Shkolln
e mesme t punve t brendshme. Kriminalistik ka ligjruar edhe
juristi i diplomuar Radivoje Jovanoski.
N vitin 1957, n Ministrin e punve t brendshme u
punsuan rreth 40 veta me arsim t mesm nga t gjitha drejtimet
Faqe | 10
(gjimnazi, normalja, shkolla ekonomike e t tjera). Me ta
gjithashtu u organizua nj kurs tremujor pr inspektor.
Deri n formimin e Shkolls s mesme t punve t
brendshme n vitin 1971/72, tanim n Ministrin e punve t
brendshme( MPB) ishte formuar Muzeu kriminalistik t ciln e
drejtonte Vlastimir Maxharoski , nj entuziast i njohur dhe ithtar i
ruajtjes s gjurmve t rasteve m karakteristike kriminogjene
(provat e akteve, pr kryersit dhe pr mnyrat e zbardhjes s
tyre).U pasuruan me pajisje bashkkohore dhe me teknik por
edhe u standardizua Sektori i tekniks kriminalistike. N
periudhn prej vitit 1967 deri n vitin 1970 ky sektor n RSFJ t
athershme u afirmua si njri nga m t mirt n lmin e tekniks
kriminalistike. N vitin 1977 u formua Fakulteti i siguris, Anton
Rop, ndrsa n Fakultetin e mjeksis u standardizua dhe u
zhvillua Instituti i mjeksis gjyqsore, i cili pati nj rrol t madh
n zgjidhjen e delikteve t gjakut.
Me formimin e Qendrs pr arsimim t kuadrove t siguris
dhe t vetmbrojtjes shoqrore n vitin 1977, n kuadr t t cilit
organizoheshin t gjitha nivelet e arsimimit (arsimim permanent
pr kuadrot ekzistuese t punve t brendshme, Skolla e mesme
katrvjeare policore dhe Fakulteti i siguris), kriminalistika u
standardizua s pari si lnd msimore, ndrsa pastaj edhe si
disiplin shkencore.
Me formimin e studimeve posdiplomike pr kriminalistik
kjo disiplin shkencore u ngrit si shkenc me vete, kshtu q u
mundsua q t dalin nj numr i madh magjistrash dhe doktorsh
t shkencave n lmin e kriminalistiks. Ata merrnin pjes edhe
n zhvillimin e msimit n kriminalistik n arsimin superior.
Deri tani jan botuar nj numr i madh i punimeve
shkencore profesionale, monografi dhe tekste shkollore nga lmi i
kriminalistiks.
Faqe | 11
Mund t themi lirisht se kriminalistika gradualisht po
standardizohet si teori dhe si praktik q ndihmon n
prmirsimin e kushteve pr luft kundr kriminalitetit n
hapsirn maqedonase, e cila ka tipare specifike t cilat
determinohen nga kushtet e veanta t jets. Karakteristikat
specifike t veanta
pr sqarimin, hetimin, zbulimin,
dokumentimin dhe dnimin n hapsirn maqedonase u
verifikuan dhe u afirmuan nprmjet shkencs s kriminalistiks
dhe nprmjet praktiks s drejtprdrejt.
Punimi i dr. Muhamet Racajt dhe dr. Goce Xhukleskit
Hyrje n kriminalistik paraqet nj kontribut t muar n
kultivimin e mendimit kriminalistik n Maqedoni. Ai n radh t
par u dedikohet studentve t Fakultetit t siguris, por do tu
shrbej edhe praktikantve t cilt punojn drejtprdrejt n
organet e siguris.
Autort gjat prpunimit t puns i kan shfrytzuar
njohurit e deritashme n lmin e kriminalistiks n Maqedoni,
duke shfrytzuar edhe burime t huaja me ka punimi merr tipare
t universalizmit dhe aktualitetit n suaza m t gjera.
Karakteristik tjetr pozitive e punimit sht se autort me
sukses kan prfshir elemente t prvojs personale .
Ky
punim, par nga aspekti i zhvillimit t kriminalistiks n
Maqedoni, paraqet nj kontribut edhe pr kultivimin e
vazhdimsis s mendimit teorik t ktij lmi, ndrsa ky do t
shrbej edhe n praktik pr pengim t suksesshm t
kriminalitetit n baza shkencore.
Un shpresoj dhe pres q n Fakultetin e siguris n Shkup
t formohet nj brtham kadrovike cilsore profesorsh,
hulumtuesish, asistentsh, t cilt do t paraqesin ekipin themelor
dhe m t rndsishm shkencor profesional n lmin e
kriminalistiks, jo vetm n Maqedoni por edhe m gjer.
Faqe | 12
Sipas konceptit pr profilizimin e kuadrit t cilt jan
arsimuar dhe edukuar Fakulteti i siguris n Shkup shkon drejt
rrugs q shpie drejt standardizimit t plot evropian, q do ti
siguronte funksionim si institucion bashkkohor edukativ dhe
hulumtues. Ajo, krkon krijimtari e cila do t shkonte n linj t
prpjetme.
Prof.dr. Jordan Spaseski
Faqe | 13
KREU I
KUPTIMI I PRGJITHSHM MBI KRIMINALISTIKN
Faqe | 14
1. NOCIONI I KRIMINALISTIKS
Kriminalistika te ne, rndom kuptohet si shkenc e cila i
studion, i hulumton dhe i prmirson metodat, mjetet shkencore t
mbshtetura n prvojat praktike, t cilat jan m t prshtatshme
pr t zbuluar dhe pr t zbardhur veprat penale, t gjej dhe t
nxjerr para sanksioneve penale kryersin e tyre, t sigurohen
dhe t fiksohen t gjitha provat pr t prcaktuar t vrtetn
objektive si dhe t pengohet kryerja e veprave penale t ardhshme
t planifikuara dhe t paplanifikuara. Me fjal t tjera kjo sht
shkenca mbi teknikn, taktikn dhe metodikn rreth masave
hulumtuese gjyqsore e t tjera, si dhe pr pengimin e
kriminalitetit.1
Kriminalistika studion veprimtarin e prgjithshme
represive dhe preventive, e cila ka pr qllim mnjanimin e
kriminalitetit.
Kriminalistika preventive ka karakter t pavarur dhe
ndihms. Ajo i prsos metodat dhe mjetet ekzistuese dhe
hulumton t reja pr preventivn kriminalistike. Pr shembull,
format m t rndsishme t falsifikimit t parave dhe t
dokumenteve, llojet e kurtheve2 etj. Ka karakter ndihms, nse
politiks kriminale dhe sociale i v n dukje potencialet e masave
t profilizuara.
Shih, V. Vodineliq: Krininalistika, t gjitha botimet. Kt prkufizim kriminalistt e ish

shtetit jugosllav e kishin prkrahur n trsi. Shih edhe tek B. Simonoviq, Kriminalistika,
Kragujevac, 2004,3
2
Kurthi paraqet masn e fsheht operative taktike , q prbhet nga mashtrimi i kryersit i
cili prpiqet t bj vepra penale n t njjtn mnyr, me qllim q kryersi i ktill t
kapet n flagrance ose menjher pas kryerjes s veprs penale .
Faqe | 15
Gjithashtu, nj varg i trsishm i plot i masave operativetaktike dhe t veprimeve hetimore kan karakter represivpreventiv (pritat, racionet, patrullimet, arrestimet etj).
Kriminalistika represive m ngusht sht e lidhur me
shkencn e procedurs penale. Ajo i studion veprimet e t gjith
pjesmarrsve n procedurn penale dhe n t gjitha fazat e saj.
sht e domosdoshme q kriminalistika t prdoret n mnyr
permanente dhe t gjer edhe n procesin kryesor, dhe jo vetm
n at para hetuese (parapenale) dhe n hetim.
Kshilli gjyqsor gjat mbarshtrimit dhe vlersimit t
provave duhet t shqyrtoj metodat dhe mjetet, t cilat i ka
prdorur prokurori publik gjat mbledhjes s tyre dhe gjat
formsimit t tyre, t prcaktoj ann e vlefshmris s tyre pr
argumentimin e fakteve kontestuese.
Verifikimi i rezultateve t hetimit sht kryer n mnyr
profesionale vetm nse m kt rast jan prdorur metoda dhe
mjete adekuate kriminalistike. Gjithashtu, kshilli gjyqsor e
prdor taktikn gjyqsore, e planifikon shqyrtimin kryesor ,
rregullisht operon me versionet, i dgjon dshmitart, ekspertt, e
pyet t akuzuarin, bn njohjen dhe ballafaqimin, e bn
kontrollin provave reale etj. Avokati mbrojts dhe prokurori
publik, duke mbshtetur secili versionin e vet t tentimeve pr
vlersim, zbatojn njohurit, , t dhnat, mjetet dhe metodat
kriminalistike. Njohja dhe zbatimi i kriminalistiks n seancn
gjyqsore kryesore japin mundsin reale pr prcaktimin e s
vrtets.
Teknika kriminalistike i studion, i zhvillon dhe nga
shkencat teknike dhe natyrore i merr mjetet m t prshtatshme t
cilat shrbejn pr t gjetur, siguruar, fiksuar dhe hetuar gjurmt e
veprave kriminale (pr shembull: mikroskopt, teknikat e
fotografive etj.); pr t formuar nj baz t informatave
Faqe | 16
kriminalistike ( pr aktort e veprave kriminalistike, pr mjetet e
kryerjes s aktit), si dhe pr pengimin e ekzekutimit dhe t
parandalimit t veprave penale ( sistemet e alarmit, kamerat pr
video mbikqyrje e t tjera). Me metodat, n drejtim t gjetjes,
fokusimit dhe hetimit t gjurmve materiale t veprave penale,
merret traseologjia kriminalistike. Traseologjia kriminalistike
parqet disiplinn kriminalistike e cila fut n prdorim t arriturat
teknike n lmin e procedurs para hetuese dhe penale dhe
paraqet nj ndrlidhje ndrmjet teknologjive bashkkohore dhe
qasjes kriminalistike ndaj gjurmve.
Teknika kriminalistike me format e paraqitjes s veprave
penale, me motivet, qllimet (teknika dhe taktika kriminale,
delikuente); me njohurit profesionale, aftsit, zakonet, mnyrn
e jetess dhe psikologjin e aktorve t veprave penale
(fenomenologjia kriminalistike); i prsos t gjitha ato metoda, t
cilat shrbejn pr t zbuluar dhe pr t zbardhur veprat penale t
kryera dhe pr t parandaluar t ardhshmet, t cilat nuk jan t
natyrs teknike dh n mnyr organike i lidh mnyrat teknike
dhe taktike t puns.
Metodika kriminalistike sht disiplin e kriminalistiks.
Gjersa taktika kriminalistike i studion dhe i prpunon rregullat
themelore dhe metodat punuese tipike pr zbulimin, hulumtimin
dhe pr zbardhjen e t gjitha llojeve t veprave penale (domethn
metodat e prgjithshme dhe t prbashkta), metodika
kriminalistike i hulumton dhe i studion veorit (specifikat). Pra
at q sht e rndsishme pr zbulimin, hulumtimin dhe
zbardhjen e nj lloji t caktuar t veprs penale. Taktika
kriminalistike e studion parimet themelore pr t br
evidencimin, ndrsa metodika kriminalistike merret me sendet e
evidencuara dhe me zbatimin e mjeteve dhe aparaturs teknike te
llojet e veanta t veprave penale. Pr shembull, specifikat dhe
Faqe | 17
rregullat gjat brjes s evidencimit te deliktet penale, te deliktet e
trafikut t komunikacionit3, te krimi ekologjik4 etj.
Ose, pr shembull, taktika kriminalistike i studion
rekomandimet e prgjithshme t cilat kan t bjn me marrjen n
pyetje t aktorit t dyshuar, ndrsa metodika kriminalistike i
studion specifikat gjat zhvillimit t dgjimit t aktorit t dyshuar
tek veprat penale t veanta.
N teorin dhe praktikat e huaja tani m jan paraqitur
tendenca t reja pr nocionin e kriminalistiks ku futet edhe pjesa
e katrt, q prfshin strategjin kriminalistike.5 Autori i ktij
dorshkrimi trsisht i prkrah kto tendenca bashkkohore. Aq
m tepr kur koncepti klasik i kriminalistiks, i cili mbshtetet n
taktikn, teknikn dhe metodikn kriminalistike sht orientuar
rreth veprs penale individuale (tanim nj her t kryer) dhe
hulumton si fenomen t izoluar (metoda t sigurimit t gjurmve,
organizime t ndjekjeve t kryersit, vnia n proces kriminalistik
t tij etj.), por nuk i studion metodat kriminalistike pr tiu
kundrvn kriminalitetit si dukuri, n trsi. Kriminaliteti
gjithnj n rritje krkon nj qasje krejtsisht tjetr kriminalistike. 6
N fakt, nga kriminalistika pritet q jo vetm t prsos metodat
pr zbulimin e veprave penale t veanta tani m t kryera, por t
mnjanoj kriminalitetin si dukuri. Veprimtaria kriminalistike, q
paraqitet si reaksion i veprs penale t kryer, paraqet konceptin
reaktiv pr tiu kundrvn kriminalitetit, mbshtetet n
3
Shih pr m tepr tek B. Murgoski, Policia dhe siguria n trafik, disertacion doktorati,
Fakulteti I siguris, 2003.
4
Shih pr m tepr tek M Malish- Sazdovska, Policia kriminalistike dhe krimi ekologjik,
Shkup, 2005 faqe 87-90.
5
Shih m tepr tek Rblokov/Golovin: Sistema kriminalistiki, nastupil li ev krznie?
6
Pr fenomenin e krimit t organizuar shih m shum n librin me titull Krimi I organizuar,
Shkup, 2005 nga autori V. Kambovski; n librin t titulluar Kriminaliteti I organizuar
transnacional, Beograd, 2003 nga autori M. Boshkoviq si dhe n librin e titulluar
Maqedonia- symbol i siguris dhe i paqes n Ballkan, t autorit J. Spaseski, Shkup, 2005.
Faqe | 18
aktivitetin pas deliktit, dhe n kt mnyr sht i vonuar dhe ka
orientim represiv. Koncepti klasik i reagimit klasik kriminalistik
nuk mundi ta bj operative iden pr nevojn e zhvillimit t
preventivs kriminalistike. Dobsit e prmendura jan evidente
gat viteve t tetdhjeta dhe nntdhjeta t shekullit t kaluar, si
dhe paaftsia pr t gjetur prgjigje efektive rreth rritjes s krimit
t organizuar dhe t terrorizmit ndrkombtar. Nga ana tjetr,
zhvillimi i teknologjis kompjuteristike, mundsia pr t krijuar
baza t mdha t t dhnave etj., kan ndihmuar q t krijohen ide
pr strategjin kriminalistike, prkatsisht policore, n radh t
par, n: SHBA, Kanada, Gjermani, Britani t Madhe.
Faqe | 19
2. LNDA DHE DETYRAT E KRIMINALISTIKS

Objekti i kriminalistiks. Q n fillim t ktij kreu, duhet
thn se t gjitha shkencat penale i lidh i njjti objekt i
prgjithshm i hulumtimit shkencor, dhe ky sht kriminaliteti.
Ky objekt i hulumtimit shkencor i v ato n t njjtin grup,
prkatsisht n familjen e shkencave kriminalistike. do shkenc
penale prpiqet, n kuadr t objektit t saj t prgjithshm t
hulumtimit (kriminaliteti), t prcaktoj ligje objektive dhe
ligjshmri t cilt e prbjn objektin e interesimit t tyre.
Kshtu, kriminalistika i hulumton ligjshmrit e
rndsishme pr zbulimin dhe dshmimin e veprave penale dhe t
kryersve t tyre, si dhe parandalimin, duke zbatuar metodat
kriminalistike.
Nse e marrim parasysh at q u tha m lart, ather
objekti i kriminalistiks do t prfshinte kto elemente:
Ti zbuloj, hulumtoj, studioj dhe ti shpjegoj
ligjshmrit gjat paraqitjes, grumbullimit (fiksimit) hetimit
dhe shfrytzimit t informacioneve operative dhe
argumentuese t prfshira n manifestime t ndryshme
kriminalistike q ojn n dyshime se ekziston vepr
penale.
T studioj, t analizoj dhe t konstatoj praktikn
delikuente (taktikn dhe teknikn e kryerjes dhe t fshehjes
s veprs penale), me qllim t ballafaqimit me ligjshmrit
t prgjithshme ose tipike (metodika kriminalistike);
T studioj praktikn operative, hetimore dhe gjyqsore.
Kriminalistika nuk e hulumton ann juridike (procesin) t
praktiks, sepse kjo hyn n lndn e s drejts penale t
Faqe | 20
procesit. Ajo e studion prmbajtjen, ann e njohur t
praktiks s till: dhe
T studioj masat taktike kriminalistike-strategjike,
parandaluese dhe mjetet teknike n praktik (sistemet e
alarmit, kurthet kimike etj).
N lndn e kriminalistiks bie edhe prcaktimi i
ligjshmrive- lidhjet reciproke dhe veprimet e ndrsjella t
objekteve materiale, si dhe veprimi fizik i njerzve.
Detyrat e kriminalistiks. Pr t njohur natyrn dhe esencn
e kriminalistiks domosdo sht e nevojshme t prcaktohen edhe
detyrat e saj. Kriminalistika sht e lidhur ngusht me praktikn
dhe i shrben asaj. Ajo ka pr detyr ti prsos metodat
ekzistuese dhe t gjej metoda t reja dhe mjete teknike me qllim
q ato t zbatohen n praktik gjat procedurs para hetimore dhe
penale. Gjithashtu ajo e studion praktikn q t v n dukje
vshtirsit dhe mangsit e saj me t cilat ballafaqohet dhe t
gjej zgjidhje pr mnjanimin e tyre. Ndrmjet shkencs s
kriminalistiks dhe zbatimit t saj n praktik duhet t ekzistoj
nj varshmri e ndrsjell shum e ngusht. Nuk do t ishte aspak
pa pasoja fatale pr legjislacionin dhe pr shkencn juridike nse
praktikantt mbesnin t pa aft shkencrisht, ndrsa teorikt
shkencor pa praktik.
Kriminalistika ka tre funksione themelore, prkatsisht
detyra. S pari sht njohuria (gnoseologjia), se dyti aspekti
konstruktiv (prpunimi i metodave t reja shkencore, mjetet
shkencore teknike dhe pr veprimet hetimore t npunsve
operativ dhe t prokurorve publik, si dhe veprimtaria
kriminalistike e ekspertizs), dhe s treti funksioni komunikues
(aftsimi profesional i shrbimeve kriminalistike-policore). N
kt aspekt flasim pr kriminalistikn teorike dhe praktike.
Faqe | 21
3. METODAT E KRIMINALISTIKS
Nocioni metod rrjedh nga fjala greke methodos q do t
thot : rrug, krkes etj. Bhet fjal pr mnyrn e hetimit,
mnyrn e zbulimit t s vrtets etj. Sipas ksaj, n metodologji
si shkenc pr metodat mund t thuhet se metoda sht nj
procedur e planifikuar q zbatohet pr t arritur nj detyr t
caktuar ose pr t arritur njohuri sa m t mdha.
Metodat n kriminalistik paraqesin mnyrat shkencrisht
t bazuara pr t njohur, hetuar dhe pr manipulim me objektet e
trajtimit kriminalistik.
Kriminalistika, ashtu si do shkenc tjetr, pr realizimin e
qllimeve t veta hulumtuese shkencore teorike zbaton dhe
shfrytzon metoda prkatse shkencore, t cilat e prbjn bazn
e metodologjis kriminalistike si korniz prkatse teorike pr
trajtim shkencor kriminalistik, . Ato jan t lidhura ngushte dhe
me kushtzimin e ndrsjell me objektin e hulumtimit. Objekti i
trajtimit kriminalistik i prfshin zhvillimet kriminalistike, n
kuadr t cilit duhet t zbulohen, t sqarohen dhe t
argumentohen veprat penale dhe kryersit e tyre.
Metodat n kriminalistik ndahen n ato q hyjn n sfern
e shkencave natyrore dhe teknike, dhe n ato t cilat nga natyra e
tyre paraqesin trajtime t shkencave shoqrore (humanitare). Si
pr shembull, trajtimet psikologjike, njohurit e logjiks ose t
organizimit t puns, ndrsa shfrytzohen pr nevojat e taktiks,
metodiks dhe strategjis kriminalistike e t tjera.
Duhet t bhet dallim ndrmjet metodave q i zbaton
shkenca e kriminalistiks, q shrbejn pr trajtimin e
ligjshmrive objektive n kudr t objektit t studimit t saj
shkencor, dhe t metodave t cilat shfrytzohen n praktikn
Faqe | 22
kriminalistike pr t zgjidhur raste konkrete kriminalistike.
Shpesh her, metodat e ktilla mund t jen t njjta pr nga titulli
(eksperiment, analogjit, analiza etj), ndrsa dallohen pr nga
qllimet, sipas mnyrs s prdorimit dhe sipas subjektit q i
shfrytzon. Por, ndrmjet tyre ekziston edhe nj lidhshmri e
ngusht.
Metodat q prdoren n kriminalistik ndahen n:
a) metoda t cilat jan formuar n shkenca t tjera dhe
b) metoda burimore kriminalistike.
Kur bhet fjal pr t parat mund t thuhet se sht i madh numri
i shkencave nga t cilat i merr dhe i shfrytzon kriminalistika
gjat realizimit t detyrave t veta. Kshtu, kriminalistika
shfrytzon t ashtuquajturat metoda t prgjithshme (universale)
t cilat prdoren n t gjitha shkencat. N kt drejtim,
kriminalistika i prdor metodat logjike (analizn, sintezn,
induksionin, deduksionin, analogjin, studimin e hipotezave,
abstraksionin). Kto metoda kriminalistika nuk i shfrytzon n
mnyr mekanike, por i prshtat pr nevojat e veta. Pr shembull,
studimet rreth versioneve kriminalistike mbshteten n baz t
hipotezave shkencore. Shkenca e kriminalistiks i shfrytzon edhe
metodat e prgjithshme shkencore (metodat e vrejtjes, matjes, t
prshkrimit, t eksperimentimit etj). Edhe kto metoda hasen
pothuajse n do shkenc, por zbatimi i tyre n kriminalistik
sht krejtsisht ndryshe dhe i prshtaten objektit t ksaj
shkence. Vzhgimi, matja, prshkrimi etj., jan metoda pa t cilat
nuk mund t paramendohet kryerja e observimit (inspektim) 7. N
t njjtn kategori bien edhe metodat e ndryshme matematikore,
7
Nn termin inspektim nnkuptohet aktiviteti hetues, prkatsisht gjyqsor, prmbajtja e t

cilit lidhet drejtprdrejt , t vrejtur shqisor, verifikim dhe sqarim i rrethanave dhe fakteve
t veanta, q jan me rndsi pr procedurn n rast t veanta penale. Sipas LPP, si
verpim i plot, inspektimi ndrmerret kur pr shkaqe verifikimi dhe sqarimi t ndonj fakti
t rndsishm n procedure nevoitet vezhgim i dretjprdrejt.
Faqe | 23
statistikore dhe kibernetike. Disa nga kto metoda prdoren n
form t pandryshueshme n kriminalistik (statistikore,
kompjuterike) ndrsa disa, kriminalistika i modifikon n mnyr
qensore dhe i prshtat pr nevojat e veta (metoda e modelimit
kriminalistik shfrytzohet pr t formuar metodn e modelimit
kriminalistik i cili mund t jet; ideor, rikonstruktim, maket dhe
kompjuterik.8
Prve ktyre metodave t prmendura, kriminalistika i fut
n prdorim edhe metodat e ashtuquajtura t veanta
(karakteristike pr shkenca t ngjashme) dhe metodat speciale (t
cilat formohen n shkenca t caktuara ose n nj deg t saj t
veant).
Kriminalistika i fut n prdorim edhe metodat e shkencave
humanitare (psikologjin, sociologjin), dhe t shkencave
natyrore teknike (fizikn, kimin), por nj gj t ktill nuk e
bn n mnyr mekanike. Pr shembull, taktika kriminalistike n
mas t madhe i shfrytzon njohurit e psikologjis, por intervista
psikologjike nuk mund t zbatohet trsisht gjat zhvillimit t
biseds informative (jo formale) me t dyshuar dhe gjat dgjimit
t akuzuarit, prandaj pr kt kriminalistika detyrohet t ndrtoj
Modeli mundson njohjen e drejtprdrejt t dukurive, proceseve dhe objekteve (ose vetm
t disa elementeve t tyre) n baz t marrjes s vendimeve sipas metods s analogjis. Kjo
paraqet prezantim t thjeshtsuar dhe paraqitje t objekteve, proceseve dhe dukurive n
form modeli (foto- incizime, formula, skica) t cilat pjesrisht jan adekuate me origjinalin,
por q me studimin e ti jep indofrmacione t caktuara t rndsishme, kshtu q n essence
metoda e modelimit sht metod teorike, shkencore dhe praktike. Ekspertologjia
kriminalistike n prgjithsi, planifikimi kriminalistik jan lidhur ngusht me modelimin
kriminalistik, q si metod shkencore paraqet bazn pr njohje teorike, por edhe pr veprime
praktike t npunsve kriminalistik. Objekte t modelimit mund t jen fakte t llojllojshme
sporadike, rrethana dhe situate t sistemit t zhvillimeve kriminalistike, me t cilat zbulohen
raportet dhe lidhjet ndrmjet objekteve, proceseve dhe dukurive: pastaj personaliteti i
kruersit ose i viktims dhe t veshjes s tij ose t bathjes.; mjetet pr kruerjen e veprs
penale; mekanizmi pr mnyrn e kruerjes s veprs etj. Shih, B. Simonoviq, gjithashtu shih
edhe M. Angeleskin.
Faqe | 24
metoda t veta ( metoda t ndryshme pr t arritur te pranimi
real etj.).
Metodat t cilat prdoren n shkencat natyrore dhe teknike
kriminalistika i prdor n mnyr t gjithanshme pr zhvillimin e
tekniks kriminalistike. Pr shembull, n kriminalistik
shfrytzohet teknika kompjuterike, optike dhe laser. Prandaj disa
autor konsiderojn se kriminalistika sht kanali themelor
nprmjet s cilt njohurit shkencore m bashkkohore futen n
praktikn e procedurs para hetimore dhe gjyqsore (ekspertiza e
mikrogjurmve, ekspertizat gjenetike).
Metodat burimore kriminalistike jan ato t cilat i ka
formuar vet kriminalistika, t cilat jan karakteristike vetm pr
t dhe dalin nga ana specifike e objektit t saj. Metodat e ktilla
mund t ndahen n dy grupe. Kshtu n grupin e par hyn
metodat e prdorimit optimal n nj situat t caktuar kriminaletaktike (planifikimi n procedurn para hetimore dhe penale,
metodat e ballafaqimit etj). N grupin e dyt, kriminalistika
ndrton metodat e veta kriminalistike-teknike pr t zbuluar, pr
t fiksuar dhe pr t hulumtuar informacionet materiale
kriminalistike (traseologjia9, grafoskopia10, balistika11, ekspertiza
kompjuterike-kenanikoskopike pr prcaktimin e disqeve jo
legale kompakte etj.). Prve ksaj, teknika kriminalistike i prsos
9
Ekspertiza trasologjike merret me studimin e gjurmve t kmbve, gjurmve t

transportit etj.
10
Grafoskopia sht metod e identifikimit t dorshkrimit. Sipas objektit t ekspertizs
praktika dhe teoria kan diferencuar disa lloje t ekspertizave t ktilla: ekspert pr
dokumenta t falsifikuara, ekspertiza t nnshkrimeve, ekspertiza t shkronjave t mdha t
shtypura, ekspertiza e numrave, ekspertiza e letrave anonime etj.
11
Balistika sht deg e tekniks kriminalistike, e cila, me ndihmen e metodave teknike dhe
matematike, studjon dhe zbulon mjetet dhe metodat m t prshtatshme teknike me qllim t
humumtimit t ligjshmrive t proceseve dhe objekteve lidhur me kryerjen e veprave penale
me prdorim t arms s zjarrit. Balistika kriminalistike ndahet n t brendshme jashtme t
jashtme . Sot gjithnj e m shum flitet edhe pr pjesn e tret t balistiks, t ashtuquajtur
balistika e cakut (objektivit) ose balistika terminale e cila i studion pasojat e predhes t
caktu i qlluar( t kushtzuar nga karakteristikat e tij: masa, shpejtsia, forma, lloji i caktut)
Faqe | 25
dhe i gjen mjetet teknike, aparatet dhe pajisjet t cilat shrbejn
pr zbulimin, fiksimin dhe hulumtimin e informacioneve
materiale kriminalistike.
Faqe | 26
4. RELACIONET
E
SHKENCAT TJERA
KRIMINALISTIKS
ME
Me qllim q t sqarohet objekti dhe detyrat e

kriminalistiks sht e domosdoshme t vihet n dukje relacioni i
kriminalistiks me shkencat tjera. N kt drejtim, sht e
nevojshme q s pari t paraqitet relacioni ndrmjet
kriminalistiks dhe shkencave tjera penale, ndrsa pastaj t
prmenden lidhjet e kriminalistiks me shkencat e tjera, me t
cilat ajo shkmben informacione dhe metoda.
4.1.
Kriminalistika n suaza t sistemit t shkencave

penale
Q n fillim t ktij kreu duhet thn se kriminalistikn dhe

shkencat tjera penale i ndrlidh ekzistimi e objektit t njjt t
prgjithshm t hulumtimit shkencor. Kjo n fakt sht ngjarja
kriminale12, si vepr potenciale penale, prkatsisht prcaktimi i
ligjshmrive t cilat dominojn n krimin e kryer dhe kryersin e
supozuar dhe viktims.
N kudr t shkencave penale duhet br dallimin ndrmjet
shkencave penale-juridike, n t cilat hyjn e drejta penale dhe e
drejta penale proceduese, dhe t shkencave penale-juridike n t
cilat bien kriminologjia, mjeksia ligjore, psikologjia gjyqsore,
psikiatria gjyqsore, kriminalistika dhe t tjera.
Relacionet ndrmjet kriminalistiks dhe t drejts penale.
E drejta penale sht nj sistem dispozitash ligjore pr veprat
penale dhe prgjegjsin penale pr ato vepra, pjes e rregullimit
12
N nocionin ngjarje krimi (penale) prmbahen termat : vepr penale, kryers i veprs
penale dhe objekti i mbrojtjes.
Faqe | 27
juridik, q i prmban t gjitha dispozitat ligjore, me t cilat disa
sjellje t njerzve shpallen si vepra penale dhe shqiptohen
sanksione pr ato vepra. Me prcaktimin e veprave penale, e
drejta penale, e orienton kriminalistikn drejt veprave penale t
cilat duhet ti zbuloj. Nse, ndonj vepr nuk sht prfshir si
vepr penale, kriminalistika nuk do t aplikoj metoda pr
zbulimin dhe zbardhjen e saj. Nga ana tjetr, e drejta penale
prcakton elementet esenciale t veprs penale dhe n kt
mnyr kriminalistikn e udhzon drejt fakteve t cilat duhet ti
zbuloj. Sipas ksaj, kriminalistika krijon modelet, mnyrat
taktike dhe metodat me ndihmn e t cilave faktet q prbjn
esencn e veprs penale, do t prcaktohen, me qllim q t
verifikohet dhe t argumentohet ekzistimi eventual i saj.13
Kriminalisti,14 i cili e zbaton kriminalistikn n praktik, duhet ti
njoh mir dispozitat ligjore t elementeve esenciale t veprs
penale, me qllim q t dij se si t prcaktoj zbatimin e
metodave kriminalistike. Nga ana tjetr, njohja e veorive ligjore
t veprave penale nuk do t ishte e mjaftueshme nse nuk dim se
si prcaktohen ato. Kjo do t thot se e drejta penale tregon far
duhet t prcaktohet, ndrsa kriminalistika studion mnyrn dhe
zbatimin e metodave t cilat duhet t bhet ky prcaktim.
Relacioni ndrmjet kriminalistiks dhe t drejts penale.
Me nocionin e drejt penale proceduese nnkuptohet sistemi i
normave juridike (rregullave) me t cilat rregullohet mnyra e
implementimit t veprimeve proceduese, nga t cilat prbhet
procesi ndshkimor (penal) dhe forma e relacioneve tjera penale
13
Thelbi i veprs penale sht prmbledhje e t gjitha elementeve t veprs penale.

Elementet e verps penale mund t jen t prgjithshme (t prbashkt pr t gjitha veprat
penale) dhe t veanta (q jan karakteristika vetm pr nj vepr t veant penale (shih:, P.
Manev: Leksikoni i s drejts penale. Shkup
14
Kriminalisti pr ne sht do njri q e zbaton kriminalistikn: profesor i kriminalistiks,
profesor i s drejts penale, npuns operativ i Policis ligjore, analist. Gjukats i procedures
paraprake, prokuror publik,
Faqe | 28
proceduese n t cilat paraqiten subjektet dhe personat e tjer
gjat marrjes s veprimeve proceduese.
Objekti i hulumtimit t kriminalistiks edhe t s drejts
penale proceduese jo rrall sht i njjt, por metodat e qasjes
jan t ndryshme. E drejta penale proceduese merret me zbatimin
e forms s procedurs penale gjat procesit penal, ndrsa
kriminalistika (n kuadrin e vet ligjor) t njjtat fakte i hulumton
me metoda jashtligjore t cilat nuk duhet t jen n kundrshtim
me procedurn. Ekzistojn shum shtje t prbashkta,
prkatsisht objekte t hulumtimit t cilt kriminalistika dhe e
drejta penale proceduese i hulumtojn me metoda tipike pr kto
shkenca.
Kriminalistika vetm pjesrisht varet nga e drejta penale
proceduese. Objekti i kriminalistiks sht krejtsisht i ndryshm
dhe m i gjer se sa objekti i s drejts penale proceduese, me
rast metodologjit i kan t ndryshme. Pa kriminalistikn e
drejta penale proceduese do t ishte jo efikase dhe pa ndonj
efekt.
Nj koh relativisht t gjat dominonte pikpamja se
kriminalistika nuk sht disiplin e pavarur, sikurse sht e drejta
penale proceduese, n radh par, pr shkak t faktit sepse
bazohet n metodat e shkencave t tjera- natyrore dhe teknike.
Kuptohet, i mbshtesim ata autor t cilt e trajtojn
kriminalistikn si disiplin t pavarur shkencore. Pa marr
parasysh t gjitha idet teorike, kriminalistika sht pjes e
domosdoshme e do procesi penal gjat gjith zgjatjes s tij, pra
sht bashkvepruese e domosdoshme e t gjitha formave dhe
komponentve t proceseve penale , pa t cilat nuk mund t sillet
asnj vendim n procedurn penale.
Kriminalistika n mnyr t pandalshme i prshtatet
normave t s drejts penale proceduese, ndrsa njkohsisht
Faqe | 29
gjithnj zhvillohet, me rast prfiton edhe prvojn e saj. Lidhja
e kriminalistiks si veprimtari praktike me procedimin penal sht
shum e ngusht. N fakt, bhet fjal pr relacione t norms
juridike me prmbajtjen e saj praktike. Me kt rast si subjekt i
procesit penal dhe qasjes kriminalistike paraqiten organet e
gjyqsis penale, prokurori publik, policia gjyqsore etj.
Kuptohet, rroli i policis gjyqsore n procedurn penale nuk
sht procedues, por ato jan vetm barts potencial t disa
aktiviteteve para hetuese proceduese.
Lidhja me e ngusht ndrmjet kriminalistiks dhe s drejts
penale proceduese sht n kuadr t dshmive (e drejta pr t
dshmuar). E drejta penale proceduese e studion dhe e prshkruan
vetm ann formale t puns me provat (dshmit) ndrsa
kriminalistika e studion ann reale informative- gnoseologjike
(njohse) t ndodhis, t shfrytzimit dhe t vlersimit t
informacioneve t provave (dshmive).
Kriminalistika ka sfer m t gjer t interesit shkencor se
sa e drejta penale proceduese. Ajo i studion ligjshmrit e
shfaqjes, te mbledhjes dhe t shfrytzimit t informacioneve
operative dhe pr zbatimin e aktiviteteve operative n kuadr t
procedurs para hetimore. Kriminalistika i hulumton edhe masat
preventive, si dhe qasjet strategjike gjat mnjanimit t
kriminalitetit n nivel global, q nga ana e saj sht jasht sfers
t interesimit t s drejts penale proceduese.
Relacioni ndrmjet kriminalistiks dhe s drejts policore.
Gjithashtu, kriminalistika sht n lidhje t ngusht me t drejtn
policore, prkatsisht me at pjes q n mnyr normative i
rregullon kompetencat dhe veprimet e policis n kudr t
ballafaqimit me kriminalitetin. Kto norma, realizohen pasi t
jen zbatuar disa masa dhe aktivitete operative-taktike duke
zbatuar metodat kriminalistike.
Faqe | 30
Relacioni ndrmjet kriminalistiks dhe kriminologjis.
Lidhja m e ngusht ndrmjet ktyre dy shkencave sht n
kuadr t fenomenologjis kriminalistike. Kjo ndodh pr shkak se
edhe njra edhe tjetra shkenc merren me format e manifestuara
t kriminalitetit. Fenomenologjia kriminalistike i mbledh dhe i
sistemon: format e manifestuara t veprave penale (teknika dhe
taktika e delikuencs); format jetsore t kundrvajtsve dhe
informacionet dhe manifestimet e veanta te t gjitha llojet ve e
ve t veprs penale (morfologjia kriminale, kriminografia) ,
Gjithashtu, edhe kriminalistika edhe kriminologjia i studiojn
shkaqet e kriminalitetit dhe aspektin e viktimizimit 15, pr qllime
t tjera.
Me rndsi sht t prmendet se kriminologjia dhe
kriminalistika dallohen qensisht sipas detyrave t parashtruara,
sipas qasjes strategjike ndaj problemit me kriminalitetin dhe
sipas spektrit t shfrytzimit t metodave Gjithashtu,
kriminologjia paraqet sociologjin e kriminalitetit dhe ka pr
qllim njohjen, t kuptuarit dhe shpjegimin e kriminalitetit si
dukuri individuale dhe masive. Ndrkaq, kriminalistika merret me
prcaktimin e ligjshmrive t paraqitjes s informacioneve
kriminalistike (operative dhe t provave) me metoda t zbulimit,
t sqarimit dhe pr t gjykuar veprat penale.
Kriminalistika, n kuptimin preventiv t fjals, merret edhe
me marrjen e masave dhe aktiviteteve operative-taktike, qllimi i
t cilave sht pengimi veprave penale konkrete ose t
veprimtaris penale t supozuar (pr shembull, kontrolli
15
Viktimologjia t msuarit pr viktimn mund t definohet si nj prmbledhje njohurish

pr viktimn e kriminalitetit, duke prfshir njohurit kriminologjike , juridiko-penale,
kriminalo politike, terapeutike dhe kriminalistike. Shih m tepr O.Baanoviq, Ploicia dhe
viktima, Shkup, 1997)
Faqe | 31
kriminalistik16 n raport me riprtritsit e shumfisht). Qllimi
themelor sht q t mos paraqiten pasoja kriminalistike, ndrsa
kjo krkon nj qasje t caktuar kriminalistike. Dallimet ndrmjet
kriminalistiks dhe kriminologjis mund t shihen edhe gjat
realizimit t funksionit pr t penguar dhe pr t shmangur
kriminalitetin.
Relacionet
ndrmjet
kriminalistiks,
psikologjis
kriminalistike, psikologjis gjyqsore dhe psikiatris gjyqsore.
Kriminalistika sht e lidhur ngusht me psikologjin
kriminale e cila studion psikologjin e kryersve t veprave
penale; me psikologjin gjyqsore e cila i studion aktivitetet
psikike t pjesmarrsve n procedurn para hetimore dhe penale
dhe me psikiatrin gjyqsore, e cila merret me faktort psikik q
shkaktojn sjelljen kriminale t t smurve shpirtror dhe t
mundsive pr t prcaktuar pjesmarrjen17 e kryersve t veprs
penale n procedurn penale. Njohurit e ktyre shkencave
shfrytzohen si baz pr t formuar metodikn kriminalistike pr
zbulimin dhe sqarimin e llojeve t veanta t veprave penale;
prsosjen e mnyrave taktike18 ekzistuese dhe formimin e t
rejave pr t marr n pyetje disa tipa t caktuar t akuzuarish,
dshmitarsh dhe pjesmarrs t tjer n procedurn penale. Nga
16
Kontrolli kriminalistik nnkupton sistemin e masave organizative dhe planifikimeve t

parapara mire operative taktike pr t penguar dukuri t ndryshme t rrezikshme kriminale,
si dhe t shkaqeve dhe t pasojave t ktyre dukurive. (shih tek G. Cukleski, Doracak pr
rrjetin e bashkpuntorve, Shkup, 2005)
17
N teorin e s dretjs penale dhe rreth shtjes s llogaris ekziston (pak a shum
skolastik) kontest rreth faktit se a sht supozim pr prgjegjsi penale ose element i saj.
Megjithat, pa marr parasysh se pr cilin nga kto dy qndrime do t prcaktohemi,
rezultati sht di tjetr; pa aftsi pr faj nuk mund t ekzistoj as prgjegjsi penale!
18
N literaturn kriminalistike, nn nocionin mnyra kriminalistike-taktike nnkupton
mnyrn m racionale dhe m efikase t kryerjes s masave operative-taktike dhe veprimet
hetuese, q sipas mendimit t atij q e zgjedh nga arsenali i taktiks kriminalistike sth m
adekuat pr situaten proceduese konkrete operative-taktike ose teknike.Shih m tepr tek G.
Xhukleski, Fshehja e tatimit, Shkupit, 1998
Faqe | 32
ana tjetr, shkencat e prmendura marrin nga kriminalistika t
dhna empirike pr hulumtimet e veta.
Relacionet ndrmjet kriminalistiks dhe mjeksis ligjore.
Kto dy shkenca plotsohen me njra tjetrn n lmin e delikteve
t gjakut dhe atyre seksuale. Kshtu, Mjeksia ligjore pr objekt
t studimit t ve t i ka shkaqet e dhuns, t vrasjeve dhe t
plagosjeve trupore. Ajo, i shpjegon ndryshimet patologjikeanatomike dhe patologjike-fiziologjike t organizmit t plagosur,
manifestimet klinike t plagve t veanta. Gjithashtu i studion
shkaqet rreth vdekjes dhe t plagve t paraqitura. Pr t br
analizn kriminalistike t ndonj delikti gjaksor ose seksual, q
t ket prparim n drejtim t zbulimit t kryersit t panjohur
dhe zbardhjes s veprs, duhet pr tu angazhuar n kohn e
duhur eksperti i mjeksis ligjore; t ruhen dhe n mnyr t
drejt t mblidhen gjurmt biologjike etj., sht e domosdoshme
q praktikanti kriminalistik t ket njohuri baz nga mjeksia
ligjore. Kriminalisti dhe mjeku gjyqsor n lmin e delikteve t
gjakut dhe seksuale jo rrall e vzhgojn dhe e studiojn t njjtn
dukuri por, nga aspekte t ndryshme, duke shfrytzuar metoda t
ndryshme.
4.2.
Relacioni i kriminalistiks me shkencat (jo penale) t

tjera
Relacioni i ktill ka, n radh t par dy dimensione. S

pari, njohurit q i ka arritur kriminalistika mund ti prdorin
edhe shkencat e tjera, me qllim t realizimit t mnyrave dhe
qllimeve t tyre teknologjike-zhvillimore dhe praktike. Pr
shembull, mnyrat taktike pr dgjimin e t akuzuarve dhe t
dshmitarve, prcaktimi i ekspertizs, zbatimi i observimit etj.,
mund t shfrytzohen si rekomandime pr qasje t drejt dhe
Faqe | 33
optimale n t gjitha procedurat juridike (kontestimi 19,
administrative20, jasht kontestimi21, disiplinore22) , me t cilat
tentohet t prcaktohet gjendja reale faktike. Metodat
kriminalistike pr identifikim n histori, art, t drejtn e
trashgimis etj. Kshtu, pr shembull supozuar se a e ka shkruar
nj person i caktuar nj tekst (letrar i njohur, kompozitor,
personalitet historik, ai q le testament). S dyti sht dimensioni
se kriminalistika n mnyr permanente ndjek zhvillimin e
shkencave natyrore, teknike dhe shoqrore dhe t gjitha arritjet e
tyre i prvetson, i zbaton dhe i prshtat pr nevojat dhe detyrat e
veta.
19
Procedua kontestimore i prcakton rregullat e procedures n baz t t cilave diskuton

gjyqi dhe merr vendim pr t dretjat dhe obligimet themelore t njeriut dhe qytetarve n
kontestet t marrdhnjeve familjare dhe personale, t mardhnieve t puns, si dhe t
mardhnieve t tjera civile-juridike t personave fizik dhe juridik, pveq kur pr disa
konteste t prmendura me ligj t veant nuk sht parapar q pr to t vendos gjyqi
sipas rregullave t ndonj procedure tjetr.
20
Procedura administrative i prcakton rregullat e procedures n t ciln jan t obliguar t
sillen ministrit, organet e tjera t administrates shtetrore, organizatat e prcaktuara me ligj
dhe organe t tjera shtetrore kur n punt dretjuese drejtprdrejt duke zbatuar dispozitat
vendosin pr t dretjat, obligimet ose pr interesat juridik t personave fizik, personave
juridik ose t palve t tjer.
21
Procedura jasht kontestimore paraqet nj lloj procedure civile juridike q prmban norma
juridike me t cilat rregullohet sjellja e gjyqit n punt juridike jasht kontestimore. (Gjyqet
sillen dhe vendosin pr gjendjet dhe marrdhniet personale, familjare, pronsore dhe t
tjera).
22
Procedrua disciplinore i prcakton rregullat pr verifikimin e shkeljes s obligimeve t
puns dhe t disciplines s puns.
Faqe | 34
5. ZHVILLIMI SHKENCOR I KRIMINALISTIKS

Kriminalistika si disiplin shkencore ka nisur t formohet
nga fundi i shekullit t 19. Deri ather njohurit shkencore t
cilat prdoreshin pr t zbuluar dhe sqaruar veprat penale dhe
kryersit e tyre kan qen, n radh t par, episodike, sipas rastit
dhe t rralla. Pr kto shkaqe, kriminalistika nuk ka pasur
mundsi t formohet si disiplin shkencore.
Publikimi i par kriminalistik rrjedh nga H. Gross23, n
vitin 1899, me botimin e veprs s tij kapitale t titulluar
Doracak pr gjykatsit hetues, si sistem i kriminalistiks. Kjo
ngjarje n literatur konsiderohet si fillim i kriminalistiks si
disiplin e re shkencore.
Hans Gross
23
Lindi n Grac n vitin 1847 dhe vdiq n 1915 . Tridhjet vjet punoi si gjykats hetues dhe
n kt mnyr fitoj prvoj t madhe penale. Ka ligjruar t drejtn penale, procedurn
penale dhe kriminalistikn si profesor i rregullt n Fakultetin juridik n Prag, Grac e n
vende t tjera.
Faqe | 35
Pas botimit t ksaj vepre, n nj periudh relativisht t
skrut, kriminalistika formoi sistemin e vet dhe nisi t ket
ndikim shum t madh n praktik. Ktij procesi iu prshtatn
edhe zbulimet shum t rndsishme n shkencat natyrore dhe
teknike. Kshtu, nisn t paraqiten vepra t reja shkencore n
fusha t ndryshme kriminalistike. Si autor m karakteristik t
ksaj periudhe n Evrop do t veonim: E. Siling (E.Seeling), H.
Beleviq, R. Grosberg (R. Grossberger), A. Helving (A. Helvving),
A Bertilon (A. Bertillon), E. Lokard (E. Locard), R.A. Rajs ( R.A.
Reiss) e t tjer.
Nn ndikim t madh t Grosit dhe t ithtarve t tij, vepra
penale nisi t trajtohet si problem kompleks ndaj zbulimit dhe
sqarimit t s cils duhet qasur me zbatimin e metodave dhe
teknikave shkencore. Trendt, idet dhe qndrimet e ktilla t
reja posarisht u prfshin n Gjermani, n Austri, n Zvicr dhe
n Rusi.
Kshtu, Albert Vingart n vitin 1904 e botoi veprn
Taktika kriminalistike dhe q ather daton ndarja e trefisht e
kriminalistiks. M von, n lmin e kriminalistiks, bhet nj
zhvillim i shpejt, posarisht n teknikn kriminalistike. Kshtu,
pr shembull n Franc dhe n Itali bhet nj zhvillim i
prshpejtuar i tekniks kriminalistike nprmjet Lokardit
(Lokard) dhe t ithtarve t tij S. Sani, P. Cekaldi dhe V.
Sarentino (Ch. Sannie, R. Ceccaldi, V. Sarentino). N SHBA dhe
n Angli n qarqet shkencore dhe profesionale tretman t veant
ka teknika kriminalistike. Emra t rndsishm n kt fush jan
OHara, P. Kirk, R. Salivan, M. Bishof dhe t tjer. Ndarja e
trefisht e kriminalistiks prfshihej edhe n Poloni, P.
Horoshovski, B. Holist (P. Horoszovski, B. Holist). N
ekosllovaki J. Pjesak, M. Protivinski, n Hungari L. Viski, J.
Kertesh, n Bullgari, T. Stamatov, G. Georgiev).
Faqe | 36
Sot n Rusi, kriminalistikn si disiplin e trefisht e
prfaqsojn teorikt e njohur R. Belkin, N. Vasile, B. Terziev, A.
Virnberg, Konovalova etj.
N fillim t shekullit 20, me zhvillimin e shkencave
ekzakte, formohen ente dhe institucione kriminalistike. Kjo sht
periudha kur shkenca adekuate ekzakte nisn t transferohen n
laborator me qllim q t bhen eksperimente dhe ekspertiza n
kushte t ktilla. Forma gjithnj m t ndrlikuara dhe m t
organizuara t kriminalitetit, shkaktuan zhvillimin e prshpejtuar
t laboratorve kriminalistik dhe policor. N kt periudh u
zbulua rntgeni, rrezet infra t kuqe dhe ultraviolete etj.
Kshtu kemi edhe paraqitjen e t ashtuquajturs polici
shkencore e cila n punn e saj tani i fut edhe t arriturat
shkencore.
Hapen laborator policor t cilt pajisen me mjete teknike.
Nj nga institutet e ktilla t par sht themeluar n Lozan
(Zvicr), ndrsa e formoi Rodolf Aribald Rajs. Pasardhsi i tij
Mark Bishof e avancoi institutin e prmendur, por ndihmoi pr
themelimin e instituteve n Poloni dhe n Brazil. N vitin 1954,
Instituti e zgjeroi veprimtarin e vet edhe n lmin e hulumtimeve
kriminologjis. Ky institut ka kryer, n radh t par, tre detyra
themelore:
Arsimonte kuadro t kualifikimit t lart
kriminalistik;
Bnte ekspertiza t ndrlikuara kriminalistike dhe
Bashkpunonte ngusht me policin, duke futur dhe
zhvilluar metoda shkencore n luftn kundr
kriminalitetit.
Faqe | 37
Gjithashtu formohen edhe institute shkencore pr
hulumtime e kriminalitetit nga aspekti kriminologjik dhe
sociologjik dhe pr t prparuar praktikat.
Pas Lufts s dyt botrore, n Vizbaden u formua Instituti
federal kriminalistik pr territorin e athershm t RF t
Gjermanis.
Me interes sht pr ta prmendur Qendrn e
parandalimeve (preventivs) s kriminalitetit q u formua n vitin
1963 nga ana i Ministris s punve t brendshme n Angli. N
kt qendr arsimoheshin npunsit policor, t cilt
specializoheshin pr t punuar pr preventive. Programet q
studioheshin dhe organizoheshin, n thelb, prfshinin: mbrojtjen
teknike nga kriminaliteti (pajisjet e alarmit dhe mjete t tjera).
Instituti i par kriminalistik n SHBA sht formuar n Los
Angjeles n vitin 1924 ndrsa themelues sht kriminologu,
kriminalisti i njohur August Vallmer (August Vollmer). Instituti,
ndr t tjera , merrej edhe me ekspertiza kriminalistike dhe me
hulumtimin e metodave t reja pr zbulimin e gjurmve t
veprave penale. Sipas ktij shembulli, u formuan edhe institute t
tjera. Kshtu n Detroit (1927) u themelua Laboratori
kriminalistik, ndrsa pastaj n ikago (1929) Instituti pr zbulime
shkencore t krimeve. Gjithashtu n Nju Jork (1934) u formua
Laboratori kriminalistik i policis, ndrsa FBI e njohur (Byroja
hetuese federale) n Uashington u themelua n vitin 1933, me
detyr q t zbuloj vepra penale t cilat paraqesin shkelje t
ligjeve federale.
N ish shtetet socialiste, m von formohen institute dhe
laborator n t cilat me ndihmn e metodave shkencore punohej
pr pengimin e kriminalitetit. Por, duke u nisur nga filozofia e
politiks s Stalinit, nj aktivitet i ktill u pengua dhe u la anash.
Kuptohet se qllimi ishte t fshihet ekzistimi i kriminalitetit dhe t
Faqe | 38
ruhet pasqyra pr nj shoqri socialiste ideale pa kriminalitet dhe
pa vese.
Megjithat, n Mosk n vitin 1946 u formua Instituti
shkencor federal n kuadr t Ministris t mbrojtjes s rendit
publik. N kt institut punonin kuadrot e larta shkencore. Ai
kishte laborator shum t pajisur, kabinet, laborator, si dhe
veprimtari t vet botuese.
Gjithashtu n Mosk v vitin 1963 u formua edhe Instituti
shkencor pr studimin e shkaqeve t kriminalitetit, por edhe pr
prpunimin e masave me ndihmn e t cilave do t pengohej
kriminaliteti me sukses. N t studioheshin shkaqet e
kriminalitetit, trajtoheshin problemet teorike t s drejts penale,
t kriminalistiks dhe t shkencave t ngjashme me t.
M von edhe n vendet e tjera t Evrops lindore
themelohen institute t ngjashme. Ndr to me interes sht Enti i
kriminalitetit pran Komands supreme t policis qytetare n
Varshav, i cili merrej me metodn e identifikimit me ndihm t
zrit.24 Por, hulumton edhe fusha t tjera, si pr shembull:
traseologjia, bn hulumtime balistike, fizike-kimike e t tjera. N
kuadr t ktij instituti ka nj muze kriminalistik ndrsa
prgatiten edhe botime shkencore.
N ish RSFJ, institutet e ktilla nuk kan pasur ndonj
tradit t posame edhe prkundr faktit se disa prej tyre patn nj
zhvillim dinamik. Kshtu, n fillim t vitit 1946 u formuan
seksionet e para kriminalistike-teknike n kuadr t drejtoris
kriminalistike pran Sekretariatit federativ t punve t
brendshme.
24
Ekspertizat fonoskopike zbatohen n radh t par, q nprmjet rrugs s trthort t

zbulohet shkaktari i krcnimit, vrassi professional i cili kryen vepra penale t porositura,
pr t zbuluar aktivitete spiunimi,pr zbulimin e disqeve t piratve etj( pr m tepr shih
G. Xhukleski ).
Faqe | 39
Dika m von, n t gjitha republikat dhe krahinat u
formuan byrot kriminalistike-teknike.
Sot n Republikn e Maqedonis ekspertizat kriminalistike
i bn Sektori i ekspertizs kriminalistike25 pran Ministris s
punve t brendshme. Por, zhvillimi i tekniks kriminalistike n
Republikn e Maqedonis nuk mund t paramendohet pa
bashkpunimin me Lidhjen evropiane t laboratorve forensik
(European Netvvork of Forensic Science Institutes- ENFSI).
Lidhja evropiane e laboratorve forenzik sht themeluar
n tetor t vitit 1995 n Holand.
Laboratort forenzik t bashkuar policor dhe qeveritar,
punojn pr nevojat e policis, t prokurorive publike dhe t
gjyqeve.
Sot, kjo lidhje sht br nj shoqat gjith evropiane n t
cilin jan prfshir 43 laborator fornesik nga 29 shtete evropiane.
Qllimi i saj sht q t gjallrohet bashkpunimi i
laboratorve forensik, pr shkak se bashkpunimi n kuadr t
Interpolit sht tepr burokratik, jo efikas dhe pr kt shkak edhe
shum modeste.
Bashkpunimi prfshin: bashkpunimin e drejtprdrejt t
drejtorve t ktyre laboratorve dhe t ekspertve forensitik, n
lidhje me: a) shtjet e menaxhimit pr shfrytzimin sa m efikas
t tekniks kriminalistike gjat shqyrtimit t veprave penale; b)
ndryshimet e metodave dhe qasjeve gjat projekteve t
prbashkta hulumtuese-zhvillimore.
ENFSI bashkpunon me nj numr t madh shoqatash
sikurse jan: a) Shoqata amerikane e drejtorve t laboratorve
25
Institucioni ekspertiz sht shum me rndsi edhe pr punn kriminalistike-operative

dhe pr pratkikn gjyqsore. Me ekspertizn e gjurmave materiale operatives i jepen
dretjimet pr t zhvilluar prpunimin kriminalistik, ndrsa pr praktikn gjyqsore rezultati i
ekspertizs sht prove materiale q mund t jet vendimtar pr t marr vendimin gjyqsor.
Faqe | 40
kriminalistik, b) Shoqata australiane-Zeland e re e drejtorve t
laboratorve fornezietik .
Kjo lidhje sht organ kshilldhns i Interpolit dhe i
Evropolit.
5.1.
Zhvillimi i kriminalistiks n Republikn e

Maqedonis
Nse i lm anash shkrimet e veanta t autorve

maqedonas pr rndsin e problemeve kriminalistike-taktike dhe
kriminalistike- metodike, t botuara n revistat periodike
kriminalistike maqedonase (t cilat zn vend t merituar n
krijimin e teoris ende t varfr kriminalistike t vendit) fillet e
deprtimit t shkencs kriminalistike n Maqedoni, lidhen
pikrisht me emrin e profesor Vodineliq. N fakt, n vitin 1985
para opinionit maqedonas, ai e botoi veprn e vet dy vllimesh t
titulluar Zbulimet dhe provat kriminalistike.
N vitin 1988, (n bashkautorsi) Vodineliq dhe Aleksiq
botuan n gjuhn maqedonase skriptin Metodika kriminalistike.
Ndrsa n vitin 1985, pas vdekjes, n botim t Fakultetit t
sigurimit n Shkup, doli nga shtypi libri i Vodineliqit Taktika
kriminalistike 1. N vitin 1993 u botua libri i par
Kriminalistika, n gjuhn maqedonase nga autori M. Angeleski.
Pak m von, nga i njjti autor u botuan tre krijime teorike:
Bazat e kriminalistiks ekonomike, 1999; Taktika
kriminalistike, 2003 dhe Kriminalistika operative, 2005.
Gjithashtu, n dekadn e fundit pa dyshim shkenca
kriminalistika ka br nj zhvillim t duhur me veprat
monografike t autorve : D. Dimitrov (Informuesit policor,
1995) G. Xhukleski (Fshehjet e tatimeve, 1998; Piratria
muzikore, 2004; Doracak pr rrjetin e bashkpuntorve,
Faqe | 41
2005; Hyrje n kriminalistik, 2006 dhe 2008; Kriminalistika
ekonomike, 2007 etj); S. Buxhakoski (Kriminaliteti turistik,
1995; Preventiva nga keqprdorimi i drogs, 2002), M. Malish
Sazdoska (Policia kriminalistike dhe kriminaliteti ekonomi,
2005; Doracak pr ciklin e zbulimit, 2005), Z. Dimiski (Tregtia
ilegale me arm dhe terrorizmi n Republikn e Mqedonis,
2005), D. Stojanovski (falsifikimi i dokumentave, 2005), S.
Nikoloska, Kriminaliteti i t miturve n Republikn e
Maqedonis, 2005) e t tjer.
N vitin 1995, autori D. Josifovski e botoi librin
Psikologjia kriminalistike ndrsa n vitin 2005 nga autori S.
Aleksoski doli nga shtypi libri Psikologjia e psikologjis
kriminalistike.
N kuadr t Fakultetit t mjeksis n Shkup n vitin 1952
u themelua Instituti i mjeksis ligjore dhe kriminalistiks.
Gjithashtu, pr zhvillimin e kriminalistiks n Republikn e
Maqedonis rrol t rndsishm ka luajtur edhe Muzeu
kriminalistik i cili u formua n vitin 1957, ndrsa nisi t
funksionoj n kuadr t policis dhe u vendos n lokalet e
Sekretariatit t athershm shtetror t punve t brendshme t
Republiks s Maqedonis.
N vitin 1977 Muzeu kriminalistik u transferua n Qendrn
e athershme pr arsimimin e kuadrove n fushn e siguris n
Idrizov- Shkup, ku ndodhet edhe sot.26 Sipas thnieve t profesor
J. Spaseski, njri nga themeluesit dhe drejtor shumvjear i
QAKFS, muzeu konsiderohej si nj nga m t mirt n Ballkan.
Por, sot, nevoja pr riprtritjen e muzeut imponohet si imperativ.
Kjo ka t bj aq m shum sepse ai i dedikohet zhvillimit t
26
Pr m tepr shih tek M. Angeleski
Faqe | 42
msimit praktik dhe t ushtrimeve t studentve t Fakultetit t
siguris.
Pyetje pr studentt:
1. Cili sht definicioni pr kriminalistikn?
2. Prcakto
lndn,
objektin
dhe
detyrat
e
kriminalistiks?
3. Cilat nnsisteme e prbjn kriminalistikn si shkenc
e trefisht?
4. Theksoi tendencat e reja n kriminalistik?
5. Shpjego metodat e kriminalistiks.
6. Shpjego relacionet ndrmjet kriminalistiks dhe t
drejts penale.
7. Shpjego relacionin e kriminalistiks dhe s drejts
penale proceduese?
8. Shpjego relacionin ndrmjet kriminalistiks dhe s
drejts policore.
9. Shpjego relacionin ndrmjet kriminalistiks dhe
kriminologjis.
10.Shpjego relacionin ndrmjet kriminalistiks ,
psikologjis kriminalistike, psikologjis gjyqsore dhe
psikiatris gjyqsore.
11.Shpjego relacionin ndrmjet kriminalistiks dhe
mjeksis ligjore.
12.Shpjego relacionin e kriminalistiks me shkencat tjera
(jo penale).
13.Shpjego zhvillimin shkencor t kriminalistiks.
14.Shpjego zhvillimin e kriminalistiks n Republikn e
Maqedonis.
Faqe | 43
KREU II
PARIMET THEMELORE T KRIMINALISTIKS
Faqe | 44
1. VREJTJE HYRSE
E drejta penale proceduese ka prpunuar disa procese
procedurale, q jan me rndsi esenciale edhe pr
kriminalistikn. Kto jan parimi i oficiales, i akuzs dhe i
legalitetit t ndjekjes penale, parimi i s vrtets materiale, parimi
i transparencs, parimi i vlersimit t lir t provave etj.
Por, pikrisht pr faktin se procedura penale nuk sht
vetm proceduese por njkohsisht (n unitet t pandar) edhe
veprimtari teknike-taktike, kriminalistika nuk mund t knaqej me
parimet proceduese si t vetme drejtime pr procedim. Kshtu,
n punn e vet kriminalisti i zbaton kto parime taktike:27
1 Parimin e ligjshmris;
2 Parimin e t vrtets
3 Parimin e kritiks dhe vetkritiks;
4 Parimin e shpejtsis dhe befasis;
5 Parimin e objektives;
6 Parimin e planifikimit metodik;
7 Parimin e themelores dhe t kmbngulsis;
8 Parimin e liris teknike- taktike dhe parimin e
proporcionales;
9 Parimin e udhheqjes unike dhe t zbatimit t veprimtaris
kriminalistike;
10 Parimin e ekonomikes n procedim;
11 Parimin e ruajtjes s fshehtsis zyrtare;
12 Parimin e humanizmit;
27
Themelet pr studimet e parimeve t kriminalistiks i vuri V. Vodineliq q

n vitin e largt 1949.
Faqe | 45
13 Parimin e procedimit aktiv kriminalistik dhe zhvillimin
konsekuent t preventivs kriminalistike dhe;
14 Parimin e bashkpunimit ndrkombtar kriminalistik;
1.1.
Parimi i ligjshmris
Si vend i par i parimit t ligjshmris konsiderohet Anglia,

ndrsa kjo n mnyr me t plot dhe m t sakt sht
proklamuar me Deklaratn pr t drejtat e njeriut dhe t
qytetarve n kohn e Revolucionit borgjez francez. Sipas tij, nuk
mund t pengohet ajo q nuk sht ndaluar me ligj dhe asnj nuk
mund t detyrohet t bj at q nuk e rekomandon ai (neni 5).
Maksima themelore n t ciln bazohet parimi i ligjshmris thot
nulum crimen, nulla poena sine lege (nuk ka krim, nuk ka
dnim pa ligj).
Parimi i ligjshmris vlersohet si nj e arritur e
madhe e fitores s borgjezis ndaj anarkis dhe autokracis t
shtetit feudal. Kjo e ruan vlern e saj t plot deri sot si garanci
pr t realizuar politikn e nj vendi, t prfshir n ligjet e tij.
Parimi i ligjshmris nnkupton , jo vetm njohje t akteve
juridike dhe respektimin e tyre nga ana e personave t autorizuar
zyrtar n policin gjyqsore. N fakt npunsit e policis
gjyqsore i ndrmarrin vetm ato veprime, masa dhe detyrime t
cilt jan parapar me dispozita. Kshtu pr shembull, duhet t
respektohen (dhe t zbatohen) Kushtetuta, Ligji i procedurs
penale, Kodi penal, Ligji i punve t brendshme, Ligji i policis
ligjore28, Ligji i policis financiare etj., dhe shum akte nnligjore
(rregullat me forc ligjore, rregulloret, udhzimet) etj. Me fjal t
28
Nnpunsit e policis ligjore jan nnpuns policor n Ministrin e punve t brendshme

dhe pjestart e Policis financiare, Policia ushtarake dhe me ligj t veant edhe Drejtoria
e doganave t Republiks s Maqedonis.
Faqe | 46
tjera marrja e prkohshme e sendeve, mbikqyrja, ekspertiza,
hyrja n banes t huaj dhe sipas nevojs brja e bastisjes,
mbledhja e njoftimeve t nevojshme, thirrja e dshmitarve,
fotografimi dhe daktiloskopia e t dyshuarve pr kryerje t
veprave penale , arrestimi etj, duhet t ndrmerren vetm kur do
t plotsoheshin kushtet ligjore. N t kundrtn, shkelet ky
parim shum i rndsishm. Si rezultat i shkeljes t ktij parimi t
rndsishm, personi zyrtar i autorizuar mund t suspendohet nga
vendi i puns ose kundr tij t bhet kallzim penal pr kryerje t
veprs penale prkatse etj. N kt drejtim, mosrespektimi i
ligjit n nj shtet duhet t mnjanohet. Nj gj e ktill
ndonjher mund t ndodhe edhe nga mosnjohja, por jo rrall
sht i pranishm edhe si rezultat i synimit t qllimshm pr t
kryer veprim t paligjshm pr shkaqe t ndryshme.
Sot, pr fat t mir, me shfrytzimin sa m t shpesht t
provave (mnyrave) forenzike n procedurn para hetimore dhe
penale krijohen mundsi pr respektimin m t madh parimit t
ligjshmris, ndrsa kjo do t thot prforcim i kapaciteteve pr
luft m efikase kundr kriminalitetit.
Sipas konsekuencs s respektimit t ktij parimi
vlersohet edhe shkalla e demokratizimit dhe e statusit t lirive
dhe t drejtave t njeriut n nj shtet.
1.2.
Parimi i s vrtets
Sipas asaj q u tha m lart, kriminalisti gjat aktiviteteve

t veta zyrtare duhet t motivohet nga parimi i s vrtets.
Megjithat ai mund t marr ato masa, varsisht nga intenca dhe
kreativiteti i vet t cilat jan m t prshtatshme pr t prcaktuar
t vrtetn. N kt aspekt, kriminalisti sht i detyruar me t
njjtn prkujdesje dhe duke respektuar t vrtetn t,i prcaktoj
Faqe | 47
t gjitha faktet e rndsishme pr sqarimin e veprs penale.
Qofshin ato q shkojn n dobi t t dyshuarit, qofshin ato q jan
n dm t tij.
Gjat sqarimit, zbardhjes s veprs penale dhe gjat
zbulimit t kryersve t saj, t gjith organet e procedurs para
hetimore dhe penale jan t detyruar q n mnyr t vrtet dhe
t plot t vrtetojn gjendjen faktike.
Rezultatet e aktivitetit operative dhe hetuese duhet t japin
prgjigjen prfundimtare rreth asaj se a mund t prcaktohet e
vrteta materiale n nj drejtim, ose nuk ka mundsi q t
harmonizohen t gjitha faktet n nj trsi logjike.
Kur kemi situat taktike pr t mos pasur mundsi t
rrumbullakimit t fakteve, ather (sipas rregullit) kemi
ndrprerje t procedurs penale si rezultat i mungess s provave.
Parimi pr t prcaktuar t vrtetn duhet t jet i
pranishm, duke nisur q n dyshimet e para se nj person i
caktuar sht kryers i nj vepre penale, deri n prfundimin e
procedurs penale- nse pr t mbahet evidenc.
1.3.
Parimi i kritiks dhe vetkritiks
Parimi i kritiks dhe vetkritiks paraqet vlersimin e puns

t nj kriminalisti n aspektin e ndrmarrjes s veprimeve t
karakterit kriminalistik- taktik, si dhe shqyrtimit me intenc t t
gjitha sinjaleve dhe informacioneve t cilat vijn nga nj akt
penal.
Njeri kritik sht ai person i cili sht i aft t moj vlern
e dikaje ose t ndonjrit n mnyr profesionale, si ekspert dhe
moralisht. Kur vlersimi ka t bj me veten e tij, kritika bhet
vetkritik. Kur bhet fjal pr kritikn dhe vetkritiken n
kriminalistik si shkenc, pa dyshim, kritik mund t jet vetm ai
Faqe | 48
kriminalist, i cili sht i aft t vlersoj n mnyr profesionale
n kuadr t kriminalistiks. Por, nga ana tjetr, kritika dhe
vetkritika sht nj hallk e pandashme e do individi si
personalitet dhe me kt ata paraqiten si parime subjektive.
Ky parim lidhet ngusht me parimin e metodiks dhe t
parimit t objektivitetit, por me rndsi sht q t zbatohet
mvetsishm, duke marr parasysh se nga ai shtrohet m tutje
nevoja pr zbatimin e nj numri t madh t veprimeve operativetaktike, me qllim q t dal n shesh e vrteta.
N fakt, kur bhet fjal pr vepr penale, kriminalistika
parasheh nj numr t madh t veprimeve, si pr shembull:
zbulimin dhe fiksimin e gjurmve, mbledhjen e e materialit t
provave, prpunimin dhe ndrlidhjen e rezultateve me personin e
caktuar- kryers t asaj vepre. Por gjithnj nuk jan t sakta
indicit evidente. N fakt, n praktik ndodh shpesh q
informacione t caktuara t mbledhura (njoftimet, sendet nga vet
vendi i ngjarjes etj.) t jen t rreme, prkatsisht t mos rrjedhin
nga vet vepra penale.
do pun e kriminalistit nis nga dyshimi. Kjo nuk do t
thot dyshim edhe kur gjrat jan evidente. Dyshimin kriminalisti,
me nj fjal duhet ta ket n zbulimin e s vrtets, t fshehur n
gjrat iluzore. Kjo n praktik do t thot zbulim i suksesshm i
veprave t rnda penale t cilat t cilat prpiqen q ti mbulojn
kryersit me imponimin e provave ose me pranimin e veprave
penale m t lehta. Pikrisht pr kt arsye, kriminalisti i mir
duhet t dyshoj dhe n trsi ti zbatoj t gjitha veprimet e
parapara sipas metodave kriminalistike.
Dyshimet, indicet, metodologjia kan nj ndrthurje
reciproke. Nga dyshimet dalin indicet, ndrsa, nga ana tjetr, nuk
ekziston vepr penale pr t ciln q n fillim nuk ka indice.
Domethn, indicet duhet krkuar dhe duhet gjetur , ndrsa kjo
Faqe | 49
nuk mund t ndodh nse nuk ekziston dyshimi. . Nprmjet
dyshimit, gjetja e indiceve dhe me zbatimin e veprimeve
operative-taktike, rrol t madh luan qasja kritike ndaj gjith aktit
dhe vetkritika n vetdijen ton.
Nse n vetdijen e kriminalistit gjithnj dominon ideja se
qllimi i puns s tij sht t zbuloj t gjitha veprat penale, dhe
jo vetm nj ngjarje pr vetveten, ather ai gjithnj do t synoj
zbulimin edhe t atyre veprave t cilat kan mbetur pa u zbuluar.
N praktik shpesh her hasim me nj kryers s shum veprave
penale. Por nj pjes e tyre ende nuk jan gjetur dhe nuk jan
zbardhur. Ktu, me ndihmn e qasjes kritike ndaj veprs dhe ndaj
nj kryersi t caktuar mund t arrihet sukses.
N kriminalistik ekziston i ashtuquajturi numri i errt i
krimit, n t cilin hyjn t gjitha veprat penale t pazbuluara. Ktu
gjithnj shtrohet pyetja prse kan mbetur t pa zbuluara kto
vepra. N praktik dihet mirfilli fakti se pr do gj q ka
ndodhur, ekziston ndonj q e di at. Pikrisht ktu sht e
nevojshme t zbatohet mjeshtria e vlersimit t puns vetjake t
kriminalistit dhe e qasjes kritike ndaj metodave t cilat zbatohen.
Me fjal t tjera, kriminalisti duhet t gjej burimin e
informacioneve t fshehura, ti prpunoj ato, dhe t arrij n
fund te zvoglimi i numrit t fsheht.
Lufta kundr krimit nuk paraqet asgj tjetr, prve nj
gare t pafund t gjetjes s mnyrave t reja pr t kryer vepra
penale dhe gjetjen e metodave t reja pr zbulimin e veprave
penale. N kt gar, kriminalistt prpiqen t arrijn krimin e
prsosur q ata t mos mbesin t pa zbuluar.
Krimi i prkryer sht prpjekje e nj krimineli pr t br
vepr penale e cila nuk do t shkaktonte dyshime t mjaftueshme
q n fund t zbulohet. N luftn kundr ksaj prpjekje, prve
parimeve t tjera, rrol t rndsishm luan parimi i kritiks dhe
Faqe | 50
vetkritik, sepse ky parim zbatohet m shum kur akti n shikim
t par duket si i thjesht, ndrsa pikrisht kjo thjeshtsi pengon,
prafrsisht limiton, zbatimin e spektrit t dyshimeve.
Nga e gjith kjo q u tha m lart, del se parimi i qasjes
kritike dhe vetkritike bazohet n zbatimin e intencs, gjurmim
pr at q fshihet dhe at sekreten, duke nisur me do doz
dyshimi, vlersimit t qasjeve dhe puns vetjake. Sepse edhe gjat
puns m t kujdesshme ndodhin gabime, ndrsa kriminalisti i cili
di (dhe e shfrytzon) t jet kritik dhe vetkritik mund t shoh
kto gabime, ti mnjanoj dhe t gjej mnyra pr t ardhur te e
vrteta.
Faktet e veprave penale t cilat jan mbledhur, jan
kontrolluar dhe jan ndrlidhur paraqesin provat e besueshme dhe
t vrteta. Por, q t gjenden faktet e vrteta, sht e nevojshme t
hetohen t gjitha bazat e dyshimit.
Vetm me qndrim kritik mund t mnjanohet shqyrtimi i
gabuar i fakteve dhe ndrlidhja e tyre e gabuar. Shpesh ndodh t
ballafaqohemi me kryers inteligjent dhe t aft t veprave
penale, me dshmitar t cilt japin deklarata t rrejshme etj. Me
zbatimin e ktij parimi, kriminalisti mund t hyj n esencn e
sekretit, t mnjanoj iluzionet dhe ti qaset s vrtets, sepse kjo
do t shrbej pr punn e tij n t ardhmen.
Faqe | 51
1.4.
Parimi i shpejtsis dhe i befasis
Ky parim prbhet nga qasja e shpejt, efikase dhe e

paramenduar mir sa her q ekzistojn kushte pr t. M shpesh
vjen n shprehje menjher pas kryerjes s veprs penale. Sa m e
shkurt t jet distanca kohore ndrmjet kryersit dhe zbulimit t
aktit prkats, aq m t mdha jan gjasat pr sukses. Nse
ndrmerren masa dhe veprime q n angazhimin e par menjher
ose vetm pak koh pas kryerjes s aktit, kryersi nuk do t ket
koh pr t sajuar dhe pr t realizuar masa mbrojtse,
prkatsisht me zbatimin e ktij parimi arrihet sa vijon:
ka mundsi reale q t kapet kryersi n vendin e ngjarjes;
jepet mundsia pr tu bllokuar vendin e ngjarjes ose rrethi
m i gjer apo t ngrihet prit me qllim pr t kapur
kryersin;
t takohen dshmitart n vendin e ngjarjes dhe me koh t
merren njoftimet e tyre, gjersa ngjarjen e kan t gjall n
kujtes;
t gjendet vendi i ngjarjes n gjendje ashtu si ka qen ,
gjersa gjurmt ende nuk jan prishur ose nuk kan
ndryshuar;
t prdoret qeni zyrtar;
t befasohet kryersi dhe t mos i lejohet q t fshij
gjurmt dhe t formoj alibi.
Shpejtsia do t thot q edhe gjat nj indikacioni m t
vogl t ekzistimit t veprs penale, menjher t reagohet dhe
ajo t t kontrollohet. Vendimi i shpejt dhe i drejt, aspekti
operativ, dinamika dhe puna elastike japin garanci pr sukses t
sigurt. N t vrtet, veprimi i shpejt ndikon n mnyr
befasuese ndaj kryersit, e habit at, e bn t shtanget, e bn t
Faqe | 52
paaft, etj. Kryersi konsideron se nuk do t zbulohet ose nuk do
t dshmohet e vrteta.
Koha mund t jet aleat m i mir, por edhe armik i
kriminalistit. Por, ashtu si n do parim taktik, ekzistojn situata
kur shpejtsia nuk sht e dobishme. N kriminalistik veprimi
operativ i pa prpunuar mir mund prish tr aksionin. Pr
shembull, tek marrja e ryshfetit, nse veprohet shum shpejt
ather ekziston mundsia t mos zbulohen bashkautort e
marrsit t ryshfetit . Kjo do t thot se shpejtsia nuk sht e
njjt me shthurjen e shpejt. Duhet pasur refleks t mir dhe t
sigurt q vendimi t merret shpejt dhe t realizohet me siguri (kur
duhet t sajohet) por duhet pasur edhe durim nse ka nevoj. Por
nse nga momenti i kryerjes s aktit deri n momentin kur
kriminalisti sht njoftuar pr t, ka kaluar nj koh m e gjat,
veprime t shpejta n baz t t dhnave t reja do t ndrmerren
vetm nse ekziston rrezik q kryersi prpiqet t fshij gjurmt
ose me masa t tilla t shpejta nuk mund t prishet asgj.
Befasia dhe shpejtsia jan parime t ndrlidhura shum
ngusht. Veprimi i shpejt ndikon n mnyr befasuese tek
kryersi i veprs penale, e habit, e shtang, e bn t paaft pr
mashtrime dhe gnjeshtra t mtejshme. Pak a shum , t gjitha
masat operative-taktike dhe veprimet hetuese mund t prjetojn
sukses t plot vetm me zbatimin e parimit t befasis.
Racia29, prita30 (kurthi), bastisja31, dgjimi jo formal32, pr
t cilt kryersi prgatitet q prpara, shpesh her nuk kan efekt
29
Racia paraqet akcion t rrufeshm policor-operativ q prbhet nga rrethimi dhe nga
bllokimi i nj vendi t caktuar q gjendet n ambient t hapt ose t mbyllur, ndrsa
zbatohet pr arrestim t befasishm t persaonave t caktuar ose pr t gjetur dhe pr t
prcaktuar identitetin e personave t dyshuar, si dhe pr qllime t tjera q dalin nga veprimi
aktiv dhe reaktiv kriminalistik.
30
Prita (kurthi) paraqet masn diskrete operative-taktike q prbhet nga vnja e prits ose
vendosja nj numri t caktuar t policve n nj vend kritik t prcaktuar m hert n vend
t hapt ose t mbyllur ku me nj doze sigurie t madhe pritet t kalojn delikuentt ose
Faqe | 53
t madh. T befasohet dikush do t thot t ndrmerren masa t
cilat ai nuk i pret dhe n koh q ai nuk do t shpresonte se do t
ndodh dika e till. Goditjet e rrufeshme, t befasishme
sigurojn sukses t plot. Gjat prits arrestohet kryersi i
rrezikshm, gjat ndrhyrjes s befasishme gjenden sogpora
delikti t fshehta , kapet kryersi n vendin e ngjarjes etj. Befasia
n fakt do t thot marrja e veprimeve n koh dhe n vendin kur
kryersi i veprs penale e pret m s paku at, dhe n at moment
arrihet efekti i befasis, dhe pritet q realisht kryersi vet ta
pranoj se ka kryer vepr penale.
T prfundojm: shpejtsia dhe befasia jan nj nga
faktort ky n zbardhjen e veprs penale. Kshtu,pr shembull,
kur disponojm informacione pr transit (ose pr hyrje) t drogs
n shtetin ton, shpejtsia qndron n faktin q shrbimi yn
duhet t mbuloj t gjith vendkalimet kufitare ndaj vendit fqinj
prej nga duhet t arrij drgesa. Pasi ajo t ket hyr n
Republikn e Maqedonis, pasi t paraqitet objekti n kontrollin
policor, vihet nn mbikqyrje dhe nis ndjekja deri te caku,
destinacioni i fundit. Pasi drgesa t arrij n cakun e vet,
ndrmerret taktika e pritjes deri n momentin kur ndonj person
do ta pranoj drgesn dhe ather policia vepron befasisht n at
mnyr , q n momentin e dhn, i arreston t gjith personat q
i takon n vendin e ngjarjes dhe konfiskohet drgesa.
Pasi t prpunohet e gjith kjo, m von vijojn procedurat
tjera deri n mbylljen e rastit. Por, n kt situat taktike sht
persona t tjer ndaj t cilve (n baza t ndryshme ) sht ngritur ndjekje, me qllim q
personat e till t kapen befasisht pr shkak t veprimit t mtejshm kriminalistik.
31
Bastisja sht veprim hetimor (procedimi) q ndrmerret pr t gjetur dhe pr t kapur
kryersin e veprs penale ose t sendeve (mjetve t kryerjes) q jan me rndsi pr
procesin penal (prova materiale).
32
Biseda informative paraqet njfar komunikimi shoqror q pr nevojat e shkencs dhe
praktiks kriminalistike definohet si form themelore pr mbledhjen e njohtimeve nga
qytetart.
Faqe | 54
shum esenciale q nuk sht penguar drgesa n hyrje n
Republikn e Maqedonis, por sht ndjekur deri n destinacionin
e fundit, me t vetmin qllim q t shihet se kush do ta pranoj,
prkatsisht kush sht porositsi. N kt mnyr zbulohet nj
zinxhir i rndsishm i narko-kriminalitetit t organizuar.
1.5.
Parimi i objektivitetit
Zbulimi i nj t vrtete rreth realitetit objektiv paraqet nj

proces t ndrlikuar, proces q do t thot lvizje nga e vrteta m
e vogl drejt asaj t pjesshme dhe t plot. Me ndihmn e s
vrtets, njeriu e tejkalon karakterin subjektiv t pikpamjeve t
veta. Ktu, duhet nnkuptuar edhe harmonizimi i rezultateve t
arritura nga procedura me aktin penal, ashtu si ka ndodhur ai
realisht. Kriminalistt, q nga fillimi deri n fund t aktiviteteve,
duhet t jen t qet, konsekuent, t paanshm me qndrim
objektiv ndaj njerzve. Kjo nnkupton toleranc zero ndaj futjes
s presioneve ose t interesave dhe bindjeve personale nga ana e
npunsve kriminalistik. Ata duhet t zhvillojn n veten e tyre
iden e paluhatshme pr t vrtetn dhe drejtsin.
Objektives nuk i shkon pr shtati dshira pr zgjidhje t
shpejt t rastit dhe pr mbledhjen vetm t atyre fakteve dhe
provave t cilat e ngarkojn t dyshuarin ose t akuzuarin, ndrsa
me qllim i mnjanojn ose i hedhin ato q shkojn n dobi t tij.
Qndrime t ktilla jan shum t dmshme dhe t rrezikshme,
veanrisht kur kriminalisti ka ndonj arsyetim personal.
Mbledhja e fakteve, njoftimeve, dhe e provave nga kriminalisti
duhet t shihen nga aspekti i tyre real. Ose, thn ndryshe, ato nuk
duhet ti nnvlersoj ose ti mbivlersoj. Masat dhe aktivitetet
prkatse operative-taktike duhet ti orientoj gjithnj n pajtim
me planin operativ dhe me nevojat reale, dhe jo vetm formalisht
Faqe | 55
t plotsohet detyra operative ose n mnyr t panevojshme t
shqetsohen persona t caktuar. Pr fat t keq, n praktik
ekzistojn raste t ktilla.
Me qllim q t sillen n minimum praktikat e ktilla,
aspekti objektiv i veprimit krkon shqyrtim t prhershm t
sjelljes personale, duke ln anash fardolloj simpatie ose
antipatie ndaj kryersit. Do t ishte edhe m tragjike nse nj
sjellje e ktill e kriminalistit do t bhej pr shkaqe t
prfitimeve materiale apo t motiveve t ngjashme. Parimi i
ktill ka rndsi t madhe edhe pr prcaktimin e arsyeshm t
informacioneve t njohura n kuptimin se a paraqesin ato bazn
pr dyshim (ose dyshime t arsyeshme) etj.
Respektimi i ktij parimi lidhet drejtprdrejt me
profesionalizmin, me kualifikimet, me motivimin dhe me
standardet e larta profesionale q duhet ti ket do kriminalist.
1.6.
Parimi i planifikimit metodik
Supozimi themelor i ktij parimi n radh t par sht

profesional, i organizimit t kualifikuar dhe i planifikimit t
aktiviteteve kriminale.
Ndrmarrja spontane e aktiviteteve
kriminalistike , pothuajse gjithnj, shkakton situata dhe dukuri t
padshirueshme.
Aspekti metodik n pun dhe planifikimi i masave dhe
aktiviteteve operative taktike sht kusht pr veprim sistematik
t do kriminalisti. Q nga njohurit dhe indikacionet fillestare
pr veprn penale t kryer, kontrollimi i tyre dhe krijimi i
versioneve pr aktin dhe pr kryersin duhet t zhvillohen n baz
t nj plani t hartuar n mnyr logjike. Kuptohet, planifikimi
operativ duhet t jet n radh t par elastik pr shkak t
paprcaktueshmris s njohurive dhe pr shkak t situatave t
Faqe | 56
reja t cilat nuk ka mundsi t planifikohen. N kt drejtim, me
qllim t nj qasjeje metodike, sht e nevojshme q faktet t
kontrollohen hollsisht, ndrsa pastaj t bhet planifikimi i
aktiviteteve sipas parimit t metodiks.
Q n fillim akti kriminal mund t duket shum i ndrlikuar
dhe i paqart. Pr kt kontribuon ndryshimi i vendit t ngjarjes
dhe ndryshimi i gjendjes faktike, kryersi i panjohur, dshmitart
e pasigurt, mungesa e provave materiale etj. Gjithashtu, vepra
penale mund t fingohet. Ose, midis dshmitarve okular mund t
gjendet ndonj person me cilsi t ndryshme morale, me tipare t
ndryshme t karakterit, me aftsi t ndryshme intelektuale, etj.
Kriminalisti duhet t konfirmoj veprn penale, t gjej
shkakun, t vrtetoj lidhjet shkakore, t zbuloj t vrtetn
materiale dhe t prgatis gjendjen faktike me qllim t ngritjes s
suksesshme t procedurs penale. Rndom, n fillim, nuk dihet se
cilat fakte duhet t eliminohen, ndrsa cilat duhet t ruhen, cilat
fakte jan t padobishme, ndrsa cilat jan kryesore dhe kye.
Dalja nga kjo situat sht e mundshme vetm nprmjet
planifikimit operativ. Plani sistemues dhe i shtruar n mnyr t
hollsishme e orienton dhe e disiplinon npunsin operativ,
siguron qndrim kritik dhe vetkritik, mundson gjetjen me koh
t mangsive dhe zbraztive.
T prfundojm: kriminalistika bashkkohore, si ajo
represive ashtu edhe ajo preventive, duhet t mbshtetet te
planifikimi si metod q sht e pranishme, jo vetm n
kriminalistik por edhe n prgjithsi.
Faqe | 57
1.7.
Parimi i tentimit dhe parimi themelor
Ky parim aspektin e vet t qndrueshmris e merr vetm

me zbatimin e parimit t metodiks si dhe t parimit t shpejtsis
dhe t operimit. Ato njri me tjetrin plotsohen. Me zbatimin e
parimit t themelt dhe t kmbngulsis shmanget aspekti
siprfaqsor dhe jo konsekuent gjat kryerjes s prditshme t
detyrave t puns t kriminalistve. Kt parim duhet ta inicioj
kriminalisti q nprmjet aktiviteteve t veta t krijoj kushte pr
lndn konkrete penale n aspektin e t gjykuarit pr t vazhduar
ose jo me aktivitetet e mtejshme. Kuptohet, kjo e dyta mund t
vendoset
nse nuk ka elemente pr aktivitete penale.
Kriminalisti duhet t prcaktoj dhe t studioj t gjitha faktet dhe
rrethanat e rndsishme pr mbledhjen e provave dhe vrtetimit
gjyqsor t s vrtets, me rast, prve kriminalistiks, krkohet
njohje e domosdoshme e zbatimit t Ligjit t procedurs penale
dhe t Kodit penal.
Parimi i themelt dhe kmbngulja n punn kriminalistike
ndihmojn pr hulumtimin me t njjtn vmendje t t gjitha
fakteve dhe rrethanave, si t atyre q duken t imta dhe t
parndsishme n shikim t par, ashtu edhe t atyre t cilat jan
evidente dhe t rndsishme. Ky parim, veanrisht duhet t vij
n shprehje ather kur gjat puns paraqitet mossukses. N kt
mnyr, shmanget shpirtngushtsia, pesimizmi, pasiviteti dhe t
tjera.
Gjithashtu, nprmjet parimit t ktill zvoglohet numri i
errt i kriminalitetit. Kuptohet, duhet prmendur edhe faktin se
ndonjher edhe prkundr prdorimit t parimit t ktill, do t
mbetet i pa sqaruar nj lnd e caktuar penale. N raste t ktilla,
sht me rndsi q kriminalisti t ndrmarr t gjitha masat dhe
Faqe | 58
aktivitetet, duke vepruar sipas rregullave t kriminalistiks, sipas
s drejts penale proceduese etj.
Pr fat t keq, n praktik ndodh di tjetr. N fakt, shum
leht nxirren prfundime se nuk ka mundsi t bhet asgj m
shum pr rastin konkret. Prkundr ktyre mendimeve, veprat
penale konkrete zbardhen edhe pas disa vitesh pas puns
kmbngulse dhe studimit t themelt t fakteve.33
Prfundimi me sukses i procedurs penale n mas t
madhe do t varet nga marrja e masave dhe aktiviteteve operative
taktike, gjat procedurs para hetimore dhe gjat hetimit.
1.8.
Parimi i liris teknike-taktike dhe parimi i

proporcionales
Ky parim, ashtu si ato t part ka rndsin e vet q nuk

mund t vihet n dyshim. N fakt, ky parim jep mundsi q
kriminalisti lirisht t zgjedh masat operative-taktike, veprimet
hetuese dhe mjetet e dshmis gjat do rasti konkret. Ai do t
zbatoj ato veprime operative dhe hetuese, si dhe do ti zbuloj
dhe shfrytzoj ato mjete dshmuese q jan m t prshtatshme
pr prcaktimin e s vrtets. Kjo ka t bj aq m tepr, sepse
Ligji i procedurs penale askund nuk i prcakton se cilat metoda
teknike-taktike do t zbatohen n at apo kt situat t
procedurs taktike. LPP: nse ekzistojn baza t dyshimit se sht
kryer nj vepr penale e cila ndiqet sipas obligimit zyrtare, policia
ligjore sht e detyruar t ndrmarr masat e nevojshme pr t
gjetur kryersin e veprs penale, q kryersi ose pjesmarrsit e
tjer t mos fshihen ose t mos ikin, t zbulohen dhe t sigurohen
33
Gjat shkrimit t ktyre rradhve mu kujtua nj ngjarje ndrkombtare e larjes s parave

t zbuluar nga ana e agjentve dhe nnpunsve policor gjerman, francez dhe anglez. N fakt,
me pun kmbngulse dhe t themelt u duhej nj periudh prej 8 vitesh. Pas ksaj,
agjentt paten nj takim gazmor t prbashkt.
Faqe | 59
gjurm t veprs penale dhe sendet q mund t shrbejn si prova,
si dhe t mbledhin t gjitha deklaratat q mund t jen t
dobishme pr zhvillimin e suksesshm t procedurs penale.
Domethn, shkak pr nj iniciativ t ktill sht
ekzistimi i indikacioneve (baza pr dyshim) rreth asaj se sht
kryer vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare. Por, ktu
sht me rndsi t prmendet iniciativa e kriminalistit q e
arsyeton do burim i njoftimeve dhe fardo intensiteti i shkalls
s dyshimit. N procedurn para hetimore, gjat zgjedhjes s
kombinimit t masave operative-taktike (vnia e kurtheve,
pritave, ndjekjeve, angazhimeve (hedhje n prapavij t
informatorve), privimi nga liria (arrestimi) etj) ka liri m t
madhe, kuptohet, duke u nisur nga parimi i dobishmris,
prkatsisht t prfshirjes s plot. Por, kjo nuk do t thot se
kriminalisti duhet t mosprfill t drejtat dhe lirit kushtetuese t
qytetarve. Me fjal t tjera, parimi i liris taktike-teknike nuk ka
karakter absolut, ndrsa zbatimi i tij gjithnj e m shum po
ngushtohet n procedurn e mvonshme (penale).
Kur bhet fjal pr veprimet hetuese ato duhet t
themelohen kryekput te ligjet dhe dispozitat e tjera pozitive.
Ndrmarrja e corpora delictit, e bastisjes, vzhgimi, marrja n
pyetje e t akuzuarit, dgjimi i ekspertizs dhe i dshmitarit,
arrestimi, t mbajturit n vendin e ngjarjes dhe masat e veprimet
t tjera mund t ndrmerren nse vetm prcaktohen ose nuk i
ndalojn dispozitat dhe ashtu si lejojn ata. N t kundrtn,
veprimet e kundrligjshme, shpesh, sjellin n rezultate t pasakta.
N fakt, n praktikn e prditshme kriminalistike dhe gjyqsore
shpesh jemi dshmitar, se si t dyshuarit/akuzuarit e ndryshojn
deklaratn e tyre n pretekstin se at t parn q i detyruar ta bj
nga forca ose krcnimet q i jan br.
Faqe | 60
I afrt me parimin e liris teknike-taktike sht edhe parimi
i proporcionales. Ky, nga ana tjetr do t thot se nuk duhet t jet
mbi masn e domosdoshme pr arritjen e qllimeve t procedurs.
Detyrimi i tepruar me forc sht i ndaluar pikrisht me qllim q
i akuzuari t mbrohet nga detyrimi i padrejt procedural juridik.
Pr shembu, me saktsi sht rregulluar se kur jan plotsuar
kushtet pr prdorimin e arms s zjarrit nga ana e npunsit t
autorizuar zyrtar, kur bhet bastisje etj. Parimi i proporcionales
krkon q veprimi t shkoj deri atje ku vllimi, prmbajtja dhe
intensiteti i tij mbulohen me qllimin e procedurs penale
konkrete. Kshtu, kriminalisti duhet t dozoj mjetet e detyrimit
me forc dhe t gjej mjetet e provave n at vllim q e bn t
pamundshm shtrembrimin e s vrtets. Pr shembull, rasti me
trazirat n Strug n vitin 2004 ende mbetet enigm pr opinionin
n lidhje me prgjigjen ndaj pyetjes se a sht prdorur forc jo
proporcionale pr t vn nn kontroll rregullimet e ktilla. Tu
prkujtoj se psuan shum qytetar, por edhe pasurit e tyre. N
fakt, masat operative-taktike dhe mjetet hetuese duhet t
planifikohen n proporcion real me rndsin e veprs penale,
qllimin taktik dhe vlersimi i situats. Nuk sht e drejt q pr
gjra t vogla t ndrmerren masa t rrepta dhe masive. Gjithnj
duhet t angazhohen forcat dhe mjetet e nevojshme. Q t arrihet
kjo, policis i nevojiten kriminalist t mir dhe t edukuar t cilt
do t din se si ndrtohet strategjia dhe si bhet planifikimi.
Gjithashtu, gjat marrjes s vendimit duhet t kihet parasysh edhe
momenti politik (si do t shprehn masat e ndrmarra n
ndrgjegjen e qytetarve, si do t reagoj publiku).
Dhe plotsisht n fund, t prmendim se parimi i liris
teknike-taktike sht i kufizuar edhe me parimin e aspektit
ekonomik.
Faqe | 61
1.9.
Parimi i udhheqjes unike dhe i zbatimit t

veprimtaris kriminalistike
Parimi i ktill ka rndsi t madhe pr organizimin e

puns operative. Kjo theksohet aq m shum kur ndrmerren
masa dhe aktivitete t shumta operative-taktike dhe teknike.
Rregullisht, gjat aktiviteteve t ktilla paraqitet nevoja pr
pjesmarrje m t madhe t nj numri t personave zyrtar t
autorizuar. Ky sht nj rast kur bhet fjal gjat angazhimit
intensiv t organit t zbulimeve t rasteve kriminale t vshtira
dhe t ndrlikuara ose pr t zbuluar grupet e organizuara
kriminale. Gjat aktiviteteve t ktilla menaxhimi bhet prej nj
vendi. Aktivitetet e ktilla krkojn formimin e ekipit t prbr
nga npuns kriminalistik me prvoj ( operativt, teknikt etj.).
Varsisht nga rajoni i cili duhet t mbulohet formohen edhe
ekipet e till. Pr shembull, n rajonin e nj ose m shum
organeve komunale t punve t brendshme . Nse ka nevoj pr
marrjen e aksioneve m t gjera n tr territorin e Republiks,
ather formohet shtab34 nga i cili udhhiqet aksioni. Aksioni
zhvillohet sipas nj plani t prgatitur m par, me rast
udhheqsi i aksionit i ndjek rezultatet e secilit operativist t
prfshir n aksion. Udhheqsi jep detyra dh e orienton aksionin,
tek ai mblidhen t gjitha raportet, informacionet dhe t dhnat.
Ato studiohen, analizohen, bhet seleksionimi i tyre, plotsohet
ose ndryshohet plani i aksionit etj. N kt mnyr sigurohet
aksion unik dhe i sinkronizuar deri n realizimin e aksionit, ose
deri n prfundimin e tij.
34
Pr shembull, nj shtab i ktill u formua n rastin e tentimit pr atentat ndaj Kryetarit t

republiks s Maqedonis z. Kiro Gligorov. (pr t shqyrtuar nj dukuri t caktuar kriminale
si krcnim i siguris n nivel t RM, me qllim t kryerjes s analizs dhe profilizimit t
personave, grupeve kriminale dhe t objekteve zhvillohet akcioni operativ republikan i cili
mund t organizohet edhe pr shkak t dukrive t rndsishme t siguris nga ana e njsive
t ndryshme organizuese t policis.
Faqe | 62
Gjithashtu, parimi i unitetit n udhheqje duhet t zbatohet
domosdo edhe n rastet kur ndrmerren aktivitete, kur prve
policis, sht prfshir edhe prokurori publik.
Nga ana tjetr, ndrmarrja pa lidhje, e izoluar dhe e pa
harmonizuar e aksioneve t veanta, n praktik mund t
shkaktoj ngecje t zbulimit t aktit penal dhe t aktorit.
Parimi i unitetit n udhheqje, si dhe uniteti gjat aksionit
kriminalistik, jan kushti themelor pr pun t suksesshme, duke
marr parasysh kompleksin e veprave t caktuara penale dhe
aktiviteteve kriminale n prgjithsi.
1.10. Parimi ekonomik n procedur
Ky parim jep obligim pr prfundim racional t procedurs
para hetimore, prkatsisht t prpunimit operativ. Kuptohet, me
kusht q kjo t mos ndikoj ndaj efikasitetit gjat zbardhjes s
aktit kriminal dhe gjat zbulimit t kryersit t panjohur. Parimi
ekonomik ka t bj edhe me ndrmarrjen e masave dhe
aktiviteteve adekuate. Me kt rast ndrmerren vetm ato masa
dhe aktivitete q jan t domosdoshme. Ndrmarrja e aktiviteteve
nga ana e npunsve operativ duhet t shkoj n drejtim t mos
shkaktoj dme t panevojshme ndaj personave t tret.
Gjithashtu, sipas natyrs s ktij parimi, duhet vepruar n mnyr
shum restriktive ndaj atyre indiceve, fakteve dshmuese dhe
mjeteve t provave t cilat nuk lidhem me lndn penale. Kto
jan faktet q e prolongojn prpunimin operativ ose kur provat e
ktilla jan shum t shtrenjta, ndrsa nuk ndikojn esencialisht
n rrjedhn e procedurs para hetimore, prkatsisht n
procedurn penale. Kshtu pr shembull do t ishin ato fakte t
cilat jan evidente ose t cilat jan prgjithsisht t njohura,
prandaj edhe nuk duhet t dshmohen. Por, edhe vet mnyra
Faqe | 63
gjat mbledhjes s provave mund t jet e gabuar dhe
joekonomike. Duhet t prfshihen edhe informacionet t cilat na
shpijn n prova t cilat sht e pamundur q t mblidhen. Gjat
zbatimit t ktij parimi nuk duhet t lehen pas dore edhe disa
parime t cilat jan n lidhje t ndrsjell dhe t ngusht. I ktill,
n radh t par do t ishte parimi i s vrtets. Kursimi i teprt
dhe ekonomizimi nuk duhet t jen aleat t iluzioneve gjyqsore,
prkatsisht kriminalistike. Ose thn ndryshe me qllim q t
arrihet n t vrtetn reale duhet t ndrmerren n mnyr
prkatse masat dhe aktivitetet e nevojshme, qofshin ato t
lidhura me shpenzime m t mdha. Parimi i ekonomizimit, duhet
t jet n lidhje t ngusht me parimin e: ligjshmris,
humanizmit, proporcionales, metodiks dhe t planifikimit.
1.11. Parimi i ruajtjes s sekretit zyrtar
Parimi i ktill sht nj nga themelort t cilit duhet ti
prmbahen kriminalistt. Nocioni i sekretit zyrtar sht i parapar
edhe me dispozita ligjore.
Por, parimi i fshehtsis zyrtare nuk ka t bj me t njjtn
mas tek t gjitha masat dhe aktivitetet operative-taktike. Disa
ndrmerren n mnyr trsisht konspirative, kshtu sht, pr
shembull: vzhgimi special, ndjekja, kontrollimet konspirative,
kurthet, shfrytzimi i t dhnave nga njsit operative. T tjerat
nga njra an zhvillohen haptas(publike), si pr shembull,
veprimtaria e gatishmris dhe e patrullimit, sigurimi i vendit t
ngjarjes, prdorimi i qenve zyrtar, verifikimi i alibis, racioni
(vetm n pjesn e zbatimit, por jo n fazn e planifikimit). Kjo
sht karakteristike edhe pr disa veprime hetimore, si pr
shembull, kontrollimi, bastisja etj.
Faqe | 64
Dhnia e fshehtsis zyrtare nprmjet mjeteve t
informacionit mund t ket zhvillim t pavolitshm pr suksesin e
hetimit. Gjithashtu edhe informacioni i shpejtuar pr ndrmarrjen
e masave t veanta operative-taktike mund t ket zhvillim t
pavolitshm. Gjat situatave t ktilla, i dyshuari mund t
organizoj mbrojtjen e tij, t prgatis alibi, ose t ik jasht
kufijve, t fshij gjurmt dhe sendet t kryerjes s aktit penal, tu
bj instruksione dshmitarve, t ndrmarr edhe aktivitete t
tjera t cilat do ta vshtirsojn ose do ta bjn t pamundshm
veprimin operativ dhe hetimor. Edhe dshmitart qllimmir,
nprmjet deklaratave t tyre t parakohshme mund ti bjn dm
efikasitetit t organeve policore dhe t organeve t gjyqsis gjat
prfundimit t procedurs para hetimore, prkatsisht penale.
1.12. Parimi i humanitetit
do njri e ka t qart se natyra ekziston edhe pa njeriun.
Por, sht e vrtet se do gj n bot merr vlern e vet vetm kur
vihet n raport me njeriun. T gjitha vetit negative e shkatrrojn
dinjitetin dhe nderin e njeriut. Dinjiteti sht unitet i elementeve
intelektuale, emocionale dhe t vullnetit. Pr filozofin e madh
Kant dinjiteti varet nga arsyeja (intelekti). Pikrisht arsyeja ka
br t mundshme q njeriu t trajtohet si qllim, dhe jo si mjet.
Pasi elementi racional, emocional dhe i vullnetit paraqiten si pjes
t vetdijes njerzore, ato si t tilla jan pjes prbrse t
dinjitetit.
do kufizim ose presion ndaj funksionimit t tyre sht
kufizim dhe presion i dinjitetit njerzor.
Sulmi ndaj ktyre elementeve duke br q t pranohet me
forc do t thot sulm edhe ndaj dinjitetit t njeriut. I dyshuari
sht subjekt (qenie sociale si barts i dinjitetit) gjersa kriminalisti
Faqe | 65
i lejon atij t zgjedh pa pengesa variantin e sjelljes s tij gjat
biseds. Nse kriminalisti sillet n mnyr antiligjore, ai bn akt
penal, kriminalizohet, e humb dinjitetin e vet etj. N kt mnyr
ai bhet inkuizitor, ndrsa t akuzuarin e degradon duke e
shndrruar at n objekt, duke ia shkatrruar atij vullnetin. Nse
bn lshime i dyshuari ( pa marr parasysh faktin se sht fajtor
ose i pafajshm) vullneti i tij sht prcaktuar nga vullneti i
paligjshm dhe i pamoralshm i kriminalistit, prandaj e ka
humbur dinjitetin njerzor dhe sht br objekt i inkuizitorit.
Ndrsa, nga ana tjetr nse ka vullnet t fort q n mnyr
serioze ti kundrvihet sulmit ndaj vullnetit t tij, ai ka mundur q
t mbroj dinjitetin e vet35. Dinjitet do t thot mbrojtje dhe
zhvillim i normave dhe idealeve shoqrore. Dinjiteti i njeriut
prbhet nga synimi i personalitetit drejt idealeve t shoqris me
vendim dhe vullnet t tij. Kryersi i krimit e humb dinjitetin e vet
konkret me brjen e krimit. Por, edhe atij nuk mund dhe nuk
guxohet ti mohohet prkatsia n gjinin njerzore pr ka ai
mbetet t jet subjekt i procedurs para hetimore dhe penale.
Prandaj subjektiviteti i tij mund t kufizohet vetm n baz t
dispozitave ligjore.
Nocionet e liris dhe t dinjitetit jan t lidhura n mnyr
t pandashme edhe me nocionet e mira dhe e keqja. Ata q bjn
mosrespektim t ligjit (anarki) me pranim t krimit me forc, e
shkatrrojn dinjitetin e tyre. Ato, jasht humanitetit kan
keqprdorur dhe e kan tradhtuar detyrn e vet, duke shkelur
parimin juridik dhe etik t identitetit t dinjitetit t t dyshuarit.
N kt mnyr e kan humbur edhe dinjitetin e vet konkret.
35
Qeveria e Maqedonis sht e thirrur t shqyrtoj t gjitha shkaqet, sjelljet dhe pasojat t
arrestimeve, prfshir edhe zbulimin e informacioneve t besueshme shndetsore nga ana e
policis dhe t ekspozuarit e t arrestuarve ndaj sjelljes nnmuese, si dhe mos pasjes s
bazs pr kallzim penal t lidhura me tansferimin e smundjeve infektuese- theksohet n
rekomADNimin e organizatave jo qeveritare ndrkombtare.
Faqe | 66
N do shoqri praktika e procedurs para hetimore sht
indikator i pagabuar se sa nj shoqri e caktuar ka prparuar n
rrugn e respektimit t dinjitetit t personalitetit. Pr fat t keq,
npunsit policor, shpesh her shrbehen me mnyra taktike
makiaveliane. N kt arsenal si mjete brutale bien: sjellja e
dhunshme, dhuna, dyfytyrsia, nnmimet, krcnimet,
mashtrimet, gnjeshtrat, mbjellja e friks etj. Shum polic n
mnyr intime jan n antagonizm me zbulimin e veprs penale
dhe etikn si gjoja kategori t papajtueshme. N kt mnyr
arsyetojn metodat e tyre johumane dhe t pamoralshme gjat
marrjes s pranimit. Kto qndrime jan n kundrshtim me
etikn profesionale t policis dhe t kodeksit t sjelljes s
npunsve policor ndaj subjekteve gjat kontaktit zyrtar.
Pas pavarsimit t Republiks s Maqedonis tek ne s pari
u vu kodeksi policor, i cili sipas prmbajtjes modeste vetm
mjerisht i plotsonte standardet ndrkombtare policore
deontologjike. N vitin 2004 u miratua nj Kodeks kompleks i
etiks policore q prmban 65 dispozita, dhe sht shpallur n
gazetn zyrtare nr. 3 t dats 3 deri 26 01. 2004.
1.13. Parimi i qasjes aktive kriminalistike dhe i
zhvillimit
konsekuent
t
parandalimit
kriminalistik
N periudhn e jets bashkkohore, tanim sht koha q
n ndrgjegjen e t gjitha subjekteve t procedurs para hetimore
dhe penale t deprtoj thell ideja se m mir sht, por edhe m
lir t veprohet n mnyr preventive se sa t vonuar, prkatsisht
post festum. Pr shembull, n evidencat kriminalistike dhe n
bazat e t dhnave futen t dhna pr kriminelt-riprtrits , pr
delikuentt profesional, pr kryersit q e kan shprehi, pr t
miturit t cilt jan regjistruar m si riprtrits dhe ndaj tyre
Faqe | 67
bhet observim special dhe mbikqyrje e prforcuar. Ndrsa kjo,
nga ana tjetr sht e lidhur me prpjekje plotsuese t npunsve
policor, por edhe me shpenzime plotsuese dhe t paparapara.
Prandaj nprmjet puns policore duhet t vrehen tendencat m
t reja kriminale dhe n mnyr t organizuar pr t br
prpjekje pr ndrprerjen e tyre q n nism. N kt drejtim
duhet t prvetsohen dhe t zbatohen mjete m t reja
kriminalistike-teknike parandaluese. Gjithashtu, sht shum e
rndsishme t organizohen kontakte ndrmjet policis ligjore
dhe opinionit t gjer n form tribune, nprmjet ligjratave ose
nprmjet mediumeve, me qllim q qytetart t edukohen n
drejtim t rritjes s vetmbrojtjes s tyre dhe prmirsimit t
bashkpunimit me policin ligjore dhe me organet e tjera
kompetente. Mbajtja e kontakteve t drejtprdrejta me qytetart
duhet t jet pun e prditshme e personave t autorizuar zyrtar.
Ne na duhen polic t edukuar mir t cilt jan t aft t
komunikojn me njerzit n vend se t japin vetm urdhra pa
ndonj shkak t rndsishm. Kshtu pr shembull, nprmjet
hapjes s ndonj kshillimore pr qytetart n lokalet e stacionit
policor: mbajtja e takimeve t rregullta n kuadr t bashksis
lokale dhe t atyre q jan afr; mbajtja e patrullimeve t rregullta
n kuadr t programit pr mbrojtje t fqinjve (aksioni nga dera
n der) ; vnia dhe kultivimi i kontakteve me t rinjt, si dhe me
kryersit e regjistruar dhe atyre potencial pr vepra penale, si dhe
me viktimat potenciale. N kt mnyr rritet siguria e qytetarve
dhe prmirsohet cilsia e jetess n radh t par, n bashksin
lokale. Gjithashtu, prforcohet partneriteti dhe qasja m aktive e
policis.
Faqe | 68
1.14. Parimi i bashkpunimit ndrkombtar policor
Gjat dy dekadave t fundit bota ballafaqohet m nj rritje
sa m intensive nga krcnimet e aktiviteteve bashkkohore
ndrkombtare ose transnacionale, t cilat pr qllime t veta i
shfrytzojn t gjitha t arriturat e zhvillimit teknologjik
bashkkohor36.
Prandaj, pa nj bashkpunim t ngusht dhe t gjithanshm
sht e pamundur t mnjanohet fenomeni i ktill shoqror.
Gjithashtu, krimi i organizuar merr forma t reja cilsore t cilat
shpien n krimin e organizuar ndrkombtar. Kriminelt prdorin
mjete dhe pajisje t sofistikuara teknike dhe realizojn profite t
mdha financiare t cilt i tejkalojn kufijt e shteteve. Sot, grupet
kriminele paraqesin krcnim pr sovranitetin, pr qeverit, pr
kontrollin shtetror, si dhe pr vlerat demokratike, institucionet
publike, ekonomit kombtare dhe pr individt.
Si prgjigje ndaj krimit t ndrlidhur ndrkombtarisht
sht bashkpunimi kriminalistik ndrkombtar. Prve mbajtjes
s formave t vjetra t relacioneve ndrkombtare policore n
form t organizatave ndrkombtare t policis ndrkombtare,
jan instaluar dhe zhvilluar forma dhe struktura t reja me qllim
mnjanimin i krimit ndrkombtar t sinkronizohet dhe t ngrihet
n nivel m t lart.
36
Nj nga format e strategjis parADNaluese sht e ashtuquajtura patrull civile.

Patrullat e ktilla paraqesin lloje t organizuara pr mbrojtje t nj rajoni nga zbatimet e
aktiviteteve kriminale. Prania e patrolls civile sht n baza vullnetare, ndrsa detyra e tyre
parADNaluese sht t patrullojn nj rajon t caktuar dhe kur do t vrejn aktivitete
kriminale ato vet t intervenojn ose t krkojn ndihm nga shrbimet policore. Po,
veprimi themelor parADNalues i patrolls civile sht friksimi.
Faqe | 69
1.14.1.
Interpoli
Organizata e Interpolit e mundson bashkpunimin prtej

kufijve t nj shteti, i prkrah dhe bn asistenc te t gjitha
organizatat, autoritetet dhe servilet misioni i t cilave sht t
luftojn kundr krimit ndrkombtar.
Emblema e Interpolit
Flamuri I Interpolit
Faqe | 70
Nga viti 1989 e kndej, Sekretariati i prgjithshm u
vendos n Lion, Republika e Francs. Organizata deri ather
ishte e vendosur n Paris, n riprtritjen e saj n vitin 1946.
Interpoli funksionon 24 or n dit, 365 dit n vjet dhe ka 4
gjuh zyrtare- anglisht, frngjishte, spanjisht dhe arabisht.
Interpoli gjithashtu prbhet edhe nga 5 Byro regjionale dhe at
n: Harare, Abixhan, Najrobi, Buenos Aires dhe San Francisko,
plus nj prfaqsi n Bankok. Kto qendra bjn t mundshm
thellimin e njohurive pr kriminalitetin n kto rajone, dhe
koordinojn operacionet pr mnjanimin e kriminalitetit ndr
vendet e ktyre regjioneve.
do vend antar ka Byron e vet kombtare qendrore
(BKQ) q e prbjn oficert policor t vendit. Byroja sht edhe
organi themelor pr komunikim me Sekretariatin e prgjithshm,
me byrot regjionale dhe me vendet e tjera antare t cilat
krkojn ndihm gjat hetimit, gjat prcaktimit t vendit dhe
gjat arrestimit t kriminelve sipas ligjit.
Kushtetuta e Interpolit ndalon do ndrhyrje ose aktivitet t
karakterit politik, ushtarak, religjioz ose racist. Qllimi i tij sht
t vendoset kooperim policor edhe ndrmjet vendeve t cilt nuk
kan marrdhnie diplomatike. Aksionet q ndrmerren n nj
shtet t caktuar, jan n pajtim me ligjet e tij dhe n frymn e
Deklarats Universale t t drejtve t njeriut.
N tekstin e mtejshm do t prqendrohemi (n pika t
shkurta) n fillimin e puns s ksaj organizate. Ajo daton nga viti
i largt 1914, kur n Monako u mbajt Kongresi i par
ndrkombtar policor, n t cilin merrnin pjes oficer policor,
jurist e tjer, nga 14 shtete t ndryshme.
N vitin 1923 u formua International Criminal Police
Commission ((ICPC) me seli n Vjen, ndrsa me iniciative t dr.
Johan Dhober, drejtor i Policis s Vjens.
Faqe | 71
Paraqitja grafike e strukturs organizative t Interpolit
N vitin 1942, Organizata me forc u transferua n Berlin,

Gjermani, dhe vihet nn ombrelln e regjimit nazist. S shpejti,
veprimtaria e saj shuhet. Por, n vitin 1946, Belgjika shtn krye
t strukturimit t srishm t ICPC, me seli n Paris. Tre vjet m
von u zgjodh edhe emblema zyrtare e organizats.
N vitin 1956, ICPC plotsisht e modernizuar e merr emrin e ri

ISPO- ose kuptimisht si Interpol. N vitin 1971 kjo organizat
njihet edhe nga Organizata e Kombeve t Bashkuara si organizat
ndrkombtare ndrqeveritare.
N vitin 2002 instalohet sistemi informativ dhe telekomunikues i
siguris s lart 1-24/7, i cili e prmirson dhe lehtson n
mnyr esenciale qasjen tek informacionet kriminalistike t
Byrove kombtare.
Me Kushtetutn e Interpolit, rregullohet edhe struktura,
funksionet, fondet dhe relacionet me organizatat e tjera
ndrkombtare. Sipas saj, Interpoli prbhet prej: Kuvendi i
Faqe | 72
prgjithshm, Komiteti ekzekutiv, Sekretariati i prgjithshm,
Byrot kombtare qendrore dhe nga kshilltart. T gjitha trupat e
Interpolit jan t lidhura n mnyr specifike dhe funksionojn n
kuadr t Kushtetuts.
Kuvendi i prgjithshm sht trupi suprem i organizats
dhe prbhet nga delegat t prcaktuar nga do vend antar.
Mblidhet nj her n vjet dhe me kt rast merren vendimet m t
rndsishme t cilat kan t bjn me: politikat, resurset, metodat
e puns, financat, aktivitetet dhe programet e Interpolit. Gjat
votimit do vend antar ka nj vot, t barabart me votat e t
gjith shteteve antare t tjera.
Komiteti ekzekutiv zgjidhet n Kuvendin e prgjithshm, ndrsa
prbhet nga 13 antar (kryetari, tre nnkryetar dhe nnt
delegat) t cilt i prfaqsojn t gjitha regjionet e ndryshme
(vendet antare jan ndar n 4 regjione: Afrika, Azia, Amerika
dhe Evropa, pastaj ka ndarje edhe sipas zonave gjeografike dhe
gjuhsore, q t lehtsohet komunikimi i drejtprdrejt).
Kryetari ka mandat 4-vjear, ndrsa nnkryetart mandat 3vjear.
Faqe | 73
Sekretariatin e prgjithshm e drejton sekretari gjeneral, i
cili gjithashtu bn menaxhimin e personelit teknik dhe
administrativ , t cilve u jan besuar t gjitha obligimet e puns
n organizat. Gjithashtu, sekretari i prgjithshm sht
funksionar n organizat dhe prfaqsues i saj zyrtar, me mandat
prej 5 vjetsh dhe me t drejt rizgjedhjeje. Ai emrohet nga ana e
Komitetit ekzekutiv, ndrsa zgjidhet me shumic prej dy t
tretave t Kuvendit t prgjithshm.
Kur bhet fjal pr pjesn tjetr strukturale t Interpolit
kshilltart, jan ekspert me rrol t pastr kshilldhns. Ato i
emron Komiteti ekzekutiv, ndrsa kt emrim e vrteton
Kuvendi i prgjithshm.
Interpoli prqendrohet n tre fusha, q i paraqesin
funksionet e tij themelor. Kto jan:
Shrbimet policore komunikuese t siguris globalekushti themelor pr bashkpunim ndrkombtar
policor t realizuar nprmjet sistemit t prmendur
t komunikimit.
Bazat operative t t dhnave pr policin- posa
policia i nj shteti t caktuar v komunikim
ndrkombtar, asaj i nevojiten informacione, q do
ti ndihmonin n parandalimin e krimit, dhe pr t
ndihmuar hetimin q sht n rrjedh e sipr. Prandaj
Interpoli ka t zhvilluar nj baz t prgjithshme t t
dhnave, q mbulojn fusha t ndryshme t interesit.
Nga emrat e individve, shenjet (gjurmt) e tyre,
fotografit dhe ADN37, deri te dokumentet e
37
Acidi dezoksidibonuklear parqaqet acidin nuklein i cili gjendet vetm n brthamn e

qeleizs, pr dallim nga acidit ribonuklear i cili haset edhe n citoplazm. Struktura
themelore e ADN sth e njjt te t gjith llojet e organizmit, me prjashtim t disa
virusve. Molekula e ADN ndrtohet nga dy vargje polinukleotine, me prdredhje specifike
n nj spiral t dyfisht. do varg sth polimer i njsive monomere- nukleide. Struktura
Faqe | 74
identifikimit, dokumentet e udhtimit dhe shum
shnime t tjera t rndsishme. Informacionet me
cilsi t lart, ndikojn n avancimin e hetimeve
policore dhe ndaj parandalimit t krimit an e mban
bots.
Shrbimet operative prcjellse t policis- prparsit

momentale t Interpolit, ne lidhje me programet e lufts kundr
krimit jan: terrorizmi, krimi i organizuar, kriminaliteti me drog,
kontrabanda me mall t bardh, krimi bashkkohor financiar i
cilsis teknologjike t lar. Projektet e tjera q jan n rrjedh, i
prfshijn edhe pornografin n Internet, vjedhjet e automjeteve
dhe t veprave artistike, bioterrorizmi, trajnimi i policis dhe
bashkpunimi me organizatat tjera ndrkombtare.
Funksioni i mtejshm i gjetjes s personave t cilt
krkohen pr krime t bra, nprmjet lshimit t urdhrave t
arrestimit dhe t ekstradimit, nga t cilt m i njohur sht Urdhri
(dekreti) i kuq, q e lshon Interpoli si krkes ndrkombtare
drejtuar t gjitha policive, duke u bazuar n urdhrin e lshuar nga
shteti ku sht kryer krimi.
Interpoli ka vn relacione t fuqishme me shum
organizata t ndryshme ndrkombtare (me organizata jo
themelore e njsis s ADN paraqet nuleomidom. Ai prbhet nga dy komponent kimik me
lidhje koovalente. Komponimi i par parqet sheqerin pentoz, me t cilin dallohen ADN dhe
ARN, prkatsisht deoksiriboza e cila hyn n prbrje t ADN dhe riboza e cila hyn n
ARN. Komponenti tjetr sht baza atotike e purinit ose e piramidinit i cili ka lidhje
koovalente me atomin e par karbonik (1C) t pentozs, me rast krijohet nukleoziti. N
molekuln e ADN t bazave t purinit hyn: adeina dhe gvanina, ndrsa nga bazat
piramidine: citozina dhe timini. N molekuln e ARN gjenden t njjtat baza, por n vend t
timinit sht uraci. Komponimi i tret n plukletid paraqet grupin fosforik ose acidin
fosforik. Molekulat e ADN dallohen sipas madhsis ( e cila varet nga numri i
nukleotideve).kshtu, ADN e viruseve ka disa mijra nucleotide, ADN e kromozomit t
baktereve ka disa milion nucleotide, ndrsa n 46 kromozome t njeriut- disa miliarda
nukletoide. ADN sht prgjegjse pr prcjelljen e vetive t trashgimis t organizmave, si
dhe t ndryshimit t tyre. Ajo sht material barts i informacioneve t sintezs s
proteinave dhe t acideve robine.
(Shih : http://mk.vvikipedia.org/viki%D()%94%D()%9D%%9A)
Faqe | 75
qeveritare dhe qeveritare), me qllim q t shmanget dublimi i
prpjekjeve dhe i mjeteve q shpenzohen n projektet
antikriminale.
Burimet primare t mjeteve financiare q i shfrytzon
Interpoli jan kompensimet vjetore t qeverive t vendeve
antare. Edhe pse i limituar- megjithat buxheti i Interpolit,
shfrytzohet gjat asistimit t vendeve antare n zgjidhjen e
problemeve kriminale shum bilionsh.
Me manifestimet bashkkohore t terrorizimit dhe me
masivitetin e krimit t organizuar an e mban bots, ekzistimi,
funksionimi i drejt dhe avancimi i organizats sikurse sht
Interpoli, sht me interes vital pr mbajtjen e hapit me strukturat
kriminale dhe terroriste.
N periudhn e re (shekulli i ri), Interpoli hyn me nj
prcaktim t fuqishm, n radh t par pr mnjanimin e
krcnimeve pr jetn e njerzve dhe rregullin juridik t
prgjithshm (global) si dhe pr ruajtjen e siguris kombtare t
shteteve q jan antare.
ROLI I INTERPOLIT N NDJEKJEN NDRKOMBTARE

Ndjekja ndrkombtare e personave dhe sendeve merr vendin
qendror n punn e INTERPOLIT si sistem pr bashkpunim
ndrkombtar. Ndjekja ndrkombtare kushtimisht mund t
ndahet n ndjekje t personave dhe ndjek je t sendeve.
Faqe | 76
Ndjekja ndrkombtare e personave
Si nj nga funksionet m t rndsishme t INTERPOLIT sht q
tu ndihmo j policive nacionale t vendeve antare gjat kmbimit
t informatave pr ka shfrytzohet sistemi flet-arresteve
ndrkombtare dhe shpalljet t njohura si nota t INTERPOLIT.
Kmbimi i informatave ka t bj me: personat q krkohen pr
ekstradim pr shkak t veprs s rnd t kryer; persona q duhet
t vuajn dnim m t rnd me burg; persona t humbur; trupa t
paidentifikuar ; sende t vjedhura; krcnime t mundshme; si dhe
t dhna pr modus operandi.
INTERPOLI notat e lartprmendura i lshon me krkes t zyrave
nacionale qendrore dhe me krkes t Gjykats s Hags, ed he at
n katr gjuh zyrtare t INTERPOLIT: gjuha angleze, arape,
franceze d he spanjolle. Pr shkak t zbatimit sa m efikas t
ktyre aktiviteteve, notat shnohen me ngjyra t ndryshme, edhe
at: me t kuqe, t verdh, t gjelbr, t kaltr, t zez dhe t
portokall.
Ndjekja e personave bhet me flet-arrest, gjegjsisht me not e
shnuar me ngjyr e kuq e. Nota e kuqe i prfshin kto informata:
t dhna pr prcaktimin e identitetit t personit pr t cilin ka t
bj ajo ; t dhna pr pamjen fizike t personit; fotografia dhe
gjurmt nga vijat papilare nse ato jan t arritshme pr zyrn
nacionale qendrore q ka krkuar t jepet flet-arrest; informata
relevante pr personin (profesioni, cilt gjuh i flet, etj); t dhna
gjyqsore pr veprn penale ose pr sanksionin q duhet ta vuaj
personi i krkuar.
Faqe | 77
Ja se ka prfshin notat q m lart i prmendm
NOTA E KUQE prdoret pr ndjekjen e personave q krkohen

me flet-arrest ndrkombtare i shpallur nga ana e gjykats
kompetente. Pas znies, personat arrestohen dhe ekstradohen.
NOTA E VERDH prdoret pr gjetjen e personave t humbur

(veanrisht t miturve) si dhe t ndihmoj gjat identifikimit t
personave q nuk jan t aft vet t identifikohen.
NOTA E KALTR prdoret pr grumbullimin e informatave

plotsuese pr identitetin e personit ose ngjarjes penale.
Faqe | 78
NOTA E ZEZ prdoret pr vrtetimin e identitetit t trupave

t panjohur.
NOTA E GJELBR prdoret pr t paralajmruar dhe pr

dhnien e t dhnave relevante kriminalistike pr personin i cili ka
kryer vepr penale, si dhe dyshohet se mund ti prsrit n
territorin e shteteve tjera.
NOTA E PROTOKALL prdoret pr paralajmrim t policis

d he shoganeve tjera shtetrore ose organizatave ndrkombtare
pr krcnim t mundshm ndaj tyre me ar m t fshehur, bomba
postare dhe me mjete tjera.
Faqe | 79
1.14.2. Evropoli
Policia evropiane sht themeluar me t ashtuquajturn
Marrveshje Shengen38, e cila rregullon shtjet e siguris pas
bashkimit t Evrops dhe heqjes s kontrollit t kufijve
ndrkombtar.
Qendra e Europolit n Hag - 2009

Evropoli sht themeluar nga ana e vendeve antare t
Bashkimit evropian. Selin e ka n Hag, ndrsa punn e ka
filluar n vitin 1999. organizimi i brendshm i Evropolit i
prgjigjet pozits s tij si trup mbinacional t vn me
marrveshje ndrkombtare (Konvent). Organi m i lart sht
Kshilli drejtues i prbr prej aq antarsh sa ka edhe shtete
antare. Organ ekzekutiv i Evropolit sht drejtori, i cili ka katr
zvends, t gjith t emruar me vendim unanim t kshillit me
38
T motivuar nga dshira q t realizohet nj prparim m i madh nga ai q m sht

realizuar n kuadr t kontekstit t Bashkimit Evropjan, m 14 qershor t vitit 1985 ,
Belgjika, HolADNa, Luksemburgu, R.F. Gjermanis
dhe Franca e nnshkruan
Marrveshjen e Shengenit pr hjekje graduale t kontrollit t kufijve t prbashkt, ndrsa
pr zbatimin e ksaj u nnshkrua Konventa e veant (19 qershor 1990) ose e ashtuquajtura
Konvent implementimi (Shih pr m tepr tek S. Angeleski, Modeli i Shengenit t
integrimit: krcnim ndaj liris s lvizjes?.
Faqe | 80
mandat prej katr vjetsh dhe me mundsi pr rizgjedhje s pakur
nj her. Drejtori i emron dhe i shkarkon personat zyrtar
(agjentet) e Evropolit, pas nj regrutimi tepr seleksionues nga
radht e personave policor t dshmuar si ekspert n shtetet
antare (n nj numr prej 250 prej t cilve 50 jan oficer pr
lidhje) jan n marrdhnie pune t prhershme profesionale me
Evropolin, me t gjitha privilegjet dhe me imunitetin e
funksionarve t verdhe me obligim pr kryerje t pavarur t
detyrave t tyre dhe pr t ruajtur sekretin (fshehtsin) zyrtar.
Evropolin e prbjn edhe trupat kombtare, si organe
unike pr lidhje me Interpolin dhe me strukturat e tjera kombtare
policore. Gjithashtu, duhet prmendur se do shtet nnshkrues i
Konvents sht i obliguar t caktoj edhe organin prkats pr
mbikqyrje t puns s njsitit kombtar pr sigurimin e mbrojtjes
s t dhnave personale t drejtave t qytetarve.
Detyra e Evropolit sht prmirsimi i kooperimit ndrmjet
policive dhe qeverive t shteteve antare dhe rritja e efikasitetit n
mnjanimin e formave m t rnda t krimit t organizuar i cili e
cenon sistemin e siguris n Evrop. Posarisht i kushtohet
vmendje tregtis me drog; zbulimit t rrjetit t migrimit
klandestin n Bashkimin Evropian; mnjanimin e terrorizmit; t
vjedhjes dhe tregtis ilegale me automobila; tregtis me njerz
prfshir ktu edhe pornografin e fmijve; falsifikimin e parave
(eurove) n Bashkimin evropian; larjes s parave etj. Prve
ktyre q u prmendn, Evropoli merret edhe me mnjanimin e
kriminalitetit financiar dhe kriminalistik si dhe t veprave m t
rnda kundr personave nse jan prfshir n krime n dy ose
m shum shtete antare.
Evropoli nuk ka funksionin e nj strukture klasike federale:
pr t kryer hetime policore n situata konkrete, pr t zbatuar
masa hetimore speciale policore, t arrestoj etj. N fakt, Evropoli
Faqe | 81
sht qendr e kmbimit t informacioneve. Aktivitetet operative
i ndrmarrin shrbimet policore t shteteve antare. Pr
mnjanimin efikas t detyrave t ndrlikuara, sht instaluar
sistemi kompjuterik i Evropolit. Sistemi prmban baza t t
dhnave, t cilave mund ti qasen njsitet kombtare, Interpoli ose
shtete t tjera; dosjet pr raste t veanta, me t dhna pr
viktimat, dshmitart ose n prgjithsi pr personat q mund t
japin ndonj informacion pr rastin, nprmjet t cilave mund t
bhen analiza t prgjithshme ose prpunime operative; dhe
indeksin e t dhnave n t cilin kan qasje shrbimet e Evropolit
dhe oficert pr lidhje.
Duke prfunduar vlen t prmendet edhe fakti se n kt
periudh t shkurt t ekzistimit dhe veprimet, Evropoli ka arritur
rezultate t rndsishme.
1.14.3.
Format
e
kriminalistik
bashkpunimit
regjional
N bot themelohen edhe forma t bashkpunimit regjional

me detyr pr t koordinuar luftn kundr formave t ndryshme t
kriminalitetit. Kshtu, n vitin 2003 nn patronazhin e Komisionit
t siguris dhe bashkpunimit evropian (KSBE) u themelua
asociacioni policor
q i prfshin shtetet e Ballkanit
jugperndimor (t gjitha shtetet e ish RSFJ, Shqiprin,
Bullgarin dhe Rumanin) me detyr q t organizuar luftn
kundr krimit t organizuar q e ka prekur rajonin e prmendur,
dhe vendet e Bashkimit evropian. Pr nj pun sa m efikase,
sht parapar edhe strvitja e kuadrove t policis, pajisja
teknike, formimi i bazave t prbashkta kompjuterike etj.
Faqe | 82
1.14.4.
Organizatat e specializuara ndrkombtare
Gjithashtu, n bot formohen edhe organizata

ndrkombtare t specializuara q trajtojn shtje dhe probleme
t veanta n lmin e kriminalistiks. Qllimi i tyre sht
zhvillimi i standardeve pr veprim optimal kriminalistik. Nj nga
kto shoqata sht edhe asociacioni pr zhvillim t shkencs
forenzike (Forensis Science Society). Gjithashtu ekzistojn edhe
shoqata t tjera t specializuara dhe organizata jo qeveritare,
qllimi i t cilave sht prparimi i metodave dhe i bashkpunimit
ndrpolicor. Kshtu pr shembull FATF, Ermont merren me
mbrojtjen nga larja e parave t tjera.
1.14.5.
Bashkpunimi bilateral policor
Ky lloj bashkpunimi sht nj ndr bashkpunimet m t

vjetra ndrmjet policive. N radh t par, zhvillohet n nivelin
operativ gjat organizimit t ndjekjeve pr kryers t arratisur t
veprave penale dhe gjat zbulimit t kriminelve ndrkombtar.
Nga marrveshjet relativisht t reja do t prmendim Protokollin
ndrmjet shteteve t Beneluksit n fushn e ekstradimit39 dhe t
ndihms juridike reciproke t vitit 1962, i cili parasheh mundsin
e ndjekjes dhe kapjes t aktorve t veprave penale nga ana e
policis n rajonet ndrkufitare t shtetit tjetr, si dhe pr ndihm
zyrtare gjat hetimit t akteve t caktuara penale. Sipas ktij
protokollit ndrmjet policis s Francs dhe t Byros s
narkotikve t SGBA t vitit 1971, n t dy vendet eksitojn
prfaqsues t prhershm t akredituar n t dy shrbimet me
39
Form m t vjetr t bashkpunimit reciprok paraqet ekstradimi i kryersve t veprave

penale, q prbhet nga dorzimi, me kushte t caktuara dhe n procedure t caktuar, t
kryersit t veprs nga njri n shtetin tjetr pr ndjekje penale ose pr mbajtjen e
sankcioneve ndshkuese. (shih V. Kamboski).
Faqe | 83
qllim t mbledhjes s njoftimeve dhe pr pjesmarrje n hetime
t prbashkta.
Bashkpunimi ndrkombtar realizohet n baz t dy
tipave t instrumenteve: marrveshje bilaterale pr ekstradim,
ndihm reciproke rreth lndve penale, transferimin e
procedurave penale dhe t personave t dnuar dhe marrveshje t
posame policore dhe protokolle t bashkpunimit. Ta parat
jan n suaza t konventave bilaterale, n t cilat bashkpunimi
policor sht element sporadik n realizimin e formave t
ndihms reciproke, q bazohet n lshimin e flet-arresteve,
zbulimin dhe kapjen e personave pr t cilt krkohet ekstradimi,
ndihm gjat inspektimit ose gjat rindrtimit ose ofrimit t t
dhnave t evidencs penale dhe informacione dhe t dhna t
tjera relevante.
Marrveshjet policore ose protokollet kan, gjithashtu,
karakter t marrveshjeve ndrkombtare, t ratifikuar sipas
procedurs s prcaktuar, me t cilt rregullohet shkmbimi i
informacioneve dhe formave konkrete t ndihms teknike dhe t
ndihmave t tjera, aktivitetet kriminalistike-operative dhe te tjera
n pengimin dhe zbulimin e formave t caktuara t krimit.
Republika e Maqedonis, deri tani ka nnshkruar
marrveshje pr bashkpunim policor me : Shqiprin,
Bullgarin, Turqin, Sllovenin dhe Kroacin. N marrveshjen
me Shqiprin dhe Turqin bashkpunimi sht kufizuar n
veprat me tregti t palejueshme me drog dhe substanca
psikotrope, sende t vlerave kulturore dhe arm, si dhe pr
pengimin e terrorizmit, dhe prbhet n shkmbimin e
informacioneve pr kryerje t veprave penale, pr t dyshimt dhe
t arrestuar dhe lnd t kateve penale. Marrveshja me
Sllovenin, gjithashtu, parasheh bashkpunimin n luftn kundr
terrorizmit, tregtis s palejueshme me drog dhe krimit t
Faqe | 84
organizuar, por kjo prfshin nj diapazon shum t gjer t
veprimit: shkmbimi reciprok i t dhnave pr persona t przier
n vepra t ktilla, t dhna pr lidhjet ndrmjet kriminelve dhe
grupeve etj; kryerjen e disa veprimeve t caktuara policore me
krkes t pals tjetr; bashkpunim gjat hetimeve; organizimin
e takimeve punuese n lidhje me hetime t caktuara etj.
Bashkpunimi me Bullgarin sht vn n nj baz m t gjer,
kshtu q ka t bj, prve ktyre veprave, edhe me translacionet
e mdha financiare, larjen e parave, importi dhe eksporti i
paligjshm i lndve t para strategjike dhe t ndaluar, vjedhje t
automobilave, falsifikim t dokumenteve etj. Prve shkmbimit
t informacioneve dhe t prvojave, bashkpunimi nnkupton
edhe marrjen dhe koordinimin e veprimeve policore me interes
reciprok. Forma m intensive t bashkpunimit jan parapar
edhe n Marrveshjen e bashkpunimit me Kroacin, q kan t
bjn me vepra t terrorizmit ndrkombtar, krimit t organizuar,
tregti me drog, mjete pagimi t rrejshme dhe me letra me vler,
operacione t paligjshme financiare dhe bankare, verifikimi i
identitetit t personave t zhdukur dhe t dyshuar, pengimin e
delikteve t komunikacionit, tregtin e palejueshme me arm,
municion, helme dhe me materiale radioaktive, vjedhje
automobilash, falsifikimi i lejeve(patentave) t shoferve dhe t
komunikacionit etj. Bashkpunimi prbhet edhe n marrjen e
aksioneve t prbashkta, ndrsa sht parapar mundsia pr
drgimin e personave zyrtar me plqim t mparshm n territorin
e shtetit tjetr, pr t koordinuar veprimet gjat procedurave t
caktuara hetimore.
Faqe | 85
Pyetje pr studentt gjat provimit:
1. far paraqet parimi i ligjshmris?
2. paraqet parimi i s vrtets?
3. paraqet parimi kritik dhe vetkritik?
4. paraqet parimi aspektit metodik dhe planifikimi i
procedurs?
5. paraqet parimi i themelt dhe i kmbngulsis?
6. paraqet parimi i objektivitetit?
7. Shpjego parimin e puns unike me veprimet n do
rast individual.
8. Shpjego parimin e koordinimit dhe t
bashkpunimit.
9. Shpjego parimin e ekonomizimit n procedur.
10.Shpjego parimin e ruajtjes s sekretit(fshehtsis)
zyrtar.
11.Shpjego parimin e humanizmit.
12.paraqet parimi i veprimit kriminalistik aktiv dhe i
zhvillimit konsekuent t preventivs kriminalistike?
13.paraqet parimi i bashkpunimit ndrkombtar?
14.Shpjego institucionin Interpol.
15.Shpjego institucionin Evropol.
16.jan format regjionale t bashkpunimit
kriminalistik?
17.sht bashkpunimi bilateral policor?
Faqe | 86
KREU III
VEPRIMTARIA KRIMINALISTIKE-OPERATIVE
Faqe | 87
1.
LLOJET E HETIMEVE KRIMINALISTIKE
Veprimtaria operative e policis zbatohet n procedurn para

hetimore , dhe at me vetiniciativ ose me urdhr t Prokurorit
publik, pr t zbuluar veprat penale, t kryersve t tyre, pr t
siguruar prova dhe pr t mbledhur njoftime t tjera t cilat jan
me rndsi pr t ndjekur procedurn penale, me t vetmin qllim
pr t penguar kryerjen e veprave penale.
N organet e policis gjyqsore ekzistojn shrbime t
specializuara profesionale pr zbulimin, ndjekjen dhe pengimin e
kriminalitetit. Detyra e tyre themelore sht:
Nxitja, organizimi dhe marrja e masave parandaluese
(hulumtimi aktiv kriminalistik);
Zbulimi dhe dshmimi
i veprave t kryera
(hulumtimet rekreative kriminalistike )dhe
Zbulimi i kryersve t panjohur t veprave penale dhe
dshmimi
i fajit t tyre (hetime rekreative
kriminalistike)
Shrbimet pr pengimin e kriminalitetit i ndjekin edhe
dukurit e tjera shoqrore negative dhe ngjarjet ( narkomanin,
alkoolizmin, prostitucionin, bixhozin) t cilat n nj far mnyre
jan n lidhje me kriminalitetin dhe t cilat krijojn kushte pr
prhapjen e tij.
Policia gjyqsore, n realizimin e detyrave t veta
themelore zbaton parimet e kriminalistiks dhe shfrytzon mjete
dhe metoda t ndryshme. Kshtu, pr shembull, shfrytzon
informacionet kriminalistike zbuluese t marr nga informator
Faqe | 88
dhe bashkpuntor, t dhna dhe informacione t marr me
zbatimin e masave hetuese 40t posame e kshtu me radh.
Llojet themelore t veprimtaris operative (strategjit) t
policis gjyqsore jan:
Profilizimi ;
Kontrolli kriminalistik dhe
Prpunimi kriminalistik
Pr t profiluar do t bhet fjal m von n faqet q
vijojn, prkatsisht n tekstin e mposhtm.
Kontrolli kriminalistik nnkupton masat e organizuara dhe
t planifikuara operative taktike pr t penguar rreziqet e
ndryshme ( kriminale, dukurit, si dhe shkaqet dhe pasojat e
ktyre dukurive. Do me thn, ktu bhet fjal pr iniciativ t
prgjithshme e jo konkrete. N esenc, prmbajtja e kontrollit
kriminalistik prbhet nga mbikqyrja e objekteve dhe
mjediseve konkrete kriminalistike. Ktu hyjn: patrullimet
ditore dhe t nats, vzhgimet, racionet , mbikqyrja e rrugve
rrugicave, tregjeve, stacioneve t autobusit dhe atyre
hekurudhore, metrot , vendkalimet kufitare , automjetet,
lokalet publike, fushat sportive, ndrtesat, bujtinat, tubimet e
mdha etj.
Pr kontrollin kriminalistik sht karakteristik dyshimi i
prgjithshm (pr mjedise ose persona t caktuar) se n at
vend mund t ndodh krimi, kundrvajtja ose ndonj aktivitet
social-patologjik. Forma e ktill e veprimit kriminalistik
realizohet me kontrollin kriminalistik. N kt mnyr, arrijm
te gjurmt, objektet dhe te indikacionet tjera q manifestohen
n kto tre forma:
40
Pr t siguruar t dhna dhe prova t nevojshme pr zhvillimin e suksesshm t

procedures penale t cilat nuk mund t mblidhen n mnyr tjetr, mund t urdhrohet
marrja e masave t posame hetimore.
Faqe | 89
Gjurm dhe elemente t gjurmve t cilat na
orientojn drejt ekzistimit t veprave penale;
Gjurm q na shpien n pasoja materiale t kryerjes
s veprs penale;
Gjurm q na shpien te sjelljet e dyshimta t disa
njerzve, si kryers t mundshm t veprave penale (
indikacione intuitive).
Detyra e kontrollit kriminalistik sht ndjekja
sistematike e gjendjeve, dukurive, zhvillimeve , kryersve t
caktuar t veprave penale, si dhe grumbullimi i t dhnave dhe
informacioneve pr personat t cilt kan afinitet pr t kryer
vepra penale dhe dukuri t tjera kriminalistike, me qllim q t
ndrmerren masa adekuate parandaluese represive.
Vnia e kontrollit kriminalistik lejohet nga drejtuesit e
njsive organizuese t policis ligjore.
Pr identifikimin e br t personave t grupeve
kriminale dhe t objekteve, pr t cilat realizohet prpunimi
kriminalistik prgatiten kta dokumente analitike: dokumente
pr prpunimin e profilit t grupit t organizuar kriminal;
dokumente pr prpunimin e objektit dhe dokumente pr
prpunimin e subjektit.
Prve dokumenteve analitike npunsi i policis
prgjegjs pr identifikimin e personave , grupeve kriminale ose
t objekteve (ose udhheqsi i ekipit operativ q formohet pr
identifikimin e kategorive t prmendura) s bashku me
analizuesin operativ q sht prfshir n ekipin operativ,
prgatitin Raportin e prpunimit t profilit, prkatsisht pr
identifikimin e br.
Faqe | 90
1.1.
Metoda dhe mjete t kontrollit kriminalistik
Si metoda dhe mjete pr

kryerjen e kontrollit
kriminalistik mund t ndahen kto:
Ndjekja dhe studimi i formave t manifestuara t
kriminalitetit;
Vlersimi i rrezikshmris potenciale nga sulmet
kriminale;
Vlersimi i masivizimit dhe i kushtzimit t
kriminalitetit ;
Bashkpunimi me qytetart;
Shfrytzimi i t ashtuquajturave metoda t burimeve
legale;
Analogjit ;
Aksionet e ndryshme dhe
Vrejtja e drejtprdrejt e npunsve t autorizuar.
Gjat kontrollit t grupeve profesionale dhe t vatrave
kriminale zbatohen edhe mjete dhe metoda specifike, si pr
shembull :
Teknika operative;
Lidhjet operative ;
Aksionet e organizuara (vzhgimet,mbikqyrjet,
racionet, pritat, e tj.)
1.2.
Planet e kontrollit kriminalistik
Planet bazohen sipas strukturs reale, t prshtatshme pr

nevojat reale dhe kan funksion orientues pr do pjesmarrs
n kontrollin kriminalistik. Bhen shum plane sipas lmive t
Faqe | 91
ndryshme, sipas qasjes territoriale, sipas anve speciale e tj.
Planet e ktilla bashkohen n nj plan t vetm themelor t
kontrollit kriminalistik. Nga aspekti praktik, m mir sht q
planet t hartohen sipas rajonit t patrullimit dhe sipas rajonit
t vzhgimit (ose t rajoneve).
Plani n esenc, duhet tii prmbaj katr pjes
themelore n t cilat hyjn shum elemente esenciale.
Plani i par prfshin:
Numrin e veprave t kryera penale ,
Numrin e kryersve t veprave penale;
Lokacionin m t ngusht t kryerjes s veprave
penale;
Kohn e kryerjes s veprave penale (muaji, dit, or);
Numrin e personave problematik, si kryers potencial
t veprave penale.
Do t ishte mir dhe shum e dobishme q vlersimi i t
dhnave analitike pr do vit t bhen n mnyr t veant
dhe gjithashtu edhe t plotsohen.
Pjesa e dyt e planit prfshin:
Krcnimi potencial i objekteve t sulmit ;
Vatrat kriminale dhe pikat e prqendrimit;
Lista e personave t dnuar si dhe i personave t tjer
problematik, persona nn mbikqyrje t prforcuar etj.
(Kjo list nnkupton adresat e jetess , punsimet, lidhjet
miqsore , familjare kriminale dhe adresat e tyre).
Pasqyra e vendeve t prshtatshme pr kryerjen e
aktiviteteve t veanta kriminale (prdhunime, vjedhje,
thyerje t shtpive etj.)
Pjesa e tret e planit prmban:
Detyrat e realizimit t kontrollit kriminalistik;
Faqe | 92
Metodat q shfrytzohen gjat realizimit;
Mnyrat e koordinimit;
Detyra t tjera rutinore.
N pjesn e katrt t planit :
Prmenden personat e autorizuar t shrbimit,
prgjegjs pr kryerjen e planit; dhe
Realizimi i aktiviteteve t veanta dhe i detyrave t
patrullimeve t veanta dhe vzhgimeve t rajonit.
Do me thn edhe plani i kontrollit t linjs (special)
operativ kriminalistik, n esenc, i prmban kto katr
pjes:
T gjitha t dhnat analitike q skan t bjn me
kryerjen e veprave penale , numrin e personave t cilat
i kan kryer veprat penale , numri i personave t cilt
mund t bhen aktor potencial etj. Vazhdon
regjistrimi i vendeve ku takohen dhe i kryersve
potencial (masat e vzhgimit t prforcuar);
Vlersimi i shkurtr i rrezikshmris, sipas llojeve t
deliktit;
Regjistrimi i objekteve, me lokacionet e tyre t sakta, i
personave , i lidhjeve t tyre etj.
Mnyra e realizimit t detyrave t kontrollit
kriminalistik, si dhe angazhimi konkret i do npunsi
t autorizuar.
1.3.
Mangsit m t shpeshta n organizimin e kontrollit

kriminalistik
N analizn e praktiks n lidhje me organizimin e

kontrollit kriminalistik nga ana e organeve t policis vihet
Faqe | 93
n dukje shkalla e ult e organizimit tek kjo veprimtari
operative.
Kshtu pr shembull, nuk jan t rralla rastet kur
policis patrulluese i jepen detyra n lidhje me
mirmbajtjen e rendit dhe qetsis publike , ndrsa n
raportet tre mujore dhe n ato gjysm vjetore nuk ka asnj
fjal pr personat q jan nn kontroll etj.
Sipas ksaj mund t thuhet se ka nj numr t madh
mangsish gjat puns dhe gjat zbatimit t kontrollit
kriminalistik nga ana e organeve t punve t brendshme,
policia. T shkojm me radh:
Nuk mbahet llogari q t vihen nn kontroll
kriminalistik personat m interesant, par nga aspekti
kriminalistik operativ;
Shpesh kontrolli kriminalistik nuk organizohet sipas
sistemit t lidhjeve operative, rezultat i ksaj sht mos
zbulimi i personave t till gjat 24 orve;
Kontrollet e caktuara kriminalistike zgjatin edhe disa
vite , por, pr rezultatet e saj nuk ka kurrfar lloj materiali
t shkruar, prkatsisht nuk ka gjurm t shkruara;
Bashkpunimi me lidhjet operative, shpesh sht
joadekuat dhe rregullisht mbshtetet n rezultate t
prgjithshme dhe t prkohshme por pa rezultate t
rndsishme dhe evidente;
Sektori i siguris n trafik mund t jap m shum
rezultate;pr shembull legjitimimi t bhet pr t gjith
personat q gjenden n automobil duke e kontrolluar
automobilin dhe bagazhin e tij ;
Faqe | 94
Personi i autorizuar, shpeshher di t angazhoj
persona pr kryerjen e kontrollit kriminalistik t cilt jan
t komprometuar, pensionist etj.
Ka raste kur npunsi i autorizuar, n sektorin e vet
nuk e njeh personin q sht nn kontroll kriminalistik;
Gjithashtu, ndodh q t mungoj bashkpunimi
ndrmjet npunsve t autorizuar, me obligime pr t br
kontroll kriminalistik t personave konkret dhe npunsit
operativ t prfshir n prpunimin kriminalistik. Sipas
ksaj ekziston mosharmoni n veprimet e prbashkta
(legjitimim, kurthe, racione);
Evidencat e personave nn kontroll kriminalistik nuk
azhurohen (personi sht shprngulur ose ka vdekur, por
edhe m tutje llogaritet si nn kontroll kriminalistik).
2.
PRPUNIMI KRIMINALISTIK
Me prpunim kriminalistik nnkuptohet sistemi i organizuar

dhe i planifikuar i t gjitha masave operative-taktike , veprimeve
hetuese dhe masat speciale hetimore me qllim q t pengohet
kriminaliteti, t orientuara n zbulimin dhe me prcaktimin e
veprs penale konkrete, t kryesit t saj dhe t prgjegjsis s tij,
n baz t indikacioneve t njohura nga m par.
Prpunimi kriminalistik dallohet nga kontrolli kriminalistik
sipas qllimit dhe sipas metodologjis. N fakt, ndrmarrja e
veprimeve hetuese sht karakteristike vetm pr prpunimin
kriminalistik, ndrsa nga ana tjetr, masat operative-taktike
ndrmerren edhe n t dyja veprimtarit operative (strategji).
Prpunimi kriminalistik mund t hapet pr kryers t njohur dhe
t panjohur t veprave penale.
Faqe | 95
Prpunimi kriminalistik hapet dhe zhvillohet: me qllim t
identifikimit dhe t sigurimit t provave materiale pr veprn e
kryer penale dhe pr kryersit e saj; kur ekzistojn indikacione
pr prgatitjen pr t kryer ose t kryer t veprs penale nga
persona individ ose grupe kriminale dhe kur ekzistojn
indikacione se grupet kriminale ndrkombtare , aktivitetin
kriminal e ushtrojn n ose nprmjet territorit t shtetit prkats
ose jan t lidhur me grupe kriminale t nj shtetit prkats t
cilt jan pjes e kanaleve ndrkombtare t kontrabands etj.
Tek prpunimet kriminalistike objekt sht individi ndrsa
tek kontrolli kriminalistik dukuria masive. Prandaj dallimi kryesor
ndrmjet kontrollit kriminalistik dhe prpunimit kriminalistik
sht n form dhe n prmbajtjen e dyshimit.
2.1.
Organizimi dhe
kriminalistik
planifikimi
prpunimit
Prpunimi kriminalistik sht karakteristik me parimin e qasjes

ndaj organizimit dhe planifikimit, nga del obligimi pr kryerjen e
planeve pr t zbuluar , pr t zbardhur dhe pr t dshmuar vepra
t caktuara kriminale. Gjat planifikimit t masave t caktuara
operative-taktike, veprimet hetimore dhe masat speciale hetimore,
sht e domosdoshme q npunsi i autorizuar tu prmbahet
ktyre parimeve taktike: ligjshmris , qasjes dhe metods ,
shpejtsis dhe befasis, esencialitetit dhe kmbngulsis,
unitetit gjat drejtimit t masave operative taktike dhe aktiviteteve
si dhe parimit t koordinimit dhe t bashkpunimit.
Plani i prpunimit kriminalistik duhet ti prmbaj kto
elemente esenciale:
Faqe | 96
Ekipin operativ me drejtues, i cili mund t prbhet me

prfaqsues t shum njsive organizuese t policis
gjyqsore, q ka pr detyr t zbatoj prpunimin
kriminalistik;
Masat operative taktike dhe veprimet hetuese q duhet t
zbatohen;
Masat e veanta hetuese, n pajtim me ligjin e procedurs
penale;
Zbulimet kriminalistike si burim t informacioneve;
Burime t tjera t informacioneve dhe
Shkmbimi ndrresorial apo ndrkombtar i informative
Para se ti hyhet realizimit t prpunimit kriminalistik ,

me prova t siguruara gjat zbatimit t fazave prkatse t
hetimit kriminalistik (profilizimit, kontrollit kriminalistik)
njoftohet prokurori publik kompetent.
Propozimi pr realizimin e prpunimit kriminalistik sillet kur :
Jan siguruar prova pr kryerjen e veprs penale t cilat pa
kurrfar hamendje shpien te kryersi konkret ose tek grupi i
kryersve;
Ekziston rrezik nga komprometimi i masave operative-taktike
ose masave t posame hetimore q zbatohen n prpunimin
kriminalistik;
Ekziston rrezik q provat dhe objektet q dalin nga vepra
penale t asgjsohen nga ana e kryersve;
Ekziston rrezik nga arratisja e kryersve dhe
Jan plotsuar qllimet pr ka sht ngritur prpunimi
kriminalistik.
Faqe | 97
Propozimin pr realizimin e prpunimit kriminalistik e jep
drejtuesi i ekipit operativ ose npunsi policor i cili e ndjek
at. Propozimi pr realizimin e prpunimit kriminalistik i jepet
pr pajtim npunsit t drejtprdrejt drejtues.
Pr realizimin e prpunimit kriminalistik prpunohet Plani
operativ pr realizimin e prpunimit kriminalistik.
Ky plan i prmban kto t dhna pr :
Qllimet e prpunimit kriminalistik ;
Personat pr t cilt bhet prpunimi kriminalistik dhe
pr veprat penale t kryera;
Masat e posame hetuese q zbatohen pr t siguruar
prova;
Vlersimi i siguris s personave t cilt duhet t
arrestohen dhe pr objektet ku bhet arrestimi,
kontrollimi ose bastisje;
Koordinatori, ekipi pr arrestim, pasqyra ose kontrolli
me drejtuesit e emruar dhe detyrat konkrete pr do
ekip;
Qendra drejtuese dhe mnyra e komunikimit dhe mjetet
e transportit;
Prdorimi i njsive speciale t policis;
Hapsira pr mbajtjen dhe dgjimin e personave t
arrestuar;
Ekipe pr intervista me persona t caktuar konkret pr t
zhvilluar intervista dhe pyetjet e prcaktuara q do t
bhen gjat intervists dhe
Hapsirat pr vendosjen dhe sigurin e sendeve t
konfiskuara q burojn nga kryerja e veprs penale.
Faqe | 98
Plani operativ i realizimit t prpunimit kriminalistik hartohet
nga udhheqsi i ekipit operativ i cili e bn hetimin. Ai i
dorzohet pr miratim udhheqsit t sektorit prgjegjs varsisht
nga prbrja organizative e njsis konkrete organizative.
Pr prpunimet e hapura kriminalistike n njsit organizuese
t policis mbahen dosje dhe regjistr t prpunimit kriminalistik.
3.
VALORIZIMI DHE ANALIZA E HETIMIT

KRIMINALISTIK
Valorizimi i hetimit kriminalistik bhet n baz t raportit.

Raportin e prgatit ekipi operativ i cili e ka zhvilluar hetimin
kriminalistik dhe ai sipas radhs kronologjike bn prshkrimin e
masave dhe aktiviteteve t planifikuara dhe t ndrmarra, q nga
fillimi i hetimit deri n paraqitjen e kallzimit penal.
Raporti n mnyr reale dhe objektive e prshkruan hetimin
kriminalistik, duke prezantuar dobsit dhe mangsit e vrejtura,
me qllim q ato t mos prsriten, ndrsa njkohsisht
prezantohen edhe sukseset e arritura si praktika t mira t cilat do
t zbatohen n hetimet e ardhshme.
Pas prfundimit t hetimit kriminalistik, Sektori i analizs
kriminalistike dhe njsit e tjera organizuese prpunojn analizn
kriminalistike , e cila sht e fundit me t dhna prkatse
statistikore.
Raporti dhe analiza kriminalistike paraqesin bazn pr
debrifing. Debrifingun e bn ekipi drejtues i njsis organizative
q ka zbatuar hetimin kriminalistik.
Qllimi i debrifingut sht:
Vlersimi i cilsis s hetimit kriminalistik t
zbatuar;
Faqe | 99
Prcaktimi i faktit se a e ka arritur qllimin hetimi i
planifikuar;
A kan qen t domosdoshme metodat dhe mjetet e
ndrmarra dhe a u prshtaten qllimeve t
parashtruara;
Masat dhe mjetet e ndrmarra a jan t ligjshme dhe
Vlersim pr cilsin e puns t ekipit operativ dhe
antarve t ekipit q e kan zbatuar hetimin
kriminalistik.
4. ZHVILLIMI I HETIMEVE T PRBASHKTA
KRIMINALISTIKE
4.1. Hetimet t prbashkta kriminalistike ndrsektoriale
Njsit pr pun kriminalistike n sektorin e punve t
brendshme, zyrat e jashtme pr pun kriminalistike n stacionet
policore t kompetencave t prgjithshme dhe seksionet e
migracionit ilegal dhe t parandalimit, t huajt dhe riadmisioni me
qendrat rajonale pr pun kufitare gjat ushtrimit t punve
policore kur sht e nevojshme shkall e lart e specializimit, me
qllim t kryerjes efektive dhe ekonomike t detyrave t caktuara
specifike dhe t ndrlikuara , bashkpunojn me njsit prkatse
organizative pr shembull me Shrbimet policore qendrore.
Njsit pr pun kriminalistike n sektorin e punve t
brendshme dhe ato t prmendura m lart, nse konstatojn
ekzistimin e elementeve t krimit t organizuar, pr identifikimin
e veprs penale, prkatsisht kryersit ose t grupit kriminalistik,
me prshkrim t shkurtr t njohurive dhe t provave t fituara
materiale, n form t shkruar menjher njoftojn Seksionin e
Faqe | 100
krimit t organizuar. Nse seksioni i krimit t organizuar vlerson
se ekzistojn elemente pr krim t organizuar i ndrmerr kto
aktivitete:
Prgatit propozimin pr fillimin e hetimit ndrresorial t
prbashkt kriminalistik. Propozimi i drgohet pr miratim
udhheqsit t Shrbimeve qendrore t policis pastaj ai i
dorzohet prsri pr aprovim drejtorit t byros t siguris
publike. Pjes prbrse e propozimit sht Plani i masave dhe
aktiviteteve pr zbatimin e hetimit ndrresorial t prbashkt
kriminalistik, ndrmjet seksionit t krimit t organizuar dhe
Sektorit t punve t brendshme ose , qendrave rajonale t punve
kufitare n rajonin e t cilave sht kryer ose prgatitet t kryhet
vepra prkatse penale;
Formohet ekipi i przier operativ me udhheqs i cili sht
i angazhuar pr t planifikuar dhe pr t zbatuar hetimin
kriminalistik, me rast drejtuesi pr punn e vet sht prgjegjs
i drejtprdrejt para drejtorit t Byros s siguris publike.
Pr hetimin e prbashkt kriminalistik n kuadr t Sektorit
t analizs kriminalistike formohet dosje ku deponohet materiali i
trsishm, q ka t bj me hetimin kriminalistik.
Hetimi ndrresorial i prbashkt kriminalistik
Me qllim t pengimit dhe zbulimit t veprave penale dhe
ndjekjes s kryersve t veprave penale me krim t organizuar
Sektori i krimit t organizuar pran MPB zhvillon hetim
ndrresorial t prbashkt kriminalistik me organet e
administrats shtetrore dhe institucionet prkatse t tjera pr t
ndjekur kryersit e veprave penale n lmin e krimit t
organizuar. Kshtu pr shembull: Policia financiare, Komisioni i
Faqe | 101
antikorrupsionit, Drejtoria e doganave, Drejtoria e t hyrave
publike etj.
Hetimi ndrresorial i prbashkt kriminalistik
realizohet me propozim t dhn nga ana e organit prkats t
Drejtoris shtetrore ose t institucionit tjetr prkats pr
ndjekjen e kryersve t veprave penale nga lmi i krimit t
organizuar. Hetimi i prbashkt kriminalistik realizohet n baz t
Memorandumit t nnshkruar, prkatsisht Protokollit t
bashkpunimit , ku prcaktohet mnyra e bashkpunimit ,
shkmbimi i informacioneve dhe zhvillimi i hetimit ndrresorial
t prbashkt kriminalistik.
Hetimi ndrresorial i prbashkt kriminalistik , me
propozim t MPM nis kur Seksioni i krimit t organizuar n baz
t profilizimit t br dhe pr shkak t sigurimit t suksesshm t
provave materiale , do t vlersoj se nevojitet zhvillimi i hetimit
ndrresorial t prbashkt kriminalistik.
Hetimi ndrresorial i prbashkt kriminalistik nga
ana e MPB-s , zhvillohet me propozim t br nga ana e njsis
kompetente organizative n Seksionin e krimit t organizuar.
4.2
Hetimet
t
ndrkombtare
prbashkta
kriminalistike
Pr shkak t pengimit dhe zbulimit t veprave penale dhe t

kryersve t veprave penale n lmin e krimit t organizuar me
elemente transnacioanle , si dhe pr lnd hetimi , akuz ose
procedura juridike n nj apo m shum shtete, Seksioni i krimit
t organizuar n bashkpunim me prokurorin publik dhe sektorin
e bashkpunimit ndrkombtar policor, planifikojn dhe zbatojn
hetim ndrkombtar t prbashkt kriminalistik.
Faqe | 102
Hetimet ndrkombtare t prbashkta kriminalistike
realizohen n pajtim me : legjislacionin nacional, marrveshjet
bilaterale pr bashkpunim policor, t memorandumeve dhe t
protokolleve t bashkpunimit policor, t konventave t
ratifikuara ndrkombtare, t antarsis n organizatat
ndrkombtare t policis (Interpol, Evropol, SEKI, Fronteks), si
dhe n pajtim me marrveshje prkatse q nnshkruhet n rast
nevoje pr hetime urgjente.
Propozimin pr zbatimin e hetimit ndrkombtar t
prbashkt kriminalistik, n baz t vlersimit t njsis
organizative n Seksionin e krimit t organizuar ose t Sektorit t
bashkpunimit ndrkombtar policor, e bn drejtuesi i seksionit.
Propozimi i drgohet pr miratim udhheqsit t Shrbimeve
qendrore t policis, ndrsa pastaj ai i drgohet pr aprovim
drejtorit t Byros s siguris publike.
Propozimi pr zbatimin e hetimit ndrkombtar
kriminalistik prmban:
T dhna pr identifikimin e grupit kriminalistik dhe t
personave q jan pjes t organizats ndrkombtare
kriminale ose t kanalit ndrkombtar t kontrabands;
Prshkrimi i shkurtr i njohurive q disponohen ose q
jan siguruar si prova nga hetimi i br;
T dhna pr shtetet q do t prfshihen n hetimin
ndrkombtar t prbashkt kriminalistik dhe
Organizata ndrkombtare policore e cila do t prfshihet
n organizimin dhe n zhvillimin e hetimit ndrkombtar t
prbashkt.
Pas marrjes s pajtimit nga shtetet pjesmarrse n hetimet
ndrkombtar t prbashkt organizohet takim i prbashkt. N
takim (ku mund t marrin pjes edhe prokurort prkats publik
merren vesh:
Faqe | 103
Qllimi i hetimit t prbashkt kriminalistik;
Prcaktimi i piks nacionale t kontaktit pr komunikim
;
Formimi i ekipeve t prbashkta;
Mnyra e komunikimit, informimit dhe shkmbimit t
informatave dhe t provave dhe ;
Afatet kohore.
5. BASHKPUNIMI SI METOD OPERUESE N
PUNN POLICORE
N njohurit se po prgatitet ose se sht kryer nj vepr
penale ose nj person i caktuar sht kryers i veprs penale etj,
personat zyrtar t autorizuar vijn edhe nprmjet shfrytzimit t
lidhjeve operative dhe nprmjet shfrytzimit t mjeteve dhe
masave prkatse operative teknike.
Personat me t cilt policia vendos forma t ktilla t
bashkpunimit (shpesh t fshehta) quhen informator dhe
bashkpuntor (Lidhja operative). Raporti klasik i
bashkpunimit ndrmjet policis dhe qytetarve bazohet n
parimin vullnetar.
5.1.
Informatori
Informatori sht person fizik i cili i jep njoftime dhe t

dhna policis n mnyr vullnetare, t cilat jan me rndsi pr
pengimin, zbulimin dhe pr dshmimin e veprs penale dhe t
kruesve t saj.
Pr aktivitetin e ktill angazhohen qytetar t cilt , n
saj t vendit t vet t puns dhe t profesionit t tyre, t vendit ku
jetojn dhe t mundsive t tjera subjektive dhe objektive , mund
Faqe | 104
t vrejn forma t ndryshme t aktiviteteve kriminale, ndrsa
gjithashtu edhe fakte t tjera relevante q jan me rndsi pr
zbulimin, sqarimin dhe pr dshmimin e veprave penale dhe t
autorve t tyre.
Informatort ndahen n : garant, vigjilent dhe agjent
provokues. Grupi i veant prbjn vzhguesit e fsheht
policor. Pr agjentt provokues dhe pr vzhguesit e fsheht
policor do t bhet fjal m posht t ksaj kaptine.
Garantt jan persona t cilt nj koh t gjat dhe fshehtas
i japin t dhna policis pr aktivitetet kundrligjore t
organizatave t caktuara kriminale, t grupeve ose t individve.
N esenc jan persona t persona t pa porositur t cilve policia
u beson.
Vigjilentt jan persona q bien n mjedisin kriminalistik.
Ata kryejn vepra penale (ose kan kryer) dhe njkohsisht e
njoftojn policin pr aktivitetet kriminale t bashkpuntorve t
vet kriminale. Kto jan informator m t pabesueshm, por,
shum t rndsishm pr aktivitetet policore. Duke marr
parasysh faktin se edhe vet jan kriminel, ato disponojn
informata burimore t cilat nuk mund t arrihet n mnyra t
ndryshme. Motivet pr bashkpunimin e tyre m shpesh jan pr
shkaqe jo morale. Njkohsisht , presin kundr shrbime nga
policia , marrin para pr informacionet e veta, duan ti hakmerren
ndonjrit nga mjedisi i tyre kriminel e t tjera. Gjat qasjes
kriminalistike ndaj informatorve t ktill rekomandohet
shfrytzimi i t ashtuquajturit paralel vigjilent. Informacionet e
njrit provohen nprmjet informacioneve t tjetrit, duke mos
pasur njohuri njri me tjetrin.
Pr do form t angazhimit t informatorit duhet t
njoftohet udhheqsi i njsis organizative ose npunsi q sht
autorizuar pr kt.
Faqe | 105
5.2.
Bashkpuntori
Bashkpuntori sht person fizik i cili n mnyr t

vetdijshme, t organizuar dhe t fsheht, me detyra t marra nga
personi zyrtar i autorizuar, jep njoftime dhe t dhna pr veprat
penale dhe kryesit e tyre, si dhe fakte t tjera q jan me rndsi
pr t zhvilluar aktivitetet punuese n sfern e resorit t shrbimit
t siguris publike. Do me thn, bashkpuntori gjendet t jet
shum afr veprimtaris kriminele, nprmjet tij zhvillohet
prpunimi kriminalistik, ai n mnyr permanente dhe t
vazhdueshme mbledh t dhna , i mundson policis zbatimin e
mjeteve t veanta operative teknike etj.
Bashkpuntori, kryesisht mund t angazhohet me pajtimin
e mparshm n forma t shkruar, prkatsisht me leje t
udhheqsit t organit prkats. Prej ksaj mund t ket edhe
prjashtime, pr shkak t rrethanave adekuate (t situats t
veant taktike), npunsi operativ nuk ka koh pr t br
propozim n form t shkruar, prandaj me goj e informon
udhheqsin i cili vendos pr angazhimin e tij, duke e obliguar n
t njjtn koh npunsin operativ q sa m shpejt t bj
propozim n form t shkruar.
Nuk sht e lejuar q personi zyrtar i autorizuar n emr t
shrbimit, ti jap premtime t cilat nuk mund ti plotsoj.
Termint e ndryshme t bashkpunimit kan lidhje t
drejtprdrejt dhe varen nga raporti i prgjithshm ndaj
bashkpuntorit, motiveve t tyre pr bashkpunim, prmbajtja
dhe qndrimet ndaj vlerave t raportit interakcional t policis
ndaj rrjetit t bashkpuntorve n trsi, zhvillimit t
demokracis dhe raportit t policis dhe opinionit n prgjithsi.
Faqe | 106
Nga ana tjetr npunsit operativ duhet t jen t
vetdijshm pr faktin se te nj pjes e rndsishme e qytetarve
ekziston ndjenj negative ndaj ksaj forme t veprimtaris , q
sht si pasoj e qndrimit tradicional negative t trashguar nga
koha e pushteteve t huaja t cilt sundimin e vet e mbshtesnin
tek bashkpunimi me qytetart , prkatsisht tek spiunimi ndaj
tyre.
Npunsit operativ kan raport t ndryshm ndaj ksaj
metode operative, ndrsa si pasoj e ksaj paraqiten shum
gabime. N radh t par, pr shkak t puns joadekuate me
bashkpuntort, pastaj edhe pr shkak t qndrimit joadekuat
ndaj rrjetit t bashkpuntorve.
Procesi i realizimit t bashkpunimit nnkupton informim
t prhershm dhe aktual. Bhet fjal pr informacione relevante,
si rezultat i marrdhnieve interaksionale t relacionit: npuns
operativ bashkpuntor- objekte t interesit- shrbime t
policis.
Duke plotsuar obligimin e vet bashkpuntori aktiv sht
realizues i detyrave operative. Nprmjet aktiviteteve t tilla,
shpesh bashkpuntori barazohet me npunsin e operativ , pr t
vetmin shkak sepse edhe ai sht kreator i aktiviteteve operative.
Gjithashtu bashkpuntori pranon n mnyr t vetdijshme dhe
me prgjegjsi kryerjen e obligimeve dhe t detyrave t caktuara
duke paraqitur edhe mendimin dhe propozimet
e veta.
Posarisht gjat ndryshimit dhe plotsimit t planit n situat
konkrete operative taktike.
Sipas saj bashkpuntori faktikisht sht aktor aktiv dhe
faktor i pjesve t prpunimit operativ gjat veprimeve taktike
nga ana e policis. Vet iniciativa , mundsia dhe dhuntia pr tu
gjendur gjat situatave t ndryshme, marrjes me koh t
vendimeve nprmjet kombinimit kreativ e t tjera, jan supozime
Faqe | 107
elementare gjat veprimit t bashkpuntorit n t gjitha situatat
kriminalistike-taktike.
5.3.
Prkufizimi dhe karakteristikat e raportit t

bashkpunimit
Prkufizimi i bashkpuntorit i prfshin elementet q jan

kusht t rndsishme pr realizimin e bashkpunimit dhe t
marrdhnieve t bashkpunimit n trsi, ndrsa kto jan :
organizimi , fshehtsia, vetdija, dhe vazhdimsia.
Organizimi n bashkpunim del nga pranimi i vetdijshm i
ktij bashkpunimi interaktiv i cili paraqet fshehtsi pr qytetart
e tjer.
sht e gabueshme t barazohet bashkpuntori me
personat t cilt, njher ose disa her , kan br shrbime
konkrete pr policin. Nj vetiniciativ e ktill e qytetarve t
caktuar pr komunikim me policin gjyqsore nuk paraqet form
t organizuar t bashkpunimit dhe t marrdhnieve t
bashkpunimit n trsi. N kushte t ktilla qytetari sht
realizues , dhurues informacioneve nga fusha e obligimeve t tija
morale, t lidhura me bindjet e tija personale.
Fshehtsia sht pjes elementare dhe klasike e nocionit t
bashkpuntorit pa t cilin nuk ka bashkpunim t organizuar.
Fshehtsia n fakt sht parimi themelor taktik n punn
operative. Fshehtsia ndrpritet me dekonspiracionin e
bashkpuntorit.
Vetdija sht pjes prbrse e rndsishme e nocionit t
bashkpunimit dhe kusht pr realizimin e bashkpunimit t
organizuar t fsheht pa prcaktim t vetdijshm, nuk ka
bashkpunim klasik q lidhet me grumbullimin e t dhnave dhe
Faqe | 108
njohtimeve t tjera pr t zbuluar dhe penguar veprat penale dhe
kryesit e tyre.
Vazhdimsia nnkupton gjithanshmrin e marrdhnieve
interaksionale ndrmjet policis ligjore dhe bashkpuntorve.
Me fjal t tjera, puna e policis gjyqsore me bashkpuntorin e
prbjn trsin e marrdhnieve t bashkpunimit. Nj qndrim
i ktill dhe pun e ktill nnkupton vazhdueshmrin e cila
fillon me zgjedhjen e kandidatit pr bashkpunim nprmjet
angazhimit dhe nprmjet vet procesit t bashkpunimit, deri n
ndrprerjen e ktij bashkpunimi. Kjo nnkupton se do kontakt
me bashkpuntorin prbn segmentin e ktij procesi t
vazhdueshm etj.
N praktik ekzistojn edhe situate t tilla kriminalistiketaktike ku bashkpuntori shfrytzohet vetm gjat realizimit t
nj prpunimi operativ, prkatsisht gjat realizimit t nj detyre
konkrete. Pr shkak t mundsive t ktilla, afati punues i
bashkpuntorit mund t zgjas aq sa edhe prpunimi operativ ose
ndonj segment i tij.
6. LIDHJA OPERATIVE
Lidhja operative sht person juridik q paraqet faktorin
shum t rndsishm, n radh t par , policis gjat puns
operative me vetdije , m shpesh t fsheht dhe t organizuar i
jep t dhna dhe njoftime, pr zbulimin, sqarimin dhe dshmimin
e veprs penale dhe t kryersve t saj, si dhe njoftime t tjera q
jan me interes pr punn operative.
Kjo kategori, varsisht nga zhvillimi i shrbimit ka terma t
ndryshm: lidhje personale, lidhje miqsore, lidhje njoftimi, lidhje
zyrtare, lidhje shoqrore etj.
Faqe | 109
6.1.
Dallimet ndrmjet
bashkpuntorit
lidhjes
operative
dhe
T dhnat q i jep lidhja operative, krahasuar me t dhnat

e bashkpuntorit, n nj far mnyre jan t krahasueshme,
prkatsisht pozita e tyre qndron n rrolin e funksionit ndihms.
Lidhja operative regjistron disa manifestime q jan me
interes t gjer pr pengimin e kriminalitetit, dhe pr punn
operative n prgjithsi. Duke marr parasysh pozitn dhe
relacionet, Lidhja operative n njfar mnyre bn sinjalizimin e
lvizjeve , kontakteve, t manifestimeve t ndryshme t jashtme
dhe t aktiviteteve t veprimtaris kriminale etj.
Gjat angazhimit t lidhjeve operative n realitet, qllimi
sht t merren informacione , t mblidhen ato dhe ti prezantohen
t dhna konkrete policis, ndrsa ata n fakt nuk duhet t din se
pr ka shrbejn kto t dhna. Gjithashtu lidhja operative, pr
dallim nga bashkpuntort e shum nuk duhet t njoftohet
gjithnj me metodat taktike dhe me mjetet e policis, posarisht
jo pr ato q jan t fshehta. Prkundr ksaj, rroli i
bashkpuntorit sht t ndjek t bj prcaktimin faktik t
dokumentoj dhe n esenc t zbuloj dhe t pengoj veprimtarit
kriminale e t tjera q jan me interes pr policin.
Pr dallim nga lidhja operative puna e bashkpuntorit sht
dukshm m e theksuar dhe m konkrete. N shum raste
nprmjet bashkpuntorit bhet i tere prpunimi operativ . sht
fakt se bashkpuntort e provuar dshmohen m s miri n ato
mjedise prej nga rrjedhin, prkatsisht atje ku lidhja operative
nuk ka mundsi t tilla apo t ngjashme. Bashkpuntori i ndjek
veprimtarit e veanta, individuale apo grupore n planin
kriminalistik dhe dokumenton kt veprimtari, i mundson
Faqe | 110
policis zbatimin e metodave dhe mjeteve operative dhe
operative-taktike pr zbulimin dhe sqarimin e veprave penale,
prkatsisht sigurimin e provave.
Policia gjyqsore i shfrytzon lidhjet operative pr
mbledhjen e t dhnave t caktuara gjat formave t ndrlikuara
t puns operative. M shpesh ato mund t jen : kontrolli i t
dhnave pr ndonj person, prpunimi operativ, aksioni operativ.
sht evidente se pozicionet e lidhjeve operative lidhen sipas
profesionit, pozits, vendit t puns, vendit t tubimit , qndrimit
dhe lvizjes s grupeve t caktuara ose individve. Ose t hyj n
kontakt me persona t cilt jan n prpunim operativ.
Policia gjyqsore formon dosje pr do bashkpuntor,
ndrsa pr lidhjet operative nuk ndodh nj rast i till.
Bashkpuntori regjistrohet me pseudonim, q nuk sht rast me
lidhjen operative. Sipas orientimit t vet lidhja operative mund t
jet:
Lidhja operative informator;
Lidhja operative konsultant;
Lidhja operative observues etj.
7. RRJETI I BASHKPUNTORVE
Rrjeti i bashkpuntorve mund t vlersohet si nj nga
mjetet m t rndsishme operative q i shfrytzon dhe i zbaton
shrbimin n pun e vet. Ky paraqet nj prmbledhje t gjith
bashkpuntorve t shprndar dhe t orientuar n at mnyr q
siguron njoftime me koh dhe t drejtprdrejta t fakteve q jan
me interes pr shrbimin dhe zbatimin e shpejt t trsishm dhe
efikas t prpunimit dhe kontrollit kriminalistik.
Faqe | 111
Suksesi i realizimit t detyrave t shrbimit arrihet me
aktivitete t njkohshme dhe me koordinim kriminalistik-taktik
dhe teknik, prkatsisht me metoda t puns (mjete dhe metoda t
spiunimit, masa t tjera operative-taktike dhe veprime hetuese
etj). Bashkpuntori sht person i cili punon n mnyr t
vetdijshme t organizuar dhe t fsheht , me detyr t dhn nga
shrbimi. Bashkpuntori sht person i cili n mnyr t
vetdijshme t organizuar dhe t fsheht sipas detyrave t
personave t autorizuar zyrtar, jep njoftime dhe t dhna pr
veprat penale dhe kryesit e tyre, si dhe pr fakte t tjera me
rndsi pr ushtrimin e puns nga fusha e sektorit t siguris
publike.
Detyra t bashkpuntorit mund t jen:
Pengimi i kryerjes s veprave penale;
Mbledhja dhe sigurimi i dokumenteve, t dhnave e t
tjera, t cilat mund t shrbejn si prov pr veprimtarin e
kundrligjshme t personave, t dukurive dhe t ngjarjeve
me interes pr shrbimin;
Mbledhja e t dhnave pr personat pr t cilt interesohet
shrbimi;
Kontrollimi i t dhnave t caktuara, rrethanave dhe
fakteve;
Kontrolli i punkteve operative;
Krijimi i kushteve pr zbatimin e masave t caktuara
operative-taktike dhe t veprimeve hetimore; dhe
Detyra t tjera t posame q i jepen bashkpuntorit.
Zgjedhja e bashkpuntorit mund t bhet nga mjedise t
ndryshme. Kshtu pr shembull nga njerzit t cilt jan n
kontakt t drejtprdrejt me kryersit e veprave penale, ndrsa vet
nuk kan shkelur ligjet; nga njerz q nuk kan vese t cilt jan
Faqe | 112
n kontakt me shtresa t ndryshme t qytetarve, prkatsisht me
pun t tilla q u japin mundsi pr bashkpunim t frytshm; me
kundrvajts aktiv ; me persona t dnuar ose t ndshkuar.
N baz t tipareve karakteristike dhe tipareve t tjera
personat q angazhohen si bashkpuntor mund ti ndajm n:
Bashkpuntor t mjediseve pa vese dhe
bashkpuntor t mjediseve kriminale.
Bashkpuntort e mjediseve pa vese jan njerz t cilt
zakonisht angazhohen n baza patriotike dhe n baz t pajtimeve
me interesat e prgjithshme n shoqri, n baz t besimit t fituar
e tj.
Bashkpuntort e mjediseve kriminale jan persona t cilt
angazhohen n baz t materialit komprometues, t interesit
material dhe t interesave t tjera.
Q nj person t mund t jet bashkpuntor duhet ti ket
kto tipare:
Sinqeriteti ndaj shrbimit ;
Disiplina dhe prgjegjsia ;
Aftsia pr t ruajtur t fshehtn (konspirimin);
Pasja e para dispozitave pr aktivitete spiunimi dhe
Aftsia pr tu aftsuar leht dhe shpejt ndaj mjediseve t
reja me qllim q t fitoj besimin.
Tiparet e prmendura mund t krijohen dhe t kultivohen edhe
gjat bashkpunimit. Prandaj, detyra e npunsit operativ , i cili
mban lidhje me bashkpuntort, nprmjet puns t prhershme
dhe sistematike duhet ti aftsoj ata pr kryerjen me sukses t
detyrave. Angazhimi sht prfitimi i personave t caktuar pr
bashkpunim.
Q t mund ti qasesh angazhimit t ndonj personi pr
bashkpunim s pari duhet t kesh qllimin e qart dhe t
Faqe | 113
prcaktuar. Sipas ktij qllimi, krkohet personi prkats pr
bashkpunim i cili i prmbush aftsit (fizike dhe psikike) dhe
nivelet (intelektual dhe kulturor) dhe kushtet objektive pr
bashkpunim (statusin prkatsin shoqri , prkatsisht n
mjedisin pr t cilin sht interesuar shrbimi). Gjat prcaktimit
se nj person a mund t jet bashkpuntor , duhet t marr
parasysh t dhnat e tij biografike , tiparet dhe afinitetet personale
dhe t karakterit, statusin material dhe familjar, pozitn n shoqri
dhe lidhjet, prkatsisht ndaj objektit t kontrollit ose t
bashkpunimit kriminalistik etj.
Baza e angazhimit sht e ndryshme dhe duhet t krkohet
si e veant pr do kandidat pr bashkpunim. Praktika e
deritashme tregon se disa baza jan m t rndsishme t cilat
mund ti ndajm n sa vijon:
Identifikimi me interesin e prgjithshm (patriotizm,
obligim qytetar etj);
Interesim personal (ndihm gjat zgjidhjes s problemeve
personale, shprblimit material si dhe shrbime t llojeve t
ndryshme);
Materiali komprometues, (nse ka elemente t veprs
penale t veprimtaris prkatse, mund t shfrytzohet si
material komprometues vetm n raste t jashtzakonshme,
por me kusht q n kt mnyr t mund t zbulohet ose t
pengohet nj aktivitet m i rndsi kriminalistik);
N t gjitha rastet, pr angazhimin e bashkpuntorit s pari
duhet t sigurohet leja e udhheqsit t policis.
Para se t niset t angazhohet nj bashkpuntor, sht e
domosdoshme q t bhet propozim me shkrim q i prmban
aspektet gjenerale t kandidatit, qllimin, bazn dhe mnyrn e
angazhimit, prshkrimin e materialit komprometues dhe t
dhnave t tjera t nevojshme.
Faqe | 114
Npunsi i cili bn angazhimin sht i detyruar t paraqes
nj raport t shkurtr pr at, me pseudonim q shfrytzohet n
vend t emrit dhe mbiemrit t tij, me t cilin bhet edhe
evidentimi i bashkpuntorit.
N rast nevoje q pr bashkpuntor t angazhohet
personi q ka vendqndrim n territor t organit tjetr t punve t
brendshme , ather sht e nevojshme t merret s pari mendim
i organit t punve t brendshme n territorin e t cilit qndron
dhe jeton ky person.
Lidhjen me bashkpuntorin , sipas rregullit e mban
npunsi operativ i cili ka br angazhimin.
Vendi dhe mnyra e mbajtje s takimeve mund t jet e
till q t prjashtoj do mundsi pr komprometim t
bashkpuntorit dhe t objektit t kontrollit apo t prpunimit.
Koha e mbajtjes s takimeve me bashkpuntort caktohet
sipas kushteve dhe nevojave konkrete. Me kt rast, pr shkak t
mbajtjes jo t rregullt t kontakteve, duhet pasur llogari t mos
ndrpritet bashkpunimi.
Nse sht angazhuar ndonj bashkpuntor n baz t
materialit komprometues, sht e nevojshme t bhet propozim
pr regjistrimin e tij. Udhheqsi kompetent do t vendos se si
do t sillet n rastin konkret. N raportin pr ndrprerjen e
bashkpunimit, paraqitet edhe vendimi i udhheqsit.
Nse paraqitet nevoja srish pr t vn bashkpunim me
bashkpuntorin (me t cilin sht ndrprer lidhja), ather pas
pajtimit t dhn nga udhheqsi srish do t vendoset
bashkpunimi. Rreth ksaj do t njoftohet edhe shrbimi i njsive
operative .
Stimulimi dhe motivimi i bashkpuntorit, zakonisht sht
kusht pr bashkpunim t suksesshm.
Faqe | 115
Format dhe mnyrat e stimulimit jan t ndryshme (flet
lvdata, shrbime personale, shprblime, materiale etj). Forma e
stimulimit varet nga do rast konkret. N radh t par nga
personaliteti i bashkpuntorit dhe tiparet e tij, nga baza e
angazhimit , nga detyrat e t tjera. sht mjaft me rndsi t
mbahet kujdes pr bashkpuntorin dhe ti jepet ndihm kur kjo
sht e domosdoshme .
Duke marr parasysh personalitetin nse ai rrjedh nga
mjedisi kriminalistik, prej nga angazhohen numri m i madh i
bashkpuntorve shprblimi material si stimul , duhet t zbatohet
n mnyr reale dhe me kujdes t madh sepse ekziston mundsia
q bashkpuntori t provokohet dhe t jap njoftime t gabuara,
me qllim q t fitoj privilegje.
8. EVIDENCA E PRPUNIMIT OPERATIV DHE E
RRJETIT T BASHKPUNTORVE
Organizatat policore gati n t gjitha vendet e bots gjithnj
konsideroheshin si krijues , klasifikues dhe prsosje e t dhnave
t regjistruara t cilt do tu mundsojn n mnyr t organizuar
t zhvillojn luftn kundr kriminalitetit. N fillim n kushte
mjaft primitive ndrsa tani n kushte bashkkohore dhe n
mnyr t sofistikuar elektronike jan krijuar evidenca dhe
prdoren evidence t ndryshme kriminalistike.
Evidencat kriminalistike n fakt, paraqesin vendosje
t caktuar , grupuar dhe shfrytzim operativ t objekteve t
ndryshme konkrete t regjistrimit kriminalistik (dosje, albume,
kartoteka, evidence etj), pr nevojat e veprimtaris operative.
M posht do t vazhdojm t flasim pr evidencn e
prpunimit operativ dhe evidencn e rrjetit t bashkpuntorve.
Faqe | 116
8.1.
Evidenca e prpunimit operativ
Pr t marr ndonj vendim n lidhje me zbatimin e

prpunimit operativ ndaj personit prkats , ose pr prpunim
operativ t nj ngjarje apo dukurie bhet nj shnim i shkurtr dhe
n baz t tij shrbimi i njsis operative krijon dosjen prkatse
pr mnyrn e zhvillimit t evidencs operative. Ktu prfshihen
edhe shrbimet statistike-analitike pr pengimin e kriminalitetit,
policia e t tjera. N njsit operative mbahet regjistr i veant
pr prpunime t hapura operative. Regjistri duhet ti prmbaj
kto t dhna: numrin rendor, datn e hapjes s prpunimit
operativ, t dhnat personale t personit pr t cilin sht hapur
prpunimi operativ numri i dosjes s personit , shkaqet pr t cilat
bhet prpunimi operativ ( vepr penale pr ka sht i dyshuar
personi), emri i personit zyrtar i cili e bn prpunimin , rezultatet
e prpunimit operativ dhe data e prfundimit t prpunimit
operativ.
8.2.
Evidenca e rrjetit t bashkpuntorve
Pr do bashkpuntor shrbimi pr pengimin e

kriminalitetit formon dosje. Gjat formimit t dosjes pr
bashkpuntorin bhet kartela pr kartotekn e prgjithshme,
sipas rendit t alfabetit. N kartel shkruhet vetm mbiemri dhe
emir i bashkpuntorit, emir i babs, data dhe vendi i lindjes s tij
dhe numri i dosjes s tij. Nse, prve numrit t dosjes ka edhe
shenjn (O) ather kjo do t thot se dosja sht nn embargo.
Pr rrjetin e bashkpuntorve n territorin e caktuar
mbahet kartotek e rrjetit t bashkpuntorve n organin
prkats pr mbajtjen e evidencs operative.
Faqe | 117
Shrbimet e policis mund t mbajn evidence pr
informatort q kan dhn t dhna t dobishme pr t cilat
mund t supozohet n fakt shrbimi n momente t caktuara
mund ti drejtohet srish ose t angazhoj prsri.
9.VZHGUESIT E FSHEHT
OPERATORT E FSHEHT
POLICOR
DHE
Me rndsi t veant pr veprimin operativ , gjithsesi

sht edhe aktiviteti kriminalistik-taktik i vzhgimit t fsheht.
Kto aktivitete jan t rndsishme pr zbulimin dhe pengimin e
kryersve t organizuar t veprave penale. N radh t par, pr
lidhshmrin e tyre pr ndrlikueshmrin , si para kryerjes s
veprave penale t ndrlikuara ashtu edhe gjat kryerjes s ktyre
veprave, por edhe m von. Detyra primare e policis ligjore (n
kuadr t ksaj edhe e policis kriminalistike) sht t
neutralizoj kriminalitetin e organizuar dhe format e manifestimit
. Kjo n fakt sht preventiv adekuate policore, si n fazn e
kontrollit kriminalistik ashtu edhe gjat prpunimit kriminalistik.
Metodat e deritashme klasike operative t veprimit t policis, t
orientuara kryesisht n delikte konkrete, nuk jan mjaft t afta t
njohin strukturn , logjikn , aspektin ndrshtetror dhe
interkontinental kriminalistik t ndrlidhur, ti zbulojn
udhheqsit e grupeve t organizuara kriminele t cilat fshihen
thell n prapavij , organizatort dhe financuesit e aktiviteteve t
kriminalitetit me organizim t lart.
NJ moment mjaft i rndsishm kriminalistik-taktik i
veprimit operativ sht pengimi i kriminalitetit, nprmjet
Faqe | 118
orientimit ndaj kryersve potencial t supozuar. Ashtu si do
veprimtari kriminalistike-operative edhe vzhgimi i fsheht fillon
nprmjet aktivitetit t planifikuar me qllim t marrjes dhe
mbledhjes dhe pastaj edhe t analizimit dhe t vlersimit t
informacioneve. Q t arrihet kjo sht e nevojshme t fitohet
besimi i mjedisit , e pastaj t njihet strategjia dhe sjellja e
kryersve potencial t veprave penale. N mnyr sistematike ,
duhet t mblidhen t gjitha faktet pr operacionin e ardhshm t
planifikuar operativ-taktik. Ktu n radh t par bie: lidhshmria
organizative e kryersve, vendi dhe koha e takimit, mjetet e
komunikimit dhe marrja e tyre, modus operandi, masa e
konsipariconit reciprok gjat realizimit t aktiviteteve kriminale ,
si dhe organizimi i pjesmarrsve dhe i tregut. Ky vzhgim i
organizuar diskret t observimit t fsheht policor do t
mundsoj pr t arritur n kulmin e piramids s kriminalitetit t
organizuar. Vzhgimi i fsheht i mundson vzhguesve t fsheht
policor t arrij te figurat kye t kriminalitetit t organizuar t
cilt nga pamja e jashtme asnjher nuk paraqiten si kriminel.
Veprimi i vzhgimit t fsheht policor (VFP) duhet t
dokumentohet q n fillim t dhnies s detyrs deri n realizimin
e saj. Raporti, n fardo lloj forme duhet t prqendrohet n
dokumentacionin prkats dhe t rruhet me shenjn (top sekret)
fshehtsi e besueshme. Duhet br dallim (n lidhje me strategjin
e zbulimit post deliktum) , sepse shtjet klasike dhe relacioni :
vepr penale viktim- paraqitje-prpunim kriminalistik-kallzim
penal te prokuroria, ktu nuk ekzistojn te pika e mbshtetjes n
kt form t veprimit kriminalistik operativ bazohet tek dyshimi
themelor dhe tek eliminimi i nj numri t t dyshuarve derisa
prpunimi kriminalistik operativ t t arrij n nj ose n m tepr
kryers.
Faqe | 119
Gjat definimit t strategjis pr pengimin e krimit t
organizuar duhet dalluar qart dy aspekte:
Pengimi policor (preventiv);
Pengimi nprmjet ndjekjes penale
N kt kontekst , pengimi policor preventive i kriminalitetit
nnkupton mbrojtje nga rreziqet q nuk jan t njjta me
reagimin e vetm t rrezikut akut. Nj veprimtari policore
preventive e kuptuar n kt mnyr duhet t ket prioritet gjat
pengimit t krimit t organizuar. Me vet kt , edhe shprblimi i
policis, si dhe vlersimi i puns s policve nuk do t vareshin
m nga sukseset e masave represive. N kt drejtim, prvoja na
tregon se disa veprime t caktuara t ktilla t planifikuara
operative mund t vazhdojn me vite t tra.
Duhet br dallim ndrmjet UCA (Under cover agent) dhe
VFP (vzhgimit t fsheht policor) sepse bhet fjal pr dy natyra
t ndryshme esenciale. N radh t par UCA merret me t
ashtuquajturn gjuajtje e lir n mjediset kriminale, punon pa
kontrollin, sht future n nntokn pr nj koh t caktuar. Por,
aktivitetet e saj jan t orientuara edhe ndaj kryerjes s veprave
penale.
Prkundr ksaj , vzhgimi i fsheht policor (VFP), sht
orientuar n qllime t caktuara konkrete, ka nj ose dy
udhheqs q sht n lidhje t pandrprer dhe rregullisht
informon, n aksion sht vetm pr nj koh strikte t prcaktuar
dhe nuk guxon t hyj n kryerjen e veprave penale. VFP prdoret
vetm pr zbulimin e veprave t rnda penale (t krimit t
organizuar), dhe at n kushte q vijojn:
Kur metodat e tjera kriminalistike taktike n situate t
caktuara operative nuk mund t merren parasysh dhe
Faqe | 120
Kur metodat kriminalistike-taktike q kan qen t
planifikuar jan zbatuar, por nuk i kan dhn rezultatet e
pritura.
Vzhguesi i fsheht policor (VFP) sht npuns policor i cili
me pretekst dhe me identitet t rrejshm v kontakte me mjedisin
kriminal me qllim pr t zbuluar strukturn kriminale
organizative, n radh t par udhheqsit e saj.
N fakt bhet fjal pr procedur kriminalistike-strategjike pa
t ciln nuk ka zbulim t suksesshm t kriminalitetit n radh t
par t ndrlikuar , t organizuar dhe ndrkombtar. VFP
zgjidhen n mnyr t posame jan t arsimuar dhe polic t
pajisur mir. Ata, me pretekste t argumentuara, me biografi t
rrejshme, me dokumente false e te tjera , mbajn lidhje me
mjediset kriminale duke ngritur fortifikata pr ndrmarrje t
masave dhe aktiviteteve t planifikuara. VFP jetojn sipas
mnyrs s mjedisit prkats kriminal , shfrytzojn zhargonin e
tyre, emetojn kriminelt etj. Q t bjn kt , ata duhet t njohin
mir psikologjin kriminale, n t kundrtn dekonspirimi
paguhet me jetn e tyre. VFP duhet t jet vullnetare, t ken
guxim dhe t aft , nga njra an , por edhe me moral t lart nga
ana tjetr. VFP gjithnj duhet t veproj n kuadr t ligjit. Pas
kryerjes s detyrs VFP braktis rrolin e vet t pranuar n mnyr
vullnetare. Pr punn e operuesit t fsheht nuk krkohet ndonj
individ i tipit t posam, kur bhet fjal pr pamjen e tij t
jashtme. N mnyr t fsheht mund t punoj do operativist, me
kusht q t jet inteligjent dhe i gjindshm, nse ka veti t
domosdoshme, sikurse jan: iniciativa, energjetik, guxim,
vetbesim, gjykim t mir dhe t drejt etj. Operativisti i fsheht
duhet t njoh gjuh t huaja, gjuht e fshehta , t gjitha dialektet
dhe nndialektet, duhet t mbaj mend mir emrat fizionomit
dhe t dhnat t cilat i vrejn dhe i dgjon. Gjithashtu ai duhet ta
Faqe | 121
njoh mir modus operantitn e grupit kriminalistik, t ket
pasione e tj.
Zbatimi i VFP duhet t rregullohet me ligj, prkatsisht
sakt t prkufizohet : shfrytzimi, mbrojtja dhe obligimet e
agjentit.
Pyetje pr studentt:
1. Cilat jan llojet m t shpeshta t veprimit kriminalistik
operativ?
2. prmendi metodat dhe mjetet e kontrollit kriminalistik.
3. Shpjego format e zbatimit t kontrollit kriminalistik.
4. Shpjego planet e kontrollit kriminalistik.
5. Cilt jan mangsit m t shpeshta n organizimin e
kontrollit kriminalistik?
6. Shpjego organizmin dhe planifikimin e prpunimit
kriminalistik.
7. Shpjego valorizimin dhe analizn e hetimit
kriminalistik.
8. Cilt jan hetimet e prbashkta ndrsektoriale t
kriminalistiks?
9. Shpjego hetimet e prbashkta ndrsektoriale
kriminalistike.
10.Shpjego hetimet e prbashkta ndrkombtare
kriminalistike.
11.prkufizo informatorin dhe shpjego llojet e
informatorit.
12.prkufizo bashkpuntorin.
13.Shpjego karakteristikat e marrdhnieve me
bashkpuntorin.
14.Shpjego dallimet ndrmjet lidhjeve operative dhe
bashkpuntorit.
Faqe | 122
15.sht rrjeti i bashkpuntorit.
16.Shpjego evidencn e prpunimeve operative dhe t
rrjetit t bashkpuntorve.
17.jan vzhguesit e fsheht policor dhe operativt e
fsheht.
KREU IV
MNYRAT E KUPTIMIT (NJOFTIMIT) T

PRGATITJES OSE EGZISTIMIT T VEPRAVE PENALE
Faqe | 123
1. SHNIME T PRGJITHSHME
Funksioni i policis ligjore gjat mnjanimit t kriminalitetit
zhvillohet n radh t par, n procedurn para hetimore. Me
rndsi pr punn e policis ligjore jan aspektet kriminalistike
dhe proceset penale t cilat jan komponentt t zbatimit praktik
t masave dhe aktiviteteve t veanta n baz t autorizimeve q
prcaktohen n ligjin e procedurs penale, n ligjin e punve t
brendshme, n ligji e policis , n ligjin e policis financiare e t
tjera.
N lidhje me kt me rndsi jan pyetjet se n far mase
realizohet me sukses bashkpunimi n procedurn para hetimore
ndrmjet policis ligjore, prokurorit publik, gjyqit dhe subjekteve
t tjera shoqrore.
Faza e zbulimit t veprave penale dhe t kryersve t tyre
nga ana e policis ligjore n procedurn para hetimore sht
rregulluar me dispozita t ligjit t procedurs penale. Sipas
dispozitave t ligjit t procedurs penale kusht i domosdoshm
pr ngritjen e aktiviteteve t policis ligjore, n aspektin e marrjes
s masave dhe aktiviteteve t nevojshme pr zbulimin e veprave
penale dhe t kryersve t tyre, sht marrja e njoftimeve se sht
kryer vepr penale e cila ndiqet sipas autorizimit zyrtar. Ky
njoftim mund t jet i shkallve t ndryshme t besueshmris
apo t realitetit. Por, q policia ligjore t mund t veproj jan t
domosdoshme dyshimet e arsyeshme. Nj obligim i ktill
prbhet nga marrja e masave dhe aktiviteteve operative-taktike,
me qllim t zbardhjes s veprs penale dhe zbulimit t aktorit t
saj. Gjithashtu brja e pamundshme e fshehjes s saj ose t ikjes,
si dhe mbledhja dhe sigurimi i sendeve dhe gjurmve t cilat
Faqe | 124
mund t shrbejn si prova. Prkatsisht t mblidhen njoftime t
cilat mund t jen t dobishme pr zhvillimin e suksesshm t
procedurs penale. Cilat masa do ti zbatoj policia ligjore , sht
shtje relative q varet jo vetm nga prmbajtja e informacionit
paraprak, shkalla e saktsis, por edhe nga burimi i njoftimit.
Sipas ksaj, nse njoftimi bhet prmes vet vetiniciativs s
policis ligjore, masat dhe aktivitetet e mara edhe m tutje do t
vazhdojn nprmjet iniciativs t vet njsive organizuese. N
kt faz fillestare m shpesh merren masa dhe aktivitete t
prgjithshme operative: kontrollime, prcaktimi i identitetit,
vzhgime, mbledhja e njoftimeve, racioni, prita e t tjera.
Kjo do t thot se bazat e dyshimit krijojn obligime te
organet e zbulimit n drejtim t prcaktimit se a ekziston vepr
penale dhe nse ekziston n baz t fakteve t tilla t angazhohen
pr zbardhjen e t gjitha fakteve q lidhen me veprn penale dhe
me kryersin. Kshtu, bazat e dyshimeve paraqesin mbshtetjen
n t ciln ndrtohet prpunimi operativ me qllim t zbulimit t
veprs penale dhe t kryersit. Bazat e dyshimit mund t jen t
ndryshme:
Baza t dyshimit q tregojn pr kryerjes e veprs penale ,
por kryesi sht ende i panjohur;
Bazat e dyshimit t cilat prve veprs penale vn n
dukje edhe kryersin;
Bazat e dyshimit t cilat vn n dukje nj person t
caktuar si kryers i ndonj vepre penale tiparet themelore
t s cils ende nuk jan zbuluar. (pr shembull, sjellja e
dyshimt e nj aktori t shumfisht n kuptimin e
harxhimit t pakontrolluar dhe me bollk t parave, pasja e
sendeve shum t shtrenjta e tj).
Pr dallim nga bazat e dyshimit, LPP e njeh edhe nocionin
dyshim themelor, q paraqet shkalln m t lart t saktsis dhe
Faqe | 125
jep shkaqe pr ngritjen e hetimit. N momentin kur bazat e
dyshimit do t shndrrohen n dyshime themelore, ather
plotsohet kushti pr ngritjen e hetimit nga ana e prokurorit
publik. Nse kto baza t dyshimit rriten n dyshime themelore ,
policia ligjore sht e detyruar q prokurorit publik prkats ti
paraqes kallzim penal ku do t theksonte provat q i ka t
njohura dhe do t marr masa pr ruajtjen e gjurmve t veprs
penale, t gjsendeve nprmjet t cilave sht kryer vepra penale
dhe prova t tjera.
2.
VEPRIMTARIA KRIMINALISTIKEINFORMATIVE
Njsit organizuese t policis ligjore gjat zbulimit dhe

pengimit t kriminalitetit orientohen nga ndihma e besueshme e
qytetarve. Qytetari ka obligim moral , n kuadr t mundsive t
veta t bashkpunoj me shrbimet policore dhe me organet e
procedurs penale pr zbulimin e veprs penale dhe t kryersve
t saj. Kjo ka t bj aq m shum sepse nga numri i madh i
hetimeve kriminologjike-kriminalistike mund t thuhet se
kriminelt- kryersit e veprave penale, gjithnj e m shum po
edukohen dhe pajisen teknikisht , kshtu q sht vshtir t
zbulohet akti , ndrsa aq m vshtir sht t zbulohet kryersi.
Npunsit operativ kriminalistik , prve metodave dhe mjeteve
t shumta pr zbulimin e delikteve dhe t delikuentve, prdorin
edhe rrjetin e bashkpuntorve si mjet i rndsishm pa t cilin
nuk mund t paramendohet veprimtaria e suksesshme
kriminalistike-operative.
Informatort dhe bashkpuntort, pothuajse n tr botn
policia i shfrytzon si mjet i pazvendsueshm pr zbulimin dhe
pengimin e krimit.
Faqe | 126
Sot, nevoja e domosdoshme e shfrytzimit t informatorve
dhe bashkpuntorve, n radh t par shihet n ndjekjen e
formave t manifestuara t krimit, n zbulimin e tyre, n mnyrn
e vrejtjes dhe n mbulimin hapsinor dhe kohor t pasojave
materiale, prkatsisht t gjurmve t veprs penale. S kndejmi,
me t drejt thuhet se informatort dhe bashkpuntort jan
mjete t fshehta t puns kriminalistike dhe jan barts kryesor
(por jot vetmet) t veprimtaris kriminalistike q japin kontribut
t madh n parandalimin, zbulimin dhe dshmimin e zhvillimeve
t caktuara kriminale. Nj kontribut i ktill do t jet edhe m i
madh dhe m i dukshm nse t punsuarit n shrbimet pr
pengimin e kriminalitetit orientohen n formimin dhe n
shfrytzimin e rrjetit t bashkpuntorve. Fakti pr t ciln do
gj dihet dhe do gj sht e qart do t thot asgj nuk dihet dhe
asgj nuk sht e qart. Ky konstatim ka dshmuar edhe gjat
prvojs sime personale si npuns shumvjear operativ n
strukturat e siguris t shtetit.
N kt libr , si duhet ta dij edhe lexuesi pedant dhe i
kujdesshm , informatorve dhe bashkpuntorve, i sht
kushtuar kreu i mparshm ( pjesa e tret) dhe pr kto shkaqe
ktu nuk do t elaborohet kjo mnyr e t kuptuarit t prgatitjes
ose t ekzistencs t veprs penale.
3. FLETPARAQITJE
E
PJESTARIT
STRUKTURAVE T SIGURIS
N literaturn kriminalistike polict e uniformuar trajtohen

si npuns themelor operativ.Ata marrin masa prkatse,
preventive dhe represive.
N masat preventive radhiten t gjitha llojet e njoftimeve
pr: manifestime t ndryshme shoqrore t rrezikshme, shkaqe
Faqe | 127
dhe pasojat e ktyre manifestimeve, vshtirsit, njerzit e
dyshuar, personat e panjohur e kshtu me radh. N grupin e dyt
t masave preventive bien mbikqyrja dhe vzhgimi i puns dhe
lvizjes s personave t dyshimt, t t dnuarve, t atyre q jan
liruar me kusht, pijanecve , bixhozxhinjve, t papunve dhe
rrugave. Pastaj vizitat ditore dhe t nats , pritat, racionet ;
mbikqyrje ndaj: rrugve, shesheve, panaireve, stacioneve t
hekurudhave, lokaleve publike, automjeteve, tubimeve m t
mdha etj.
Gjat situatave kur vepra penale sht kryer , npunsi i
uniformuar policor sht i detyruar t njoftoj npunsin prkats
operativ. Me kt rast ai duhet t marr masa prkatse represive
dhe preventive , si pr shembull: t siguroj vendin e ngjarjes, t
mbaj kryersit apo personat e dyshimt, t mbaj dshmitart, t
shnoj t dhnat e prgjithshme t personave t pranishm, t
ndjek kryersin, t ruaj pasurin e dmtuar etj. Gjithashtu
npunsi i uniformuar duhet t sillet sipas t gjitha urdhrave q
do tia jap npunsi operativ. Rreth t gjitha ktyre aktiviteteve
polici i uniformuar n nj afat kohor sa m t shkurtr duhet t
prgatis materialin zyrtar i cili do t shrbej pr aktivitetet e
mtejshme t npunsve operativ.
4.
FLETPARAQITJA E INSPEKSIOENEVE, E
SHRBIMEVE T REVIZORIT DHE T
SUBJEKTEVE EKONOMIKE
Dihet se shrbimet e policis ligjore n punn e prditshme

bashkpunojn me nj numr t madh shrbimesh. Kshtu pr
shembull , me inspektorin e puns , me inspektorin e tregut, me
inspektorin e ndrtimit, me inspektorin sanitar, me inspektorin e
veterinaris, me inspektorin e devizave , me isnpeksionin
Faqe | 128
ekologjik, me inspektorin e doganave e tj. Rroli i tyre gjat
mnjanimit t kriminalitetit sht shum i rndsishm. Duke
marr parasysh kompetencat e tyre, autorizimet q ato kan marr
pr sipr si dhe rrethanat e tjera q e karakterizojn pun n e tyre
mund t prfundojm se ato gjenden n pozit q t jen faktor
mjaft t rndsishm, si gjat zbulimit t formave t veanta t
krimit, ashtu edhe gjat dshmimit t tyre dhe sigurimit t
provave.
Shrbimet e ktilla jan t obliguara t bjn
mbikqyrje t ligjshmris s puns s ndrmarrjeve dhe t
enteve, mbikqyrje mbi ligjshmrin e akteve t ndrmarrjeve dhe
t enteve; mbikqyrje inspektimi etj.
Mbikqyrjen
e inspektimit e bjn ministrit
nprmjet inspektorve. Gjat ushtrimit t ktyre aktiviteteve
inspektort kan obligimet e veta q jan faktor i rndsishm pr
mnjanimin e kriminalitetit.
N fakt, inspektort kan detyr dhe obligim:
Ti kontrollojn aktet e prgjithshme dhe t
veanta, evidencat dhe dokumentet e tjera;
Ti dgjoj dhe t marr deklarata (sqarime)nga
personat prgjegjs dhe t interesuar;
T kontrolloj hapsirat afariste, objektet, pajisjet
, sendet dhe mallrat;
T marr mostra nga malli dhe sendet e tjera pr
analiz, ekspertiz etj.;
T marr masa dhe aktivitete t tjera pr t cilat
sht i obliguar me ligj ose me dekret.
Prve ksaj inspektori sht i obliguar t bj flet
paraqitje te organi prkats pr vepr penale t kryer, t jap
urdhra, prkatsisht ndalesa n pajtim me ligjin dhe t njoftoj
organin tjetr q sht kompetent pr t ndrmarr masa prkatse.
Faqe | 129
Nga ajo q u tha m lart mund t prfundojm se
obligimet e veanta t inspektorve jan mjaft t ngjashme me
obligimet e policve n procedurn para hetimore. Kjo
posarisht vlen pr kontrollin e dokumentacionit, marrjes s
deklaratave (sqarimeve, kontrollit t hapsirave, objekteve etj).
Me reformat n sistemin fiskal n vitet e 90-ta t shekullit
t kaluar
sipas shembullit t shteteve me ekonomi t zhvilluar t tregut ,
n sistemin administrative tatimor t vendit sht vn policia
financiare, si njsi e veant organizative pr t br kontrollin n
lmin e t ardhurave publike.
Policia financiare sht prgjegjsi pr kontrollin gjat
llogaritjes dhe pagimit t tatimeve, t detyrimeve dhe t t
ardhurave t tjera publike. Gjat realizimit t ksaj veprimtarie ,
ajo zbaton procedura dhe shqipton masa me t cilat sht
autorizuar me ligj. Kshtu ndr t tjerat ajo zbulon kundrvajtjet,
vepra penale n lmin e t ardhurave publike e tj.
Me qllim q t kryej me sukses detyrat, inspektori i
policis financiare mund:
T bj kontrollin e regjistrave afarist t dokumentacionit t
puns dhe t evidencave t tjera;
T bj kontrollin e shpenzimeve dhe t gjendjes s
rezervave t inventarit, t materialeve t lndve t para, t
gjysmfabrikateve, t prodhimeve t gatshme etj.;
T kontrolloj pagesat e xhirollogarive, pagesave t
gatshme, mnyrn e pagesave, pagesn e tatimit, taksave
dhe detyrimeve t tjera;
T bj kontrollin e hapsirave afariste dhe t tjerave ku
zhvillohet njfar veprimtarie ose rruhet malli apo
prodhime t tjera;
Faqe | 130
T bisedoj, prkatsisht t marr shpjegime me shkrim
nga njerzit e obliguar dhe nga dshmitart, n lidhje me
prcaktimin e t ardhurave publike;
Prkohsisht t konfiskoj mallin;
T bj kontrollin e paraqitjes s qarkullimit t realizuar t
pasuris s paluhatshme dhe t s drejtave etj.
Pr do aktivitet t ndrmarr nga ana e policis financiare
bhet materiali zyrtar (proces verbali ose di e ngjashme)
q mund t jet burim i mir i provave n procedurn
penale pr veprn penale n lmin e t ardhurave publike.
Jemi t mendimit se analiza e policis financiare e prfshir
n procesverbalin e kontrollit t kryer duhet t ket forcn e
provs n procedurn penale, por jo edhe at absolute. N rast
kontestimi serioz , aim und ti nnshtrohet revizionit, prkatsisht
ekspertizs.
N kuadr t subjekteve ekonomike, gjithashtu bhen vepra
t ndryshme penale (ose ndaj pasuris s tyre) pr t cilt
njoftohen t punsuarit, personat prgjegjs etj. N situate t
ktilla, prkatsisht t veprave penale ose t dyshimeve themelore
njoftohen organet prkatse shtetrore, veanrisht policia
kriminalistike.
N vazhdim do t prezantojm nj shembull t praktiks
operative . M 5 . 9. 2003 , drejtori i fabriks Setkom Rent A
Kar nga Shkupi OPB Gazi Bab- Shkup, i paraqiti njoftim me
shkrim pr vjedhjen e automjetit, prkatsisht t huazuar, por
sipas kontrats ajo ende nuk i sht kthyer nga ana e I.P. shtetas i
huaj.
N fakt I.P. m 25.8.2003 , nga kompania e prmendur m
lart me (me kontrat t shkruar) mori me qira nj automjet
Ford focus. Automobili pas tre ditsh duhej t kthehej n
kompanin e Rent A Kar-it, ndrsa pr shrbimin e dhn t
Faqe | 131
paguaj 300 euro. Por, I.P. jo vetm q nuk e ktheu automjetin
por me t , shkoi dhe qndroi n Ohr. Ndrsa nga kontrolli
operativ i ndrmarr nga mbikqyrja e br n dokumentacion
pr automobilin, nga bisedat e bra me t dmtuarin (si n Shkup
ashtu edhe n Ohr), sht vrtetuar se I.P. jo vetm qe nuk ka
pasur pr qllim t plotsoj kontratn , por n mnyr t
paligjshme e bri pr veten automobilin . Ndrsa m von
(nprmjet mashtrimit) , me shitjen e ktij automobili nga nj
person fizik nga Ohri fitoi edhe mjete n para. N kt mnyr
I.P. i realizoi qllimet e veta mashtruese dhe u largua pr n Mal
t Zi. Kundr kryesit t ktij akti penal nga ana e OPB- Gazi Bab
Shkup sht br kallzim penal pr vepr penale (tjetrsim)
ndrsa automobili nga ana e policis i sht kthyer pronarit.
5. FLETPARAQITJE TE T DMTUARIT OSE E
DSHMITARVE TJER
Nj nga mnyrat m t shpeshta t kuptuarit e ekzistimit t
veprs penale sht paraqitja nga i dmtuari. Rndom kjo
mnyr sht mjaft e sigurt. Por, megjithat n praktik ndodhin
edhe paraqitje41 t rrejshme. Teprimi ose ngritja shum e lart e
ngjarjes jan shpeshher ka elemente prcjellse t paraqitjes
reale. Pse themi se kjo mnyr sht mjaft e sigurt. Nga i vetmi
shkak se i dmtuari sht i interesuar pr zbardhjen e gjendjes
41
M 8.8. 2003 n lokalet e OPB Gazi baba Shkup sht zhvilluar nj bised informative
me I.P., n lidhje me akcidentin rrugor dhe largim nga vendi i ngjarjes, me rast ishte
dmtuar personi A.B. N bised I.P shpjegoi se m date 19.07. 2003 rreth ores 13.30 minuta
ishte duke drejtuar automjetin e udhtarve Zastava 101 prone e babait t tij. Me
automobilin ishte duke lvizur nga lagjja ento pr n Maxhari dhe kur arriti nja dhjet
metra para vijaduktit pa pritmas nxitoi nj vajz t ciln ai e goditi me ann e prparme t
majt t automobilit, dhe pa u ndalur (pr shkak t friks dhe drojs) sth larguar n
drejtim t autoservisit Uvo, ku e ka ln automobilin dhe shkoi n shtpin e vet. Kur
arriti n shtpi, nns s vet i tha se ia kan vjedhur automobilin. Pas ksaj, ai dhe nna e tij
shkuan n polici dhe e paraqitn automoblin t marr nga person i panjohur.
Faqe | 132
faktike, sepse me veprn penale jan cenuar interesat e tij vitale:
pasuria, integriteti fizik dhe nderi e morali i tij. Paraqitja do t
ket ngjyr subjektive, por n vetvete do t prmbaj brthamn
objektive e cila duhet t kontrollohet dhe t konfirmohet .
Por sipas parimit t skepss, kriminalisti duhet t ket parasysh
gjithnj se paraqitsi do ti l anash ose do ti deformoj faktet e
paraqitura t cilt nuk e prezantojn n drit t plot personalitetin
e tij apo rrolin n lndn penale. N rastet kur i dmtuari paraqet
nj kryers t njohur, kjo pothuajse do her sht si rregull.
Gjithashtu, n praktik paraqiten dshmitar t cilt pr
veprn penale kan dgjuar prej t tjerve. N fakt, bhet fjal pr
t ashtuquajtur dshmitar q kan dgjuar dhe ato paraqesin
kategorin m t keqe t dshmitarve, t cilt mund t jen me
qllime t mira dhe t vetdijshme, por, paraqitjet e tyre jan t
ngarkuara me shpjegime t gabuara dhe plot gabime. Por,
gjithashtu, kriminalisti nuk duhet t harroj se qytetari mund ta
paraqes veprn pr arsye t ndryshme, n radh t par, motive t
ulta (hakmarrje, urrejtje, xhelozi, et.) prandaj gjithnj duhet t
prcaktoj motivin e paraqitjes.
Ekziston nj grup paraqitsish t cilt njoftojn pr sjellje
jot zakonshme t fqinjve, por nuk jan n gjendje t detektojn
veprn penale pr t ciln kan dyshime. Prandaj, kto njoftime
duhet t analizohen dhe t veohet ajo q sht me interes pr
shrbimin, por duhet t vazhdohet me mbledhjen e
informacioneve t reja gjersa t fitohet pasqyra e qart pr vlern
e informacionit. Paraqitja mund t bhet me goj, me shkrim,
nprmjet telefonit42, me telegram etj.
42
Vrasje e zbuluar nprmjet telefonit: Nj gjerman q e kishte vrar bashkshorten e tij pr

pak do t kishte mundur ti shmanget ligjit nse nuk kishte ndodhur nj thirrje nga nj
agjenci telemarketingu. N fakt, bshkshorti e kishte sulmuar gruan e tij me thik, por kur
telefoni cingrroi gruaja e kapi telefonin dhe btiti me z t lart: Ju lutem , m ndihmoni,
burri im do t m vras, para se ta vriste ai ja mori gruas dgjuesen nga dora. Nnpunsja e
Faqe | 133
Gjat marrjes s paraqitjes policia shfrytzon ekzemplar t
ndryshm , me qllim t pasqyrimit sa m t shpejt t gjendjes
faktike dhe t marrjes s masave pr t siguruar gjurmt dhe
ndjekjen.
Nse paraqiten baza pr dyshim se paraqitsi sht kryersi
i mundshm ose pjesmarrs n vepr penale, ather biseda
orientohet n kt drejtim, por n mnyr diskrete menjher
kontrollohet edhe alibi43 i tij.
Paraqitjet mund ti ndajm n t vrteta , mashtrime
(objektivisht t pavrteta, qllimmira) dhe gnjeshtra44.
6.
DENONCIME
PSEUDONIM
ANONIME
DHE
ME
Nuk jan t rralla rastet n praktik kur pr ekzistimin ose

pr prgatitjen e veprs penale kuptohet nprmjet denoncimeve
t ktilla. Paraqitja anonim nuk sht e nnshkruar, ndrsa me
pseudonim ka nnshkrim t rrejshm. Paraqitjet e ktilla mund t
jen t vrteta dhe t pavrteta. Paraqitjet e vrteta i bjn
qytetart t cilt kan frik nga hakmarrja nga ana e kryersit t
veprs penale. Pr shembull, kur sht n pyetje organizata
kriminele ose kur veprn penale e ka br nj q i sht
nnshtruar paraqitsit. Paraqitjet e pavrteta bhen si rezultat i
paidentifikuar e agjencis ka menduar se kta njerz dshirojn n kt mnyr t refuzojn
shrbimin e saj, por megjithat e thirri policin dhe ua dha numrin e telefonit. Policia e
alocoj adresn e telefonit n qytetin Gislingen t Gjermnis ku e gjti kt burr se si
prpiqet t hedh trupin e bashkshortes 27 vjeare. Ai u akuzua pr vrasje.
43
Nocioni alibi, n prkthim t lire do t thot diku n ndonj vend tjetr.
44
Denoncim i rrejshm pr hajni n Koan ( u plagos dhe tregoi dhunn horror). M
19.10. 2005 S.GJ denoncoi n polici se n shtpin e saj n Koan sht sulmuar,
maltretuar dhe pastaj e kan vjedhur dy hajna t cilt pasi e kan mbyllur n banj ikn.
Policia pas paraqitjes s ngjarjes dhe pas hetimit t br konfirmoi se S.Gj e ka
paramenduar ngjarjen, me rast kundr saj u ngrit kallzim penal pr vepr penale
denoncim i rrejshm. U vrtetua se gruaja q e bri denoncimin n polici ka treguar nj film
pr ka u konstatua se ajo sht e smur psiqike.
Faqe | 134
shum motiveve. Pr shembull, pr hakmarrje ndaj ndonj
personi, me qllim q ti shkaktohen vshtirsi n jetn e tij e t
tjera. Ose , kryersi i vrtet dshiron q ta orientoj gabimisht
veprimtarin operative. Gjithashtu, smundje t ndryshme mund
t paraqiten si shkak i paraqitjeve t pavrteta anonime dhe me
pseudonime. Pr shembull nga paranoja45 ose ndonj lloj tjetr
histerik.
Njsit organizative t policis ligjore nuk duhet ti hedhin
kallzimet anonime dhe me pseudonim, por n kuadr t
prpunimit kriminalistik t verifikojn vrtetsin e tyre. Do t
ishte gabim q kallzimi anonim t hidhet pr shkak t fatit se nuk
dihet autori i tij. Hedhja n kt mnyr e t kuptuarit do t
thoshte ta asgjsojm nga mjeti ndihms i mueshm , t mbetemi
t shurdhr ndaj nj sinjali vetm nga fakti se nuk e dim se kush
e jep. Nse kallzimi tregohet si i vrtet, ather nuk duhet
gjurmuar paraqitsin.
Megjithat , kur do t vrtetohet se prmbajtja e
kallzimeve t ktilla sht e pasakt ather duhet organizuar
gjurmim rreth paraqitsit, me qllim t gjetjes s tij dhe t
paraqitjes s kallzimit penal pr vepr t kryer penale kallzim t
rrejshm. N kushte t ktilla duhet t planifikohet edhe versioni
se kallzuesi i rrem mbase sht kryers i veprs penale pr t
ciln e ngarkon tjetrin.
N situate t ktilla kallzimi i rrejshm duhet ti tregohet
qytetarit t paraqitur se duke e pyetur se cili person nga rrethi i tij
mund t ket motive pr ta paraqitur at. Njkohsisht , duhet t
bhet edhe ekspertiz kriminalistike-teknike t kallzimit t
45
sht nj rregullim shpirtror tek t cilt pr shkaqe t brendshme zhvillohet sistemi i

prhershm i padyshimt marrzor, por te i cili megjithat mbetet nj qartsi dhe nj radhitje
mendimesh, n vullnet dhe n aktivitete. N kt mnyr, paranoiku n mnyr t plot e
ndryshon stilin e vet t jetess, pikpamjet e veta pr botn, ndrsa pr mjedisin jo sugjestiv
ai sht i marr.( Shih tek L. Novotni, Psikiatria gjyqsore, Shkup, 1990
Faqe | 135
rrejshm. Kshtu pr shembull, t bhet ekspertiza e shkrimit,
analiza e tekstit, analiza e letrs, analiza e shkronjave, t
gjurmve t gishtave, analiza e pshtyms q t mund t bhet
ADN, t vrtetohet njolla e posts prej ku sht drguar letra n
baz t ksaj t planifikohen versionet e nevojshme.
7.
THASHETHEMET (BISEDA PUBLIKE)
Me thashetheme n kriminalistik nnkuptohet prcjellja e

lajmeve se sht kryer ndonj vepr penale pr t ciln ka nisur
ndjekja n mnyr zyrtare , dhe se nj person i caktuar sht
kryers i veprs penale, ndrsa me kt rast nuk dihet se a sht e
sakt dhe prej nga ka rrjedhur ky lajm. Lajmi pr vepr penale
mund t jet i sakt ndrsa thashethemet pr kryersin t jen t
pasakta. Nuk sht e thn q gjithmon t ekzistojn bashk t
dy elementet e thashethemes .
Thashethemet mund t jen t vrteta ose t pavrteta, nga
ana tjetr , lajmi q transmetohet nprmjet opinionit ndryshon,
shtrembrohet etj.
Por, policia ligjore duhet i pranoj thashethemet e ktilla dhe
ti verifikoj. Nse vrtetohet se thashethemet jan t vrteta,
ather nuk duhet gjurmuar rreth burimit t informacioneve t
tilla. Por, nse vrtetohet se informacioni nuk sht i vrtet ,
sipas prmbajtje s tij paraqet vepr penale, ather nis veprimi
pr zbulimin e burimit. Burimi , n qytetet m t mdha sht
shum vshtir t zbulohet, prandaj procedura pr zbulimin e
burimit t thashethemeve duhet t nis nga personi i fundit i cili ka
dgjuar pr kt informacion, pastaj t bisedohet me personin
para tij (q ka dgjuar pr informacionin) , duke vazhduar kshtu
Faqe | 136
derisa t arrihet te burimi i par. Sipas nevojs zbatohet edhe
masa operative- taktike ballafaqim.46
8.
VETPARAQITJA (DORZIMI) E KRYERSIT

T VEPRS PENALE
Nj burim i ktill e t kuptuarit pr vepra penale t bra

jan rraste t rralla, por megjithat ekzistojn. Pr kto arsye do t
bjm fjal edhe pr kt. Q n fillim do t thoshim se vet
paraqitja mund t jet e vrtet dhe jo e vrtet. Praktika na
mson se jan t mundshme kto situata: vet paraqitja sht e
vrtet; vet paraqitja sht e pavrtet,dhe vet paraqitja sht e
rrejshme47. sht e ditur se vet paraqitja e lehtson punn e
policis ligjore, por disa nga npunsit operativ jan t prir t
shkojn drejt linjs e rezistencs s vogl dhe menjher i besojn
qorrazi i besojn rastit. Pastaj, thon se vet paraqitja mund t jet
gjest taktik i kryersit me qllim q procedura t marr kahe t
gabuar.Kriminalisti i cili nuk e njeh sa duhet taktikn dhe
psikologjin e delikuentve udhhiqet nga arsye e ashtuquajtur
rezon i shndosh. Prandaj, parimi i qasjes kritike edhe ktu
duhet t zbatohet pa kurrfar rezervash. do deklarat e vet
paraqitsit duhet t vrtetohet me kujdes. Pasi t jet dgjuar vet
paraqitsi duhet t bhet shikimi dhe t merret t gjitha masat e
nevojshme operative-taktike dhe veprimet hetuese. Gjithashtu,
46
Ballafaqimi prqendrohet n shpjegimin e t dhnave t dyshimta ose kontradiktore,

ndrsa bhet nprmjet shqyrtimit t njkohshm t nj ose dy personave t pyetur ose t
dgjuar m pare, kur deklaratat e tyre pr nga prmbajtja jan t ndryshme, prkatsisht
kontradiktore n raport me ndonj fakt t rndsihm.
47
Vetparaqitja e rrejshme e pavetdishme ekziston kur personi paraqet veten se sht
kryers i veprs penale, duke menduar me kt rast se e ka br at gabimisht. Pr shembull,
gjat nj prleshje burri e ka shtrnguar t shoqen pr fyti, me rast ajo pastaj ka vdekur. U
paraqit se ka br vrasje. Por, nga obdukcioni u vrtetua se shkak i vdekjes nuk sht
gulfatja por infarkti.
Faqe | 137
vet paraqitsi duhet n vet vendin e ngjarjes edhe nj her t
prshkruaj aktin e kryer. Nj prshkrim i ktill dhe ai i dhn m
par, npunsit operativ duhet ti krahasojn. Pastaj nxirren
konkluzione pr veprimin e mtejshm.
M shpesh kryersit e aktiv e paraqesin t vrtetin sikur e
kan br n gjendje t rregullimeve psikike, ose kur sht
penduar pr aktin e kryer, nse sht i madh ndikimi psikik ndaj
personalitetit t tij, nse sht i prgatitur pr t mbajtur dnimin
q do ta merrte etj. Nj sjellje e ktill sht karakteristike pr
kryersit e rastit dhe pr kryersit nga pakujdesia. Ose, pr
personat nevralgjik t cilt nuk mund ti qndrojn presioneve
shpirtrore (depresioneve). Nse krimineli profesional ose
kryersi e ka br kt pr shkak t pasionit, ather kjo sht
br pr qllime dhe motive krejtsisht t tjera. Faktikisht,
viktimizohen pr nj t keqe m t vogl pr shkak nga nj e keqe
m e madhe. Realisht, dshirojn t fshehin organizatn q
qndron pas tyre, ose pr t prmirsuar pozitn e tyre para gjyqit,
veanrisht nse ndodhen n pozit pr tu zbuluar ose pr tu
arrestuar.
Kur bhet fjal pr vet paraqitjen e rrejshme, kt mund ta
bjn njerz plotsisht t shndosh shpirtror, ashtu edhe
persona t smur psikik. Rndom kjo bhet pr: vepr penale q
nuk ekziston dhe pr vepr penale q ekziston por q e ka br
ndonj tjetr. Kshtu pr shembull, personat t shndosh psikik
vet paraqiten t rrejshme pr ndonj vepr penale m t leht me
qllim q t fshehin at me t rndn. Gjithashtu, n praktik
ndodh q n kryers i pasur nga ana financiare ta blej nj person
t varfr q ia t marr fajin mbi vete. Motivet fisnike, gjithashtu
mund t shkaktojn vet paraqitje t rrejshme: dashuria ndaj
prindrve dhe ndaj fmijve, vllezrve, bashkshorti, partneri i
dashuris, ndjenja e shokut, dhe e miqsis, e keqardhjes etj.
Faqe | 138
Vet paraqitja, padyshim paraqet aktin e kundrt t
instinktit natyror t vetmbrojtjes. Prandaj duhet pasur kujdes t
madh gjat situatave t ktilla dhe gjithnj t kihet parasysh
mundsia e ballafaqimit adekuat me persona t smur psikik.
Nj shembull i marrzis tek paranojat, t marr nga
materiali empirik i L. Novotni.
A dhe S kan qen shok. Kan lindur n t njjtin qytet,
jan rritur dhe plakur s bashku. Nj nat A i propozoi S t
shkojn pr gjueti lepujsh. S nuk kishte kurrfar shkaku pr t
dyshuar n qllimet e mira t shokut. Dhe u nisn. Gjat rrugs e
morn edhe shokun e tret K. Nja njzet kilometra nga qyteti A
tha: Vetura ka defekt. S t lutem dil dhe shtyje me tr forcn
nga prapa n pjesn e djatht. Aty sht bllokuar rrota. S bri
ashtu si tha dhe gjersa po vepronte kshtu si iu tha, A iu afrua
nga prapa dhe zbrazi dy plumba pistolete n kokn e S, prpara
syve t K. Ai mbeti i vdekur n vend.
Ndrsa tani tha: Un kt nuk e bra me iniciativn time,
por i zbatova urdhrat e sigurimit t shtetit. Mua mu b e ditur
nprmjet sinjalizimit se S sht armik i shtetit dhe se duhet t
likuidohet. Bile m kshilluan q e gjith kjo t duket si nj
vetvrasje...
Pastaj thot se m shum se dhjet vjet mban lidhjen
ndrmjet qeveris dhe njerzve q punojn n Gjermani dhe n
Austri dhe se ka ende njerz n list t cilt duhet ti likuidoj. Ai
gjersisht rrfen pr t gjitha sekretet q jan me interes vital pr
shtetin. Ndrsa problemet e shtetit sht i thirrur ti zgjidh ai dhe
askush tjetr .
Sipas rezultateve t ekspertizs psikiatrike, personaliteti i tij
nuk ka rn posht, sepse ai pr laikun, duket shum i sistemuar,
dhe kshtu paranoja e tij, pr fat t keq sht zbuluar pasi e kreu
Faqe | 139
aktin penal (rimin). Por, pr rrethin e tij t afrt ai gjithnj
konsiderohej si i marr.
9.
MEDIUMET SI MNYR PR T KUPTUAR

PR VEPRN PENALE
Nj nga mnyrat pr t kuptuar se sht br vepr penale,

e cila pr fat t keq sht ln anash n praktikn kriminalistike
maqedonase jan gazetat dhe mediumet tjera masive.
N fakt, nprmjet shfletimit t prditshm, nga ana e
npunsve operativ (dhe t personave t tjer zyrtar) t gazetave,
t revistave etj., mund t merret vesh pr ndonj form t
manifestuar t sjelljes kriminale. Pr shembull, ankandet pr
shitje t automobilave, mallit teknik, akustik e t tjera mund t na
orientoj n ekzistimin e ktyre veprave penale: marrje t
automjetit, vjedhje,, tregti e paligjshme etj. Gjithashtu, n gazeta
hasen shpallje me t cilat ofrohen shrbime t ndryshme (pushime
verore n botn e jashtme, udhtime turistike, punsime t
ndryshme) q n fakt bhet fjal pr vepr penale mashtrim ose
ndrmjetsim n prostitucion.
Ja nj shembull t till nga praktika operative e nj
npunsi zyrtar: personi Xh. A., drejtor dhe pronar i AT
Interimes nga Shkupi gjat vitit 2003 n mnyr t vetdijshme
dhe me qllim t prcaktuar m par, shum her n gazetn e
prditshme Dnevnik bnte shpallje pr udhtime turistike dhe
verime. Me qllim q t trheq vmendjen t qytetarve
aranzhimet e tij ishin m t lira nga njzet deri tridhjet pr qind
nga agjencit e tjera turistike, veanrisht n Shkup.
Me qllim q ai t jet m i bindshm, m 24.6.2003 me
personin P.B. lidhi nj kontrat pr nj lokal afarist me qira n
Shkup.
Faqe | 140
Pasi i siguroi kushtet pr t realizuar qllimet e tij
mashtruese, gjat korrikut dhe gushtit t vitit 2003 i futi n huti
nja njzet qytetar nga tr shteti yn. Faktikisht ai u premtonte
duke i mashtruar se do t ken t siguruar aranzhime t
agjencis- verime n Turqi, n Greqi dhe n Bullgari nprmjet
agjencis s tij.
Nga kontrollet operative t kryera, nga inspektimi i br n
kartelat e fletpagesave, vauerve, biletave t autobusit dhe t
dokumenteve t tjera ; dhe nga biseda q zhvilluar me personat e
dmtuar u verifikua se personi XH.A. nuk ka pasur aspak pr
qllim ti plotsoj premtimet e veta, po nprmjet mashtrimit ka
realizuar dobi materiale. Kundr XH.A sht br kallzim penal.
Personat zyrtar t autorizuar (ose nj pjes e tyre) duhet t
bjn krkime edhe n Internet me qllim q t gjejn informata
pr do lloj t krimit, bile edhe pr krimin e organizuar dhe
terrorizmin. N kt drejtim, veanrisht Seksioni i krimit t
organizuar pran MPB t RM dhe pran prokuroris publike,
mund t bashkpunojn me shum Internet48- prouajder, t cilt
kur do t hasin fajle t ktill, duhet ti regjistrojn nga Interneti
dhe sipas marrveshjes s mparshme sia drgojn Seksionit.
48
Shitja e drogs qe organizuar dhe nprmjet internetit, ka pasur lidhje me persona nga
Maqeodnia, ku prfundonin edhe parat. Heroina transportohej nga Maqedonia n Austri me
autobus, i cili qarkullonte n menyre t rregullt n kt relacion. Transportin e bnin djem
t rij t cilt me pasaporta falce me anije udhtonin deri n Itali, ndrsa prej atje shkonin n
Austri, destinacion i fundit i zinxhirit t drogs. Gazeta Vreme e 16.01.2009.
Faqe | 141
10.
KURTHET KRIMINALISTIKE SI MJET PR

ZBULIMIN E VEPRS PENALE DHE T
KRYERSIT
Nj nga mnyrat pr zbulimin e kryersve t akteve penale

sht edhe me ndihmn e kurtheve. Ato jan mjet efikase dhe t
qensishme kriminalistike operative pr t zbuluar kryersin e
panjohur. Kuptohet, nse jan vn me kujdes dhe n mnyr
pedante n kohn e duhur dhe n mnyrn q nuk e pret kryersi.
N praktik ngrihen shum lloje kurthesh, por ato mund t
grupohen n sa vijon: kurthet teknike (kurthe fotografimi etj);
kurthe fizike (prita, ndjekje, vzhgime speciale); kurthe kimike (
duke br me pluhur ose duke lyer sendet me mjete kimike) dhe
me kurthe daktiloskopike ( kurthe n form t gjurmve t vijave
t prekjes)..
Kurthet e veanta mund t adaptohen me sukses n sende t
rndomta t cilat jan pr prdorim t prditshme (kamuflimi i
fotoaparateve, mikrofonave etj). Pr ngritjen e kurtheve, me
sukses mund t shfrytzohet sistemi me kamera televizive.
Pr shembull: rrmbimi (kidnapimi) i Hajnekenit sht rast
i shklqyer pr ta analizuar. Hajnekeni ishte pronar i kompanis
s birrs q e mban emrin e tij. Ai kishte nj pasuri kolosale,
jetonte n mnyr shum luksoze dhe ishte shum i njohur n
atdheun e tij, Konsiderohej si njeri me ndikim ekstrem n
politikn e Evrops perndimore pr shkak t marrdhnieve t tij
t afrta me familjen mbretrore t Holands. Sipas ksaj, ai n
mnyr t jashtzakonshme prputhej me profilin e viktimave t
terrorizmit.
Hajnekeni e dinte se ekzistonte rrezik edhe para se t
rrmbehej (kidnapohej).. Ai e dinte kt sepse nj gj e ktill i
ndodhi edhe mikut t tij, industrialistit holandez, zotri Karansa.
Faqe | 142
Karansa u rrmbye n tetor t vitit 1977 kur dilte nga nj hotel n
Amsterdam. Ai pas pes ditsh u lirua sepse zhvilloi bisedime pr
lirimin e vet. Rrmbyesit nuk u arrestuan asnjher. Aq m shum
parat e ofruara nuk u kthyen asnjher. Gjat hetimit pr
rrmbyesit e Karansit policia gjeti listn e viktimave t mundshme
t ardhshme n t ciln ishte edhe emri i Hajnekenit. Kur
Hajneken e zbuloi se sht n kt list, ai mori nj varg masash
kujdesit t lart pr mbrojtjen personale, me blerjen e pajisjes s
ndryshme teknike etj.
Por, edhe prkundr ksaj, Hajneken u rrmbye n
mbrmjen e 9 nntorit t vitit 1983, duke dal nga zyra e tij,
gjersa ishte duke shkuar n automobilin e vet, ku e priste shoferi i
tij personal. N momentin e rrmbimit Hajneken mbante nj
transmetues t vogl elektronik, t fshehur n rripin e tij, Nj ri
nga rrmbyesit pa dashje ia mori rripin Hajnekenit si suvenir ,
kshtu q policia kishte mundsi ti hyj n gjurm dhe ta ndjek
at.
M 1 dhjetor t vitit 1983, policia duke ndjekur gjurmt
arriti n nj firm sharrash. Dryni ishte thyer me forc me rast
policia hasi n nj mur t rrejshm. Kur muri u rrzua policia e
gjeti Hajnekenin dhe vozitsin e tij ende t gjall n disa qeli t
ndara betoni.
Mbikqyrja me video pr shembull, mund t shfrytzohet
pr t dokumentuar ngjarjen e vrtet nga jeta q paraqet vepr
penale. Pr kt qllim shfrytzohen kamera t fshehta, me qllim
t sigurimit t bankave nga vjedhjet, t supermarketve, t
shtpive t mdha t mallrave, vnies s zjarreve etj.
Pr shembull: N praktikn kriminalistike (dhe gjyqsore)
maqedonase sht pr t shnuar rastin me piromanin Zendeloviq,
i cili n vitin 2005 ia vuri zjarrin ndrtess s banimit t vendosur
n komunn e Kisela Vods, n Shkup.
Faqe | 143
Si pasoj t ksaj humbn jetn katr veta, ndrsa shum
banuesve iu shkaktua dm i madh material. U identifikua
nprmjet video kamers ( n radh t par pr nevoja zyrtare t
kompanis0 n oborrin e Kazanit t nxehjes t SHA
Toplifikacija t Shkupit. Piromani i prmendur, nga gjyqi
kompetent i shkalls s par n Shkup u dnua me 14 vjet burg
efektiv.
Pr t njjtin qllim shfrytzohen edhe pajisje t drits t
cilat shfrytzojn rreze infra t kuqe. Kto pajisje jan shum t
prshtatshme pr sigurimin e urave, magazinave, lokaleve pr
ruajtjen e dokumenteve t besueshme (sekrete) bankave,
objekteve ushtarake dhe policore etj.
Pajisjet e alarmit jan mjete teknike t cilat, n rast t
qasjes s personave n vendet ku jan instaluar mjetet, reagojn
me z ose n mnyr vizuale (ose n t dyja mnyrat)
paralajmrojn pr pranin e personave.
11.
AKTI I FRESKT
Mnyra e ktill e marrjes vesh se ekziston vepr penale,

n esenc sht e rrall por megjithat sht e pranishme n
praktik. N fakt bhet fjal pr situat in flagranti, prkatsisht
kapja e kryersit n momentin e kryerjes ose menjher pas
kryerjes s aktit. Njeriu i kapur gjat kryerjes s veprs penale q
ndiqet sipas detyrs zyrtare, mund ta arrestoj jo vetm personi i
autorizuar zyrtar i policis ligjore por edhe do qytetar. Me kapje
gjat kryerjes s veprs penale nuk nnkuptohet vetm momenti
gjat kryerjes (pr shembull, thyerjet gjat vjedhjeve t shtpive
etj) por edhe pikasjen gjat kryerjes s aktiviteteve t tjera q jan
t afrta me aktin penal ( pr shembull, pikasje t sendeve q
rrjedhin nga kryerja e aktit penal etj). Nse nj qytetar e ka
Faqe | 144
arrestuar nj person q e ka gjetur duke kryer vepr penale
ather menjher duhet tia dorzoj policis ose prokurorit
publik. Nse nuk ka mundsi ta bj nj gj t till, n raste t
ktilla duhet ti njoftoj kto organe. Nse qytetari e arreston t
dyshuarin dhe ia dorzon policis, ather personi zyrtar i ktij
organi duhet t verifikoj identitetin e qytetarit dhe t personit t
arrestuar, dhe pastaj t marr njoftimet e nevojshme nga qytetari
dhe tia dorzoj t arrestuarin prokurorit publik pr veprimet e
mtejshme.
Prve se sht i rastsishm, ai n zbulimin e
kriminalitetit mund t jet edhe ,mnyr sistematike e njohjes,
kshtu q kryersi gjat aktit penal mund t kapet edhe gjat
marrjes s masave operative-taktike( kurtheve, pritave, vzhgimi i
fsheht etj).
Shembuj nga praktika: m 30.10 2005 rreth ors 4 t
mngjesit n fshatin Debresh t Gostivarit N.I u prpoq t vjedh
automobilin Opel kadet, pron e D.S nga i njjti fshat. Por
hajni u zbulua nga pronari i cili nisi t brtas ndaj tij. N.I u
friksua se do ta kapin duke br aktin e hajnis u prpoq t ik.
D.S hyri brenda, e mori iften (pushkn e gjuetis) dhe me t
gjuajti nj patron n drejtim t hajnit q po ikte. Me patronin e
gjuajtur N.I u godit dhe ra pr tok. Ather pronari e thirri
policin dhe ndihmn e shpejt, me rast i plagosuri u drgua n
spital.
Nga kontrollet operative, t bra nga ana e policis u
vrtetua se N.I sht kryers i njohur i hajnive t renda, vjedhje
dhe marrje t automjeteve.
M 27.10. 2005 rreth ors dy pas mesnate N.V sulmoi
pompn e benzins (pron e Makpetrolit) q ndodhet n
Bulevardin Ilinden n Shkup. I maskuar, ai ia drejtoj revolen t
punsuarit M.T, dhe iu krcnua se do ta vras, pas s cils me
Faqe | 145
shpejtsi ia mor torbn me parat dhe u prpoq t ik. Kt e
vrejtn pjestart e ekipit mobil t policis Alfa q ishin
shum afr. Menjher u vun n aksion.. Zbulimi ishte flagrant,
kur t maskuarit ia hoqn maskn, pan se kan arrestuar njkoleg t tyre. Pastaj, pastaj e drguan n stacionin e policis n
Karposh.
Gjat marrjes n pyetje (n bised informative), polici e
pranoi se gjat dits ishte polic ndrsa natn hajn.
Pyetje pr studentt:
1. Shpjego karakteristikat e prgjithshme, m shesh mnyrat
e t kuptuarit pr prgatitje ose t ekzistimit t veprs
penale.
2. sht veprimtaria kriminalistike-informative?
3. Shpjego dukurin e policit t uniformuar si mnyr e t
kuptuarit t ekzistimit t veprs penale.
4. paraqet kallzimi i inspektimeve, i shrbimeve t
revizorve dhe t subjekteve ekonomike?
5. Shpjego kallzimin e t dmtuarit ose t dshmitarve t
tjer.
6. paraqet kallzimi anonim dhe kallzimi me pseudonim?
7. Shpjego thashethemet publike.
8. Shpjego vet paraqitjen.
9. Shpjego mediumet si mnyr pr t kuptuar se sht br
vepr penale.
10.Shpjego kurthet kriminalistike, si mjet pr zbulimin e
veprave penale dhe t kryersve t tyre.
11.sht akti i freskt prkatsisht situata in flagranti
(n flagranc)?
Faqe | 146
KREU V
PLANIFIKIMI I VEPRIMTARIVE KRIMINALISTIKE
Faqe | 147
1. NOCIONI, PARIMET
PLANIFIKIMIT
DHE
QLLIMET
Planifikimi paraqet sistemin e metodave standardizuese

dhe procedurave pr zbulimin dhe zbardhjen e ngjarjeve
kriminale, analizat e kryera t gjendjes faktike etj.
Planifikimi taktik merret me zbardhjen e ngjarjeve
konkrete t kryerjes s veprave penale. Gjat planifikimit mund t
bhet fjal pr planifikim n procedurn para hetimore, n hetim
dhe n seancn kryesore. Gjithashtu, planifikimi mund t ndahet
sipas specifikave t zbulimit dhe t paraqitjes s provave t
veprave penale t caktuara. Pr shembull, planifikimi n rast
prdhunimi, planifikimi n rast t vjedhjeve, planifikimi n rast
mashtrimesh etj.
Planifikimi kriminalistik ka dy nivele: planifikimi i
veprimtaris kriminalistike n trsi dhe planifikimi i aktiviteteve
kriminalistike t caktuara (operative dhe dshmuese).
Pr zbardhjen e veprave penale konkrete jan t
domosdoshme diturit dhe prvojat kriminalistike, kombinimi
kriminalistik, posedimi i intuits, si dhe i aftsis pr mendime
logjike.
Parimet themelore n t cilat bazohet do planifikim jan:
parimi i aspektit konkret t planifikimit, parimi i individualitetit
dhe parimi i dinamiks s planifikimit.
Aspekti i konkretes gjat planifikimit nnkuptojn: a)
prcaktimi konkret i qllimeve, detyrave t planifikimit, synimi i
tyre etj. Kjo arrihet me studim t hollsishm t gjendjes faktike:
b) prcaktimi konkret i rrugve, mnyrave t zgjidhjes s detyrave
nnkupton hartimin e projektit pr shtjet kontestuese t cilat
duhet t zgjidhen, versionet t cilat duhet t planifikohen etj. Pr
Faqe | 148
shembull, cilat dokumente financiare dhe afariste duhet t
studiohen;
c) prcaktimi konkret i afateve t ndrmarrjes s aktiviteteve
operative dhe dshmuese; d) aspekti konkret gjat prcaktimit t
obligimeve ndrmjet udhheqsit dhe bashkpuntorve t tij; g)
prcaktimi i personave profesional t cilt duhet t angazhohen;
e) t bhet regjistrimi i pajisjeve dhe mjeteve teknike t cilat
duhet t zbatohen.
Individualiteti i planifikimit lidhet me karakteristikat e nj
ngjarje konkrete kriminale. Planifikimi nnkupton hartimin e
planit n veprimtarin operative dhe gjyqsore. Ai nuk mund t
jet nj skem e ngurt dhe e pandryshueshme e cila vlen pr t
gjitha rastet. Individualiteti i do ngjarje kriminale gjithnj krkon
nj qasje kreative ndaj prpilimit t planit, nj analiz t mir si t
ligjshmrive shoqrore, ashtu edhe t specifikave t ngjarjes s
hetuar. Me fjal t tjera, bashk me qasjen algoritmike sht e
nevojshme edhe ajo krijuese.
Dinamika paraqet qasjen ndaj hetimit dhe ndaj planifikimit
t tij si proces i veant. Aspekti dinamik i planifikimit jep
mundsin, gjat gjetjes s fakteve t reja plani t korrigjohet, t
plotsohet ose t ndryshohet. N fakt prandaj thuhet se plani nuk
sht dogm. Prkundrazi, gjat veprimtaris operative
hetimore pa ndrprer jepen informacione t reja, sqarohen
rrethanat e reja etj.
Planifikimi siguron objektivitetin, aspektin ekonomik n
koh, t forcave, t mjeteve, mundson qasje themelore gjat
puns me provat. Gjithashtu planifikimi sht negacion i ans
stihi, spontane, i qasjes kaotike gjat pengimit, zbulimit dhe
dshmimit t veprs penale. Qasje planifikuese nnkupton
analizn precize t situatave ekzistuese, parashikimin e zhvillimit
t ardhshm t ngjarjes, si dhe aktivitetet personale (prognoza).
Faqe | 149
2. ANALIZA E GJENDJES FAKTIKE DHE

PYETJET E ARTA KRIMINALISTIKE
Analiza e gjendjes faktike paraqet fazn fillestare t
procesit ideor kriminalistik. Kjo nis me mbledhjen e
informacioneve t para pr veprn penale dhe t zbatimit t
aktiviteteve gjat aksionit t par (observimi, biseda informative
me dshmitart okular etj.).
Nprmjet analizs t veprs penale bhen prpjekje t
rikonstruktim pr fazat e veanta t paraqitjes s saj. N baz t
analizs jepet mundsia pr tu formuar nj ose m shum pasqyra
pr veprn penale (versione) me qllim t rikonstruktimit t
paraqitjes s saj, t sjelljes dhe t karakteristikave t
personaliteteve t kryersit dhe t viktims.
Qllimi i analizs sht shqyrtimi i gjithanshm i fakteve
t lidhur drejtprdrejt ose trthorazi me veprn penale.
2.1.
Pyetjet e arta t kriminalistiks
Pyetjet (arta) themelore t kriminalistiks jan n lidhje

me ann objektive dhe me elementet subjektive t veprs penale
n fazn e zbardhjes, t sqarimit dhe t gjykimit. N ann
objektive bien pyetjet: ka ndodhi (vepra penale, kundrvajtje,
ngjarja e zakonshme etj.), ku ndodhi (vendi i ngjarjes dhe do
vend tjetr ku mund t gjenden gjurmt dhe objektet q lidhen me
veprn penale), si ndodhi (mnyra e prgatitjes, e kryerjes dhe e
mbulimit (fshehjes) se veprs penale), dhe me ka sht kryer
(mjetet e ekzekutimit).
Faqe | 150
Pyetjet q kan t bjn me ann subjektive t sqarimit t
veprs penale jan: me cilin sht kryer (shprehin
bashkveprimtart), prse sht kryer (ka t bj me motivin),
ndaj kujt sht kryer (cila sht viktima) dhe kush sht kryersi.
N fakt, numri m i madh i ktyre pyetjeve ka t bj me
zbulimin e kryersit.
1. KA (KA NDODHUR)?
Kjo pyetje paraqet pyetjen e par dhe themelore e cila bhet
menjher q n fillim dhe krkon sqarim.
Duke iu prgjigjur ksaj pyetje vrtetohet se a ekziston
vepr penale n rastin konkret, kundrvajtje, shkelje disiplinore,
fatkeqsi rasti ose dika tjetr. Pr shembull, vdekja mund t jet
e dhunshme dhe t paraqes vepr penale, mund t jet e
natyrshme, mund t jet vetvrasje, ose e rastsishme ku nuk ka
elemente t veprs penale. N praktik, ndonjher nuk sht
leht t caktohet se a ekziston vepr penale n rastin konkret. Nga
prgjigja rreth ksaj pyetje varet se a do t ngrihet procedur para
hetimore ose penale. Nse dshmohen bazat e dyshimit pr
kryerje t veprs penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare,
personat e autorizuar zyrtare t policis gjyqsore jan t detyruar
t marrin masa konkrete prkatse me qllim q gjetjes s
kryersit t veprs penale dhe t pengohet ikja e tij, t zbulohen
dhe t sigurohen gjurmt e veprs penale dhe sendet t cilat mund
t shrbejn si prova, prkatsisht t grumbullojn t gjitha
njohurit q jan me interes pr zhvillim t suksesshm t
procedurs penale.
Nse bhet fjal pr vepr penale e cila ndiqet sipas akuzs
private, ather i dmtuari duhet t njoftohet rreth ksaj.
Faqe | 151
Rezultatet e hetimeve empirike tregojn se shpeshher nuk
bhet diagnoza diferenciale kriminalistike n fazn e par, por
menjher i hyhet nj versioni tendencioz t veprs penale, q e
dmton ndonjher cilsin, efikasitetin dhe aspektin operativ t
prpunimit kriminalistik (ndiqet kryersi i veprs penale q n
fakt nuk ekziston). N praktik njihen shembuj ku prcaktohen q
prpara veprat penale (vrasje, prdhunim, vjedhje) dhe menjher
ngrihen versionet pr kryersit.
2. KU (NDODHI)?
N vendin e ngjarjes kriminale mund t gjenden sende dhe
gjurm t kryerjes prkatsisht t gjenden dhe t kapen njerz q
kan lidhje me ngjarjen (i dmtuar, dshmitar okular, kryersit,
viktima). Vendi i ngjarjes paraqet kuadrin hapsinor ku
ndrmerren nj varg masash dhe aktivitetesh kriminalistiketaktike, kriminalistike-teknike. Kshtu pr shembull, sigurohet
personi dhe vendi, mblidhen njohurit e nevojshme, bhet
observim, bhet rikonstruktimi i ngjarjes, bhet ekspertiz, bhet
kufizimi i liris s lvizjes, bhet bastisje, bhet legjitimim, bhet
vzhgim, ngrihen prita etj. Gjithashtu n kuadr t prpunimit
teknik t vet vendit merren shum aktiviteteve n baz t t cilave
arrihet te indikacionet ose te provat q jan me rndsi pr
ngritjen dhe prkryerjen e procedurs penale. Tek disa vepra
penale t veanta, vendi i kryerjes paraqet pjesn prbrse t
MOS (mnyr specifike e kryerjes)49. Tek vepra penale t veanta
vendi i kryerjes paraqet karakteristikn themelore t veprs. Pr
49
Kompetent vendor, sipas rregullit, sht gjyqi n rajonin e t cilit sht kryer ose tentuar t
behet vepr penale. Vepra penale sht realizuar ose sht tentuar t bhet si dhe n vendin
ku kryersi i ka ndrmarr aktivitetet prgatitore pr kryerjen e veprs penale, si dhe vendi
ku ka ndodhur pasoja e ndaluar. Nj shembull i mire pr kt nocion do t ishte vepra penale
terrorizm, ose vdekja e porositur.
Faqe | 152
shembull, te shkelja e pacenueshmris s baness ose t
lokaleve t mbyllura. Vendi ku sht kryer vepra mund t
vzhgohet edhe nga aspekti i rrethanave sasiore. Pr shembull
gjat shkaktimit t rrezikut t prgjithshm vendi ku jan
mbledhur nj numr m i madh njerzish; gjat fyerjeve dhe
shpifjeve n vend publik etj. Prmbajtja e prgjigjeve t ktyre
pyetjeve lidhet edhe me kompetencn vendore t gjyqit dhe t
prokurorit publik.
3. KUR (KA NDODHUR)?
Prcaktimi i kohs s sakt ose t prafrt sht shum me
rndsi, n radh t par, pr shkak se lidhet me at koh t
ndrmarrjes s aktiviteteve t veprs penale. Ose thn m
ndryshe, mund t prcaktohen ekzistimi i indikacioneve t veprs
penale dhe pr kryersit. M sakt mund t prcaktohet motivi i
kryerjes, plotsimi i vullnetit pr ta kryer, veprimi psikik i
kryerjes s veprs penale, ekzistimi i sendeve prkatse, njohja e
rrethanave t caktuara etj.
Gjithashtu, koha e kryerjes tek disa vepra penale t veanta
sht element i MOS. Edhe kontrolli i alibis mund t zhvillohet
me sukses nse m par nuk sht prcaktuar koha e kryerjes s
veprs penale pr ka personi i caktuar sht i dyshimt ose sht
akuzuar.
Koha sht kriteri i rndsishm edhe gjat situatave kur te
kryersit prcaktohet mosha, qndrimi i tij, ose momenti se kur ka
filluar vjetrsimi i ndjekjes penale. Koha mund t jet edhe nj
nga tiparet esenciale t veprs penale (pr shembull, gjat
mosparaqitjes s kryerjes s veprs penale koha kur ende mund
t pengohej vepra penale). Koha e kryerjes mund t jet edhe
rrethan cilsore tek disa vepra penale t caktuara (pr shembull,
Faqe | 153
dhnia e sekretit shtetror koha e gjendjes ushtarake; tek
vjedhjet e rnda gjat zjarreve, prmbytjeve ose fatkeqsive t
tjera etj.). Nga ana tjetr disa vepra penale mund t ken forma t
privilegjuara kur sht plotsuar edhe kushti se jan kryer n nj
koh t caktuar (pr shembull, vrasja e nj fmije gjat lindjes
pas lindjes ose pasi t ket kaluar pak koh; vrasje asti
menjher pas sulmit ose pas fyerjeve t shkaktuara, pa fajin e tij,
n gjendje t ngacmimeve t forta).
4. SI (NDODHI)?
Nprmjet ksaj pyetje dshirohet t prcaktohet mnyra e
kryerjes s veprs penale dhe e manifestimit t formave t saj.
Forma e manifestuar e mnyrs s kryerjes s veprs penale
rrjedh nga lloji dhe nga natyra e veprs penale dhe at si element i
veant i trsis sistematike-strukturale t veprs penale.
Mnyra e kryerjes s veprs penale duhet t zbardh
rrjedhn e veprs penale duke prfshir t gjith elementet e
angazhimit gjat kryerjes.
Nga aspekti kriminalistik, mnyra e kryerjes nnkupton
MOS, i cili mund t paraqes specifikn n kryerjen e veprs
penale. Kjo nga ana e saj nnkupton shkalln prkatse t
specializimit, profesionalizimit n kryerjen e veprs penale.
Planifikimi dhe kontrollimi i versioneve n kuadr t
sqarimit t ksaj pyetje prbhet n krijimin mbarshtimin e
konstruktit ideor t ngjarjes (mnyra, mjetet) si dhe kontrollimi i
tyre nprmjet veprimtaris s shqisave.
Metoda m efikase e prcaktimit t mnyrs s kryerjes s
veprs penale sht rikonstruktimi i ngjarjes dhe eksperimenti
kriminalistik.
Faqe | 154
Planifikimi dhe kontrollimi efikas i versioneve pr
prcaktimin e mnyrs s kryerjes s veprs penale mund t
kontribuoj pr sqarimin m t shpejt dhe efikas t veprs penale
dhe pr zbulimin e kryersit, duke shfrytzuar MOS modus
operand sistem. Kjo realizohet nprmjet prcaktimit preciz t
mnyrs s kryerjes s nj vepre penale konkrete dhe nprmjet
krahasimit dhe kontrollimit t saj sipas evidencs MOS. N fakt
MOS mundson, kur sht kryer vepra penale, ndrsa kryersi
ka mbetur i panjohur me observim t njsive t ktilla t bhet
seleksionimi i personave t cilat kan br vepra penale konkrete
identike, prkatsisht n mnyr t ngjashme, q shpie prsri me
nj qark m t vogl t kryersve t mundshm dhe bn t
mundshme mbarshtimin e versioneve dhe synimeve t puns s
mtejshme operative t prcaktimit t kryersit dhe t mbledhjes
s provave.
Prve rndsis kriminalistike, mnyra e kryerjes s
veprs penale ka edhe rndsi juridike penale. Kshtu pr
shembull, nprmjet saj prcaktohen elementet dhe format
kualifikuese vrasje n mnyr t vrazhd dhe t pamshirshme
etj.
5. ME KA (NDODHI)
Kjo pyetje ka t bj me prcaktimin e mjetit me t cilin
sht kryer vepra penale. Prgjigja ndaj ksaj pyetje n fakt shpie
n modus instrumentarium.
sht e ditur se veprat penale kryhet me mjete t ndryshme
t cilat mund t jen materiale ose t natyrs tjetr. Kto mund t
jen sende t ndryshme t cilat jan n prdorim t prditshm
gjat jets (thika, ekan, eksploziv) deri te mjetet t veglave t
ndryshme t qllimta q shfrytzohen pr kryerjen e veprave
Faqe | 155
penale (vegla shprthyese, topthyers50, vula falsifikuese etj.)
Sendi i prdorur paraqet indikacionin e rndsishm material
(shfrytzimi i nj mjeti t prcaktuar, si sht thika e kasapve,
kalibri i prcaktuar i municionit, vegla speciale etj.) japin bazn
pr dyshime t planifikuara dhe t kontrollimit t versionit
kriminalistik pr t prcaktuar mjetin me t cilin sht kryer vepra
penale.
Gjithashtu, mjeti pr kryerjen e veprs penale mund t jet
si shenj q tregon kryersin e veprs penale, pjesmarrsit n t,
fshehsit e saj ose persona t tjer t cilt kan njfar lidhje me
veprn penale.
Tek veprat penale ku mund t gjendet mjeti aty pr aty
gjat kryerjes, por ku mund t gjenden dhe t fiksohen gjurm t
caktuara t mjeteve, mund t mbarshtohen versione t ndryshme
pr identifikimin dhe gjetjen e mjetit t kryerjes s veprs penale.
Pr shembull, personit i jan shkaktuar plag vdekjeprurse me
ndonj me ndonj send t fort. Ky indikacion jep mundsin t
shtrohen shum versione pr at send si mjet pr kryerjen e
veprs penale.
Nse me siguri prcaktohet mjeti i kryerjes, ather
mbarshtohen versionet nga aspekti i lidhjeve ndrmjet mjetit t
gjetur dhe personit t caktuar ose m shum personave, me qllim
identifikimi t kryersit t veprs penale. Prandaj, me sqarimin e
ksaj pyetje, jepet nj kontribut pr sqarimin e shtjes kye
kriminalistike, se kush sht kryersi.
6. ME CILIN (NDODHI)?
50
Paraqet nj vegl m masive q prdoret pr thyerje dyersh. sht shum efikas( pr

dhjetra sekonda e thyen dern e hekurt) dhe shum i thjesht pr prdorim. Bhet fjal pr
nj cilindr eliku me profil q i prshtatet patents cilindrike t bravs.
Faqe | 156
Kjo pyetje bhet me qllim t prcaktimit, n radh t par
se a sht kryer vepra penale nga nj njeri apo m shum veta. Pr
kt qllim, q n nism t do prpunimi kriminalistik duhet t
shtrohen dy versione: a) veprn penale e ka kryer nj person; b)
veprn penale e kan br shum veta.
Nse informacionet fillestare v n dukje faktin se veprn
penale e ka br nj person, nuk ka nevoj q t shtrohen versione
pr pjesmarrje. Nga ana tjetr, nse konfirmohen baza t
dyshimeve se veprn penale e kan kryer m shum veta, ather
mund t shtrohet pyetje n llojin e pjesmarrjes, domethn, pr
rolin e do individi n pjesmarrje (nxitje, ndihm, kryerje dhe
fshehje).
Rndsia kriminalistike e sqarimit t ksaj pyetje prbhet
n faktin se pas vrtetimit se ka pjesmarrs n kryerjen e veprs
penale, mund t zhvillohen hetimet t orientuara n shum veta,
n veti t ndryshme (nxitje51, ndihm52, bashkkryerje53, fshehje).
N prpunimin kriminalistik mund t shtrohen versione pr
persona t cilt paraqiten si t dyshimt n veti t ndryshme, pr
t ardhur m n fund tek ata q ekzistojn dyshime themelore pr
pjesmarrje t tyre.
7 PSE (NDODHI)?
Kjo pyetje bhet me qllim q t fitohet prgjigjja pr
motivin e kryerjes s veprs penale. Motivi prcaktohet n baz t
karakteristikave esenciale t veprs penale (lloji, objekti, vendi,
koha, mnyra, mjetet e kryerjes etj.).
51
Nxitja sht shkaktim i paramenduar ose inkurajim pr t marr vendim pr nj njeri q t

bj vepr penale,
52
Ndihma sht kontributi pr t realizuar nj vepr penale t huaj
53
Bashkkryerje sht veprimtari e prbashkt e vetdijshme dhe me vullnetin e shum
personave.
Faqe | 157
Motivi pr kryerjen e veprs penale kriminalistiks i
shrben si udhrrfyes pr gjetjen e personave q mund t merren
parasysh si t dyshimt potencial, pr t cilt do t mblidhen
informacione t caktuara dhe fakte indikative me krahasimin,
kombinimin dhe analizn e t cilave do t bhet eliminimi i
personave tek t cilt ekzistojn baza m t dobta t dyshimit.
Duke u nisur nga logjika e supozimit se do veprim i
njeriut normal sht i motivuar, gjithsesi sht i qart supozimi se
do vepr penale sht br me nj motiv t caktuar. Por, duhet
pasur parasysh faktin se ekzistojn edhe motive patologjike,
nprmjet t cilave vshtir sqarohet lidhja shkak-pasoj e veprs
penale (aviatori n Zagreb ka vrar nj grua t panjohur n mes t
rrugs, kur e kapn impulse t forta pr ta br at). Ndrkaq,
motivet mund t jen t ndryshme, si pr shembull: urrejtja,
hakmarrja, xhelozia, shfrytzimi, motive politike etj.
Delikte m t rnda jan ato q jan br pa motive, t
ashtuquajtura motive patologjike. Gjithashtu, t vshtira jan edhe
situatat kur n fillim t prpunimit kriminalistik nuk disponohen
kurrfar indikacionesh pr motive e veprs penale. Gjithsesi nuk
sht mir t disponohen edhe t dhna pr motivet e shumta t
veprs penale, sepse mund t komplikoj prpunimin
kriminalistik n praktik. N rastin e vrasjes s mitur n Banja
Lluk, n kontekstin e zhvillimeve politike si motive dominuese
pr vrasje, pr ka v n dukje edhe familja, ka qen motivi i
natyrs politike. Megjithat, m von u konfirmua se ky motiv
nuk ka lidhje me veprn penale por vrasjen e ka br djaloshi i
vajzs, ndrsa motivi ka qen i natyrs s xhelozis.
Faqe | 158
8. KUSH (SHT KRYERSI)?
Prgjigja rreth ksaj pyetje ka t bj me kryersin e
veprs penale dhe ai paraqet synimin qendror n prpunimin e
trsishm kriminalistik. Kjo sht mjaft me rndsi n rast se
bhet fjal pr vepr penale me kryers t panjohur.
Duke marr parasysh faktin se jan br nj prqindje e
madhe e veprave penale nga ana e kryersve t panjohur, ekziston
interesi i veant, q ai t gjendet, kuptohet se kjo ka t bj edhe
me kryersit e njohur.
N teorin kriminalistike ekzistojn pikpamje t
ndryshme n aspektin e radhitjes s t gjitha t ashtuquajturave
pyetje t arta. Kshtu profesori Vodineliq kt pyetje e ka vn
menjher pas pyetje ka ndodhi. Ne e prkrahim kt ide t
autorit Matijeviq sipas t cilit sht diskutabile se prgjigjja
cilsore rreth ksaj pyetje mund t fitohet para se t merret
prgjigje pr pyetjet tjera (ku, kur, pse, si). N llogari t ksaj teze
shkojn rezultatet e hulumtimeve empirike t cilat na ojn n
konkluzionin se (veanrisht tek veprat m t rnda penale)
prgjigjja pr pyetjen e ktill fitohet n fund t aktiviteteve
kriminale operative.
Gjithashtu, me rndsi sht t theksohet edhe fakti se
prgjigjja ndaj t gjitha pyetjeve t arta prbjn nj trsi t
veprs penale dhe t kryersit. Nga ana tjetr, mungesa e
prgjigjes pr do pyetje tjetr paraqet boshllk strukturor q
shprehet n cilsin e sqarimit t veprs penale dhe t zbulimit t
kryersit.
Faqe | 159
9. CILI (OSE ka sht dmtuar )?
Kjo pyetje ka rndsi t jashtzakonshme kriminalistiketeorike, por edhe operative-praktike. N fakt, duke u nisur nga
fakti se nj numr i madh i t dmtuarve dhe i viktimave jan t
interesuar pr t ndjekur penalisht, ather ata jan burimi m i
mueshm i informacioneve fillestare, dhe prandaj ksaj pyetje
duhet kushtuar vmendje e veant.
M shpesh, viktimat ose t dmtuar jan t njohur q n
fillim, megjithat, ka raste kur n mnyr plotsuese do t dihet
pr ta ose asnjher nuk do t vrtetohet i dmtuari apo viktima
(rasti i vrasjes n Doboj ku nuk sht gjetur viktima e veprs
penale).
Nga aspekti sht me rndsi q t nisin nga viktima ose
nga i dmtuari n mbledhjen e informacioneve pr shkaqet,
prkatsisht pr motivet e veprs s kryer penale. Megjithat, nga
aspekti i planifikimit dhe i kontrollimit t versioneve duhet t
marr parasysh faktin pr kontributin e viktims pr kryerjen e
veprs penale ose pr paraqitjen e veprs penale dhe t kryersit.
Praktika tregon se procesi i zbulimit t veprs penale dhe
i kryersit, shpeshher niset nga viktima nprmjet studimit t
strukturs s saj si personalitet, ku vrtetohen rrethanat esencial t
kryerjes s veprs penale, veanrisht t ashtuquajturat
marrdhnie interaktive ndrmjet viktims dhe kryersit t veprs
penale.
Gjithashtu, mund t risin madhsin e veprs penale pr
shkak t rrethanave t ndryshme (hakmarrje, urrejtje, fshehjes s
veseve individuale, t prfitimeve etj.), q gjithsesi mund t
ndikoj dukshm n rrjedhn dhe n cilsin e prpunimit
kriminalistik. Kuptohet, gjat sqarimit t ngjarjeve konkrete nuk
duhet ln anash as kontributin e mundshm t personit i cili
Faqe | 160
nprmjet sjelljes s vet n mas t vogl apo t madhe ka
provokuar veprimin e kryerjes s veprs penale.
3. PRMBAJTJA E PLANIFIKIMIT
3.1.
Definicioni i nocionit version
Nocioni version shpeshher prdoret n fusha t ndryshme

t jets shoqrore. Ky nocion posarisht prdoret n shkenc, n
teknik, n legjislacion, n sferat juridike etj.
Nga aspekti etimologjik, nocioni version ka prejardhje prej
fjals s latinishtes s re versio q n prkthim t lir do t thot
rrotullim, kthim, e t tjera.
Sipas shpjegimit themelor, versioni paraqet nj nga
shpjegimet e mundshme t faktit, dukuris, ngjarjes.
Si sinonime t mundshme t nocionit version shfrytzohen
edhe shprehjet: variant, kombinacion, variacion, mundsi,
modalitet, model, hipotez etj.
Sipas ksaj q u prmend mund t konstatohet se nocioni
version ka prdorim shum t gjer n jetn shoqrore dhe n
fushat e tjera. Lidhja e nocionit t versionit n fushn e
kriminalistiks vetm nj pjes e rndsis s gjithanshme dhe
komplekse t ktij nocioni.
Faqe | 161
3.2.
Nocioni i versionit kriminalistik
Versionet kriminalistike jan konkluzione t organeve

kompetente t procedurs para hetimore ose penale, pr t gjitha
elementet relevante kriminalistike t nj ngjarje t caktuar penale,
q mbshteten n informacionet gjat formulimit t tyre t
kapshme pr kriminalistikn. N kuadr t versioneve
kriminalistike disa fakte prcaktohen si t domosdoshme, ndrsa
ekzistenca e t tjerve ka domethnie supozuese n nivel t
besueshmris, kshtu q n baz t ktyre konkluzioneve
prcaktohen edhe mnyrat e kontrollimit t t gjitha aktiviteteve,
me rast prcaktohen aktivitetet e mtejshme operative dhe
procedurale , pr sqarimin e plot t veprs penale dhe pr
zbulimin e t vrtets.
Definicioni i versionit kriminalistik bazohet n kto
elemente:
Versionet kriminalistike jan konkluzionet;
Kto konkluzione i nxjerrin organet kompetente n
procedurn para hetimore;
Konkluzionet kan t bjn me t gjitha elementet relevante
kriminalistike t nj ngjarje penale t caktuar;
Versionet kriminalistike bazohen n t gjitha informacionet
e njohura gjat momentit t mbarshtimit t tyre q jan t
rndsishme nga aspekti i kriminalistiks;
Versionet kriminalistike prbhen nga dy elemente
themelore (i pari: prbhet nga faktet ekzistenca e t cilve
sht konfirmuar n mnyr t padyshimt, i dyti: prbn
elemente hipotetike, domethn ka t bj me faktet
ekzistenca e t cilve ka baz vetm sipas supozimeve);
Versionet kriminalistike bhen pr shkak t sqarimit t
veprs penale (aktit) dhe zbulimit t s vrtets, q arrihet
Faqe | 162
nprmjet planifikimit e pastaj nprmjet realizimit t t
gjitha aktiviteteve operative-teknike dhe proceduese me t
cilat provohen t gjitha elementet hipotetike (supozimet).
Pr realizimin e versioneve kriminalistike, prve aftsive
intelektuale dhe organizative jan t nevojshme edhe vet kritika,
fleksibiliteti, intuita. Gjithashtu nevojiten edhe njohuri
kriminalistike n lidhje me metodikn e kryerjes s llojeve t
caktuara t veprs penale si dhe t gjurmve tipike dhe atipike.
Por me rndsi sht edhe nevoja jetsore.
Gjat realizimit t versioneve duhet kultivuar punn
ekipore. N t vrtet, versionet asnjher nuk duhet ti bj vetm
nj npuns operativ t cilit i sht dhn rasti. Prvoja e
kriminalistve t tjer, ekspertve, shkencave dhe specialistve
mund t jet me dobi t mueshme, prandaj duhet t shfrytzohen.
T gjitha versionet duhet t hidhen n letr dhe posarisht
t analizohen n kuadr t fakteve t njohura materiale apo t
karakteristikave psikike t kryersit t veprs penale sipas
gjurmve, mnyrs s kryerjes etj. Pr shembull, kontrollohet
deklarata e qytetares pr grabitjen nga ana e nj burri t panjohur,
t cilit ajo i sht kundrvn. Gjat marrjes n pyetje (arrestimit)
t t dyshuarit shtrohet edhe versioni i pjesmarrjes s tij n
grabitje. Nse versioni sht i vrtet ather: 1) n veshmbathje
dhe n trupin e t dyshuarit duhet t gjenden gjurm t
kundrvnies s viktims t dmtuars; 2) tek i dyshuari duhet
t gjenden parat dhe vlerat e tjera t marra nga e sulmuara; 3) n
vendin e ngjarjes duhet t ken mbetur gjurm t ngjarjes etj.
Versionet duhet t formulohen n mnyr konkrete, t ken
mbarshtim alternativ dhe t ndahen qart nga njri-tjetri. Ata
duhet t jen konkret, t shkurt dhe t kontrollueshm me
Faqe | 163
ndihmn e metodave kriminalistike. Kjo ka t bj me shkaqet q
ato paraqesin bazn e planifikimit t veprimtaris hetimore.
Versionet planifikohen sipas aspektit t pyetjeve t arta t
kriminalistiks. N lidhje me do pyetje t art duhet t shtrohen
dhe t kontrollohen t gjitha versionet e mundshme. Pr shembull,
me rastin e gjetjes s trupit, duhet t shtrohen shum versione:
vrasje, vetvrasje, rast fatkeqsie, vdekje e natyrshme.
Planifikimi i versioneve ka dy funksione n procedurn
para hetimore dhe penale. S pari shrbejn si metod me
ndihmn e s cils gjenden fakte t reja, dhe s dyti japin
shpjegime pr ato q jan gjetur.
Subjektet t cilt mund t shtrojn versione n procedurn
para hetimore dhe penale, mund t ndahen n primar dhe n
sekondar. N primare hyn: personat e autorizuar zyrtar t
policis ligjore, prokurorit publik dhe gjykatsi i kontrollit
kryesor. N grupin e dyt hyn: i dyshuari/ i akuzuari, mbrojtsi,
dshmitari, eksperti. Kta n fakt jan pal n procedur.
Subjektet primare jan t detyr ti marrin parasysh
versionet e subjekteve sekondare.
3.3.
Verifikimi i versioneve kriminalistike
Pjestart e policis ligjore, prokurori publik dhe

gjykatsi t shtjes t cilt shtrojn versione t caktuara ende nuk
e din se cila nga to sht e sakt, e cila jo. Me qllim q t arrihet
te e vrteta ata duhet t marrin aktivitete adekuate me t cilat, n
fakt, duhet ti verifikojn versionet e planifikuara. Planifikimi dhe
verifikimi i versioneve jan n lidhje t pandashme.
N fillim duhet t planifikohen nj maksimum versionesh
si sqarime t mundshme t do ngjarje. Nse menjher bhet e
Faqe | 164
qart se t gjitha kto nuk mund t jen t sakta, ose disa prej tyre
prjashtojn njra tjetrn, ather vetm njri mund t merret si e
sakt. Duhet pasur parasysh se versionet nuk paraqesin t
vrtetn, edhe kur i prgjigjen t vrtets. Ato gjithnj kan vetm
karakter hipotetik. Ato nuk jan prova, por vetm nj shkall q
shpie te provat.
Gjat verifikimit t fakteve t caktuara dhe t rrethanave,
n baz t mbledhjes graduale t provave, disa versione bien vet,
ndrsa shkalla e besueshmris tek t tjert rritet. N fakt
verifikimi i versioneve sht n funksion t metodave pr
eliminim (t cilat prpunohen m posht n kt punim). Kshtu
qarku i sqarimeve t mundshme ngushtohet deri sa t mbetet
vetm nj sqarim i ngjarjes.
Metoda e eliminimit duhet t zbatohet pr t krijuar unitet
me metodn e prcaktimit pozitiv t fakteve. Me provat t cilat
eliminojn versionet tjera duhet t lidhen faktet pozitive t
prcaktuara, vrtetimet pozitive pr t vrtetn e versioneve t
mbetura. Vetm kshtu mund t arrihet te e vrteta objektive n
procedurn penale dhe t kapet nj siguri m e madhe.
Versionet kriminalistike duhet t verifikohet n t njjtn
koh. Nuk sht e pranueshme teoria e radhitjes sipas s cils s
pari duhet t verifikohen versionet m t besueshme, sepse gjat
qasjes s ktill do t humbnin prova t rndsishme, kshtu q
versionet t cilat n shikim t par dukeshin m pak t
besueshme, m von nuk do t kishte mundsi t verifikohen.
Versionet verifikohen me ndihmn e t ashtuquajturit
instrumentalium policor, prkatsisht me marrjen e nj numri t
madh masash dhe aktivitetesh operative-taktike (teknike) dhe
dshmuese.
Faqe | 165
3.4.
Klasifikimi i versioneve kriminalistike
Sipas qarkut t shpjegimit t fakteve, m e pranueshme do

t ishte ndarja e trefisht e versioneve si t prgjithshme, t
veanta dhe individual. Versionet e prgjithshme e prfshin
ngjarjen penale n trsi. Versionet e posame jan supozime pr
subjektin, ann subjektive, pr objektin dhe pr ann objektive t
veprs penale. Versionet individuale jan supozime pr faktet ve
e ve etj.
N literatur prmenden edhe versionet tipike si nn lloje t
versioneve t prgjithshme. Versionet tipike shtrohen n baz t
nj minimum informacionesh (pr shembull, ndonj qytetar i ka
kumtuar policis se ka gjetur nj trup t nj njeriu). Ato i
prfshin t gjitha shpjegimet e mundshme (tipike) t veprs
konkrete penale (pr shembull, bhet fjal pr vrasje, vetvrasje,
vdekje t natyrshme, rast fatkeqsie). do nj nga kto versione
sht hipotetik, komentim i pa sigurt, por t gjitha s bashku japin
shpjegimin e vetm t mundshm pr ngjarjen konkrete.
Versionet tipike bhen n baz t: njohjes s pjess s
posame t ligjit penal n t cilin jan prcaktuar ant esenciale t
veprave t veanta penale; metodika kriminalistike pr zbulimin
dhe pr dshmimin e llojeve t veanta t veprs penale dhe t
prvojs konkrete kriminalistike t npunsit operativ ose t
gjykatsit hetues (tani prokurori publik).
T prmendim se versionet tipike japim orientime t
rndsishme dhe synime gjat organizimit t aktiviteteve
Faqe | 166
kriminalistike n angazhimin e par, vn n dukje potencialin
njerzor i cili duhet t angazhohet q n fillim etj. Kto mund t
shndrrohen n versione t prgjithshme dhe t veanta.
Sipas kohs n t cilin bie rrethana e supozuar versionet
ndahen n retrospektiv dhe prognozues. T part, ngjarjen penale
e shpjegojn nga aspekti i t kaluars (n trsi ose n mnyr
fragmentare). Pr shembull, ka ka ndodhur. T dytt, kan t
bjn me faktet dhe me rrethanat t cilat duhet t vrtetojn ose t
konfirmojn n t ardhmen veprimtarin kriminalistike. Pr
shembull, ku duhet t bhet bastisje e t tjera. Versionet hetimore,
gjithashtu, jan nj lloj versionesh prognozues. Pr shembull,
versionet pr vendin e fshehjes s kryersit n baz t t cilve
ndrmerren aktivitete operative dhe gjyqsore kurthe, arrestimi
etj.
Nga aspekti i pajtueshmris reciproke, versionet ndahen
n prputhsh dhe konkurrente. T parat pajtohen me njri tjetrin
dhe plotsohen n kuadr t nj versioni t prgjithshm. T dytt
prjashtojn reciprokisht njri tjetrin dhe bien n versione t
ndryshme t prgjithshme. Si lloj i veant i versioneve
konkurrente jan kontrovers . Kontraverst prmbajn udhzime
t rndsishme metodike t cilat duhet t merren parasysh: ka
ndodhur akti kriminal pak m ndryshe apo jo si paraqitet nga
vzhgimi n vet vendin e ngjarjes dhe deklaratat e dshmitarve.
N lidhje me subjektet q i shtrojn versionet, ato ndahen n:
operative, hetimore dhe versione t shtjes kryesore. T parat i
planifikojn personat e autorizuar t policis gjyqsore, t dytat i
shtron prokurori publik, ndrsa t tretat kryetari me antart e
kshillit gjyqsor gjat zhvillimit t seancs kryesore. Ekzistojn
edhe t ashtuquajturat versione ekspertize t cilat shtrojn gjat
ekspertizs pr t sqaruar krijimin e gjurmve prkatse apo
Faqe | 167
veorive karakteristike t objektit pr t sqaruar shkaqet e lnies
s gjurmve apo t veprs penale.
Sipas objektit t dshmis versionet mund ti ndajn n:
versione t akuzs dhe versione t mbrojtjes.
4. MUNDSIT E REJA T RRITJES S CILSIS

S
PLANIFIKIMIT
T
PROCEDURS
PARAHETIMORE DHE PENALE.
Kontribut t rndsishm pr rritjen e cilsis dhe t
efikasitetit n planifikimin e procedurs para hetimore dhe penale
ka zhvillimi i kibernetiks, prkatsisht zbatimi i teknologjis
kompjuterike n kt fush. Bazat bashkkohore dhe t
kompjuterizuara t t dhnave japim nj mundsi q gjat
planifikimit t veprimtaris kriminalistike n mnyr t shpejt
dhe t leht t fitohen t dhna t rndsishme q paraqesin bazn
e marrjes s vendimeve me mjaft rndsi pr analiz t
hollsishme dhe precize t aktit penal, si dhe t dhna t
rndsishme pr parashikim t suksesshm kriminalistik t
veprimit policor dhe procedural (pr shembull, baza e t dhnave
pr identifikimin e t pastrehve, baza e t dhnave pr aktet
penale dhe mnyrat e kryerjes t veprave penale, baza e t
dhnave pr forcat disponuese, radhitja e tyre momentale,
disponimi i tekniks dhe i mjeteve kriminalistike).
Tani m ekzistojn programe pr prpunimin e hartave
topografike precize t cilat gjenden n bazat kompjuterike t t
dhnave, q mundson gjetje t shpejt dhe kmbngulse t
gjurmve nga ana e policis q sht mjaft e rndsishme pr
planifikimin e suksesshm, pr shembull, t observimit, vnies s
Faqe | 168
pritave kriminalistike, t pasqyrave t ndryshme, hulumtim t
terrenit.
Simulimi kompjuterik i disa proceseve ose t zhvillimit t
ngjarjeve t caktuara, me mundsi pr ti parashikuar n variante
dhe versione t ndryshme dhe verifikimi i tyre n baz t
simulimit kompjuterik mundson mundsi t reja ende t pa
hulumtuara n planifikimin e veprimeve policore dhe gjyqsore
n nj mnyr krejtsisht t re (pr shembull zbatimi i teoris s
lojrave54, grafiku kompjuterik dhe modelimi kompjuterik).
Kombinimi i teknologjis bashkkohore kompjuterike dhe
zbatimi i mjeteve bashkkohore t lidhjeve dhe komunikimit, hap
mundsi t reja pr planifikimin dhe zbatimin e veprimit
kriminalistik.
4.1.
PROFILIMI
I
PERSONALITETIT
KRYERSIT T VEPRS PENALE
4.1.1. Nocioni i profilizimit

Prcaktimi i profilit t kryersit sht nj metod relativisht
e re kriminalistike e planifikimit, ndrsa nnkupton vlersimin e
personalitetit t kryersit dhe t stilit potencial t jets t nj tipi
t caktuar t kriminelve t cilt e kan shprehur nprmjet
kryerjes s veprs penale55. Profilizimi nnkupton krijimin e
54
Teoria e lojrave strategjike sht deg shkencore e disiplins matematikore-kibernetike e

cila i studion modelet abstrakte t situatave konfliktuoze.
55
Sektori pr tregti me njerz dhe i kotrabands s klandestinve n kudr t Seksionit pr
krim t organizuar pran MPB t RM me qllim t ballafaqimit sa m me sukses me
problemin e tregtis me njerz, n metodologjin e vet t puns tanim e zbaton metodn
aktive t ndjekjes s hetimit kriminalistik. Qllimi i ksaj metode sht q nprmjet
zbatimit t masave operative-taktike t identifikohen tregtart n fazat e hershme para se t
shfrytzohet viktima. Nprmjet zbatimit t metods s profilizimit, identifikohen grupe dhe
individe kriminel t cilt prgatisin dhe planifikojn kryerjen e veprs penale dhe objektet
Faqe | 169
versionit t kryersit potencial t bazuar n informacionet q
rrjedhin nga konteksti i veprs penale, me qllim q n kuadr t
prpunimeve aktuale policore t bj t leht gjetjen e t dyshuarit
ose t hartoj listn e t kryersve t mundshm.
Duhet br dallim t profilizimit si veprimtari, t
ashtuquajtur procedur e profilizimit t personalitetit t kriminelit
dhe profilizimit t personalitetit t kryersit (t ashtuquajtur
fantom psikologjik i figurs), si dhe prodhimit final t procedurs
s till e cila bazohet n formimin e profilit t kryersit t
panjohur.
Sipas ksaj, profili i personalitetit t kryersit sht tipar
teknik i konstatuar i personalitetit dhe modeli i sjelljes s
personalitetit t panjohur n baz t analizs s veprs penale, e
cila duhet t individualizoj. Ai prbhet nga gjetja dhe
konstatimi i tipareve t sjelljes s lidhura pr kryersin e
panjohur, q jan mjaft sinjikative (karakteristike, t rndsishme)
pr personalitetin q ka kryer vepr penale dhe mund t dallohet
qart nga njerzit e tjer. Profilizimi nuk synon identitetin
specifik t t akuzuarit t panjohur, por n baz t analizs s
sjelljes dhe t karakteristikave personale q jan shprehur gjat
kryerjes s aktit, ai na shpie n llojin, tipin e personit i cili mund
t ket kryer vepr penale konkrete. profilizimi e orienton
veprimin kriminalistik-operativ. Profili i kryersit sht pak a
shum pamje e sakt e kriminelit edhe m tutje t panjohur i cili
duhet me ndihmn e profilit t prpiluar t gjendet. Profili ka
status t versionit. Me ndihmn e profilit t br ngushtohet qarku
i kryersve potencial, veanrisht n raste kur numri i personave
ku kryhet vepra penale. Grupet, individt kriminel dhe objektet e ktilla t profilizuara jan
lnd e hetimit kriminalistik, pr t siguruar prova materiale pr ngritjen e procedurave
penale para gjyqeve kompetent.
Faqe | 170
t dyshuar sht i madh apo i pacaktuar, kshtu q nuk mund t
zbatohen metoda t tilla klasike kriminalistike.
Varshmria teorike e profilizimit gjendet n njohurit se
vepra penale dhe krijuesi n mnyr specifike jan t ndrlidhur
njra me tjetrn. Kta tregojn n mnyr t drejtprdrejt ose t
trthort njri-tjetrit. do vepr penale prmban pamjen e
kryersit dhe jep orientime drejt tij. N baz t gjurmve t
ndryshme dhe shenjave n vendin e ngjarjes mnyra se si sht
dmtuar viktima dhe prova t tjera, rikonstruktimit t rrjedhs s
veprs penale, me rast arrihet n prfundim pr motivet, tiparet
e personalitetit dhe pr karakteristikat tjera psikologjike dhe jo
psikologjike t kryersit.
Profilizimi zbatohet (si metod e domosdoshme) n rastet
kur me metoda klasike kriminalistike t planifikimit nuk mund t
shkohet prpara n zgjidhjen e rastit, kur nuk ka mundsi t
gjenden apo t sqarohen motivet e kryerjes s veprs penale, si
dhe kur nuk ka pasur ndonj marrdhnie t mparshme ndrmjet
kryersit dhe viktims ose ai ka qen mjaft siprfaqsor (pr
shembull, n rast kur vrassi nuk e ka njohur t vrarin).
Profilizimi zbatohet n praktik pr t sqaruar veprat e
rnda penale, pr shembull, vrasjet, vrasjet serike, vepra penale
me motive seksuale, shantazhe56 dhe rrmbime57 (kidnapimi).
Metoda bazohet n zbatimin e procedurave analitike t
56
Sipas karakteristikave t veta, shantazhi definohet si vepr penale pronsore q prfshin

grumbullimin jo ligjor t dobis pronsore n kt mnyr: Kryersi e detyron t dmtuarin
t bj ose t mos bj dika n dm t pasuris s vet ose t huaj nprmjet krcnimeve se
pr t ose ndonj person t tij t afrt do t zbuloj dika q do t dmtonte nderin ose
autoritetin e tij.
57
Rrmbimi (kidnapimi) paraqet akt terrorist me t cilin, duke prdorur forc ose krcnime
serioze ose do t prdoret nj gj e ktill, mbahen individ ose nj grup njerzish si pengje
me qllim, q nprmjet shantazhit se do t sjellin n pyetje jetn e tyre, pr t arritur nj
qllim t caktuar. Rrmbime bjn grupet ose organizatat terroriste, individ ose kriminel
t tjer dhe motivet e tyre mund t jen t shumta (dobi materiale, lirim nga burgu, arritja e
ndonj qllimi politik etj).
Faqe | 171
kualifikuara q mundsojn formimin e bazs (versionet) me t
cilin do t orientohet veprimi operativ dhe hetimor. Me ndihmn e
ktyre metodave duhet t arrihet: prcaktimi i kronologjis s
lindjes s veprs penale (paradelikte, delikte dhe faza
postdelikte); rikonstruktimi preciz i veprs penale, zbardhja e
veprs penale, vnia n dukje e orientimeve deri ather t pa
orientuara t veprimtarive operative, vendet e paqarta dhe pikat
kue t cilat duhet t sqarohen, prcaktimi i prioriteteve n
veprimtarin operative analiza e rrezikut shoqror t aktit dhe
mundsia e prsritjes s tij, tipizimi i kryersve, konkluzionet
pr karakteristikat e mundshme personale t kryersit. Zinxhiri i
konkluzioneve dhe i analizave bhet sipas ksaj radhitje: analiza e
gjendjes s kryerjes s aktit prfundim pr marrjen e
aktiviteteve rreth kryerjes s veprs penale dhe sjelljes s
kryersit analiza, - vlersimi i motivit (versioni i motiveve), vlersimi i karakterit t kryersit (tiparet e karakterit), profilizimi i personalitetit t kryersit (tipit t mundshm t
personalitetit), - planifikimi se ku duhet nisur ndjekja e kryersit
(n kuadr t cilit rreth njerzish), - planifikimi ku dhe kur prsri
mund t pritet kryerja e veprs penale q t ngrihet kurthi. Thn
thjesht planifikimi mbshtetet n modelet: ka ka ndodhur, - pse
ka ndodhur, - kush sht kryersit, - prkatsisht si duket kryersi
(cilat jan karakteristikat e tij, prej nga sht etj.).
Rndsi m e madhe gjat profilizimit qndron n faktin se
ai ka struktur interdiciplinare. N fazn e veprimtaris zbuluese
dhe n prpunimin e rasteve kriminale angazhohen ekspert dhe
zbatohen njohuri jo vetm nga lmi i: kriminologjis, psikologjis
forenzitike, psikiatris, psikologjis, mjeksis ligjore; duke i
dhn karakter krejtsisht t ri analizs t veprimit dhe analizs
dhe planifikimit t procedurs parahetimore.
Faqe | 172
4.1.2. Analiza e gjendjes faktike dhe procedura e

profilimit
Procedura e profilizimit prbhet nga kto faza: faza e
par: mbledhja dhe sigurimi i provave dhe informatave t tjera
nga vendi i ngjarjes, nga viktima, fotografit (hapsira m e
ngusht dhe m e gjer e vendit t ngjarjes, plagt e viktims),
skica, analiza t gjurmve, konstatimet e mjeksis ligjore dhe
ekspertiza t tjera, t dhna gjeografike, dshmitart, dshmitart
okular etj,; faza e dyt: rikonstruktimi i rrjedhs s veprs penale,
analiza e do gjurme ve e ve e q lidhet me gjurmt tjera. Vepra
penale analizohet n trsi, bhen t gjitha versionet e mundshme,
bhet analiza profesionale e veprs penale, bhet dallimi i
veprimit primar (q ka domethnie juridike penale) nga veprimet
me karakter sporadik, vrehen dhe bhet dallimi i rrethanave
kryesore dhe sporadike krijohen rekonstruksione kronologjike t
rrjedhs s veprs penale (regjistrohen t gjitha procedurat, fazat a
analizs dhe veprime t ndrmarra). Versionet e parashtruara
verifikohen n raport me gjurmt e verifikuara t padyshimta,
ndrsa ideja rrjedhse korrigjohet); faza e tret sht analiza
kriminalistike me rast piknisja bhet nga gjurmt ekzistuese
dhe ndryshimi i vendit t ngjarjes, analiza e raportit t kryersit
me viktimn, motivet e mundshme dhe tipi i mundshm i
kryersit, emocionet e tij t brendshme n kontekst t sqarimit t
disa gjurmve, si dhe niveli i planifikimit dhe i kontrollimit t
sjelljes s kryersit gjat kryerjes s aktit penal; faza e katrt:
planifikimi i veprimeve dhe aktiviteteve konkrete taktike si dhe
masave kriminalistike-teknike t cilat duhet t ndrmerren pr t
organizuar hetimet n drejtim t gjetjes tipa t personaliteteve q i
Faqe | 173
prgjigjen kryersit t mundshm,q t hartohet lista e personave
t dyshimt dhe q t bhen verifikime.
Pr t krijuar profilin personal t kryersit t panjohur me
rndsi t veant jan t dhnat q mblidhen nga prpunimi i
vendit t ngjarjes. N baz t tyre prpilohen modele t ndryshme
t cilt analizohen nga aspekti i teoris, prvojs dhe njohurive
kriminalistike, kriminologjike dhe psikologjike, t intuits
kriminalistike dhe prfundimeve logjike si dhe zbatimit t t
dhnave statistike dhe t dhnave nga bazat e t dhnave (MOS
dhe baza t tjera q jan dhn n tekstin e mposhtm), me pun
ekipore t detyrueshme.
Modeli tipik dhe ekskluziv i gjurmve kriminalistike
analiza e vendit t ngjarjes mund t tregoj ekzistimin e gjurmve
tipike (t rndomta) dhe gjurm atipike. Te modeli tipik hasen
gjurm t cilat jan karakteristike pr nj dit t caktuar t
veprave penale. Ato, sipas rregullit, gjithnj gjenden tek veprat
penale t t njjtit tip. Modeli ekskluziv haset tek gjurmt, format
e tyre apo t raporteve (t situats s vendit t ngjarjes q nuk v
n dukje modele dhe mnyra t njohura t kryerjes s aktit. Ato
vn n dukje ose tipin e ri ose tiparet e kryersit t panjohur.
Dy modele t perversionit n kryerjen e veprave penale
me mnyra t zgjedhura t veprimit dhe t gjurmve q mbesin
pastaj, njihet personaliteti i kryersit. Specifikat n mnyrn e
kryerjes jan shprehje e perversionit t kryersit (tek veprat serike
penale kryersit mbeten besnik n t njjtn mnyr ose t
ngjashme t kryerjes s aktit). Pr zbatimin praktik t profilizimit
mund t dallohen dy modele t perversionit. Modeli i par i
perversionit sht rezultat i sjelljes racionale t kryersit q del
nga dshira pr kryerje sa m efikase t veprs penale (mnyra e
kryerjes e cila sjell sukses dhe q nuk ndryshon, por vetm
prsoset). Modeli tjetr i perversionit (mbetje n mnyrn e njjt
Faqe | 174
t kryerjes) del nga detyrimi psikologjik i veprs penale q t
bhet n mnyr t caktuar. Shkaktohet nga specifika t caktuara
t personalitetit t kryersit (m shpesh t pavetdijshm) t cilat
kan shkakun e vet n rregullime t caktuara, frustrime ose
motive t pavetdijshme dhe shprehen n plotsimin specifik t
agresionit, llojeve t ndryshme t perversionit58, tortura specifike
t viktims etj., ose n zgjedhjen e objektit specifik t sulmit. N
baz t vrejtjes dhe vlersimit t ktyre specifikave sht e
mundshme t bhen versione pr karakteristikat e caktuara
psikologjike t kryersit q jan t rndsishme pr ndjekje.
Model: kriminelt t organizuar (sistematik) dhe jo t
organizuar (josistematik). n baz t hulumtimeve q i ka br
FBI sht arritur n prfundim se ekziston dallim n sjelljen
kriminale ndrmjet vrassve sistematik dhe josistematik (si dhe
kriminelve t tjer n aspektin se pr far vepra penale bhet
profilizimi). N pyetje sht modeli q zbatohet n Amerik. do
shtet formon modelin e vet n baz t t dhnave statistikore t
praktiks personale.
Kriminelt e organizuar (sistematik) q jan personalitete
sociopatik sipas strukturs s personalitetit t vet, e planifikojn
hollsisht q prpara veprn e vet penale. Ata e vizitojn vendin e
ardhshm t krimit dhe veprn penale e bjn n mnyr
profesionale. N mnyr sistematike prpiqen t fitojn besimin e
viktims. N vendin e aktit nuk ln gjurm dhe nuk e
mnjanojn trupin e viktims. Jo rrall n vendin e aktit ln
gjurm t rrejshme. Interesohen pr rrjedhn e veprimit
aktivitetit policor.
58
Perversion (latinisht perversio) degjenerim, i degjeneruar, anomali seksuale (jo t

natyrshme) n jetn seksuale t njeriut q prfshin shmangie nga qllimi normal seksual.
Shih S. Frojd. Nj kujtim nga fmijria e Leonardo da Vinit.
Faqe | 175
Karakteristikat tipike t kriminelit sistematik jan:
inteligjenca e lart, relacione normale sociale, sjellje normale,
pun t prhershme dhe t cilsuar, jet aktive seksuale, n
familje jan fmij m i vjetr ose fmij i vetm, nuk kan pasur
disiplin t rrept n fmijri, gjat kryerjes s veprs penale
kontrollojn veten, shfrytzojn alkool para kryerjes s aktit.
Stresi shkaktuar nga parat (n bashkshortsi ose n baza t
tjera) e shton kryerjen e veprs penale. Jetojn me partnerin. Jan
kriminel mobil (kan automjet t mir n gjendje t mire). I
ndjekin raportet e mediumeve pr krime. Mund t ndryshojn
vendin e jetess dhe vendin e puns. Viktima i takon nj tipit t
caktuar. E kontrollojn fjaln e vet, me analizn e vendit t
ngjarjes t caktohet se vepra penale sht e prgatitur. Para
kryerjes s aktit manifestojn agresivitet. E fshehin ose e varrosin
trupin. E mnjanojn armn nga vendi i ngjarjes dhe nuk ln
prova.
Kriminelt josistematik nuk e planifikojn n thellsi
kryerjen e aktit penal, q duket nga gjurmt e lna. Sipas
strukturs t personalitetit t vet kryesisht jan skizofren59. Nuk
kan mundsi ti kontrollojn fantazit dhe emocionet impulsive t
tyre gjat kryerjes s aktit penal, kshtu q n vendin e ngjarjes
ln ndryshime krejtsisht tjera se sa kriminelt sistematik. Gjat
kryerjes s veprs penale dhe pas saj jan nn stres t madh.
Viktimat e ktyre kriminelve m shpesh jetojn pran tyre (n t
njjtin mjedis). Qndrimi ndaj viktims sht brutal dhe i pa
frenuar. Papjekuria seksuale dhe emotive manifestohet me aktet
primitive n vendin e ngjarjes. N vendin e ngjarjes ln gjurma
t mdha. Nuk e heqin viktimn e t tjera.
59
sht e ditur se skizofrenia do t thot shkaprderdhje e personalitetit, q do t thot se tek

kto psikoza bhet fjal pr rregullime serioze psikopatologjike t funksioneve psiqike t
personalitetit.
Faqe | 176
Veorit tipike t kryersve kaotik (josistematik): kan
inteligjenc mesatare, sjellje t papjekur sociale, nuk kan
arsimim t kualifikuar dhe shpesh kan vend t prhershm t
puns. Kan vshtirsi seksuale. Kan qen fmij m t vegjl n
familjen e tyre. Babai shpesh ka qen pa pun. Kan prindr t
rrept. Mbshteten ndaj reagimeve gjat t cilave shprehin frikn
n kryerjen e veprs penale. Gjat kryerjes s aktit penal
shfrytzojn alkool. Sipas rregullit jetojn vet. Jetojn dhe
punojn pran vendit t aktit penal. Nisin me kryerje spontane t
veprs penale (nuk e kan planifikuar m par). E njohin viktimn
dhe vendin e ngjarjes. Nuk bisedojn me viktimn ose e bjn me
mjaft vshtirsi. N vendin e krimit ln kaos me shum gjurm,
shfryhen seksualisht ndaj viktims, ln prova dhe armn n
vendin e krimit.
N tabeln 1 jan dhn dallimet n variabilitetin t
aspektit t gjendjes n vendin e krimit tek aktet penale, vrasje nga
motive seksuale q i kan kryer tipa kriminalistik sistematik dhe
josistematik.
Mnyra e sjelljes
josistematik
tip i organizuar
Sistematik
Planifikim i veprave penale

86%
44%
Lidhshmri t viktims,
49%
10
Gjra seksuale ndaj viktims s gjall 64%
24%
Prdorimi i alkoolit para kryerjes
Faqe | 177
tip jo i
organizuar
S veprs penale ose gjat kryerjes 56%
19%
Sjelljes sadiste
32%
43%
Lnie e arms n vendin e krimit
18%
57%
Ndrhyrje n pozitn e kufoms (fshehje, kthyerje prmbys etj)
55%
22%
Veprim seksual ndaj kufoms

74%
Lndime pasi ta ket vrar viktimn
76%
34%
27%
N tabeln 2 jan dhn dallimet n variabilitetin t

aspektit t tipareve t personalitetit t vrassve sistematik dhe
josistematik nga motive seksuale
Tiparet e personalitetit
organizuar
tip i organizuar
sistematik
josistematik
Profesion t kualifikuar
0%
Ndrrimi i baness pas vrasjes
0%
Ndrrimi i vendit t puns pas vrasjes
0%
Ndjekje e raporteve n mediume,
24%
Faqe | 178
50%
11%
8%
51%
tip jo i
Pengesa seksuale, kryersi e njeh viktimn 24%
47%
Pas analizs mund tu jepet prgjigje shum pyetjeve t
rndsishme se ka tregon gjendja n vendin e krimit t sjelljes s
planifikuar (t organizuar) ose t paplanifikuar (t sistemuar) t
kryersit gjat aktit penal. N baz t ksaj mund t nxirren
prfundime pr inteligjencn dhe t lidhshmris s saj me
rrethanat jetsore t personalitetit t kryersit (aftsim
profesional, gjendja familjare, pamja). Duhet nnvizuar se kto
supozime kan vetm vler hipotetike kshtu q nse ndonj i
dyshuar nuk i prgjigjet profilit t tij t kryersit, at nuk duhet
prjashtuar n asnj mnyr ose t lihet anash gjat prpunimit
kriminalistik.
4.1.3.
Llojet themelore t profilimit
N baz t qasjes metodologjike ndaj ksaj problematike,

n praktik dallohen dy lloje profilizime: a) prcaktim praktik
deduktiv i profilit t kryersit dhe b) prcaktim shkencor
induktiv i profilit t kryersit. Duhet theksuar se kto plotsojn
njra-tjetrn dhe zbatohen n praktik.
a) procedura praktike deduktive e orientuar e
profilizimit. Piknisje pr profilizimm gjithnj sht nj akt penal
konkret ende i pasqaruar. N baz t informacioneve q jan
mbledhur n vendin e ngjarjes (procesverbalet e vzhgimit,
ekspertiza, fotografit etj.), analiza e hollsishme e marrdhnieve
t viktims dhe informacionet e tjera q disponohen (pr shembull
deklarata t dshmitarve, me zbatimin e analizs kriminalistike,
kriminologjike dhe psikologjike (n baz t prvojs dhe teoris
n nivel m t lart dhe m t ult), prpunohet fantom figura e
Faqe | 179
kryersit t panjohur ose tipit personal ndaj t cilit duhet t filloj
ndjekja. profilizimi deduktiv krkon qasje multidisiplinare,
bashkpunim t ngusht dhe analiz t prbashkt t ekspertve
specialistve kriminalistik t delikteve t gjakut dhe seksuale si
dhe t mjekve gjyqsor me ekspert me arsim special me
orientim psikologjik t ashtuquajtur profajler me prvoj t
madhe forenzike. Disa autor i ja zn pr t madhe ksaj metode
si jo mjaft sistematike dhe n baz jo aq t fort shkencore.
Suksesi i metods mbshteten n prvojn e ekspertve q e
prpunojn profilin dhe nga aftsia e imagjinats s tyre.
Shembuj nga praktika: rasti i zbulimit t delikuentit serik
seksual duke zbatuar njohurit e profilizimit. N nj vend jan
br nj varg prdhunimesh. Ka pasur pak prova q policia t
mund t ngushtoj qarkun e personave t dyshimt dhe t
identifikoj kryersit. Ather rasti i sht drguar njsive t
specializuara pr profilizim t FBI. N baz t provave q
disponoheshin sht konstatuar profili psikologjik i kryersit.
Mendimi ka qen se t gjith shtat rastet e prdhunimit i ka br
i njjti person. Supozohet se kryersi sht person mashkull, i
bardh n vitet e vonshme t 20 ose n vitet e para t 23. Me
siguri i kurorzuar nga gruaja e tij partnere, me siguri nuk ka
vend t prhershm t puns, mbase sht puntor argat e kshtu
me radh. Supozohet se ka prgatitje t lart shkollore dhe se
jeton n vendin ku jan kryer prdhunimet. Supozohet se ka nj
kompleks vlerash t ulta dhe se nuk ka pasur kontakt me organet
e policis apo t kundrvajtjes pr shkak t shqetsimeve t vogla
seksuale. Njsia Bihej viorale e FBI supozonte se ai mund t
kapej s pari nga ana e policis n rrug n rajonin ku ka ndodhur
prdhunimi n ort e hershme t mngjesit. N baz t ktij
profili, policia lokale e ngushtoi qarkun e lists s t dyshuarve
nga 40 bura, banor t asaj ane, q i prgjigjeshin profilit t
Faqe | 180
prmendur. Duke shfrytzuar edhe informacione t tjera t marr
nga ekspertt e profilizimit, npunsit operativ t terrenit, e
prqendruan dyshimin tek nj person. S shpejti, ky person u
arrestua dhe n gjyq u dshmua se ka kryer vepra penale.
b) Hartimi induktiv i profilit t kryersit. Prcaktimi i nj
profilit mbshtetet n nj numr t madh analizash q bhen n
lidhje me zbardhjen e veprs penale t t njjtit lloj.
Karakteristikat psikologjike t kryersit t zbuluar verifikohen,
analizohen, tregon n mnyr statistike dhe prshtaten n
kompjuter n kuadr t bazs s automatizuar t t dhnave.
Qllimi i analizs statistike sht q t verifikohen tiparet
psikologjike q jan tipike pr llojin konkret t veprs penale dhe
t kryersit t saj. N baz t konstatimeve empirike mund t
prshkruhet kryersit tipik nprmjet kuantifikimit dhe tipareve
empirike t sjelljes. Shkenctart kan prcaktuar dhe kan
prshkruar profilet tipike t kryersve tek delikte t ndryshme,
(vrasje, delikte seksuale etj.). Prpilimi shkencor-induktiv i
orientuar i profilit psikologjik t kryersit paraqet prpjekje q ajo
q sht vrejtur, t klasifikohet jo si statistik e rndomt dhe t
lidhet me teorin e besueshmris pr shkak t veprimeve
operative. N kuadr t klasifikimit, kryersit ndahen n disa
klas dhe grupe n baz t tipareve psikologjike (pr shembull,
agresiviteti), duke nnvizuar pamjen e tyre (pr shembull, i ult,
mesatare, i lart). Me kt rast, pr shembull t gjith kryersit me
agresion t lart jan kualifikuar me nj grup, ndrsa t gjitha
kryersit me shkall t ult t agresivitetit n grupin tjetr. Pas
klasifikimit t prcaktuar n baz t kritereve t zgjedhura n
kuadr t nj grupi, bhet prpunimi i mtejshm i t dhnave
duke zbatuar metodat matematike-statistike. Procesi i analizs
prbhet nga gjasht hapa. Hapi i par: mbledhja e
informacioneve. Informacionet mblidhen nga burime primare
Faqe | 181
(intervista me kryersit) dhe zbatimi i hulumtimeve t ndryshme
psikometrike t kryersve (teste t llojeve t ndryshme dhe
hulumtime) dhe nga burime sekondare (procesverbale t
prgatitur gjat mbledhjes s deklaratave para policis dhe para
gjyqit, aktet gjyqsore, ekspertiza e t tjer). Hapi i dyt:
prfshin zbatimin e instrumenteve shkencor pr prpunimin e t
dhnave q jan grumbulluar n hapin e par dhe grupimi i tyre
n pajtim me specifikat e elementeve t shprehura ve e ve q
jan tipike pr sjelljen e kryersit tek veprat penale tipike t
veanta. Pr shembull, kur jan n pyetje vepra penale me
elemente t dhuns hulumtohen 45 tipare psikologjike t cilat
grupohen n shtat grupe themelore: 1) shkalla e sjelljes agresive
n parahistorin e veprs penale (stabilitet n kryerjen e
agresionit); 2) sjellje tipike n situata konflikti (analiza
psikologjike e proceseve kognitive e t tjera; 3) tipa t faktorve
negativ social (veprim n faktor tipik social negativ t formimit
t personalitetit dhe t sjelljes s kryersit, pr shembull, familja,
shoqria, shkolla, puna si dhe marrdhniet specifike ndrmjet
kryersit dhe viktims); 4) ndr reaksionet ndrpersonale; 5)
parahistorie delikuente; 6) planifikimi i veprs penale; 7) niveli i
kontrollit t sjelljes t shprehur gjat kryerjes s veprs penale.
Faktori 3: prfshin krahasimin dhe vlersimin e informacioneve
t mbledhura. Hapi i 4 nnkupton prpunimin statistik dhe
validitetin e t dhnave. Hapi i pest: prfshin formimin
prkatsisht prcaktimin e profilit tipik psikologjik pr nj
kategori t caktuar kryersish t veprave panele. Hapi i gjasht
nnkupton verifikimin dhe harmonizimin e profilit empirik t
kryersit sipas rasteve t ardhshme q paraqiten n praktik.
Gjersa nga njra ana profilizimi deduktiv sht orientuar
rreth prcaktimit t tipareve sinjifikative t kryersit konkret por
ende t panjohur, q jan shprehur edhe gjat ndrmarrjes s
Faqe | 182
veprimeve t kryerjes ose t disa sjelljeve atipike n vendin e
ngjarjes (specifika n torturimin e viktims, veprim ndaj kufoms,
procedura rituale etj), nga ana tjetr profilizimi induktiv
orientohet n prcaktimin e vlerave t mesme statistikore, q do t
thot veorive tipike t kriminelit t llojit t caktuar, n hapsirn
e caktuar dhe n kohn e caktuar. Duke marr parasysh kto
dallime metodologjik, disa autor vn n dukje disa mangsi
sistemore t profilizimit induktiv. S pari theksojn s vlera
mesatare statistikore (empirike) e profilit mbshtetet n
prgjithsimin statistikor q sipas rregullit sht jo i kompletuar
sepse prfshin vlera mesatare vetm t kriminelve t kapur
(numr i kufizuar i informatave) ndrsa kto rndom e prbjn
numrin m t vogl t popullats s prgjithshme s tipit t
caktuar kriminal. Kriminelt e kapur, megjithat, jan
reprezentuesit m t kqij t llojit t vet, m t marr ose u
takojn atyre q nuk kan fat. Kriminelt e shkatht dhe
inteligjent zbulohen shum rrall, Sipas ksaj profilizimi induktiv
e prfshin vlern statistikore t mesme vetm t pjess m t
keqe t popullsis kriminele dhe sht gabim q n baz t tyre t
nxirren prfundime t prgjithshme. Profilizimi induktiv bhet n
mnyr statistike n kompjuter ndrsa pr prpilimin e tij nuk
nevojiten ndonj profesionalizm i madh, apo njohuri
psikologjike, kriminalistike dhe kriminologjike n nj far
mnyr synon drejt siprfaqsores. profilizimi indukativ q nuk
sht i fokusuar edhe pr specifikat dhe sjelljen kriminele t
tipareve relevante mund t paraqes vlern e mesme t
karakteristikave jospecifike dhe n kt mnyr zgjerohet fusha e
dyshimeve edhe t personave t pafajshm. Prandaj, sht me
rndsi q kto dy metoda t profilizimit t kombinohen dhe gjat
Faqe | 183
hartimit t vlers s mesme statistikore (profili empirik) t
prfshihen edhe ekspert profajler60 dhe kriminolog t cilt jan
specializuar pr kt lloj analize. N kt mnyr me analiz
cilsore do t korrigjohen t dhnat jospecifike statistikore
(makina, domethn kompjuteri nuk mund n trsi t
zvendsoj ekspertin as n kt fush).
Shembull nga praktika: Profili i trafikantit tipik t drogs
n linjat ndrkombtare t aviacionit n SHBA. T gjith polict
dhe doganiert q punojn n linjat ndrkombtare jan
paralajmruar pr karakteristikat e ktij profili dhe u sht dhn
urdhr gjat kontrollit t ken kujdes veanrisht ndaj udhtarve
q i kan kto karakteristika: jan t rij, kan bagazh pa kartel
identifikimi , bagazh t zbrazt ose udhtojn pa t, menjher
pas aterrimit bjn telefonat, jan nervoz, shfrytzojn transportin
publik, vijn n dogan menjher pas aterrimit t avionit ose
jan t fundin n radhn e kontrollit, blejn bilet avioni me pare
t gatshme, me prejardhje jan kryesisht nga Amerika jugore,
blejn bilet n nj drejtim, udhtojn n linja q nisen nga rajone
t njohura t prodhimit t drogs. Ekzistojn edhe t dhna
plotsuese, pr shembull, qndrim i shkurtr n botn e jashtme si
dhe kriteret t cilat nuk jan shpallur.
4.1.4. Zbatimi i profilizimit
profilizimi shpeshher nuk mund ti jap zgjidhje veprs
penale. Metoda duhet t shihet si arm q m tepr mund t
prdoret pr t shfrytzuar gjat paramendimit t strategjis t
planifikimit t veprimit operativ. N nj numr t madh t
profilizimeve kriminalistt mund t gjejn ndihmn pr t
ngushtuar qarkun e numrit t t dyshuarve dhe pr tiu shmangur
60
Japin pamjen ansore t dikujt ose t dikaje
Faqe | 184
shpenzimit t energjis dhe kohs pr t menduar rreth synimeve
q nuk premtojn rezultate. N disa raste profili mund t v n
dukje ndonj person i cili tani m sht i dyshuar me ka i bhet e
mundshme policis t koncentroj punn e vet tek personi m i
dyshuar. Profili mund t tregoj se prej ku duhet t nis hetimi,
nga cili rajon, nga cilat lloje t personaliteteve ose nga personat
q jan dnuar m par. Kto tipare, sipas rregullit, mund t
paraqesin supozime n baz t profilizimit t: vjetrsis, gjinis,
prkatsis etnike, profesionit (orientimit profesional), gjendjes
familjare, shkalln e pjekuris seksuale, reagime t ndryshme
gjat dgjimit n polici, potenciali i prsritjes s veprs penale,
dnimi i mparshm, inteligjenca, kushtet e prgjithshme t jets,
vendi i jetess, karakteristikat fizike (lartsia, forca e trupit). Kto
karakteristika prkrahen me analizn e sofistikuar statistike t
raportit dhe t lidhjeve ndrmjet faktorve t ndryshm dhe tipave
t veant t delikuentve. profilizimi dhe angazhimi i ekspertve
t ksaj fushe gjithnj e m shum po shfrytzohet pr
grumbullimin dhe vlersimin e deklaratave t t dyshuarve. N
baz t analizs s personalitetit t kryersit t panjohur ekspertt
u sugjerojn hetuesve se cilat pyetje duhet tua parashtrojn t
dyshuarve potencial me qllim q t shfrytzohen dobsia
emocionale dhe prekshmria e kryersve. Ekspertt angazhohen
n fazn e prgatitjes t taktiks s hulumtimit, si dhe gjat
dgjimit t t dyshuarit kshtu q e ndjekin rrjedhn e tij nga nj
lokal i afrt me ndihmn e video-sistemit. N rast nevoj, gjat
dgjimit t t dyshuarit i jepet ndihm personit zyrtar i cili e kryen
kt pun.
Faqe | 185
4.1.5. Prkrahja kompjuterike e profilizimit: sistemi viklas

N bot si prkrahje logjistike e profilizimit zbatohen
programet analitike kompjuterike dhe bazat e t dhnat. Ka shum
programe t ktij lloji. Sistemi i par sht prpiluar pr nevojat e
FBI, n vitin 1983, nn titullin VICAP (Violent Criminal
Apprehesion Program). Programi kompjuterik n baz t
llogaritjeve statistike llogarit korrelacionet ndrmjet fakteve t
konfirmuara dhe vendit t ngjarjes dhe personaliteteve t
kryersve t mundshm, n baz t ksaj nxirret supozimi pr
profilizimin e mundshm, prkatsisht tipin e kriminelit t cilit
mund ti takoj kryersi konkret i veprs penale. N baz t
programit VICAP n Kanada sht formuar ViCLAS baz e t
dhnave. N Angli shfrytzohet baza e ngjashme t dhnave. N
kt tekst do t prezantohet sistemi ViCLAS i Kanadas (Violent
Crime Linking Analise Sistem), sepse ky sistem sht marr nga
nj numr i madh shtetesh (Angli, Belgjik, Holand, Australi).
Futja e t dhnave n sistem themelohet n baz t
pyetsorit prej 263 pyetjesh me t cilat prfshihen t gjitha
hollsit esenciale t fazave t ndryshme t veprs penale. N
baz t t dhnave t memoruara, nj personel i aftsuar n
mnyr speciale i analizon elementet ve e ve nga aspekti i
veprave penale t njjta ose t ndryshme (akti kryersi
raporti), duke br krahasimin e t dhnave t ndryshme q pastaj
t shfrytzohen pr qllime operative. Verifikohen elementet e
prgjithshme t cilat prsriten n shkalln m t madhe t
besueshmris statistike. N baz t analizs verifikohet i
ashtuquajturi nnshkrimi mental i kryersit i shprehur n
Faqe | 186
kryerjen e aktit penal (mental script) dhe at n radh t par, nga
ata q e prsrisin aktivitetin e vet kriminal. Ka mundsi q t
krahasohen gjurmt dhe provat tjera t akteve tjera penale. N
baz t analizs t shum veprave t pazgjidhura penale mund t
prpilohet profili personal me karakteristika t mundshme t
kryersit t panjohur me ka dyshimet orientohen n nj drejtim
t caktuar.
N baz t vlerave t mesme statistikore fitohet profili
empirik si vler e mesme e t gjitha rasteve t cilat jan futur n
bazn e t dhnave. Profili empirik krijohet pr tipa specifik t
llojeve t veant t kryersve t veprs penale t cilt jan
regjistruar n nj territor t caktuar. Kto vlera t mesme
statistikore nga t cilat krijohet profili i kryersit tipik t llojeve t
caktuara t veprave penale n territor t caktuar dhe n koh t
caktuar, duhet ti ndihmojn policis pr t ngushtuar numrin e t
dyshuarve potencial. Sistemi e llogarit vlerson numerike se sa
persona t dyshuar i prshtaten tipit t mundshm t kriminelve
pr veprn prkatse penale.
Struktura e bazs kompjuterike t t dhnave. Baza e t
dhnave sht strukturuar n disa fusha themelore: 1) kryersi i
veprs penale; 2) viktima; 3) sjellja; 4) dinamika e lindjes s
veprs penale; 5) rrjedha e veprs penale; dhe 6) shkaqet e veprs
penale. Bhet i mundshm hetimi dhe krahasimi i elementeve dhe
t dhnave t ndryshme. N sistemin e futjes s t dhnave pr
forma t ndryshme t zgjedhura dhe t pa zgjedhura t vrasjes,
prdhunime t zgjedhura dhe t pazgjedhura, si dhe pr format e
atyre veprave penale, rastet e t gjitha keqprdorimeve seksuale t
fmijve, t personave t humbur (kur ekziston dyshim se jan
viktima t aktit penal), pr kufoma trupash t paidentifikuar nse
ekziston dyshimi se sht n pyetje vrasje, rrmbime t kryera ose
prpjekje pr rrmbime. T dhnat krahasohen sipas kritereve t
Faqe | 187
hetimit dhe t krahasimit: 1) organi zyrtar q kan punuar n kt
rast; 2) lloji i veprs penale (n baz t ndarjes kriminologjike); 3)
vendi i kryerjes; 4) koha e kryerjes; 5) t dhna personale t t
dyshuarit pr veprn penale; 6) prshkrimi i veprs penale; 7)
efektet e arritura nga vepra penale (vlersimi i dmeve dhe
pasojave); 8) gjurmt e siguruara dhe prova t tjera; 9) arma e
prdorur, mjeti, automjeti i prdorur; 10) t dhnat personale t
viktims; 11) prshkrimi i trupit. N sistem futen t dhna pr t
gjitha veprat penale t kryera gjat dhjet vjetve t fundit. Vlera
e sistemit varet nga t dhnat e mbledhura konkrete. N mnyr
statistike t gjith segmentet e prmendur t pyetjeve ndahen me
nn pyetje t cilat jan prpunuar dhe sipas t cilave mundsohet
hetimi.
4.1.6. Profilizimi gjeografik

4.1.6.1. Nocioni dhe zbatimi i profilizimit gjeografik
Me profilizim gjeografik nnkuptohet disiplina e re
kriminalistike e formuar n fushat shkencore anglosaksone t
hetimeve policore, q bazohen n verifikimin e lidhjes ndrmjet
orarit hapsinor t veprave penale t tjera dhe modelit psikologjik
t sjelljes s tipave t veant t kriminelve, q ka t bj n
radh t par me zgjedhjen e viktims dhe zgjedhjen e lokacionit
vendit pr t realizuar sulmin kriminal. Metoda mbshtetet n
paraqitjen grafike dhe lokacionin e ndrlidhur pr kryerje t
Faqe | 188
veprs penale, ndrsa n baz t ksaj bhet analiza, bhen
prpjekje pr t vrtetuar qendrn e aktiviteteve kriminale dhe
planifikohen versionet pr vendin e mundshm t jetess t
kryersit t panjohur. Zbatohet modelimi matematikor dhe
llogariten lokacionet e mundshme, lvizjet ose jetesa e kryersit t
panjohur pr plotsimin e tij, zbulimin dhe arrestimin. Piknisja
sht nga supozimi se kryersi nuk zgjedh rastsisht vendin e
kryerjes s aktit penal, por ai kushtzohet nga mundsit, motivet,
lvizjet dhe mundsia pr t vrejtur objekte konkrete pr sulm
dhe viktima potenciale. Analiza gjeografike bhet n baz t
numrit minimal t informacioneve, ndrsa me zbatimin e saj
hapen horizonte t reja dhe perspektiva n planifikimin dhe
parashikimin kriminalistik. Q t zbatohet me sukses profilizimi
gjeografik sht e nevojshme t bhet nj analiz e hollsishme e
veprave penale n nj hapsir dhe n baz t ksaj t vrtetohet,
sipas mnyrs s kryerjes dhe sipas karakteristikave tjera, ato
vepra penale, gjithsesi i ka kryer i njjti kryers n seri. N baz
t lidhshmris s vendit t ngjarjes, analizs s gjurmve q jan
ln nga kryersi i panjohur, pa marr parasysh dhe komponentin
kohore prpilohen versione pr hapsirn jetsore t kryersit. N
kt faz t analizs geoforenezike bhet prpjekje t rindrtohet
rruga e lvizjes s vrassit dhe t viktims para veprs penale, si
dhe lvizja e vrassit pas kryerjes s aktit penal. Bhen prpjekje
maksimale pr prpilimin e t gjitha drejtimeve rrugore t t
gjith personave t prfshir n veprn konkrete penale. N
analiz futen edhe t dhna pr kryersit e regjistruar pr vepra t
ngjashme penale q jetojn n hapsirn konkrete prpilohet lista
e t dyshuarve, prcaktohen territoret n t cilat duhet t
prfshihen edhe qytetart pr t dhn ndihm dhe pr t
grumbulluar informacionet e nevojshme. Me profilizimin
gjeografik veprimtaria operative merr karakter optimal kshtu q
Faqe | 189
prcaktohet vendi ku duhet t ndiqet kryersi. Me zbatimin e
kritereve shkencore zvoglohet efekti i rastsis i pasiguris n
ndjekje ndaj tij. Suksesi i metods vlersohet n do rast konkret
n baz t raportit ndrmjet zonave t prgjithshme t prfshira
me sulme kriminale dhe siprfaqes s zonave q jan me shkall
m t lart vrtetsia, t vlersuara si zona prej ku duhet t nis
ndjekja. Nse prqindja sht m e vogl dhe nse regjioni i
locuar sht karakterizuar me numr m t vogl, aq m tepr
profilizimi gjeografik n mas m t madhe sht i prqendruar
(optimal). Me zbulimin e kryersit merret vrtetsia
prfundimtare pr suksesin e profilizimit n rastin konkret.
Qllimet e profilizimit gjeografik jan: brja e analizs
dhe zbulimi i rregullave dhe ligjshmrive n zgjedhjen e objektit
t sulmit, krijimin e versionit pr territorin n kuadr t t cilit
duhet t krkohen kryersit potencial pr t ndrmarr aktivitete
t veanta operative (vzhgim i fsheht61, kurthe, legjitimime62,
biseda informative etj.). Me analizn e drejtimeve rrugore
prpilohen versione pr dshmitar t panjohur t cilt kan pasur
mundsi t vrejn rrethana t caktuara me rndsi pr veprimet
operative dhe menjher gjurmohen ato. Metoda zbatohet edhe
pr shkak t parashikimeve t ardhshme t sjelljes kriminale t
kryersit q mund t vrehen drejtimet e mundshme t lvizjes
dhe t sulmit dhe t bhet orari i drejt dhe koncentrimi i forcave
61
observimi i fsheht paraqet vzhgim sistematik, t stacionuar ose t lvizshm optik ose
akustik t personave, sendeve dhe vendeve, ndrsa prbhet nga mbledhja dhe fiksimi i
fakteve n mnyr t prkohshme ose t vazhdueshme diskrete (fshehtas ) t rndsishm
pr t zbuluar dhe pr t penguar veprn penale.
62
Legjitimimi paraqet veprimin zyrtar q e ndrmarrin npunsit policor , pr t marr t
dhna dhe pr t verifikuar identitetin e qytetarve. Legjitimimi mund t ndrmerret vetm
kur sht n pyetje kryerja e detyrs zyrtare. Identifikimi i personave verifikohet duke par
letrn e njoftimit dokumentet e udhtimit, dhe dokumente tjera valide me fotografi t
pronarit, me vul dhe nnshkrim nga organi kompetent, sikurse jan leja e vozitjes (patenti)
libreza e nxnsit, indeksi, legjitimacioni zyrtar ose ushtarak etj. Prve dokumenteve, kur
sht n pyetje vetm legjtimimi, identiteti i qytetarit mund t bhet edhe nprmjet njerzve
q e njohin.
Faqe | 190
policore, pr kapjen e tij ose preventivn e kryerjes s ardhshme
t akteve penale.
Ekzistojn shum hulumtime empirike anemban bots
edhe pr raste t llojllojshme t veprave penale serike (vrasje
serike, prdhunime dhe t gjitha llojet tjera t dhuns, vjedhja e
automobilave etj.), t cilat v n dukje faktin se ekziston lidhje
ndrmjet vendit t jetess dhe lokacionit ku sht kryer akti penal.
Zgjidhja e objektit t sulmit nuk sht e rastsishme dhe
shpeshher tipizohet me disa karakteristike gjeografike.
Rregullisht ky sht kushtzuar n nj far mase me strukturn
hapsinore (drejtimet rrugore, si dhe objektivat dhe ato q dalin
nga kto objektiva t hapsirs jetsore t kryersit dhe drejtimet
e lvizjes), shkalla e rrezikut pr kryerjen e veprs penale, dobia
q pritet, si dhe mundsia e t shnuarit dhe t zgjedhurit t
viktimave apo t qllimeve t prshtatshme. Thn m thjesht,
kriminelt seria krkojn objekte pr sulm n ambiente q i kan
t njohur dhe m shpesh n afrsi t vendit t jetess (ose t
puns). Megjithat, sht vrejtur se ekzistojn edhe distanca t
caktuara ndrmjet baness s kriminelit dhe objektit t sulmit. M
shpesh shmangen sulme ndaj objektit n afrsi t drejtprdrejt t
lokalit t jetess (frika nga njohja), kshtu q ekziston e
ashtuquajtura zona e siguris (tampon) rreth baness s kriminelit.
Duke u larguar nga banesa e kriminelit rritet potenciali i
prcaktimit t objekteve t veanta t sulmit. Hulumtimet tregojn
se kriminelt profesional, rndom, prcaktohen pr objekte t
sulmit t cilat gjenden n nj ose m shum lokacione n qytet.
Sipas rregullit zgjedhin pjest e qytetit q i njohin mir dhe t
cilt gjenden rndom n marshutn e tyre, pr shembull duke
shkuar n pun, n rekreim, rruga pr n shtpi t tij ose te ndonj
i njohur etj. Vrassit e shumfisht kan zgjedhur vende pr
fshehjen e viktims pikrisht n kto lokacione. Kto njohuri
Faqe | 191
japin baza t mjaftueshme pr prpilimin e lists s aktiviteteve
kriminale dhe planifikimin e punve operative policore.
Te profilizimi gjeografik dallohen analizat kuantitative
dhe kualitative. Qasja kuantitative n analiz bhet n baz t
zbatimit t softuerit kompjuterik me allogaritm 63 t zhvilluar
special. Metoda kualitative e profilizimit bazohet n analizat
kualitative sipas rasteve t veanta kriminale dhe hartohet lista e
lvizjes s kryersit.
Analiza deskriptive dhe analitike e kartave gjeografike
kriminale gjeografike. Analiza deskriptive (prshkruese) e
maps s kriminelit nuk mjafton por vetm v n dukje faktin se
aktet kriminale grupohen sipas rajoneve t caktuara. Ajo vetm v
n dukje lokacionet n qytet ku kryesisht ndodhin vjedhje, vjedhje
t automobilave, shitet nj far lloj droge ose mund t locohen
rajone me shkall t lart t dhuns. Karta deskriptive mund ti
prgjigjet pyetjes ku dhe kur, por jo edhe pyetjes pse.
Vetm prgjigjja ndaj pyetjes pse mund t bj t mundshme q
praktikantt t gjejn informacionet e nevojshme pr zbatimin e
masave efikase pr gjetjen e prgjigjes m t mir t kriminalistit,
me rast mund t zvogloj prqindje e suksesit dhe prfundimet
e gabuara si dhe shprndarjen e panevojshme t forcave dhe
aktiviteteve policore. Krkesa pr ti dhn prgjigje pyetjes pse
disa rajone jan t goditur nga vepra t caktuara kriminale, mund
t v n dukje kushtet dhe shkaqet e krimit dhe t jap
indikacione pr krijimin e programit preventiv. Kshtu, analiza
analitike sht map e fazave q vazhdojn menjher pr
prpilimin e maps deskriptive, ndrsa kjo krkon sigurimin e t
dhnave plotsuese nga baza t tjera dhe analiz t mtejshme pr
63
Algoritmi sht model i aktivitetit dhe mnyrs taktike. Shkenca e kriminalistiks ka pr

detyr t prhershme t gjej algoritme pr rritjen e efikasitetit t menaxhimit t procesit t
zbulimit t veprave penale dhe t kryersve t tyre dhe t kushteve t situatave t krizs.
Faqe | 192
t kuptuar trendin dhe modelin t lidhur me veprn kriminale.
Karta gjeografike analitike nnkupton edhe ekspert t aftsuar
pr tu br analiz, programe analitike kompjuterike, zbatim
cilsor t hulumtimeve kriminologjike. N kt mnyr
realizohen mundsit jo vetm pr prshkrimin e manifestimeve
por edhe pr parashikimin e rasteve kriminale dhe pr orientimin
e forcave dhe masave policore pr tu dal prball zhvillimeve t
parapara (orari i patrullimeve policore, themelimi i stacioneve
policore, programe t parandalimit etj.).
Profilizimi gjeografik nuk mund t zgjidh rastin pr
shembull t vrasjes. Kjo sht nj metod me an t s cils n
radh t par sigurohet nj qasje plotsuese n hulumtimin
shkencor t krimit. Kjo sht vetm nj nga metodat e shumta
speciale forenzetike q mund ti japin ndihm t konsiderueshme
n hetimin e akteve penale serike. Teknika geoforenetike mund t
siguroj perspektiv plotsuese e cila mund t ndihmoj gjat
zbatimi t veprimeve operative n hetimin e vrasjeve serike kur
trupat e viktimave fshihen n nj rajon m t madh gjeografik.
Metoda mund t v n dukje faktin se a i takojn sekuencat e
krimit t njjtit seri, edhe kur policia prjashton nj mundsi t
till. profilizimi gjeografik mund t jet i dobishm edhe gjat
mbrojtjes s t akuzuarit n rast akuze pr akte t kryera penale
serike, ku vepra t caktuara t ktij seriali (ose t gjitha) nuk hyn
n rrugn normale t lvizjes s tij, t sjelljes dhe t jetess. Kjo
metod dhe teoria n t ciln mbshtetet sht n faz fillestare t
zhvillimit shkencor dhe nevojiten hulumtime t mtejshme pr t
br testimin e validitetit t saj.
Profilizimi gjeografik sht arm e fort n punn e
policis, si sistem i pavarur ose n kombinim me sistemet q dalin
nga veprat e veanta penale pr shembull, sistemi VICLAS.
Viclas mund t v n dukje faktin se ka ka br kryersi i
Faqe | 193
panjohur (ndrlidhje me veprat penale t mparshme ). profilizimi
psikologjik mund t v n dukje faktin se kush sht kryersi i
mundshm (karakteristikat dhe tipat personale, veorit e
kryersit t panjohur). profilizimi gjeografik mund t na orientoj
drejt lokacionit se kur duhet t zhvillohet hetimi (vendi ku jeton
ose qndron prkohsisht). Karta gjeografike gjeografike e
veprave penale t kryera sht elsi i cili nse sht dekoduar
drejt, mund t v n dukje drejtimet nga duhet t gjurmohet pr
kryersin.
Shembuj n praktik: policia n disa fusha ka gjurmuar
hajnin e panjohur i cili ka sulmuar institucione financiare n
qendr t Anglis. Nj bur pak i moshuar (i bardh, ka br 32
hajni nga shtatori i vitit 1996 deri n qershor t vitit 1998).
Bankat e sulmuara kan qen n vende t vogla ose n fshatra n
nj siprfaqe prej 20 kilometra.
Me zbatimin e profilizimit gjeografik hetimi u orientua n
nj rajon prej nj siprfaqe prej 2,015 km. N baz t ksaj t
dhne me zbatimin e programit pr bashkpunim me popullsin, u
zbulua kryersi (i dnuar edhe m par pr lloj t ktill t veprs
penale), i cili ka jetuar n nj fshat n rajonin q ishte profilizuar
me profilin gjeografik si zon objektive.
Operacioni Luniks paraqet gjuajtjen m t madhe t
njeriut q nga rasti i prdhunuesit t Jokshirit. Policia ka pasur
ADN dhe gjurm t pjesshme t gishtit. ADN e kryersit t
panjohur nuk ka qen e regjistruar n bazn kombtare t ADNs, ndrsa fragmenti i gjurms s gishtit ka qen shum i vogl
pr t br identifikimin me zbatimin e AFIS.64 Analiza
kriminalistike sugjeroi se kryersi edhe m hert ka br akte
64
AFIS sht sistem pr prpunim automatik t shenjave t gishtave. Me instalimin e ktyre

sistemeve praktikisht ndrpritet nevoja e ndjekjes s evidencave t deritashme
monodaktiloskopike.
Faqe | 194
penale, vjedhje dhe mashtrime por jo edhe prdhunime. Rajoni ku
sht kryer vepra penale prfshinte disa milion njerz. N baz t
profilizimit gjeografik u ngushtua siprfaqja ku jan kryer vepra
penale. Veprimi operativ u fokusua n disa rajone t cilat n baz
t potencialit kan qen vende t jetess s kryersit (3.3 pr qind
e popullsis s prgjithshme ku kan ndodhur veprat penale).
Pastaj sht krahasuar shenja fragmentare e gishtit me t gjitha
gjurmt e hajnave dhe mashtruesve t regjistruar n kto rajone.
Identifikimi pozitiv i gjurmve t gishtit sht br n stacionin
tjetr policor t lists. Ekspertiza e ADN-s vrtetoi identitetin e
personit q i ka br prdhunimet serike.
Rastet e prdhunimeve q ka ndodhur n t
ashtuquajturn rrug e gjelbr n Knohvile Tenesi n fakt u
zbardhn duke zbatuar teorin e informimit hapsinor (cognitive
spatial avareness thercy). Karta gjeografike e prpiluar tregoi se
gjasht kriminel t regjistruar seksual jetojn afr vendit t
prdhunimit. Policia i gjeti fotografit e tyre dhe i vendosi njra
pran tjetrs. Dy prej viktimave menjher e identifikuan t
njjtin prdhunues seksual q ka jetuar afr vendit t sulmit.
4.1.5. Profilizimi gjeografik me zbatimin e sistemit
informativ gjeografik
Hartat e librarive dhe legjendat e tyre nuk jan t
prshtatshme pr profilizim sepse mund t paraqitet vetm nj
material i limituar. Paraqitje e shum hollsive nnkupton
mbingarkes dhe pasqyr jo t drejt. Nga ana tjetr sht
shprehur edhe nevoja pr aktualitet. Hartat tradicionale vshtir t
plotsohen dhe t aktualizohen. Kto probleme zgjidhen me
zbatimin e kompjuterve dhe t tekniks bashkkohore t
profilizimit gjeografik. Programet kompjuterike n baz t disa
Faqe | 195
veprave penale mundet nga vet vendi i ngjarjes (rezultati sht m
i sakt nse ka s paku pes), ti parashohin lokacionet e
mundshme t banimit t kryersit t panjohur. Ata shfrytzojn
modele matematikore dhe funksione ekspozuese dhe n baz t
llogarive t lokacioneve t vendeve t ngjarjes dhe distancs japin
t dhna pr vendin e mundshm t banimit t kryersit t
panjohur. Programet prbhen nga skema dhe paraqitje
tredimensionale rapide me ngjyra t ndryshme q klasifikohen me
shkall t ndryshme t validitetit pr lokacionet e mundshme t
banimit t kriminelit t panjohur. Rndsia e profilizimeve
gjeografike qndron n at se e ngushton qarkun e lokaliteteve t
mundshme ku duhet t bhen hetime policore nga dera n der
ose t zbatohet n mnyr masive testimi i ADN-s apo i masave
t tjera operative.
Mnyra e funksionimit t sistemit. Sistemi informativ
gjeografik (SIG) prbhet nga kto komponent: harduer, softuer
dhe t dhna. Pr nevojat e harduerit dhe pr punn e softuerit sot
nevojiten aftsit e standardeve bashkkohore. Pjesa m e
rndsishme e sistemit t t dhnave SIG i integron t dhnat
digjitale hartografike q lidhen me nj hapsir nga burime t
ndryshme ekzistuese, si dhe t bazave policore t t dhnave
ashtu edhe t burimeve t tjera relevante jo policore. Pr
shembull, n pajtim me detyrat e dhna n hart n mnyr
kompjuterike paraqiten t dhnat pr shkolla, stacione,
automatve pr para, rrugt e komunikacionit etj. Pr kuptuar
funksionimi i ktyre sistemeve duhet prmendur dy parime.
Tipari themelor esencial i SIG sht mundsia q t dhnat e
ndryshme ti radhis sipas shtresave dhe ti tregoj n nj kart
themelore (pr shembull, karta topografike e nj komune) sipas
kritereve t dhna m par. E ashtuquajtura teknik e paraqitjes
nprmjet shtresave (leere) mundson q t dhnat e burimeve t
Faqe | 196
ndryshme t paraqiten dhe t krahasohen n relacione t
ndrsjella. Korrelacionet e mundshme vizuale paraqiten,
analizohen dhe n mnyr statistike llogariten. Elementi tjetr
qendror i SIG sht aftsia e gjeokodimit, domethn t dhnat e
ndryshme t nj hapsire t caktuar, si jan, adresa, numrat e
telefonave, lokalet e objekteve t veanta, t mund t kodohen
dhe t paraqiten n kart, pa marr parasysh faktin se a jan t
njjt apo t burimeve t tjera ose t bazave t t dhnave.
Mundsia pr zbatimin e praktiks policore: - sistemi
mundson paraqitjen e kriminalitetit n trsi ose n lloje t
veanta n koh dhe hapsir t caktuar, paraqitjen e vatrave t
krimit, lvizjen e trendve kriminale, paraqitjen dhe analizn e
veprave penale serike (n baz t karakteristikave t njjta ose t
ngjashme). N baz t ksaj sht e mundshme t supozohet
zhvillimi i kriminalitetit. Me zbatimin e llogaritjes s validitetit
mund t simulohen modele t ndryshme dhe supozohen pika e
ardhshme t sulmit. Nprmjet analizs t karakteristikave t
vendit dhe t kohs s kryerjes s aktit penal vlersohen edhe
faktort e rrezikut, planifikohen programet preventive me
pjesmarrje t qytetarve n to. N baz t ktyre projekteve
bhen analiza strategjike t nj varg veprave penale, t trendve,
shpeshtsis s veprave penale, prcaktohen pikat qendrore t
llojeve t veanta t krimit. N baz t t dhnave strategjike t
fituara prpilohen edhe analizat operative n raste t veanta (pr
shembull, ndrlidhen pikat ku sht kryer vepra penale me adresa
t njohura t banimit t kriminelve t regjistruar dhe t
personave t dyshuar), ose pr lloje t veante t veprave penale
sipas karakteristikave t mnyrs s kryerjes apo t
karakteristikave t tjera (pr shembull n rast vjedhje, marrjes s
automjetit, hajni npr banesa).
Faqe | 197
Dobia e zbatimit t sistemit SIG. N baz t ktij sistemi
sht e mundshme t verifikohet orari i prqendruar i kriminelit
n periudha t ndryshme (pr shembull, ditor, javor, mujor).
Paraqitjet vizuale: lehtson analizn; planifikim t masave
preventive policore; mundson koordinimin m t leht t forcave
t ndryshme policore; krijimin e parashikimeve kriminalistikestrategjike por edhe operative. Pasqyra e karakteristikave kohore
dhe hapsinore mundson planifikimin e masave policore n nj
periudh afatshkurtr, por edhe planifikim afatgjat t masave
strategjike policore, pr shembull, hapjen e stacioneve policore.
4.2. MENDIME KRIMINALISTIKE

Planifikimi i procedurs penale dhe para hetimore sht
veprimtari e ndrlikuar q nnkupton proceset specifike
intelektuale (aftsi pr mendime kriminalistike), aktivitete t
organizuara, si dhe prvetsimi i metodave dhe mjeteve
kriminalistike-taktike dhe teknike. N esenc q n fillim t
planifikimit vjen n shprehje veprimtaria intelektuale, kshtu q
sht e domosdoshme t vihen n dukje disa tipare t saj.
Mendimi kriminalistik sht veprimtari e ndrlikuar
intelektuale q kushtzohet nga detyra q kriminalisti e ka para
vetes gjat zbardhjes s aktit konkret penal. Veprimtaria
kriminalistike ka karakter t theksuar konfliktual (kryersi i
veprs penale i fsheh gjurmt, bn fingim t rrejshm, dshmitart
Faqe | 198
mund t mashtrojn), shkalla e pasiguris dhe e mos njohjes n
aspekt t fakteve dhe t natyrs s aktit n fillim t veprimit
operativ sht e madhe (pr shembull, tek veprat penale me
kryers t panjohur). Veprimi kriminalistik karakterizohet me
karakter t theksuar problematik.
Veprimtaria kriminalistike n esenc, sht proces i
njohjes q nis nga e panjohura dhe nga e pasigurta tek e njohura
dhe e sigurta, me zgjidhje t domosdoshme fillestare t nj varg
situatash problematike, me rast njohuria duhet t zhvillohet n
pajtim me normat e prcaktuara ligjore.
Duke marr parasysh kt, mendimi kriminalistik i ka
kto tipare: 1) paraqet njohurin e veprimit q nis me baza t
dyshimit, me rast karakterizohet me qasje kritike dhe vet kritike
t zgjidhjes s problemeve. T menduarit kriminalistik paraqet
aftsin e formimit t modeleve intelektuale (modele t t
menduarit) dhe prezantim ideor figurativ t varianteve t
ndryshme (versione). Ndonjher mbshtetet n nxjerrjen
intuitive t konkluzioneve. Nnkupton aftsin e t vrejturit t
hollsive dhe t imtsive; 2) kategorit logjike vijuese ndrtojn
bazn e t menduarit (t menduar analitik dhe sintetik, aftsi pr
t br kombinimi, abstraksione, ndrlidhje, shfrytzim t
analogjis dhe t prvojs s mparshme gjat zgjidhjes s rasteve
t reja); 3) para dispozitat psikologjike t t menduarit
kriminalistik prbjn aftsimin pr t kuptuar emocionet
psikologjike t tipave t ndryshm t delikuentve me mundsi
pr t parashikuar reagimet dhe sjelljet e tyre t ardhshme (aftsia
e empatis65 dhe t menduarit refleksiv); 4) paradispozitat
65
Termi empati lindi n estetik i cili prshkruan mundsin e knaqjes s vzhguesit me

natyrn dhe me veprn letrare. Sipas ksaj analogjie shfrytzohet edhe n psikologji, ku
tregohen knaqsit e vzhguesit me botn psikike t personit tjetr. Pr te patur aftsi pr
empati sht shum me rndsi gjat zhvillimit t biseds, dgjimit t prokurorit dhe
dgjimit t dshmitarit. Kjo mundson q personi zyrtar t v raport t drejt dhe t
Faqe | 199
sociale-psikologjike jan mnyra e komunikimit (aftsia pr t
dhn dhe pr t mbajtur kontakte me kategorit t ndryshme
sociale, nacionale, t seksit dhe t moshs s atyre q
hulumtohet), pasja e inteligjencs sociale, mundsia pr reagim t
shpejt n situata t reja, aftsia pr t bashkpunuar n pun
ekipore; 5) karakteristikat e motivimit dhe t vullnetit krijojn
dshirn e prhershme pr t njohur t panjohurn, pr t njohur
t vrtetn, puna t kryhet deri n fund, ambicie, kmbngulja dhe
qndrueshmria n pun; 6) paradispozita morale jan ndjenjat
pr drejtsi, objektivitet dhe paanshmri; ndershmria personale
dhe profesionale, guximi, korrektsia n raportet me t
nnshtruarit, t akuzuarit dhe t dyshuarit; mbajtja e premtimit.
Aftsia e t menduarit kriminalistik n disa segmente
mund t zhvillohet dhe t merret vesh. Si paraqet kushtin e
domosdoshm pr planifikim dhe zbatim t suksesshm t
veprimtaris kriminalistike n procedurn para hetimore dhe
penale, sht e nevojshme t punohet n formimin dhe kultivimin
e tij. Baza n t cilin themelohet t menduarit kriminalistik sht
njohurit e modeleve teorike dhe instrumentet kriminalistike q i
ka n diskonim kriminalisti gjat zbardhjes s lndve t
ndryshme penale (taktike kriminalistike, taktika dhe metodat e
zbulimit, zbardhjes dhe dshmimit t llojeve t veanta t veprave
penale, prvoja solide profesionale). Kur do t bhet nj sintez
ndrmjet njohurive dhe prvojs, me karakteristikat pr t cilat u
b fjal m lart, fitohet nj baz solide pr zbatim t suksesshm
t t menduarit kriminalistik n praktik. Me rndsi t madhe pr
kultivimin e t menduarit kriminalistik sht edhe zgjidhja e
detyrave kriminalistike praktike. T studiuarit e ngjarjeve nga
praktika (qofshin ato t huaja, t vendit apo t jashtme) si dhe t
zhvilloj strategjin m adekuate t komunikimit me personin me t cilin e zhvillon bisedn,
prkatsisht t cilin e dgjon.
Faqe | 200
lexuarit e romaneve t mira kriminalistike (n radh t par t
atyre klasike).
4.3.
ZBATIMI
I
PARASHIKIMIT
GJAT
VEPRIMIT
SISTEMATIK
DHE
T
PLANIFIKUAR T POLICIS
Parashikimi i zhvillimit t manifestimeve t siguris,

posarisht n kt faz t zhvillimit shoqror t bashksis
shoqrore, paraqet punn shum t rndsishme si n teori ashtu
edhe n praktik t t menaxhuarit. Praktika e udhheqjes n t
gjitha fushat (kshtu edhe n polici) sot sht e paparamenduar pa
parashikime shkencore, prkatsisht prognozimeve. Parashikimet
pr t ardhmen si informacione adekuate pr t, q shprehen
nprmjet prognozs, jan element i domosdoshm i menaxhimit.
Nj nga qllimet e prgjithshme t parashikimit sht
prcaktimi i alternativave t ndryshme n zhvillimin e t
ardhshmes si baz e fuqishme pr marrjen e vendimeve n lidhje
me ndryshimet e sigurta si n sistem t menaxhimit, ashtu edhe n
qarkun prreth. Kjo posarisht ka t bj me nevojat gjithnj n
rritje, q imponohen n sistemin e planifikimit shoqror,
veanrisht n planifikimin dhe parashikimin shoqror t
proceseve q zhvillohen n shoqri dhe identifikimi i atyre
problemeve q lidhen me rreziqet potenciale, n radh t par me
sigurin e brendshme t shteteve.
Parashikimi shkencor, si element i patjetrsuar gjat
realizimit t planit t vendimeve t parapara, n periudhn
shoqrore t kaluar nuk sht trajtuar si pjes prbrse e
menaxhimit. Megjithat, rrethanat q lidhen pr ndrtimin e
shteteve demokratike juridike, na shpie n faktin se roli i
parashikimit jo vetm q sht rritur, por sht br pjes e
domosdoshme e menaxhimit. Sot, ai me t drejt shihet si
Faqe | 201
funksion i pavarur i menaxhimit. Funksioni i parashikimit sht
n lidhje me funksionet tjera t menaxhimit, n radh t par me
ato q jan orientuar ndaj t ardhmes si jan: projektimi,
programimi dhe planifikimi.
Procedura e parashikimit mund t ndahet n shum
periudha t ndrlidhura ndrmjet veti, me t cilat zgjidhen
obligime konkrete t pavarura, karakteristike pr nga mnyra dhe
metodat specifike. do njra nga kto periudha sht e
domosdoshme q t prcaktoj qllimin dhe detyrat e
parashikimit, e pastaj edhe intervalet kohore t prcaktimit t
detyrave deri n momentin e fillimit t ngjarjes ose manifestimit
t parashikuar. Pastaj, nis mbledhja dhe prpunimi i
informacioneve q e karakterizojn gjendjen e objektit t
prognozimit n t kaluarn dhe ndryshimet n t ardhmen. N
fazn e verifikimit t formave t konkludimeve dhe t provave,
vjen marrja e vendimit pr zgjedhjen e metodave dhe t
prpunimit t algoritmeve n zgjidhjen e parashikimit. Pr
prpunimin e parashikimit shrbehemi rndom me metodat
kuantitative. Periudha prfundimtare finalizohet me prpunimin
prognozs, me alternativat e mundshme: pesimiste, optimiste dhe
realiste. N fund vjen vlersimi i validitetit t prognozs
nprmjet verifikimit, prkatsisht prpunimit t prognozs n
variante t ndryshme dhe me ndihmn e metodave t ndryshme.
Me kusht q rezultatet e fituara n kt mnyr t jen n kufi t
normales dhe t s lejueshmes, verifikohen si t prdorshme dhe e
kundrta.
Sipas Martin Kadorik (Sllovaki) n linjat e programimit
bien sa vijon: parashikimi i ndryshimeve t jashtme, prfshir
parashikimet kriminologjike (ndryshimet n evidencn penale);
Prognozat organizative n menaxhim;
Parashikimet e situatave konkrete n menaxhim dhe
Faqe | 202
Parashikimet n fushn e edukimit dhe arsimimit t
policve.
Parashikimi i ndryshimeve t jashtme, sipas ktij autori
prfshin ekonomin, urbanizmin, numrin e banorve dhe
migracionin e tyre, numrin e t papunve dhe t strukturs s tyre
dhe disa tregues t tjer n kufijt e atij rajoni. Nse kemi n
diskonim t dhna, t cilat e bjn prapavijn e parashikimit,
vetm n kt rast jemi n gjendje t prpunojm prognoza t
thella t domosdoshme pr MPB.
Parashikimi i menaxhimit t organizuar n organet e
MPB-s fokusohet n prcaktimin e qllimeve dhe detyrave
optimale, t cilat n t ardhmen mund t paraqiten n lidhje me
faktort kriminologjik ekonomik, shkencor-teknik, demografik.
Parashikimi i menaxhimit organizues sht i lidhur me
veprimtarin kriminologjike dhe planifikuese n organet e MPB.
Lidhja midis tyre, sipas Kadorik, shprehet n kt mnyr:
parashikimi kriminologjik (prcaktimi i trendve n strukturn
dhe dinamikn e veprimit penal) parashikimi i menaxhimit
organizues planifikimi dhe relacionet e masave n luft kundr
veprimeve kriminalistike.
Parashikimi n zhvillimin e sistemit t menaxhimit n
organet e MPB dhe parashikimi i situatave n interes t marrjes s
masave optimale menaxhuese jan pjes shum e rndsishme n
procesin e parashikimit t menaxhimit t organizuar dhe t
planifikuar. Prsosja e sistemit t menaxhimit n organet e MPB
nnkupton prmirsim cilsor t t gjitha elementeve t ktij
sistemi dhe at:
Strukturat organizative t cilat duhet t prpunohet
n at mnyr q do t jen fleksibile dhe do t jen
n gjendje t njohin dhe t zgjidhin veprimin e
ardhshm kriminal. Qllimi prfundimtar i
Faqe | 203
strukturs organizative t till t shrbimit policor
sht q sa m shum tu afrohet qytetarve dhe t
ket pajisje materiale dhe teknike, n radh t par
sisteme bashkkohore t informimit etj,;
Prsosje e procesit t informimit, prkatsisht
mbledhjes dhe analizs s informacioneve dhe
Sistem i ndrlidhjes me njsit organizative n
MPB, por edhe t organeve dhe enteve t tjera q
marrin pjes n ndjekjet penale.
Sipas ksaj, parashikimi i situats, me qllim t marrjes s
vendimeve optimale pr menaxhim sht i domosdoshm.
Sipas dr. Peter Nikush (Sllovaki), struktura organizative
duhet ti plotsoj kto kushte: t krijoj kushte pr faktin, se sht
i mundshm vetm ai aktivitetet, i cili sht n pajtim me
dispozitat aktuale juridike, t cilat jan t ratifikuara me
marrveshje ndrkombtare dhe t krijoj kushte pr
implementimin e t drejtave t Bashkimit Evropian dhe t
zbatimit t tyre n praktik; t jet n pajtim me organizimin
territorial t drejtoris;
T reagojn shpejt dhe n mnyr shembullore ndaj
ndryshimeve n fushn e siguris;
T krijoj kushte t mira pr pranimin e objekteve q
participojn n form t bashkpunimit ose t koordinimit;
T jet n gjendje t ndikoj pozitivisht ndaj rrethit;
T orientohet drejt transformimit t npunsve shtetror dhe
t policis, nga organi i pushtetit n organ n shrbim t
popullit;
Ti l vend aspektit parandalues n krahasim me at represive;
T siguroj dhe t garantoj aktivitetin e policis t liruar nga
varshmria politike;
Faqe | 204
T jet n gjendje ti mnjanoj faktort problematik n

sistemin e vet, t cilt kan lindur me ndikimet negative t
rrethit ndaj sistemit;
T jet n gjendje mjetet q i ka n diskonim ti shprndaj n
mnyr optimale dhe funksionale;
T orientohet drejt decentralizimit t aktiviteteve dhe
transferimit t autorizimeve nga niveli qendror n at regjional
dhe
T jet stabil n mnyr adekuate.
5. PARASHIKIMI I KRIMINALITETIT
Parashikimi n lidhje me kriminalitetin, q mbshtetet n
kushte t ndryshimeve t theksuara shoqrore jan jo aq valid n
raport me ato t kushteve t siguris stabile. Me ndihmn e
metods s ekstrapolimit66 presim pr shembull q rritja e
rndsis s kompjuterve n t ardhmen t shkaktoj rritjen e
kriminalitetit kompjuterik.
66
Eksploporimi sht metod shkencore n teorin kriminalistike q gjen zbatim n

parashikimin kriminalistik pr ndryshimet strukturore dhe strukturale t mnyrave t
kryerjes s disa veprave penale, t cilat priten t kryhen n nj koh t caktuar dhe n nj
vend konkret, me parashikim t faktorve q ndikojn n paraqitjen e tyre dhe me
projektimin e masave n fushn e profilimit kriminalistik.
Faqe | 205
do ekstrapolim parasheh se do t vzhgohet procesi
edhe n t ardhmen, do t zgjas tepr ashtu q do t shrbej si
baz pr t nxjerr gjykime t ndjekjes. Megjithat, mund t
ndodh supozimi, pr shkak t ndikimeve faktorve t ndryshm t
paparashikuar t mos verifikohet n t ardhmen. Prandaj, sht e
domosdoshme t bhet dallimi ndrmjet prognozs nprmjet
ekstrapolimit dhe prognozave programore. E para paraqet
pandryshueshmrin e mekanizmit dhe t ligjshmris s
menaxhimit t dhna me procese, edhe pse menaxhimi mund ti
nnshtrohet ndryshimeve. Prognoza programore, prve
prognozs me ekstrapolim nnkupton edhe ndryshimet e
pashmangshme t mekanizmit dhe t ligjshmris s menaxhimit,
ashtu q gjat procesit t jap orientime konkrete. Droje reale
gjat formulimit t prognozs programore dalin nga fakti se ato
shpeshher paraqiten n mnyr jo adekuate. Kjo ka t bj aq m
shum se nuk merren parasysh dy elemente: 1) njohja solide e
kushteve dhe kufizimi i aftsive pr t menaxhuar proceset
konkrete dhe 2) dallimi preciz ndrmjet qllimeve t programeve
dhe rezultateve t realizuara.
Parashikimin e kriminalitetit e bn do tez e cila
deklarohet n lidhje me aktet penale t ardhshme, dhe q ka dal
si prfundim i prshkrimit t mparshm t ktyre manifestimeve
(mas statistikore) dhe rregullit q prcakton relacionin e radhitjes
s gjendjeve q e definojn kt manifestim. Kshtu, parashikimi
i kriminalitetit mund t ndahet n dy grupe themelore:
Parashikimi i kriminalitetit primar (vepra penale q bhen
pr her t par) dhe
Parashikimi i kriminalitetit t prsritur (vepra penale q i
kan kryer ato t cilt kan qen t dnuar edhe m par).
do njri nga kto grupe mund t ndahet n fush t
ndryshme t parashikimit. Kshtu disa teza t veanta mund t
Faqe | 206
merren me: 1) strukturn e ardhshme t kriminalitetit, 2) me
shkaqet e shumta t manifestimeve dhe dukurive kriminale, 3)
efikasiteti i pritur nga mjetet e parandalimit t kriminalitetit, 4) t
prmasave t popullats kriminale t t moshuarve, 5) t
popullats t kryersve t t mitur etj.
N formn e pavarur t parashikimit t kriminalitetit bie
edhe parashikimi individual i sjelljeve kriminale.
Parashikimi i krimit t prgjithshm mund t bhet vetm
nse n perspektiv t afrt (kjo sht nj periudh prej 3 deri 5
vjetsh) situata politike dhe ekonomike nuk i nnshtrohet
ndryshimeve esenciale. Sipas ksaj, vmendjen ton e meritojn
parashikimet afatshkurtra. Parashikimet n afate t gjata pr
organet e ndjekjes dhe t jurisprudencs prdoren shum pak. Nj
shembull i mir pr kt sht Republika e Maqedonis, n
mnyr analogjike me kt edhe vendet e ish-socializmit realist.
N fakt, viteve t fundit t shekullit 20-t shteti federativ RSFJ
psoi shum ndryshime. Luftrat e zhvilluara pothuajse n t
gjitha shtetet federale, konfliktet lokale dhe recesioni ekonomik
shkaktuan prhapjen e varfris, migracionit t popullsis, q t
gjitha s bashku nuk krijuan kushte adekuate pr prpunimin e
parashikimeve t veanta t kriminalitetit. Kjo periudh pati
ndikim t madh n dinamikn dhe n strukturn e krimit n
shtetin ton. Kryersit e veprave penale gjithnj e m shum i
shfrytzonin ndryshimet politike dhe ekonomike pr t realizuar
qllimet e tyre t errta. Dobsia e aparatit shtetror, jo
konsekuenca pr tu prshndetur njher e prgjithmon me
mbeturinat e t s kaluars, zbraznit n sistemin juridik,
rregullimet shoqrore e sociale, ndikuan fuqishm n rritjen e
kriminalitetit n prgjithso. Si pasoj e gjith ksaj sht edhe
ekspansioni i krimit t organizuar.
Faqe | 207
Prkundr gjith ksaj, MPB e RM-s nuk prpunon
parashikime t kriminalitetit. Si rezultat i ksaj shtrohet pyetja:
realizimi i nevojave t ktilla a krkon organizim t hulumtimeve
shkencore, t lidhura me parashikimin e kriminalitetit?
N shum shtete t Evrops, hulumtimet q lidhen me
parashikimin e kriminalitetit, jan n kujdes t drejtprdrejt t
ktyre shteteve.
Pyetje pr studentt:
1. Shpjego nocionin e planifikimit kriminalistik.
2. Shpjego parimet e planifikimit kriminalistik.
3. Cilt jan qllimet e planifikimit kriminalistik?
4. far paraqesin pyetjet e arta n kriminalistik?
5. Shpjego pyetjen ka ndodhur.
6. Shpjego pyetjen kush e ka kryer aktin penal.
7. Shpjego pyetjen kur sht kryer akti.
8. Shpjego pyetjen - ku sht kryer akti.
9. Shpjego pyetjen si sht kryer akti.
10. Shpjego pyetjen me ka sht kryer akti.
11.Shpjego pyetjen me cilin sht kryer akti.
12.Shpjego pyetjen pse sht kryer akti.
13. Shpjego pyetjen cilin ose ka ka sulmuar kryersi i
veprs penale.
14. sht nocioni version?
15. Prkufizo nocionin version kriminalistik?
16. Cilat lloje t versioneve ekzistojn sipas qarkut t
shpjegimit t fakteve?
17. Cilt jan versionet tipike dhe n far bazash
parashtrohet?
18. far versione ekzistojn sipas kohs ku bien
rrethanat e supozuara?
Faqe | 208
19. sht versioni hetues?
20. Si ndahen versionet sipas subjekteve t cilat i
mbarshtojn?
21. Si ndahen versionet sipas lnds s t dshmuar?
22. Shpjego nocionin profilizim.
23. N far faza kalon analiza e gjendjes faktike dhe
procedura e profilizimit?
24. Cilat jan llojet themelore t profilizimit?
25. Shpjego zbatimin e profilizimit.
26. Shpjego sistemin viclas si mbshtetje kompjuterike
t profilizimit.
27. Shpjego nocionin dhe zbatimin e profilizimit
gjeografik.
28. far paraqet teknologjia SIG?
29. far paraqet t menduarit kriminalistik?
30. far paraqet parashikimi gjat veprimit sistematik
dhe t planifikuar t policis?
Faqe | 209
KREU VI
INDICJET DHE METODAT INDIKATIVE GJAT

ZBULIMIT DHE ARGUMENTIMIT TE KRIMIT
Faqe | 210
1. NOCIONI,
BURIMET
INDICJEVE
DHE
LLOJET
N literatur mund t hasen nj numr i madhe

definicionesh t ndryshme pikpamjesh dhe idesh pr vlern
valide dhe pr nocionin prov e trthort prkatsisht indicet.
N kt rast nuk do t lshohemi n debatin teorik rreth ideve t
ktilla, n radh t par, pr shkak t qllimit t ktij punimi.
N esenc mund t thuhet indicet (bazat e dyshimit)
paraqesin fakte t cilat vn n dukje ekzistencn ose mos
ekzistencn e veprs penale apo t lidhjes m t afr ose m t
largt t ksaj vepre me ndonj person.
N baz t fakteve t ktilla e mbshtesin dyshimin se sht
kryer vepr penal dhe se nj person i caktuar sht kryers ose
pjesmarrs n kt akt. Indicet, padyshim kan rndsi t madhe
gjat mbledhjes s provave pr aktin dhe pr kryersit.
Karakteristik themelore e indiceve sht fakti se forca e
tyre dshmuese nuk qndron vetm n to, por sht n bashksi
me faktet tjera, me rast gjat zbatimit t tyre me rndsi sht t
verifikohet pikrisht lidhja e nj fakti me tjetrin.67
Indicet paraqesin fakte te llojllojshme t cilt mund t
ndahen n disa grupe (sipas rrethanave drejt t cilave sht
orientuar veprimtaria kriminalistike, sipas natyrs, sipas kohs s
kryerjes, sipas vlers).
Sipas burime m t shpeshta t indiceve pr krim t kryer
mund ti prmendim sa vijon: mbikqyrje n dokumentacionin
afarist; deklarata nga dshmitart; padi; bastisje e banesave,
67
Hulumtimi i praktiks policore tregon se m shpesh bhet fjal pr nj grumbull provash

t nj rndsie sporadike (t dors s dyt) por si e dim, juridikisht nuk ka dallim ndrmjet
ktyre provave n aspektin e vlers s tyre njohse; t dyja llojet ( provat e drejtprdrejt
dhe t trthort ) mund t shrbejn barabar pr verifikimin e fakteve n procedur.
Faqe | 211
hapsira afariste e t tjera; bastisje e personave dhe mjeteve t
transportit; gjetja e sendeve t kryerjes s veprs penale (arm,
drog, materie shprthyese, drgesa, fatura, deklarata doganore,
mall etj.); ekspertiz (balistike, mekanoskopike, grafskopike,
mjeksia ligjore, financiare-materiale); evidencat operative
kriminalistike; mbikqyrjet; biseda me persona t dyshuar;
kontrolli i mallit q sht si objekt eksporti ose importi; mbledhja
e deklaratave nga vozits, puntor n shpedicion; shkmbimi
ndrkombtar i informatave dhe t dhnave; tampon doganor,
vula etj.; gjurm t krijuara nga shqepja e shenjave t caktuara
(etiketa, deklarata t prodhimit, numra t fabriks, mungesa e
dokumentacionit t caktuar q duhet ta shoqrojn mallin (lista e
ngarkess, flet drgesa e dogans etj.), paraqitja e
dokumentacionit t dyfisht (fatura t dyfishta, certifikata pr
prejardhjen e mallit, listat e ngarkess etj).
Indikacionet mund t manifestohen para, gjat dhe pas
kryerjes s veprs penale. Ja disa prej tyre: dituria, profesioni dhe
prvoja profesionale; motivi, vetit trupore dhe psikike (kjo
posarisht vjen n shprehje n vendkalimet kufitare, kur bhet
kontrolli i mallit gjat procedurs doganore, gjat kontrolleve dhe
mbikqyrjes t inspektorve, gjat kontrollit t kontabilitetit dhe
t dokumentacionit tjetr); mnyra e kryerjes; knaqsit e fryteve
t fituara gjat kryerjes s veprs penale; pjesmarrje gjat
kryerjes s veprs penale, alibi dhe dhnia e alibis t rrejshm e
t tjera. T gjitha nga kto indice t prmendura dhe t
paprmendura nuk kan forc dhe vler t njjt. Kjo kushtzohet
nga lloji, ashtu nga burimi i indiceve , prkatsisht nga lidhja e
indiceve t veanta me indicet tjera. Detyr themelore me kt
rast sht do indice e marr n mnyr t veant duhet t
verifikohet n mnyr t vrtet, ndrsa pastaj ndrmjet m tepr
Faqe | 212
indiceve t ekzistojn lidhje e ngusht dhe logjike dhe varshmri
ndrmjet tyre.
Si dihet ka shum vepra penale t cilat bhen n mnyr
latente, ndrsa edhe pasojat e ktyre veprave fshihen dhe jan t
padukshme (kontrabanda, fshehja e tatimit, larja e parave,
korrupsioni etj). N shum raste nuk mund t mblidhen
informacione si prova t drejtprdrejta (pr shembull, pr
dshmitart okular t ngjarjes) dhe as faktort vendimtar t
verifikohen menjher. Prandaj npunsit e autorizuar detyrohen
domosdo t mbledhin informacione pr indice t ndryshme,
prkatsisht fakte nga t cilat nprmjet rrugs logjike do t
nxjerrin prfundime pr ekzistimin ose mosekzistimin e fakteve
q e prbjn veorin e veprs penale.
N tekstin e mtejshm do t prqendrohemi n disa indice
m specifike karakteristike pr zbulimin e krimit.
Dituria, profesioni dhe prvoja profesionale. Gjat kryerjes
s veprave penale t caktuara, shpeshher vjen n shprehje
profesioni dhe prvoja profesionale. Kshtu pr shembull nga
gjetja e dokumentacionit afarist dhe kontrollit t br n t, mund
t verifikohet se kryersi i mundshm i aktit penal fshehje t
tatimit nj koh t gjat ka mundur me sukses dhe n mnyr
profesionale t fsheh tatimin (ose t pastroj para) dhe me kt
rast t mos zbulohet nga organet kompetente shtetrore. Thjesht,
n mnyr shum perfide i sht shmangur t gjitha kontrolleve.
Kjo na shpie t prfundojm se personi i ktill ka prgatitje t
mir (financiare dhe kontabiliste) dhe se ka edukat solide n
lmin e shkencave ekonomike, prkatsisht e njeh mir zanatin
dhe profesionin e vet.
Motivi, tiparet trupore dhe psikike si indice. Motivi paraqet
dshirat e brendshme dhe t jashtme, q nj personalitet i caktuar
i shpreh gjat kryerjes s veprs penale. M shpesh, nevoja,
Faqe | 213
dshira, pasione dhe interes t ndryshim e t tjera, shkaktojn
motivin.
Pr shembull, si motiv m i rndsishm pr kryerjen e
akteve penale n lmin e krimit ekonomik mund t theksojm
kto: dshira pr pasurim t shpejt, vetdije t ult tatimore dhe
mentaliteti tatimor i ndonj personi, dobia, pikpamjet pr
sistemin juridik t tatimit, ndjenja e prkatsis ndaj nj
komuniteti t caktuar shoqror etj. Gjithashtu mund t thuhet se
tek fshehja e tatimit, aktori sht i motivuar edhe nga mundsia
pr ti neutralizuar efektet negative q dalin nga pagimi i t
ardhurave fiskale t cilat nga ane tyre jan si bar e forcs s tij
ekonomike. Gjat verifikimit t motivit pr kryerje t veprs
penale duhet pasur kujdes faktin se ekziston mundsia pr
fingimin e veprs (kryersi prpiqet t bj evidente veprn
penguar, mnyra dhe mjetet e gjoja realizimi, dhe n kt mnyr
i mnjanon gjurmt e vrteta duke ln t reja, t cilat duhet t
vn n dukje motivin e kryerjes edhe t ndonj personi tjetr si
kryers68). Kuptohet, e gjith kjo lidhet me tiparet trupore dhe
psikike t do njeriu.
Vullneti pr t kryer vepr penale si indice. Prve motivit,
edhe vullneti sht nj nga indicet vendimtare ku bhet fjal pr
indikacionit para kryerjes s veprs penale. Kryersi, kt
indikacion, prkatsisht vullnetin mund ta shpreh n disa mnyra,
dhe at:
Deklarat me goj;
Deklarat me shkrim;
Mimik, pantomima dhe gjeste dhe
68
Duhet br nj dallim t qart vepra penale t fshehura dhe t finguara. Gjersa veprat
penale t fshehura me t vrtet jan kryer, ato t finguara nuk jan kryer. Kryersi vetm
dshiron q t krijoj iluzionin e kryersit t vrtet q t mashtroj npunsin operativ dhe
n kt mnyr t pengoj zbulimin e veprs dhe t kryersit, Bhet fjal pr falsifikim t
gjendjes faktike.
Faqe | 214
Veprime prgatitse e t tjera.
M vet paraqitjen e far do lloji shenj t ktij vullneti,
kriminalisti i mir mund t bj asociacione se ktu bhet fjal
pr kryers potencial t ndonj vepr penale. Por, nse ato jan t
paprfillshme puna e kriminalistit vshtirsohet tepr.
Megjithat, se me kto shenja t vullnetit vshtir se do t
zbulohet me koh pr t mundur t parandaluar nse pr kt
qllim nuk merren informacione nga informator dhe
bashkpuntor.
Shembuj t ktill n praktik mund t gjenden me bollk.
Posarisht bien n sy deklaratat me goj t cilat shpeshher
mund t shndrrohen n krcnime ndaj nj personi t caktuar ose
komunikimi me pjesmarrsit, me familjen dhe t afrmit e t
tjer, si dhe interesimi jo i zakonshm dhe pyetjet pr nj person
t caktuar ose objekt.
Deklaratat me shkrim jan m t rralla se ato me goj, por
nuk mund t mosprfilljet edhe ndikimi i tyre. N fakt, ktu m
shpesh bhet fjal pr krcnime drejtuar bashkshortes,
dashnores ose ndaj ndonj funksionari etj. Gjithashtu, mund t
drejtohen edhe ndaj pjesmarrsve n form t planit tekstual,
vizatimit, skics etj. Kshtu pr shembull kur bhet fjal pr
vjedhje kur nprmjet kartave gjeografike dhe skicave prkatse
prshkruhet vendi i planifikuar pr kryerjen e veprs penale.
Mimika, gjestet dhe pantomimat jan t shprehura
posarisht tek delikuentt jo profesional prkatsisht pa prvoj,
sepse jan m t ngarkuar n aspektin psikik se sa profesionistt,
prandaj jan t shqetsuar nga rrjedha e veprs penale t
planifikuar, q shkakton pasiguri tek ata q e shprehin nprmjet
lvizjeve jo t zakonshme t trupit, t duarve apo nprmjet
shprehjes s fytyrs. Kt posarisht do t vrejn personat m t
Faqe | 215
afrt t kryersit pr shkak se (logjiks s gjrave) i kan t
njohura mir reagimet e tij t rndomt.
Veprimet prgatitse jan m t dukshme kur pr shembull
nj person blen arm pr t vrar ose pr t br vjedhje; t
falsifikoj dokumente personale me qllim q t fsheh identitetin
e vet; t krkoj alibi nga prpara; t ndryshoj pamjet e tij t
jashtme q me kt rast do t thot t blejn pajisje prkatse
(shum rrall por ka edhe njerz t till t cilt i ekspozohen edhe
operacioneve estetike pr kt qllim etj.
Karakteri i kryersit si indice. Shprehja e karakterit
prdoret n psikologji n raste t shumta. Ndonjher
identifikohen nocionet personalitet dhe karakter, megjithat,
konsiderohet se personaliteti sht nocion m i gjer, i cili i
prfshin t gjitha tiparet e individit, ndrsa karakteri sht nocion
m i ngusht dhe prfshin tiparet esenciale t nj personi, ato q
jan m karakteristike pr individt.
Shpesh me shprehjen karakter shprehen tiparet e vullnetit
(psikologjia ruse) dhe t moralit), (psikologjia amerikane) t
njeriut. N fakt, kur bhet fjal pr tiparet e karakterit m shpesh
prmendet kmbngulsia, vendosmria, konsekuencat, iniciativa,
respekti, vetmohimi, modestia, ndrgjegjja etj. Gjithashtu, n
tiparet karakteristike bien vlerat, qndrimet, interesat, motivet
sociale etj.
Akti i kryer, n mas m t madhe ose m t vogl mund t
jet tregues i personalitetit t kryersit. Kshtu pr shembull,
ashprsia, brutalitetit, mizoria, sadizmi, ana perfide, gjakftohtsia,
dhelpria, hamendja, shkaqet pr ta br krimin e t tjera. Nj
rrethan e ktill sht me rndsi t madhe gjat zbulimit 69 dhe
69
Me zbulim nnkuptohet deprtimi nga e panjohura n t njohurn; zbulimi

i nj akti penal t fshehur ekzistimi i veprs penale dhe zbulimi i kryersit
t saj.
Faqe | 216
gjat zbardhjes70 s veprs penale. N situata t ktilla, rndom,
m me rndsi sht ti jepet prgjigje pyetjes, se kush ka qen n
situat t kryej prkatse penale. Nga ana tjetr, kryerja e
veprave tjera dhe sjellja korrekte mund t jet vetm si paravent
prapa s cilit fshihet dikush, personaliteti i vrtet dhe sjellja e tij
e fsheht kriminale.
T prjetuarit e akteve t kryera pas veprs penale si
indice. Vmendje t veant gjat zhvillimit t prpunimit
kriminalistik (ose hetimit financiar policor) tek veprat penale
ekonomike, duhet ti kushtohet pasojave materiale nga kryerja e
veprs penale si indice. Kryersit e veprave t ktilla penale
dhurojn sende, para, blejn gjra t ndryshme ose t paluhatshme
(shtpi, banesa, shtpi vikendi) etj. Parat i shpenzojn pr nevoja
t ndryshme dhe pr knaqsi t ndryshme shpeshher t
pakontrolluara (bixhoz, prognoza sportive, udhtime n botn e
jashtme etj.). Ky moment n bashkveprim me faktor dhe indice
e tjera, v n dukje mundsin e brjes s veprs penale, por
njkohsisht paraqet edhe provn e llojit t vet pr aktin e kryer
penal (n kt rast) n lmin e krimit ekonomik.
Prania n vendin e kryerjes s veprs penale si indice.
Prania n vendin ku sht kryer vepra penale sht nj nga indicet
e rndsishme. Kjo mundson orientimin e drejt gjat zbulimit t
kryersit dhe eliminimin e suksesshm t personave, t cilt pr
fardo lloj arsye jan vn si t dyshimt n lidhje me kryerjen
eventuale t ktij akti.
Faktet pr pranin e ndonj personi n radh t par, gjat
dhe pas kryerjes s aktit, n vendin ku sht br ky akt, e bjn
t lidhet me kt vepr penale.
70
Zbardhje (sqarim) sht t pohuarit se realisht ekzistojn fakte relevante,

prkatsisht se kan ekzistuar, dhe se kan vetm nj kuptim dhe se me
faktet e tjera t ksaj lnde penale kan nj lidhshmri t caktuar.
Faqe | 217
Nj person se ka qen i pranishm n vendin e kryerjes s
aktit vrtetohet dhe verifikohet n baz t: sendeve q jan ln
ose q jan marr nga vendi i ngjarjes, gjurmt t cilt kan
mbetur n vendin e kryerjes s aktit, prkatsisht gjurmt e trupit
n vendin e ngjarjes, t veshjes, mbathjet t nj personi t caktuar
dhe njoftimet t fituara nga ana e qytetarve (dshmitar okular,
t dmtuar).
sht e ditur se gjat inspektimit gjenden sende t cilt para
kryerjes s veprs penale nuk kan qen aty. Sendet e ktilla
mund t jen shum t rndsishme, bile edhe vendimtare pr
zbulimin e kryersit. Kshtu, pr shembull, n vendin e kryerjes
mund t gjendet pulla t ndryshme, kapela, torba, faculeta ose
pjes tjera t gardrobs, sende t ndryshme me t cilat sht
kryer akti etj.
Gjat gjetjes s sendeve t prmendura dhe gjrave t tjera,
me rndsi sht t prcaktohet se kto sende a kan qen n
vendin e ngjarjes edhe para kryerjes s veprs penale, i kujt sht
ai send, a ka mbetur nga kryersi i veprs penale. Disa kryers me
qllim ln gjsende (nga paragjykimet, pr t vshtirsuar, t
dezorganizojn dhe ta pamundsojn hetimin). Me qllim t
prcaktimit t prejardhjes s gjsendeve prkatse dhe t
identifikimit t personit q kto sende i takojn, merren masa dhe
aktivitete prkatse dhe prdoren metoda prkatse teknike. Pr
shembull, n kapel mund t gjendet pluhur, fije floku e t tjera.
Gjithashtu mund t bhen pyetje ndaj t tjerve pr sendet e
gjetura.
Megjithat, fakti se nj person posedon gjsendin q sht
marr n vendin e ngjarjes nuk dshmon se ky person sht
kryersi i aktit, por e bn at q t ket lidhje me kryersin e
mundshm. Prandaj, duhet t vrtetohet se si ka ardhur ky send n
dorn e ktij personi.
Faqe | 218
Prania n vendin e kryerjes s veprs penale mund t
vrtetohet edhe n baz t gjurmve q kan mbetur n vendin e
ngjarjes nga kryersi ose gjurmt e kryersit q kan mbetur si
rezultat i qndrimit t tij n vendin e ngjarjes (gjurm t vijave
papilare, gjurm t kpucve, gjurm t automjetit, pjes e
veshjes s kryersit etj.). Gjithashtu, njoftimet e t dmtuarve, e
dshmitarve okular, mund t shrbejn n mnyr t suksesshme
pr prcaktimin e pranis n vendin e ngjarjeve ose pr
prcaktimin e pjesmarrjes gjat kryerjes s veprs penale. Tek
disa vepra penale, pothuajse do i dmtuar e ka par kryersin
(mashtrime, prdhunime, hajni n shtpi), prandaj mund t jet si
pjesmarrs n njohjen e tij.
Veprimi psikik i veprs penale ndaj kryersit si indice.
Veprat penale mund t shkaktoj shqetsime psikike tek kryersi.
Gjendjet e ktilla rezultojn nga raporti i kryersit ndaj veprs
penale. Kryersi e di se ka br vepr penale, e ndjen fajin, ka nj
breng n vetdije71, friksohet nga dnimi dhe nga pasojat tjera
dhe si rezultat i ksaj ndryshon shprehit e veta dhe mnyrn e
jets dhe kjo n fakt e zbulon at. Ndikimi psikik i veprs penale
ndaj kryersit manifestohet n mnyra t ndryshme dhe me
intensitet t ndryshm. Kjo varet nga personaliteti i kryersit si
konstitucion psikologjik. Psikopatt e ftoht72 reagojn n mnyr
tjetr ndrsa personalitetet emotive n tjetrn e mnyr.
Ndjenja e fajit, brengosja nga ndrgjegjja, shqetsimet
mund ti nxisin kryersit e aktiviteteve t caktuara. Prandaj ndodh
q disa individ vet ti paraqesin ose ti jepen nj jete t
knaqshme, pin shum, shpesh udhtojn, ndryshojn vendin e
jetess, drejtprdrejt ose n mnyr t trthort bisedojn me t
71
Ndjenja e fajsis sht nj kompleks ndjenjash t : turpit, prgjegjsis, pendimit, friks

dhe vlers s ult. Ndjenja e fajit del nga konflikti ndrmjet instinktit t socializimit dhe
instinktit t vetprmbajtjes.
72
Delikuenti asocial nuk ka ndjenja t fajsis ose e ka ngulfatur at trsisht.
Faqe | 219
dmtuarit q t heqin dor nga ndjekja, u krcnohen, bjn
kallzime anonime duke vn persona t tjer si kryers t aktit,
prgatisin alibi t rrejshm, marrin pjes gjat inspektimit etj.
Manifestimet e ktilla dhe t tjera jan si pasoj e ndikimit psikik
t veprs penale ndaj kryersit.
Njohja e rrethanave t cilt t tjert nuk i din ose mosnjohja
e rrethanave q shum t tjer i ka t njohura. Gjat vlersimit t
fakteve q kan t bjn me njohjen prkatsisht mosnjohjen e
rrethanave duhet pasur kujdes n t kundrtn, operacioni n
angazhimin e par do t jet i gabuar. Kriminelt profesional
posarisht ato q bjn vepra t prsritura, rndom prgatiten
pr aktivitete m serioze kriminale, ndrsa ndr t tjera, prpiqen
ti njohin kushtet dhe rrethanat tjera q bjn t mundshm
realizimin m efikas dhe t shpejt t aktit penal. Prve ksaj,
dikur manifeston dhe gjendje t jashtzakonshme gjat kryerjes s
aktit. Pr shembull, hajni special i banesave me lehtsi t madhe i
gjen parat, stolit dhe gjsendet tjera, prandaj duket sikur ai i ka
njohur nga me par disa rrethana.
Pjesmarrje gjat kryerjes s aktit penal si indice. Indicet e
ktilla rrjedhin si rezultat i shum faktorve gjat kryerjes s aktit
penal n prgjithsi. Kshtu pr shembull, ndodh edhe n fushn e
ekonomis, Pr shembull, tek shum partner afarist jan gjetur
flet drgesa dhe fatura fiktive t cilat, me marrveshje t tyre t
mparshme jan drguar tek njeri dhe tjetri (nga nj ndrmarrje te
ndrmarrja tjetr), me t vetmin qllim q t fshihet tatimi. Malli,
n fakt iu sht shitur personave q kan br pages me pare n
dor. Kto indice dhe indice t tjera, shpien n konkluzione
logjike se gjat aktiviteteve t ktilla kriminale kan marr pjes
shum veta.
Mnyra e kryerjes s indice. Mnyra e kryerjes, gjithashtu
mund t paraqes indice, por, vetm tek kriminelt e specializuar
Faqe | 220
t cilt prgatisin modus operandi t vet. Pr shembull, praktika e
deritashme kriminalistike dhe gjyqsore na tregon se disa kryers
t caktuar fshehjes s tatimit prdorin t njjtat mjete, teknik etj.
(malli shpeshher importohet nga jasht, ndrsa pastaj shitet n
territorin e Republiks s Maqedonis, me rast nuk prpilohet
ose nuk evidencohet dokumentacioni dals afarist).
Gjithashtu, mnyra e kryerjes mund t na shrbej si indice
edhe n rastet kur i dyshuari sht person i dnuar m hert pr t
njjtn ose pr vepr t ngjashme n lmin e krimit ekonomik. N
situata t ktilla, me interes t veant pr npunsit operativ,
duhet t jet mnyra e tij e specializuar e kryerjes s aktit penal.
Mjetet e kryerjes s aktit penal si indice. Pr llojin dhe pr
karakteristikat e mjeteve pr kryerjen e veprs penale mund t
tregojn sa vijon: mnyr e kryerjes s aktit, gjurmt e gjetura dhe
pjes t mjeteve t prdorura, por edhe deklaratat e dshmitarve
okular, e t dmtuarve, e viktimave dhe e personave t tjer. Me
kt rast, me rndsi sht tu jepet prgjigje ktyre pyetjeve: si
jan ato mjete, a sht prdorur ndonj profesionalizm i veant
pr prdorimin e tyre, kush i ka prodhuar dhe kush i ka shitur,
kush i ka pasur ose ende i ka, prkatsisht se si kan arritur dhe ai
ka poseduar i dyshuari e t tjera.
Mjeti, pr cilin supozohet se sht prdorur gjat kryerjes
s aktit penal, mund t gjendet gjat inspektimit t vendit t
ngjarjes, duke e shikuar ose duke bastisur, nprmjet prdorimit
t qenve zyrtar, n baz t deklaratave t dhna se ku gjendet ai,
kujt i sht dorzuar ose i sht ln n dor, ku sht hedhur ose
asgjsuar. Pas gjetjes t mjeteve t tilla, sht e domosdoshme t
vrtetohet sa vijon: pasojat e aktit t kryer a ka pasur mundsi t
shkaktohen nga mjeti i gjetur (pr shembull, substanca e helmuar)
sipas prbrjes s vet kimike dhe karakteristikat e tjera identike
me materialin e gjetur n vendin e ngjarjes; gjurmt e gjetura n
Faqe | 221
vendin e ngjarjes a jan kryer nga mjeti i gjetur; mjeti i gjetur ose
ambalazhi i tij a ka gjurm t vendit t ngjarjes dhe gjurm t
kryersit; dshmitart okular gjat njohjes a mund t identifikojn
mjetin e prdorur, pr shembull pistoletn, pushkn, thikn etj.
Por, n baz t mjeteve t gjetura nuk duhet nxjerr
konkludime leht pr identitetin e kryersit. Kjo aq m shum pr
shkak se kryersit mund t prdorin mjete q nuk jan pron e
tyre, ose nuk i kan pasur prgjithmon ose prkohsisht, por i
imponojn pr shkak fingimi. Gjat zbardhjes s veprave penale
n praktik mund t gjenden edhe sende t tjera t cilat mund t
na tregojn pr paramendimet e kryersit, pr prkatsin e tij n
ndonj profesion t caktuar, pr karakteristikat etnike dhe
mikrogjeografike t rajonit prej nga rrjedh etj.
Sjellja e dyshimt e personit t caktuar si indice. Sjellja e
dyshimt, q paraqitet si pasoj e ndikimit psikologjik ndaj
kryersit nuk manifestohet n t njjtn mas dhe t njjtn
mnyr te t gjitha personat. Kshtu pr shembull ndryshon
reagimi kur nprmjet aktit t kryer kryersi ka nxjerr ndonj
dobi prkatse, ka zgjidhur ndonj problem t vshtir, ka
realizuar ndonj qllim t lart etj. sht shum me rndsi t
theksohet se kjo indice sht karakteristike gjat kthimit t
kryersit n vendin e krimit dhe hase m s shumti tek veprat
penale t rnda: vrasje, prdhunim, forma t rnda t hajnive e
tjer. Kryersi kthehet n vendin e ngjarjes edhe nga dshira pr
t msuar se a sht zbuluar vepra penale, a ka mbetur ndoshta
ndonj gjurm q do t mund ta zbulonte etj. Kryersi kthehet n
vendin e ngjarjes edhe gjat brjes s inspektimit dhe mund t
gjendet midis qytetarve t mbledhur dhe me kujdes e ndjek
inspektimin. Rndom, sjellja e tij nuk sht ajo e zakonshme. Ai
Faqe | 222
sht nervoz73, shikimin e ka t shqetsuar, mund q tek ai t
shihen edhe gjurm t freskta t veprs penale etj. Prandaj, nj
antar i grupit t inspektimit duhet t mbikqyr me kujdes
sjelljen e qytetarve.
Gjithashtu, kryersi mund t trheq vmendjen edhe n
kto raste: ikje, fshehje, mbajtjes s dokumenteve t falsifikuara,
ndrrimi i shpesht i adress s banimit, ndryshimi i pamjes
fizike, ndryshimi i shprehive; vet paraqitje ose vet dorzim;
marrveshje e fsheht me personat e tjer t dyshuar, gjetja e
blersve pr mallin e caktuar; vnia e gjurmve t rrejshme; t
shkruarit e letrave anonime; nevoja e pamposhtur q gjithnj t
flas pr aktin kriminal; shmangie e takimeve me policin;
shtirrje (simulim) i smundjeve gjat marrjes n bised
informative; paraqitje t hollsive q mund ti din vetm kryersit
ose bashkkryersit e tjer.
Duhet vr n dukje edhe faktin se udhtimet e shpeshta t
nj personi t caktuar pa ndonj shkak t dukshm, paraqet sjellje
t dyshimt e cila nuk mund t jet si pasoj e shqetsimeve
psiko-motorike t kryersit, por kusht esencial pr kryerje t
suksesshme t akteve ndshkuese t veanta (hajni t dhunshme,
mashtrime, kontraband, shprndarje t parave t falsifikuara,
thyerje t objekteve etj.).
73
M 25. 12.2004 gjat nj kontrolli t komunikacionit dhe gjat rregullimit t trafikut nga
ana e personit t autorizuar zyrtar( PAZ) n rrugn rajonale Dibr Gostivar sht ndalur
taksi automobil Volksfagen furgon, drejtuar nga S.S nga Dibra. Gjersa PAZ (personi i
autorizuar zyrtar) i kontrollonte dokumentet e automjetit dhe lejen e vozitjes pronari i
furgonit ishte i qet dhe i sjellshm. Por pasi iu urdhrua t hap bagazhin pr kontroll rutine
ai filloi t belbzoj gjat komunikimit, kundrshtoi urdhrin e ktill, nisi ti ndryshoj
ngjyra e fytyrs, me nervozizm i lvizte duart etj. Nj sjellje e ktill ishte nj sinjal q
PAZ t dyshoj se behet fjal pr ndikim psikik t kryerjes s veprs penale si indice dhe
nisi kontrollin e vrtet t bagazhit. Dyshimi i tij u vrtetua. N fakt, n bagazh gjeti nj
thes, me nj pesh prej 6 kg marihuan. M von, S/S nga ana e Gjyqit themelor t
Gostivarit u dnua me 2,5 vjet burg.
Faqe | 223
Alibi dhe dhnia t alibis s rrejshme. Alibi sht fjal
latine dhe n prkthim t lir do t thot diku n vend tjetr.
Kjo sht prov q i dyshuari/i akuzuari e ofron q t dshmoj se
gjat kryerjes s aktit penal ka qen n vend tjetr, dhe jo n
vendin e krimit. Alibi i shprehur sht baz e sigurt se i dyshuari
nuk sht kryers i drejtprdrejt i veprs penale, por gjat ksaj
ende nuk prjashtohet mundsia se ai sht pjesmarrs i aktit.
Nse alibi sht dhn si i rrejshm, ather kjo sht indice dhe
jo prov se i dyshuari sht kryers i aktit penal. Kjo ka t bj aq
m shum kur personi q nuk ka marr pjes gjat kryerjes s
aktit penal, pr shkaqe dhe interesa t ndryshme mund t jap
alibi t rrejshm. Pr shembull, qllimi i alibis s rrejshme mund
t jet fshehja e ndonj vepre penale tjetr (kontrabanda etj.), ose
q t mos komprometohet ndonj person i tret. Megjithat, kur
do t vrtetohet se i dyshuari gjat kohs kritike ka qen n
vendin e ngjarjes por edhe prkundr ksaj jep alibi t rrejshm
ather vlera e indiceve rritet. Ktu bhet fjal pr bashkimin e dy
indiceve: alibi i rrejshm dhe prania n vendin e aktit kriminal.
Indice t ktilla n kombinim me prova t tjera plotsojn dhe
mbshtetin materialin tjetr dshmues.
Verifikimi dhe vrtetimi i alibis sht me rndsi t madhe
pr prcaktimin e qarkut t personave t dyshuar. N kt drejtim
si burim i vetm pr t vrtetuar dhe pr t prcaktuar alibin, nuk
duhet t jet vetm i dyshuari. Ktu duhet t mblidhen t gjitha
informacionet nga personat t cilt kan ndonj njohuri pr
lvizjen e t dyshuarit, t vrtetohet nprmjet evidencave dhe
dokumenteve t ndryshme (paraqitja e vendqndrimit,
dokumentet e udhtimit, faturat hoteliere, evidenca pr automjete
t marra me qira, rent a car, evidenca e personave t legjitimuar
etj.). Alibi vrtetohet: 1) nprmjet biseds prkatsisht nprmjet
dgjimit t personit i cili thirret n alibi; 2) nprmjet biseds
Faqe | 224
(dgjimit) t dshmitarit t alibis; 3) nprmjet
rikonstruksionit74; 4) nprmjet analizs s dokumenteve q
ofrohen si prova dhe 5) nprmjet analizs s sendeve dhe t
gjurmve q jan gjetur n vendin e aktit penal. Gjithashtu duhet
kushtuar vmendje edhe mbledhjes s informacioneve pr alibi,
duke marr parasysh shfrytzimin e mjeteve bashkkohore t
komunikacionit nga ana e kriminelve dhe mundsin e
transferimit t shpejt nga nj vend n tjetrin. N praktikn
policore jan shnuar n numr i madh i mnyrave t ndryshme t
prgatitjes s alibis s rrejshme. Ja nj shembull i ktill nga
koha e hapsirs s ish-Jugosllavis. Nj zotri ofroi
dokumentacionin nga i cili mund t dilte se gjat kryerjes t
deliktit (hajni me dhun) ka qen n Trieste t Italis. Ka pasur
edhe dokumentin e udhtimit nga i cili mund t vrtetohen t
dhnat pr kalimin e kufirit jugosllav-italian. N Trieste sht
vendosur n hotel, atje si zakonisht sht paraqitur. Por, gjat
nats kritike nuk ka fjetur atje, por n mnyr ilegale ka kaluar
kufirin dhe ka vjedhur me dhun n Riek , ndrsa pastaj srish
n mnyr ilegale sht kthyer n Trieste. Atje paret e gjetura
(devizat) i ka futur n librez kursimi n nj bank prkatse dhe
n mnyr legale kthehet n shtpi.
2.
METODAT
E
TRTHORT
DSHMUARIT
Puna me indice kryhet m ndihmn e metodave t

caktuara, q quhen metoda t eliminimit. N tekstin q vijon do t
74
Rekonstrukcioni paraqet prsritjen prkatsisht imitimin e situats n vendin e veprs

penale ose t disa rrethanave dhe sendeve t ksaj gjendjeje, si nj imitim i disa elementeve
t ndikimit t kryerjes, me t gjitha sendet q kan figuruar aty n momentin e kryerjes, me
korpora delikti dhe gjurm, ashtu si sht gjetur n momentin e kryerjes s veprimit kriminal
q t mund t jet i ngjashm me situatn origjinale.
Faqe | 225
prqendrohemi n disa metoda m karakteristike t indiceve t
gjejn zbatimin e tyre n prpunimin kriminalistik dhe n hetimet
financiare.
2.1.
Metodat e eliminimit gjat zbulimit t akteve

penale t veanta
Mund t thuhet lirisht se puna me indice, n procedurn

parahetimore dhe n hetim, nuk sht gj tjetr, prve zbatim i
metods s eliminimit. Metoda e eliminimit i zgjidh pyetjet
kriminalistike-taktike:
a) ka ka ndodhur (a ekziston vepr penale ose nuk
ekziston)?
b) ka e bn karakteristik kryersin?
c) A sht i dyshuari (i akuzuari) person q ka br aktin
penal?
Gjat realizimit t procedurs eliminuese duhet pasur
kujdes dhe t mbisundoj arsyeja pr dy shkaqe. I pari: shum
persona mund ti ndajn rolet si bashkpjesmarrs
(bashkpjesmarrs sht kontributi i nj personi me nj vepr t
huaj, e ndshkuar vetm nse ekziston vepra e tjetrit), prandaj te
secili nga to do t qndroj ndonj baz e dyshimit. I dyti: nj fakt
indikativ mund t ket shkaqet e ndryshme, (t fshihet akti tjetr
ndshkues ose t fshihet personi i tret) dhe nga ky aspekt edhe
shpjegimet e ndryshme, prkatsisht versione.
Pr t gjetur t vrtetn sht e nevojshme t planifikohen
dhe t vrtetohen t gjitha versionet e mundshme, q paraqesin n
fakt metodn e eliminimit. Personat kundr t cilit nuk flasin t
gjitha faktet themelore t indiceve, do t eliminohen nga
Faqe | 226
procedura e mtejshme e zbulimit. Ata persona q do t mbeten
pas eliminimit, do t konsiderohen si t dyshimt themelor.
Kjo metod m s miri mund t shpjegohet nprmjet
shembullit t veprs penale vrasje. Aq m shum se vetvrasje,
rastet e vdekjes, ndrsa ndonjher edhe vdekja e natyrshme
shpesh jan t ngjashme ose shum t njjt me ato vdekje t
qllimshme ose nga pakujdesia nga ana e dors s huaj. Nn nj
ur hekurudhore n binar sht gjetur nj trup i shkelur. Ktu
sht e pamundshme, por n shikim t par edhe gabim t
pohohet se ky ose ai sht si shkak i vdekjes. Ekziston mundsia
(supozimi, versioni, hipoteza) se i shkeluri sht hedhur nga ura
n binar me qllim vetvrasje, sht shkelur pr vdekje nga ana
e trenit, ekziston mundsia q i vdekuri me qllim t jet shtyr
nga ndonj dor tjetr ose si i vdekur sht vendosur n binar.
Ose mund t jet rrahur me shkop, t jet varur, t jet vrar me
plumb, shpuar me thik, t jet helmuar dhe pastaj t jet vn n
binar me qllim t paraqitjes s aktit kriminel si rast fatkeq ose
t rastsishm apo si vetvrasje. Mundet q bashkudhtari ta
shtyj drejt trenit i cili ka qen n lvizje. Mund t ket rrshqitur
kur ka kaluar nga nj vagon n tjetrin. Ekziston mundsia t ket
rrshqitur nga ura pr shkak se ajo ka qen shum e rrshqitshme
(shi, bor, akull, etj). Si shihet nga ky shembull, teorikisht
ekzistojn mundsi shum t gjra t cilat duhet ti kemi parasysh.
Prandaj, me verifikim t fakteve nj nga nj, eliminim ose
vrtetim t tyre do t ngushtohet rrethi i versioneve rreth pyetjes
s ka ka ndodhur. Ky qark do t bhet gjithnj m i vogl, ndrsa
shkaku i aktit m i qart dhe m i afrt, gjersa n fund t mbetet
vetm nj version dhe ngjarje reale.
Faqe | 227
2.2.
Metoda e shfrytzimit t kryersve t regjistruar

t akteve penale sipas mnyrs s kryerjes MOS
Tek shum vepra penale, n praktik, sht vrtetuar se

kryersi ka metodn e vet t puns. Kjo sht si prodhim, jo
vetm i tipareve t tij trupore dhe psikike por edhe i zanatit q e
ka msuar ai. Kshtu pr shembull: npunsi financiar,
kontabilisti ose komercialisti mund t zhvillohet m leht
(shndrrohet n kryers t akteve penale fshehje tatimore ose n
kryers t veprs penale larje parash). Ekziston nj lidhje e
ndrsjell ndrmjet aktit penal dhe profesionit t kryersit, nga
njra an dhe ndrmjet kryersit dhe arms s profesionit t tij
nga ana tjetr (deklarata importi dhe eksporti doganor, flet
drgesa, fatura, mjete t pagess etj.). Sprova pr t br vepra
penale sht m e madhe, nse aftsia sht m e madhe q ajo t
bhet.
N baz t mnyrs s kryerjes, shpeshher mund t
bjm konkluzione pr diturit, aftsit dhe pr profesionin e
kryersit t panjohur. N kt mnyr ngushtojm qarkun e
personave q vijn parasysh si kryers. Kryersi nuk e ndryshon
aq leht mjetin e kryerjes nse ka formuar modus operandi t vet.
Megjithat, sa m i specializuar t jet kryersi aq m tepr do t
kryej akte penale dhe do t zbatoj t njjtn metod t puns,
dhe kjo do t thot se kjo metod individuale do ta zbuloj at
sikur t ket ln vizitkartn e vet n vendin e ngjarjes. Duhet
ditur vetm ti lexohet kjo vizitkart. Kjo do t ishte shum e
rndsishme, veanrisht kur vepra penale fshehja e tatimit bhet
edhe n bashkpunim me akte t tjera penale, si pr shembull kur
blerja e nj sasie t madhe t mallit bhet nprmjet mashtrimit,
me rast jepet instrument i rrejshm pr pagim, ndrsa malli i
Faqe | 228
bler shitet pa prgatitur dokumentacion ose pr t fshehur aktin
prgatiten faturat pr nj pjes t mallit q sht shitur me tatim t
llogaritur.
M shpesh, n teorin dhe praktikn kriminalistike, si
model merret: mnyra e kryerjes s aktit penal, objekti i sulmuar i
aktit penal, llojet dhe mjetet individuale t kryerjes, vendi i
kryerjes, koha e kryerjes etj.
Pr kto shkaqe, gjat angazhimit t par (angazhimi i
par sht faza n veprimin kriminalistik, q shrben pr
shfrytzimin e t gjitha teknikave dhe metodave kriminalistiketaktike, metodat dhe veprimet e mbledhjes dhe shfrytzimit t
shpejt dhe t gjithanshm t potencial ekzistues t
informacioneve), t gjitha elementet e fituara dhe modelet duhet
t kontrollohen dhe t krahasohen n kartotekn MOS. Ndoshta
ather mund t nxirren konkluzion sipas ngjashmris
analogjis, e cila do ti ndihmoj kriminalistit (prkatsisht policit
financiar) n procesin e zbulimit.
Metoda MOS ndihmon gjat zbulimit edhe t t
ashtuquajturve kriminel mobil, t cilt udhtojn nga nj vend n
tjetrin.
Pr shembull: 14 veta nga Shkupi, Velesi dhe Ohri qen
dmtuar nga nj banor i Shkupit, i cili me mashtrim u mori atyre
15 mij euro nga fundi i janarit t vitit 2004.
Ai (duke udhtuar) iu sht prezantuar atyre se gjoja ka
qen i punsuar n Kryqin e Kuq dhe n Qeverin e RM-s dhe
pasi ka njohur shum njerz t pushtetit dhe t ambasads
italiane u premtoi atyre (kuptohet t t interesuarve) se do tu
nxjerr viza pune pr n Itali. Nprmjet bindjes kmbngulse, t
dmtuarit pranuan q tia japin dokumentet e nevojshme dhe nj
sasi t caktuar parash.
Faqe | 229
Mashtruesi u premtoi se do tu paraqitet me telefon q ti
njoftoj se kur duhet t vijn n Shkup pr t marr dokumentet e
tyre t udhtimit.
Pasi personat kuptuan se jan mashtruar e paraqitn
rastin n polici.
Shembull tjetr, nj banor nga Shkupi, duke u prezantuar
si polic apo si doganier, nga firma dhe individ nprmjet
mashtrimit ka marr rreth 2 milion denar. Rasti sht zbuluar
nga policia dhe kundr A.B (29) sht br kallzim penal pr
mashtrim.
I dyshuari nga Maji deri n tetor t vitit 2005 ka
kontaktuar me shum firma dhe persona fizik n Koan dhe n
Shkup t cilve u sht prezantuar si pjestar i njsitit elitar n
MPB ose si npuns i lart doganor. Ai u ka premtuar atyre se ka
mundsi tu ndihmoj pr t gjetur pun apo favore t tjera. N
kt mnyr ai nga nj firm e Shkupit, gjoja pr nevoja t
policis dhe t dogans, ka marr 86 prodhime me nj vler prej
1 milion denar, pastaj nga nj banor tjetr i Shkupit ka marr
2000 euro me premtimin se do ta punsoj. Nga persona t tjer
ka marr para, duke pohuar se mund tua bj t mundshme q t
qarkullojn me automjete q u jan konfiskuar pr shkak t
parregullsive doganore. Ka marr para me pretekstin se do ti
bj t lir nga obligimi pr pagimin e tvsh (tatim).
Me mashtrime t ktilla ai ka prvetsuar m se 2 milion
denar.
Faqe | 230
2.3.
Metoda e prpilimit t lists t indicjeve pr

shum vepra penale dhe pr shum persona.
Kjo metoda prbhet nga fakti sepse pr do rast t veant

prcaktohen ato indice q e bjn t mundshm qarkun e tij e
kryersve potencial. Mund t ndodh nj ose disa indice t
prputhen me disa ose m shum pjesmarrs, por ajo vetm pr
raste t veanta mund t jet e besueshme, por jo edhe indice e
nevojshme. Pr kto shkaqe nuk mund t arsyetohet ngritja
eventuale e procedurs penale. Por, mund t bhet lista, pr do
rast t veant, e personave t dyshuar dhe t filloj gjurmimi n
drejtim t asaj se nj person i caktuar paraqitet n nj ose n t
gjitha listat e regjistruara. Ai q paraqitet gjithnj n shum lista
t veanta si kryers eventual, bhet i dyshimt themelor.
Pr shembull: jan marr njohuri fillestare dhe t
prgjithshme se shum ndrmarrje private t Shkupit, Tetovs,
Ohrit, Shtip, Strumic dhe Kumanov furnizohen me naft
kontrabande dhe derivate t saj. Nga marrja e masave operativetaktike (mbledhja e njoftimeve nga pjesmarrsit n biznesin e
ktill ose nga dshmitar; ndjekja; angazhimi i informatorve
etj.), sht konstatuar se nafta dhe derivatet e nafts blihen nga
nj ndrmarrje private e njjt me seli n Shkup, ndrsa pr t
nuk ekziston dokumentacion afarist, ose ai sht i falsifikuar.
N kt rast (kur prsritet i njjti person si shits), duhet t
eliminohen t gjith persona tjer t dyshimt pr t cilt kemi
br listn prpara si kryers t mundshm t akteve t ktilla
kriminale, (t paktn pr nj koh t caktuar) dhe t orientojm
veprimin operativ (prpunimin kriminalistik, hetimin financiar)
n drejtim t atij personi me dyshim se nuk i ka llogaritur dhe nuk
i ka paguar akcizat dhe detyrimet tjera ndaj shtetit, prkatsisht se
Faqe | 231
sht kryers i mundshm i aktit penal kontraband t mallrave
dhe fshehje t tatimit.
Kjo do t thot se indicet (baza pr dyshim) jan shndrruar
n prova (dyshime themelore). Para se t kalojm n metodn q
vijon do t prmendim nj rast t paradokohshm te n nj vend
fqinj, i cili rezultoi me aktvendim gjyqsor. N fakt, nj gjyq n
Selanik n janar t vitit 2004 i shqiptoi dnim t prjetshm
biznesmenit lokal Evangelos Isakibis (53) i cili ka kryesuar
zinxhirin e tregtis ilegale me derivate t nafts gjat s cils, n
bashkpunim me prfaqsues shtetror t korruptuar sht
shmangur pagimi i rreth 2.1 milion euro tatime dhe detyrime t
tjera.
Isakibisu shpallet fajtor si drejtues i 158 drgesave t
nafts me nj vler t prgjithshme prej 2,1 milion euro q duhet
ti eksportoheshin t pa tatuara n Bullgari.
Me ndihmn e dokumenteve t falsifikuara dhe korruptimin
e prfaqsuesve t dogans kufitare, nafta nuk e ka kaluar kufirin
por sht shitur n mnyr ilegale n pompat e benzins n Greqi.
Zinxhiri i kontrabands n kt mnyr i sht shmangur pagimit
t tatimit dhe detyrimeve t tjera me nj vler prej 1.6 milion
euro.
Gjyqi, gjithashtu e dnoi Iraklisi Antemidis (49) me 15 vjet
dhe doganierin Kriston Anastasiadis (56) me shtat vjet burg.
Antemidis u shpall si fajtor edhe pr 48 drgesa nafte q sipas
dokumenteve, i sht dedikuar Bullgaris por nuk e kan ln t
dal nga Greqia. Me kt Antemidis e dmtoi shtetin pr m se
500 mij euro.
Faqe | 232
2.4.
Metoda e vrtetimit t neto-vlers
Metoda e dshmimit t vlers-neto75 mbshtetet n prova t

bazuara n indice. Kjo metod shfrytzohet gjat zhvillimit t
hetimeve pr tatimet dhe pr mos tatimet (t ardhura jo legale).
Zbatimi i metods sht i njjt n t dy rastet. Ajo q e bn t
dallohet sht prqendrimi i hetimit- te t ardhurat e pa lajmruara
prkatsisht t ardhurat jo legale. Me metodn e dshmimit t
vlers-neto matet rritja ose zvoglimi i vlerave neto t personave.
fardo lloj rritje e padshmuar kualifikohet si e ardhur e
paparaqitur ose jo legale, varsisht nga natyra e hetimit. Sipas
teoris s ksaj metode individi me parat mund t veproj sa
vijon: ti shpenzoj, ti deponoj diku ose ti ruaj si t gatshme.
Metodat indice i ndjekin transaksionet financiare dhe kan t me
mjetet q jan shpenzuar, jan investuar ose jan mbledhur.
Metoda e t dshmuarit t vlers neto llogarit se ka shpenzuar
personi, ka investuar dhe ka ka ruajtur gjat nj viti dhe at
shum e krahason me shumn mjeteve t njohura q ka paraqitur
pr at vjet. Teprica e mjeteve konsiderohet se paraqet t ardhura
t paparaqitura ose jo legale.
Metoda e dshmimit t vlers neto shfrytzohet kur: nuk ka
prov t drejtprdrejt pr t ardhurat, kur regjistrat afarist dhe
dokumentet jan t pakapshme ose jo adekuat (nuk i kan
organet kompetente ose jan t pasakt) dhe kur personi i dyshuar
gjithnj akumulon mjete.
Kshtu, pr shembull sht e pa mundur t ndiqen
transaksionet t bizneseve nprmjet regjistrave afarist ose
dokumenteve, n t cilat qarkullojn para t gatshme (t
75
Metoda e vlers-neto sht prpunuar n vitet e tridhjeta t shekullit t kaluar n SHBA

nga ana e agjentve special t IRS (Drejtoria e t hyrave publike) pr ndjekje penale t
personave t krimit t organizuar.
Faqe | 233
ashtuquajtura kesh para). M shpesh kjo ndodh n bare,
restorante, kazino e t tjera, ku dokumentet n prgjithsi nuk
prmbajn emra- prbhen vetm prej datave dhe vlers.
Inspektori nuk mund ta lidh emrin me shumn. Identiteti i
personit q ka marr pjes n nj transaksion nuk mund t
verifikohet. Ndrsa edhe vllimi i transaksionit nuk mund t
verifikohet (duhet t dokumentohen nj numr i madh
transaksionesh, sepse, m shpesh shumat jan minimale.
Gjithashtu, personat e przier n aktivitete jo legale rrall i
tregojn t ardhurat e tyre, ndrsa gjithashtu, nuk i tregojn edhe
regjistrat e tyre afarist dhe dokumentet. N thelb ata do ta
mohojn ekzistenc e tyre dhe do t prpiqen q ti eliminojn
dokumentet pr ti shmangur zbardhjes s tyre. Si mas
plotsuese e kujdesit, i koordinojn dokumentet q t sigurohen se
policia (kriminalistike dhe financiare) t mos i kuptoj, nse ato
do t konfiskoheshin.
Hapi i par q duhet t ndrmerret sht llogaritja e vlers
neto e personit t dyshuar. Numri m i madh i personave dhe i
biznesmenve e prfundojn vitin afarist m 31 dhjetor.
Inspektori duhet ta krahasoj vlern neto t 31/12 n vitin pr t
cilin bhet hetimi me vlern neto t nj viti m par i cili ka
prfunduar m 31?12. Kjo bhet q t prcaktohet se a sht rritur
ose jo vlera neto e t dyshuarit. N realitet, mjetet minus
obligimet sht e barabart me vlern neto. Rritja e vlers neto
sht si rezultat i prfitimit t mjeteve (prfshir ktu edhe rritje e
parave kesh., zvoglimin e obligimit ose kombinim i t dyjave.
Rritja e vlers neto shihet nprmjet parave t shpenzuara
pr blerje ose nprmjet zvoglimit t obligimeve. Nj person,
gjithashtu, shpenzon para zra t kategorizuara si shpenzime pr
jetes (shpenzime personale). Kjo prfshin: ushqimin,
Faqe | 234
komunalit, sigurimin, benzinn, etj. Kto zra, gjithashtu duhet t
shqyrtohen gjat prcaktimit t mjeteve totale t shpenzuara.
Puna tjetr q duhet t shqyrtohet sht do lloj humbje q
sht si rezultat i shitjes s pasuris personale (pr shembull,
shitja e automobilit etj).
Hapi i fundit tek kjo metod sht t prcaktohen mjetet e
burimeve t panjohura. Kjo do t prfshij rrogat, dhuratat,
trashgimit, pensionet, fitime nga shitja e mjeteve etj. Huaja nuk
shqyrtohet n llogaritjen e vlers neto, sepse sht radhitur n
kategorin e obligimit. Dallimi ndrmjet mjeteve disponuese t
prgjithshme dhe mjetet e burimeve t njohura i paraqesin t
aprudhrat e padeklaruara ose jo legale.
Kujt duhet kushtuar kujdes gjat prdorimit t ksaj
metode?
Prcaktimit t vlers neto fillestare (viti fillestar) me siguri
logjike;
T bazuarit e hetimit sht me rndsi themelore,
veanrisht n prcaktimin se a e ka konfirmuar inspektori
vlern neto fillestare t t dyshuarit/akuzuarit me siguri t
arsyeshme (logjike).
Mohimi i arsyeshm i shpjegimeve logjike nga personi i
dyshuar i cili kundrshton se sht fajtor, por ndjekja e
fardo lloj gjurme q do t shpinte n drejtim se i dyshuari
sht i pafajshm;
T tregohet burimi i besueshm i t ardhurave (n raste t
tatimeve m t vogla, inspektori duhet t siguroj prova se
personi i dyshuar ka pasur burim t t ardhurave; n rast
mos tatimi inspektori duhet t dshmoj se i dyshuari sht
prfshir n aktivitete ilegale). Kjo mund t dshmohet
nprmjet deklaratave t dshmitarve, pranimeve t bra,
bisedave t incizuara etj.
Faqe | 235
*
*
Asnjra nga indicet e prmendura m lart (as

metodat) nuk jan universale, apo t mund t thuhet se jan
vendimtare n zbulimin e kriminalitetit. Kto indice dhe metodat
individuale paraqesin vet nj pjes t kriminalitetit t
aktiviteteve t paramenduara dhe t organizuara nga subjektet t
cilat jan t obliguara pr zbulimin dhe parandalimin, t cilat
prdorin edhe metoda t tjera operative dhe mjete shkencoreteknike. Gjat aktiviteteve operative prkatsisht gjat procedurs
para hetimore asnjher nuk jemi n gjendje ti zbatojm t gjitha
metodat e prmendura. Nga ana tjetr, donjra nga kto metoda
ka mangsit e veta n aspektin e organizimit n koh dhe n
hapsir. M mir sht q t bhet kombinimi i tyre gjat
prdorimit, duke marr parasysh edhe faktin se ata ndrmjet veti
kan nj ndrlidhje, jan t kushtzuara n mnyr t ndrsjell
n procesin e ndrlikuar t zbulimit, zbardhjes dhe t dshmimit
t delikteve. Me kto indice dhe metoda, shpesh her plotsohet
pamundsia e zbulimit t drejtprdrejt t kriminalitetit (n
mnyr analogjike me kt edhe krimi i organizuar dhe
terrorizmi).
Faqe | 236
3. MSIMI KRIMINALISTIK MBI T DHNA
2.2.
Zhvillimi, nocioni dhe llojet e informacionit

kriminalistik
Kriminalistika i studion ligjshmrit e formimit, krijimit t

provave n prgjithsi, natyra e tyre informative dhe esenca
gnoseologjike (njohse), sekreti i informats kriminalistike etj. N
baz t ligjshmrive gnoseologjike t cilat kan t bjn me
mekanizmin e formimit, sekretit dhe cilsis s llojeve t caktuara
t provave, hetimeve kriminalistike dhe zhvillon metodat pr
zbulimin, fiksimin, mbledhjen, hetimin dhe vlersimin e vlers s
provs.
do vepr penale e br shkakton ndryshime n botn e
jashtme. Ndryshimet mund t jen n sfern materiale dhe
paraqesin objekte (sende) dhe gjurm t veprs penale.
Ndryshimet materiale krijohen nprmjet kryerjes s veprs
penale, por edhe nprmjet prgatitjes ose fshehjes s saj.
Ndryshimet e krijuara nga brja e aktit penal mund t jen edhe
n sfern e ideales ( kujtimet e dshmitarit, kujtimet e viktims,
kujtimet e kryersit etj). Ndryshimet e ktilla, n vete prmbajn
informacione pr veprn penale, pr kryersin, pr mnyrn e
kryerjes, pr mjetet e kryerjes, pr motivet e kryerjes etj.
Bartsit e informacioneve kriminalistike quhen sinjale dhe
kan natyr materiale dhe ideale (psikike). Bartsit material t
informacioneve kriminalistike jan objekte (sende) dhe gjurm t
kryerjes s veprs penale. Me zbulimin, fiksimin dhe deshifrimin
e tyre, n radh t par, merret teknika kriminalistike
(prkatsisht traseologjia). Bartsit ideal (psikike) t
informacioneve kriminalistike paraqesin kujtimet e personave q
kan qen n kontakt me veprn penale. Me zbulimin, deshifrimin
Faqe | 237
dhe fiksimin e tyre merret taktika kriminalistike, por edhe
psikologjia gjyqsore dhe psikiatria gjyqsore. Informacionet
kriminalistike kan sinjali.
Sinjalet, si barts t informacioneve kriminalistike ( pa
marr parasysh a jan materiale ose ideale) kan dal pr shkak t
kryerjes s veprs penale dhe si rezultat i ksaj ato kan fatin e
pavarur, ekzistojn n mjedisin e jashtm dhe i prmbajn n vete
informacionet pr aktin dhe pr aktorin t cilt m shpesh jan t
fshehur.
Sipas ksaj, informacioni kriminalistik paraqet ndryshimin
i cili ka dal si rezultat i kryerjes s veprs penale , e cila me
zbatimin e metodave kriminale, mund t zbulohet dhe t
shoqrohet kto, kriminalistin e shpien n drejtim t zbulimit dhe
t dshmimit t veprs penale dhe t kryersit.
Duhet theksuar se akti kriminal si nj dukuri reale jetsore
nuk gjendet n situat statike, por n integrim dhe dezorganizim
t shpejt dhe t prhershm. Kur n momentin e paraqitjes s
sinjaleve t veprs penale, ato nisin t ndryshojn, t
transformohen dhe t humbin. Bartsit material t informacioneve
i shkatrron rrjedha e kohs, kushtet e kqija t motit, kryersi i
cili prpiqet ti fshij gjurmt etj. Bartsit psikik t
informacioneve, prkatsisht kujtimet zbehen dhe ndryshojn me
kalimin e kohs. Aktin e krimit e karakterizon entropia76, rnia e
sistemit, humbja e informats. Prandaj, sht e nevojshme q
veprimtaria kriminalistike t ndrmerret n pajtim me parimin e
shpejtsis dhe t befasis, me qllim q me koh t zbulohen dhe
t fiksohen informacionet kriminalistike.
76
Entropia e zbatuar n kriminalistik definohet si mas e mosekzistimit t informacioneve

pr veprn penale, si mas abstrakte pr moszbulimin. Entropia sht nj shtres e fsheht e
kriminalitetit, ndrsa zbulimi e prcakton si negentropi
Faqe | 238
Informacionet kriminalistike ndahen n operative dhe
dshmuese.
Informacionet kriminalistike zbulohen me aktivitete
operative taktike n procedurn e mparshme. Ato i zbulojn
personat kompetent t organeve t punve t brendshme
(policia).. Informacionet operative nuk kan karakterin e provs
n kuptimin juridik t fjals. Prandaj, nuk mund t paraqiten si t
tilla n procedurn penale dhe nuk mund t paraqesin baz pr t
marr aktvendim gjyqsor, Por, informacionet informative kan
karakterin e provs logjike. Ato jan prov n kuptimin heuristik
(njohuri) t fjals. Ato, paraqesin indice operative eliminuese.
Informata operative mund t ket karakter preventiv ashtu edhe
represiv.
Informatat dshmuese ose provat jan informacione t cilat
jan fiksuar n form dhe n mnyrn e prcaktuar me LPP.
Aktivitetet dshmuese mund t jen hetimore dhe ato sipas
rregullit i ndrmerr prokurori publik ose persona zyrtar kompetent
t policis gjyqsore. Aktivitete dshmuese jan edhe aktivitet q
ndrmerren gjat seancs kryesore. Ato i ndrmerr kryetari dhe
antart e kshillit gjyqsor.
Me aktivitetet operative-taktike arrihet vetm zbulimi i
informacioneve kriminalistike. Por, me qllim q t ruhen m
gjat nga asgjsimi, ndryshimi ose nga harresa sht e nevojshme
informacionet operative t sigurohen duke zbatuar aktivitetet
dshmuese. Sigurimi i informacioneve kriminalistike dshmuese
bhet me kryerjen, prkatsisht me prezantimin e prmbajtjeve
dhe formave t tyre dhe n mnyr t prcaktuar me dispozitat e
LPP dhe me fiksimin e prmbajtjes s nxjerr nga to.
Faqe | 239
3.2.
Faktet (t dhnat) dhe vrtetimi i tyre
Prova paraqet lidhjen e konfirmuar, t konstatuar dhe

relevante ndrmjet proceseve q drejtprdrejt ose t trthort
ndikojn n krijimin e veprs penale, t gjurmve, sendeve dhe
njerzve. N teori ekzistojn pikpamje se nn nocionin prov
duhet t kuptohet do fakt q paraqet baz me t ciln verifikohet
e vrteta e ndonj fakti tjetr q ka domethnie t caktuar juridike
relevante n procedurn penale. Shikuar nga ana njohse provat
paraqesin t gjitha ndryshimet n mjedisin e prgatitjes, kryerjes,
fshehjes dhe knaqsive n frytet e veprs penale, q jan n
lidhje relevante me aktin. Kshtu pr shembull, nuk sht do
shenj e gishtit n thik si prov. Q t jet dshmi ai duhet t
lidhet me kryerjen e vrasjes gjat prdorimit t ksaj arme t
ftoht. Prov sht vetm fakti q sht lidhur nga brenda me
veprn penale. N kt aspekt, prova nuk mund t krijoj organi i
procedurs penale nprmjet aktivitetit t vet procedues. At e
shkakton kryerja e veprs penale n procesin e veprimit t
ndrsjell, lidhjeve reciproke ndrmjet kryersit, mjetit pr
kryerje, objekti i sulmit, vendi i ngjarjes. Organi i procedurs
penale vetm konstaton ekzistimin e nj lidhjeje t till, dhe at
n baz t ndryshimeve t cila jan shprehur tek bartsit e
informacioneve kriminalistike.
Nga ky aspekt, prova mund t definohet si ndryshim
material ose psikik i t krijuar n lidhje me kryerjen e veprs
penale e cila n vete bart informacione pr veprn penale, pr
kryersin e saj dhe pr faktet e tjera penale juridike relevante, t
Faqe | 240
fiksuara n formn dhe mnyrn e parapar me LPP dhe nga ana e
subjekteve kompetente.
Burimi i provs sht bartsi i informats dshmuese, i cili
mund t jet i natyrs materiale (gjurm sende(objekte) t veprs
penale) ose t natyrs psikike (dshmitari).
Mjete dshmuese jan sendet dhe njerzit t cilat n gjyq
nprmjet vrejtjes shqisave, mundsojn pr t ardhur te
njohuria pr faktin q sht si objekt i t dshmuarit. Kto mjete
jan parapar dhe nga afr t prcaktuara me ligj. N
legjislacionin ton ato jan: inspektimi, dshmimi, ekspertiza,
pranimi ose mospranimi nga ana e t akuzuarit dhe dokumentet.
Indicet dhe betimi nuk paraqesin mjet prove.
Dshmimi paraqet prdorimin e provave n procedurn
penale pr t verifikuar faktet. Ose ndryshe, faktet t cilat tanim
jan verifikuar dhe nga t cilat nxirret prfundim pr ekzistencn
e tyre, quhen prova (baza pr prov) ndrsa konfirmimi i s
vrtets s thnieve t palve dhe verifikimi i s vrtets s
provave t tjera pr faktet juridike relevante quhet dshmi.
Dshmia paraqet veprimtarin me an s cils duhet t verifikohet
e vrteta e pohimeve t palve pr t fituar bazn faktike t
vendimit gjyqsor.
Objekti i t dshmuarit sht prmbledhja e fakteve t cilat
n procedurn penale verifikohen me ndihmn e provave dhe s
kndejmi paraqesin objektin e t dshmuarit. Me kt rast sht
me rndsi t theksohet se fakti nuk mund t jet i pavrtet,
sepse kjo do t thot ti japsh ktij nocioni tipare q ai asnjher
nuk mund ti ket: pr shembull, uj i that ose katror i rrumbullt.
E pa vrtet mund t jet vetm nj pohim faktik.
Supozimet faktike jan ato fakte pr ekzistencn e t cilave
flet rrjedha natyrore i gjrave, prandaj s kndejmi nuk
verifikohen n procedurn penale, prve se kur do t paraqiten
Faqe | 241
dyshime n ekzistimin e tyre. S kndejmi, n procedur ton
penale faktikisht supozohet se i akuzuari sht i shndosh
shpirtrisht dhe prandaj shndeti i tij nuk verifikohet. Por, nse
paraqiten dyshime se i akuzuari sht i smur psikik, gjendja e tij
shpirtrore duhet t verifikohet me ndihmn e ekspertizs.
3.3.
Ndarja e
fakteve
kriminalistikn
rndsishme
pr
Ekzistojn klasifikime t provave t cilat kan rndsi t

madhe pr kriminalistikn, sepse vn n dukje natyrn e
ndryshme t burimeve t veanta t informatave dshmuese.
Ndarja e provave materiale dhe personale v n dukje
natyrn e ndryshme t burimeve t informatave dshmuese.
Provat personale paraqesin njohje e drejtprdrejt ose e
trthort t individit ose t shum personave. Ndrsa, provat e
vrteta (reale) paraqesin sendet materiale (dokumentet) q lidhen
me veprn penale dhe me kryersin dhe s kndejmi jan t
prshtatshme t ofrojn informacione pr aktin dhe pr kryersin.
Provat e drejtprdrejta dhe t trthorta. Kriter pr nj
ndarje t ktill sht raporti i provave ndaj faktit kontestues n
lnn penale. Provat e drejtprdrejta (direkte) jan ato q fitohen
vet nga mjetet e provave, prkatsisht n mnyr t trthort
flasin pr vrtetsin ose pavrtetsin e fakteve kontestuese. Pr
shembull, deklarata e nj dshmitari okular t aktit penal, pranimi
i t akuzuarit dhn para gjyqit n procesin kryesor etj. Provat e
trthorta (indirekte) jan ato q vn n dukje t vrtetn dhe t
disa fakteve t trthorta, me t cilat mund t prfundohet se njfar
fakti i kontestuar sht i vrtet ose jo i vrtet. Pr shembull,
deklarata e dshmitarit i cili nuk ka qen dshmitar q nuk e ka
par aktin penal, ndonj person bn shpenzime enorme se sa jan
Faqe | 242
t ardhurat et ij t rregullta, gjetja e sendeve t vjedhura tek i
akuzuari, shenja (gjurm) daktiloskopike t gjetura n vendin e
kryerjes s veprs penale.
Prova n kuptimin m t gjer dhe prova n kuptimin m t
ngusht. Kjo ndarje haset tek disa autor, ku prova flet pr t
vrtetn dhe t pavrtetn e faktit kontestues. E plot sht ajo
prov q n trsi e vrteton t vrtetn dhe t pavrtetn e faktit
kontestues, ndrsa prova jo plot (gjysm e plot ) e bn kt n
mnyr t pjesshme.
Kjo dhe ndarja e msiprme e provave kishte rndsi t
madhe ne sistemin e vlersimit ligjor t provave. Megjithat, kjo
domethnie humbet n trsi n sistemin bashkkohor t
vlersimit t lir t provave.
Prova origjinale dhe t sajuara. Si kriter pr kt ndarje
sht burimi (mjeti dshmues) nga i cili merret prova. Origjinale
sht ajo prov e cila merret drejtprdrejt nga burimi. Pr
shembull, dokumenti nprmjet t cilit sht br falsifikimi,
deklarata e dshmitarit i cili e ka par ngjarjen etj. Dshmi e
sajuar sht ajo dshmi, q edhe pse nuk sht marr nga burimi
megjithat v n dukje burimin e vrtet. Pr shembull, deklarata
nj dshmitari i cili pr ngjarjen ka dgjuar nga persona t tjer
ose pranim i t akuzuarit, t br para personave t tjer ose n
burgun hetimor.
Provat e akuzs dhe t mbrojtjes. Kritere pr kt ndarje
sht cilsia e provave duke marr parasysh natyrn e krkess s
palve n lndn penale. Akuzuese jan ato prova t cilat e
mbshtesin akuzn, ndrsa ato t mbrojtjes e bjn t kundrtn.
Vlera ksaj ndarje sht relative, s kndejmi natyra e dshmive
n linj t fundit varet nga vlersimi i gjyqit gjat marrjes s
vendimit pr aktin penal.
Faqe | 243
Pyetje pr studentt:
1. Shpjego nocionin e indiceve \.
2. Prmend burimet m t shpeshta t indiceve.
3. Si manifestohet dituria, profesioni dhe prvoja
profesionale si indice?
4. Shpjego motivet, tiparet trupore dhe psikike si
indice.
5. Si manifestohet vullneti pr t br vepr penale
si indice?
6. Shpjego karakterin e kryersit si indice.
7. paraqet prjetimi i fryteve t arritura me
kryerjen e veprs penale si indice?
8. Shpjego pjesmarrjen n kryerjen e veprs penale
si indice.
9. Shpjego mnyrn e ekzekutimit si indice.
10.jan mjetet e ekzekutimit t veprs penale si
indice?
11.Shpjego sjelljen e dyshimt t nj personi t
caktuar si indice.
12.sht alibi dhe paraqet alibi i rrejshm?
13.Si provohet alibi?
14.Shpjego metodn e eliminimit gjat zbulimit t
veprs s veant penale?
15.Shpjego metodn e shfrytzimit t kryersve t
regjistruar t veprave penale sipas mnyrs s
kryerjes (MOS).
16.Shpjego metodn e prpilimit t lists s indiceve
pr shum vepra penale dhe pr shum persona.
17.Shpjego metodn e dshmimit t vlers neto.
18.Shpjego nocionin dhe llojet e informacionit
kriminalistik.
Faqe | 244
19.paraqesin provat dhe dshmimet?
20.Shpjego ndarjen e provave q jan t rndsishme
pr kriminalistikn.
Faqe | 245
KREU VII
RROLI I RI I POLICIS N BASHKSIN LOKALE
Faqe | 246
1. SHNIME T PRGJITHSHME
sht evidente se tanim nuk mund t mbshtetemi n
format tradicionale t puns s policis. Gjat viteve t fundit
filozofia policore dhe rroli i policis gjithnj vlersohen nga
fillimi, gjithnj pak a shum n mnyr intensive ose radikale.
Prpjekjet pr nj efikasitet m t madh, idet pr nj menaxhim
t ri publik dhe pr ndryshime n filozofin ndaj vendit t puns e
kan detyruar policin n shum demokraci liberale t vendeve
perndimore t ndrpresin njher prgjithmon me qasjen
militariste t kaluar t policis. Q nga vitet e tetdhjeta t
shekullit t 20, duhet ta dim se policia nuk e kontrollon, ose as
q mund ta kontrolloj n mnyr efikase krimin ose strukturat
kriminale edhe nga fakti se parandalimi (preventiva) nprmjet
represionit sht tepr e pasuksesshme. Si rezultat i gjith ksaj
policia ka nisur me plane ideore pr vlersimin e efektit t
policis n baz t hulumtimeve lokale t krimeve dhe
hulumtimeve t aktiviteteve policore, me qllim t prmirsimit t
cilsis s policis n nivel lokal.
N fillimet e viteve t tetdhjeta projektimi i drejtimeve t
reja t policis, t njohur si veprimtari policore n bashksin
lokale, nisi t shfaqet dhe t rrnjoset n SHBA dhe n shum
vende t tjera. Q ather interesi pr policin dhe bashksin
lokale u rrit shpejt dhe policia n shum kompetenca t veta
Faqe | 247
zhvilloi dhe zbatoi disa forma t veprimit policor n bashksin
lokale. Operacionet policore ishin t dukshme (transparente) me
ka u rrit prgjegjsia e policis ndaj opinionit t gjer;
operacionet decentralizohen q t plotsohen nevojat e grupeve t
ndryshme t njerzve. Qytetart tani m jan inkurajuar t
ndrmarrin iniciativa pr t penguar krimin dhe t bhen partner
me policin, me ka do t prparohej raporti i policis dhe i
opinionit. Njohurit e mbledhura, me ndihmn e anketave t
realizuara n teren, nga fundi i viteve t tetdhjeta ishin nj test
pr teorin e lidhjeve m t ngushta ndrmjet policis dhe
qytetarve t asaj bashksie, posarisht n form t kontakteve
nga dera n der dhe patrullimet npr rrug, bn q qytetart t
jen t knaqur me shrbimin policor, q prmirson cilsin e
jetess n komunitet dhe e zvoglon frikn nga krimi.
Edhe policia edhe shkenctart gjersisht e promovojn
iden shum trheqse pr nj prvoj m t madhe me
komunitetin ose pr pjesmarrje t qytetarve n vendimmarrjen e
policis, si qasje bashkkohore t policis publike. Por, paraqet
n fakt veprimtaria e policis n bashksin lokale?
Veprimtaria e policis e orientuar n bashksin lokale
sht:
Filozofia kryesore, dhe jo nj program statik.
Filozofi, e cila i prgjigjet nevojave t bashksis lokale.
Faqe | 248
Tipa t ndryshme t profesionalizimit n veprimtarin
policore.
Ekzistojn dy aktivitete themelore q jan t prbashkta
pr t gjitha programet e policis n bashksin lokale: kto
programe vn lidhje t fuqishme ndrmjet policis dhe
bashksis lokale, me t cilat koordinohet pushteti
ekzekutiv me shrbimet e tjera q ndikojn n cilsin e
jetess s komunitetit dhe kto programe e rrisin aftsin e
pushtetit
ekzekutiv
(policis
dhe
legjislacionit)
identifikoj, t analizojn dhe tu prgjigjet problemeve t

bashksis lokale n mnyr sistematike.
Veprimtaria e policis n bashksin lokale premton, sepse
ajo ndrton raporte pune me qytetart rezultatet e s cils jan:
Prmirsimi i veprimit t policis;
Prmirsimi i raporteve ndrmjet policis dhe bashksis
lokale;
Zgjidhje e prbashkt e problemeve t cilat mund t
identifikohen.
Veprimtaria policore n bashksin lokale mund t
angazhohet m mir pr t zgjidhur problemet dhe interesat e
komunitetit, sepse kjo sht nj qasje m aktive, e decentralizuar,
me obligime t forta ndaj parandalimit t krimit, zvoglimin e
prishjes s rendit dhe t friks s nga kriminaliteti. Kur nj polic
do t prfshihet n nj bashksi lokale, kjo shpie n mnyr
Faqe | 249
afatgjate n nj transparenc m t madhe policore dhe n nj
raport afatgjat ndrmjet policit dhe bashksis lokale, me rast
zhvillohet mirbesimi dhe bashkpunimi ndrmjet banorve.
Efektet e veprimit t policis jan sa vijon:

Rritje fillestare e paraqitjes s veprave penale;
Zvoglim i friks nga krimi;
Rritja e mirbesimit t qytetarve dhe t ndjenjs s
aftsis;
Satisfaksion m i madh i puns s policis ; dhe
Zvoglim i krimit t planifikuar.
Policia n bashksin lokale nuk i zgjidh t gjitha kto
probleme dhe nuk sht shkopi magjik pr problemet e sotshme
t policis; por, ajo mund t jet nj hap pr drejtim t mir, dhe
si duket sht m mir t vazhdoj rruga, se sa t pritet zgjidhja
prfundimtare,
Strategjia
teoria finale pr veprimtarin policore.
orientimit
bashksin
lokale
zgjeron
prkufizimin e funksionit t policis. Kjo prfshin ruajtjen e

rendit, zgjidhjen e konflikteve, zgjidhjen e problemeve dhe
dhnien e shrbimeve, si dhe aktivitetet e tjera. Veprimtaria
policore e orientuar drejt bashksis lokale dhe e shrbimeve
qeveritare t orientuara, gjithashtu drejt bashksis lokale (t
Faqe | 250
decentralizuar) si duket sht strategji premtuese pr tu marr
me nevojat pr ndryshime t shpejta n shoqrin bashkkohore.
Dhe gjersa teorit e ndryshme debatojn rreth asaj se do t
thot veprimtari policore n bashksin lokale, esenca sht
pothuajse e qart: policia n bashksin lokale sht kryesisht nj
filozofi e re, dhe e vetme teknik e re n punn e policis. Policia
dhe bashksia lokale duhet t punojn q sa m
leht t
detektojn problemet n komunitetin e vet dhe pr t gjetur

zgjidhje pr kto probleme.
Filozofia e re do t thot ndryshim i trsishm n t
menduarit, n t vepruarit dhe n strukturat e forcs policore.
N partneritetet me agjencit e tjera policia sht
prgjegjse pr rendin, qetsin dhe sigurin brenda n komunitet.
Policia, prve fushs s saj evidente t aktiviteteve, n mas t
madhe mund t shrbej si detektor i problemeve, sepse sht
n kontakt t prditshm me shum pjes t popullsis. Kto
probleme mundet dhe duhet n mnyr aktive dhe publike
(ndoshta ndonjher edhe n mnyr drastike) t delegohen dhe t
prcillen n faktor t tjer n shtet dhe n shoqri.
N shoqrit perndimore, kjo mnyr e ushtrimit t puns
s policis njihet si Pun policore n komunitet ose Community
Policing.
Faqe | 251
2. PERSONELI
Pr kt filozofi t re novitet nj model i ri i rrolit t policit.
Deri sot, n shum vende polict shpesh kujtonin se punn nuk e
kan aq t suksesshme dhe efikase, se sht e padobishme dhe
shum burokratike.
Kt ndjenj shpesh e kan edhe politikant, ndrsa si
rezultat i ksaj sht mosbesimi dhe nevoja ekzistuese pr nj
numr edhe m t madh t dispozitave konkrete pr policin. Ky
mosbesim mbshtetet n brengn se policia mund ti keqprdor
kompetencat e veta: kjo, n radh t par mbshtetet n ndjenjn
se, realisht, nuk dihet se far punon ajo. N realitet ( kt e
msojm edhe nprmjet nj numri t madh t studimeve
empirike n shum shtete t Evrops perndimore), opinioni ka
mendim m t mir pr policin se sa supozohej nga vet policia.
Por edhe kjo ndjenj q policia e ka pr veten e vet dhe at q
ndonjher e shprehin politikant dhe prfaqsuesit e tyre ndoshta
jan si rezultat i sindroms s trheqjes n kuadr t vet
policis; sa m e madhe t jet ndjenja se opinioni nuk sht i
knaqur me shrbimet e saj, aq m shum policia trhiqet brenda
vetes dhe fshihet pas dispozitave zyrtare ose pas aspekteve t tjera
formale- ose thjesht, largohet n fusha t tjera private t
aktiviteteve ose largohet nga puna, edhe pse ende sht n detyr.
Ndonjher polict bien n gjendje t psikozs, e shprehin
agresivitetin e vet n kontaktin e prditshm me opinionin etj.
Faqe | 252
Gjithashtu policia shpesh her vihet n rrolin pr tu mbrojtur dhe
t gjej mnyra pr trheqje intelektuale. Por, polici me vetbesim
sht m i hapur pr kritik, , me tepr sht pr nj komunikim
t sinqert me njerzit, duke mos fshehur informacionet dhe
faktet. Ne na duhen polic t till me vetbesim, t edukuar mir,
t cilt jan t aft t komunikojn me njerzit, n vend se tu
japin atyre vetm urdhra, pa ndonj shkak t rndsishm.
ka
fakt
do
thot
efikasitet,
sukses
dhe
profesionalizm pr policin? Polici n patrullim, njeriu m i ult

n hierarkin dhe shpesh i edukuar m dobt, i arsimuar dhe i
paguar ne pak - sht n pozit kye t shpreh sasi m t mdha
t vendimeve t lira n lidhje me fushn e aktiviteteve kriminale
ose t aktiviteteve t mundshme kriminale. Ai (ose ajo), realisht,
jan partneri m aktiv dhe m i dukshm n interaksionin me
opinionin dhe n komunikimin n kuadr t veprimtaris policore.
Nse do t flisnim pr reforma t policis dhe t filozofis
policore duhet pasur n mend kt fakt dhe ta nisim do reform
me reformimin e strvitjeve t policis.
3. SHOQRIA
Bashksia
lokale n
shoqrin bashkkohore
sht
krejtsisht tjetr nga ishte. At e konstituojn institucionet

burokratike dhe mediumet e tyre pr
institucione
dhe
mediume
mnyr
Faqe | 253
komunikim. Kto
fondamentale
transformojn bashksin lokale si komunikim q i prfshin
traditn, marrdhniet cilsore ndrkombtare, rregullimin lokal
t hapsirs etj. N nj t ardhme t afrt veprimtaria policore
duhet t ballafaqohet me rritjen e protestave t grupeve t veanta
t interesit dhe me rritjen prkatse t pa dgjueshmris qytetare
dhe t trazirave. Problemet e pazgjidhura, sikurse jan papunsia,
varfria, t pastreht, do t ndikojn pr trazira shoqrore, me
rritjen e frekuencs s krimit t ndrlidhur me pakicat, si n
shtetet e Evrops perndimore ashtu edhe n ato t Evrops
Lindore.
Kriminaliteti,
veanrisht
frika
nga
kriminaliteti,
momentalisht paraqesin shtje shum t rndsishme n shum

vende t bots. Rritja e krkesave pr ndihm ose pr intervenim
t policis sht nevoj q ende po rritet. Viktimat gjithnj e m
shum jan t pa prgatitur dhe nuk jan n gjendje ti ndihmojn
vetes. Autoriteteve zyrtare qendrore gjithnj e m shum u bhet
thirrje t pastrojn dhe t zgjidhin kto gjendje. Por, mendimi i
opinionit dhe i kontrollit jo formal shoqror ka rrol qendror, jo
vetm pr t definuar fenomenin sht kriminaliteti por edhe n
ruajtjen e rendit shoqror.
Faqe | 254
4.
MENAXHIMI DHE STRUKTURA E FORCAVE

POLICORE
Fjalt kryesore q i adresohen policis jan fleksibiliteti,

ndarja e pushtetit, prgjegjsia autonome ekipore dhe regjionale.
Polict n t ardhmen duhet t jen pjesmarrs aktiv n zgjidhjen
e problemeve, veanrisht kur eprort do tu japin lirit e
domosdoshme t vendimmarrjes, t inkurajimit dhe t mundsive
t tjera. Njsitet e vogla punuese, qarkullimi i lir i
informacioneve, bashkpunimi me institucionet private t
siguris, si dhe me ndrmarrje t tjera private gjat adresimit n
polici (s bashku pr shembull: me librarit, supermarkett ose
stacionet e benzins) jan gjithnj disa fjal kye, me ka
kontestohet (mohohet) struktura e mparshme militariste,
burokratike e policis dhe pikpamjet e vjetra konvencionale pr
prfaqsuesit policor dhe pr politikant. Termat, sikurse jan
hapsira mbrojtse dhe lufta kundr krimit shkojn n favor t
prshtypjes se krimi dhe siguria, pasiguria publike jan si rezultat
i konflikteve militariste t armatosura, t cilat duhet t zgjidhen
vetm me arm dhe me forc. Veprimtaria policore n bashksin
lokale e prfshin kt aspekt t veprimtaris racionale policore
, ndrsa veprimtaria racionale policore do t thot vlersim i
aftsive organizative t shrbimit, identifikim t shtjeve kritike,
krcnimeve dhe situatave, ashtu q t bhet vlersimi i mjedisit
t tashm dhe atij t ardhshm, n t cilin funksionon policia.
Faqe | 255
Suksesi duhet t matet me vlera publike, t cilat do ti prodhonte
polica, por jo me procedurat pr zgjidhjen e lndve, me numrin e
kriminelve t dnuar etj. Aktiviteti policor duhet t jet nj luft
politike aktive. Policia nuk duhet t pres q politikant t
vendosin se duhet br sepse paraqiten disa probleme t veanta
(t cilat shpesh jan kalimtare); ajo duhet ti qaset opinionit dhe
tu shrbej nevojave t tij.
5. STRVITJET
Polict me kualifikime arsimore t larta dhe personeli i
edukuar mir nuk garanton n vetvete bashkpunim dhe
komunikim m t mir, por strvitjet dhe arsimimi jan faktor
sine qua non n rrugn drejt cilsis s puns policore. Sepse
polict me arsim t lart mund t bhen t frustruar n kt pun,
t jen cinik dhe t krkojn zgjidhje formale dhe jo formale.
Ndryshimet duhet t bhen jo vetm gjat regrutimit, t zgjedhjes
dhe t programit t strvitjeve, por edhe n mjedisin organizativ.
N t kundrtn personeli i ri do t ket gjasa t vogla t
mbijetoj n organizat. Presionet pr barazi jan aq t forta, saq
polici i ri sht i detyruar ose t jet pjes e subkulturs policore,
duke i zvendsuar vlerat personale dhe orientimin me ato t
grupit t madh, ose do t vendos t largohet nga detyra. Policia
sot sht aq mir e strvitur, si asnj her tjetr, ndrsa cilsia e
strvitjes me siguri nuk ka qen m e madhe. Edhe prkundr
Faqe | 256
ktij fakti se raporti pozitiv ndrmjet strvitjes dhe presionit sht
evident,
ky efekt nuk sht studiuar sa duhet. Dobia q
institucionet e kan nga strvitjet rndom vetm supozohet si nj

funksion i rndsishm ligjor pr drejtorin kryesore, se sa duket
kjo n mnyr empirike, ndrsa studimet empirike jan orientuar,
n radh t par, rreth qndrimeve t policis, se sa n sjelljen e
saj t vrtet. Nj studim i paradokohshm tregoj se ndikimi i
strvitjeve varet nga pikpamjet e niveleve organizuese. Strvitjet
kan efekt t rndsishm pozitiv n ato mjedise q japin
prkrahje, por nuk kan efekt n mjediset q jan indiferent ose
kan qndrim armiqsor ndaj qllimeve pr t cilat jan strvitur
polict. Efekti i strvitjeve varet nga mundsit q i ofron
institucioni pr zbatimin e tyre, nga drejtuesi i cili e inkurajon t
strviturin
dhe qllimet e tij dhe nga gjasat relevante t
prparimit n karrier. Filozofia e t urdhruarit dil prjashta dhe

shih mos biesh n ndonj vshtirsi nuk sht e mir pr
inkurajim t policit t strvitur mir dhe t edukuar mir ( kurrsesi
nuk sht mir). Ajo q sht e domosdoshme sht vlersimi
institucional dhe personal (nga ana e drejtuesve) q duhet t bhet
pr nj aktivitet t caktuar. Mbikqyrsi duhet t jetoj me
faktin se dshiron ti ndodh ktij ose asaj personi.
Faqe | 257
6.
POLICIA N BASHKSION LOKALE, SI

FORM E RE E DEMOKRATIZIMIT T
FUNKSIONIT T POLICIS
Parandalimi i kriminalitetit n bashksin lokale dhe

veprimtaria e policis n bashksin lokale jan reformat
themelore n parandalimin e kriminalitetit, t zhvilluar gjat
viteve t fundit. T dyja kan implikime n menaxhimin policor
dhe n filozofin e veprimit policor. Gjersa reforma sht
orientuar ndaj kriminalitetit dhe ndaj rendit publik, duke theksuar
marrdhniet ndrmjet policis dhe bashksis lokale vihet nj
sublimim i qart e vlerave n kudr t organizimit t policis dhe
t pikpamjes se parandalimi i kriminalitetit sht detyr e t
gjith antarve t bashksis.
Policia n bashksin lokale sht nj qasje e gjithanshme
q kultivon pikpamjen multikauzale t kriminalitetit dhe qasje
multidimensionale pr parandalimin e kriminalitetit.
Veprimtaria e policis q sht orientuar drejt problemeve,
sht veprimtari ekipore, dhe n fund policia n bashksin lokale
ka ndryshuar , ndryshime kto q shprehen edhe n filozofin e
veprimtaris policore gjat viteve t fundit. Ky ndryshim sht
sprove jashtzakonisht e madhe pr sistemin e brendshm t
policis, sepse strukturat kryesore t menaxhimit, si dhe strukturat
dhe format e organizimit, duhet t ndryshojn. Kjo prfshin edhe
ndryshimet n qndrime, organizim dhe subkultur. Fjalt
Faqe | 258
kryesore jan pjesmarrje, decentralizim, motivim pr pun t
prbashkt me komunitetin n zgjidhjen e problemeve t
kriminalitetit dhe t anomalive shoqrore q lidhen me t.
Zhvillimet n shrbim, i cili gjithnj e m shum u shrben
qytetarve dhe orientohet n raportet m t afrta me komunitetin,
duhet t jen reale, dhe jo siprfaqsore, dhe prandaj krkojn
ndryshime esenciale n filozofin, radhitjen e prparsive dhe
ristrukturim potencial masiv t organizats policore.
Duhet t ekzistoj nj koordinim m i madh i policis me
organet e tjera n kuadr t sistemit juridik penal, me rast do t
rritej dobia e klientit dhe do t thyhej izolimi i policis.
Ndryshimi organizativ do t shkoj n hierarkin m t ult, m
pak t specializuar nj koordinim m t mir t puns policore.
Domosdo mnjanohet hendeku ndrmjet policis dhe segmenteve
shum armiqsore t opinionit, q sht proces i cili mund t
lehtsohet me krijimin e seksioneve pr marrdhnie me
komunitetin n stacionin e policis. Por policia n bashksin
lokale nuk sht dika q mund ti lehet vetm disa policve ose
disa seksioneve. Nga njohurit empirike t huaja, kemi kuptuar se
policia n bashksit lokale punon n kuadr t policis, ku t
gjith polict qndrojn pas filozofis s re, dhe jo n kuadr t
policis ku vet disa persona profesional t veant krkohet t
merren me policin n bashksin lokale, ndrsa pjestart tjer
t kryejn punn ashtu si zakonisht.
Faqe | 259
Me organizimin e policis n polici, e cila do t jet e
orientuar kah komuniteti, decentralizimi dhe organizimi i pavarur
me udhheqsi e cila merr pjes aktivisht, mund t fitoj edhe
klient t knaqur edhe t punsuar t knaqur. Por, policia duhet
t angazhohet pr proceset n bashksin lokale, t cilat kan t
bjn edhe me krijimin mbrojtjes s kapitalit lokal, human dhe t
prbashkt. Mnyra e vetme q t merret me interes publik sht
q t zhvillohet programi sipas fushave t veanta dhe specifike.
Nuk mund t supozojm se do bashksi lokale ka t njjtat
probleme, ose do bashksi lokale duhet tu prgjigjet n t
njjtn mnyr t gjitha problemeve. Sistemi i hapur i veprimit
policor do t gjej zgjidhje sipas mass s mjedisit t vogl ose t
fqinjve- n kuadr t institucionit q vepron ose sillet si
institucion q prpiqet t msoj.
Ekzistojn disa forma t prkufizimit t veprimtaris
policore n bashksin lokale. T rndsishme jan karakteristikat
sa vijojn:
problemet duhet t zgjidhen atje ku paraqiten me qasje
lokale;
problemet duhet t zgjidhen me mjete kreative dhe me
masa jo konvencionale, ku kjo sht e mundshme- qasje
kreative;
problemet duhet t zgjidhen duke analizuar faktort
struktural, dhe jo duke u mbshtetur n shpjegimin
Faqe | 260
individual. Shqyrtimi i t gjith faktorve dhe mjeteve
disponuese pr krijimin e siguris, dhe jo vetm t atyre q
kan t bjn me punn tradicionale policore - qasje
strukturale:
veprimtari
policore
orientuar
drejt
problemeve;
problemet duhet t shqyrtohen nga aspekte t ndryshme;
dhe jo vetm nga pikpamja e lufts kundr kriminalitetit
dhe qasjes represive . Mjetet t cilat kan orientim drejt
siguris; krijimi i bashksis t sigurt konsiderohet si m i
rndsishm se sa kontrolli i kriminalitetit ose duke iu
prmbajtur normave -qasje multifaktore.
problemet duhet t zgjidhen s bashku me t tjert; policia
duhet t bashkpunoj me t gjith individt, institucionet
dhe grupet n bashksin lokale (prfshir edhe shrbimet e
sigurimit privat); policia nuk duhet t jet prgjegjse pr
zgjidhjen e ndonj problemi ku kompetent jan organizata
t tjera ose nga ata q kan mjete m t mira. Prpunimi i
gjer strategjik me autoritetet e tjera u sht i nevojshm
komuniteteve dhe njerzve- qasje n ndarje t puns.
policia duhet t shihet si pjes e komunitetit- qasje
kooperimi;
policia ndrmerr iniciativn dhe nuk kufizohet vetm me
masa thjesht reaktive, pasi t jet kryer vepra penale , ose
pasi sht marr thirrje pr ndihm - qasje aktive;
Faqe | 261
orientimi i policis duhet t decentralizohet - qasje e
decentralizuar;
karakteristikat t prcaktohen n ecje- qasje puna n
rrjedh.
Pasi kompleksi i puns, jo vetm q rritet por edhe

ndryshon me kalimin e kohs, puna e policis dhe strvitjet e tyre
duhet t bhen n lvizje. Prmbajtja dhe qllimet duhet t
prcaktohen dhe ti prshtaten rrethanave dhe prioriteteve t reja.
Rritja e vllimit t puns dhe kompleksi q imponohet tek organet
e policis dhe restrikcionet e buxhetit nga ana e
pushtetit
krkojn shfrytzim optimal t mjeteve t limituara. Si rezultat i

ksaj, sht e nevojshme q antart m t vjetr t policis n
nivele t ndryshme t prvetsojn shkathtsit bashkkohore dhe
teknikat e menaxhimit, q n mnyr sa m efikase t drejtojn
organizatn e tyre. Ato s paku duhet ti kuptojn mir kto
teknika dhe shkathtsi. Aftsia e komunikimit pr zgjidhje t
problemeve kan rndsi t barabart, si dhe njohja e shkencave
juridike, shoqrore dhe politike. Ekziston nevoja pr zhvillimin e
organizimit dhe t procedurave, dhe t verifikohet misioni dhe
qllimet prball realiteti t prditshm, rutina dhe ndryshimet
shoqrore-ekonomike n shoqri, t cils duhet ti shrbej ky
institucion. Shum organe t policis, n esenc, jan burokratike
t cilat funksionojn n nivelin organizativ. Vetm disa prej tyre
Faqe | 262
jan n thelb organizata statike, t cilat punojn sipas inercis
strukturore dhe me pak aftsi menaxhimi. T tjert vuajn nga
pesha organizative. Reforma policore domosdo t siguroj mjete
dhe njohuri q t thyhet ky qark i burokracis. Kmbimi i
informatave dhe i prvojave ndrmjet institucioneve policore an
e mban bots do t mund
tu ndihmonte proceseve t
transformimit n organizatat e ndryshme policore. dokush nga

secili mund t msoj dika. Aktivitetet e ndryshme t
institucioneve evropiane, sikurse jan Kshilli i Evrops,
Bashkimi evropian, Evropoli, Interpoli, ose Shoqata e kolegjeve
policore evropiane duhet t koordinohen m mir se sa ka shkuar
deri m sot.
Pasi kultura e policit dhe kultura e policis nuk jan t
njjta, drejtuesit e policis dhe t politikanve duhet t din t
dallojn kulturn individuale t antarve t institucionit dhe t
kulturs oficiale
t institucionit. Ndryshimet n kulturn
policore (si dhe t veprimit t policis n bashksin lokale) do

t jen t padobishme nse mbetet po ajo kultur e policit ose
ndoshta edhe e kundrta me kulturn e policis n bashksin
lokale, q sht orientuar drejt komunitetit.
T prfundojm: reforma e strvitjes, e cila siguron vetm
aletin, pa filozofin e domosdoshme dhe t kuptuarit e rrolit t vet
policit, si pjes integrale e komunitetit, jo vetm q sht e
pavlefshme por sht edhe e rrezikshme pr shoqrin.
Faqe | 263
Pyetje pr studentt:
1. N ka sht orientuar veprimtaria e policis n
bashksin lokale?
2. Cilt jan efektet e veprimtaris policore n bashksin
lokale?
3. Si duhet t duket bashksia lokale n shoqrin
bashkkohore?
4. Si duhet drejtuar policin lokale?
5. N ka duhet t orientohet strvitja e policve n
bashksin lokale?
6. Defino karakteristikat e veprimtaris policore n
bashksin lokale?
Faqe | 264
Literatura
1. 69 th General Assambly Session of ICPO- INTERPOL.
EXHIBICION & ASSAMBLY EVENT GUIDE. 2000
2. Angeleski M. 1993: Kriminalistika (teoria e prgjithshme
kriminalistike) OGB Stidenski Zbor, Shkup.
3. Angeleski M.1994: Qasja kriminalistike gjat zvilimit t
krimit ekonomik, Almanah i fakultetit t Siguris, Shkup.
4. Angeleski M. 2003. Taktika kriminalistike, Shkup
5. Angeleski M. 2005 Kriminalistika operative, Shkup.
6. Arnaudoski L. 1997: Kriminalizimi i politiks dhe
politizimi i krimit, Bezbednost, nr.3, Shkup
7. Arnaudoski L, Angeleski M dhe oneva L, 1996:
Prostitucioni n Maqedoni .Shkup
8. Arnaudoski L 1993: pr (in) kopatibilitetin t disa
metodave policore n zbulimin e kriminalitetit me
postulatet themelore t shetit juridik, Bezbednost, numr i
rregullt Shkup
9. Aleksovski S, 2005: Psikologjia me psikologjin
kriminalistike, Shkup.
10. Baanoviq O, 1997: Policia dhe viktimat.
11. Banoviq B. 2002: Sigurimi i provave n prpunimin
kriminalistik t veprave penale t krimit ekonomik,
Beograd.
12.Bechthold, Stefan: Multimedia und Urhebe rresht- einige
grundsatzliche Anmerkunger, in : GRUR 1998, 18.
13.Belkin R. S. Kriminalistika: probleme, tendenca,
perspektiva. Mbi teorin dhe praktikn. 1998
14.Belkin R.S. Oerki kriminalistieskie taktiki: tekst shkollor,
Volgograd, 1993.
15.Bobev, K. 2001: Kriminalistika, Sofje
Faqe | 265
16.Boshkoviq M.2003: krimi i organizuar transnacional,
Beograd
17.Boshkoviq .M: 2004: Metodika e zbulimit dhe e dshmimit
t veprave penale t korrupsionit, Bezbednost, nr.1
Beograd.
18.Buntasheski B. 1997: Psikologjia pr doganier, Ohr.
19.Buntasheski B. 1995: Psikologjia e turizmit dhe e
hoteleris, Ohr.
20.Buxhakozki S. 2002: Parandalimi i keqprdorimit t
drogs, Ohr.
21.ceroviq D. 1991: E drejta e autorit, Teknika, Beograd.
22.Commission of the European Communities, Green paper,
Brussels, 15/10/98, COM (98) 569 final.
23.Davies, Gilian? Hung, Michele E: Music and video private
copying, Oxsford, 1993.
24.Dvorsek A. 2001 : Strategjia kriminalistike , Lubjan.
25.De Boer M. 2000: Problemet me provat n rastet s drejts
s prons intelektuale, posarisht t t drejtave t
muzikantve dhe pirateria, Fare programi pr pronn
intelektuale, Shkup.
26.Qosiq M. 1970: Prpunimi kriminalistik i veprave penale t
tregtis informate, Beograd.
27.Fjulishenko, A. A: lnda dhe prmbajtja e taktiks
kriminalistike (probleme teroike t taktiks 31. Enshaler,
Jurgen: Produktpirateriegesetz, GRUR, 1992, 273
28.Enshaler, Jurgen: Produktpirateriegesetz, GRUR, 1992, 273
29.Fjulishenko, A. A: lnda dhe prmbajtja e taktiks
kriminalistike
(probleme
teroike
t
taktiks
kriminalistike)Sverdlosk, 1981.
30.Frleta S. 1970: duhet ditur mbi shrbimin e doganave ?
Beograd
Faqe | 266
31.Funk, R: The histori of the CD-ROM in: Sherman Ciris
(Hrsd): CD-ROM Handbook, 2, Aufl, Nevv York 1994, s
222
32.Geiier P.E. 1989: Copuright protection in the Berne Union:
Analizing the issues@, Intellektual Property, Jorunal 5, 150.
33.Geller P. E (1990): Can dhe GATT inkorporate Berne
vvhole? European Intellectual Property Revien, 11, 423428
34.Georgievski S, 1969: Bazat e s drejts s autorit,
Universiteti Kirili dhe metodi Shkup
35.Globerman S. & Rothman M. P (1981) : An economic
analysis of a performers rigat, Otavva: Minister of
supply and Services Canada.
36.Gonarenko V. I, Taktika psikologinogo vplivi na
poperednjomy slidstvi: Navaljnii posibnik, Kiev, 1994.
37.Hamond G (1H991): The legal protection of ideal. #
Osgoode Hall Lavv Journal, 29 (1) 93-125.
38.Heike Gramckovv Joan Jacoby: Communitu Policing: A
model for lokal Governments D. Dolling, Th, Feltes (Hrsg),
Communitu Policing. Comparative Aspekts of Communitu
Orientet Police VVork.Hp;ykrichen (felix)
39.IFPI, 2001: Music Industry and Organised Crime.
40.IFPI, 2002: Music Piracy,Organised Crime and Terrorism.
41.Jakovleviq, V, dhe Jelaiq M, 1988: Problematika e
eliminimit t kriminalitetit n mardhdhniet ekonomike
me botn e jashtme, RSUPS, Beograd.
42.jankovsky, Thomas: Vvirtshaftskriminalitat, 4. Aufl.
Munchen,1997.
43.Josipoviq, Ivo: Lufta kundr piratis audio dhe vizuale
(Doracak, ) Zagreb 1998.
Faqe | 267
44.Jovi, M: 1998: personi kriminal ( jan t lindur ose
formohen m von) Lekovc.
45.Kanevev M: 2000: Praktikumi i s dejts penale (pjes e
prgjithshme), Shkup
46.Kambovski V, 1982: E drejta penale (pjes e veant)
Shkup
47.Kambovski V, 2005: Krimi i organizuar, Shkup
48.Krstiq O, 2003: Prognozimi i kriminalitetit, Beograd
49.Krstiq, O 2002: Praktikumi pr kriminalistik-taktik,
50.Krstiq, O 1996: Simbolet, shenjat dhe domethniet n
kriminalistik, Beograd
51.Krapac D, 1982: Provat e drejtprdrejta dhe t trthorta n
procedurn penale, Zagreb.
52.Kriminalistisches Institut, 1999: Electronik Commerce,
Markt der Zukunft-auch fur Kriminelle? VViesbaden
53.Kralev T, 2007: Kriminalistika (kurs leksikoni )Shkup
54.Kodi penal i Republiks s Maqedonis, 1996, Shkup
55.Kikerkov I, 1998: Investime e huaja t drejtprdrejta n
vendet e tranzicionit, me theks t veant ndaj gjendjeve n
Republikn e Maqeodnis, Shkup.
56.Krivokapiq, V, 2005: Kriminalistika-taktika, Beograd.
57.Krivokapiq, V, 2002: Parandalimi i kriminalitetit, Beograd.
58.Laboviq M, 2005: Pushtiti t korrupton, Shkup.
59.Lajiq O, 2004: Pozita dhe rroli i policis n procedurn
para penale ose pas penale, Bezbednost, nr.1. Beograd
60.Matovski N. 2003: E drejta penale procesore (pjesa
prgjithshme). Shkup
61.Marjanoviq Gj, 1988: E drejta penale, Shkup
62.Markoviq S, 1992: Bazat e s drejts s autorit, Nauna
Kniga Beograd
Faqe | 268
63.Matijeviq M, 1999: Planifikimi dhe parandalimi i
versioneve kriminalistike n punn operative (pun
magjistrimi) Fakulteti i siguris, Shkup.
64.Matijeviq M, 2002: Kriminalistika- operativa, Banja Lluk.
65.Manev P, 2005: Leksikoni i s drejts ndshkimore, Shkup
66.Milosheviq, n Milojeviq S , 2001: Bazat e metodologjise s
shkencs s siguris, Beograd.
67.Milosheviq M , 2005: Organizimi dhe funksionimi i
policis n procedurn penale, Beograd.
68.Milutinoviq M, 1981: Kriminologjia, Beograd.
69.Milovanoviq M, 1982: Mjueksia ligjore, Zagreb.
70.Milkovski L, 1993: Rndsia dhe shfrytzimi i institutit t
informats, informatorit dhe raportuesit t fsheht policor,
Bezbednost, numr i rregullt, shkurt Murgoski B, 2003:
Policia dhe siguria n komunikacionin rrugor (disertacion
doktorature), fakulteti i siguris Shkup
71.Muhamet R, Aleksandar D. Armatimi dh lenda pr qitje.
Shkup 2009.
72.Muhamet R, Aleksandar D. Bazat e topogravis dhe taktika
detektive n kushtet naturore. Shkup 2010.
73.Muraatbegoviq, E: 2004: Frika nga kriminaliteti shq
yrtim kriminologjik, Buletin i tituluar si Eliminimi i
kriminalitetit- nj dekad m von pas vdekjes s profesor
Vodineliqitm Kragujevs, 2004
74.Novotni L, 1990: Psikiatria gjyqsore, Shkup
75.Mitriev, S.P, 1973: Kriminalistika: tekst shkollor, botimi
2. Ohr
76.Oven L, 2000: Shitja e t drejts, Shkup
77.Evidenca operative e arkivit t DQMB- Shkup
78.Evidenca operative e arkivit t MPB t RM
Faqe | 269
79.Pear, J, 1998: Mjetet e posame dhe metodat e pengimit
t krimit (aspekte t observimit), Bezbednost, nr=3, Shkup
80.Peroviq, K, 1989: Falsifikimi i dokumentave, Nikshiq
81.Petroviq, A, 1978: Metodika kriminalistike, Beograd.
82.Popova I, 1997: Avtorskoe pravo i smeznie pravo,
Amalfen, Minsk
83.Proevski J, 1998: Kodi penal, Akademik Shkup
84.Roso, Z, 1988: Biseda informative dhe intervista, Zagreb
85.Stojanovski D, 2004: Falsifikimi i dokumentave, Shkup
86.Skopti, XH, A, 2004: Mbrojtja e funksionarve dhe
terrorizmi ndrkombtar, Shkup
87.Stojanovski T, 1992: Taktika policore (doracak) Shkup
88.Stojev V, 2004: Metodologjia e shkencave ushtarake,
Shkup
89.Stajiq, L, 2004: Bazat e siguris, Beograd
90.Sivriev, I dhe nestorov D, 1998: Ekspertiza kriminalistike i
kompakt disqeve jo legjitime, Referat i prezantuar n
Seminarin e lufts kundr pirateris n industrin
fonograme, Ohr.
91.Simiq M, 2004: Krimi i organizuar dhe masat pr
eliminimin e tij, Bezbednost, nr.1 Beograd
92.Skalov A, 1998: Potencialet e dogans pr lut kundr
pirateris muzikore, Referat prezantuar n Seminarin e
lufts kundr pirateris n industrin fonografike, Ohr.
93.Sknder B, 2001: Kriminalistika, Tiran.
94.Spaiq, V, 1983: Teoria e s drejts s autorit dhe e drejta e
autorit n RSFJ, Fakulteti Juridik Zagreb
95.Sapseski,j Aslimoski P, 2000: Siguria, Mbrojtja, Paqeja,
Ohr
96.Spaseski j, 2005: Maqedonia- shtyll e siguris dhe paqes
n Ballkan, Akademik, Shkup
Faqe | 270
97.Spaseski J, 1983: Realizimi i vetmbrojtjes shoqrore si
instrument efikas n zbulimin e veprave penale dhe t
aktorve t tyre, Fakulteti Juridik Shkup.
98.Sazdoska, malish M, 2004:
Policia kriminale dhe
kriminaliteti ekologjik, Shkup
99.Sazdoska, Malish M, 2005: Doracak rreth ciklit t zbulimit,
Shkup
100.
Stojanov I, 1989: I dmtuari si akuzues, Shkup
101. Simonocviq B, 2004: Kriminalistika, Kragujevc
102. Sulejmanov Z dhe Pivovarov V, 2004: E drejta penale
procesore, Shkup
103. Nedzad K, Driton M, 2009: Kriminalistika, Prishtin.
104. Nikolovska S, 2005: Kriminaliteti i tmiturve n
Republikn e Maqedonis, Shkup.
105. The Fight Aginst Sound and Audiovisual piracy:
handbook paperback/Published, 1995.
106. Traub, David C: A Historikal perspecrtive of SD-ROM ,
In: Sherman , Chris (Hrsg)
107. Tomas, Feltes: Theories of community policing? VVhat
vv need is a nevv philosophy of policing.
108. Truhev K, 1998: Lufta kundr pirateris intelektuale dhe
bashkpunimi ndrmjet bartsve t s drejt sdhe
institucioneve, prgjegjs pr mbrojtjen e s drejts s
porns intelektuale, Referat i prezantuar n Seminarin e
lufts kundr pirateris n industrin fonografike, Ohr.
109. Tupanevski N, 1995: marrja kundrligjore e trollit n
pronn shoqrore (punim magjistrimi) Shkup.
110. Taseva, S, 1995: Nuri i errt i kriminalitetit, Koan
111. Taseva, S. 2003: Larja e parave, Shkup
112. Vesel L, 2004: Kriminalistik, Prishtin.
Faqe | 271
113. Vodineliq V, 1993: Problematika e institutit kriminalistiktaktik- informat, informator dhe mbikqyrqs i fsheht
policor n shtetet demokratike, Bezbednost, numr i
rregullt, Shkup
114. Vodineliq V, 1978: Kriminalistika, Beograd
115. Vodineliq V, 1985: Kriminalistika (zbulimi dhe
dshmimi- vllimi i par) Shkup
116. Vodineliq V, 1995: Taktika kriminalistike, Shkup
117. Voelkel Frank: Brentrick in: PC professionel PC Nr.
5/1998, S.165
118. Volk, Klaus: Kriminologische aspects of copurighte
legislation in Canada: Economic analysis of policy optons
119. VVild, Christoph : tendenzen in der Videonutzung, in:
media Perspectiven, 1991, S, 819
120. Witvvaler, benhard: Produktion von Multimedia und
Unheberrecht aus schvvajcerische Sicht, in: UFITA nr.
128(95)
121. Volfhard E. 1991: Internacional trade in intelektual
property: The emerging GATT regime. Univertsity of
Toronto Faculty of Lavv Reviev, 49 (1), 106-151.
122. Xhukleski G, 1995: Kontolli dhe prpunimi kriminalistik
i veprs penale-fsheje tatimi, Siguri, Shkup
123. Xhukleski G, 2001: Format dhe metodat e larjes s
parave n Republikn e Maqedonis Buletin i Fakultetit t
Siguris, Shkup
124. Xhukleski G, 2002: Format m t shpeshta t
kontrabands s mallrave n vendet ballkanike, Buletin i
Fakultetit t Siguris, Shkup
125. Xhukleski G, 1998: Mnyrat taktike- elementet e taktiks
kriminalistike, Bezbednost, nr.3 Shkup
Faqe | 272
126. Xhukleski G, 2004: Ekspertiza kriminalistike i kompakt
disqeve jo legale, bezbednost, Beograd.
127. Xhukleski G, 2004: Pirateria muzikore si element i krimit
t organizuar, Eliminimi i kriminalitetit- nj dekad pas
vdekjes s profesorit Vodineliq, Beograd, Zemun,
Kragujevc.
128. Xhukleski G, 2004: Pirateria Muzikore, Shkup
129. Xhukleski G, 2005: Doracak pr rrjetin e
bashkpuntorve, Shkup.
130. Ligji i d drejts s autorve dhe familjare (gz, zyrtare e
RM) Shkup, nr 47/96).
131. Ligji i procedurs penale (gazeta zyrtare e Rm n nr
10/2005)
132. Zikov S, 1998: Procedura penale n rast abuzimi t s
drejts s autorit dhe asaj familjare nga aspekti i veprimit
t prokuroris publike. Ohr
133. Sipf, Heinz: Kriminalpolitik, 2 Aufl, Heilbelberg, 1980
134. Kushtetuta e RM (Gazeta zyrtare e RM- nr 52, 91).
Faqe | 273
FALEMINDERIM
E faleminderojm firmn 7.VLLEZRITnga Shkupi pr

spnzorimin e botimit t librit.
Faqe | 274

Kniga

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kniga

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hyrje n kriminalistik

Ky botim ,,HYRJE N KRIMINALISTIK,,sht e recenzuar dhe e miratuar m

NOCIONI I KRIMINALISTIKS ....................................................... 15

LNDA DHE DETYRAT E KRIMINALISTIKS ............................. 20

METODAT E KRIMINALISTIKS .................................................... 22

RELACIONET E KRIMINALISTIKS ME SHKENCAT TJERA .... 27

Kriminalistika n suaza t sistemit t shkencave penale ................ 27

Relacioni i kriminalistiks me shkencat (jo penale) t tjera........... 33

ZHVILLIMI SHKENCOR I KRIMINALISTIKS ............................. 35

Zhvillimi i kriminalistiks n Republikn e Maqedonis ............. 41

Pyetje pr studentt: ..................................................................................... 43

Parimi i s vrtets ......................................................................... 47

Parimi i kritiks dhe vetkritiks .................................................... 48

Parimi i shpejtsis dhe i befasis .................................................. 52

Parimi i planifikimit metodik ......................................................... 56

Parimi i tentimit dhe parimi themelor ............................................ 58

Parimi i liris teknike-taktike dhe parimi i proporcionalitetit ........ 59

1.9. Parimi i udhheqjes unike dhe i zbatimit tveprimtaris

Parimi ekonomik n procedur ................................................... 63

Parimi i ruajtjes s sekretit zyrtar ............................................... 64

Parimi i humanitetit .................................................................... 65

Parimi i bashkpunimit ndrkombtar policor ........................... 69

Format e bashkpunimit regjional kriminalistik ................. 82

Organizatat e specializuara ndrkombtare ....................... 83

Bashkpunimi bilateral policor ........................................... 83

Pyetje pr studentt gjat provimit: .............................................................. 86

LLOJET E HETIMEVE KRIMINALISTIKE ...................................... 88

Metoda dhe mjete t kontrollit kriminalistik .................................. 91

Planet e kontrollit kriminalistik ...................................................... 91

Mangsit m t shpeshta n organizimin e kontrollit kriminalistik

PRPUNIMI KRIMINALISTIK .......................................................... 95

Organizimi dhe planifikimi i prpunimit kriminalistik .................. 96

VALORIZIMI DHE ANALIZA E HETIMIT KRIMINALISTIK ....... 99

ZHVILLIMI I HETIMEVE T PRBASHKTA KRIMINALISTIKE

Hetimet t prbashkta kriminalistike ndrkombtare ................. 102

BASHKPUNIMI SI METOD OPERUESE N PUNN POLICORE

Informatori ................................................................................... 104

Bashkpuntori ............................................................................. 106

Prkufizimi dhe karakteristikat e raportit t bashkpunimit ........ 108

LIDHJA OPERATIVE ....................................................................... 109

Dallimet ndrmjet lidhjes operative dhe bashkpuntorit ............ 110

RRJETI I BASHKPUNTORVE .................................................. 111

8. EVIDENCA E PRPUNIMIT OPERATIV DHE E RRJETIT T

Evidenca e prpunimit operativ.................................................... 117

Evidenca e rrjetit t bashkpuntorve......................................... 117

9.VZHGUESIT E FSHEHT POLICOR DHE OPERATORT E

SHNIME T PRGJITHSHME ...................................................... 124

VEPRIMTARIA KRIMINALISTIKE-INFORMATIVE ................... 126

3. FLETPARAQITJE E PJESTARIT T STRUKTURAVE T

DENONCIME ANONIME DHE ME PSEUDONIM ....................... 134

THASHETHEMET (BISEDA PUBLIKE)......................................... 136

8. VETPARAQITJA (DORZIMI) E KRYERSIT T VEPRS

AKTI I FRESKT ........................................................................ 144

Pyetje pr studentt: ................................................................................... 146

NOCIONI, PARIMET DHE QLLIMET E PLANIFIKIMIT ........... 148

Pyetjet e arta t kriminalistiks .................................................... 150

PRMBAJTJA E PLANIFIKIMIT .................................................... 161

Definicioni i nocionit version ....................................................... 161

Nocioni i versionit kriminalistik .................................................. 162

Verifikimi i versioneve kriminalistike ......................................... 164

Klasifikimi i versioneve kriminalistike ........................................ 166

4. MUNDSIT E REJA T RRITJES S CILSIS S

Nocioni i profilizimit ............................................................ 169